විකිපීඩියා siwiki https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B6%BD%E0%B7%8A_%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%A7%E0%B7%94%E0%B7%80 MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter මාධ්‍යය විශේෂ සාකච්ඡාව පරිශීලක පරිශීලක සාකච්ඡාව විකිපීඩියා විකිපීඩියා සාකච්ඡාව ගොනුව ගොනුව සාකච්ඡාව මාධ්‍යවිකි මාධ්‍යවිකි සාකච්ඡාව සැකිල්ල සැකිලි සාකච්ඡාව උදවු උදවු සාකච්ඡාව ප්‍රවර්ගය ප්‍රවර්ග සාකච්ඡාව ද්වාරය ද්වාරය සාකච්ඡාව TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 2713 751412 731887 2025-06-27T05:06:45Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751412 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව භූමිකම්පාව |title = 2004 ඉන්දීය සාගර භූමිකම්පාව |date = {{Start date|df=yes|2004|12|26}}<ref name="usgs">{{cite web|title=Magnitude 9.1 – OFF THE WEST COAST OF SUMATRA|url=http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2004/us2004slav/|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=26 August 2012}}</ref> |origintime = 00:58 UTC |map =US_Navy_050102-N-9593M-040_A_village_near_the_coast_of_Sumatra_lays_in_ruin_after_the_Tsunami_that_struck_South_East_Asia.jpg |depth = {{convert|30|km|abbr=on}}<ref name="usgs" /> |location = {{Coord|3.316|N|95.854|E|type:event_scale:50000000|display=inline,title}}<ref name="usgs" /> |image name = සුනාමියෙන් දරුණු ලෙස විනාශයට පත්වූ [[ඉන්දුනීසියාව|ඉන්දුනීසියාවේ]] Aceh ප්‍රදේශය |type = [[Megathrust earthquake|Megathrust]] |tsunami = {{convert|30|m|ft|sigfig=1}} |intensity = [[Mercalli intensity scale|IX (''Violent'')]]<ref name="usgs" /> |magnitude = 9.1–9.3 [[Moment magnitude scale|''M''_w]] |countries affected = [[ඉන්දුනීසියාව]] <br> [[ශ්‍රී ලංකාව]] <br> [[ඉන්දියාව]] <br> [[තායිලන්තය]] <br> [[මාලදිවයින]] <br> [[සෝමාලියාව]] |casualties = 230,000–280,000 dead and more missing<ref>If the death toll in [[Myanmar]] was 400–600 as claimed by dissident groups there, rather than just 61 or 90, more than 230,000 people would have perished in total from the tsunami.</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/world-asia-30602159 Indian Ocean tsunami anniversary: Memorial events held] 26 December 2014, BBC News</ref> }} '''2004 ඉන්දියානු සාගර භූමිකම්පාව''' එම වසරේ දෙසැම්බර් 26 වන දින වේලාවෙන් [[සමායෝත සාර්වත්‍ර වේලාව|UTC]] පැය 00:58:53ට ඉන්දුනීසියාවේ [[සුමාත්‍රා]]හී බටහිර වෙරළට ඈතින් හටගත් භූමිකම්පා [[අපිකේන්ද්‍රය|අපිකේන්ද්‍රයේ]] සිදුවිය. [[රිච්ටර් පරිමාණය|රිච්ටර් පරිමාණයට]] අනූව කම්පනය ඒකක 9.1–9.3 අතර අගයකින් යුක්ත වූ අතර [[මර්කලි තීව්‍රතා පරිමාණය]]ට අනූව භූ කම්පාව IX (''ප්‍රචණ්ඩ'') මට්ටමේ භූ කම්පනයක් ලෙස අරුත් දැක්විණි. ඉන්දියානු භූ තැටිය, බුරුම භූ තැටිය පහළට ගමන්කිරීම හේතුකොටගෙන උත්ප්‍රේරණය වූ දැවැන්ත භූ තෙරපුම හේතුවෙන් ඉන්දියානු සාගරයට මායිම් වූ බිම්කඩවල්හී වෙරළතීර රැසක විනාශකාරී සුනාමි රළ නිර්මාණය වීම සිදුවිය. 2004 හටගත් මෙම සුනාමිය හේතුවෙන් රටවල් 14ක පුද්ගලයෝ 230,000 ක පමණ පිරිසක් මරණයට පත්විය. එසේම එය ලොව වාර්තාගත ඉතිහාසයෙහි සිදුවූ මාරාන්තික ස්වභාවික ව්‍යසන අතුරින් එකක් ලෙසද සැළකේ. ඉන්දුනීසියාව මෙම ව්‍යසනයට ගොදුරුවූ ප්‍රධානතම රට බවට පත්වූ අතර, ශ්‍රී ලංකාව, ඉන්දියාව හා තායිලන්තය යන රටවල්වලටද මින් දැඩිලෙස හානි සිදුවිය. මෙම විපතෙන් ශ්‍රී ලංකාවට අහිමි වූ ජීවිත සංඛ්‍යාව 36000 පමණ වේ. [[ගොනුව:තිරුත්චෙන්තුර් කෝවිල සුනාමි ස්මාරකය.jpg|300px|thumbnail|දකුණ| 2004 සුනාමියේ ස්මාරකයක් ලෙස සැලකෙන ශ්‍රී ලංකාවේ මඩකලපුවේ තිරුත්චෙන්තුර් කෝවිල]] මෙම භූකම්පනය සිස්මෝග්‍රාෆ්හී (seismograph) සටහන් වී ඇති තෙවැනි විශාලතම භූකම්පනය වන අතර මෙතෙක් නිරික්ෂණය කෙරූ දිගුම විභේදනය (faulting) සිදුවූ කාලයද (මිනිත්තු 8.3 - 10 අතර) මෙම භූමිකම්පාවේදී සටහන් විය.<ref>{{Citation |title=NSF: "අැනලයිසිස් ඔෆ් ද සුමාත්‍රා-අන්දමන් එර්ත්ක්වෙක් රිවීල්ස් ලෝන්ගස්ට් ෆෝල්ට් රැප්චර් එවර්" |url=http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104179 |access-date=2016-03-22 |archive-date=2023-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230730034333/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104179 }}</ref> එසේම සමස්ථ පෘතුවි තලය සෙන්ටිමීටර 1ක පමණ ප්‍රමාණයකින් කම්පනය කිරීමට මෙම භූමි කම්පාව සමත් වූ අතර<ref>වෝල්ටන්, මාර්ශා. "[http://edition.cnn.com/2005/TECH/science/05/19/sumatra.quake/index.html සයන්ටිස්ට්: සුමාත්‍රා ක්වේක් ලෝන්ගස්ට් එවර් රෙකොර්ඩඩ්] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120214073430/http://edition.cnn.com/2005/TECH/science/05/19/sumatra.quake/index.html |date=2012-02-14 }}." ''[[සීඑන්එන්]].'' 20 මැයි 2005</ref> [[ඇලස්කාව]] වැනි ඉතා ඈත ප්‍රදේශවල අනෙකුත් භූකම්පන ඇති කරවීමටද එය සමත් විය.<ref>වෙස්ට්, මයිකල්; සැන්චස්, ජෝන් ජේ.; මැක්නට්, ස්ටේ‍ෆන් ආර්. "[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/308/5725/1144 පිරියෝඩිකලි ට්‍රිගර්ඩ් සීස්මසිටි ඇට් මවුන්ට් ව්රැන්ගල්, ඇලස්කා, ආෆ්ටර් ද සුමාත්‍රා එර්ත්ක්වේක් ]." ''[[සයන්ස් (ජර්නලය)|සයන්ස්]]''. වෙළුම. 308, No. 5725, 1144–1146. 20 මැයි 2005.</ref> භූමිකම්පාවේ අපිකේන්ද්‍රය Simeulue දිවයින සහ ඉන්දුනීසියා ප්‍රධාන භූමිය අතර හටගෙන තිබුනි.<ref name="Archived">නල්බන්ට්, එස්., ස්ටෙසී, එස්., සීහ්, කේ., නටවිඩ්ජාජා, ඩී., අැන්ඩ් මැක්ක්ලොස්කි, ජේ. "[https://web.archive.org/web/20100604092608/http://www.gps.caltech.edu/~sieh/pubs_docs/papers/P05b.pdf සීස්මොලොජි: එර්ත්ක්වේක් රිස්ක් ඔන් ද සුන්ඩා ට්‍රෙන්ච් ]." ''[[නේචර් (ජර්නලය)|නේචර්]]''. වෙළුම. 435, No. 7043, 756–757. 9 ජුනි 2005. Retrieved 16 මැයි 2009. 18 මැයි 2009.</ref> භූ කම්පනයෙන් නිර්මාණය වූ සුනාමි රළ පහරට ගොදුරුව විපතට පත්වූ ජනයාගේ දුක්ඛිත තත්වය ලොව පුරා ප්‍රජාව අතර කම්පනයක් නිර්මාණය කිරීමට සමත් වූ අතර, වේගවත් මානුෂීය ආධාර හා ප්‍රතිචාර රැසක් එම හානියට පත්වූ රටවල් වෙත කඩිනමින් ලබාදීමට අනෙකුත් රටවල් විසින් පියවර ගනු ලැබිණි. ඒ අනූව ලෝක ප්‍රජාව විසින් අමෙරිකා ඩොලර් බිලියන 14 (2004) කට වඩා වැඩි සමස්ථ මානුෂීය අාධාර ප්‍රමාණයක් සුනාමියෙන් හානියට ලක්වූ රටවල් වෙත ලබා දෙමින් සිය සහයෝගය ලබා දීමට කටයුතු කොට තිබුණි.<ref>ජයසූරිය, සිසිර අැන්ඩ් පීටර් මැක්කවුලි, [http://www.e-elgar.co.uk/Bookentry_Main.lasso?id=13668 "ස ඒෂියන් සුනාමි: ඒඩ් අැන්ඩ් රීකන්ස්ට්‍රක්ෂන් අාෆ්ටර් අ ඩිසාස්ටර්"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722005138/http://www.e-elgar.co.uk/Bookentry_Main.lasso?id=13668 |date=2011-07-22 }}. Cheltenham UK and Northampton MA USA: Edward Elgar, 2010.</ref> මෙම භූ කම්පනය හේතුවෙන් හටගත් [[සුනාමි]] රළ පසුව විවිධ නම් වලින් හැඳින්වූ අතර, ඉන් ''2004 ඉන්දීය සාගර සුනාමිය'', ''දකුණු අාසියානු සුනාමිය'', ''ඉන්දුනීසියානු සුනාමිය'', ''නත්තල් සුනාමිය'' හා '''බොක්සින් දින සුනාමිය''' වැනි නම් ලොව පුරා වඩා ප්‍රචලිත විය. ==භූමි කම්පාව සහ සුනාමිය== {{2004 tsunami}} ==මේවාද බලන්න== * [[සුනාමි]] ==මූලාශ්‍ර== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} {{Natural disasters in Sri Lanka}} [[ප්‍රවර්ගය:2004 ඉන්දියානු සාගර භූකම්පනය සහ සුනාමිය]] [[ප්‍රවර්ගය:2004]] 2d0crq91gqcgnng0slr2n5e21iit8mb 0 5793 751604 745118 2025-06-27T10:12:16Z 2400:FF00:3B0:63DE:184A:92B3:B1B4:30C0 751604 wikitext text/x-wiki {{Wikify}} ==සිංහල නාමය හා විද්‍යාත්මක නාමය== {|class="wikitable" |- !අංකය !දේශීය නාමය !විද්‍යාත්මක නාමය |- |2 |Orange chromide අසෝක පෙතියා |Etroplus maculatus |- |3 |Black ruby barb බුලත් හපයා |Puntius nigrofasciatus |- |4 |Two spot barb දෙපුල්ලියා |Barbus ticto |- |5 |Cherry barb ලේ තිත්තයා |Puntius titteya |- |6 |Lanka stone sucker ගල් පාඬියා |Garra ceylonensiS |- |7 |Sidestriped barb හික මස්සා |Puntius pleurctaenia |- |8 |Barred danio පතිරණ සාලයා |Danio pathirana |- |9 |Green labeo ගඩයා |Labeo fisheri |- |10 |spotted loach පුල්ලි ගිරවා |Lepidocephlichtys jonklaasi |- |11 |Bandula barb බන්ධුල පෝතයා |Puntius bandula |- |12 |Wilpita rasbora විල්පිට දණ්ඩියා |Rasbora wilpita |- |13 |Vateria flwoer rasbora හාල්මල් දණ්ඩියා |Rasboraides vaterifloris |- |14 |Tic tac toe barb තිත් පෙතියා |Puntius ticto |- |15 |Martenstyn's barb දුම්බර පෙතියා |Puntius martenstyni |- |16 |Asoka barb අසෝක පෙතියා |Puntius asoka |- |17 |Silver barb පොඩි පෙතියා |Puntius gonionotus |- |18 |Sri Lanka barb මල් පෙතියා |Puntius srilankensis |} ==කහ කොරලියා== [[ගොනුව:Orange fish 2.JPG|200px|right|thumb|Orange chromide කහ කොරලියා]] දේශීය නාමය-Orange chromide කහ කොරලියා විද්‍යාත්මක නාමය-Etroplus maculatus ===හඳුනා ගැනීම=== ආකආකර්ෂණීය පෙනුමක් ඇත.උදරීයව කහ පැහැවන අතර ගුද වරලට ඉහළින් කළු පැහැය දක්නට ලැබේ.දේහය පුරාම පාහේ රතුපැහැ තිත් කුඩාවට පැතිරී ඇත.කළු පැහැ ගැන්වුණු මදක් විශාල තිත් පහක් පමණ දක්නට ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු 7cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාට සාපේක්ෂව පිරිමි මත්ස්‍යයා කුඩාය.ගැහැණු මත්ස්‍යයාගේ පෞව්ච වරලෙහි සුදු පාට හෝ ලා නිල් පාට තිත් දක්නට ලැබේ. ===පරිසරය=== කලපු වැව් හා කුඩා ඇළ දොළ වල දක්නට ලැබේ. (ලංකාවට විදේශිකයින් හඳුන්වා දුන් මත්ස්‍ය විශේෂයකි. ===ආහාර=== ස්වභාවික පරිසරයේදී මාළු පැටවුන් සත්ව ප්ලවාංග හා ඇල්ගී වර්ග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතීම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී. ===අභිජනනය=== බිත්තර දමනුයේ නොගැඹුරැ ජලය සහිත ස්ථාන වල සාදාගත් 3cm ක් පමණ ගැඹුරැ හා විශ්කම්භය 5cm ක් පමණ වන අවපාතනයකය.මෙය ගැහැණු හා පිරිමි මත්ස්‍යයින් දෙදෙනා විසින් සාදනු ලැබේ.වරකට බිත්තර 200ක් පමණ දමනු ලැබේ.මත්ස්‍ය ටැංකියක් තුළදී මෙය සිදු කිරීම සඳහා ටැංකි පතුලේ කුඩා ප්‍රමාණයේ මල් පෝච්චියක් වැලි වලින් පුරවා තැබිය යුතුය.බිත්තර දමා දින පහකට පමණ පසු ඵ්වා පිපීරී පැටවුන් බිහිවේ.ඵම කාලය අතරතුර ඵක් මත්ස්‍යයෙක් ඩිම්බ වලට අවශ්‍ය වාතනය සපයන අතර අනෙක් මත්ස්‍යයා භෝජනය සඳහා පිට වී යයි.පැටවුන් ලිංගිකව පරිනත වන තෙක්ම පාහේ මව්පියන් විසින් රැක බලාගනු ලැබේ.පාරිසරික විචලන තාවයට ඔරොත්තතු දිය හැකි වර්ගයක් වන මුත් සමහර විටෙක ඉක්මනින් ජලයේ සිදුවන වෙනස්කම් මොවුන්ට දරාගත නොහැකි වේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.aquahobby.com/orange.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080327100956/http://www.aquahobby.com/orange.html |date=2008-03-27 }}== ==බුලත් හපයා== [[ගොනුව:Black fish 19.jpg|200px|right|thumb|Black ruby barb බුලත් හපයා]] දේශීය නාමය-Black ruby barb බුලත් හපයා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius nigrofasciatus ===හඳුනා ගැනීම=== ශරීරයේ කළු පාට ඉරි තුනක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකුගේ දිග 5.8 cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ප්‍රජනන අවධිය එළඹෙත්ම පරිමි සතුන්ගේ දේහය අධික ලෙස රතු පැහැයට හැරේ. සාමාන්‍ය වර්ණය කහ රන්වන් පාට වේ.දේහයේ සිරස් අතට වැටුණු කළු රේකාවන් තුනකි.මේවා තරමක පළලින් යුක්ත වේ.පිරිමි මත්ස්‍යයින්ගේ වරල් වල පැහැය විනිවිද පෙනෙන සුළුය.මත්ස්‍යයින්ට ඉතා ඉක්මනින් වැළඳෙන රෝගයක් වන සුදු තිත් රෝගයට ඉතා පහසුවෙන් ගොදුරැ වේ.සුදුසු ප්‍රතිකාර කිරීමෙන් මෙම රෝගයට සතුන් ගොදුරැවීම වලක්වා ගත හැකිය.ශ්‍රී ලංකාවෙන් බහුල ලෙස සුරතල් මත්ස්‍යයන් ලෙස පිටරට යවනු ලැබේ.මොවුන් මත්ස්‍ය ටැංකි වල පරිසරයට ඉතා ඉක්මනින් හුරැවන බැවින් පහසුවෙන් ඇති කළ හැකිය. ===පරිසරය=== ගල් සහිත දියපහර වලත් වැලි සහිත පතුලක් ඇති දිය පහරවලත් දක්නට ලැබේ. ===ආහාර=== ස්වභාවික පරිසරයේදී සුත්‍රිකාමය [[ඇල්ගී]] වර්ග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.centralpets.com/animals/fish/freshwater_fish/fwf4655.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516012250/http://centralpets.com/animals/fish/freshwater_fish/fwf4655.html |date=2008-05-16 }}== ==දෙපුල්ලියා== [[ගොනුව:Two fish 4.jpg|200px|right|thumb|Two spot barb දෙපුල්ලියා]] දේශීය නාමය-Two spot barb දෙපුල්ලියා විද්‍යාත්මක නාමය-Barbus ticto ===හඳුනා ගැනීම=== ඉතාමත් අලංකාර වරල් සහිතය.වරල් කහ පාට වන අතර දේහය රිදී පාටය.පිරිමි මත්ස්‍යයාගේ වරල් රතු පාටය.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු 5cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාට වඩා පිරිමි මත්ස්‍යයා කුඩාය.පිරිමි මත්ස්‍යයාගේ දේහය ප්‍රජනන සමයේදී තරමක් රෝස පාටට හැරේ.පෘෂ්ඨීය වරල පිරිමි මතස්‍යයින්ගේ එම කාලයේදී රතු පාට වේ. 7.2පරිසරය ගලායන ජලයේ පතුලේ දක්නට ලැබේ. 7.3ආහාර ස්වභාවික පරිසරයේදී හරිත ඇල්ගී වර්ග හා ශාඛ ප්ලවාංගත් කෘතිම පරිසරය තුළ සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ගත් ආහාර ලෙස ගනී. 7.4අභිජනනය වරකට බිත්තර 20 බැගින් බිත්තර 150ක් පමණ දමනු ලැබේ.දිනකින් පමණ බිත්තර පිපිරී පැටවුන් බිහිවේ.ඊළඟ දිනයේ දී පැටවුන් පිහිනා යනු ලැබේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.fishbase.com/Summary/SpeciesSummary.php?id=6143]== ==9.ලේ තිත්තයා== [[ගොනුව:Cherry fish 18.JPG|200px|right|thumb|Cherry barb ලේ තිත්තයා]] දේශීය නාමය-Cherry barb ලේ තිත්තයා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius titteya 9.1හඳුනා ගැනීම පැහැය චෙරි රතු පාටය.ශරීරය මැදින් දිග අතට ඉරක් ඇත.කුඩා අංකුට යුගලක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙක් 2-3cm පමණ දිගින් යුක්ත වේ.ගැහැණු මත්ස්‍යයාගේ වර්ණ රටා පිරිමි මසුන් තරම් අලංකාර නොවන අතර පිරිමි මසුන් ප්‍රජනන කාලයේදි තවත් අලංකාර වේ. 9.2පරිසරය කුඩා දියපහර වල පමණක් ජීවත් වේ. 9.3ආහාර ස්වභාවික පරිසරයේදී ශාඛ ප්ලවාංග හා මදුරු කීටයන් ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී Pellets හා Tubifex යන පනුවන් ආහාර ලෙස ගනී. 9.4අභිජනනය වරකට බිත්තර 200ක් පමණ දමනු ලැබේ.ඒවා ශාක අතර විසිරැවනු ලැබේ.බිත්තර පිපිරීම දින 1ත් 2ත් අතර කාලය තුළ සිදු වේ.බිත්තර පිපීරී දින දෙකකට පමණ පසු පැටවුන් පිහිනා යයි.මින් මැදුරැ පරිසර වලට අනුවර්ථනය කළ හැකිය. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.aquahobby.com/gallery/e_cherry.php] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080405122829/http://www.aquahobby.com/gallery/e_cherry.php |date=2008-04-05 }}== ==11.ගල් පාඬියා== [[ගොනුව:Stone fish 20.jpg|200px|right|thumb|Lanka stone sucker ගල් පාඬියා]] දේශීය නාමය-Lanka stone sucker ගල් පාඬියා විද්‍යාත්මක නාමය-Garra ceylonensis 11.1හඳුනා ගැනීම ශරීරයේ යට පැත්ත කෙළින් පිහිටා ඇත.කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.මුඛය යට පැත්තට හැරී ඇත.මුඛයට පහළින් චුෂතරයක් පිහිටා ඇත.ලය වරල් පහළට වන්නට රවුම්ව පිහිටයි.ශ්‍රෝණි වරල් දෙපැත්තට විසිරී පිහිටයි.ශරීරය අඳුරු පැහැයක් ගනී.වරල් අඳුරු තැඹිලි පාටය.කළු මහත ඉරක් ශරීයේ හරස් අතට ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 6ක් පමණ වේ. 11.2පරිසරය වේගයෙන් ගලායන ගල්සහිත දිය පහරවල සිටී.කඳු හා අර්ධ කඳු පිහිටි ප්‍රදේශ වල ජීවත් වේ. 11.3ආහාර ස්වභාවික පරිසරයේදී ගල් මතුපිට සිටින කුඩා ජීවීන් ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.fishbase.org/Country/CountrySpeciesSummary.cfm?Country=Sri%20Lanka&Genus=Garra&Species=ceylonensis]== ==13.හික මස්සා== [[ගොනුව:Sidestriped fish 6.jpg|200px|right|thumb|Sidestriped barb හික මස්සා ]] දේශීය නාමය-Sidestriped barb හික මස්සා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius pleurctaenia 13.1හඳුනා ගැනීම ශරීරය මැදින් කළු ඉරක් දිග අතට වැටී ඇත.අංකුට යුගල 2ක් ඇත.වරල් කහ පැහැයෙන් යුක්තය.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 6ක් පමණ වේ. 13.2පරිසරය වේගයෙන් ගලායන ගල් සහිත තරමක් පළල දිය පහරවල පමණක් ජීවත් වේ. ==14.පතිරණ සාලයා== [[ගොනුව:Danio fish 6.jpg|200px|right|thumb|Barred danio පතිරණ සාලයා]] දේශීය නාමය-Barred danio පතිරණ සාලයා විද්‍යාත්මක නාමය-Danio pathirana 14.1හඳුනා ගැනීම ශරීරය දෙපැත්තෙන් පැතලිය.මුඛය තරමක් උඩට හැරී ඇත.ශරීරය නිල් හා කොළ පැහැයෙන් යුක්තය.ශරීරයේ කහ පාට වෛරම් කෙළින් අතට පිහිටා ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2- 3ක් අතර පමණ වේ. 14.2පරිසරය ජල පෘෂ්ඨයට ආසන්නයේ ජීවත් ව්.මාතර වල්පිට ප්‍රදේශයේ දිය පහර වලින් හමුවේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://64.95.130.5/Summary/SpeciesSummary.php?id=9783]{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}== ==16.ගඩයා== [[ගොනුව:Green fish 8.png|200px|right|thumb|Green labeo ගඩයා]] දේශීය නාමය-Green labeo ගඩයා විද්‍යාත්මක නාමය-Labeo fisheri 16.1හඳුනා ගැනීම මුඛය හිසේ යට පැත්තේ පිහිටා ඇත.ඉතා කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.මුඛයේ ඉදිරි ප්‍රදේශයේ කුඩා බිබිලි පිහිටා ඇත.වලිගයට ඉදිරියෙන් කළු ලපයක් ඇත.ශරීර වර්ණය අඳුරු කොළ පාටය. 16.2පරිසරය ගලායන ජලය සහිත දිය පහරවල් වල පතුලට වන්නට සිටී.මහවැලි ගඟේ සමහර ප්‍රදේශ වල සිටී. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://www.fishbase.gr/summary/SpeciesSummary.php?id=6123]{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}== ==18.රැවුල් දන්ඩියා == [[ගොනුව:Spotted fish 9.jpg|200px|right|thumb|spotted loach පුල්ලි ගිරවා]] දේශීය නාමය-spotted loach පුල්ලි ගිරවා විද්‍යාත්මක නාමය-lepidocephlichtys jonklaasi 18.1හඳුනා ගැනීම තරමක් සිලින්ඩරාකාර දිගටි ශරීරයක් ඇත.අංකුට යුගල 3ක් ඇත. ශරීරයේ තද දුඹුරැ පාට පුල්ලි වැටී ඇත.වලිගය මුල කළු දිගටි තිතක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2 1/2ක් පමණ වේ. 18.2පරිසරය වැලි සහිත තරමක් ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ. ==19.බන්ධුල පෙතියා == [[ගොනුව:Bandula fish 10.jpg|200px|right|thumb|Bandula barb බන්ධුල පෙතියා ]] දේශීය නාමය-Bandula barb බන්ධුල පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius bandula 19.1හඳුනා ගැනීම ශරීරයේ කෙලින් අතට ඉරි 2ක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2ක් පමණ වේ.වරල,ගුද වරල හා යෝනි වරල් කළු පාටය.ගැහැණු සතාගේ මෙම වරල් වලින් බාගයක් පමණ කළු පාටය. 19.2පරිසරය වැලි සහිත පතුලක් ඇති සෙවන සහිත දිය පහරවල පතුලට කිට්ටුව ජීවත් වේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://uinen.nrm.se/summary/SpeciesSummary.php?id=25193]== ==21.විල්පිට දණ්ඩියා== [[ගොනුව:Wilpita fish 11.jpg|200px|right|thumb|Wilpita rasbora විල්පිට දණ්ඩියා]] දේශීය නාමය- Wilpita rasbora විල්පිට දණ්ඩියා විද්‍යාත්මක නාමය-Rasbora wilpita 21.1හඳුනා ගැනීම වරල් රන් තැඹිලි පාටය.ශරීරයේ පිටුපස යට කොටස රන් පැහැයක් ගනී.ශරීරය මැදින් කළු නිල් ඉරක් ඇත.එම ඉරට උඩින් රෝස පාට ඉරක් ද ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 4ක් පමණ වේ. 21.2පරිසරය වැලි හා කුඩා ගල් සහිත ගලා යන සෙවන සහිත දිය පහරවල ජීවත් වේ.විල්පිට හා ලබුගම ප්‍රදේශ වලින් වාර්තා වේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://64.95.130.5/summary/SpeciesSummary.php?id=25197]{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}== ==23.හාල්මල් දණ්ඩියා== [[ගොනුව:Vateria fish 12.jpg|200px|right|thumb|Vateria flwoer rasbora හාල්මල් දණ්ඩියා]] දේශීය නාමය-Vateria flwoer rasbora හාල්මල් දණ්ඩියා විද්‍යාත්මක නාමය-Rasboraides vaterifloris 23.1හඳුනා ගැනීම ශරීර වර්ණය හා වරල් තැඹිලි පාටය.මෙම වර්ණයට අමතරව කහ,අළු,නිල්,කොළ යන ශරීර වර්ණ සහිත උන් ද සිටී.පිරිමි සතා ප්‍රමාණයෙන් විශාලය.වරල් ද විශාලව වැඩී. ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 2ක් පමණ වේ. 23.2පරිසරය ගලා යන ජලයේ සෙවන සහිත ස්ථාන වල ජීවත් වේ.තෙත් කලාපයේ කළුතර,රත්නපුර,ගාල්ල යන දිස්ත්‍රික්ක වලින් හමු වේ. ==24.තිත් පෙතියා== දේශීය නාමය-Tic tac toe barb තිත් පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius ticto 24.1හඳුනා ගැනීම දේහය ඔලිව් පැහැයක් ගනී.ඉහළ ඇති වරලෙහි හා පැතිවල කුඩා තිත් දැකිය හැකිය.දේහයේ පැතිවල කළු පැහැ ලප දෙක බැගින් ඇත.අභිජනනයට සුදානම් පිරිමි සතුන්ගේ දේහයේ පැති රෝස පැහැයක් ගනී.ඔවුන්ගේ ඉහළ ඇති වරල මත රෝස පාට පටියක් දැකිය හැකිය.තවද දේහයේ රතු පැහැ ලප මෙම කාලයේදී මතු වේ.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් 5cm පමණ වේ. 24.2පරිසරය ජලාශ හා ගංගා වල ජීවත් වේ. 24.3ආහාර ස්වභාවික පරිසරයේදී ක්‍රිස්ටේෂියාවන්,කෘමීන් හා ප්ලවාංග ආහාරයට ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළදී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී. ==25.දුම්බර පෙතියා== දේශීය නාමය-Martenstyn's barb දුම්බර පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius martenstyni 25.1හඳුනා ගැනීම වරල් අඳුරු රතු පැහැතිය.අංකුට යුගල 2ක් ඇත.කොරපොතු වල කුඩා කළු ඉරි පේළියට පිහිටා ඇත.වලිගයට කිට්ටුවෙන් කළු ලපයක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 8-10ක් පමණ වේ. 25.2පරිසරය ගල් සහිත ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ. ==26.අසෝක පෙතියා== [[ගොනුව:Asoka fish 15.jpg|200px|right|thumb|Asoka barb අසෝක පෙතියා]] දේශීය නාමය-Asoka barb අසෝක පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius asoka [[*.අශෝක පෙතියන් වද වීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත.!!!]] 26.1හඳුනා ගැනීම කුඩා අංකුට යුගල 2ක් ඇත.කොරපොතු වල පේළියට කුඩා තිත් පිහිටා ඇත.වරල් කහ පැහැතිය.වලිගයට කිට්ටුවෙන් කළු ලපයක් ඇත.වලිගයේ උඩු හා යටි දාර වල රතු පාට ඉරි 2ක් දක්නට ලැබේ.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 4-4 1/2ක් පමණ වේ. 26.2පරිසරය ගල් සහිත ගලා යන දිය පහරවල ජීවත් වේ.කිතුල්ගල සිට අවිස්සාවේල්ල දක්වා සීතාවක ඔයේ හමු වේ. ==මේ අඩවියත් බලන්න.[http://fishbase.mnhn.fr/Summary/SpeciesSummary.php?id=6141]== ==28.පොඩි පෙතියා== [[ගොනුව:Silver fish 16.jpg|200px|right|thumb|Silver barb පොඩි පෙතියා ]] දේශීය නාමය-Silver barb පොඩි පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius gonionotus 28.1හඳුනා ගැනීම දේහය ලා ඔලිව් පැහැයක් ගනී.වලිග වරලට ඉදිරියෙන් හා ගුදය ආසන්නයේ කුඩා කළු ලපයක් ඇත. ‍දේහයේ ඉහළින් ඇති වරලෙහි කළු ඇල ඉරක් ඇත.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් 4cm පමණ වේ. 28.2පරිසරය සෙමින් ගලා යන දිය පහරවල යටට වන්නට ජීවත් වේ. 28.3ආහාර ස්වභාවික පරිසරයේදී නීල හරිත ඇල්ගී වර්ග ආහාර ලෙස ගන්නා අතර කෘතිම පරිසරය තුළ දී සාමාන්‍ය මත්ස්‍ය කැම වර්ග ආහාර ලෙස ගනී. ==මල් පෙතියා== දේශීය නාමය-Sri Lanka barb මල් පෙතියා විද්‍යාත්මක නාමය-Puntius srilankensis ===හඳුනා ගැනීම=== කුඩා අංකුට යුගලක් ඇත.ශරීරයේ කළු පාට ලප 3ක් කෙළින් අතට ඇත.පිරිමි සතාගේ පෘෂ්ඨීය වරලේ කිරණ කිහිපයක් දිස් වේ.ප්‍රජනන කාලයට පිරිමි සතා දම් පාටක් ගනී.වැඩුණු මත්ස්‍යයෙකු දිගින් අඟල් 41/2 පමණ වේ. ==30.පින්තූර එකතුව== <gallery> ගොනුව:Black fish 19.jpg|Black ruby barb බුලත් හපයා ගොනුව:Two fish 4.jpg|Two spot barb දෙපුල්ලියා ගොනුව:Cherry fish 5.jpg|Cherry barb ලේ තිත්තයා ගොනුව:Stone fish 20.jpg|Lanka stone sucker ගල් පාඬියා ගොනුව:Sidestriped fish 6.jpg|Sidestriped barb හික මස්සා ගොනුව:Danio fish 6.jpg|Barred danio පතිරණ සාලයා ගොනුව:Green fish 8.png|Green labeo ගඩයා ගොනුව:Spotted fish 9.jpg|spotted loach පුල්ලි ගිරවා ගොනුව:Bandula fish 10.jpg|Bandula barb බන්ධුල පෝතයා ගොනුව:Wilpita fish 11.jpg|Wilpita rasbora විල්පිට දණ්ඩියා ගොනුව:Vateria fish 12.jpg|Vateria flwoer rasbora හාල්මල් දණ්ඩියා ගොනුව:Asoka fish 15.jpg|Asoka barb අසෝක පෙතියා ගොනුව:Silver fish 16.jpg|Silver barb පොඩි පෙතියා </gallery> ==ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ== * "විසිතුරු මසුන් ඇති කරමු."වී.සෙනරත්".වාසනා ප්‍රකාශකයෝ,කටුකෙන්ද-දංකොටුව. * දෙහිවල ජාතික සත්ව උද්‍යානයේ ලිපි. * සිරිකත පුවත්පත් වල ලිපි. [[Category:සුරතල් මසුන්]] 0xz8h9m5rp4l6niv6jmn0ir9sgpyd3c 0 7055 751579 533104 2025-06-27T08:00:41Z BuddhikaW88 37808 751579 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] m2wcza0dghvbvyrkrvawxd0d41ohurn 751580 751579 2025-06-27T08:04:38Z BuddhikaW88 37808 751580 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. == නිරුක්තිය == == ඉතිහාසය == === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === === නිදහස === === ලිබරල් විප්ලවය === === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === === නිදහස සඳහා අරගලය === ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === == රජය සහ දේශපාලනය == === විධායක ශාඛාව === === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === === අධිකරණ ශාඛාව === === මැතිවරණ ශාඛාව === === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === === විදේශ කටයුතු === === මානව අයිතිවාසිකම් === === පරිපාලන අංශ === === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === == හමුදා == == භූගෝලය == === දේශගුණය === === ජෛව විවිධත්වය === == ආර්ථිකය == === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === === සංචාරක === === ප්‍රවාහන === == ජන විකාශනය == === භාෂාව === === ආගම === === සෞඛ්‍යය === === අධ්‍යාපනය === === විශාලතම නගර === === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === == සංස්කෘතිය == === මාධ්‍ය === === සංගීතය === === ආහාර පිසීම === === සාහිත්‍යය === === කලාව === === ක්‍රීඩා === ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 8l24vo1ueawl56m81cf7vss6owb0y0p 751581 751580 2025-06-27T08:13:23Z BuddhikaW88 37808 /* ඉතිහාසය */ 751581 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. == නිරුක්තිය == == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 0s25xvguq5libyc0zikg4uigtgt4qsn 751582 751581 2025-06-27T08:14:36Z BuddhikaW88 37808 751582 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 3uofzwh395j4rljbsfen3h1l0cevoa3 751583 751582 2025-06-27T08:14:48Z BuddhikaW88 37808 751583 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] oarle3hq2ifnysaw0d2ulxlnpliy6m0 751584 751583 2025-06-27T08:15:02Z BuddhikaW88 37808 751584 wikitext text/x-wiki නිල වශයෙන් '''රෙපුබ්ලිකා ඩෙල් ඉක්වදෝර්''' යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජනරජය ({{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔr}} {{respell|E|kwə-dawr}}) දකුණු ඇමරිකාව තුළ පිහිටි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. මෙහි මායිම් වන්නේ උතුරින් කොලොම්බියාව, නැගෙනහිරින් හා දකුණට පේරු රාජ්‍යය, බටහිරට ශාන්තිකර සාගරයයි. එය දකුණු ඇමරිකාව තුළ චිලී ද ඇතුළත්ව බ්‍රසීලයට මායිම් නොපිහිටන එකම රටයි. මෙහි පැසිෆික් ප්‍රදේශයේ ගැලපගෝස් දූපත් (කි.මී. 1000, සැතපුම් 620) ප්‍රධාන බිමෙහි බටහිරට වන්නට ඇත. ඉක්වදෝර් නම සෑදී ඇත්තේ එය නිරක්ෂය මැදට වන්නට පිහිටි බිම් ප්‍රමාණය වර්ග කි.මී. 256,370 (වර්ග සැතැප්ම 98,990) රටකි. අගනුවර වන්නේ ක්විටෝය. එය 1970 වර්ෂයේ යුනෙස්කෝව විසින් ලතින් ඇමරිකාව තුළ සුරක්ෂිතව හා නොවෙනස්ව පවතින පෞරාණික ප්‍රදේශයක් ලෙස හා ලෝක උරුමයක් ලෙසට නම් කරනු ලැබ ඇත. රටෙහි විශාලම නගරය වන්නේ ගවයාකුල්ය. ‍‍ ඓතිහාසික කේන්ද්‍රයක් වන ‍න්වෙන්කා, රටෙහි පවතින තුන්වැනි තැනට විශාලම නගරයයි. 1999 ලෝක උරුමයක් ලෙස ඇමරිකාව තුළ පවතින ස්පාඤ්ඤ ජනපදයක් ලෙස මෙම නගරය නම් කර ඇත. ඉක්වදෝරය එහි ප්‍රමාණයට හා සසඳා බලන කල විවිධ සතුන් හා ආවේණික ශාක වර්ග (ගැලපගෝස් දූපත් වල සිටිනා)සහිත වාස භූමියකි. මෙහි ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක් පවතී. සෝබාදහමේ නීති හා ජෛව විවිධත්වයට අදාල නීති පද්ධතියන්, නීතියෙන් පිළිගත් (2008 වැනි ව්‍යවස්ථාව) ලෝකයේ එකම රට ඉක්වදෝරයයි. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 7hsgbs3x4tbclrvi9gn0kyskr82cb64 751585 751584 2025-06-27T08:15:19Z BuddhikaW88 37808 751585 wikitext text/x-wiki The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] hy93omuqn84x7wd7v25aqhawy9roljc 751586 751585 2025-06-27T08:16:04Z BuddhikaW88 37808 751586 wikitext text/x-wiki The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 4lylkow7uz7cszvj64vr2cvzl1jlf6i 751587 751586 2025-06-27T08:16:26Z BuddhikaW88 37808 751587 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''', [a] නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', [b] යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.[1] The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 4d9chdvbs5gzu6gt4yya2i750fpl223 751588 751587 2025-06-27T08:16:41Z BuddhikaW88 37808 751588 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', [b] යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.[1] The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] etzlns8n0mad1297pcdiqtw17x5h7wa 751589 751588 2025-06-27T08:17:27Z BuddhikaW88 37808 751589 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', [b] යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 5r9iup4zkre7gpj8e0s4c45mllayrf0 751590 751589 2025-06-27T08:17:40Z BuddhikaW88 37808 751590 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] ewskijkvexgxfuflk63nba1amb0wyju 751591 751590 2025-06-27T08:18:02Z BuddhikaW88 37808 751591 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි[4] එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.[5] ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන [6][7] ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.[8] 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.[9] One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 3a82tqn3d380dkz092cck0jhlsi8rs9 751592 751591 2025-06-27T08:18:26Z BuddhikaW88 37808 /* නිරුක්තිය */ 751592 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]]<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි[4] එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.[5] ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන [6][7] ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.[8] 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.[9] One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]].<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == The country's name means literally "[[:en:Equator|Equator]]" in [[:en:Spanish_language|Spanish language]], truncated from the Spanish official name, ''República del Ecuador'' ({{abbr|lit.|literally}} "Republic of the Equator"), derived from the former [[:en:Ecuador_Department|Ecuador Department]] of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] established in 1824 as a division of the former territory of the [[:en:Royal_Audience_of_Quito|Royal Audience of Quito]]. Quito, which remained the capital of the department and republic, is located only about {{convert|25|mi|km|order=flip|sp=us}}, {{frac|1|4}} of a [[:en:Latitude#Subdivisions|degree]], south of the equator. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador (lit. "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] diq7y8t8n9suuyhxicpsps5drgnqvcu 751593 751592 2025-06-27T08:20:06Z BuddhikaW88 37808 751593 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> The land that comprises modern-day Ecuador was once home to several groups of [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|indigenous peoples]] that were gradually incorporated into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] during the 15th century. The territory was [[:en:Spanish_colonization_of_the_Americas|colonized by the Spanish Empire]] during the 16th century, achieving independence in 1820 as part of [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], from which it emerged as a [[:en:Sovereign_state|sovereign state]] in 1830. The legacy of both empires is reflected in Ecuador's ethnically diverse population, with most of its {{#expr:{{replace|{{UN_Population|Ecuador}}|,||}}/1e6 round 1}} million people being [[:en:Mestizo|mestizos]], followed by large minorities of [[:en:Europeans|Europeans]], [[:en:Indigenous_peoples_in_Ecuador|Native American]], [[:en:Afro-Ecuadorians|African]], and [[:en:Asian_people|Asian]] descendants. Spanish is the official language spoken by a majority of the population, although 13 native languages are also recognized, including [[:en:Quechuan_languages|Quechua]] and [[:en:Shuar_language|Shuar]]. Ecuador is a [[:en:Representative_democracy|representative democratic]] [[:en:Presidential_system|presidential]] republic and a [[:en:Developing_country|developing country]] whose economy is highly dependent on exports of commodities, primarily petroleum and agricultural products. The country is a founding member of the [[:en:United_Nations|United Nations]], [[:en:Organization_of_American_States|Organization of American States]], [[:en:Mercosur|Mercosur]], [[:en:Forum_for_the_Progress_and_Development_of_South_America|PROSUR]], and the [[:en:Non-Aligned_Movement|Non-Aligned Movement]]. According to the [[:en:Center_for_Economic_and_Policy_Research|Center for Economic and Policy Research]], between 2006 and 2016, poverty decreased from 36.7% to 22.5% and annual per capita GDP growth was 1.5 percent (as compared to 0.6 percent over the prior two decades). At the same time, the country's [[:en:Gini_coefficient|Gini index]] of economic inequality improved from 0.55 to 0.47. නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]]. In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger. == නිරුක්තිය == ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador ({{abbr|වච.|වචනාර්ථයෙන්}} "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] bccw229rclj6oonk4t0nczqmowan6rf 751594 751593 2025-06-27T08:20:17Z BuddhikaW88 37808 751594 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> One of 17 [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world Ecuador hosts many [[:en:Endemism|endemic]] plants and animals, such as those of the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. In recognition of its unique ecological heritage, the new constitution of 2008 is the first in the world to recognize legally enforceable [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]]. In the 2024 Global Hunger Index (GHI), Ecuador ranks 58th out of 127 countries with a score of 11.6, which indicates a moderate level of hunger. == නිරුක්තිය == ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador ({{abbr|වච.|වචනාර්ථයෙන්}} "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 2y8skhxlteark7gd8kaek35wthhx8zw 751595 751594 2025-06-27T08:20:31Z BuddhikaW88 37808 751595 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador ({{abbr|වච.|වචනාර්ථයෙන්}} "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය||inline=yes}} === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] 7oelykfebkyonisanulk4o51jhfcgns 751603 751595 2025-06-27T10:06:21Z BuddhikaW88 37808 /* ඉතිහාසය */ 751603 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador ({{abbr|වච.|වචනාර්ථයෙන්}} "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] df9uq777405am3zpa3k22si0ov1ahnn 751606 751603 2025-06-27T10:13:58Z Ttheek 66430 Adding [[Category:ඉක්වදෝරය]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751606 wikitext text/x-wiki '''ඉක්වදෝරය''',{{efn|{{IPAc-en|audio=en-us-Ecuador.ogg|ˈ|ɛ|k|w|ə|d|ɔːr}} {{respell|EK|wə-dor}}; {{IPA|es|ekwaˈðoɾ|-|ES-pe - Ecuador.ogg}}; [[Quechuan languages|Quechua]]: ''Ikwayur''; [[Shuar language|Shuar]]: ''Ecuador'' or ''Ekuatur''<ref>{{cite web|url=https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|title=Constitución de la República del Ecuador en Shuar|website=Issuu|date=27 June 2011 |access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190404044010/https://issuu.com/direccion.comunicacion/docs/constitucionshuar/13|archive-date=4 April 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|title=¡Iniuri seamkur!, ''Ayamrumamu nuyá Iniankasrik Ayamruma Papi''|website=INREDH|access-date=21 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190221165553/https://www.inredh.org/archivos/pdf/manual_protectos_shuar.pdf|archive-date=21 February 2019|url-status=dead}}</ref>}} නිල වශයෙන් '''ඉක්වදෝර ජනරජය''', යනු දකුණු ඇමරිකාවේ වයඹ දෙසින් පිහිටි රටක් වන අතර උතුරින් කොලොම්බියාවෙන්, නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වේ. එයට ප්‍රධාන භූමියෙන් බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් (සැතපුම් 621) පමණ දුරින් පැසිෆික් සාගරයේ ගැලපගෝස් දූපත් අඩංගු ගැලපගෝස් පළාත ද ඇතුළත් වේ. රටේ අගනුවර ක්විටෝ වන අතර එහි විශාලතම නගරය ගුවායාකිල් වේ.<ref>{{cite web |date=2024 |title=Población y Demografía |url=https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240407085934/https://www.ecuadorencifras.gob.ec/censo-de-poblacion-y-vivienda/ |archive-date=7 April 2024 |access-date=20 June 2024}}</ref> නූතන ඉක්වදෝරය සමන්විත භූමිය, 15 වන සියවසේදී ක්‍රමයෙන් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයට ඇතුළත් කරන ලද ආදිවාසී ජන කණ්ඩායම් කිහිපයකට නිවහන විය. 16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් මෙම භූමිය යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, 1820 දී ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබා ගත් අතර, 1830 දී එය ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස මතු විය. අධිරාජ්‍ය දෙකෙහිම උරුමය ඉක්වදෝරයේ වාර්ගික වශයෙන් විවිධ ජනගහනයෙන් පිළිබිඹු වන අතර, එහි මිලියන 17.8 ක ජනතාවගෙන් වැඩි දෙනෙක් මෙස්ටිසෝවරු වන අතර, පසුව යුරෝපීයයන්, ස්වදේශික ඇමරිකානුවන්, අප්‍රිකානු සහ ආසියානු පරම්පරාවෙන් පැවත එන විශාල සුළුතරයන් සිටිති. ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන ස්පාඤ්ඤ භාෂාව නිල භාෂාව වන අතර, ක්වෙචුවා සහ ෂුවර් ඇතුළු ස්වදේශික භාෂා 13 ක් ද පිළිගැනේ. ඉක්වදෝරය නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපති ජනරජයක් වන අතර සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.<ref>{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2f+Emerging+market+and+developing+economies |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201010203013/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weoselco.aspx?g=2200&sg=All+countries+%2F+Emerging+market+and+developing+economies |archive-date=10 October 2020 |access-date=29 September 2019 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]}}</ref> එහි ආර්ථිකය භාණ්ඩ අපනයනය, ප්‍රධාන වශයෙන් ඛනිජ තෙල් සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන මත බෙහෙවින් රඳා පවතී. රට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ප්‍රොසූර් සහ නොබැඳි ජාතීන්ගේ ව්‍යාපාරයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. ආර්ථික හා ප්‍රතිපත්ති පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයට අනුව, 2006 සහ 2016 අතර, දරිද්‍රතාවය 36.7% සිට 22.5% දක්වා අඩු වූ අතර වාර්ෂික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනය සියයට 1.5 කි (පෙර දශක දෙකට සාපේක්ෂව සියයට 0.6 ට සාපේක්ෂව). ඒ සමඟම, රටේ ආර්ථික අසමානතාවය පිළිබඳ ගිනි දර්ශකය 0.55 සිට 0.47 දක්වා වැඩි විය.<ref>{{Cite web |title=Decade of Reform: Ecuador's Macroeconomic Policies, Institutional Changes, and Results |url=http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191220195259/http://cepr.net/images/stories/reports/ecuador-2017-02.pdf |archive-date=20 December 2019 |access-date=17 January 2020}}</ref> ලෝකයේ මහා විවිධත්වය සහිත රටවල් 17 න් එකක් වන,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref><ref>{{cite web |title=Oficialmente Ecuador es el país de las orquídeas- Noticias de Cuenca – Azuay – Ecuador – Eltiempo de Cuenca |url=http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129015134/http://www.eltiempo.com.ec/noticias-cuenca/133971-oficialmente-ecuador-es-el-paa-s-de-las-orqua-deas/ |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වැනි ආවේණික ශාක හා සතුන් රැසකට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි අද්විතීය පාරිසරික උරුමය පිළිගැනීමේදී, 2008 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සොබාදහමේ නීත්‍යානුකූලව බලාත්මක කළ හැකි අයිතිවාසිකම් පිළිගත් ලොව පළමු රට වේ.<ref>{{cite web |title=Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF Rights of Nature Language |url=http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081003211008/http://www.celdf.org/Default.aspx?tabid=548 |archive-date=3 October 2008 |access-date=30 September 2008}}, Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 7 September 2009.</ref> 2024 ගෝලීය කුසගින්න දර්ශකයේ (GHI) ඉක්වදෝරය රටවල් 127 න් 58 වන ස්ථානයේ සිටින අතර එය මධ්‍යස්ථ කුසගින්න මට්ටමක් පෙන්නුම් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Global Hunger Index Scores by 2024 GHI Rank |url=https://www.globalhungerindex.org/ranking.html |access-date=2024-12-15 |website=Global Hunger Index (GHI) - peer-reviewed annual publication designed to comprehensively measure and track hunger at the global, regional, and country levels |language=en}}</ref> == නිරුක්තිය == ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් රටේ නමේ තේරුම "සමකය" යන්නයි, එය ස්පාඤ්ඤ නිල නාමය වන República del Ecuador ({{abbr|වච.|වචනාර්ථයෙන්}} "සමකය ජනරජය") වෙතින් කපා ඇත, එය 1824 දී ක්විටෝහි රාජකීය ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ පැරණි භූමියේ බෙදීමක් ලෙස පිහිටුවන ලද පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් උපුටා ගන්නා ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවේ සහ ජනරජයේ අගනුවර ලෙස පැවති ක්විටෝ, සමකයට දකුණින් අංශක 1⁄4 ක් පමණ කිලෝමීටර 40 ක් (සැතපුම් 25), ​1⁄4 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. == ඉතිහාසය == === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|පූර්ව-ඉන්කා යුගය|inline=yes}} === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය|inline=yes}} === නිදහස === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස|inline=yes}} === ලිබරල් විප්ලවය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ලිබරල් විප්ලවය|inline=yes}} === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම|inline=yes}} === නිදහස සඳහා අරගලය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|නිදහස සඳහා අරගලය|inline=yes}} ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය|inline=yes}} === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|හමුදා ආණ්ඩු (1972–79)|inline=yes}} === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ඉතිහාසය|ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය)|inline=yes}} == රජය සහ දේශපාලනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විධායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === අධිකරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මැතිවරණ ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === විදේශ කටයුතු === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === මානව අයිතිවාසිකම් === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === පරිපාලන අංශ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ රජය සහ දේශපාලනය||inline=yes}} == හමුදා == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ හමුදා||inline=yes}} == භූගෝලය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === දේශගුණය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} === ජෛව විවිධත්වය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ භූගෝලය||inline=yes}} == ආර්ථිකය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === සංචාරක === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} === ප්‍රවාහන === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ආර්ථිකය||inline=yes}} == ජන විකාශනය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === භාෂාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === ආගම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සෞඛ්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === අධ්‍යාපනය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === විශාලතම නගර === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} === සංක්‍රමණ සහ සංක්‍රමණ === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ ජන විකාශනය||inline=yes}} == සංස්කෘතිය == {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === මාධ්‍ය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සංගීතය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ආහාර පිසීම === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === සාහිත්‍යය === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === කලාව === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} === ක්‍රීඩා === {{Excerpt|ඉක්වදෝරයේ සංස්කෘතිය||inline=yes}} ==යොමු කිරීම්== <references/>{{දකුණු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ පරායත්ත භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] arh0ny0zdgx2hlj569gdpkpa6q4t5ux 0 13351 751493 733893 2025-06-27T06:51:35Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751493 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = බරාක් ඔබාමා |image = President Barack Obama.jpg |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |44වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජෝ බයිඩන්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2009 |term_end = ජනවාරි 20, 2017 |predecessor = [[ජෝර්ජ් ඩබ්. බුෂ්]] |successor = [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] |jr/sr1 = එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභිකයා |state1 = [[ඉලනෝයි]] |term_start1 = ජනවාරි 3, 2005 |term_end1 = නොවැම්බර් 16, 2008 |predecessor1 = [[පීටර් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ් (දේශපාලනඥයා)|පීටර් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ්]] |successor1 = [[රෝලන්ඩ් බරිස්]] |state_senate2 = ඉලනෝයි |district2 = 13වන |predecessor2 = [[ඇලිස් පාමර් (දේශපාලනඥයා)|ඇලිස් පාමර්]] |term_start2 = ජනවාරි 8, 1997 |term_end2 = නොවැම්බර් 4, 2004 |successor2 = [[ක්වාමී රවුල්]] |birth_name = බරාක් හුසේන් ඔබාමා II |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |mf=yes|1961|8|4}} |birth_place = [[හොනලුලු]], [[හවායි]], එ.ජ. |death_date = |death_place = |party = [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |spouse = {{විවාහය|[[මිෂෙල් ඔබාමා|මිෂෙල් රොබින්සන්]]|October 3, 1992}} |children = [[මලීයා ඔබාමා]]<br />[[සාෂා ඔබාමා]] |parents = [[බරාක් ඔබාමා ජ්‍යෙ.]]<br />[[ඈන් ඩනම්]] |relatives = [[මායා සුටෝරෝ-අංග| මායා සුටෝරෝ]] (අර්ධ-සෙහොයුරිය) |residence = [[කැලරාමා, වොෂිංටන්, ඩී.සී.]] |website = {{Ublist|{{url|barackobama.com|Organizing for Action}}|{{url|barackobamafoundation.org|Obama Foundation}}}} |awards = [[නොබෙල් සාම ත්‍යාගය]] {{small|([[2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය |2009]])}} |signature = Barack Obama signature.svg |alma_mater={{Ublist|[[ඔක්සිඩෙන්ට්ල් ශාස්ත්‍රාලය]]|[[කොලොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලය]]|[[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය]]}}}} <!-- PLEASE DO NOT CHANGE OBAMA'S NAME. -->'''බරාක් හුසේන් ඔබාමා II''' ({{IPAc-en|audio=En-us-Barack-Hussein-Obama.ogg|b|ə|ˈ|r|ɑː|k|_|h|uː|ˈ|s|eɪ|n|_|oʊ|ˈ|b|ɑː|m|ə}}; උපත අගෝස්තු 4, 1961) යනු 2009 සිට 2017 දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |44වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කල ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙකි. [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙහි]] සාමාජිකයෙක් වන ඔබාමා, ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් සේවය කිරීමට අවස්ථාව ලද පළමුවන [[අප්‍රිකානු ඇමරිකානුවා]]<!-- PLEASE DO NOT CHANGE FROM "AFRICAN AMERICAN", per consensus. See discussions and FAQ (Q2) on the talk page. --> සහ [[ප්‍රත්‍යාසන්න එක්සත් ජනපදය| ප්‍රත්‍යාසන්න එක්සත් ජනපදයට]] පිටත උපන් සහ එසේ කිරීමට අවස්ථාව ලද පළමු තැනැත්තාද විය. එම ප්‍රදේශය සඳහා සංගමය වෙත එක්වීමෙහි අවස්ථාව ලැබී වසර දෙකකට පසුව [[හොනලුලු|හොනලුලු, හවායි]] හිදී උපත ලද ඔබාමා, [[ශාන්තිකර]] ප්‍රදේශයෙහි ඇති දැඩි විය. [[කොළොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලය‍|කොළොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලයෙන්]] සහ [[හාවඩ් නීති විද්‍යාලය|හාවඩ් නීති විද්‍යාලයෙන්]] උපධිය ලද ඔහු, ''[[හාවඩ් ලෝ රිවිව්]]''හී සභාපති විය. ඔහුගේ [[යූරීස් ඩොක්ටර් |නීති උපාධිය]] ලැබීමට පළමුව ඔහු [[චිකාගෝ|චිකාගෝහී]] [[ජ්‍රජාව සංවිධානය කිරීම |ප්‍රජා සංවිධායකයෙක් ]] වූ අතර, ඉනික්බිතව ඔහු [[සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් |සිවිල් අයිතිවාසිකම්]] නීතිඥවරයෙක් වශයෙන් සේවය කොට 1992 සිට 2004 දක්වා [[චිකාගෝ විශ්වවිද්‍යාලයීය නීති විද්‍යාලය| චිකාගෝ විශ්වවිද්‍යාලයීය නීති විද්‍යාලයෙහි]] [[ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය නීතිය]] උගැන්වීය. 1997 සිට 2004 වසර දක්වා [[ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය| ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙහි]] [[බරාක් ඔබාමාගේ ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය අභිවෘත්තිය |ධූර කාලයන් තුනක් තුල 13වන දිස්ත්‍රික්කය නියෝජනය කරමින් සිටියදී]] තනතුරුධාරීව සිටි [[බොබී රෂ්]]ට එරෙහිව ඔබාමා 2000 වසරෙහිදී [[එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය]] සඳහා ඩිමොක්‍රටික් ප්‍රාථමික මැතිවරණය සඳහා [[ඉලනෝයිහී පළමුවන කොංග්‍රස් මණ්ඩලීය දිස්ත්‍රික් මැතිවරණය, 2000|අසාර්ථක ලෙසින්]] තරග කළේය. 2004 වසර තුලදී ඔබාමා වෙත ජාතික අවධානය යොමුවූයේ, [[එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය |එ.ජ. සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සඳහා]] [[ඉලනෝයිහී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩල මැතිවරණය, 2004|මැතිවරණ ව්‍යාපාරයෙහිදී]] ඔහු විසින් මාර්තු මසදී [[ප්‍රාථමික මැතිවරණය |ප්‍රාථමික]] මැතිවරණය දිනාගැනීම, ජූලි මස [[2004 ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුව | ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුවෙහිදී]] ඔහුගේ [[2004 ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුවෙහි ප්‍රධාන දේශනය|ප්‍රධාන දේශනය]] සහ, නොවැම්බරයෙහිදී සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වෙත ඔහු තේරී පත්වීම හා සමගිනි. 2008 වසරෙහිදී, ඔබාමා විසින් ජනාධිපති ධූරය සඳහා නාමයෝජනා ලද්දේ [[බරාක් ඔබාමාගේ ජනාධිපතිමය මැතිවරණ ව්‍යාපාරය, 2008|ඔහුගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරය]] අරඹා වසරකට පසුව සහ [[හිලරි ක්ලින්ටන්‍|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙහි ජනාධිපතිමය ප්‍රාථමික මැතිවරණ, 2008|තියුණු ප්‍රාථමික මැතිවරණ ව්‍යාපාරයකට]] පසුවය. [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2008|ජනාධිපතිවරණයෙහිදී]] [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] නාමයෝජිත [[ජෝන් මැක්කේන්]] පරදවමින් ජනාධිපති ධූරයට තේරී ලත් තැනැත්තේ වූ ඔහු, ජනවාරි 20 දිනදී [[බරාක් ඔබාමාගේ පළමු නිලප්‍රතිෂ්ඨාපනය |නිලප්‍රතිෂ්ඨාපනය]] ලැබීය. නව මසකට පසුව, [[2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය| 2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගලාභියා ]] ලෙසින් ඔබාමා නම් කෙරිණි.<!--See [[WP:EGG]] before attempting to hide this link!--> ඔහු 1992 වසරේදී විවාහ වූ අතර ඔහුට දියණියන් දෙදෙනෙක් සිටිති. ඔහු ග්‍රන්ථ දෙකක් ලියා තිබේ. එකක් "ඩ්රීම්ස් ෆ්රොයම් මයි ෆාදර්" නමින් කළ ඔහුගේ බාල කාලය ගැන විස්තර අඩංගු කෘතියයි. අනෙක " දි ඕඩසිටි ඔෆ් හෝප්" නම් එක්සත් ජනපද දේශපාලනය ගැන ලියැවුණු පෞද්ගලික අදහස් දැක්වීමකි. කෙන්යානු පියෙකුට හා අමෙරිකානු මවකට දාව උපත ලත් ඔහු, ඔහුගේ ළමා කාලයෙන් සහ නව යෞවනයෙන් වැඩි කොටසක් ගත කළේ හවායි හි හොනලුලු ප්‍රදේශයේය. වයස හයේදී ඔහු ජකර්තාවට ගිය අතර, එහිදී තම මව් සහ සුළු පියා සමග වසර 4 ක් ගත කළේය. කොලොම්බියා විශ්ව විද්‍යාලයේ මෙන්ම හාවර්ඩ් නීති විද්‍යාලයේ උපාධිධරයෙකු වූ ඔබාමා ප්‍රජා සංවිධායකයෙකු, විශ්ව විද්‍යාල කථිකාචාර්යවරයෙකු සහ නීතිඥයෙකු මෙන් කටයුතු කළේය. පසුව ඔහු 1997 වර්ෂයේ සිට 2004 දක්වා ඉලිනොයිස් ප්‍රාන්තයේ සෙනෙට් සභිකයෙකු විය. එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ අසුනක් ලබා ගැනීමට කරන ලද උත්සාහය ව්‍යර්ථ වීමෙන් පසු 2000 වර්ෂයේදී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සඳහා ‍තේරී පත් වීමට අවශ්‍ය කටයුතු ආරම්භ කළේය. 2004 දී ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුලුව ඇමතුවේය. 2004 නොවැම්බරයේදී 70% ක චන්ද ප්‍රමාණයක් ලබා ගෙන එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට තේරී පත් විය. 109 වැනි සමුලුවේදී ඩිමොක්‍රටික් මයිනෝරිටියේ සාමාජිකයෙකු ලෙස න්‍යෂ්ටික නොවන අවි පාලනයට සහ ෆෙඩරල් රජයේ අරමුදල් පාවිච්චියේදී මහජන වගකීමකින් යුතුව එය කිරීමට නීති පැනවීම සම්බන්ධයෙන් අනුග්‍රහ දක්වමින් කටයුතු කළේය. නැගෙනහිර යුරෝපය, මැද පෙරදිග සහ අප්‍රිකාව වැනි රටවලට නිල වශයෙන් සංචාරය යෙදුනේය. 110 වැනි සමුළුවේදී ඡන්ද වංචා, දේශගුණ විපර්යාස, න්‍යෂ්ටික ත්‍රස්තවාදය සමග ආපසු පැමිණෙන යුද හමුදා නිලධාරීන් සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය වන නිති පැනවීමට ක්‍රියා කළේය. 2007 දී ඔහුගේ ජනාධිපතිවරණ ඡන්ද අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශනයට පත් කිරීමෙන් පසු ඉරාකයේ යුද්ධය අවසාන කිරීම ගැන, බලශක්ති නිදහස සහ විශ්ව සෞඛ්යන ආරක්ෂක පහසුකම් සැපයීම වැනි කරුණු වලට ජාතික වශයෙන් මුල් තැනක් දෙන බව ප්‍රකාශ කළේය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == [[ගොනුව:Obamas at White House Easter Egg Roll 4-13-09 2.JPG|thumb|right|alt=Barack and Michelle Obama, their children, and her mother, along with the Easter Bunny, on a balcony waving|ඔබමා පවුල , ඔහුගේ නැන්දම්මා සහ ඊස්ටර් බනී බැල්කනියේ සිට අත වනමින්]] 1989 ජුනි මාසයේදී ඔබාමා හට තම බිරිඳ වන මිෂෙල් රොබින්සන් හමුවන්නේ ඔහු චිකාගෝ හි නීතීඥ සමාගමක් වන ‘සිඩ්ලි සහ ඔස්ටින්’ සමාගමට සේවය කරන අවස්ථාවේ දීය. ඔබාමාගේ උපදේශක වරිය ලෙස මාස 3 කට පත්වීමක් ලැබීමෙන් රොබින්සන් හට ඔබාමා හඳුනා ගැනීමට අවස්ථාව හිමිවේ. පසුව 1991 වන විට ඔවුන් විවාහ ගිවිසගන්නා අතර 1992 ඔක්තෝම්බර් 3 වනදා විවාහ පත්විය .මෙම යුවලගේ පළමු දියණිය ‘මාලියා ඈන්’ වන අතර ඇය 1998 දී උපත ලැබීය. 2001 දී ඔවුන් හට දෙවන දියණියත් තම පවුලට එක් කර ගැනීමට හැකිවන අතර ඇය ‘නටාෂා’ නම් වේ. 2006 අගෝස්තු 31 වන දා ‘ජිබුට්’ හි ලිමෝනියර් කඳවුර බැලීමට ගිය ඔබාමා එක්සත් ජනපද සෙබළුන් සමඟ පැසිපන්දු ක්‍රීඩාවේ නිරත වූ අවස්ථාවක්. ඇ.ඩො. මිලියන 2ක පොත් ගනුදෙනුවකින් ඔබාමා හට ඇ.ඩො.මිලියන 1.6 ක නව නිවසක් මිලට ගත හැකිවන්නේ 2005 වර්ෂයේදීය. ඔවුන්ගේ වර්තමාන නිවසද වන එය ‘කෙන්වුඩ්’ අසල පෙදෙසෙහි පිහිටා ඇත.මෙම නිවසට යාබද ඉඩම එකවරම ඔබාමාගේ හිතවතකු වන ‘ටෝනි රෙස්කෝ ගේ බිරිඳ හට විකුණන ලදී.මෙම සිදුවීමෙන් අනතුරුව මිධ්යව මගින් ටෝනි රෙස්කෝ සහ ඔබාමා අතර ඇති සබඳතාවය පිළිබඳ වාර්තා නිකුත් කෙරිණි. Money සඟරාවට අනුව 2007 දී ඔබාමා පවුලේ ශුද්ධ ආදායම ඇ.ඩො. මිලියන 1.3කි. ඔවුන්ගේ බදු ගෙවීම් අනුව නම් එම පවුලේ ආදායම ඇ.ඩො. මිලියන 4.2 කි. එය 2006 වසරට ඩා ඇ.ඩො. මිලියනයකින් , 2005 ටවඩා ඇ.ඩො. මිලියන 1.6 ක වැඩිවීමක් වන අතර බොහෝ විට එය ඔහු ගේ පොත් අලෙවිය නිසා ඇතිවූ තත්වයක් බවට සඳහන්ය. ඔබාමා පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයෙකි, ඔහු විශ්ව විද්‍යාලයට සහභාගී වූ කාල සීමාවේ ද පැසිපන්දු කණ්ඩායම් සාමාජිකයෙකි. ජනාධිපති අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට පෙරාතුව ද ඔබාමා දුම්පානය නැවැත්වීම සඳහා වූ ව්‍යාපාරයක නිරත වූ අතර එය බොහෝ දෙනා‍ අතර ප්‍රසිද්ඩියට පත් වූවකි. ඔබාමා ‘චිකාගෝ ට්රි බියුන්’ පුවත්පතට ප්‍රකාශ කලේ තමා දුම්පානයට ඇබ්බැහි වූවකු නොවන බවයි තම බිරිඳ ගෙන් ලැබුණු අයෝමය සහාය හේතුවෙන් අවුරුදු කිහිපයක සිට තමාට දුම්පානයට විරුද්ධ වීමට හැකි වූ බව ඔබාමා පවසයි. 2008 ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් පිළිබඳ Associated Press ආයතනයෙන් පැවැති සමීක්ෂනයට මුහුණ දෙමින් ඔබාමා ගෙන් තම ප්‍රියතම වෘත්තිය කුමක් දැයි යන පැනයට ඔහු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියකු යැයි පිළිතුරු ලබා දුන්නේය. තවද ඔබාමා ගෙන් තම සැඟවුණු දක්ෂතාව කුමක් දැයි විමසූ විට ඔහු ප්‍රකාශ කලේ තමා ඉතා හොඳ ‘පෝකර්’ ක්‍රීඩකයකු බවයි. ඔබාමා විසින් රචිත පොතක ඔහු සඳහන් කර ඇත්තේ තමා හැදී වැඩුනේ ආගමික පරිසරයක නොවන බවයි. තවද ඔහු ලියා ඇත්තේ ඔහුගේ මව හැදී වැඩී ඇත්තේ ද ආගමික නොවන දෙමාපියන් යටතේ බවයි. එසේම ඔහු තම පියා පිළිබඳව කියන්නේ තම පියා මුස්ලිම් අයෙකු වූවත් අදේව දෘෂ්ටිකයකු බවය. තවද ඔහු විස්තර කළේ ජාතිකයන් සමඟ භේදයකින් තොරව වැඩකිරීමෙන් ලැබෙන නිසි ප්‍රතිඵල පිළිබඳවයි. ඔහු ඉතා හොඳ සමාජ සංවිධායක වරයෙකුගේ භූමිකාව ද හොඳින් ඉදිරිපත් කරන අතර එමගින් ඔහු අප්‍රිකානු-ඇමරිකානු සංස්කෘතියකින් ලබාගත හැකි සමාජ වෙනස් කිරීම පිළිබඳව තේරුම් ගැනීමට මුල් විය. තවද ඔහු 1992 සිට චිකාගෝහි ‘ට්‍රිනිටි’ එක්සත් ක්‍රිස්තියානි සංගම් සාමාජිකයකු ද වන්නේය. == පොත් == === ඔඩිසිටි ඔෆ් හොප් (The Audacity of hope) === ඔබාමාගේ පළමු පොත වූ Dreams from my father: A story of race and inheritance යන්න ඔහුගේ දේශපාලනික ආගමනයට පෙර ප්‍රකාශයට පත් විය. එහිදී ඔහු හොනලුලූ හා ජකර්තා හි ගෙවූ ඔහුගේ ළමා විය සිහිපත් කරන අතර ලොස් ඇන්ජලීස් හා නිව් යෝර්ක් නග‍රයෙහි ගෙවුනු ඔහුගේ විද්‍යාල වර්ෂයන් ද සිහිපත් කරයි. තවද ඔහු විසින් 1980 දී චිකාගෝ හි සමාජ සංවිධානවරයෙකු ලෙස සේවය කළ අයුරු ද මෙම ග්‍රන්ථයෙන් ආමන්ත්‍රණය කරයි. පොතෙහි අන්තිම කොටස් කිහිපය ඔහුගේ ප්‍රථම කෙන්යානු ගමන විස්තර කරයි. එය ඔහුගේ ලුවෝ (Luo) පවුල හා උරුමය සමඟ සම්බන්ධ වීම සඳහා වූ ගමනකි. 2004 නැවත සකස් කරන ලද සංස්කරණය පෙරවදනේ දී ඔබාමා කියා සිටින්නේ ඔහුගේ පවුලේ කතාන්දරය ඇමරිකානු අත්දැකීම වර්ගීකරණය කර ඇති ජාති අතර ඇති කැඩීම් කිසියම් හෝ ක්ර මයකින් ආමන්ත්රතණය කරනු ඇති බවට ඔහු බලාපොරොත්තු වු බවයි. 1995 නැවත සංශෝධනය කළේ නවකතාකරුවෙකු වූ පෝල් වොට්කිංස් ලියා තිබෙන්නේ සිහින “නිතැතින්ම විස්තර කරන්නේ වෙනස් ලෝක දෙකකට අයත් වීමේ සංසිද්ධිය හා එමනිසා කිසිවකුට අයත් නොවේ” යන්නයි. මෙහි දෘශ්‍ය ග්‍රන්ථ සංස්කරණය ඔබාමාව 2006 දී හොඳම වචන උච්ඡාරන ඇල්බමය සදහා වූ ග්රැමී සම්මානයෙන් සම්මානයට පාත්‍ර කරනු ලැබීය. ඔහුගේ දෙවන ග්‍රන්ථය වූ The audacity of hope: Thoughts on reclaiming the American dream 2006 ඔක්තෝබර් මස දී ප්‍රකාශයට පත් වුණු අතර ඉතා ඉක්මනින් ඔහු නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් හොඳම විකිණුම්කරුවන්ගේ ලයිස්තුවෙහි ඉහලටම පැමිණියේය. චිකාගෝ ට්‍රිබියුන් (Chicago Tribune) ප්‍රකාශ කර සිටින්නේ ඔහුගේ පොත්වලට අත්සන් තැබීමේ අවස්ථාවල එකතු වූ විශාල ජනකායක් ඔහුගේ ජනාධිපති සඳහා තරඟ වැදීමේ තීරණයට බලපෑම් එල්ල කළ බවයි. හිටපු ඇමරිකානු ජනාධිපති අපේක්ෂකයෙකු වූ ගැරී හාර්ට් පවසා සිටින්නේ පොතෙහි ස්වං චිත්රශය නිරූපණය කර සිටින්නේ “අත්දැකීම්වලින් යුත් සාපේක්ෂව තරුණ මිනිසෙක්, මිනිස් තත්ව ගැන පුළුල් නිරීක්ෂකයෙක් හා විභූතිය පිළිබඳ සලකනු ඇති ලිවීමේ හැකියා හා ප්‍රබල උත්සාහයෙන් යුත් මිනිසෙක්” බවයි. නැවත පරීක්ෂකවරයෙකු වන මයිකල් තොමස්කි කියා සිටින්නේ “ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ඔවුන්ගේ වල්මත් බවින් එලියට ගන්නා නව නීති නියෝග” එහි ඇතුළත් නොවන නමුත් එමඟින් පෙන්වන්නේ ‍ “ඇමරිකානු ජනතාවගෙන් වඩා වැඩි පරාසයකට ආමන්ත්‍රණය කරන වර්ධනාත්මක නමුත් පුද්ගල සම්ප්‍රදායන් මත පදනම් වී ඇති නව දේශපාලනයක් තැනීම” ඔබාමාගේ අරමුණ බවයි. 2008 පෙබරවාරි මස දී ඔහු Audacity හි වචන උච්ඡාරණ සංස්කරණය සඳහා වූ ග්රැමී සම්මානය දිනා ගන්නා ලදී. පොතෙහි වෙනත් භාෂා සංස්කරණ ඉතාලියානු, ස්පාඤ්ඤ, ජර්මන්, ප්‍රංශ, ඩෙන්මාර්ක හා ග්‍රීක භාෂාවලින් ප්‍රකාශයට පත් වී ඇත. ඉතාලියානු සංස්කරණය 2007 අප්‍රේල් මස දී ප්‍රකාශයට පත් වූ අතර එහි පෙරවදන හිටපු රෝම නඟරාධිපති වූ, ඉතාලියෙහි ප්ර්ජාතන්ත්ර වාදී පක්ෂයේ වර්තමාන නායකයා වන හා ඔබාමාගේ මුල්ම පිටරට සහායකයන්ගෙන් කෙනෙක් වූ වෝල්ටර් වෙල්ට්රෝනි විසින් සපයා ඇත. == සංස්කෘතික දේශපාලනික ප්‍රතිරූපය == සහායකයින් හා විවේචකයින් සංස්කෘතික රොෂේක් පරීක්ෂණය සඳහා වූ ඔබාමාගේ ප්‍රසිද්ධ රූපයට ඇලුම් කරන්නට ඇත. එය පුද්ගලයින්ට තමන්ගේ පෞද්ගලික ඉතිහාසය හා බලපොරොත්තු ප්‍රක්ෂේපනය කළ හැකි උදාසීන පුද්ගලතාවක් විය. ඔහුගේ පවුලේ මුලාරම්භය පිළිබඳව වූ ඔබාමාගේ කතා 2004 නිව් යෝර්ක සඟරාව මගින් ඔහුගේ එව්රි මෑන් ප්‍රතිරූපය ලෙස විස්තර කරන දෙය සවි ගන්වයි. ඔහුගේ Dreams from my father හිදී ඔහු ඔහුගේ මවු පක්ෂයේ පවුල් ඉතිහාසය, ඇමරිකානු මුතුන් මිත්තන්ට හා ඇමරිකානු සිවිල් යුද්ධය අතරතුර දී දකුණු කන්ෆෙඩරසි යේ ජනාධිපති වූ ජෙෆර්සන් ඩේවිස්ගේ දුරස්ථ ඥාතීන්ට සම්බන්ධ කරනු ලබයි. US සෙනෙට් සභාව සඳහා වූ 2004 මැතිවරණයේ දී යුදෙව් සභාවකට කතා කිරීමේ දී ඔහු ඔහුගේ නැගෙනහිර අප්‍රිකානු මුල් නම වූ බැරැක්, ආශිර්වාදලත්තා යන තේරුම ඇති යුදෙව් භාෂාවේ Baruch වචනයට සම්බන්ධ කරන ලදී. 2006 ඔක්තෝබර් මස දී The Oprah winfrey show පිළිබද වූ සම්මුඛ පරීක්ෂණයක දී ඔහු‍ ඔහුගේ විස්තෘත පවුලෙහි වූ විවිධත්වය මතුකර දක්වන ලදී. “අපි නත්තලට හෝ ප්‍රණාම පිදීමක් සඳහා එකට එක් වූ විට එය කුඩා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංගමය වැනි යයි මිචෙල් ඔබට පවසනු ඇත.” යැයි ඔහු පැවසීය. තවද ඔහු “මට බර්නි මැක් ගේ රූපයට සමාන නෑදෑයින් මෙන්ම මාගරට් තැචර්ගේ රූපයට සමාන නෑදෑයින් ද සිටී. අපට සියලු දෙනා සිටී.” ඔහුගේ කෙන්යානු පියා හා අප්‍රිකානු මව සමඟ වූ හොනලුලූ හා ජකර්තා හි ඔහුගේ හැදී වැඩීම හා ඔහුගේ මුල් කාලීන අධ්‍යාපනය, ඔහුගේ මුල් කාලීන අත්දැකීම්, 1960 දී සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාර හරහා අප්‍රි‍කා ඇමරිකානු දේශපාලනඥයන් මඟින් නිකුත් කර ඔවුන්ගේ සේවා වාර්තාවට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් වේ. 2007 ජනවාරි මස දී The end of blackness හි කතුවරයා වූ ඩෙබ්රාව ඩිකර්සන් ඔබාමා ගේ දේශපාලනික නැගිටීමෙන් වූ රුචිකත්වයට බඳුන් වන සංස්කෘතිකමය ගම්මානවලට එරෙහිව අනතුරු ඇඟවීය. ඩිකර්සන් Salon හි දී ලියා සිටියේ “වර්ධනයේ ඇති වීමක් ලබා දෙන අතරතුර වහල්බවේ විශේෂත්වය මකා දමා වර්ගවාදය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යන බවයි.” චිත්‍රපට විචාරකයකු වූ ඩේවිඩ් අර්න්ස් ටෙයින් 2007 මාර්තු මස දී ලියන ලද ලොස්‍ඇන්ජලීස් ටයිම්ස් ලිපියක් ඔබාමාගේ සුදු මිනිසුන් අතර වූ ඡන්ද ව්‍යාපාරයේ සංස්කෘතික බව ,හොලිවුඩ් චිත්‍රපටවල කළු ජාතික නළුවන් මඟින් රඟ දක්වන ලද “Magical Negro” චරිත සමඟ සංසන්දනය කරයි. ඔහු ඇති තරම් කළු ද යන්න පිළිබඳ වූ ප්‍රශ්නයක් ගැන 2007 අගෝස්තු මස පැවති කළු ජාතික මාධ්‍යවේදීන්ගේ ජාතික රැස්වීමේ දී බැරැක් ඔබාමා ප්‍රකාශ කර සිටියේ මෙම විවාදය ඔහුගේ භෞතික පෙනීම හෝ කළු ඡන්ද දායකයන් සඳහා වූ සැලකීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය කෙරෙහි වූ ඔහුගේ වාර්තා පිළිබඳව නොවන බවයි. 2007 මාර්තු මස දී වොෂින්ටන් පෝස්ට්හි අදහස් තීරුවේ ඔබාමාගේ දේශපාලනික ප්‍රතිරූපය පිළිබඳ ලිපියක දී ඉයුජීන් ‍රොබින්සන් විසින් ඔහු දෙවර්ගයේම පුද්ගලායනයක්, දේශපාලනික තෝරාගැනීම් ඉවත දමන පණිවිඩකරුවෙක් හා 1960 සංස්කෘතික ගැටුම්වලින් එපිටට ජාතිය මෙහෙයවිය හැකි පුද්ගලයෙක් ලෙස වර්ගීකරණය කළේය. ඔබාමා විසින් The Audacity of hope හිදී “අන්තිමට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියෙක්” ලෙස ඔහුව හැඳින්වීම සෙනෙට් සභික බව වැඩිපුර ප්‍රදර්ශනය කරනවා යැයි පවසමින් ප්‍රගතිශීලී විචාරකයකු වූ ඩේවිඩ් සිරෝටා මඟින් විවේචනය කර ඇති අතර ඇමරිකානු ජනාධිපති තනතුර දක්වා යාමට මධ්‍යස්ත තීරු ලේඛකයකු වූ ජෝර්ජ් විල් මඟින් සවිබල ගන්වා ඇත. නමුත් 2006 දෙසැම්බර් මස දී වෝල් ස්රීට් ජර්නල්හි කතුවැකියේ සඳහන් වන්නේ “සම්භවයක් නොමැති මිනිසා” ලෙසයි. රොනල්ඩ් රීගන් හා පෙගී නූනන් අනෙක් අයටත් අවවාද කර සිටින්නේ ඔබාමාගේ තවමත් මුල් කාලයේ පවතින දේශපාලනික ඉතිහාසය ගැන මෙතරම් ඉක්මනින් උද්වේගයට පත් නොවන ලෙසයි. ජෝන් එෆ්. කෙනඩිගේ පළමු ඇමතීම නැවත ප්‍රකාශ කර සිටීමෙන් 2007 ඔක්තෝබර් මස ඡන්ද රැස්වීමක දී ඔබාමා ඔහුගේ තරුණ ප්‍රතිරූප‍ය වර්ධනය කර ගත්තේය. එම වදන් පෙළ වූයේ “කාලය හා නැවත නව පරම්පරාව කරා පන්දම යවා නොතිබිණි නම් මම මෙතන නොසිටීමට ඉඩ තිබිණි.” == සාමාජිකත්වය දැරු කමිටු == 2006 දෙසැම්බර් මාසය තුල ඔබාමා, විදේශ කටයුතු, පාරිසරික සහ මහජන සේවා, විශේෂඥ කටයුතු, සම්බන්ධ සෙනෙට් කමිටු වල නියමිත වැඩ කොටස ඉටු කිරීමෙන් පසු 2007 ජනවාරියේදී ඔහු ඉන් ඉවත් වී, සෞඛ්යව, අධ්‍යාපන, කම්කරු සහ විශ්‍රාම වැටුප් අංශ වල කටයුතු කළේය. යුරෝපා කටයුතු පිළිබඳ සෙනෙට් උප කමිටුවේ සභාපති ලෙසද පත් විය. සෙනෙට් විදේශ කටයුතු කමිටුවේ සමාජිකයෙකු ලෙස සහ නැගෙනහිර යුරෝපය, මැද පෙරදිග, සහ අප්‍රිකාව යන රටවල නිල සංචාරයන්හි යෙදුනේය. 2005 අගෝස්තුවේදී රුසියාව, යුක්රේන් සහ අසර්බයිජානයටද ගියේය. මෙම ගමන් වල පරමාර්ථය වූයේ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර වැලැක්වීමේ ප්‍රථම උපාය මාර්ගයක් ලෙස න්‍යෂ්ඨික අවි, ජීව විද්යායත්මක අවි සහ සමූල ඝාතණ අවි ලෝක ව්‍යාප්තව සැපයීම පාලනය කිරීමයි. 2006 ජනවාරි මස කුවේට් සහ ඉරාකයේ එක්සත් ජනපද හමුදාව හමුවීමෙන් අනතුරුව ඔහු ජෝර්දාන්, ඊශ්රාකයල් සහ පලස්තීන ප්‍රදේශවලටද ගියේය. හමාස් සංවිධානය නීත්‍යානුකූලව ඡන්දය ජය ගැනීමට සති දෙකට පෙර පලස්තීන ශිෂයයින් සමග ඔබාමා පැවැත්වූ සාකච්ඡාවේදී ඔහු අවධාරණය කළේ "ඔවුන්ගේ මුලින් කළ යුතු කාර්යයක් ලෙස ඊශ්‍රායලය ඉවත් කිරීමේ අදහස අස් කර නොගන්නේනම් එක්සත් ජනපදය විසින් ජයග්‍රාහී හමාස් කණ්ඩායම පිළිගන්නේ නැත" යනුවෙනි. 2006 අගොස්තුවේදී ඹහුගේ තෙවැනි විදේශ නිල සංචාරය ආරම්භ කරමින් දකුණු අප්රිළකාව, කෙන්යා, ජිබුටි, ඉතියෝපියා සහ චැඩ් රාජ්‍ය යන් වෙත ගියේය. නයිරෝබි විශ්ව විද්‍යාලයේදී ඔහු දේශපාලන දූෂිත තත්වයන් සහ ජනවාර්ගික වශයෙන් බෙදී තරඟකාරී ලෙස කටයුතු තිරීම ගැන දේශනයක් පැවැත්වීය. මෙම දේශනය කෙන්යානු නායකයින් අතර මතවාදයක ආරම්භයක් විය. ඇතැමෙකු ඔබාමාගේ ප්‍රකාශය අභියෝගයට ලක් කළ අතර ඇතැමෙක් ඔහුට පක්ෂව කථා කළහ. == ඉරාක යුද්ධය පිලිබඳ ඔබාමාගේ මතය == '''ඔබාමා ඉරාකය සම්බන්ධයෙන් වූ බුෂ් පරිපාලනයේ ප්‍රතිපත්ති වලට කලින්ම එ‍රෙහි වූ විරුද්ධවාදියෙකි.''' 2002 ඔක්තෝබර් 2 වැනි දින බුෂ් සහ කොංග්‍රසය ඉරාක යුද්ධය අනුමත කරමින් ඒකාබද්ධ යෝජනාවකට එකග වන ලදී. ඔබාමා පළමු වරට චිකාගෝ ෆෙඩරල් ප්ලාසා හිදී ඉරාකයට විරුද්ධව යුද වැදීමට එරෙහිව ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශයක් කරන ලදී. 2003 මාර්තු 16 දින ජනාධිපති බුෂ්, එක්සත් ජනපදය විසින් ඉරාකය ආක්‍රමණය කිරීමට පෙර ඉරාකයෙන් පිටවන ලෙස සදාම් හුසේන්ට පැය 48ක අවසන් නිවේදනය නිකුත් කරන ලදී. ඔබාමා එදිනම ඩැලි ප්ලාසා හිදී චිකාගෝ යුද විරෝධී විශාලම රැලිය අමතමින් රැස් වූ පිරිසට පවසා සිටියේ යුද්ධය නැවැත්වීමට තවමත් ප්‍රමාද නොමැති බවය. ඔබාමා 2004 එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභික තනතුර සදහා වු ඔහුගේ ව්‍යාපාරයේදී ඉරාක යුද්ධය සදහා අනුමැතිය දෙමින් සහාය දක්වන ලද රාජාතාන්ත්‍රික මූලික විරුද්ධවාදීන් ගෙන් තමා වෙනත් අයෙකු බව හැදින් වීම සදහා සහ ඔහුගේ 2008 එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේදී ඉරාක යුද්ධය අනුමත කරමින් ඡන්දය ලබා දුන් ප්‍රධාන විරුද්ධවාදීන් සිව්දෙනා (සෙනෙට් සභික වරුන් වන ක්ලින්ටන්, එඩ්වර්ඩ්ස් බීඩන් සහ ඩොඩ්) අතුරින් තමා වෙනස් කොට හැදින්වීම සදහා ඉරාක යුද්ධය බරපතල ප්‍රශ්නයක් වීමට පෙර ප්‍රසිද්ධියේ විරුද්ධත්වය දැක්වීය. 2006 නොවැම්බර් මාසයේදී ගෝලීය කටයුතු පිළිබදව චිකාගෝ කවුන්සිලය අමතමින් ඉරාකයේ සිටින ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද හමුදාව අදියරෙන් අදියර ආපසු කැදවිය යුතු බව සහ සිරියාව හා ඉරානය සමග පුහද සාකච්ඡා ආරම්භ කළ යුතු බව ඔබාමා විසින් දක්වන ලදී. 2007 AIPAC ඊශ්‍රායලයට පක්ෂ ලොබියකට කරන ලද දේශනයකදී පවසන ලද්දේ ඉරානය න්‍යෂ්ටික ආයුද නිපදවීමෙන් යුද වාර්තාවරණ තුල වුවද වලක්වා ප්‍රධාන ක්‍රමය වනුයේ වලකා ගත හැකි සාකච්ඡා මගින් හා ජාත්‍යාන්තර සබදතා හරහා බවය. ඔබාමා විසින් සදහන් කරන ලද්දේ කොන්දේසි රහිතව ඔහු විසින් කෙලින්ම ජනාධිපති සබදතා ඉරානය සමග ඇති කරනු ලබන බවය. 2007 අගොස්තු මාසයේදී ගෝලීය ත්‍රස්තවාදයට එරෙහිව සටන් කිරීම පිළිබද ඔහුගේ උපායන් සදහන් කරමින් ඔබාමා ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ එක්සත් ජනපද රහස් ඔත්තුසේවය විසින් පකිස්ථානයේ ෆෙඩරල්වාදී පාලනයට යටත් ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් වෙ‍සෙන ප්‍රදේශයන්හි සිදුවන බවට තහවුරු කර තිබූ අල්කයිඩා නායකයින්ගේ 2005 රැස්වීමට එරෙහිව ක්‍රියා නොකිරීම බරපතල වරදක් බවය. ජනාධිපති වශයෙන් සමාන අවස්ථාවක් පකිස්ථාන රජයේ උපකාරය නොමැති වුවද ජනාධිපති වශයෙන් ඔහු අත් නොහරින බවද ප්‍රකාශ කරන ලදී. 2005 දෙසැම්බර් මාසයේදී වොෂින්ටන් පෝස්ට් අදහස් තීරුවෙහි සහ 2006 අපරි‍වයෙල් මාසයේ සේව් චාfපර් රැලියේදී සූඩානයේ චාfපර් කලාපයේ සිදුවන මිනිස් සංහරයට එරෙහිව එඩිතර ක්‍රියා මාර්ගයක් ගත යුතු යැයි ඉල්ලා සිටින ලදී. සූඩානය සහ සම්බන්ධ කොටස්, වෙළදපලේ ඔහුට අයිති ඩොලර් 180,000 වූ පුද්ගලික තැන්පතු අත්හැර දමන ලද අතර ඉරානයෙහි වයාි පාරික කටයුතු වල යෙදෙන සමාගම් වලටද එසේ කරන ලෙස බල කෙරින. 2007 ජූලි - අගෝස්තු වලදී ෆොරින් එෆෙයාර්ස් (විදේශ කටයුතු) සගරාවේ ඔබාමා විසින් පැහැදිලි පශ්චාත් ඉරාක යුද ප්‍රතිපත්තියක් සහ ඇමෙරිකානු හමුදාවේ නව තත්ත්වයක්ද, ජාත්‍යාන්තර සම්බන්ධතා සහ ලොක නායකත්වයේ සදාචාර සම්පන්න බවක්ද සමච්චලයට අයැද සිටින ලදී. අපට ලොකයේ පසු බැසීම නොහැකි මෙන්ම ඉදිරිපත් කෙරෙන කරුණු ලක් කිරීම නොකල යුතු හෙයින් ක්‍රියාවෙන් හා ආදර්ශයෙන් පෙරමුණ ගන්නා ලෙස ඔහු ඇමෙරිකානුවන් ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලදී. ඔබාමා විසින් ඩිමොක්රෙටික් පාක්ෂිකයින් හට කිතු දහමට අනුකූලවීමටද, අනෙකුත් ආගමික පුද්ගලයින්ට කිට්ටු වීමද උනන්දු කරවීය. 2006 දෙසැම්බර් මාසයේදී ඔහු දේවස්ථාන නායකයින් වූ කේ සහ රික්වොරන් විසින් සංවිධානය කරන ලද “ඒඩ්ස් සහ දේවස්ථාන පිළිබද ලෝක සමුළුවේදී (Global Summit of ADS and the Church)” සෙන් සෑම් බ්‍රවුන්බැක් (R-KS) සංවිධානයට එක් විය. කෙන්යාවේදී මාස 4කට අඩු කාලයකදී පරික්ෂා කර තිබියදීත් වොරන් සහ බ්‍රවුන්බැක් සමග HIV පරීක්ෂණයනට පෙනී සිටින ලදී. ප්‍රසිද්ධ ජීවිත ගත කරන අනෙකුත් අයද පරීක්ෂණයට පෙනී සිටීමට උනන්දු කරන ලද අතර එසේ කිරීමට ලැජ්ජා නොවන ලෙසද සදහන් කරන ලදී. සම්මේලනයට ප්‍රථම ගබ්සාව හා සහන ඝාතන තහනම් කරන මෙන් ඉල්ලා සිටින කණ්ඩායම් 18ක් නීත්‍යානුකූල ගබ්සාව සදහා ඔබාමාගේ සම්බන්ධය දක්වමින් විවෘත ලිපියක් ප්‍රසිද්ධ කරන ලදී. ගබ්සාවට සෙනේටර් ඔබාමාගේ පක්ෂපාතීත්වය නොසලකා හැරීම පිළිබදව රික්වෝරන්ගේ තීරණයට තදින් විරුද්ධ වන බවද ඔහු පල්ලියෙන් ඉවත් විය යුතු බවද එහි සදහන් කරන ලදීග 2007 ජූනි මාසයේදී එක්සත් ක්‍රිස්තියානි සභාවේ සාමාජිකයින් 8000කට වැඩි පිරිසක් අමතමින් බෙදී සිටීමේ තත්ත්වයෙන් ඵල නෙලා ගැනීමට දැඩි වුවමනාවක් සියල්ලන්ට ඇති බවට ක්‍රිස්ටියන් රයිට් සංවිධානයේ ඊනියා නායකයින්ට අභියෝග කරන ලදී. == අමතර අවධානයට == {{Portal|Biography|United States|Hawaii|Chicago|Illinois|Law|Politics|2000s|2010s}} === දේශපාලන === * [[DREAM Act]] * [[Fraud Enforcement and Recovery Act of 2009]] * [[Immigration Reform and Control Act of 1986]] * [[IRS targeting controversy]] * [[Middle Class Tax Relief and Job Creation Act of 2012]] * [[National Broadband Plan (United States)]] * [[Office of Energy Efficiency and Renewable Energy]] * [[Social policy of the Barack Obama administration]] * [[SPEECH Act]] * [[Stay with It]] * [[White House Office of Energy and Climate Change Policy]] === වෙනත් === * [[Roberts Court]] * [[Speeches of Barack Obama]] === ලැයිස්තු === * [[Security incidents involving Barack Obama]] * [[List of African-American United States senators]] * [[List of African-American United States Senate candidates]] * [[List of Barack Obama 2008 presidential campaign endorsements]] * [[List of Barack Obama 2012 presidential campaign endorsements]] * [[Political scandals during the Obama administration|List of federal political scandals, 2009–17]] * [[List of people granted executive clemency by Barack Obama]] == සටහන් == {{Notelist}} == මූලාශ්‍ර == {{Reflist|refs= }} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes|onlinebooks=yes|viaf=52010985}} <!-- Please keep this section brief and simple to navigate. Specific pages already referenced within the article should not be repeated here. --> === නිල අඩවි === * {{Official website|https://www.obama.org/}} of The Obama Foundation * {{Official website|https://www.obamalibrary.gov/}} of the Barack Obama Presidential Library * {{Official website|https://www.ofa.us/}} of [[Organizing for Action]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/barack-obama/ White House biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220514111356/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/barack-obama/ |date=2022-05-14 }} <!-- Do not add YouTube, MySpace, Twitter et al. There are MANY and all are linked from the campaign site. --> === වෙනත් === * [https://www.huffingtonpost.com/author/barack-obama Column archive] at ''[[HuffPost|The Huffington Post]]'' * {{Curlie|Regional/North_America/United_States/Government/Executive_Branch/President/POTUS_Barack_Obama}} * {{Twitter}}{{CongBio|O000167}} * {{C-SPAN|55625}} * {{IMDb name|id=1682433}} * {{NYT topic|people/o/barack_obama}} * {{ChicagoTribuneKeyword}} * {{Gutenberg author | id=32943| name=Barack Obama}} * {{Internet Archive author | name=Barack Obama}} * {{Librivox author |id=11252}} * {{Nobelprize}} * [https://www.politifact.com/personalities/barack-obama/ Barack Obama] at [[Politifact]] {{Barack Obama}} {{Navboxes top |title = Offices and distinctions }} {{s-start}} {{s-par|us-il-sen}} {{s-bef|before=[[Alice Palmer (politician)|Alice Palmer]]}} {{s-ttl|title=Member of the [[Illinois Senate]]{{break}}from the 13th district|years=1997–2004}} {{s-aft|after=[[Kwame Raoul]]}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Carol Moseley Braun]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] nominee for [[U.S. Senator from Illinois]]{{break}}([[Classes of United States senators|Class 3]])|years=[[2004 United States Senate election in Illinois|2004]]}} {{s-aft|after=[[Alexi Giannoulias]]}} {{s-bef|before=[[Harold Ford Jr.]]}} {{s-ttl|title=Keynote Speaker of the [[Democratic National Convention]]|years=[[2004 Democratic National Convention|2004]]}} {{s-aft|after=[[Mark Warner]]}} {{s-bef|before=[[John Kerry]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2008 United States presidential election|2008]], [[2012 United States presidential election|2012]]}} {{s-aft|after=[[Hillary Clinton]]}} {{s-par|us-sen}} {{s-bef|before=[[Peter Fitzgerald (politician)|Peter Fitzgerald]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States senators from Illinois|United States Senator (Class 3) from Illinois]]|years=2005–2008|alongside=[[Dick Durbin]]}} {{s-aft|after=[[Roland Burris]]}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[George W. Bush]]}} {{s-ttl|title=President of the United States|years=2009–2017}} {{s-aft|after=[[Donald Trump]]}} {{s-ach}} {{s-bef|before=[[Martti Ahtisaari]]}} {{s-ttl|title=[[Nobel Peace Prize]] Laureate|years=2009}} {{s-aft|after=[[Liu Xiaobo]]}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[George W. Bush]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]{{break}}''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Donald Trump]]|as=former president}} {{s-dip}} {{s-bef|before=[[Gordon Brown]]}} {{s-ttl|title=Chairperson of the [[G20|Group of 20]]|years=2009}} {{s-aft|after=[[Stephen Harper]]}} {{s-bef|before=[[Naoto Kan]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[Asia-Pacific Economic Cooperation]]|years=2011}} {{s-aft|after=[[Vladimir Putin]]}} {{s-bef|before=[[Nicolas Sarkozy]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[Group of Eight]]|years=2012}} {{s-aft|after=[[David Cameron]]}} {{s-end}} {{navboxes bottom}} {{Navboxes top |title = බරාක් ඔබාමා හා සබැඳි ලිපි }} {{US presidents}} {{2008 United States presidential election}} {{2012 United States presidential election}} {{Democratic Party (United States)}} {{United States senators from Illinois}} {{USCongRep-start|congresses= 109th–110th [[United States Congress]]es |state=[[Illinois]]}} {{USCongRep/IL/109}} {{USCongRep/IL/110}} {{USCongRep-end}} {{Michelle Obama}} {{Patriot Act}} {{EmmyAward Narrator}} {{Grammy Award for Best Spoken Word Album}} {{NAACP Image Award&nbsp;– Chairman's Award}} {{NAACP Image Award for Outstanding Literary Work – Nonfiction}} {{Nobel Peace Prize laureates}} {{2009 Nobel Prize winners}} {{Time Persons of the Year}} {{African American topics}} {{navboxes bottom}} {{Subject bar | commons = y | n = y | n-search = Category:Barack Obama | wikt = y | wikt-search = Category:en:Barack Obama | d = y | q = y | s = y | s-search = Author:Barack Obama }} {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:බරාක් ඔබාමා| ]] [[Category:1961 births]] [[Category:20th-century African-American academics]] [[Category:20th-century African-American lawyers]] [[Category:20th-century American academics]] [[Category:20th-century American lawyers]] [[Category:20th-century American male writers]] [[Category:20th-century American non-fiction writers]] [[Category:20th-century Protestants]] [[Category:21st-century African-American academics]] [[Category:21st-century African-American educators]] [[Category:21st-century African-American lawyers]] [[Category:21st-century American academics]] [[Category:21st-century American educators]] [[Category:21st-century American lawyers]] [[Category:21st-century American male writers]] [[Category:21st-century American non-fiction writers]] [[Category:21st-century American politicians]] [[Category:21st-century American legislators]] [[Category:21st-century Illinois politicians]] [[Category:21st-century presidents of the United States]] [[Category:21st-century Protestants]] [[Category:21st-century scholars]] [[Category:Activists from Hawaii]] [[Category:Activists from Illinois]] [[Category:African-American candidates for President of the United States]] [[Category:African-American Christians]] [[Category:African-American feminists]] [[Category:African-American non-fiction writers]] [[Category:African-American politicians]] [[Category:African-American state legislators in Illinois]] [[Category:African-American United States senators]] [[Category:American civil rights lawyers]] [[Category:American community activists]] [[Category:American feminist writers]] [[Category:American gun control activists]] [[Category:American legal scholars]] [[Category:American LGBT rights activists]] [[Category:American male non-fiction writers]] [[Category:American memoirists]] [[Category:American Nobel laureates]] [[Category:American people of English descent]] [[Category:American people of German descent]] [[Category:American people of Irish descent]] [[Category:American people of Kenyan descent]] [[Category:American people of Luo descent]] [[Category:American people of Scottish descent]] [[Category:American people of Swiss descent]] [[Category:American people of Welsh descent]] [[Category:American political writers]] [[Category:American Protestants]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2012 United States presidential election]] [[Category:Columbia College (New York) alumni]] [[Category:Converts to Protestantism]] [[Category:Democratic Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Democratic Party Illinois state senators]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party United States senators from Illinois]] [[Category:Grammy Award winners]] [[Category:Harvard Law School alumni]] [[Category:Illinois lawyers]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:American male feminists]] [[Category:Members of the American Philosophical Society]] [[Category:Netflix people]] [[Category:Nobel Peace Prize laureates]] [[Category:Obama family]] [[Category:Outstanding Narrator Primetime Emmy Award winners]] [[Category:People associated with the 2004 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2008 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2012 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:Politicians from Chicago]] [[Category:Politicians from Honolulu]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[Category:Punahou School alumni]] [[Category:Scholars of constitutional law]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:University of Chicago Law School faculty]] [[Category:Writers from Chicago]] [[Category:Writers from Honolulu]] [[Category:African-American candidates for the United States Senate]] [[ප්‍රවර්ගය:චරිත කතා]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:රාජ්‍ය නායකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:1961 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] dbt7xmsft777rb6ptnwav2lvbsvsy1s 751501 751493 2025-06-27T06:55:14Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751501 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = බරාක් ඔබාමා |image = President Barack Obama.jpg |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |44වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජෝ බයිඩන්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2009 |term_end = ජනවාරි 20, 2017 |predecessor = [[ජෝර්ජ් ඩබ්. බුෂ්]] |successor = [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] |jr/sr1 = එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභිකයා |state1 = [[ඉලනෝයි]] |term_start1 = ජනවාරි 3, 2005 |term_end1 = නොවැම්බර් 16, 2008 |predecessor1 = [[පීටර් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ් (දේශපාලනඥයා)|පීටර් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ්]] |successor1 = [[රෝලන්ඩ් බරිස්]] |state_senate2 = ඉලනෝයි |district2 = 13වන |predecessor2 = [[ඇලිස් පාමර් (දේශපාලනඥයා)|ඇලිස් පාමර්]] |term_start2 = ජනවාරි 8, 1997 |term_end2 = නොවැම්බර් 4, 2004 |successor2 = [[ක්වාමී රවුල්]] |birth_name = බරාක් හුසේන් ඔබාමා II |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |mf=yes|1961|8|4}} |birth_place = [[හොනලුලු]], [[හවායි]], එ.ජ. |death_date = |death_place = |party = [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |spouse = {{විවාහය|[[මිෂෙල් ඔබාමා|මිෂෙල් රොබින්සන්]]|October 3, 1992}} |children = [[මලීයා ඔබාමා]]<br />[[සාෂා ඔබාමා]] |parents = [[බරාක් ඔබාමා ජ්‍යෙ.]]<br />[[ඈන් ඩනම්]] |relatives = [[මායා සුටෝරෝ-අංග| මායා සුටෝරෝ]] (අර්ධ-සෙහොයුරිය) |residence = [[කැලරාමා, වොෂිංටන්, ඩී.සී.]] |website = {{Ublist|{{url|barackobama.com|Organizing for Action}}|{{url|barackobamafoundation.org|Obama Foundation}}}} |awards = [[නොබෙල් සාම ත්‍යාගය]] {{small|([[2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය |2009]])}} |signature = Barack Obama signature.svg |alma_mater={{Ublist|[[ඔක්සිඩෙන්ට්ල් ශාස්ත්‍රාලය]]|[[කොලොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලය]]|[[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය]]}}}} <!-- PLEASE DO NOT CHANGE OBAMA'S NAME. -->'''බරාක් හුසේන් ඔබාමා II''' ({{IPAc-en|audio=En-us-Barack-Hussein-Obama.ogg|b|ə|ˈ|r|ɑː|k|_|h|uː|ˈ|s|eɪ|n|_|oʊ|ˈ|b|ɑː|m|ə}}; උපත අගෝස්තු 4, 1961) යනු 2009 සිට 2017 දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |44වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කල ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙකි. [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙහි]] සාමාජිකයෙක් වන ඔබාමා, ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් සේවය කිරීමට අවස්ථාව ලද පළමුවන [[අප්‍රිකානු ඇමරිකානුවා]]<!-- PLEASE DO NOT CHANGE FROM "AFRICAN AMERICAN", per consensus. See discussions and FAQ (Q2) on the talk page. --> සහ [[ප්‍රත්‍යාසන්න එක්සත් ජනපදය| ප්‍රත්‍යාසන්න එක්සත් ජනපදයට]] පිටත උපන් සහ එසේ කිරීමට අවස්ථාව ලද පළමු තැනැත්තාද විය. එම ප්‍රදේශය සඳහා සංගමය වෙත එක්වීමෙහි අවස්ථාව ලැබී වසර දෙකකට පසුව [[හොනලුලු|හොනලුලු, හවායි]] හිදී උපත ලද ඔබාමා, [[ශාන්තිකර]] ප්‍රදේශයෙහි ඇති දැඩි විය. [[කොළොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලය‍|කොළොම්බියා විශ්වවිද්‍යාලයෙන්]] සහ [[හාවඩ් නීති විද්‍යාලය|හාවඩ් නීති විද්‍යාලයෙන්]] උපධිය ලද ඔහු, ''[[හාවඩ් ලෝ රිවිව්]]''හී සභාපති විය. ඔහුගේ [[යූරීස් ඩොක්ටර් |නීති උපාධිය]] ලැබීමට පළමුව ඔහු [[චිකාගෝ|චිකාගෝහී]] [[ජ්‍රජාව සංවිධානය කිරීම |ප්‍රජා සංවිධායකයෙක් ]] වූ අතර, ඉනික්බිතව ඔහු [[සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් |සිවිල් අයිතිවාසිකම්]] නීතිඥවරයෙක් වශයෙන් සේවය කොට 1992 සිට 2004 දක්වා [[චිකාගෝ විශ්වවිද්‍යාලයීය නීති විද්‍යාලය| චිකාගෝ විශ්වවිද්‍යාලයීය නීති විද්‍යාලයෙහි]] [[ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය නීතිය]] උගැන්වීය. 1997 සිට 2004 වසර දක්වා [[ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය| ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙහි]] [[බරාක් ඔබාමාගේ ඉලනෝයි සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය අභිවෘත්තිය |ධූර කාලයන් තුනක් තුල 13වන දිස්ත්‍රික්කය නියෝජනය කරමින් සිටියදී]] තනතුරුධාරීව සිටි [[බොබී රෂ්]]ට එරෙහිව ඔබාමා 2000 වසරෙහිදී [[එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය]] සඳහා ඩිමොක්‍රටික් ප්‍රාථමික මැතිවරණය සඳහා [[ඉලනෝයිහී පළමුවන කොංග්‍රස් මණ්ඩලීය දිස්ත්‍රික් මැතිවරණය, 2000|අසාර්ථක ලෙසින්]] තරග කළේය. 2004 වසර තුලදී ඔබාමා වෙත ජාතික අවධානය යොමුවූයේ, [[එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය |එ.ජ. සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සඳහා]] [[ඉලනෝයිහී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩල මැතිවරණය, 2004|මැතිවරණ ව්‍යාපාරයෙහිදී]] ඔහු විසින් මාර්තු මසදී [[ප්‍රාථමික මැතිවරණය |ප්‍රාථමික]] මැතිවරණය දිනාගැනීම, ජූලි මස [[2004 ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුව | ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුවෙහිදී]] ඔහුගේ [[2004 ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුළුවෙහි ප්‍රධාන දේශනය|ප්‍රධාන දේශනය]] සහ, නොවැම්බරයෙහිදී සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වෙත ඔහු තේරී පත්වීම හා සමගිනි. 2008 වසරෙහිදී, ඔබාමා විසින් ජනාධිපති ධූරය සඳහා නාමයෝජනා ලද්දේ [[බරාක් ඔබාමාගේ ජනාධිපතිමය මැතිවරණ ව්‍යාපාරය, 2008|ඔහුගේ මැතිවරණ ව්‍යාපාරය]] අරඹා වසරකට පසුව සහ [[හිලරි ක්ලින්ටන්‍|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයෙහි ජනාධිපතිමය ප්‍රාථමික මැතිවරණ, 2008|තියුණු ප්‍රාථමික මැතිවරණ ව්‍යාපාරයකට]] පසුවය. [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2008|ජනාධිපතිවරණයෙහිදී]] [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] නාමයෝජිත [[ජෝන් මැක්කේන්]] පරදවමින් ජනාධිපති ධූරයට තේරී ලත් තැනැත්තේ වූ ඔහු, ජනවාරි 20 දිනදී [[බරාක් ඔබාමාගේ පළමු නිලප්‍රතිෂ්ඨාපනය |නිලප්‍රතිෂ්ඨාපනය]] ලැබීය. නව මසකට පසුව, [[2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය| 2009 නොබෙල් සාම ත්‍යාගලාභියා ]] ලෙසින් ඔබාමා නම් කෙරිණි.<!--See [[WP:EGG]] before attempting to hide this link!--> ඔහු 1992 වසරේදී විවාහ වූ අතර ඔහුට දියණියන් දෙදෙනෙක් සිටිති. ඔහු ග්‍රන්ථ දෙකක් ලියා තිබේ. එකක් "ඩ්රීම්ස් ෆ්රොයම් මයි ෆාදර්" නමින් කළ ඔහුගේ බාල කාලය ගැන විස්තර අඩංගු කෘතියයි. අනෙක " දි ඕඩසිටි ඔෆ් හෝප්" නම් එක්සත් ජනපද දේශපාලනය ගැන ලියැවුණු පෞද්ගලික අදහස් දැක්වීමකි. කෙන්යානු පියෙකුට හා අමෙරිකානු මවකට දාව උපත ලත් ඔහු, ඔහුගේ ළමා කාලයෙන් සහ නව යෞවනයෙන් වැඩි කොටසක් ගත කළේ හවායි හි හොනලුලු ප්‍රදේශයේය. වයස හයේදී ඔහු ජකර්තාවට ගිය අතර, එහිදී තම මව් සහ සුළු පියා සමග වසර 4 ක් ගත කළේය. කොලොම්බියා විශ්ව විද්‍යාලයේ මෙන්ම හාවර්ඩ් නීති විද්‍යාලයේ උපාධිධරයෙකු වූ ඔබාමා ප්‍රජා සංවිධායකයෙකු, විශ්ව විද්‍යාල කථිකාචාර්යවරයෙකු සහ නීතිඥයෙකු මෙන් කටයුතු කළේය. පසුව ඔහු 1997 වර්ෂයේ සිට 2004 දක්වා ඉලිනොයිස් ප්‍රාන්තයේ සෙනෙට් සභිකයෙකු විය. එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ අසුනක් ලබා ගැනීමට කරන ලද උත්සාහය ව්‍යර්ථ වීමෙන් පසු 2000 වර්ෂයේදී එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සඳහා ‍තේරී පත් වීමට අවශ්‍ය කටයුතු ආරම්භ කළේය. 2004 දී ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු ඩිමොක්‍රටික් ජාතික සමුලුව ඇමතුවේය. 2004 නොවැම්බරයේදී 70% ක චන්ද ප්‍රමාණයක් ලබා ගෙන එක්සත් ජනපද සෙනෙට් මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට තේරී පත් විය. 109 වැනි සමුලුවේදී ඩිමොක්‍රටික් මයිනෝරිටියේ සාමාජිකයෙකු ලෙස න්‍යෂ්ටික නොවන අවි පාලනයට සහ ෆෙඩරල් රජයේ අරමුදල් පාවිච්චියේදී මහජන වගකීමකින් යුතුව එය කිරීමට නීති පැනවීම සම්බන්ධයෙන් අනුග්‍රහ දක්වමින් කටයුතු කළේය. නැගෙනහිර යුරෝපය, මැද පෙරදිග සහ අප්‍රිකාව වැනි රටවලට නිල වශයෙන් සංචාරය යෙදුනේය. 110 වැනි සමුළුවේදී ඡන්ද වංචා, දේශගුණ විපර්යාස, න්‍යෂ්ටික ත්‍රස්තවාදය සමග ආපසු පැමිණෙන යුද හමුදා නිලධාරීන් සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය වන නිති පැනවීමට ක්‍රියා කළේය. 2007 දී ඔහුගේ ජනාධිපතිවරණ ඡන්ද අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශනයට පත් කිරීමෙන් පසු ඉරාකයේ යුද්ධය අවසාන කිරීම ගැන, බලශක්ති නිදහස සහ විශ්ව සෞඛ්යන ආරක්ෂක පහසුකම් සැපයීම වැනි කරුණු වලට ජාතික වශයෙන් මුල් තැනක් දෙන බව ප්‍රකාශ කළේය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == [[ගොනුව:Obamas at White House Easter Egg Roll 4-13-09 2.JPG|thumb|right|alt=Barack and Michelle Obama, their children, and her mother, along with the Easter Bunny, on a balcony waving|ඔබමා පවුල , ඔහුගේ නැන්දම්මා සහ ඊස්ටර් බනී බැල්කනියේ සිට අත වනමින්]] 1989 ජුනි මාසයේදී ඔබාමා හට තම බිරිඳ වන මිෂෙල් රොබින්සන් හමුවන්නේ ඔහු චිකාගෝ හි නීතීඥ සමාගමක් වන ‘සිඩ්ලි සහ ඔස්ටින්’ සමාගමට සේවය කරන අවස්ථාවේ දීය. ඔබාමාගේ උපදේශක වරිය ලෙස මාස 3 කට පත්වීමක් ලැබීමෙන් රොබින්සන් හට ඔබාමා හඳුනා ගැනීමට අවස්ථාව හිමිවේ. පසුව 1991 වන විට ඔවුන් විවාහ ගිවිසගන්නා අතර 1992 ඔක්තෝම්බර් 3 වනදා විවාහ පත්විය .මෙම යුවලගේ පළමු දියණිය ‘මාලියා ඈන්’ වන අතර ඇය 1998 දී උපත ලැබීය. 2001 දී ඔවුන් හට දෙවන දියණියත් තම පවුලට එක් කර ගැනීමට හැකිවන අතර ඇය ‘නටාෂා’ නම් වේ. 2006 අගෝස්තු 31 වන දා ‘ජිබුට්’ හි ලිමෝනියර් කඳවුර බැලීමට ගිය ඔබාමා එක්සත් ජනපද සෙබළුන් සමඟ පැසිපන්දු ක්‍රීඩාවේ නිරත වූ අවස්ථාවක්. ඇ.ඩො. මිලියන 2ක පොත් ගනුදෙනුවකින් ඔබාමා හට ඇ.ඩො.මිලියන 1.6 ක නව නිවසක් මිලට ගත හැකිවන්නේ 2005 වර්ෂයේදීය. ඔවුන්ගේ වර්තමාන නිවසද වන එය ‘කෙන්වුඩ්’ අසල පෙදෙසෙහි පිහිටා ඇත.මෙම නිවසට යාබද ඉඩම එකවරම ඔබාමාගේ හිතවතකු වන ‘ටෝනි රෙස්කෝ ගේ බිරිඳ හට විකුණන ලදී.මෙම සිදුවීමෙන් අනතුරුව මිධ්යව මගින් ටෝනි රෙස්කෝ සහ ඔබාමා අතර ඇති සබඳතාවය පිළිබඳ වාර්තා නිකුත් කෙරිණි. Money සඟරාවට අනුව 2007 දී ඔබාමා පවුලේ ශුද්ධ ආදායම ඇ.ඩො. මිලියන 1.3කි. ඔවුන්ගේ බදු ගෙවීම් අනුව නම් එම පවුලේ ආදායම ඇ.ඩො. මිලියන 4.2 කි. එය 2006 වසරට ඩා ඇ.ඩො. මිලියනයකින් , 2005 ටවඩා ඇ.ඩො. මිලියන 1.6 ක වැඩිවීමක් වන අතර බොහෝ විට එය ඔහු ගේ පොත් අලෙවිය නිසා ඇතිවූ තත්වයක් බවට සඳහන්ය. ඔබාමා පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයෙකි, ඔහු විශ්ව විද්‍යාලයට සහභාගී වූ කාල සීමාවේ ද පැසිපන්දු කණ්ඩායම් සාමාජිකයෙකි. ජනාධිපති අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට පෙරාතුව ද ඔබාමා දුම්පානය නැවැත්වීම සඳහා වූ ව්‍යාපාරයක නිරත වූ අතර එය බොහෝ දෙනා‍ අතර ප්‍රසිද්ඩියට පත් වූවකි. ඔබාමා ‘චිකාගෝ ට්රි බියුන්’ පුවත්පතට ප්‍රකාශ කලේ තමා දුම්පානයට ඇබ්බැහි වූවකු නොවන බවයි තම බිරිඳ ගෙන් ලැබුණු අයෝමය සහාය හේතුවෙන් අවුරුදු කිහිපයක සිට තමාට දුම්පානයට විරුද්ධ වීමට හැකි වූ බව ඔබාමා පවසයි. 2008 ජනාධිපති අපේක්ෂකයන් පිළිබඳ Associated Press ආයතනයෙන් පැවැති සමීක්ෂනයට මුහුණ දෙමින් ඔබාමා ගෙන් තම ප්‍රියතම වෘත්තිය කුමක් දැයි යන පැනයට ඔහු ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියකු යැයි පිළිතුරු ලබා දුන්නේය. තවද ඔබාමා ගෙන් තම සැඟවුණු දක්ෂතාව කුමක් දැයි විමසූ විට ඔහු ප්‍රකාශ කලේ තමා ඉතා හොඳ ‘පෝකර්’ ක්‍රීඩකයකු බවයි. ඔබාමා විසින් රචිත පොතක ඔහු සඳහන් කර ඇත්තේ තමා හැදී වැඩුනේ ආගමික පරිසරයක නොවන බවයි. තවද ඔහු ලියා ඇත්තේ ඔහුගේ මව හැදී වැඩී ඇත්තේ ද ආගමික නොවන දෙමාපියන් යටතේ බවයි. එසේම ඔහු තම පියා පිළිබඳව කියන්නේ තම පියා මුස්ලිම් අයෙකු වූවත් අදේව දෘෂ්ටිකයකු බවය. තවද ඔහු විස්තර කළේ ජාතිකයන් සමඟ භේදයකින් තොරව වැඩකිරීමෙන් ලැබෙන නිසි ප්‍රතිඵල පිළිබඳවයි. ඔහු ඉතා හොඳ සමාජ සංවිධායක වරයෙකුගේ භූමිකාව ද හොඳින් ඉදිරිපත් කරන අතර එමගින් ඔහු අප්‍රිකානු-ඇමරිකානු සංස්කෘතියකින් ලබාගත හැකි සමාජ වෙනස් කිරීම පිළිබඳව තේරුම් ගැනීමට මුල් විය. තවද ඔහු 1992 සිට චිකාගෝහි ‘ට්‍රිනිටි’ එක්සත් ක්‍රිස්තියානි සංගම් සාමාජිකයකු ද වන්නේය. == පොත් == === ඔඩිසිටි ඔෆ් හොප් (The Audacity of hope) === ඔබාමාගේ පළමු පොත වූ Dreams from my father: A story of race and inheritance යන්න ඔහුගේ දේශපාලනික ආගමනයට පෙර ප්‍රකාශයට පත් විය. එහිදී ඔහු හොනලුලූ හා ජකර්තා හි ගෙවූ ඔහුගේ ළමා විය සිහිපත් කරන අතර ලොස් ඇන්ජලීස් හා නිව් යෝර්ක් නග‍රයෙහි ගෙවුනු ඔහුගේ විද්‍යාල වර්ෂයන් ද සිහිපත් කරයි. තවද ඔහු විසින් 1980 දී චිකාගෝ හි සමාජ සංවිධානවරයෙකු ලෙස සේවය කළ අයුරු ද මෙම ග්‍රන්ථයෙන් ආමන්ත්‍රණය කරයි. පොතෙහි අන්තිම කොටස් කිහිපය ඔහුගේ ප්‍රථම කෙන්යානු ගමන විස්තර කරයි. එය ඔහුගේ ලුවෝ (Luo) පවුල හා උරුමය සමඟ සම්බන්ධ වීම සඳහා වූ ගමනකි. 2004 නැවත සකස් කරන ලද සංස්කරණය පෙරවදනේ දී ඔබාමා කියා සිටින්නේ ඔහුගේ පවුලේ කතාන්දරය ඇමරිකානු අත්දැකීම වර්ගීකරණය කර ඇති ජාති අතර ඇති කැඩීම් කිසියම් හෝ ක්ර මයකින් ආමන්ත්රතණය කරනු ඇති බවට ඔහු බලාපොරොත්තු වු බවයි. 1995 නැවත සංශෝධනය කළේ නවකතාකරුවෙකු වූ පෝල් වොට්කිංස් ලියා තිබෙන්නේ සිහින “නිතැතින්ම විස්තර කරන්නේ වෙනස් ලෝක දෙකකට අයත් වීමේ සංසිද්ධිය හා එමනිසා කිසිවකුට අයත් නොවේ” යන්නයි. මෙහි දෘශ්‍ය ග්‍රන්ථ සංස්කරණය ඔබාමාව 2006 දී හොඳම වචන උච්ඡාරන ඇල්බමය සදහා වූ ග්රැමී සම්මානයෙන් සම්මානයට පාත්‍ර කරනු ලැබීය. ඔහුගේ දෙවන ග්‍රන්ථය වූ The audacity of hope: Thoughts on reclaiming the American dream 2006 ඔක්තෝබර් මස දී ප්‍රකාශයට පත් වුණු අතර ඉතා ඉක්මනින් ඔහු නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස් හොඳම විකිණුම්කරුවන්ගේ ලයිස්තුවෙහි ඉහලටම පැමිණියේය. චිකාගෝ ට්‍රිබියුන් (Chicago Tribune) ප්‍රකාශ කර සිටින්නේ ඔහුගේ පොත්වලට අත්සන් තැබීමේ අවස්ථාවල එකතු වූ විශාල ජනකායක් ඔහුගේ ජනාධිපති සඳහා තරඟ වැදීමේ තීරණයට බලපෑම් එල්ල කළ බවයි. හිටපු ඇමරිකානු ජනාධිපති අපේක්ෂකයෙකු වූ ගැරී හාර්ට් පවසා සිටින්නේ පොතෙහි ස්වං චිත්රශය නිරූපණය කර සිටින්නේ “අත්දැකීම්වලින් යුත් සාපේක්ෂව තරුණ මිනිසෙක්, මිනිස් තත්ව ගැන පුළුල් නිරීක්ෂකයෙක් හා විභූතිය පිළිබඳ සලකනු ඇති ලිවීමේ හැකියා හා ප්‍රබල උත්සාහයෙන් යුත් මිනිසෙක්” බවයි. නැවත පරීක්ෂකවරයෙකු වන මයිකල් තොමස්කි කියා සිටින්නේ “ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ඔවුන්ගේ වල්මත් බවින් එලියට ගන්නා නව නීති නියෝග” එහි ඇතුළත් නොවන නමුත් එමඟින් පෙන්වන්නේ ‍ “ඇමරිකානු ජනතාවගෙන් වඩා වැඩි පරාසයකට ආමන්ත්‍රණය කරන වර්ධනාත්මක නමුත් පුද්ගල සම්ප්‍රදායන් මත පදනම් වී ඇති නව දේශපාලනයක් තැනීම” ඔබාමාගේ අරමුණ බවයි. 2008 පෙබරවාරි මස දී ඔහු Audacity හි වචන උච්ඡාරණ සංස්කරණය සඳහා වූ ග්රැමී සම්මානය දිනා ගන්නා ලදී. පොතෙහි වෙනත් භාෂා සංස්කරණ ඉතාලියානු, ස්පාඤ්ඤ, ජර්මන්, ප්‍රංශ, ඩෙන්මාර්ක හා ග්‍රීක භාෂාවලින් ප්‍රකාශයට පත් වී ඇත. ඉතාලියානු සංස්කරණය 2007 අප්‍රේල් මස දී ප්‍රකාශයට පත් වූ අතර එහි පෙරවදන හිටපු රෝම නඟරාධිපති වූ, ඉතාලියෙහි ප්ර්ජාතන්ත්ර වාදී පක්ෂයේ වර්තමාන නායකයා වන හා ඔබාමාගේ මුල්ම පිටරට සහායකයන්ගෙන් කෙනෙක් වූ වෝල්ටර් වෙල්ට්රෝනි විසින් සපයා ඇත. == සංස්කෘතික දේශපාලනික ප්‍රතිරූපය == සහායකයින් හා විවේචකයින් සංස්කෘතික රොෂේක් පරීක්ෂණය සඳහා වූ ඔබාමාගේ ප්‍රසිද්ධ රූපයට ඇලුම් කරන්නට ඇත. එය පුද්ගලයින්ට තමන්ගේ පෞද්ගලික ඉතිහාසය හා බලපොරොත්තු ප්‍රක්ෂේපනය කළ හැකි උදාසීන පුද්ගලතාවක් විය. ඔහුගේ පවුලේ මුලාරම්භය පිළිබඳව වූ ඔබාමාගේ කතා 2004 නිව් යෝර්ක සඟරාව මගින් ඔහුගේ එව්රි මෑන් ප්‍රතිරූපය ලෙස විස්තර කරන දෙය සවි ගන්වයි. ඔහුගේ Dreams from my father හිදී ඔහු ඔහුගේ මවු පක්ෂයේ පවුල් ඉතිහාසය, ඇමරිකානු මුතුන් මිත්තන්ට හා ඇමරිකානු සිවිල් යුද්ධය අතරතුර දී දකුණු කන්ෆෙඩරසි යේ ජනාධිපති වූ ජෙෆර්සන් ඩේවිස්ගේ දුරස්ථ ඥාතීන්ට සම්බන්ධ කරනු ලබයි. US සෙනෙට් සභාව සඳහා වූ 2004 මැතිවරණයේ දී යුදෙව් සභාවකට කතා කිරීමේ දී ඔහු ඔහුගේ නැගෙනහිර අප්‍රිකානු මුල් නම වූ බැරැක්, ආශිර්වාදලත්තා යන තේරුම ඇති යුදෙව් භාෂාවේ Baruch වචනයට සම්බන්ධ කරන ලදී. 2006 ඔක්තෝබර් මස දී The Oprah winfrey show පිළිබද වූ සම්මුඛ පරීක්ෂණයක දී ඔහු‍ ඔහුගේ විස්තෘත පවුලෙහි වූ විවිධත්වය මතුකර දක්වන ලදී. “අපි නත්තලට හෝ ප්‍රණාම පිදීමක් සඳහා එකට එක් වූ විට එය කුඩා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංගමය වැනි යයි මිචෙල් ඔබට පවසනු ඇත.” යැයි ඔහු පැවසීය. තවද ඔහු “මට බර්නි මැක් ගේ රූපයට සමාන නෑදෑයින් මෙන්ම මාගරට් තැචර්ගේ රූපයට සමාන නෑදෑයින් ද සිටී. අපට සියලු දෙනා සිටී.” ඔහුගේ කෙන්යානු පියා හා අප්‍රිකානු මව සමඟ වූ හොනලුලූ හා ජකර්තා හි ඔහුගේ හැදී වැඩීම හා ඔහුගේ මුල් කාලීන අධ්‍යාපනය, ඔහුගේ මුල් කාලීන අත්දැකීම්, 1960 දී සිවිල් අයිතිවාසිකම් ව්‍යාපාර හරහා අප්‍රි‍කා ඇමරිකානු දේශපාලනඥයන් මඟින් නිකුත් කර ඔවුන්ගේ සේවා වාර්තාවට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් වේ. 2007 ජනවාරි මස දී The end of blackness හි කතුවරයා වූ ඩෙබ්රාව ඩිකර්සන් ඔබාමා ගේ දේශපාලනික නැගිටීමෙන් වූ රුචිකත්වයට බඳුන් වන සංස්කෘතිකමය ගම්මානවලට එරෙහිව අනතුරු ඇඟවීය. ඩිකර්සන් Salon හි දී ලියා සිටියේ “වර්ධනයේ ඇති වීමක් ලබා දෙන අතරතුර වහල්බවේ විශේෂත්වය මකා දමා වර්ගවාදය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යන බවයි.” චිත්‍රපට විචාරකයකු වූ ඩේවිඩ් අර්න්ස් ටෙයින් 2007 මාර්තු මස දී ලියන ලද ලොස්‍ඇන්ජලීස් ටයිම්ස් ලිපියක් ඔබාමාගේ සුදු මිනිසුන් අතර වූ ඡන්ද ව්‍යාපාරයේ සංස්කෘතික බව ,හොලිවුඩ් චිත්‍රපටවල කළු ජාතික නළුවන් මඟින් රඟ දක්වන ලද “Magical Negro” චරිත සමඟ සංසන්දනය කරයි. ඔහු ඇති තරම් කළු ද යන්න පිළිබඳ වූ ප්‍රශ්නයක් ගැන 2007 අගෝස්තු මස පැවති කළු ජාතික මාධ්‍යවේදීන්ගේ ජාතික රැස්වීමේ දී බැරැක් ඔබාමා ප්‍රකාශ කර සිටියේ මෙම විවාදය ඔහුගේ භෞතික පෙනීම හෝ කළු ඡන්ද දායකයන් සඳහා වූ සැලකීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය කෙරෙහි වූ ඔහුගේ වාර්තා පිළිබඳව නොවන බවයි. 2007 මාර්තු මස දී වොෂින්ටන් පෝස්ට්හි අදහස් තීරුවේ ඔබාමාගේ දේශපාලනික ප්‍රතිරූපය පිළිබඳ ලිපියක දී ඉයුජීන් ‍රොබින්සන් විසින් ඔහු දෙවර්ගයේම පුද්ගලායනයක්, දේශපාලනික තෝරාගැනීම් ඉවත දමන පණිවිඩකරුවෙක් හා 1960 සංස්කෘතික ගැටුම්වලින් එපිටට ජාතිය මෙහෙයවිය හැකි පුද්ගලයෙක් ලෙස වර්ගීකරණය කළේය. ඔබාමා විසින් The Audacity of hope හිදී “අන්තිමට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියෙක්” ලෙස ඔහුව හැඳින්වීම සෙනෙට් සභික බව වැඩිපුර ප්‍රදර්ශනය කරනවා යැයි පවසමින් ප්‍රගතිශීලී විචාරකයකු වූ ඩේවිඩ් සිරෝටා මඟින් විවේචනය කර ඇති අතර ඇමරිකානු ජනාධිපති තනතුර දක්වා යාමට මධ්‍යස්ත තීරු ලේඛකයකු වූ ජෝර්ජ් විල් මඟින් සවිබල ගන්වා ඇත. නමුත් 2006 දෙසැම්බර් මස දී වෝල් ස්රීට් ජර්නල්හි කතුවැකියේ සඳහන් වන්නේ “සම්භවයක් නොමැති මිනිසා” ලෙසයි. රොනල්ඩ් රීගන් හා පෙගී නූනන් අනෙක් අයටත් අවවාද කර සිටින්නේ ඔබාමාගේ තවමත් මුල් කාලයේ පවතින දේශපාලනික ඉතිහාසය ගැන මෙතරම් ඉක්මනින් උද්වේගයට පත් නොවන ලෙසයි. ජෝන් එෆ්. කෙනඩිගේ පළමු ඇමතීම නැවත ප්‍රකාශ කර සිටීමෙන් 2007 ඔක්තෝබර් මස ඡන්ද රැස්වීමක දී ඔබාමා ඔහුගේ තරුණ ප්‍රතිරූප‍ය වර්ධනය කර ගත්තේය. එම වදන් පෙළ වූයේ “කාලය හා නැවත නව පරම්පරාව කරා පන්දම යවා නොතිබිණි නම් මම මෙතන නොසිටීමට ඉඩ තිබිණි.” == සාමාජිකත්වය දැරු කමිටු == 2006 දෙසැම්බර් මාසය තුල ඔබාමා, විදේශ කටයුතු, පාරිසරික සහ මහජන සේවා, විශේෂඥ කටයුතු, සම්බන්ධ සෙනෙට් කමිටු වල නියමිත වැඩ කොටස ඉටු කිරීමෙන් පසු 2007 ජනවාරියේදී ඔහු ඉන් ඉවත් වී, සෞඛ්යව, අධ්‍යාපන, කම්කරු සහ විශ්‍රාම වැටුප් අංශ වල කටයුතු කළේය. යුරෝපා කටයුතු පිළිබඳ සෙනෙට් උප කමිටුවේ සභාපති ලෙසද පත් විය. සෙනෙට් විදේශ කටයුතු කමිටුවේ සමාජිකයෙකු ලෙස සහ නැගෙනහිර යුරෝපය, මැද පෙරදිග, සහ අප්‍රිකාව යන රටවල නිල සංචාරයන්හි යෙදුනේය. 2005 අගෝස්තුවේදී රුසියාව, යුක්රේන් සහ අසර්බයිජානයටද ගියේය. මෙම ගමන් වල පරමාර්ථය වූයේ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර වැලැක්වීමේ ප්‍රථම උපාය මාර්ගයක් ලෙස න්‍යෂ්ඨික අවි, ජීව විද්යායත්මක අවි සහ සමූල ඝාතණ අවි ලෝක ව්‍යාප්තව සැපයීම පාලනය කිරීමයි. 2006 ජනවාරි මස කුවේට් සහ ඉරාකයේ එක්සත් ජනපද හමුදාව හමුවීමෙන් අනතුරුව ඔහු ජෝර්දාන්, ඊශ්රාකයල් සහ පලස්තීන ප්‍රදේශවලටද ගියේය. හමාස් සංවිධානය නීත්‍යානුකූලව ඡන්දය ජය ගැනීමට සති දෙකට පෙර පලස්තීන ශිෂයයින් සමග ඔබාමා පැවැත්වූ සාකච්ඡාවේදී ඔහු අවධාරණය කළේ "ඔවුන්ගේ මුලින් කළ යුතු කාර්යයක් ලෙස ඊශ්‍රායලය ඉවත් කිරීමේ අදහස අස් කර නොගන්නේනම් එක්සත් ජනපදය විසින් ජයග්‍රාහී හමාස් කණ්ඩායම පිළිගන්නේ නැත" යනුවෙනි. 2006 අගොස්තුවේදී ඹහුගේ තෙවැනි විදේශ නිල සංචාරය ආරම්භ කරමින් දකුණු අප්රිළකාව, කෙන්යා, ජිබුටි, ඉතියෝපියා සහ චැඩ් රාජ්‍ය යන් වෙත ගියේය. නයිරෝබි විශ්ව විද්‍යාලයේදී ඔහු දේශපාලන දූෂිත තත්වයන් සහ ජනවාර්ගික වශයෙන් බෙදී තරඟකාරී ලෙස කටයුතු තිරීම ගැන දේශනයක් පැවැත්වීය. මෙම දේශනය කෙන්යානු නායකයින් අතර මතවාදයක ආරම්භයක් විය. ඇතැමෙකු ඔබාමාගේ ප්‍රකාශය අභියෝගයට ලක් කළ අතර ඇතැමෙක් ඔහුට පක්ෂව කථා කළහ. == ඉරාක යුද්ධය පිලිබඳ ඔබාමාගේ මතය == '''ඔබාමා ඉරාකය සම්බන්ධයෙන් වූ බුෂ් පරිපාලනයේ ප්‍රතිපත්ති වලට කලින්ම එ‍රෙහි වූ විරුද්ධවාදියෙකි.''' 2002 ඔක්තෝබර් 2 වැනි දින බුෂ් සහ කොංග්‍රසය ඉරාක යුද්ධය අනුමත කරමින් ඒකාබද්ධ යෝජනාවකට එකග වන ලදී. ඔබාමා පළමු වරට චිකාගෝ ෆෙඩරල් ප්ලාසා හිදී ඉරාකයට විරුද්ධව යුද වැදීමට එරෙහිව ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශයක් කරන ලදී. 2003 මාර්තු 16 දින ජනාධිපති බුෂ්, එක්සත් ජනපදය විසින් ඉරාකය ආක්‍රමණය කිරීමට පෙර ඉරාකයෙන් පිටවන ලෙස සදාම් හුසේන්ට පැය 48ක අවසන් නිවේදනය නිකුත් කරන ලදී. ඔබාමා එදිනම ඩැලි ප්ලාසා හිදී චිකාගෝ යුද විරෝධී විශාලම රැලිය අමතමින් රැස් වූ පිරිසට පවසා සිටියේ යුද්ධය නැවැත්වීමට තවමත් ප්‍රමාද නොමැති බවය. ඔබාමා 2004 එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභික තනතුර සදහා වු ඔහුගේ ව්‍යාපාරයේදී ඉරාක යුද්ධය සදහා අනුමැතිය දෙමින් සහාය දක්වන ලද රාජාතාන්ත්‍රික මූලික විරුද්ධවාදීන් ගෙන් තමා වෙනත් අයෙකු බව හැදින් වීම සදහා සහ ඔහුගේ 2008 එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරයේදී ඉරාක යුද්ධය අනුමත කරමින් ඡන්දය ලබා දුන් ප්‍රධාන විරුද්ධවාදීන් සිව්දෙනා (සෙනෙට් සභික වරුන් වන ක්ලින්ටන්, එඩ්වර්ඩ්ස් බීඩන් සහ ඩොඩ්) අතුරින් තමා වෙනස් කොට හැදින්වීම සදහා ඉරාක යුද්ධය බරපතල ප්‍රශ්නයක් වීමට පෙර ප්‍රසිද්ධියේ විරුද්ධත්වය දැක්වීය. 2006 නොවැම්බර් මාසයේදී ගෝලීය කටයුතු පිළිබදව චිකාගෝ කවුන්සිලය අමතමින් ඉරාකයේ සිටින ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද හමුදාව අදියරෙන් අදියර ආපසු කැදවිය යුතු බව සහ සිරියාව හා ඉරානය සමග පුහද සාකච්ඡා ආරම්භ කළ යුතු බව ඔබාමා විසින් දක්වන ලදී. 2007 AIPAC ඊශ්‍රායලයට පක්ෂ ලොබියකට කරන ලද දේශනයකදී පවසන ලද්දේ ඉරානය න්‍යෂ්ටික ආයුද නිපදවීමෙන් යුද වාර්තාවරණ තුල වුවද වලක්වා ප්‍රධාන ක්‍රමය වනුයේ වලකා ගත හැකි සාකච්ඡා මගින් හා ජාත්‍යාන්තර සබදතා හරහා බවය. ඔබාමා විසින් සදහන් කරන ලද්දේ කොන්දේසි රහිතව ඔහු විසින් කෙලින්ම ජනාධිපති සබදතා ඉරානය සමග ඇති කරනු ලබන බවය. 2007 අගොස්තු මාසයේදී ගෝලීය ත්‍රස්තවාදයට එරෙහිව සටන් කිරීම පිළිබද ඔහුගේ උපායන් සදහන් කරමින් ඔබාමා ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ එක්සත් ජනපද රහස් ඔත්තුසේවය විසින් පකිස්ථානයේ ෆෙඩරල්වාදී පාලනයට යටත් ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් වෙ‍සෙන ප්‍රදේශයන්හි සිදුවන බවට තහවුරු කර තිබූ අල්කයිඩා නායකයින්ගේ 2005 රැස්වීමට එරෙහිව ක්‍රියා නොකිරීම බරපතල වරදක් බවය. ජනාධිපති වශයෙන් සමාන අවස්ථාවක් පකිස්ථාන රජයේ උපකාරය නොමැති වුවද ජනාධිපති වශයෙන් ඔහු අත් නොහරින බවද ප්‍රකාශ කරන ලදී. 2005 දෙසැම්බර් මාසයේදී වොෂින්ටන් පෝස්ට් අදහස් තීරුවෙහි සහ 2006 අපරි‍වයෙල් මාසයේ සේව් චාfපර් රැලියේදී සූඩානයේ චාfපර් කලාපයේ සිදුවන මිනිස් සංහරයට එරෙහිව එඩිතර ක්‍රියා මාර්ගයක් ගත යුතු යැයි ඉල්ලා සිටින ලදී. සූඩානය සහ සම්බන්ධ කොටස්, වෙළදපලේ ඔහුට අයිති ඩොලර් 180,000 වූ පුද්ගලික තැන්පතු අත්හැර දමන ලද අතර ඉරානයෙහි වයාි පාරික කටයුතු වල යෙදෙන සමාගම් වලටද එසේ කරන ලෙස බල කෙරින. 2007 ජූලි - අගෝස්තු වලදී ෆොරින් එෆෙයාර්ස් (විදේශ කටයුතු) සගරාවේ ඔබාමා විසින් පැහැදිලි පශ්චාත් ඉරාක යුද ප්‍රතිපත්තියක් සහ ඇමෙරිකානු හමුදාවේ නව තත්ත්වයක්ද, ජාත්‍යාන්තර සම්බන්ධතා සහ ලොක නායකත්වයේ සදාචාර සම්පන්න බවක්ද සමච්චලයට අයැද සිටින ලදී. අපට ලොකයේ පසු බැසීම නොහැකි මෙන්ම ඉදිරිපත් කෙරෙන කරුණු ලක් කිරීම නොකල යුතු හෙයින් ක්‍රියාවෙන් හා ආදර්ශයෙන් පෙරමුණ ගන්නා ලෙස ඔහු ඇමෙරිකානුවන් ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලදී. ඔබාමා විසින් ඩිමොක්රෙටික් පාක්ෂිකයින් හට කිතු දහමට අනුකූලවීමටද, අනෙකුත් ආගමික පුද්ගලයින්ට කිට්ටු වීමද උනන්දු කරවීය. 2006 දෙසැම්බර් මාසයේදී ඔහු දේවස්ථාන නායකයින් වූ කේ සහ රික්වොරන් විසින් සංවිධානය කරන ලද “ඒඩ්ස් සහ දේවස්ථාන පිළිබද ලෝක සමුළුවේදී (Global Summit of ADS and the Church)” සෙන් සෑම් බ්‍රවුන්බැක් (R-KS) සංවිධානයට එක් විය. කෙන්යාවේදී මාස 4කට අඩු කාලයකදී පරික්ෂා කර තිබියදීත් වොරන් සහ බ්‍රවුන්බැක් සමග HIV පරීක්ෂණයනට පෙනී සිටින ලදී. ප්‍රසිද්ධ ජීවිත ගත කරන අනෙකුත් අයද පරීක්ෂණයට පෙනී සිටීමට උනන්දු කරන ලද අතර එසේ කිරීමට ලැජ්ජා නොවන ලෙසද සදහන් කරන ලදී. සම්මේලනයට ප්‍රථම ගබ්සාව හා සහන ඝාතන තහනම් කරන මෙන් ඉල්ලා සිටින කණ්ඩායම් 18ක් නීත්‍යානුකූල ගබ්සාව සදහා ඔබාමාගේ සම්බන්ධය දක්වමින් විවෘත ලිපියක් ප්‍රසිද්ධ කරන ලදී. ගබ්සාවට සෙනේටර් ඔබාමාගේ පක්ෂපාතීත්වය නොසලකා හැරීම පිළිබදව රික්වෝරන්ගේ තීරණයට තදින් විරුද්ධ වන බවද ඔහු පල්ලියෙන් ඉවත් විය යුතු බවද එහි සදහන් කරන ලදීග 2007 ජූනි මාසයේදී එක්සත් ක්‍රිස්තියානි සභාවේ සාමාජිකයින් 8000කට වැඩි පිරිසක් අමතමින් බෙදී සිටීමේ තත්ත්වයෙන් ඵල නෙලා ගැනීමට දැඩි වුවමනාවක් සියල්ලන්ට ඇති බවට ක්‍රිස්ටියන් රයිට් සංවිධානයේ ඊනියා නායකයින්ට අභියෝග කරන ලදී. == අමතර අවධානයට == {{Portal|Biography|United States|Hawaii|Chicago|Illinois|Law|Politics|2000s|2010s}} === දේශපාලන === * [[DREAM Act]] * [[Fraud Enforcement and Recovery Act of 2009]] * [[Immigration Reform and Control Act of 1986]] * [[IRS targeting controversy]] * [[Middle Class Tax Relief and Job Creation Act of 2012]] * [[National Broadband Plan (United States)]] * [[Office of Energy Efficiency and Renewable Energy]] * [[Social policy of the Barack Obama administration]] * [[SPEECH Act]] * [[Stay with It]] * [[White House Office of Energy and Climate Change Policy]] === වෙනත් === * [[Roberts Court]] * [[Speeches of Barack Obama]] === ලැයිස්තු === * [[Security incidents involving Barack Obama]] * [[List of African-American United States senators]] * [[List of African-American United States Senate candidates]] * [[List of Barack Obama 2008 presidential campaign endorsements]] * [[List of Barack Obama 2012 presidential campaign endorsements]] * [[Political scandals during the Obama administration|List of federal political scandals, 2009–17]] * [[List of people granted executive clemency by Barack Obama]] == සටහන් == {{Notelist}} == මූලාශ්‍ර == {{Reflist|refs= }} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes|onlinebooks=yes|viaf=52010985}} <!-- Please keep this section brief and simple to navigate. Specific pages already referenced within the article should not be repeated here. --> === නිල අඩවි === * {{Official website|https://www.obama.org/}} of The Obama Foundation * {{Official website|https://www.obamalibrary.gov/}} of the Barack Obama Presidential Library * {{Official website|https://www.ofa.us/}} of [[Organizing for Action]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/barack-obama/ White House biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220514111356/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/barack-obama/ |date=2022-05-14 }} <!-- Do not add YouTube, MySpace, Twitter et al. There are MANY and all are linked from the campaign site. --> === වෙනත් === * [https://www.huffingtonpost.com/author/barack-obama Column archive] at ''[[HuffPost|The Huffington Post]]'' * {{Curlie|Regional/North_America/United_States/Government/Executive_Branch/President/POTUS_Barack_Obama}} * {{Twitter}}{{CongBio|O000167}} * {{C-SPAN|55625}} * {{IMDb name|id=1682433}} * {{NYT topic|people/o/barack_obama}} * {{ChicagoTribuneKeyword}} * {{Gutenberg author | id=32943| name=Barack Obama}} * {{Internet Archive author | name=Barack Obama}} * {{Librivox author |id=11252}} * {{Nobelprize}} * [https://www.politifact.com/personalities/barack-obama/ Barack Obama] at [[Politifact]] {{Barack Obama}} {{Navboxes top |title = Offices and distinctions }} {{s-start}} {{s-par|us-il-sen}} {{s-bef|before=[[Alice Palmer (politician)|Alice Palmer]]}} {{s-ttl|title=Member of the [[Illinois Senate]]{{break}}from the 13th district|years=1997–2004}} {{s-aft|after=[[Kwame Raoul]]}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Carol Moseley Braun]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] nominee for [[U.S. Senator from Illinois]]{{break}}([[Classes of United States senators|Class 3]])|years=[[2004 United States Senate election in Illinois|2004]]}} {{s-aft|after=[[Alexi Giannoulias]]}} {{s-bef|before=[[Harold Ford Jr.]]}} {{s-ttl|title=Keynote Speaker of the [[Democratic National Convention]]|years=[[2004 Democratic National Convention|2004]]}} {{s-aft|after=[[Mark Warner]]}} {{s-bef|before=[[John Kerry]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2008 United States presidential election|2008]], [[2012 United States presidential election|2012]]}} {{s-aft|after=[[Hillary Clinton]]}} {{s-par|us-sen}} {{s-bef|before=[[Peter Fitzgerald (politician)|Peter Fitzgerald]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States senators from Illinois|United States Senator (Class 3) from Illinois]]|years=2005–2008|alongside=[[Dick Durbin]]}} {{s-aft|after=[[Roland Burris]]}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[George W. Bush]]}} {{s-ttl|title=President of the United States|years=2009–2017}} {{s-aft|after=[[Donald Trump]]}} {{s-ach}} {{s-bef|before=[[Martti Ahtisaari]]}} {{s-ttl|title=[[Nobel Peace Prize]] Laureate|years=2009}} {{s-aft|after=[[Liu Xiaobo]]}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[George W. Bush]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]{{break}}''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Donald Trump]]|as=former president}} {{s-dip}} {{s-bef|before=[[Gordon Brown]]}} {{s-ttl|title=Chairperson of the [[G20|Group of 20]]|years=2009}} {{s-aft|after=[[Stephen Harper]]}} {{s-bef|before=[[Naoto Kan]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[Asia-Pacific Economic Cooperation]]|years=2011}} {{s-aft|after=[[Vladimir Putin]]}} {{s-bef|before=[[Nicolas Sarkozy]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[Group of Eight]]|years=2012}} {{s-aft|after=[[David Cameron]]}} {{s-end}} {{navboxes bottom}} {{Navboxes top |title = බරාක් ඔබාමා හා සබැඳි ලිපි }} {{US presidents}} {{2008 United States presidential election}} {{2012 United States presidential election}} {{Democratic Party (United States)}} {{United States senators from Illinois}} {{USCongRep-start|congresses= 109th–110th [[United States Congress]]es |state=[[Illinois]]}} {{USCongRep/IL/109}} {{USCongRep/IL/110}} {{USCongRep-end}} {{Michelle Obama}} {{Patriot Act}} {{EmmyAward Narrator}} {{Grammy Award for Best Spoken Word Album}} {{NAACP Image Award&nbsp;– Chairman's Award}} {{NAACP Image Award for Outstanding Literary Work – Nonfiction}} {{Nobel Peace Prize laureates}} {{2009 Nobel Prize winners}} {{Time Persons of the Year}} {{African American topics}} {{navboxes bottom}} {{Subject bar | commons = y | n = y | n-search = Category:Barack Obama | wikt = y | wikt-search = Category:en:Barack Obama | d = y | q = y | s = y | s-search = Author:Barack Obama }} {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:බරාක් ඔබාමා| ]] [[Category:1961 births]] [[Category:20th-century African-American academics]] [[Category:20th-century African-American lawyers]] [[Category:20th-century American academics]] [[Category:20th-century American lawyers]] [[Category:20th-century American male writers]] [[Category:20th-century American non-fiction writers]] [[Category:20th-century Protestants]] [[Category:21st-century African-American academics]] [[Category:21st-century African-American educators]] [[Category:21st-century African-American lawyers]] [[Category:21st-century American academics]] [[Category:21st-century American educators]] [[Category:21st-century American lawyers]] [[Category:21st-century American male writers]] [[Category:21st-century American non-fiction writers]] [[Category:21st-century American politicians]] [[Category:21st-century American legislators]] [[Category:21st-century Illinois politicians]] [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:21st-century Protestants]] [[Category:21st-century scholars]] [[Category:Activists from Hawaii]] [[Category:Activists from Illinois]] [[Category:African-American candidates for President of the United States]] [[Category:African-American Christians]] [[Category:African-American feminists]] [[Category:African-American non-fiction writers]] [[Category:African-American politicians]] [[Category:African-American state legislators in Illinois]] [[Category:African-American United States senators]] [[Category:American civil rights lawyers]] [[Category:American community activists]] [[Category:American feminist writers]] [[Category:American gun control activists]] [[Category:American legal scholars]] [[Category:American LGBT rights activists]] [[Category:American male non-fiction writers]] [[Category:American memoirists]] [[Category:American Nobel laureates]] [[Category:American people of English descent]] [[Category:American people of German descent]] [[Category:American people of Irish descent]] [[Category:American people of Kenyan descent]] [[Category:American people of Luo descent]] [[Category:American people of Scottish descent]] [[Category:American people of Swiss descent]] [[Category:American people of Welsh descent]] [[Category:American political writers]] [[Category:American Protestants]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2012 United States presidential election]] [[Category:Columbia College (New York) alumni]] [[Category:Converts to Protestantism]] [[Category:Democratic Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Democratic Party Illinois state senators]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party United States senators from Illinois]] [[Category:Grammy Award winners]] [[Category:Harvard Law School alumni]] [[Category:Illinois lawyers]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:American male feminists]] [[Category:Members of the American Philosophical Society]] [[Category:Netflix people]] [[Category:Nobel Peace Prize laureates]] [[Category:Obama family]] [[Category:Outstanding Narrator Primetime Emmy Award winners]] [[Category:People associated with the 2004 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2008 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2012 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:Politicians from Chicago]] [[Category:Politicians from Honolulu]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[Category:Punahou School alumni]] [[Category:Scholars of constitutional law]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:University of Chicago Law School faculty]] [[Category:Writers from Chicago]] [[Category:Writers from Honolulu]] [[Category:African-American candidates for the United States Senate]] [[ප්‍රවර්ගය:චරිත කතා]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:රාජ්‍ය නායකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:1961 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] 5c60ito8x5xrdh8bp1f5br1396xcimc 0 15346 751352 707197 2025-06-26T23:27:26Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751352 wikitext text/x-wiki {{wikify|date=දෙසැම්බර් 2011}} [[File:Linné-Systema Naturae 1735.jpg|thumb|right|300px|The title page of ''Systema Naturae'', Leiden (1735)]] [[File:Linné-Systema Naturae 1735.jpg|thumb|right|300px|The title page of ''Systema Naturae'', Leiden (1735)]] [[File:Kalmia latifolia Great Smoky.jpg|thumb|right|''[[Kalmia]]'' is classified according to Linnaeus' sexual system in class Decandria, order Monogyna, because it has 10 [[stamen]]s and one [[pistil]]]] [[File:Linnaeus - Regnum Animale (1735).png|thumb|400px|The 1735 classification of animals]] ශාක හා සතුන් වර්ග කිරීමේ ලීනියන් ක්‍රමයට සම්බන්ධ, වර්ගීකරණ විද්‍යාව සහ වර්ගීකරණ ධූරාවලිය මෙම සටහනෙහි වඩාත් විශේෂ නොවූ තැන සිට වඩාත් විශේෂ තැන දක්වා සාරාංශයක් ගත් විට, විශාල කුරුමිණි එකතුවක් · පාලන ප්‍රදේශ‍ය හෝ රාජධානිය · උපරි රාජධානිය {| |o රාජධානිය |- |o උප රාජධානිය |- |o ශාඛාව |- |o පහත් රාජධානිය |} · උපරි වංශය (හෝ උපරිකාණ්ඩය, උද්භිද විද්‍යාවේ දී) {| |o වංශය (හෝ කාණ්ඩය, උද්භිද විද්‍යාවේදී) |- |o උපවංශය |- |o ක්ෂුද්‍රවංශය |} · උපරිඛාණ්ඩය {| |o ඛාණ්ඩය |- |o උපඛාණ්ඩය උද්භිද විද්‍යාවේදී භාවිතා කරයි. |- |o පහන් ඛාණ්ඩය |} · උපරිවර්ගය {| |o වර්ගය |- |o උපවර්ගය |- |o පහතවර්ගය |} · උපරි කාණ්ඩය (උද්භිද විද්‍යාව) {| |o කාණ්ඩය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o උප කාණ්ඩය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o පහත් කාණ්ඩය (උද්භිද විද්‍යාව) |} · මහා ගෝත්‍රය (උද්භිද විද්‍යාව) {| |o මහා‍ගෝත්‍රය හෝ මෙගා ගෝත්‍රය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o මහා ගෝත්‍රය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o අධි/ඉහල ගෝත්‍රය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o උපරි ‍ගෝත්‍රය |- |o ශ්‍රේණිය (මත්සයින් සඳහා) |} - ගෝත්‍රය {| |o පාව් ගෝත්‍රය (සමහර සත්ව විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණයක දී හමුවන මට්ටමකි) |- |o නැනෝ ගෝත්‍රය |- |අධි ගෝත්‍රය (සත්ව විද්‍යාව) |- |o උපගෝත්‍රය |- |o පහත් ගෝත්‍රය |- |o ක්ෂුද්‍ර ගෝත්‍රය (සත්ත්ව විද්‍යාව) |} · කොට්ඨාශය (සත්ව විද්‍යාව) {| |o උප කොට්ඨාශය (සත්ව විද්‍යාව) |} · ගිගා කුලය (සත්ව විද්‍යාව) {| |o මෙගා කුලය (සත්ව විද්‍යාව) |- |o මහා කුලය (සත්ව විද්‍යාව) |- |o උපරිකුලය |- |o අපිකුලය (සත්ව විද්‍යාව) |} - ශ්‍රේණිය (ලෙපිඩොප්ටෙරාවන් සඳහා) - කාණ්ඩය (ලෙපිඩොප්ටෙරාවන් සඳහා) - කුලය {| |o උප කුලය |- |o පහත් කුලය |} · උපරි ගෝත්‍රය {| |o ගෝත්‍රය |- |o උප ගෝත්‍රය |- |o පහත් ගෝත්‍රය |} · ගණය {| |o උප ගණය |- |o කොට්ඨාශය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o ශ්‍රේණිය/ගණය |- |o උප ශ්‍රේණිය/ උපගණය (උද්භිද විද්‍යාව) |} · උපරි විශේෂය හෝ විශේෂක කණ්ඩායම් {| |o විශේෂය |- |o උප විශේෂය (දිලීර - රූපකාරය, බැක්ටීරියා - විවිධත්වය විශේෂ වේ) |- |o විවිධත්වය (උද්භිද විද්‍යාව) හෝ |- |o උප විවිධත්වය (උද්භිද විද්‍යාව) |- |o රූපාකාරය |- |o උපරූපාකාරය |} මෙම වර්ගීකරණ මට්ටම් රාශිය අතුරින් ස්වභාවයේ පවතින සත්‍ය ජීව විද්‍යාත්මක නිර්වචනය වනුයේ විශේෂයයි. අනෙකුත් මට්ටම්, සාකච්ඡාවට බඳුන් වන ජීවීන්ගේ වංශ ජනනය ඉදිරිපත් කිරීමටත් සහ නොදන්නා ‍දේහි ප්‍රමාණය විනිශ්චය කිරීමටත් මිනිසා විසින් සාදන ලද ඒවා වේ. බොහෝ ජීවී කණ්ඩායම් සඳහා මේ සියළු මට්ටම් සත්‍ය වශයෙන්ම භාවිතා නොකරයි. එම මට්ට‍ම්, කෘමීන් සහ කශේරුකයින් වැනි සංකීර්ණ ජීවී කණ්ඩායම් විස්තර කිරීමට යොදා ගනී. කාලයත් සමග සියඵ ජීවීන් සමග ඇති සබැඳියාව තේරුම් ගැනීම වෙනස් [[වී]] ඇත. ලිනස් වර්ගීකරණයෙන් ජීවියාගේ ව්‍යුහාත්මක සමානත්වයන් හඳුනා ගැනේ. ජීව විද්‍යාත්මකව විශාලතම වෙනසක් සහ වර්ගීකණයන් සිදු වූයේ පරිණාමය තුලින්ය. මුල් වශයෙන් ලිනස් වර්ගීකරණයේදී කොටස් තුනක් පෙන්නුම් කෙරුනි. ඒ සත්ව, පැලෑටි සහ ඛනිජ වන්නේය. මෙම වර්ගීකරණයන් නොයෙකුත් අවස්ථාවන්හීදී ගැටලු මතුකර තීබූවෙන් ෆයිලකෝඩ් නමැති වර්ගීකරණය හඳුන්වා දී ඇත. == අමතර අවධානයට == * [[History of plant systematics]] * [[Phylogenetic tree]]&nbsp;– a way to express insights into evolutionary relationships * [[Zoology mnemonic]] for a list of mnemonic sentences used to help people remember the list of Linnaean ranks. == මූලාශ්‍ර == {{reflist|30em}} == භාහිර සබැඳි == * [http://www.bgbm.org/iapt/nomenclature/code/SaintLouis/0000St.Luistitle.htm International Code of Botanical Nomenclature] (Saint Louis Code), Electronic version * [http://www.iapt-taxon.org/nomen/main.php International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants] (Melbourne Code, 2011), Electronic version * [https://web.archive.org/web/20150801154338/http://iczn.org/ ICZN website], for zoological nomenclature * [https://web.archive.org/web/20090524144249/http://www.iczn.org/iczn/index.jsp Text of the ICZN], Electronic version * [http://www.zoobank.org ZooBank: The World Register of Animal Names] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210115174328/http://www.zoobank.org/ |date=2021-01-15 }} * [http://www.the-icsp.org/ International Committee on Systematics of Prokaryotes] for bacteria * [https://web.archive.org/web/20090524144249/http://www.iczn.org/iczn/index.jsp International Code of Zoological Nomenclature. 4th Edition. By the International Union of Biological Sciences] * [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/ ICTVdB website], for virus nomenclature by the International Union of Microbiological Societies * [http://tolweb.org Tree of Life] * [https://web.archive.org/web/20061211145046/http://www.finitesite.com/dandelion/Linnaeus.HTML European Species Names in Linnaean, Czech, English, German and French] {{List of systems of plant taxonomy}} {{Carl Linnaeus}} [[Category:Carl Linnaeus|Taxonomy]] [[Category:Taxonomy (biology)]] [[Category:Biological nomenclature]] [[Category:Botanical nomenclature]] [[Category:Zoological nomenclature]] [[Category:Swedish inventions]] nudpz0ck7utycmgvejrwugha7i2v45v 0 16471 751353 738923 2025-06-26T23:37:04Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751353 wikitext text/x-wiki {{ආශ්‍රවැඩිදියුණුව|date=2018 සැප්තැම්බර්}} [[ගොනුව:World population growth - time between each billion-person growth.jpg|350px|thumb|මිනිසුන් බිලියනය බැගින් ලෝක ජනගහනයට එකතු වන කාලය (අනාගත ඇස්තමේන්තු ඇතුළත්ය)]] [[ගොනුව:World population.PNG|thumb|350px|[[ජනගහනය අනූව ලෝකයේ රටවල් ලැයිස්තුව|ජනගහනය අනුව රටවල් දැක්වෙන සිතියම]]]] ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජන සංගණන මණ්ඩලය විසින් 2009 ජනවාරි 27 වන දිනට ලෝක ජනගහනය ඇස්තමේන්තු කර ඇත. ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ජන සංගණන මණ්ඩලය විසින් ප්‍රකාශිත ලියකියවිලි අනුව 2006 පෙබරවාරි 24 වන දිනට ලෝක ජනගහනය බිලියත 6.5 කි. 1999 ඔක්තෝබර් 12 දිනය ලෝක ජනගහනය බිලියන 6 බවට පත්වූ ආසන්න දිනය ලෙස එක්සත් ජාතීන්ගේ ජනගහන අරමුදල විසින් නම් කරන ලදි. කෙසේ වුවත් නයිජීරියාව,චීනය වැනි ඇතැම් රටවල ජනගහනය ආසන්නතම මිලියන ගනනටවත් හන්දුනගෙන නැත. එබැවින් එම ඇස්තමේන්තු කිරීම්වල සැළකිය යුතු දෝෂයක් ඇත. 2011 ඔක්තෝබර් 31 ලෝක ජනගහණය බිලියන 7 බවට පත්වූ බව එක්සත් ජාතීන් විසින් පිළි ගැනිනි. ඉන්දියාෙව් නාගිස් නම් දැරිය බිලියන 7 වන මානවයා බවට සලකනු ලබයි. 1700 සිට ඉදිරියට ඇතිවූ කාර්මික විප්ලවයත් සමඟ ජනගහන වර්ධනය ශීඝ්‍ර ලෙස ඉහළ යන ලදි. වෛද්‍ය විද්‍යවේ දියුණුව සහ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදකතාවයේ සැළකිය යුතු ඉහළ යාම නිසා ගතවූ වසර 50 තුළ විශේෂයෙන්ම 1961 සිට 1995 දක්වා කාල පරිච්ඡේදයේදී වඩා ශීඝ්‍ර ජනගහන වර්ධන අනුපාතයක් දක්නා ලදි. 2055 වන විට ලෝක ජනගහනය බිලියන 10 ඉක්මවා යාහැකි බව 2007 වර්ශයේදී එක්සත් ජාතීන්ගේ ජනගහන අංශය විසින් නිර්ණය කරන ලදි. අනාගතයේ ලෝක ජනගහන වර්ධනයේ උපරිම අවස්ථාවට ළඟා වන බව අපපේක්ෂා කෙරේ. ආර්ථික කරණු, සෞඛ්‍යය පිළිබඳව සැලකීම, භූමිය හිඟ වීම සහ පාරිසරික උවදුරු හේතුවෙන් එතැන් සිට එය පහත වැටෙනු ඇත. සියවසේ අග භාගයට පෙර ලෝක ජනගහන වර්ධනය අවසන් වීමට 85% ක පමණ අවස්ථාවක් ඇත. වර්ෂ 2010 ට පෙර ලෝක ජනගහන බිලියන 10 නොඉක්මවීය හැකි බවට 60% ක සම්භාවිතාවයක් සහ ශතවර්ෂයේ අග භාගය වන විට ලෝක ජනගහන අදට වඩා අඩු විය හැකි බවට 15% ක පමණ සම්භාවිතාවයකුත් පවතී. විවිධ ප්‍රදේශ සඳහා උපරිම ජනගහනයේ දිනය සහ ප්‍රමාණය සැළකිය යුතු ලෙස වෙනස් විය හැක. == ජනගහනය පාලනය කිරීම == [[ගොනුව:Fertility rate world map 2.png|thumb|350px|උපත් අනුපාතිකය අනුව රටවල් දැක්වෙන සිතියම]] [[ගොනුව:Population growth rate world.PNG|right|thumb|350px| [[උපත්]], [[මරණ]], [[ආගමන]] සහ [[විගමන]] යන විචල්‍ය සමඟ ජනගහත වර්ධන අනුපාත ප්‍රතිශතය - 2006]] ජනගහන වර්ධනය අඩු කිරීම ජනගහනය පාලනය කිරීම යනුවෙන් හැඳින්වේ. සාමාන්‍යයෙන්මෙය සිදු කරනුයේ උපත් අනුපාතිකය අඩු කිරීමෙනි. ජනගහනය පාලනය කිරීම පිළිබඳව පළමු උදාහරණ පුරාතන ග්‍රීසියේ ලේඛන අතර නොනැසී පවතින වාර්තා වල සඳහන්වේ. අතිරික්ත ජනගහනයට ඉඩ සලසා දීම සඳහා මධ්‍යධරණී හා කළු මුහුද හරහා ග්‍රීසියේ ප්‍රත්‍යන්තයෙහි පිහිටි වාසස්ථාන ඉදි කරන ලද ජනාවාසකරණ ව්‍යපාරය මෙයට අයත් වේ. ග්‍රීසියේ ඇතැම් නගර වල ජනගහනය අඩු කිරීම සඳහා ළදරු ඝාතනය සහ ගබ්සාව දිරි ගන්වන ලදි. ජනගහනය පාලනය කිරීමේ නියෝග අතර වැදගත් උදාහරණයක් නම් චීන ජනරජයේ එක් දරු ප්‍රතිපත්තියයි. මෙහිදී දක්වන ලද්දේ එක් දරුවෙකුට වඩා සිටීම අතිශයින් අශෝභන බවයි. මෙම ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බලහත්කාරයෙන් ගබ්සා කිරීම, බලහත්කාරයෙන් කිරීමවඳභාවයට පත් කිරීම, ළදරු ඝාතනය වැනි ක්‍රියා සිදුවන බවට චෝදනා නැගෙන ලදි. ජනපදයේ උපතේදී ස්ත්‍රී පුරුෂ අනුපාතය පිරිමි ළමුන් 114 කට ගැහැණු ළමුන් 100 ක් වීම, අවසාන භාගයේදී ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය තෝරාගත් බවට සාක්ෂි වේ. පුද්ගලිකව තීරණය කිරීමක් ලෙස දරු ඵල පාලනය කිරීම හා ජනගහන වර්ධනය පාලනය කිරීමේ රජයේ ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස ජනගහනය පාලනය කිරීම පැහැදිළිව වටහා ගැනීම ප්‍රයෝජනවත් වේ. දරු ඵල පාලනය කිරීම සිදුවන්නේ පුද්ගලයින් හෝ අඹු සැමියන් හෝ පවුල් තම දරු ප්‍රසූතියේ කාල ප්‍රාන්තරය අඩු කිරීමට හෝ පාලනය කිරීමට පියවර ගත් විටය. ඇනස්ලි කෝලේ ගේ සූත්‍රයට අනුව දරු ඵල අඩු කරගැනීම පිළිබඳ පූර්වාරෝපණ තුනකි: (1) ගණනය කළ තීරණය දරු ඵල පිළිබඳ වලංගු මූලාවයවයක් ලෙස පිළිගැනීම,(2) දරු ඵල අඩු වීමෙන් ප්‍රත්‍යක්ෂ කරගත් වාසි, සහ (3) පාලනය සම්බන්ධ තාක්ෂණික ක්‍රම පිළිබඳව ඇති දැනුම සහ නිපුණත්වය. ස්වභාවික දරු ඵල ලබන සමාජයකට ප්‍රතිවිරුද්ධ ලෙස, දරු ඵල අඩු කර ගැනීමට කැමති සහ ඒ සඳහා වත්කමක් ඇති සමාජයක් දරුවන් සෑදීම පමා කිරීම, දරුවන් සෑදීම අතර පරතරයක් තබා ගැනීම හෝ දරුවන් සෑදීම නවතා දැමීම සඳහා එම වත්කම් භාවිතා කරනු ඇත. විවාහය ප්‍රමාද කිරීම හෝ ගැබ් ගැනීම වැළැක්වීම සඳහා ස්වභාවික හෝ කෘතිම උපක්‍රම යොදා ගැනීම පුද්ගලික හෝ පවුලේ තීරණයක් මිස රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති හෝ සමාජගත සම්බාධක පිළිබඳ කරුණක් නොවේ. අනෙක් පසින් බැලූ කල තමාගේ දරු ඵල පාලනය කිරීම පිළිබඳව අවබෝධයක් ඇති පුද්ගලයින් හට වාර ගණන ඉක්මන් කර ගැනීම හෝ සැළසුම්කරණය මගින් ගැබ්ගැනීම සාර්ථක කර ගැනීමටද හැකිවේ. සමාජීය මට්ටමේදී හීන වන දරු ඵල ලැබීම කාන්තා අධ්‍යපනයෙන් සිදුවන බොහෝ දුරට නොවැළැක්විය භැකි ප්‍රතිඵලයකි. එසේ වුවත්, දරු ඵල පාලනය කිරීම මධ්‍යම හෝ ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගැනීමෙන් අනිවාර්යයෙන්ම ළදරු අනුපාතිකය අඩු වන බව අදහස් නොකෙරේ. සැළකිය යුතු දරු ඵල පාලනය කිරීමක් පවත්වාගෙන යන සමාජ අතර වුවත්, දරු ඵල පාලනය කිරීම සම්බන්ධව සමාන හැකියාවක් ඇතත් දරුවන් සංබාව සහ පවුලේ ප්‍රමාණය පිළිබඳ පුද්ගලික හා සංස්කෘතික අභිරුචි ආශ්‍රිතව විශාල වෙනසක් පෙන්නුම් කළ හැක. ප්‍රධාන වශයෙන් පෞද්ගලික මට්ටමේ තීරණයක් වන දරු ඵල පාලනයට ප්‍රතිවිරුද්ධව ප්‍රතිසන්දිරෝධනයේ උපක්‍රම වලට ප්‍රවේශය වැඩි කිරීමෙන් හෝ ජනගහන ප්‍රතිපත්ති හා වැඩසටහන් මඟින් ජනගහන පාලනය භාවිතා කිරීමට රජයන් විසින් උත්සාහ කරනු ඇත. "ජනගහනය පාලනය කිරීම" යන සංකල්පය රාජ්‍ය හෝ සමාජීය මට්ටමේ නියමයක් ලෙස සැලකූ විට, ඉහත අර්ථ දැක්වූ පරිදි සමාජයේ සුළු දරු ඵල පාලනයකින් වුවද රාජ්‍යයේ ජනගහන වර්ධනයට බලපෑම් කළහැකි බැවින් ජනගහන වර්ධනයේ දී දරු ඵල පාලනය අවශ්‍ය නොවේ. වර්ධනය සීමා කිරීමෙන් පමණක් ජනගහනය පාලනය කළ යුතු යැයි උපකල්පනය නොකර, ජනගහනය පාලනයේ අංශයක් ලෙස ජනගහන වර්ධනය සඳහා උපකාර වන ප්‍රතිපත්ති ද ඇතුළත් කිරීම වැදගත් වේ. ආගමනය ට පමණක් නොව, ජනගහන වර්ධනය උනන්දු කරවීම සඳහා අමතර දරුවන් බිහි කිරීම ධෛර්ය්‍යමත් කිරීමට බදු ප්‍රතිලාභ, මූල්‍ය දීමනා, වැඩ නිවාඩු ගෙවීම් සහ දරුවන් රැකබලා ගැනීම වැනි ජනන පාක්ෂික ප්‍රතිපත්ති සඳහා ද රජය විසින් අනුබල දිය හැක. උදාහරණ ලෙස මෑත කාලයේදී ප්‍රංශය සහ ස්වීඩනය වැනි රටවල එවැනි ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කරන ලදි. ජනගහන වර්ධනය වැඩි කිරීමේ පරමාර්ථය ඇතිව, එම අවස්ථා වලදී ගබ්සාව සහ නවීන උපත් පාලන උපක්‍රම සීමා කිරීමට රජය ක්‍රියා කරන ලදි. 1986 දී රොමේනියාවේ ඉල්ලුමට අනුව ප්‍රතිසන්ධිරෝධනයට ඇති ප්‍රවේශය සහ ගබ්සාව තහනම් කිරීම මෙයට උදාහරණයකි. පරිසර විද්‍යාවේ ගහනය පාලනය සිදුවන අවස්ථා ලෙස සළකනු ලබන්නේ හුදෙක්ම විලෝපිකයින්, රෝග, පරපෝෂිතයින් සහ පාරිසරික සාධක මඟිනි. නියත පරිසරයක ගහනය පාලනය විධිමත් කරනු ලබන්නේ ආහාර, ජලය, සහ ආරක්ෂාව ලැබිය හැකි බව මඟිණි. කිසියම් ප්‍රදේශයක පැවතිය හැකි උපරිම ඒකක හෝ විශේෂ ප්‍රමාණය එහි ඉසිලුම් ධාරිතාවයි. බොහෝ අවස්ථා වලදී සත්ව සහ පැළෑටි ගහනයන් කෙරෙහි මිනිසුන්ගේ බලපෑම ද සලකා බලනු ලැබේ. ඇතැම් සෘතු වලදී භූමියේ ආහාර බහුල වීම නිසා සතුන්ගේ සංක්‍රමණය වීම ගහනය පාලනය කිරීමේ ස්වභාවික ක්‍රමයක් ලෙස දැකිය හැක. සංක්‍රමණය වන ප්‍රදේශ වල ඉක්බිති වාරයේදී විශාල සත්ව රාශිය සඳහා ආහාර ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කිරීම ආරම්භ කෙරේ. රජය විසින ජනගහනය අඩු කිරීමේ ක්‍රියාමාර්ග ගෙන ඇති රටකට ඉන්දියාව තවත් උදාහරණයකි. ජනගහනය වර්ධනය වීමේ ශීඝ්‍ර බව ආර්ථික වර්ධනයට සහ ජීවන තත්වයට විරුද්ධ ලෙස බලපානු ඇතැයි සැලකීම 1950 අගභාගයේ දී සහ 1960 ප්‍රථමභාගයේ දී ඉන්දියාව විසින් රාජ්‍ය පවුල් සැලසුම් කිරීමේ වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට හේතූ විය. == අමතරව බලන්න == * [[ජනගහනය අනූව ලෝකයේ රටවල් ලැයිස්තුව]] * [[ඡනසංඛ්‍යා වර්ධනය]] * [[නාගරීකරණය]] * [[වියපත් වීම]] * [[ජන සංගණන]] * [[දළ විශ්ලේෂණය]] * [[පවුල් සෞඛ්‍ය කාර්යාංශය]] * [[උපත් අනුපාතිකය]] == බාහිර සබැඳියන් == * [http://www.unfpa.org UNFPA, The United Nations Population Fund] * [http://www.un.org/esa/population/unpop.htm United Nations Population Division] * [http://www.cicred.org/Eng/Publications/IndexPublications.htm CICRED homepage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100126044646/http://www.cicred.org/Eng/Publications/IndexPublications.htm |date=2010-01-26 }} a platform for interaction between research centres and international organizations, such as the United Nations Population Division, [[UNFPA]], [[WHO]] and [[FAO]]. * [http://www.census.gov/ipc/www/popclockworld.html Current World Population] * [http://www.necsp.org NECSP HomePage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070301130913/http://www.necsp.org/ |date=2007-03-01 }} * [http://www.overpopulation.info Overpopulation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081123064142/http://www.overpopulation.info/ |date=2008-11-23 }} * [http://www.phishare.org Population and Health InfoShare]. Retrieved February 13, 2005. * [http://populationinthenews.com/ Population in the news homepage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100203224001/http://populationinthenews.com/ |date=2010-02-03 }} * [http://www.optimumpopulation.org Optimum Population Trust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402141345/http://www.optimumpopulation.org/ |date=2019-04-02 }} * [http://knowledge.allianz.com/en/media/galleries/most_populous_countries.html?pic=1.china_q.jpg Gallery: The World's Ten Most Populous Countries] Retrieved May 13, 2009. * [http://www.prb.org Population Reference Bureau] (2005). Retrieved February 13, 2005. * [http://www.populationworld.com/ Population World: Population of World]. Retrieved February 13, 2004. * [http://www.populationdata.net PopulationData.net - Information and maps about populations around the world] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080910222803/http://www.populationdata.net/ |date=2008-09-10 }}. Retrieved March 4, 2005. PopulationData.net (2005). * [http://www.sieds.it/index_en.htm SIEDS, Italian Society of Economics Demography and Statistics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927092719/http://www.sieds.it/index_en.htm |date=2007-09-27 }} * [http://www.mercatornet.com/index.php?option=com_content&task=view&id=69 Underpopulation? MercatorNet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160410075500/http://www.mercatornet.com/index.php?id=69&option=com_content&task=view |date=2016-04-10 }} * [[United Nations]] (2004). [http://www.un.org/esa/population/ Population Division], Department of Economic and Social Affairs. Retrieved February 13, 2004. * [http://www.unece.org/pau United Nations Economic Commission for Europe - Official Web Site] * [[United States Census Bureau]] (2005). [http://www.census.gov/cgi-bin/ipc/idbrank.pl Census Bureau - Countries Ranked by Population]. Retrieved February 13, 2005. * [http://www.counttheworld.com/?counter=pop_world World Population Counter, and separate regions.] * [http://www.worldpopclock.com WorldPopClock.com]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. (French) * [http://www.populationsdumonde.com Populations du monde]. (French) * [http://stats.oecd.org/wbos/Index.aspx?QueryId=254 OECD population data]{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Population}} {{biological organisation}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනගහනය]] [[ප්‍රවර්ගය:Population ecology]] [[ප්‍රවර්ගය:Sociology]] [[ප්‍රවර්ගය:ජන විකාශ විද්‍යාව]] [[id:Penduduk#Penduduk dunia]] bzwx7g2aerjvu7d9nw1e9thzkqopxxp 0 16936 751363 486206 2025-06-27T02:51:41Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751363 wikitext text/x-wiki [[Image:Vincent_Willem_van_Gogh_002.jpg|thumb|'''වින්සන්ට් වෑන් ගොග්ගේ චිත්‍රය, [[1890]]''' {| |ICD-10 |F32., F33. | |ICD-9 |296 |- |OMIM |608516 |- |DiseasesDB |3589 |- |MedlinePlus |003213 |- |eMedicine |med/532 |- |} ]] විශාදය යනු දෛනික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා උද්යෝගය අඩුවීම සහ සතුට ලබා ගැනීමට හැකියාව අඩුවීම යන රෝග ලක්ෂණවලින් යුක්ත වන මානසික ආබාධයකි. දොම්නස යන්න පුද්ගලයෙකුගේ තාවකාලික පීඩිත මනෝභාවය හැඳින්වීමට යොදාගත්ත ද සායනික විශාදය යනු පුද්ගලයෙකුගේ ක්‍රියාකාරකම් ,පවුල් කටයුතු ,අධ්‍යාපනික කටයුතු, නින්ද, ආහාර ගැනීම, කායික සෞඛ්‍යය සහ ජීවිතයේ සතුටු වීමට ඇති හැකියාව අඩපණ කරන මානසික රෝගී තත්වයකි. විශාදයේ සායනික මාර්ගය පුළුල් ලෙස වෙනස්විය හැකිය. එනම් විශාදය ජීවිතයේ එක් වරක් පමණක් ඇතිවිය හැකි අතර ඇතැම් අයෙකු කිහිපවාරයක් මෙම රෝගයට ගොදුරු විය හැකිය. තවද එය ක්‍රම ක්‍රමයෙන් හෝ හදිසියේම ඇති විය හැකිය. මෙම රෝගයට ගොදුරු වූ පුද්ගලයා මාස කිහිපයකින් සුව විය හැකි අතර ඇතැම් රෝගීහු ජීවිත කාලය පුරාම නිරතුරුවම රෝගයෙන් පීඩා විඳිති. විශාදයට ගොදුරු වී සිටින රෝගීන් තම ජීවිත හානිකර ගැනීමට වැඩි නැඹුරුතාවයක් දක්වන අතර වෙනත් ක්‍රම මගින් ජීවිත හානි සිදු වීමට ඇති හැකියාවද වැඩි වේ. විශාදය තනිව ඇතිවිය හැකි රෝගයක් ලෙසද ඇතැම් විට ද්විධ්‍රැව රෝගයක හෝ නිද්‍රාගත වේදනාවක අතුරුඵලයක් ලෙසද ඇතිවිය හැකිය. මනෝචිකිත්සාව සහ විශාද නාශක ඖෂධ භාවිතය විශාදයට උචිත ප්‍රතිකාර ක්‍රම ලෙස පෙන්වා දිය හැකිය. <br /> === ආශ්‍රිත ලිපි === # Section F33 of ICD 10 classification  <nowiki>https://www.who.int/classifications/icd/en/bluebook.pdf</nowiki> # [https://onlinedoctorsl.lk/depression-sinhala/ විශාදය (online doctor sri lanka)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210718162434/https://onlinedoctorsl.lk/depression-sinhala/ |date=2021-07-18 }} [[ප්‍රවර්ගය:මනෝ වෛද්‍යවේදය]] [[ප්‍රවර්ගය:මානසික ආබාධ]] 7coy19leyj17bgnxwgep3k4viol18h8 0 24091 751598 749489 2025-06-27T09:07:27Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751598 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව ක්‍රිකට්ක්‍රීඩකයා චරිතාපදානය | playername = කුමාර් සංගක්කාර | country = ශ්‍රී ලංකාව | country_adj = ශ්‍රී ලංකා | fullname = කුමාර් චොක්ශානද සංගක්කාර | image = Kumar Sangakkara bat in hand.JPG | caption = | nickname = සංගා {{!}} GOAT of Cricket (GOAT යනු Greatest Of All Time එනම් සදාකාලිකවම ශ්‍රේෂ්ඨ) | living = true | dayofbirth = 27 | monthofbirth = 10 | yearofbirth = 1977 | placeofbirth = [[මාතලේ]] | countryofbirth = [[ශ්‍රී ලංකාව]] | height= මීටර් 1.78 | batting = වමත් | bowling = දකුණත් [[පිට දඟ|පා දඟ]] | role = [[කඩුළු රකින්නා]], පිතිකරු | international = true | testdebutdate =ජූලි 20 | testdebutyear = 2000 | testdebutagainst = දකුණු අප්‍රිකාව | testcap = 84 | lasttestdate = ජනවාරි 3-7 | lasttestyear = 2015 | lasttestagainst = නවසීලන්තය | odidebutdate = ජූලි 5 | odidebutyear = 2000 | odidebutagainst = පකිස්ථානය | odicap = 93 | lastodidate = මාර්තු 18 | lastodiyear = 2015 | lastodiagainst = දකුණු අප්‍රිකාව | odishirt = 11 | club1 = [[නොන්ඩෙස්ක්‍රිප්ට්ස් ක්‍රිකට් ක්‍රීඩා සංගමය|එන්සීසී]] | year1 = 1997–වර්තමානය | club2 = [[කිංග්ස් XI පංජාබ්]] | year2 = 2008–2010 | club3 = [[වොර්වික්ෂයර් ප්‍රාන්ත ක්‍රිකට් ක්‍රීඩා සංගමය|වෝර්වික්ෂයර්]] | year3 = 2007 | club4 = [[ඩෙකෑන් චාර්ජර්ස්]] | year4 = 2011 | club5 = [[සරේ ප්‍රාන්ත පිළ]] | year5 = 2015–වර්තමානය | columns = 4 | column1 = [[ටෙස්ට් ක්‍රිකට්|ටෙස්ට්]] තරග | matches1 = 130 | runs1 = 12,203 | bat avg1 = 58.66 | 100s/50s1 = 38/51 | top score1 = 319 | deliveries1 = 84 | wickets1 = 0 | bowl avg1 = – | fivefor1 = – | tenfor1 = – | best bowling1 = – | catches/stumpings1 = 178/20 | column2 = [[එක් දින ජාත්‍යන්තරය|එදිජා]] | matches2 = 404 | runs2 = 14,234 | bat avg2 = 41.98 | 100s/50s2 = 25/93 | top score2 = 169 | deliveries2 = – | wickets2 = – | bowl avg2 = – | fivefor2 = – | tenfor2 = – | best bowling2 = – | catches/stumpings2 = 402/99 | column3 = [[පළමු-පෙල ක්‍රිකට්|පපෙ]] | matches3 = 230 | runs3 = 17,829 | bat avg3 = 51.07 | 100s/50s3 = 52/76 | top score3 = 319 | deliveries3 = 246 | wickets3 = 1 | bowl avg3 = 150.00 | fivefor3 = 0 | tenfor3 = 0 | best bowling3 = 1/13 | catches/stumpings3 = 347/33 | column4 = [[ලැයිස්තු ඒ ක්‍රිකට්|ලැඒ]] | matches4 = 504 | runs4 = 18,141 | bat avg4 = 42.68 | 100s/50s4 = 34/114 | top score4 = 169 | deliveries4 = – | wickets4 = – | bowl avg4 = – | fivefor4 = – | tenfor4 = – | best bowling4 = – | catches/stumpings4 = 506/124 | date = 11 ජුනි | year = 2015 | source = http://www.espncricinfo.com/srilanka/content/player/50710.html ඊඑස්පීඑන්ක්‍රික්ඉන්ෆෝ |Caption=කුමාර් සංගක්කාර වර්ෂ 2012දී ICC සම්මාන උළෙලේදී වසරේ ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයා, වසරේ ටෙස්ට් ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයා සහ ලොව ජනප්‍රියම ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයා යන සම්මාන ත්‍රිත්වයෙන් පිදුම් ලැබූ අවස්තාව.}} '''[[කුමාර්]] සංගක්කාර''' (උපත 27 ඔක්තෝම්බර් 1977, [[මාතලේ]], ශ්‍රී ලංකාව) යනු [[ශ්‍රී ලංකා ජාතික ක්‍රිකට් කණ්ඩායම]]හි සාමාජිකයෙක් මෙන්ම හිටපු නායකයාද වේ. ඔහු මුල් පෙළ වමත් පිතිකරුවෙකි. ඔහු කඩුළු රකින්නා හා මුල් පෙළ පිතිකරුවෙක් ලෙස ක්‍රීඩා කිරීමට පුරුදුව සිටියත්, ටෙස්ට් ක්‍රීඩාවේ කඩුළු රැකීමෙන් ඉවත්වීමත් සමගම ඔහුගේ පිතිකරණයේ සැලකිය යුතු වෙනසක් ඇති විය. ඔහුගේ ක්‍රීඩා දිවියේ අවස්ථා කීපයකදිම ලොව අංක 1 ටෙස්ට් පිතිකරු බවට පත් වීමට ඔහුට හැකි විය.<ref>http://www.espncricinfo.com/ci-icc/content/story/489668.html</ref> ලෝක කුසලානයේදි ඉන්දියාවට එරෙහිව ලද පරාජයත් සමගම ඔහු නායකත්වයෙන් ඉවත් විය. ඩොනල්ඩ් බ්‍රැඩ්මන් ට(12) පසුව ලොව වැඩිම ටෙස්ට් ද්විතව ශතක ගණනක් රැස්කර ඇත්තේ සංගක්කාර (11) වේ. ඔහු සිය 11වන ටෙස්ට් ද්විත්ව ශතකය 2015 ජනවාරි 4 දින නවසීලන්තයෙ වෙලින්ටන් හිදී [[නවසීලන්ත ජාතික ක්‍රිකට් කණ්ඩායම|නවසීලන්තයට]] ඒරෙහිව ලබාගන්නා ලදී.<ref>http://uk.eurosport.yahoo.com/22102011/63/sangakkara-hits-double-century.html</ref> ==මුල් කාලය== කුමාරි වෙදආරච්චි චොක්ශන්ද්‍රා මුදලිගේ සහ චොක්ශාන්ද වෙදාඅරච්චි සංගක්කාරට දාව 1977දී [[මාතලේ]] දී කුමාර සංගක්කාර උපත ලබන ලදි. සංගක්කාර ඔහුගේ මූලික හා ද්වීතීක අධ්‍යාපනය ලැබුවේ [[නුවර]] නගරයේ තිබෙන ප්‍රමුඛතම පාසලක් මෙන්ම ජාත්‍යන්තර ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාංගනයක් (අස්ගිරිය ක්‍රීඩාංගණය) හිමි ලෝකයේ එකම පාසල වන ත්‍රිත්ව විද්‍යාලයෙනි. වරක් ඔහු වසරේ විශිෂ්ඨම ශිෂ්‍යයාට පිරිනමන The Ryde Gold Medal සම්මානයෙන්ද පිදුම් ලැබීය.<ref name=teacher/> 1996 වසරේ පාසලේ ප්‍රධාන ශිෂ්‍ය නායක දූරය දැරීමටද ඔහුට හැකි විය. සංගක්කාර පාසල් සමයේදී ක්‍රිකට් හා ටෙනිස් ක්‍රීඩා සඳහා විශේෂ දක්ෂතාවක් පෙන්වූ අතර ඒ හේතුවෙන් වරක් පාසලේ එවකට විදුහල්පතිව සිටි ලෙනාඩ් ද අල්විස් මහතා විසින් සංගක්කාරගේ මවට ඔහුව ක්‍රිකට් ක්‍රීඩාවෙන්ම ඉහලට යවන ලෙසද ඉල්ලීමක්ද කොට ඇත.<ref name=teacher>[http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 Cricket world.com | ''Principal Delighted With Former Student Sangakkara''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} retrieved 3 March 2008 {{Wayback | url=http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202092104/http://www.cricketworld.com/sri_lanka/article/?aid=12329 |date=2007-12-02 }} <!-- Bot retrieved archive --> | date=20071202092104}</ref> මොහු පිලිබඳ අමුතුවෙන් සඳහන් කිරීම අනවශ්‍යය.මේ වන විට ලොව හොදම පිතිකරුවන් අතරින් පෙරමුණ ගෙන සිටී.2015 ලෝක කුසලානයේදී තරග හතරකදී පිට පිට ශතක 4 ක් වාර්තා කරමින් , ක්‍රිකට් වාර්තා පොත මෙතෙක් සටහන් නොවූ කඩ ඉමක් කරා ගෙනයාමට සමත්ව සිටී . == ආශ්‍රිත== මොහු පිලිබඳ අමුතුවෙන් සඳහන් කිරීම අනවශ්‍යය.මේ වන විට ලොව හොදම පිතිකරුවන් අතරින් පෙරමුණ ගෙන කුසලානයේදී තරග හතරකදී පිට පිට ශතක 4 ක් වාර්තා කරමින් , ක්‍රිකට් වාර්තා පොත මෙතෙක් සටහන් නොවූ කඩ ඉමක් කරා ගෙනයාමට සමත්ව සිටී . b51n1y9ce5db9am011599hoobpvhkzb 0 27172 751599 747129 2025-06-27T09:15:43Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751599 wikitext text/x-wiki {{stub}} {{speciesbox | name = කෙලවල්ලා | status = NT | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=IUCN>{{IUCN2011.2 |assessors=Collette, B., Acero, A., Amorim, A.F., Boustany, A., Canales Ramirez, C., Cardenas, G., Carpenter, K.E., Chang, S.-K., de Oliveira Leite Jr., N., Di Natale, A., Die, D., Fox, W., Fredou, F.L., Graves, J., Guzman-Mora, A., Viera Hazin, F.H., Hinton, M., Juan Jorda, M., Minte Vera, C., Miyabe, N., Montano Cruz, R., Masuti, E., Nelson, R., Oxenford, H., Restrepo, V., Salas, E., Schaefer, K., Schratwieser, J., Serra, R., Sun, C., Teixeira Lessa, R.P., Pires Ferreira Travassos, P.E., Uozumi, Y. & Yanez, E. |year=2011 |id=21857 |title=Thunnus albacares |downloaded=13 January 2012}}</ref> | image = Thunnus albacares.png | image_width = 200px | range_map= | range_map_caption= | subgenus = [[Neothunnus]] | taxon = Thunnus albacares | authority = [[Pierre Joseph Bonnaterre|Bonnaterre]], 1788 | display_parents=2 }} ==ආශ්‍රිත ලිපි== * [[බලයා]] ==References== {{Cookbook}} * Clover, Charles. 2004. ''The End of the Line: How overfishing is changing the world and what we eat''. Ebury Press, London. ISBN 0-09-189780-7 * [[FAO]]: Species Catalog Vol. 2 Scombrids of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Volume 2. FIR/S125 Vol. 2.ISBN 92-5-101381-0 * [[FAO]]: Review of the state of world marine fishery resources: [http://firms.fao.org/firms/resource/16001/en Tuna and tuna-like species - Global, 2005] Rome. * [http://www.healthytuna.com/health-nutrition Nutritional benefits of tuna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101025031417/http://www.healthytuna.com/health-nutrition |date=2010-10-25 }} * [http://www.watanabeblade.com/english/custom.htm The slide show - How to cut Maguro (tuna)] * [http://www.cfsan.fda.gov/~lrd/FCF161.html U.S. Code of Federal Regulations 21CFR161 Fish and Shellfish] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090511233558/http://www.cfsan.fda.gov/~lrd/fcf161.html |date=2009-05-11 }} * [[Nauru]] and sustainable tuna fishing:<ref>{{cite web|author=DR. VINCE SINNING and Alex Kasten, Research Assistant |url=http://www.un.int/nauru/pressreleases.html#062905 |title=Nauru Press Releases |publisher=Un.int |date= |accessdate=2010-09-22}}</ref> *[http://www.nytimes.com/2008/01/25/nyregion/25nyc.html?ref=nyregion nytimes.com, Tuna Fish Stories: The Candidates Spin the Sushi] *[http://www.stanford.edu/group/microdocs/ Microdocs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727042839/http://www.stanford.edu/group/microdocs/ |date=2011-07-27 }}: [http://www.stanford.edu/group/microdocs/sucks.html Tuna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727042839/http://www.stanford.edu/group/microdocs/sucks.html |date=2011-07-27 }} * [http://www.sciam.com/article.cfm?id=bluefin-tuna-in-peril&print=true The Bluefin Tuna in Peril], Scientific American, June 24, 2008 * [http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104543&org=NSF&from=news How Hot Tuna (and Some Sharks) Stay Warm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170706033400/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104543&org=NSF&from=news |date=2017-07-06 }} National Science Foundation, October 27, 2005 ==Footnotes== {{Reflist|2}} {{Commercial fish topics}} [[Category:Aquaculture]] [[Category:Commercial fish]] [[Category:Edible fish]] [[Category:Oily fish]] [[Category:Sport fish]] [[Category:Scombridae]] [[Category:Arabic words and phrases]] h7szs8v1s301prkll58d5ypxmwo8m65 4 28529 751314 727771 2025-06-26T19:27:41Z Ttheek 66430 751314 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Short description|ආපසුපෙරලීම එසේත් නැත්නම් ආපසුපෙරළන්නා බලය සඳහා අවසර ඉල්ලීම සඳහා වන ස්ථානය}} {{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}}{{WP:PERM/Nav}}{{WP:PERM/Backlog|none}}<!-- do not remove, managed by bot --></noinclude> ===<span id="rperm-rollback"></span>ආපසුපෙරළන්නා=== {{WP:PERM/Subpage|shortcut=R|subpage=ආපසුපෙරළන්නා|notice=<noinclude> ඉල්ලීම කිරීමට පෙර '''[[විකිපීඩියා:ආපසුපෙරලීම]]''' කියවා බලන්න. ඔබේ ඉල්ලීම සාර්ථක වීමට පහත සුදුසුකම් සපුරා තිබීම ඉවහල් වනු ඇත: # අවම වශයෙන් [[Wikipedia:What is an article?#Namespace|ප්‍රධාන නාමාවකාශය]] තුළ සංස්කරණ {{Wikipedia:Rollback/Mainspace count}} වත් සිදුකර තිබීම. # අවම වශයෙන් මාසයක් [[විශේෂ:මෑත වෙනස්කිරීම්]] මුර සංචාරය කර තිබීම. # මෑතක දී [[විකිපීඩියා:සංස්කරණ යුද්ධ|සංස්කරණ යුද්ධ]] සිදුකර නොතිබීම. # යමෙකුගේ සංස්කරණ ආපසු පෙරළීමේ දී ඔවුන් හට [[Wikipedia:Template index/User talk namespace|දැනුම්දීමේ]] පුරුද්දක් ප්‍රදර්ශනය කිරීම. The [[Wikipedia:Counter-Vandalism Unit/Academy|counter-vandalism training program]] is available if you wish to gain experience in handling vandalism. </noinclude>}} <!-- මෙම පෙළට ඉහලින් කිසිවක් වෙනස් නොකිරීමට කාරුණික වන්න. නව ඉල්ලීම් පහතින් ම එක් කරන්න. --> ==== [[User:Singhalawap|Singhalawap]] ==== * I like to get Rollback permission [[User:Singhalawap|Singhalawap]] ([[User talk:Singhalawap|talk]]) 04:00, 26 මාර්තු 2011 (යූටීසී) :{{Done}} --&nbsp;[[පරිශීලක:බිඟුවා|<span style="color:BLUE;"><b>බිඟුවා</b></span>]]&nbsp;[[User talk:බිඟුවා|^{<span style="color:RED;">සාකච්ඡාව</span>}]] 12:18, 26 මාර්තු 2011 (යූටීසී) ::පිං ! - [[User:Singhalawap|Singhalawap]] ([[User talk:Singhalawap|talk]]) 18:35, 26 මාර්තු 2011 (යූටීසී) ==== [[පරිශීලක:තඹරු විජේසේකර|තඹරු විජේසේකර]] ==== ආපසුපෙරලීම් හිමිකම් ඉල්ලා සිටීමට කැමැත්තෙමි. --[[පරිශීලක:තඹරු විජේසේකර|<span style="color:GREEN;"><b>තඹරු විජේසේකර</b></span>]]&nbsp;[[User talk:තඹරු විජේසේකර|^{<span style="color:BLUE;">සාකච්ඡාව</span>}]] 06:17, 25 අගෝස්තු 2011 (යූටීසී) :{{Done}} --&nbsp;[[පරිශීලක:බිඟුවා|<span style="color:BLUE;"><b>බිඟුවා</b></span>]]&nbsp;[[User talk:බිඟුවා|^{<span style="color:RED;">සාකච්ඡාව</span>}]] 06:23, 25 අගෝස්තු 2011 (යූටීසී) ::බෙහෙවින් තුති!--[[පරිශීලක:තඹරු විජේසේකර|<span style="color:GREEN;"><b>තඹරු විජේසේකර</b></span>]]&nbsp;[[User talk:තඹරු විජේසේකර|^{<span style="color:BLUE;">සාකච්ඡාව</span>}]] 06:24, 25 අගෝස්තු 2011 (යූටීසී) ==== [[පරිශීලක:පසිඳු කාවින්ද|පසිඳු කාවින්ද]]==== Rollback Rights ඉල්ලා සිටිමි. <big>[[පරිශීලක:පසිඳු කාවින්ද|<font color="blue">ප</font>]]</big><font color="orange">සිඳු</font> <font color="green">කාවින්ද</font> &nbsp;[[පරිශීලක සාකච්ඡාව:පසිඳු කාවින්ද|^{<span style="color:RED;">සාකච්ඡාව</span>}]] 06:44, 25 අගෝස්තු 2011 (යූටීසී) ==== [[පරිශීලක:ශ්වෙත]] ==== * I like to get Rollback permission --[[User:ශ්වෙත|ශ්වෙත]] ([[User talk:ශ්වෙත|talk]]) 11:50, 9 මැයි 2013 (යූටීසී) :{{Done}}--[[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 05:38, 10 මැයි 2013 (යූටීසී) :::{{ස්තූතියි}} --- [[User:ශ්වෙත|ශ්වෙත]] ([[User talk:ශ්වෙත|talk]]) 05:45, 10 මැයි 2013 (යූටීසී) ==== [[User:Yasasuru]] ==== I like to get Rollback permission----[[User:Yasasuru|Yasasuru]] ([[User talk:Yasasuru|talk]]) 03:57, 30 අගෝස්තු 2017 (යූටීසී) :{{tick|18}} '''{{ucfirst:කළා}}''' -- [[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 06:16, 22 ජූලි 2023 (යූටීසී) ==== [[පරිශීලක:BuddhikaW88|BuddhikaW88]] ==== ආපසුපෙරලීමේ හිමිකම ඉල්ලීමට කැමැත්තෙමි. [[User:BuddhikaW88|BuddhikaW88]] ([[User talk:BuddhikaW88|talk]]) 05:07, 17 අප්‍රේල් 2023 (යූටීසී) :@[[පරිශීලක:BuddhikaW88|BuddhikaW88]], සමාවෙන්න මෙම ඉල්ලීම අදාළ පිටුවල දෝෂ හේතුවෙන් මෙතෙක් කල් පැවතියේ වැරදි තැනක ය. අද නිවැරදි තැනට යොමු කළා. -- [[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 13:28, 19 සැප්තැම්බර් 2024 (යූටීසී) ::{{done}} [[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 13:28, 19 සැප්තැම්බර් 2024 (යූටීසී) :::ස්තුතියි [[User:BuddhikaW88|BuddhikaW88]] ([[User talk:BuddhikaW88|talk]]) 03:00, 20 සැප්තැම්බර් 2024 (යූටීසී) ====[[User:IDB.S]]==== *{{rfplinks|1=IDB.S}} ආපසුපෙරලීම් හිමිකම් ඉල්ලා සිටිමි. [[User:IDB.S|IDB.S]] ([[User talk:IDB.S|talk]]) 06:33, 15 ඔක්තෝබර් 2024 (යූටීසී) :{{tick|18}} '''{{ucfirst:කළා}}''' -- [[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 07:35, 15 ඔක්තෝබර් 2024 (යූටීසී) ::ස්තුතියි. [[User:IDB.S|IDB.S]] ([[User talk:IDB.S|talk]]) 13:19, 15 ඔක්තෝබර් 2024 (යූටීසී) ====[[User:VihirLak007]]==== *{{rfplinks|1=VihirLak007}} I like to get Rollback permission <b>[[User:VihirLak007|VihirLak007]]</b>^{[[User talk:VihirLak007|hmu!]]}/_{[[Special:Contributions/VihirLak007|duh.]]} 05:35, 5 නොවැම්බර් 2024 (යූටීසී) :{{tick|18}} '''{{ucfirst:කළා}}''' -- [[User:Lee|Lee]] ([[User talk:Lee|talk]]) 13:22, 20 නොවැම්බර් 2024 (යූටීසී) ::Thanks <b>[[User:VihirLak007|VihirLak007]]</b>^{[[User talk:VihirLak007|hmu!]]}/_{[[Special:Contributions/VihirLak007|duh.]]} 13:24, 20 නොවැම්බර් 2024 (යූටීසී) ====[[User:Ttheek]]==== *{{rfplinks|1=Ttheek}} ආපසුපෙරළන්නා අවසරය ඉල්ලා සිටීමට කැමැත්තෙමි. <span style="background:#0d0f24;font-family:monospace;font-weight:600;padding:2px;box-shadow:#9b12f0 2px -2px">[[User:Ttheek|<span style="color:#faed00">★</span> <span style="color:#ff21f8">Ttheek</span>]] [[User talk:Ttheek|⏵]]</span> 19:27, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) 2y4cvn6v5lrrq6aui4n94uszewk4209 4 28549 751313 324013 2025-06-26T19:14:06Z Ttheek 66430 /* Current requests for protection */ 751313 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{/Header}}{{Floatinglink|Administrator instructions|Administrator instructions}} <!-- Put interwikis and categories in /Header instead of this page --> {{noadminbacklog}}<!-- v2.0.15 RemoveBlocked=On MergeDuplicates=On AutoMark=On FixInstructions=On AutoBacklog=On AddLimit=10 RemoveLimit=4 --> __TOC__</noinclude> ==Current requests for protection== {{Wikipedia:Requests for page protection/PRheading}} <!-- Place new requests immediately BELOW THIS LINE --> ===={{la|Example Article Name}}==== '''Semi-protect'''. High level of IP vandalism. [[User:එල්ලේ|එල්ලේ]] ([[User talk:එල්ලේ|talk]]) 21:16, 5 අප්‍රේල් 2014 (යූටීසී) ===විකිපීඩියා ප්‍රතිපත්ති සහ මාර්ගෝපදේශන=== විකිපීඩියා ප්‍රතිපත්ති සහ මාර්ගෝපදේශන ඇතුළත් පිටු (සිංහලයට පරිවර්තනය සම්පූර්ණ වූ ඒවා) ආරක්ෂණය කිරීම සුදුසුය. --[[User:Randeerjayasekara|Randeerjayasekara]] ([[User talk:Randeerjayasekara|talk]]) 14:11, 30 දෙසැම්බර් 2014 (යූටීසී) ===={{la|ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය}}==== '''Semi-protect'''. High level of IP vandalism. <span style="background:#0d0f24;font-family:monospace;font-weight:600;padding:2px;box-shadow:#9b12f0 2px -2px">[[User:Ttheek|<span style="color:#faed00">★</span> <span style="color:#ff21f8">Ttheek</span>]] [[User talk:Ttheek|⏵]]</span> 19:13, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) si2xvqub2qd9xasgtlhrpfh6gwyv2ae 0 32262 751351 749404 2025-06-26T20:53:05Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751351 wikitext text/x-wiki {{autobiography|date=සැප්තැම්බර් 2011}} <!-- Please do not remove or change this AfD message until the issue is settled --> <!-- The nomination page for this article already existed when this tag was added. If this was because the article had been nominated for deletion before, and you wish to renominate it, please replace "page=මලීෂ පැතුම් වීරමන්ත්‍රී Maleesha Weeramanthri" with "page=මලීෂ පැතුම් වීරමන්ත්‍රී Maleesha Weeramanthri (2nd nomination)" below before proceeding with the nomination. -->{{AfDM|page=මලීෂ පැතුම් වීරමන්ත්‍රී Maleesha Weeramanthri|year=2011|month=සැප්තැම්බර්|day=1|substed=yes|help=off}} <!-- For administrator use only: {{Old AfD multi|page=මලීෂ පැතුම් වීරමන්ත්‍රී Maleesha Weeramanthri|date=1 සැප්තැම්බර් 2011|result='''keep'''}} --> <!-- End of AfD message, feel free to edit beyond this point --> '''තද පැහැති අකුරු පෙළ'''==රෙවෝ පැතුම් වීරමන්ත්‍රී Revo Pathum Weeramanthri== [[ගොනුව:උදාහරණ.jpg]] '''කෙට් චිත්‍රපට නිර්මාණකරැවෙක්'''<nowiki> වශයෙන් ජංගම දුරකථනය භාවිතා කරමින් විකල්ප සිනමා මාධ්‍ය තුළින් කේෂ්ත්‍රයට පිවිසුනු අයෙකි. 2008 වසරේ ශ්‍රී ලංකාවේ පැවැත් වූ Digital Stories - 2008 තරගයේ අවසන් වටයේ හොදම නිර්මාණ අතරට නිර්මාණ දෙකක් ජයහණය කරන අතර {{</nowiki>http://www.adicsrilanka.org/Digital_stories_2011_Home.html}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}<nowiki/>} 2009 වසරේ ජාත්‍යන්තර බෞද්ධ කෙටි චිත්‍රපට උළලේ දෙවන ස්ථානය හා විශිෂ්ටතා සම්මාන {{http://www.lightofasiafoundation.com/index.php/light-of-asia-projects/buddhist-film-festival}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=May 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}<nowiki/>}හිමිකර ගනියි. 2011 වසරේද පළමු ස්ථානය හා විශිෂ්ටතා සම්මානයක් දිනාගැනීමට හැකිවිය[Light of Asia foundation |http://ylanka.com/lightofasia/wesak.php]ආසියාලෝකය{{භින්න වූ සබැඳි|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} පදනම- ජාතික චිත්‍රරපට සංස්ථාව හා බීඑම්අයිසීඑච් යන ආයතන තරග සංවිධානය කෙරින. 2013 වසරේද ජාතික චිත්‍රපට සංස්ථාවේ වාර්ෂික කෙටි චිත්‍රපට තරගයේද ඔහුගේ ‘‘කවුද?“ කෙටි චිත්‍රපටයට ජයග්‍රහණයක් හිමි විය. k0u0lc1g8tw33r1av6yluord42hk9sx 0 34297 751354 750187 2025-06-27T00:12:02Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:40CC:29B4:A7C2:B623|2402:4000:2130:292:40CC:29B4:A7C2:B623]] ([[User talk:2402:4000:2130:292:40CC:29B4:A7C2:B623|සාකච්ඡාව]]) ගේ සංස්කරණයන් [[User:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] ගේ අවසන් අනුවාදය වෙත ප්‍රතිවර්තනය කෙරිණි 750023 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වයද පිළිඹිබු කරනා ක්‍රියාවකි. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම කුහකත්වය පිළිඹිබු කිරීමකි. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම කුහකත්වය පිළිඹිබු කිරීමකි. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) ekjld8n76d1grobkpfqdwt9cy1z4z5a 751355 751354 2025-06-27T00:12:21Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] මගින් සිදුකල [[Special:Diff/750023|750023]] සංශෝධනය අහෝසි කරන්න ([[User talk:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|සාකච්ඡා]]) 751355 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වයද පිළිඹිබු කරනා ක්‍රියාවකි. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම  පිළිඹිබු කිරීමකි. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම  පිළිඹිබු කිරීමකි. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) qe3n88ez1652nmi57c496cco7bomuce 751356 751355 2025-06-27T00:14:07Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] මගින් සිදුකල [[Special:Diff/750022|750022]] සංශෝධනය අහෝසි කරන්න ([[User talk:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|සාකච්ඡා]]) 751356 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වයද පිළිඹිබු කරනා ක්‍රියාවකි. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වයද පිළිඹිබු කරනා ක්‍රියාවකි. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) kxipkeqf3gwodo1ldaamocyhwwce4jf 751357 751356 2025-06-27T00:14:23Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] මගින් සිදුකල [[Special:Diff/750020|750020]] සංශෝධනය අහෝසි කරන්න ([[User talk:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|සාකච්ඡා]]) 751357 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වයද පිළිඹිබු කරනා ක්‍රියාවකි. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) 24jw6r50aghtmbj97llnd8odbe4dnnv 751358 751357 2025-06-27T00:14:43Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] මගින් සිදුකල [[Special:Diff/750019|750019]] සංශෝධනය අහෝසි කරන්න ([[User talk:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|සාකච්ඡා]]) 751358 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. පස්චාත් 13 වන සියවස් සංක්‍රමණික ද්‍රවිඩ මුල් ඇති  පසුකාලීන වෙරළාශ්‍රිත කුල වලින් හටගත් සභා සහ සංවිධාන සැමවිටම ඔවුනට පෙර සිටිමින් හෙළ බස සහ බුදු දහම භාවිතා කල පුරාණ සිංහලුන්ව හෙලා දැකීම සහ විවේචනයට භාජනය කිරීම විටෙක හාස්‍යජනක වන අතර, 13 සියවසෙන් පසු පැමිණ පිනට සිංහල වීමට ලැබුණ ඔවුන්ගේ කුහකත්වය පිළිඹිබු කරයි. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) k53m8qh6d0erisswm2yuabv2cwnshav 751359 751358 2025-06-27T00:14:57Z IDB.S 52205 [[Special:Contributions/2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC]] මගින් සිදුකල [[Special:Diff/750018|750018]] සංශෝධනය අහෝසි කරන්න ([[User talk:2402:4000:2130:292:8912:6281:3C74:E6EC|සාකච්ඡා]]) 751359 wikitext text/x-wiki [[Image:Most Venerable Walitota Sri Gnanawimalatisssa Maha Thera (1766-1833).jpg|thumb|right|238px|ශ්‍රීමත් පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේ (ශ්‍රී ලංකා අමරපුර නිකායේ නිර්මාතෘ)]] '''ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකාය''' යනු වර්ෂ 1802 දී ආරම්භ කරන ලද ශ්‍රී ලාංකීය පැවිදි නිකායකි. එය එවකට බුරුමයේ කොන්බෝං රාජවංශයේ අගනුවර වූ අමරපුර නගරය මුල්කොට නම් කර ඇත. අමරපුර නිකායේ හිමිවරු ථෙරවාදී බෞද්ධයෝය. 2019 අගෝස්තු 16 වන දින අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකායන් ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ නිකාය බවට පත් කරමින්, අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකාය ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.<ref name=unity>[http://www.themorning.lk/amarapura-and-ramanna-denominations-unified/ Amarapura and Ramanna denominations unified], the Morning Lanka, accessed 2019.08.17</ref> ==අතීතය== 18 වන සියවසේ මැද භාගය වන විට ලක්දිව උපසම්පදාව නැති වී ගොස් තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාවේ බුදු සසුන තෙවරක්ම පිරිහුණු අතර එය නැවත ඇති කිරීමට ගත් උත්සාහය ව්‍යර්ථ විය. එමනිසා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රාජ්‍ය සමයේ (1747 - 1782) වැලිවිට සරණංකර මාහිමිපානන්ගේ ආරාධනාවෙන් උපාලි නම් තෙරණුවන් වහන්සේ නමක් 1753දී මහනුවරට වැඩම කර උපසම්පදාව නැවත පිහිට වු අතර, එය සියම් නිකාය නම්වේ. එයට හේතුව උපසම්පදාව රැගෙන ආවේ සියම් දේශයෙන් වීමයි.<ref>{{Cite web |url=http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |title=ගණින්නාන්සේලා කියවිය යුතු සංඝරජ වැලවිට සරණංකර චරිතය |access-date=2010-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170120202643/http://www.divaina.com/2010/01/20/feature02.html |archive-date=2017-01-20 |url-status=dead }}</ref> බුදු දහම නැවත ස්ථාපිත කර දශකයක් පමණ ගතවීමෙන් පසු 1764 දී එම නිකායට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලා කණ්ඩායමක් එක්ව එම නිකායේ උපසම්පදාව ලැබීමට ගොවිගම කුලයට අයත් විය යුතු බවට නීතියක් පැනවීය. මෙම සමයේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ විනය නොසලකා හැර තිබුණු අතර, සමහර භික්ෂුන් වහන්සේලා වතුපිටි අයත් කරගෙන අඹුදරුවන් සමඟ පුද්ගලික නිවාස වල ජීවත් වුහ. ඔවුන් තන්නාසි නමින් හැඳින්වේ. මෙම සම‍යේදී ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ බඩ ප්‍රදේශය ලන්දේසී ආක්‍රමණ වලට ලක්වෙමින් පැවතුණි. සියම් නිකායේ මෙම ගොවිගම කුල භේදයට විරෝධය පල කෙරමින් වෙනත් කුල වලට අයත් භික්ෂුන් වහන්සේලා රජුගේ අනුග්‍රහය නොලබමින් උපසම්පදා උත්සව 2 ක් 1772 දී තොටගමුව විහාරයේදී ද, 1796 දී තංගල්ලේදී ද පැවැත්විය. නමුත් සියම් නිකාය මෙය විනය නීති කැඩීමක් බව පවසා ඒවාට අනුමැතිය ලබා නොදුන්හ. ===ආරම්භය=== ගොවිගම කුලවාදයත්, ක්‍රි .ව. 1762 ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහයන් විසින් පැනවූ කතිකාවතත් කරණකොටගෙන වෙරළබඩ පළාත් වල විසු භික්ෂුන් වහන්සේලාට උපසම්පදා භාවය ලබාගත නොහැකි විය. මෙම තත්ත්වය වෙනස් කිරීමට සිතූ 1779 දී අඹගහපිටියේ ඤාණවිමලතිස්ස නම් භික්ෂුන් වහන්සේ නමක් තවත් සාමණේර හිමිවරුන් කණ්ඩායමක් සමඟ පහතරට ධනවත් දානපතියෙකුගේ අනුග්‍රහය සහිතව උපසම්පදාව ලබා ගැනීම සඳහා බුරුමය වෙත පිටත්වුහ. 1800 දී බුරුමයේ සංඝරාජ මාහිමියන් අතින් ඔවුන් උපසම්පදාව ලැබීය. මෙම කණ්ඩායම 1802 දී ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියහ. එහිදී ඔවුන් සමඟ පැමිණි ජ්‍යෙෂ්ඨ මියන්මාර් භික්ෂුන් අතින් බලපිටිය මාදු ගඟේ තනවන ලද විශේෂ සීමා මාලකයක වෙසක් පුන් පොහොය දිනයේදී උපසම්පදා උළෙලක් පැවැත්විණි. ඒ සමගින්මෙ පරම පූජ්‍යතර මහා ධම්ම රාජාධි රාජගුරු ගණාචරිය ශ්‍රී විභූෂණ අඹගහපිටියේ ශ්‍රී ඤාණවිමලතිස්සාභිධාන මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ආදිකර්තෘත්වයෙන් වැලිතර අඹගහපිටියේ ශ්‍රී අම්බරුක්ඛාරාම මූල මහා විහාරය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් අමරපුර සමාගම නම් වූ නවනිකායක් ඇරඹි අතර ආරම්භයේ දීම පහතරටට පමණක් සීමා නොවී උඩරට ඇතුළු සමස්ත සිරිලක සිසාරා පූජ්‍යතර බෝගහපිටියේ ශ්‍රී ධම්මජ්ජෝති මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කපුගම ශ්‍රී ධම්මක්ඛන්ධ මහනාහිමි, පූජ්‍යතර කතළුවේ ශ්‍රී ගුණරතන තිස්ස මහනාහිමි, පූජ්‍යතර අත්තුඩාවේ ශ්‍රී ධම්මරක්ඛිත මහනාහිමි යන මහා ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේලාගේ උත්සාහයේ ප්‍රතිඵල වශයෙන් මහා නිකායක් වශයෙන් ව්‍යාප්ත කෙරිණ. ===නිල පිලිගැනීම=== සලාගම, කරාව හා දුරාව කුල වලට අයත් භික්ෂුන්වහන්සේලාද බුරුමය වෙත ගොස් උපසම්පදාව ලබාගත් අතර, 1810 දී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අමරපුර නිකායේ උපසම්පදාව පිළිගන්නා බවට නිවේදනයක් නිකුත් කළේය. නමුත් සියම් නිකාය විසින් බුදුදහමට පටහැනිව සිදුකල මෙම ක්‍රියාව හේතුවෙන් කුල වශයෙන් බෙදීමට ලක්විය. ==වැදගත්කම== අමරපුර නිකායේ ආරම්භය ශ්‍රී ලාංකික බුදුදහමේ හා සමාජයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් සනිටුහන් කරයි. පළමුවරට රාජ්‍ය අනුග්‍රහය රහිතව බුදුදහම වෙනුවෙන් කැපවුනු ගිහි දානපතියන් මුල් වීමෙන් නව නිකායන් බිහිවිය. එම හේතුවෙන් වෙනත් නිකායන් මෙන් නොව අමරපුර නිකාය රාජ්‍ය බලය හා රජතුමාගෙන් නිදහස් විය. ඒ වෙනුවට මධ්‍යම පාන්තික දායකයන් සමඟ වඩාත් සමීපව කටයුතු කලහ. මේ හේතුවෙන් 18 හා 19 වන සියවස් වල මධ්‍යම පංතියේ බලය වැඩි විය. එසේම කුලවාදයට එරෙහි භික්ෂු පරපුරක් මෙතුළින් බිහිවූ අතර මෑත භාගයේදී අමරපුර මහා සංඝ සභාව රාමඤ්ඤ මහා නිකාය හා එක්ව එක් සාමග්‍රී ධර්ම සංඝ සභාවක් ලෙස ස්ථාපිත විය. එය ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව== අතීතයේ අනු නිකායන් 21 කට බෙදුණු අමප්‍රපුර නිකාය 1960 දශකයේ අගභාගයේදී අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් සහ අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන්ගේ මූලිකත්වයෙන් ඒකරාශී විය. ‘ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහාසංඝ සභාව’ පිහිටුවා 1969 ජුලි 13 වැනි දින මහරගම සිරි වජිරඤාණ ධර්මායතනයේ පිහිටි උපෝසථාඝාරයේ දී සියලු අමරපුර නිකායට පොදු උසස් පැවිදි කිරීමේ උත්සවයක් පවත්වන ලදී. එම අවස්ථාවට ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විලියම් ගොපල්ලව මහතා අනුග්‍රහය දක්වන ලදී. ලංකාව. ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා සංඝ සභාව සඳහා උත්තරීතර මහානායක පදවියක් මෙම මුලපිරීමත් සමඟ නිර්මාණය වූ අතර එම ගෞරවනීය පදවිය දැරූ ප්‍රථම භික්ෂුව ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමියන් පත් කරන ලදී.[3] උත්තරීතර මහානායක පදවියට අමතරව අමරපුර නිකායේ සභාපති තනතුරක් ද නිර්මාණය කර අමරපුර මහාසංඝ සභාවේ ප්‍රථම සභාපතිවරයා ලෙස අග්ගමහාපණ්ඩිත, අභිධජ මහාරට්ඨගුරු අතිපූජ්‍ය බලංගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රේය මහනාහිමියන් (1896 - 1998) පත් කරන ලදී.[4] 2019 අගෝස්තු 16 දින, අමරපුර සහ රාමඤ්ඤ නිකාය, ශ්‍රී ලංකාවේ විශාලතම බෞද්ධ සහෝදරත්වය බවට පත් කරමින්, අමරපුර-රාමඤ්ඤ සාමග්‍රී මහා සංඝ සභාව ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලදී.[1] මෙතෙක් ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ උත්තරීතර මහානායක හිමිපාණන් වහන්සේලා මෙසේය. {| class="wikitable" ! !නම !සිට !දක්වා |- |1 |අතිපූජ්‍ය මඩිහේ පඤ්ඤාසීහ මහනාහිමි |1969 ජූලි 13 |2003 සැප්තැම්බර් 9 |- |2 |අතිපූජ්‍ය දවුල්දෙන ඤාණිස්සර මහනාහිමි | සැප්තැම්බර් 2003 |3 අප්‍රේල් 2017 |- |3 |අතිපූජ්‍ය කොටුගොඩ ධම්මවාස මහනාහිමි |3 අගෝස්තු 2017 |22 මාර්තු 2021 |- |4 |අතිපූජ්‍ය දොඩම්පහල චන්දසිරි මහනාහිමි |20 ජූලි 2021 |16 මැයි 2023 |- |5 |අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහනාහිමි |26 නොවැම්බර් 2024 |වර්තමානය |} ==ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහ නිකායේ මහානායක හිමිවරු== "උත්තරීතර මහානායක ධුරය" අමරපුර මහා සංඝ සභාව සතු විශේෂ ධුරයකි. {| class="wikitable sortable"width="100%" style="background:#ffffff;" |- !align="left" style="background:#ffdead;" | පාර්ශවය !align="left" style="background:#ffdead;" | මහානායක හිමි !align="left" style="background:#ffdead;" | අනුනායක හිමි |- |සියලු පාර්ශව නියෝජනය කරනු ලබන උත්තරීතර මහානායක ධුරය |කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහානායක හිමි |නොපවතී. |- |අමරපුර මහ නිකායේ රාස්සගල පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රී මූර්ති මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ - සමස්ථ අමරපුර මහා සංඝ සභාවේ උත්තරීතර මහානායක හිමි ශ්‍රී ධර්මානන්ද විද්‍යායතන පිරිවෙන,බළංගොඩ |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය පල්ලේවෙල විසුද්ධාජීව අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සුධර්ශනාරාමය,බෙලිහුල්ඔය |- |අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වය |ශ්‍රී සරණපාලවංශාලංකාර ආචාර්ය අතිපූජ්‍ය දෙවිනුවර සිරිසුනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ පරම විචිත්‍රාරාම රාජමහා විහාරය,දෙවිනුවර |1.පූජ්‍ය කොටපොල අමරකිත්ති අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශාන්ති පදනම සහ සේරුවිල බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය,බෞද්ධාලෝක මාවත,කොළඹ 2.අතිපූජ්‍ය තපෝවනයේ නිවාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ අභයභූමි තපෝවනය,කෑගල්ල 3.පූජ්‍ය තපෝවනයේ මිතභානි අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ගෝතම තපෝවනය,කලපළුවාව,රාජගිරිය |- |අමරපුර මූලවංශික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ විමලධම්මතිස්ස මහානායක හිමි අම්බරුක්කාරාම මූල මහා විහාරය,බලපිටිය |1.පූජ්‍ය යෝගියානේ සෝභිතතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ ජයසින්දරාරමය,යෝගියා 2.පූජ්‍ය කළුවාමෝදර සීලරතනතිස්ස අනුනායක හිමි කේෂ්ථාසන්න මහා විහාරය,අලුත්ගම |- |අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය |අතිපූජ්‍ය අහුංගල්ලේ සිරි සීලවිසුද්ධි මහානායක හිමි රංගිරි උල්පත් රජමහා විහාරය, ත්‍රිකුණාමලය |පූජ්‍ය කොස්‌ගොඩ සුභූති අනුනායක හිමි සංඝරාජ විහාරය, අම්බලන්ගොඩ |- |උඩරට අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය පූජ්‍ය නිකපොත චන්දජෝති (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමින්වහන්සේ ඥාණානන්ද බෞද්ධ මධ්‍යස්ථානය, මාදිවෙල, |නොපවතී. |- |අමරපුර පාර්ශ්වය |මහෝපාධ්‍යාය අතිපූජ්‍ය කහපොළ සුගතරතන මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ රන්කොත් විහාරය,පානදුර |නොපවතී. |- |ශ්‍රි ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ අඹගහපිටිය පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය මාදම්පාගම අස්සජි තිස්ස මහානායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ඉසිපතනාරාමය,වින්සන්ට් පෙරේරා මාවත, කොළඹ 14 |පූජ්‍ය රන්දොඹේ සුමනාලෝකතිස්ස අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ එනසරුක්ඛාරාමය,නවුත්තුඩුව |- |අමරපුර ශ්‍රී ධම්මරක්ෂිත නිකාය |අතිපූජ්‍ය ත්‍රිකුණාමලයේ ආනන්ද මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරි වජිරාරාමය,කොළඹ 05 |පූජ්‍ය වටගෙදර විමලබුද්ධි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සිරි පඤ්ඤාතිලකාරාමය,මහරගම |- |අමරපුර සද්ධම්මයුක්තික මාතර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය අම්බලන්ගොඩ සුධම්ම මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයාරාමය,අම්බලන්ගොඩ |නොපවතී. |- |අමරපුර අරියවංශ සද්ධම්ම යුක්තික පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය එගොඩමුල්ලේ අමරමෝලි තිස්ස මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ විද්‍යාසාගර පිරිවෙන, රිදීගම |1.පූජ්‍ය වල්පොල විමලඥාන අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ගංගාරාම මහ විහාරය,පෑලියගොඩ 2.පූජ්‍ය නවගමුවේ රේවත නායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී පුෂ්පාරාමය,පැපිලියවෙල 3.පූජ්‍ය ඉහළමුල්ලේ සුගුණවංශ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී බෝධිරාජාරාම මූලමහා විහාරය,අංකුඹුර |- |අමරපුර මහා නිකායේ වජිරවංශ පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය පල්ලෙකන්දේ රතනසාර මහානායක ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී සාරිපුත්තාරාමය,නාරාහේන්පිට, කොළඹ 08 |- |අමරපුර සිරිසුමන (දඩලු) පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල මහානායක ස්වාමීන් වහනසේ ශ්‍රී දෙව්රම් මහා විහාරය,පන්නිපිටිය |1.පූජ්‍ය කථලුවේ රතනසීහ අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී සම්බුද්ධජයන්ති විහාරය,මොරටුව 2.පූජ්‍ය පල්ලේපොල දේවානන්ද අනුනායක ස්වාමින්වහන්සේ ශ්‍රී ජයන්ති මහා විහාරය,ගලලියද්ද,මාබෝවල |- |අමරපුර චූලගන්ඨි පාර්ශ්වය |අතිපූජ්‍ය ගන්තුනේ අස්සජි මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ උල්ගල පුරාණ විහාරය,ගන්තුන |1.අතිපූජ්‍ය කරව්වේ විජයතිස්ස අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ නන්දන විහාරය,පිටිගල 2.පූජ්‍ය වැලිතර අමරනන්ද අනූනායක ස්වාමින් වහන්සේ පුලිිනතරාමය,අහුංගල්ල 3.අතිපූජ්‍ය රදාවඩුන්නේ අස්සජි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ පාරමී ධර්මාශ්‍රමය,රදාවඩුන්න |- |ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා නිකායේ එක්නැලිගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |අතිපුජ්‍ය කදන්ගොඩ සද්ධානන්ද (වැඩබලන මහානායක) ස්වාමීන් වහන්සේ ශ්‍රී ශෛාරාම මහා විහාරය,බලංගොඩ |පූජ්‍ය පලීගල නාරද අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී පූෂ්පාරාම අසූමහා ශ්‍රවක මහා විහාරය,ඇහැලියගොඩ. |- |අමරපුර මහා නිකාය ඉද්දමල්ගොඩ විහාර පාර්ශ්වය |පූජ්‍ය කදන්ගොඩ සමිත මහානායක ස්වාමින් වහන්සේ ශ්‍රී විජයින්දාරාමය,කහවත්ත |1.පූජ්‍ය කරවිට සුජාත අනුනායක ස්වාමීන් වහන්සේ සිරිනිවාසාරාම මූලමහා විහාරය,උඩකරවිට 2.පූජ්‍ය පැල්මඩුල්ලේ රතනසිරි අනුනායක ස්වාමින් වහන්සේ සුදර්මෝදය පිරිවෙන,පැල්මඩුල්ල |} == අයත් පාර්ශව == අමරපුර - රාමඤ්ඤ නිකායට ඒකරාශී වීමට පෙර, අමරපුර නිකාය අනුශාසනා 21 කට නොඅඩු ලෙස බෙදා ඇත.<ref name="subordrs">{{Cite web |url=http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |title=Maha Sangha of Sri Lanka |website=metta.lk/ |access-date=2010-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html |archive-date=2010-03-06 |url-status=dead }}</ref> මෙම උප නියමයන් කුල භේද සහ ප්‍රාදේශීය වෙනස්කම් ඔස්සේ ගොඩනැගුණු බව විශ්වාස කෙරේ. #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර සාමග්‍රි සංඝ සභාව #අමරපුර ඌව උඩුකිඳ පාර්ශවය #ඌව අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සද්ධම්මවංශ පාර්ශවය #අමරපුර එක්නැළිගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර ඉද්දමල්ගොඩ පාර්ශවය #අමරපුර රාස්සගල පාර්ශවය #අමරපුර මූලවංශික පාර්ශවය #අමරපුර නිකායේ අමරපුර පාර්ශවය #අමරපුර අඹගහපිටිය පාර්ශවය #අමරපුර ශ්‍රී ධර්මරක්‍ෂිත පාර්ශවය #අමරපුර සද්ධම්මයුත්තික පාර්ශවය #අමරපුර වජිරවංශ පාර්ශවය #අමරපුර සිරි සුමන පාර්ශවය #අමරපුර ස්වේජින් පාර්ශවය #අමරපුර භ්‍රම්මවංශාභිධජ පාර්ශවය #අමරපුර චූලගණ්ඨි පාර්ශවය #උඩරට අමරපුර නිකාය(උඩරට අමරපුර පාර්ශවය) #අමරපුර සම්බුද්ධ සාසනෝදය සංඝ සභාව #අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ පාර්ශවය මීට අමතරව අමරපුර ශ්‍රී කළ්‍යාණිවංශ නිකායට අයත් මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ "මහමෙව්නාව මහා සංඝ සභාව" නමින් භික්ෂූන් වහන්සේ 1000කට ආසන්න සංඝ සභාවක් ද පවතී. == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == අමතර කියවීමට == * Gombrich, Richard. ''Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo''. Oxon, England: Routledge and Kegan Paul, Ltd., 2004. * [https://web.archive.org/web/20090201174605/http://dailynews.lk/2003/09/17/fea09.html Rohan L. Jayetilleke, 'The bi-centennial of the Amarapura Maha Nikaya of Sri Lanka', ''Daily News'', 17 September 2003] accessed 16 December 2005. * [https://web.archive.org/web/20100306174930/http://www.metta.lk/temples/sangha/index.html Main Orders of the Sangha] (metta.lk) mafj1ga7iq3y6ihjod35wp4xzrhnred 0 42272 751422 376215 2025-06-27T06:30:55Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751422 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |name = ජෝන් ඇඩම්ස් |image = US Navy 031029-N-6236G-001 A painting of President John Adams (1735-1826), 2nd president of the United States, by Asher B. Durand (1767-1845)-crop.jpg |alt = A painted portrait of a man with greying hair, looking left. |office = [[ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු|ඇමරිකාවේ දෙවැනි ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |term_start = 1797 මාර්තු 4 |term_end = 1801 මාර්තු 4 |predecessor = [[ජොර්ජ් වොෂින්ටන්|ජෝර්ජ් වොෂින්ටන්]] |successor = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |office2 = ඇමෙරිකාවේ පළමුවැනි උප ජනාධිපතිවරයා |president2 = ජෝර්ජ් වොෂින්ටන් |term_start2 = 1789* අප්‍රේල් 21 |term_end2 = 1797 මාර්තු 4 |predecessor2 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor2 = තෝමස් ජෙෆර්සන් |office3 = සෙන්ට් ජේම්ස් රාජසභාවට පත් වූ එක්සත් ජනපද තානාපති සහ ඇමති |appointed3 = සමාබන්ධන කොංග්‍රසය |term_start3 = 1785 අප්‍රේල් 1 |term_end3 = 1788 මාර්තු 30 |predecessor3 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor3 = තෝමස් පින්ක්නි |minister_from4 = ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය |country4 = නෙදර්ලන්තය |appointed4 = සමාබන්ධන කොංග්‍රසය |term_start4 = 1782 අප්‍රේල් 19 |term_end4 = 1788 මාර්තු 30 |predecessor4 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor4 = විලියම් ෂෝර්ට් |office5 = නියෝජිත<br>දෙවැනි මහාද්වීප කොංග්‍රසය<br>මැසචූසෙට්ස් ප්‍රාන්තයෙන් |term_start5 = 1775 මැයි 10 |term_end5 = 1778 ජූනි 27 |predecessor5 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor5 = සැමුඑල් හෝල්ටන් |office6 = නියෝජිත<br>පළමු මහාද්වීප කොංග්‍රසය<br>මැසචුසෙට්ස් බේ පළාත් සභාවෙන් |term_start6 = 1774 සැප්තැම්බර් 5 |term_end6 = 1774 ඔක්තෝබර් 26 |predecessor6 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor6 = තනතුර අලෝපනය කරන ලදි |birth_date = {{birth date|1735|10|30}} |birth_place = මැසචූසෙට්ස් හි බේන්ට්‍රී <br> <small>(වර්තමාන මැසචූසෙට්ස්හි කුවින්සි</small> |death_date = {{death date and age|1826|7|4|1735|10|30}} |death_place = මැසචූසෙට්ස් හි කුවින්සි |restingplace = [[United First Parish Church, Quincy, Massachusetts|United First Parish Church]]<br>[[Quincy, Massachusetts]] |party = ෆෙඩරලිස්ට් පක්ෂය |spouse = ඇබිගේල් ස්මිත් |children = ඇබිගේල් ඇඩම්ස් ස්මිත්|නැබි<br>ජෝන් කුවින්සි ඇඩම්ස්<br>සුසැනා ඇඩම්ස්<br>චාල්ස් ඇඩම්ස් (1770–1800)<br>තෝමස් බොයිල්ස්ටන් ඇඩම්ස්<br>එලිසබෙත් <small>(උපන්ගෙයි මළ)</small> |alma_mater = හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය |profession = නීතීඥ |religion = [[Unitarianism|Unitarian]] <br> <small>(previously [[Congregationalist]])</small> <ref>{{cite web|url=http://www.adherents.com/people/pa/John_Adams.html |title=The religion of John Adams, second U.S. President |publisher=Adherents.com |date= |accessdate=2012-05-15}}</ref> |signature = John Adams Sig 2.svg |signature_alt = Cursive signature in ink |footnotes = *උප ජනාධිපති වශයෙන් ඇඩම්ස් සිය වාරය පටන් ගත්තේ මාර්තු 4 ද අප්‍රේල් 6 ද යන්න විවාද සහිතය. මාර්තු 4 යන්න සිය පළමු උප ජනාධිපතිවාරය පටන් ගත් නිල දිනයයි. අප්‍රේල් 6 යන්න කොංග්‍රසය විසින් චන්ද දිස්ත්‍රික්ක ගණන් කර අවසන් වූ පසු උප ජනාධිපති වශයෙන් සහතික කළ දිනයයි. අප්‍රේල් 21 දිනය ඇඩම්ස් සෙනෙට් සභාවේ මුලසුන ගත් දිනයයි. }} '''ජෝන් ඇඩම්ස්''' (1735 ඔක්තෝබර් 30 - 1826 ජූලි 4) මුලින් එක්සත් ජනපදයේ පළමුවන උප ජනාධිපති ලෙස සේවය කිරීමෙන් අනතුරුව එක්සත් ජනපදයේ දෙවන ජනාධිපති ලෙස තේරී පත්විය. ඇඩම්ස් රාජතාන්ත්‍රිකකු, රජධුතයෙකු, මහා බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමේ අරගලයේ අනුශාසකයෙකු හා ඇමරිකාවේ ආරම්භක පීතෘ වරයෙකුද වේ. උගතෙකු වු ඔහු සමුහන්ඩුවාදය හා ශක්තිමත් මද්‍යම රජයක් ප්‍රචලිත කිරීමට වෙහෙසුන දේශපලන න්‍යායාචාර්ය වරයෙක් විය. ප්‍රකාශයට පත් වු ඔහුගේ ක්‍රියාවල, ඔහු සිය බිරිඳට, අනුකුත් ආරම්භක පීතෘවරුනට හා ප්‍රධාන උපදේශක ඇබිගේල් ඇඩම්ස් ලිවූ ලිපිවල ඔහු සතු වු නව හා බලපෑම්එල්ල කරන සුළු ලේඛන හැකියාව පෙන්වයි. කිසිදිනක වහලෙකු තබා නොගත් ඔහු වහල් මෙහෙයට ජීවිතය පුරාවටම විරුද්ධ විය. ජෝන් ඇඩම්ස් ප්‍රසිද්ධියට පත්වුයේ ඇමෙරිකානු විප්ලවයේ මුල් අවධියේදීය. ඔහු බොස්ටන් හී නීතිඥයෙකු හා ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයෙකු විය. මහද්වීපික කොන්ග්‍රසයේ මැසචුසෙට්ස් හි නියෝජිතයා ලෙස සිට කාලයේ ඔහු නිදහස ලබා ගැනීම සදහා කොන්ග්‍රසයට කැපී පෙනෙන බලපෑමක් සිදු කරන ලදී. 1776 නිදහස් ප්‍රකාශනය කෙටුම්පත් කිරීමේදී ඔහු තෝමස් ජෙෆෙර්සන් හට සහය වන ලද අතර ඔහු ඒ සම්බන්දයෙන් කොන්ග්‍රසයේ ප්‍රථමික න්‍යායාචාර්ය වරයකුද විය. එමෙන්ම පසුකාලීනව යුරෝපයේ රාජතාන්ත්‍රිකයෙකු ලෙස මහා බ්‍රිතාන්‍යය සමග සාම ගිවිසුම සාකච්ඡා කිරීමටද සහය විය. ඊට අමතරව නෙදර්ලන්ත බැන්කුකරුවන්ගෙන් ප්‍රධානම රාජ්‍ය ණය ලබා ගැනීමටද මුල් විය. දේශපලන සංකල්ප කරුවකු හා ඉතිහාසඥයකු වු ඇඩම්ස් ඇමරිකානු දේශපලන අදහස්‌ වලට බලපෑ "Thoughts on Government" නමැති කෘතිය පදනම් කරගෙන 1780 දී මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව සම්පාදනයටද එක් විය. ඔහුගේ වැදගත්ම භුමිකාවන්ගෙන් එකක් වුයේ නඩුකාරයෙක් ලෙස සිටි අවධියයි. 1775 දී ජෝජ් වොෂින්ටන් හමුදපති ලෙසද වසර 25 කට ජෝන් මාෂල් එක්සත් ජනපදයේ නීතිපති ලෙස යෝජනා කරන ලදී. ඇඩම්ස්ගේ විශ්වාසවන්ත භාවය ජෝජ් වොෂින්ටන් සමයේ උප ජනාධිපති ධුර කාල දෙකකට හා 1796 දී දෙවන ජනාධිපති ලෙස පතිවීමටද හේතු විය. ඔහුගේ ධුර කාලය තුලදී ඔහු ජෙෆෙරෝනියන් රීපබ්ලිකන් වරුන්ගේ හා ඔහුගේ ෆෙඩරල් පක්ෂයේ කල්ලි නායකයෙකු වු ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන් ගේ රුදිරු ප්‍රහාර වලට මුහණ දිනි. එමෙන්ම ඔහු මතභේදකාරී පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත අත්සන් කරන ලද අතර ප්‍රකාශයට පත් නොකරන ලද 1798 හා 1800 අතර ප්‍රංශය සමග පවතී නාවුක යුද්ධයක් සදහා යුධ හා නාවික හමුධ ද තර කරන ලදී. ඔහුගේ ප්‍රදානම ජයග්‍රහනය වුයේ හැමිල්ටන් ගේ විරෝධතාවය මත වුවද ගැටළු සමකාමීමව විසදා ගැනීමයි. 1800 දී තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ඔහු නැවත පත්වීම පරාජය කරන ලද අතර ඔහු ඉන් පසු මැසචුසෙට්ස් වෙත ගියේය. පසු කලෙක ඔහු ජෙෆෙර්සන් සමග වු මිතුදම නැවත ඇති කර ගන්න ලදී. වර්තමානයේ ඇඩම්ස්ගේ දේශපලන පවුල ලෙස හදුන්වන ලබන ඇඩම්ස් හා බිරිඳ එක්ව සාදන ලද පිරුණු පවුලෙහි දේශපාලකයින්, රජතන්ත්‍රිකයන් හා ඉතිහාසඥයන්ගෙන් සපිරිණි. ඇමරිකාවේ හයවන ජනාධිපති වු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ගේ පිය වුයේ ඇඩම්ස්ය. ඔහු ළගා කර ගත් දේ වර්තමානයේ මහත් පිළිගැනීමකට ලක්වන මුත් ඔහුගේ දායකත්වයන් අනිකුත් ප්‍රරම්බකයන්ට වඩා මුලදී ගණන් නොගැනිණි. ධවල මන්ධිරය ලෙස පසුකාලීනව හැදින්වූ නිවසේ ප්‍රථමයෙන්ම පදිංචි වු ඇමෙරිකානු ජනාධිපති වුයේ ඇඩම්ස්ය. ==මුල් අවධිය== වර්තමානයේ මැසචුසෙට්ස් හී ක්වින්සි (එකල්හී මැසචුසෙට්ස් හී බ්‍රෙන්ට්‍රී ලෙස හැදින්වූ ) හිදී ජේෂ්ඨ ජෝන් ඇඩම්ස් හා සුසානා බෝය්ල්ස්ටන් ඇඩම්ස් ට දාව 1735 ඔක්තෝබර් 30 වන දින (පැරණ ක්‍රමයේ ජුලියානු කැලැන්ඩරයට අනුව 1735 ඔක්තෝබර් 19 වන දින) පුතුන් තිදෙනෙක් සහිත පවුලක වැඩිමලා ලෙස ජෝන් ඇඩම්ස් උපත ලැබීය. ඇඩම්ස් උපන් ස්ථානය අද වන විට ඇඩම්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා උයනේ කොටසකි. ඔහුගේ පියා (1691-1761), 1638 දී එංගලන්තයේ සමර්සෙට් සිට මැසචුසෙට් ප්‍රදේශයට සංක්‍රමණය වූ හෙන්රි ඇඩම්ස් ගේ පස්වන පරම්පරාවට අයත් වේ. නරක දෙ ප්‍රතික්ෂේප කරන්නන්ගෙන් පැවත ආ වැඩිමහල් ඇඩම්ස් වරු සිය ආගමික සම්ප්‍රදායන් රකිමින් දේව සභාවේ උපස්තයකන් ලෙස කල්ගේවුහ. ඔහු වගා කටයුතු වල මෙන්ම කලක් හමුදාවේ ලුතිනන් වරයෙකු ලෙසද ක්‍රියා කළේය. එමෙන්ම ඔහු නගර සභිකයෙකු හා මහාමාර්ග, පාසල් ගොඩනැගීමේ හා සැලසුම් කිරීමේ වැඩ පරීක්ෂකයෙකු ලෙසද කටයුතු කළේය. ඇඩම්ස් නිතරම සිය පියාව අගය කල අතර ඔහු කුඩා කාලයේදී සිය පියා සමග දැඩි සම්භන්දයක් තිබු බව ප්‍රකාශ කර තිබුණි. සුසානා බෝඉල්ස්ටන් ඇඩම්ස් Brookline හී බෝඉල්ස්ටන් නමැති කොලනියේ ප්‍රකට වෙද පවුලක සාමාජිකාවක් වුවාය. තරමක් ධනවත් පසුබිමක ඇති දැඩි වුවද සමාජය බලාපොරොත්තු වන සිය පවුලේ උරුමය රැකගෙන ජීවත් වීමේ වගකීම ඇඩම්ස් හට තදින්ම දනී තිබුණි. ඇමෙරිකානු කොලනි කරණයට මුල්වූ 1630 දී පමණ ඇමරිකානු වනයට පැමිණ ශුද්ධවන්තයන්ගේ ඍජු පවතෙන්නෙක් වු ඔහුට කලාපයේ වු සංකෘතිය, නීතිය හා සම්ප්‍රදායන් කෙලිම බලපෑවේය. රිචඩ් බ්රුක්ෂයර් නම් මාද්‍යවේදියා අදාළ ඉතිහාස කරුණු ගෙනහැර දක්වමින් ශුද්ධවන්තයන් වු ඇඩම්ස් ගේ ආදී මුතුන් මිත්තන් බයිබලය තුල ජීවත්වුවන් පිරිසක් ලෙස ලියා දක්වන ලදී. 1735 ජෝන් ඇඩම්ස් උපත ලැබු වසර වන විට ශුද්ධවන්තයන්ගේ ඇදහීමක් වු කර්මය පොදුවේ එතරම් පිළිගත් එකක් නොවූ අතර ඔවුන්ගේ තදබල පරිචයන් කාලයත් සමගම වියැකී ගොස් තිබිණි. නමුත් ජෝන් ඇඩම්ස් විසින් ඔවුන් නිදහසේ ධාරකයන් ලෙස හා ශුද්ධ වු අවශ්‍යතාවයක හේතුව ලෙස සලකුණු ලැබීය. එය ඔහු ජීවත් වීවට පැතු හා අගය පද්ධතිය විය. 1751 වයස 16 දී තරුණ ඇඩම්ස් හාවඩ් විද්‍යාලයට යන ලදී. ඔහුගේ පියා ඔහු ඇමතිවරයෙකු වනු දැකීමට කැමැත්තෙන් සිටි මුත් ඇඩම්ස්ට එය ගැටලුවක් විය. 1755 දී උපාධිය ලබා ගැනීමෙන් පසු වොසෙස්ටර් හී පාසැලක වසර කීපයක් ඉගැන්වීමෙහි නියැලුණේය. එය ඔහුට තම වෘත්තීය තෝරා ගැනීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙන ලදී. බොහෝ කල්පනා කිරීමෙන් පසු ඔහු නීතිඥයෙකු වීමට තීරණය කරන ලදී. ඔහු සිය පියාට ලිපියක් ලියමින් තමුන් නීතිඥ රැකියාවෙහි ශුර හා උසස් ජයග්‍රහණයන් දකින බවද පුජ්‍යපක්ෂය තුල ඇති මවාගත් පවිත්‍රතාවය හුදෙක්ම මෝඩකමක් බවද කියා සිටියේය. පසු කලෙක ඔහු අධ්වෛතවධියෙක් බවට පත් වීමත් සමගම ඔහු කර්මය, සදාකල් නිරයට යාම, ක්‍රිස්තුගේ දේවත්වය වැනි ඔහුගේ ශුද්ධවන්තයන්ගේ පරපුරේ වු කල්වනි පිළිගැනීම් ඉවත දමන ලදී. පසුව ඇඩම්ස් වොසෙස්ටර් හී ප්‍රකට නීතිඥයෙකු වු ජෝන් පුට්නම් ගෙන් නීතිය ඉගෙන ගන්නා ලදී. 1758 දී හර්වාඩ් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් A.M ලබා ගැනීමෙන් අනතුරුව ඇඩම්ස් නීතිඥ සංගමයට ඇතුලත් විය. මුල් අවධියේ සිටම ඔහු සිය දිනපොතේ සිද්ධි පිළිබද විස්තර ලිවීම හා මිනිසුන්ගේ හැගීම් පිළිබද ලිවීම විනෝදාංශයක් බවට පත් කර ගත්තේය. ඔහු එම හැකියාව සිය නීතිඥ රැකියාවෙහි ඉතා හොදින් යොදා ගත් අතර නිතරම නඩු අද්‍යානයේ යෙදිනි. 1761 මැසචුසෙට්ස් හි ඉහලම උසාවියේදී ජේම්ස් ඔටිස් විසින් ගැන ආ රිට් ආඥවේ නීතනුකුල බව පිළිබද ඔහු ලියු වාර්තාව මේ සදහා කදිම උදාහරණයකි. ඔහුගේ 29 වන උපන්දිනයට දින පහකට මත්තෙන් වු 1764 ඔක්තෝබර් 25 වන දින ඔහු සිය තෙවන මස්සින මෙන්ම කොන්ග්‍රසයේ ඇමතිවරයෙකු වු වෙමවුත් හි පුජ්‍ය විලියම් ස්මිත් ගේ දියණිය වු අබිගෙල් ස්මිත් (1744-1818) සමග විවාහ විය. ඔවුන්ගේ දරුවන් වුයේ අබිගෙල් (1765-1813), අනාගත ජනාධිපති ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් (1767- 1848), සුසානා (1768-1770), චාල්ස් (1770-1800), තෝමස් බෝය්ල්ස්ටන් (1772-1832) සහ එලිසබෙත් (1777) විය. ==විප්ලවයට පෙර රැකියව== ===1765 මුද්දර පනතට විරෝධියෙක්=== ඇමරිකානු නීති වේදීන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් තොරව බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුව විසින් පැනවූ 1765 මුද්දර පනතට විරුද්ධ වීම ඇඩම්ස් ගේ පළමු නැගී සිටීම විය. ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් ලෙස සිය සාම්ප්‍රදායික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝන කරන බව පවසමින් ඇමරිකානුවන් එයට තදබල ලෙස විරුද්ධ විය. ඔහු පසුව සහභාගී වු ප්‍රසිද්ධ විරෝධයක් නම් නිතර නැවත මුද්‍රනය කල ජොනතන් මෙහිව් නම් බොස්ටන් හේ පුජකයාගේ දේශනාවකි. 1765 ඇඩම්ස් විසින් දී පසු කලෙක අනිත් නගර වල නියෝජිතයන්ටද උපදෙස් මාලාවක් සැපයු මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථදායකයේ සිය නියෝජිතයන්ට බ්රෙන්ට්‍රී හී වැසියන් විසින් යවන ලද උපදෙස්මාලාව කෙටුම්පත් කරන ලදී. 1765 අගෝස්තු වලදී ඔහු බොස්ටන් ගැසට් හී පලවූ වැදගත් ලිපි හතරකට නිර්නාමිකව දායක වන ලදී. ("ඇමරිකාවේ සත්‍ය අභිප්‍රායන්" නොහොත් "කාල තුවක්කු හා වැඩවසම් නීති සංග්‍රහය" ලෙස 1768 දී ලන්ඩන් ක්රෝනිකල්ස් හී නැවත පලවිනි). ඇඩම්ස් ගේ ශුද්ධවන්තයන් වු මුතුන් මිත්තන් නව එංගලන්තයට ගෙන ආ ප්‍රොතේස්තන්ත අදහස්‌ හා මුද්දර පනතට විරුද්ධ වීම පසුපස සම්භන්ධයක් පවතින බව ඔහු ලිපියක් මගින් ඉඟි කරන ලදී. ඉහත කී ලිපියෙන් මුද්දර පනතට විරුද්ධව කොලනිවල විරෝධතාවයක් ඇති වුයේ සැම ඉංග්‍රීසි ජාතිකක් හටම මෙන්ම සැම නිදහස් මිනිසෙකුටම හිමිවියයුතු සහතික කරන ලද මුලික අයිතිවාසිකම් දෙකක් එම මුද්දර පනත නිසා උල්ලංගනය වන නිසා බැව පැහැදිලි කරන ලදී. එනම් බදු අය කල යුත්තේ අවසරයක් ඇතුව හා නඩු විභාග කල යුත්තේ තමාගේම අය සිටින ජුරි සභාවක් සමග යන්නයි. බ්රෙන්ට්‍රී උපදෙස්මාලාව යටත් විජිත අයිතිවාසිකම් හා නිදහස පිළිබද ලියවුන ඍජු හා සංශිප්ත ලියවිල්ලක් වන අතර ප්‍රභන්දය දේශපලන අද්‍යාපනය පිළිබද රචනාවක් විය. 1765 දී ඔහු කවුන්සිලය හා ආණ්ඩුකාර වරයා හමුවේ කතාවක් පවත්වමින් මැසචුසෙට්ස් හට පාර්ලිමේන්තුවේ නොමැති භූමිකාවක මුද්දර පනත අවලංගු සහගත බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. ===බොස්ටන් සංහාරය=== 1770 දී බ්‍රිතාන්‍ය සෙබළුන් විසින් මහමග උද්ඝෝයනය කල සිවිල් වැසියන් පස් දෙනෙක් ඝාතනය කිරීම බොස්ටන් සංහාරය ලෙස සැලකේ. සිද්ධියට සම්බන්ධ වු සෙබළුන් අපරාධ චෝදනා මත අත්තඩංගුවට ගන්නා ලදී. සුපුරුදු පරිදි ඔවුනට නීති උපදේශකයන් සොයා ගැනීමේ දුෂ්කරතා ඇතිවිය. අවසානයේ ඔවුන් ඇඩම්ස් හට ආරාධනා කලෝය. ඔහු සිය කීර්තිනාමයට හානි වේදෝ යන චකිතයෙන් එයට එකඟ විය. ඔවුන්ව ආරක්ෂා කර ගැනීමට යාමේදී ඇඩමස් වර්තමානයේ සාක්ෂි මත තීන්දු ගැනීම සම්බන්දයෙන් වන ප්‍රකට කියමන ප්‍රකාශ කරන ලදී. "කරුණු යනු දැඩි දෙයකි; අපගේ සිතුම් පැතුම්, අදහස්‌ උදහස් වැනි දේ මගින් කරුණු හා සාක්ෂි වල තත්ත්වය වෙනස් නොකරනු ළබයි. "දඩුවම් පැමිණවීමට නොහැකි තරමට අපරාධ හා වරදිකිරීම් මෙලොව ඉතා සුලභ බැවින් වරද්කරුවාට දඩුවම් පැමිණවීමට වඩා නිර්දෝෂී පුද්ගලයෙකු රැකීම ඉතා වැදගත් වේ. නමුත් නිර්දෝෂී පුද්යලයෙකු නීතිය හමුවට පැමිණ දඩුවමි දීම හෝ මරා දැමීම සිදු කල හොත් මහජනයා විසින් නිර්දෝෂී පුද්ගලයාටත් ආරක්ෂාවක් නොමැති පසුබිමක හොද හෝ නරකක් කිරීමේ වෙනසක් නොදකිනු ඇත. එවන් සිත්විල්ලක් මහජනයා විසින් සිතේ එල්බගෙන සිටියහොත් එය කුමන හෝ අයුරක ආරක්ෂාව යන සංකල්යේ අවසානය වනු ඇත. සෙබළුන් හය දෙනෙක් නිදහස් කරන ලදී. පිරිසට වෙඩි තැබු දෙදෙනෙකුට මිනීමැරීම සම්බන්දයෙන් චෝදනා එල්ල වු අතර වරද කරුවන් වුයේ මනුෂ්‍යඝාතනය සම්බන්දයෙන් පමණි. සෙබළුන් විසින් සපත්තු කුට්ටමක මිල නොහොත් ගිනි කුරුල්ලන් දහ අට දෙනෙකුගේ මිල ඇඩම්ස් හට ගෙවන ලදී. ඔහු නඩුවකට සුදානම් වෙමින් සිටියදීම 1770 වේ ජුනි මසදී මැසචුසෙට්ස් හී මහා අධිකරණයට ඇඩම්ස්ව තෝරා පත් කර ගන්න ලදී. ===පාර්ලිමේන්තු අධිකාරිය පිළිබද ගැටුම=== 1772 දී මැසචුසෙට්ස් ආණ්ඩුකාර තෝමස් හචින්සන් විසින් කිරීටය විසින්ම රෙගු ආදායම් මගින් මින් මතුවට ගෙවීමට තීරණය කර ඇති නිසා ඔහුගේ හා සිය නඩුකාරයන්ගේ වැටුප් මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්තාදායකය විසින් ගෙවීමට අවශ්‍ය නොවන බව නිවේදනය කරන ලදී. කැරලිකාරී බොස්ටන් වැසියන් උද්ඝෝෂණය කල අතර ඇඩම්ස් හට ඔවුන්ගේ විරුද්ධත්වය ප්‍රකාශ කරන ලෙස කියා සිටියේය. මැසචුසෙට්ස් නියෝජිත මණ්ඩලය විසින් ආණ්ඩුකාර හචිසන් හට කල ප්‍රති උත්තර බැදීම් දෙකකදී යටත් විජිත වැසියන් කිසි දිනක පාර්ලිමේන්තු ස්වාධිපත්‍යය කට යටත් වී නොමැති බව කියා සිටියේය. එමෙන්ම සත්‍ය වශයෙන්ම ඔවුන් සමග ගිවිසුමක් ඇත්තේ රජු බවත් රාජපාක්ෂික බව අත්තේ ඔහු සමග පමණක් බවත් පවසන ලදී. යටත් විජිත වල පුර්ණ නිදහස හා පාර්ලිමේන්තු ස්විරීභාවය පිළිබද සැහීමකට පත් නොවිය හැකි නම් කොලනි කරුවන්ට නිදහස වින වෙන විකල්පයක් තෝරා ගත නොහැකි බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. Novanglus; or, A History of the Dispute with America, From Its Origin, in 1754, to the Present Time නම් කෘතියෙ ඇතැම් ලිපි මගින් ඇඩම්ස් විසින් කොලනි පාර්ලිමේන්තු වල නිරපේක්ෂ අධිකාරිය සම්බන්ද හචිසන්ගේ මතයට පක්ෂව කරුණු දැක්වූ ඩැනියේල් ලෙනාඩ් විවේචනය කරන ලදී. Novanglum නම් කෘතියෙන් ලෙනාඩ් ගේ ලිපි කරුණින් කරුණ බිඳ හෙලන ලදී. එය එවකට යටත් විජිත් කරුවෙකු විසින් අධිරාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය එරෙහිව ගෙනගිය ව්‍යක්තම හා ප්රුතුලම විවේචනය ලෙස හැදින්වනු ලැබිණි. ඇඩම්ස් විසින් ආරම්භය, ස්වරුපය හා බලතල පිළිබද පැහැදිලි කරන ලද අලිඛිත බ්‍රිතාන්‍ය ව්යවස්ථාව ඔහුගේ ක්‍රමානුකුල උත්සහයක් විය. ඇඩම්ස් විසින් සිය ඉංග්‍රීසි හා යටත් විජිත නීති ඉතිහාසය පිළිබද පෘථුල දැනීම ප්‍රාදේශීය ව්යවස්ථාදායකයාන් ස්වකීය අබ්යන්තර තීරණ ගැනීමෙහිලා ස්වාධීන බව කොලනි කරුවන් මහා බ්‍රිතාන්‍ය හා සම්බන්ධ වන්නේ රජු මාර්ගයෙන් පමණක් යන කරුණ මත සිට තර්ක කරන ලදී. ==මහද්වීපික සමළුව== කොලනි අතර සමගිය ප්‍රවර්ධනය කිරීම උදෙසා 1775 සිට 1777 දක්වාත් 1774 දීත් ඇඩම්ස් විසින් මහද්වීපික සමළුවට සහභාගී වන ලදී. එම සැසිය බොස්ටන් හීදී රැස්වු අවතාවක වර්ජිනියා හී ජෝජ් වොෂින්ටන් හමුදපති ලෙස යෝජනා කරන ලදී. කොන්ග්‍රසයට ඔහුගෙන් මහත් පලාපෑමක් එල්ල වූ අතරම ඔහු මුල සිටම බ්‍රිතාන්‍යයෙන් ස්ථිරවම වින් වීමට අදහස්‌ කළේය. ඊලග දශකය පුරාවට ඇමෙරිකානුවන් විසින් එක් රැස්ව සිය පාලන ලියකියවිලි සාකච්චා කරන ලදී. 1776 ග්‍රීස්ම සමය උදා වෙත්ම ඇමෙරිකානු දේශපාලන චින්තනයේ වු විප්ලවකාරී ස්වරුපය මෙන්ම සිය ව්යවස්ථාව ලේඛණ ගත කිරීමට ඉතා රැඩිකල් ස්වරුපයක් ගෙන තිබුණි. ===රජය පිල්බද අදහස=== නව රජයන් පිහිටවීමේ රාමුවන් සාකච්චා කිරීම උදෙසා ඇතැම නියෝජිතයන් ඇඩම්ස් වෙත පැමිනියහ. නොකඩවා සිය අදහස්‌ ලිවීමට වු කරදරයෙන් නිදහස් කර ගැනීම උදෙසා පසු කලකදී ජනපද ව්‍යවස්තාවන් රචනය කිරීම උදෙසා බලපෑම් එල්ල වුන රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් 1776 දී Thoughts on Government නම් පත්‍රිකාව ලියන ලදී. ඇමෙරිකාවේ සමුහ ආණ්ඩු පිළිබද රාමුව පදනම් කරගත් දේශප්‍රේමින් විශ්වාස කල ආකාරයට ඇමරිකානු නිදහසට එරෙහි බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාරයට වරදකරුවන් වන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ සිටි දුෂ්ට හා දුෂිත කුලීනයන් හා ඇමෙරිකාව තුල සිටි ඔවුන්ගේ ගෝලබාලයන් බවයි. බොහෝ ජනයාගේ යහපත් හා සතුට වැනි අපේක්ෂිත ඉලක්ක ළග කර ගැනීම රජයන් පිහිටවීමේ අරමුණ බව ඇඩම්ස් පවසන ලදී. එම අරමුණ සිතේ එල්බගෙන ඔහු Thoughts on Government ලියන ලදී. "සමුහ ආණ්ඩුකරණය හැර වෙනත් හොද රාජ්‍යපාලන ක්‍රමයක් නොමැත. බ්‍රිතාන්‍ය ව්‍යවස්තාවේ ඇති එකම හොද කොටස වන්නේ එයයි. සමුහ ආණ්ඩු ක්‍රමයේ මුලිකම හරය වන්නේ එය මිනිසා මත නොව නීතියේ ආධිපත්‍යය මත රැදීමයි. එම ග්‍රන්ථය, එක් සභාවක් විසින් පුද්ගලයෙකුගේ දුෂ්ට කම්, මෝඩ කම් පිළිබද වගකියන ද්වීමන්ඩල කරණයට පක්ෂපාතිව කරුණු දක්වන ලදී. ඔහු තව දුරටත් කියා සිටියේ ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය හා අධිකරණය වෙත බලය බෙදා හැරිය යුතු බවයි. එමෙන්ම මහද්වීපික රජයන් ඇති කරන්නේ නම් එහි බලතල යම් සීමාවකට සීමා කල යුතු බවට කරුණු දක්වන ලදී. Thoughts on Government කෘතිය රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාවන සම්පාදනයේදී නිසිබලධාරියා ලෙස විශාල ලෙස බලපෑම් එල්ල කරන ලදී. ===නිදහස ප්‍රකාශ කිරීම=== 1776 මැයි 10 වන දින රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් ගෙන ආ නව රාජ්‍යන් පිළිබද යෝජනාව ඇඩම්ස් විසින් ස්ථිර කරන ලදී. පසුව ඇඩම්ස් විසින් කොන්ග්‍රසය විසින් මැයි මස 15 වන දින අනුමත කරන ලද එය තව දුරටත් විස්තර කරන ප්‍රස්තාවනාවක් කෙටුම්පත් කරන ලදී. "නිදහස" යනුවෙන් ඇඩම්ස් විසින් හදුන්වනු ලාබූ එම සම්පුර්ණ ලියවිල්ල නිදහස ප්‍රකාශ කිරීම උදෙසා කල විධිමත් මාර්ග ඇතිරීමක් විය. එම ලියවිලි මැයි මසදී අනුමත වීමෙන් පසු විධිමත් ලෙස ප්‍රකාශ නොකලද නිදහස ලැබීම නැවැත්විය නොහැකි දෙයක් විය. 1776 ජුනි මස 7 වන දින ඇඩම්ස් විසින් කොලනි යනු නිදහස් රාජ්‍ය බවට රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් ඉදිරපත් කල නිදහස පිළිබද යෝජනාව ස්ථිර කරන ලදී. කොන්ග්‍රසය නිදහසට පක්ෂව ඡන්දය ලබා දෙන මොහොත වන විට සුදානම් කර තැබීමට අවශ්‍ය නිදහස් ප්‍රකාශනය කෙටුම්පත් කිරීමේ තෝමස් ජෙෆෙර්සන්, බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්, රොබට් ආර් ලෙවෙන්ටන් හා රොජර් ශේර්මන් ඇතුලත් වු කමිටුවකට ඔහුව පත් කරන ලදී. එම කමිටුවට එතරම් කාලයක් තිබුනේ නැත. එමෙන්ම කෙටුම්පත් කරන ක්‍රියාවලිය කෙසේ සිදූ විය යුතුද යන්න ගැන අවිනිශ්චිතවයක් පැවතිනි. අවසානයේදී ලියවිල්ලේ සැකිල්ල තීරණය කරගැනීමෙන් පසු ජෙෆෙර්සන් විසින් පළමු කෙටුම්පත් ලිවිය යුතු බවට් තීරණය විය. සමස්තයක් ලෙස කමිටුවමද විශේෂයෙන් ජෙෆෙර්සන් ද එය ඇඩම්ස් විසින් කල යුතු බවට සිතු මුත් ඇඩම්ස් විසින් ජෙෆෙර්සන් පත් කල යුතු බවට බලපෑම් කල අතර ජෙෆෙර්සන් හට පුද්ගලිකව උපදෙස් දීමට පොරොන්දු විය. පළමුවන කෙටුම්පත ජෙෆෙර්සන් විසින් සම්පාදනය කලද ඇඩම්ස් එය භාවිතයට ගැනීමේ දී වු විවාද වලදී වැදගත්ම භූමිකාව ඉටු කළේය. ලියවිල්ල තවදුරටත් සංස්කරණය කිරීමෙන් අනතුරුව ජුලි මස 4 වනදා කොන්ග්රාසය විසින් එය අනුමැත කරන ලදී. වාසර ගණනාවකට පසු ජෙෆෙර්සන් ඇඩම්ස් ව ප්‍රසංස කරමින් කියා සිටියේ ඔහු ප්‍රකාශනය සැකසීමේ එක් කුළුණක් වූ බවයි. ===විප්ලව කාලය තුල රාජ්‍ය පරිපාලනය=== 1776 අගෝස්තු 26 වන දින ලෝන්ග් අයිලන්ඩ් සටනින් මහද්වීපික හමුදාව පරාජයට පත් වීමෙන් පසුව අද්මිරාල් රිචඩ් හා හොවී සාමි වරයා විසින් දෙවන මහද්වීපික කොන්ග්‍රස් සමළුවට සාම සාකච්චා සදහා නියෝජිතයන් යවන මෙන් ඉල්ලා සිටියේය. සැප්තැම්බරැ 11 වන දින ස්ටේටන් දුපතේදී ඇඩම්ස් හා බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින් ගැන සැදුනු ධුත පිරිසක් හොවී ව මුණ ගැසුණි. හොවී ගේ හා ධුත පිරිසේ බලාධිකාරයේ වු සීමත බව නිසා ඔවුන්ට පොදු මතයකට ඒමට නොහැකි විය. 1777 දී ඇඩම්ස් විසින් යුධ මණ්ඩලයේ ප්‍රදනිය ලෙස මෙන්ම අනෙකුත් ප්‍රධාන කමිටු වල කටයුතු කිරීමට ආරම්භ කරන ලදී. මේ සමාගම ඔහු සිවිල් පාලනයක් තුල හමුධා ගොඩ නැගීම, සන්නද්ධ කරීම හා ස්ථානගත කිරීම වැනි දේ පිළිබද ප්‍රවීනයෙක් විය. ප්‍රංසය සමග වාදයත් ගිවිසුම් ඇති කර ගැනීමෙහිලා කොන්ග්‍රසයේ අවශ්‍යතාවයන් ගෙන හැර පන "Plan of Treaties" නමැති කෘතියද ඔහු අතින් සම්පාදනය විය. ==යුරෝපයේදී== 1777 දී හා නැවතත් 1779 දී යුරෝපයේ වු සමළු සාදය කොන්ග්‍රසය විසින් දෙවතාවක්ම ඔහුව පිටත් කර හරින ලදී. එම අවස්ථා දෙකෙහිදීම ඔහුගේ වැඩිමහල් පුතු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් වඩා රැගෙන යන ලදී. (ඔහු සිය පළමු සංචාරයේදී වසර 10 පමණ විය. ) ===ප්‍රංසයෙදී=== 1778 පෙබරවාරි 15 වන දින බොස්ටන් නම් මහද්වීපික නාවුක හමුදාවට අයත් යුධ නැවක නැගී ප්‍රංශය බල යාත්‍රා කරන ලදී. එක් අයෙකට මරු කැදවමින් හා අකුණු නිසා තවත් 19 දෙනෙකුට තුවාල සිදු කරමින් ශීත සමයේ කුණාටු මැදින් සිදුකල එම ගමන ඉතා භයන්කාර විය. අත්ලාන්තික් සයුර මැදදී ඔහු ගමන් ගත් නව බ්‍රිතාන්‍ය යුධ නැව් මගින් ලුහු බැදී නමුත් ඒවා මග හැරීමට එයට හැකිවිය. ස්පාඤ්ඤ වෙරළ සමීපයේදී මාර්තා නමැති සන්නද්ධ වෙළද නැවක් අත්පත් කර ගැනීමෙහිලා ඇඩම්ස් විසින් අවි අතට ගන්න ලදී. නව ප්‍රංශයට ලගා වීමට ප්‍රථමව කාල තුවක්කු දෝෂයක් නිසා සිය කාර්ය මණ්ඩලයේ එක් අයෙකු මිය ගොස් තවත් පස් දෙනෙකු මිය ගියේය. ඇඩම්ස්ගේ මෙම ගමන එතරම් සාර්ථක නොවුයේ එකල්හී රජතාන්ත්රික භාෂාව වු ප්‍රංශ භාෂාව ඔහුට නොහැකි වු නිසාය. 1778 අප්‍රේල් 1 දින සිට 1779 ජුනි 17 තෙක් යුරෝපයේ ඔහු ගත කල කාලය එතරම් සාර්ථක නොවුයෙන් 1779 අගෝස්තු මුල් භාගය පමණ වන විට ඔහු නැවත සිය ගම් බිම් වු බ්රෙන්ට්‍රී වලට පැමිණියේය. සැමුවෙල් ඇඩම්ස් හා ජේම්ස් බෝඩින් හා එක්ව 1779 සැප්තැම්බර් 1 වන දින සිට ඔක්තෝබර් 30 දක්වා කාලය තුල මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කරන ලදී. 1779 සැප්තැම්බර් මාසයේදී මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථා සමලුව විසින් ප්‍රංශයට යෑම සාදය ඔහුව තෝරා ගත් අතර නොවැම්බර් 14 වන දින ප්‍රංශ යුද නැවක් වු සෙන්සිබල් වෙත නාග පිටත් වන ලදී. ප්‍රංශය වෙත ගමන් කල දෙවන ගමනේදී ඔහුව සියලු බලතල සහිත ඇමතිවරයෙකු ලෙස පත් කරන ලද අතර එහිදී සාමය, මිත්‍රත්වය හා බ්‍රිතාන්‍ය නියෝජිතයන් සමග වානිජ්‍ය කරුණු පිළිබද සාකච්චාවට එලබිනි. කෙසේ වෙතත් ප්‍රංශ රජය ඇඩම්ස් ගේ පත්වීම නොපිළිගත් අතර පසුව ප්‍රංශ විදේශ ඇමති කොම්ටේ ඩී ව්ර්ජෙන් ගේ බලපෑම මත බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්, තෝමස් ජෙෆෙර්සන්, ජෝන් ජේ හා හෙන්රි ලොරන් ඇඩම්ස් සමග එක්ව වැඩකිරීමට පත් කරන ලදී. එනමුත් ජෙෆෙර්සන් යුරෝපයට නොයන ලදී. යුරෝපීය සාකච්චා වලදී ජේ, ඇඩම්ස් හා ෆ්‍රැන්ක්ලින් ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කරන ලදී. ව්ර්ජෙන් ගේ අවිශ්වාසී බව නිසා ෆ්‍රැන්ක්ලින් ගේ විරෝධය මත වුවද ජේ හා ඇඩම්ස් ප්‍රංශය සමග කටයුතු කිරීම නවතා බ්‍රිතාන්‍ය නියෝජිතයන් සමග පමණක් කටයුතු කලෝය. සාකච්චා පුරාවටම අත්ලාන්තික් කලාපයේ ධීවර කටයුතු කිරීමට එක්සත් ජනපදයට ඇති අයිතය ගැන ඇඩම්ස් විසින් කරුණු දක්වන ලදී. ඇමරිකානුවන්ට වාසි සහගත සම්මුතියකට එලබීමට හැකිවිය. ස්පාඤ්ඤය වෙත බලය පවරන ලද නැගෙනහිර හා බටහිර ෆ්ලොරිඩා හැර මිසිසිපි වලට නැගෙනහිරින් වූ සියලු භුමි වල අයිතිය ඇමරිකානුවන්ට පැවරිණි. එම ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද්දේ 1782 නොවැම්බර් 30 වන දාය. ===ඕලන්දය=== සාම සාකච්චා ආරම්භ වීමෙන් පසු ඔහු එකල්යී තිබු ජනරජ කිහිපයෙන් එකක් වු ලන්දේසි ජනරජයේ තානාපති ලෙස කලක් කටයුතු කළේය. 1780 ජුලි මස වන විට පෙර ලොරන් හට පවර තිබු වගකීම් ඉටු කිරීමට් බලය දෙන ලදී. ලන්දේසි දේශප්‍රේමී නායකයෙකු වු ජෝඅන් වැන් ඩ ටෝට් ඩි පොල් ගේ උපකරයද ඇතුව 1782 අප්‍රේල් 19 වන දින හේග් නුවරදී එක්සත් ජනපදය ස්වාදීන රජයක් ලෙස පිළිගැනීමට ලක්විය. එම සංචාරයේදී නිකොලස් වැන් ස්ටපොස්ට් හා විල්හෙල්ම් විලින්ක් විසින් මුල්‍යනය කරන ලද ගිල්ඩ්ර්ස් මිලියන පහක් ණයක් අනුමත කර ගන්නා ලදී. 1778 ප්‍රංශය සමග ඇති වු ගිවිසුම් පසුව ඇති කර ගත් පළමු ගිවිසුම ලෙස නෙදර්ලන්තය සමග ඇති කර ගත් මිත්‍රත්ව හා වානිජ්‍ය ගිවිසුම 1782 දී ඇති කර ගන්නා ලදී. මෙම ගමනේදී ඇඩම්ස් සිටි නිවස පසු කලෙක වෙනත් භූමියක පිහිටවූ පළමු ඇමරිකානු තානාපති කාර්යාලය ලෙස සැලකේ. 1783 මාස දෙකක කාලයක් ලන්ඩන් නුවර රැඩිකල් ප්ප්‍රකාෂකයෙකු වු ජෝන් ස්ටෝක්දෙල් සමග වාසය කරන ලදී. ===බ්‍රිතාන්‍යයෙදී=== 1785 දී ජෝන් ඇඩම්ස් ව ඇමරිකාවේ ප්‍රථම බ්‍රිතාන්‍ය තානාපති ලෙස පත් කරන ලදී. ඔහුගේ දිනපොතේ සටහන් කර ඇති ආකාරයට වරක් ඔහු හා තවත් තානාපති වරයෙක් අතට අත දීමකදී එම තානාපති වරයා ඔහු නිතර එංගලන්තයට ගමන් කරනවාද යන්නත් ඔහුට ඉංග්‍රීසි නෑදෑයන් සිටින බවටත් ඇසු විටකදී ප්‍රකාශ කර තිබුනේ ඔහු 1783 දී මාස දෙකේ සංචාරයකට එංගලන්තයට ගිය බවත් ඔහුට තම රටෙහි බ්‍රිතාන්‍ය නෑදෑයන් නොමැති බවත් කියන ලදී. එවිට එම තානාපති වරයා "එය කෙසේ සිදුවෙම්ද, ඔබ ඉංග්‍රීසින් ගෙන් පැවත එන්නෙක්" බව කී විට ඇඩම්ස් " මගේ මව හෝ පිය, සීය හෝ ආච්ච්, මුත්තා හෝ මිත්තනිය මෙම වසර එකසිය පනහක කාලයටම බ්‍රිතාන්‍ය නොගොස් ඇති බවත් ඇමරිකානු නොවන එක ලේ බිදක්වත් තම නහර වල නොමැති බව කියා සිටියේය. ඔහු වරක් සිය පුර්ව අධිරාජ්‍ය වු තෙවන ජෝජ් රජු මුණ ගැසුණු මොහොතක, ඇඩම්ස් ප්‍රංශ රජය සමග එතරම් විශ්වාසයක් නොදක්වන බව තමා දන්නා බව ඇගවීය. එවිට එය පිළිගනිමින් ටමන් සිය රටට හැර වෙනත් දෙයකට සම්භන්දයක් නොමැති බව කියා සිටියේය. 1976 ජුලි 7 වන දින ධවල මන්දිරයේදී පහත චේදය සක්වමින් දෙවන එලිසබෙත් රැජින මෙසේ ප්‍රකාශ කරන ලදී. "ඇමරිකාවේ පළමු තානාපති ජෝන් ඇඩම්ස් මාගේ මුතුන් මිත්තන් වු තෙවන ජෝජ් රජු හමු වී පැවසුයේ අප දෙපිරිස අතර කලින් තිබු හොද හිතා හා තත්ත්වය නැවත ඇති කිරීම ස්වකීය අරමුණ බවයි. එම ප්‍රතිස්ථාපනය ගොඩ කලකට ඉහතදීම ඇතිවිනු අතර භාෂාව හා සංස්කෘතිය එය පවත්වාගෙන යන බව කියා සිටින ලදී. ලන්ඩනයේ සිටි සමයේදී ඔවුන්ට විවිධ රැවුම් හා තර්ජන ඇතිවිය. ලන්ඩන් හී ඇඩම්ස් ගේ නිවස තවමත් පවතින අතර එය සමරු ඵලකයක් තබා සමරයි. 1788 දී ඔහු ඇමෙරිකාවට පැමිණ සිය දේශීය දේශපාලනය ඉදිරියට ගෙන ගියේය. ==ව්‍යවස්තාමය අදහස්‌== 1780 දී අනුමැත කරන ලද මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව සිය අදහස්‌ අනුව සකස් කරන ලදී. එය මහජනයා විසින් අනුමත කරන ලද විශේෂ කමිටුවක් සවිසින් සකස් කරන ලද පළමු ව්‍යවස්ථාව විය. විධායකය හා අධිකරණය වෙන්ව දක්වන ලද ද්වීමන්ඩල ස්වරුපයේ පළමු ව්‍යවස්ථාවද විය. ලන්ඩනයේ සිටි කාලයේ 1787 දී A Defence of the Constitutions of Government of the United State නමැති කෘතිය පල කරන ලදී. ජනපද රාජ්‍ය වල රාමුවේ ඇති කෘරත්වය ගැන ටුගොට් ඇතුළු අනෙකුත් යුරෝපීය රචකයන් දැක්වු අදහස්‌ ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. රදලයන් නොමැති රටකට ද්වීමණ්ඩල ව්‍යවස්ථාවක් අවශ්‍ය නොවන බව ටුගොට් ගේ මතය විය. සෙනෙට් සභාවේ අනිත් පුද්ගලයන්ගෙන් ධනවත් හා හැකියාවක් සහිත පුද්ගලයන් වෙන් කොට තැබිය යුතු බවට ඔහු සිය කෘතියකින් දැක්වීය. වුඩ් (2006) දැරු අදහසට අනුව ඇඩම්ස් ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාව අනුමතා වන කාලය වන විට ප්‍රඥාවෙන් අනනුකුල ව සිටි බවයි. එතැන් සිට ඇමෙරිකානු දේශපලන අදහස්‌ දශකයකත් වඩා වැඩි කාලයක් රජය යනු සමාජ තත්ත්වයන්ගේ කැඩපතක් යන සම්භාව්‍ය දේශපලන මතය බැහැරකරමින් අනුභාවත්මක බලපෑම් වලට හා ප්‍රබල වාද විවාද වලට ලක් වෙමින් පරිවර්තනයකට ලක්විය. ඇමෙරිකානු සිවධිපත්‍ය පිළිබද නව සංකල්පය අනුව රාජ්‍යයේ භාරකරුවන් වන්නේ සමස්තයක් ලෙස වැසියන් බව සලකන ලදී. රජයේ සියලුම නියෝජිතයන් මහජනතාවගේ බලයෙන් කොටසක් පමණක් සුළු කාලයකට පමණක් භුක්තිවිදින විදිනු ලබයි. ඇඩම්ස් හට මෙම සංකල්පය මුළුමනින්ම මගහැරුණු අතර ඔහු සිය පුර්ව මතයේම සිටියේය. ඇඩම්ස් ගේ මහජනයා විසින් අනුමත කරන ලද ව්‍යවස්ථාව හා ඔහුගේ සමුහ ආණ්ඩු පිළිබද මතයට් වුඩ් විසින් විරුද්ධ නොවීය. ඇඩම්ස්ගේ විරෝධය මිශ්‍ර රජයන් පිළිබද වු සම්භාව්‍ය සමුහාණ්ඩු න්‍යායේ සැකැස්ම ලෙස හැදින්විය හැක. ඇඩම්ස් තරයේ කියා සිටි දෙයක් නම් සැම දේශපලන සමාජයකම සමාජ පන්ති පැවතීමේ යන යථාර්තය පිළිගත යුතු බවයි. ඇරිස්ටෝටල්ගේ කාලයේ සිට ශතවර්ෂ ගනනාවක් පුරා මිශ්‍ර පාලනය විසින් රාජාණ්ඩු, වංෂාධිපතිත්වය හා ප්‍රජාත්‍රන්තවාදය සමබර කරනු ලැබූ බව කියන ලදී. එනම් රජු, රදලයන් හා ජනතාව යහපැවැත්ම හා නිදහස රැකීම අවශ්‍ය බවයි. ඇඩම්ස් කිසි දිනක වහලෙක් ලබා නොගත් අතර වහල් මෙහෙය සිද්ධන්තිකවම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. අබිගෙල් ඇඩම්ස් වහල් මෙහෙයට විරුද්ධ වු අතර වහලුන් නිදහස් කිරීමද කළේය. 1777 දී ඔහු වහලුන් නිදහස් කිරීමේ පනතකට විරුද්ධව කතා කරමින් කියා සිටියේ එය ඉතා බෙදුම්කාරී ගැටලුවක් බවත් ව්‍යවස්ථාදායකය මදක් සිටිය යුතු බවයි. දකුණු දිග වැසියන්ගේ විරෝධය මත ඔහු විප්ලවය සාදහා කළු ජාතික සෙබළුන් බදවගනීමට විරුද්ධ විය. දකුණින් එල්ලවිය හැකි ප්‍රතිචාර නිසා එම ගැටලුව ජාතික දේශපාලනයේ ඉවත් කර තැබීමට ඔහු කටයුතු කළේය. මැසචුසෙට්ස් හී වහල් මෙහෙය අවසන් වු නියත දිනයක් පැවසීමට නොහැකි වුවත් එය ඇඩම්ස් විසින් රචිත මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථාවේ අඩංගු වු මානව හිමිකම් පිළිබද ප්‍රකාශය මගින් තහනම් කිරීමෙන් පසු 1780 වසරට පෙර සිදුවූ බව කිව හැක. ==උප ජනාධිපති කම== මනාප 69 ලබා ගනිමින් 1789 වසරේදී වොෂින්ටන් ජනධිපති සටන දිනන ලද අතර මනාප 34 ලබා ගනිමින් ඇඩම්ස් දෙවන තැනට පත් වී උප ජනාධිපති බවට පත් විය. ඩේවිඩ් මැක්කළෝට අනුව ඔහුට සැබෑවටම අවශ්‍ය වුයේ එක්සත් ජනපදයේ මහාධිකරණයේ ප්‍රථම අග්‍රවිනිශ්චය වීමය. ඔහු සෙනෙට් සභාවේ නායකත්වය දැරුවද 1790 මුල් භාගය වන විට දේශපලන කරලියේ අඩු වගකීමක් දරන ලදී. 1792 දී ඔහුව උප ජනාධිපති ලෙස දෙවන වරටත් පත් විය. ඔහු උප ජනාධිපති ලෙස සිටි කාලයේ වොෂින්ටන් විසින් ප්‍රතිපත්ති හා නීති ගැටළු සම්භන්දයෙන් නිරතුරුවම් උපදෙස් ගන්න ලදී. වොෂින්ටන් පාලනය ආරම්භයේදී ඔහු මසක් පමණ කල් ඇදුනු ජනාධිපති නිල නාමය සම්භන්දයෙන්, සෙනෙට් සභාව සමග මතභේදයට ට ඇතුල් විය. ඇඩම්ස් විසින් උජාරු නාමයාන් වූ ජනාධිපති උත්තමාවන්, එක්සත් ජනපදයේ නිදහස් රකින්නාවූ ජනාධිපති උතුමාණන් යෝජනා කල මුත් පසුව සරල එක්සත් ජනපද ජනාධිපති යන නම තෝරා ගැනිණි. ඔහුගේ තරබාරුකම හා සිය මතයේම සිටිම ඔහුට "උතුම් බොලයා" යන අන්වර්ථ නාමයට ලක්වීමට හේතු විය. සෙනෙට් සභාවේ සභාපහි ලෙස ඔහු ඡන්ද 29 පාවිච්චි කරන ලද අතර එයට කිට්ට්වුවට හෝ පමිනියී ඡන්ද 28 භාවිතා කල ජෝන් සි කොල්හොන් විසින් පමණි. ජනාධිපති සතු පත්කරන්නන් ඉවත් කරීමේ තනි බලතලය ඔහුගේ ඡන්ද ය නිසා ආරක්ෂා වු අතර අගනගරය තෝරා ගැනීමේදී බලපෑම් කරන ලදී. අවම වශයෙන් එක් වරක් වත් ඔහු විරුද්ධ වු නීතියකට එරෙහිව ඡන්දය භාවිතා කරන මෙන් ඔහු සෙනෙට් සභාවට බලපෑම් කළේය. ඔහු ක්‍රියාපටිපාටි හා ප්‍රතිපත්තිමය කරුණු සම්භන්දව සෙනෙට් සභාවව දේශනා පවත්වන ලදී. ඇඩම්ස් ගේ දේශපාලන අදහස්‌ හා සෙනෙට් සභාවේ ඔහුගේ ක්‍රියාකාරී බව වොෂින්ටන් පරිපාලනයේ විවේචනයට ලක් වීමට හේතු විය. දේශපාලන පක්ෂ දෙකක් පිහිටවීමෙන් පසුව ඔහු ෆෙඩරල් පක්ෂය හා එක්විය නමුත් එහි නායක ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන් සමග එතරම් කුලුපගු බවක් තිබුනේ නැත. ඇඩම්ස් ග ජේෂ්ඨතත්වය හා උතුරින් පැමිණි නායකයෙකු අවශ්‍ය වීම නිසා තෝමස්, ඩිමොක්‍රට් රීපබ්ලිකන් පක්ෂයේ නායකයා වු ජෙෆෙර්සන් වෙනුවට් ඔහුව ෆෙඩරල් පක්ෂයේ ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස 1796 දී පත් කර ගන්නා ලදී. ඇඩම්ස් ගේ උප ජනාධිපති ලෙස ගත කල කාලය ඔහු වැනි බුද්ධිමත් හා ජවසම්පන්න පුද්ගලයෙකුට කලකිරීමක් ඇති කල කාලයක් විය. ==1776 මැතිවරණය== 1796 මැතිවරණය ද්වී පක්ෂ ක්‍රමයක් තුල තරග කල පළමුවන ඡන්දය විය. ෆෙඩරල් පක්ෂය වෙනුවෙන් ඇඩම්ස් ද දකුණු කැරොලින හී ආණ්ඩුකාර තෝමස් පන්කිණිද ෆෙඩරල් පාක්ෂිකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත් විය. (එම කාලයේ උප ජනාධිපති වුයේ දෙවන තැන ගත් කවුරුන් හෝය). ෆෙඩරල් වරුන්ට ඇඩම්ස් සිය ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස පත් කිරීමට අවශ්‍ය විය. බෝහෝ ෆෙඩරල් වාදීන් ජෙෆෙර්සන් අපේක්ෂකත්වයට කැමැත්තෙන් සිටියහ. හැමිල්ටන් හා ඔහුගේ ආධාරකරුවන් ඇඩම්ස් හට සහයෝගය දුන්නද ඔහු සමග අමනාපයෙන් සිටියහ. ඔහුන් සිතු පරිදි ඇඩම්ස් සතුව වොෂින්ටන් සාර්ථක වීමෙහි බලපෑ ජනප්‍රියත්වය නොමැති වු අතර ඔවුන්ට පාලනය නොකළ හැකි තරමට ආඩම්බර, ඇට්ටර, අනුමාන කල නොහැකි හා මුරණ්ඩු පුද්ගලයෙකු වු බවයි. ඔහුගේ ප්‍රතිවාදිය වුයේ රාජ්‍ය ලේකම් වු වෙර්ජිනියාවේ තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ය. සම්ප්‍රදයාක් වශයෙන් ඇඩම්ස් ජනාධිපතිවරණ සටනේ නොයලෙමින් ක්වින්සි හි සිය නිවසට වී සිටියේය. මෝඩ හා නරක තරගයක් ලෙස සලකා ඔහු එයින් ඒවත් ව සිටි මුත් ඔහුගේ පක්ෂය ඔහු වෙනුවෙන් සටන් කළේය. අතරවාරයේදී ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ජෙෆෙර්සන් වෙනුවෙන් සටන් කළහ. නව එංගලන්ත ප්‍රදේශය ඇඩම්ස් විසින් හා දකුණු දිග ප්‍රදේශ ජෙෆෙර්සන් විසින් දිනනු බව බලාපොරොත්තුව වුනු අතර අවසානයේදී ජෙෆෙර්සන් ඡන්ඩ 71 ලබා ගනිද්දී ජෙෆෙර්සන් ලබා ගත්තේ 68 පමණි. ඇඩම්ස් ජයග්‍රහණය කරන ලදී. ==ජනාධිපතිත්වය 1797-1801== ජනාධිපති වශයෙන්, වොෂින්ටන් විසින් අරබන ලද, ජනාධිපති ධුරයෙන්, සමුහ ආණ්ඩු අගයන් හා සිවිල් සදාචාරයන් නිරුපනය වන තත්ත්වයක් අනුගමනය කරන ලදී. ඔහු කිසිදු දුෂණයකට හසු නොවන ලදී. වොෂින්ටන් කැබිනට් මණ්ඩලය පමණක් නොව වොෂින්ටන් පරිපාලනයේ වැදගත් වැඩසටහන් වලටද ඔහු දායක විය. විශේෂයෙන් නාවුක හා යුධ බලය පුළුල් කිරීම දේ සමග මද්‍යම රජය බලාත්මක කිරීමට ඔහු කටයුතු කළේය. ඔහුගේ ආර්ථික වැඩසටහන හමිල්ටන්ගේ වැඩසටහනේ දිගුවක් විය. ඔහු කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානීන්ගෙන් නිතර උපදෙස් ලබා ගත් අතර ඒ අතර මුල්‍ය ලේකම් ඔලිවර් වොල්කොට් ද විය. වොෂින්ටන් කැබිනට් මණ්ඩලය තබා ගැනීමේ ඔහුගේ තීරණය ඉතිහාසඥයන් අතර මත බේදයකට හේතු වී ඇත. ඔහුන් බොහොමයක් හමිල්ටන්ගේ ආධාර කරුවන් වුවද ඔවුන් තබා ගැනීම සුමට සංක්‍රාන්තියකට හේතු විය. ඔහුගේ ධුර කාලය අතර ඔහු කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් ස්වාධීන ලෙස කටයුතු කළේය. කැබිනට් මණ්ඩලයේ විරෝධය මත සිය තීරණ ගැනීම සිදු කෙරිණි. ඔහුගේ කැබිනට් මණ්ඩලයේ දැඩි කැමැත්තක් දැක්වු ප්‍රංශය සමග ඇතිවෙන්නට ගිය යුද්ධය ඔහු වලක්වන ලදී. ප්‍රංශය සමග වු මෙම අර්ධ යුද්ධය යුරෝපය සමග ඇතිවීමට ගිය පටලවිල්ලකින් ගැලවා ගැනීමක් විය. ඉතිහාසඥයකු වු ජෝජ් හෙරින්ට අනුව ප්‍රරම්භාකයන්ගෙන් වඩාත්ම ස්වාදීන මනසක් තිබුනේ ඇඩම්ස් හටය. ඔහු ෆෙඩරල් වාදීන්ට බැදී සිටියද ඔහු විපක්ෂ ඩිමොක්‍රට් රීපබ්ලිකන් වරු තරමටම සිය පාක්ෂිකයන් සමග නොඑකගතාවයන් ඇති කර ගන්න ලදී. "කටුඅත්තක්" ලෙස හැදින්වුවද ඔහුගේ ස්වාධීන බව මුළුමනින්ම කලබලකාරී අවස්ථා වලදී හොද තීරණ ගැනීමට හේතු විය. ඇත්තටම ඔහුගේ ජනප්‍රිය භාවයට හානි වුවද ප්‍රංශය සමග සාමයකට එලබීම ඔහුගේ තීරණයක් විය. එය ඔහුගේ මීලග ඡන්දයේදී බලපෑවද ඔහු ඔහුගේ තීරණය පිළිබද කුල්මත්ව සිටියේය. කොටින්ම ඔහු එය සිය මිනී වලේ සමරු ඵලකයේද කොටවන ලදී. ඔහු සිය ධුර කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ගත කලේ මැසචුසෙට්ස් හී වු සිය නිවසේය. ===අර්ධ යුද්ධය හා ප්‍රංශය සමග සාමය=== ජෝන් ඇඩම්ස් විසින් 1815 ජනවාරි මස ලිපියක් මගින් ජේම්ස් ලොය්ඩ් අමතමින් මෙහි සැතපී සිටිනනේ 1800 දී ප්‍රංශය සමග සාමය ඇති කර ගැනීමට මුල් වු ජෝන් ඇඩම්ස් යන්න තම මිනි වලේ සමරු ඵලකයේ කෙටීම තරම තමන් සතුටු වන තවත් දෙයක් නොවන බවයි. ඇඩම්ස් ගේ ධුරකාලය යුරෝපීය යන් සමග ගැටුම් දිග්ගස්සා නොගැනීමේ ප්‍රතිපත්තිය නිසා වියවුල් සහගත විය. බ්‍රිතාන්‍ය හා ප්‍රංශය යුද්ධයක් පැටලී සිටි අතර හැමිල්ටන් ඇතුළු ෆෙඩරල් වාදීන් බ්‍රිතාන්‍යට පක්ෂ වූ අතර ජෙෆෙර්සන් ඇතුළු ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ප්‍රංශයට පක්ෂ වුහ. ජෙෆෙර්සන් ජනපති වනු ප්‍රංශයේ කැමැත්ත විය. ධුරයට පත් වීමෙන් පසු ඔහු යුරෝපියන් සමග යුධ නොවදීමේ වොෂින්ටන් ප්‍රතිපත්තිය දිගටම සිටියේය. ප්‍රංශය ඇමෙරිකාව බ්‍රිතාන්‍යේ කනිෂ්ඨ සහකරුවකු ලෙස සැලකීම නිසා බ්‍රිතාන්‍ය සමග ගනුදෙනු කල ඇමෙරිකානු වෙළද නැව් සිය භාරයට ගැනිණි. විප්ලවයේදී කල උපකාර හේතුවෙන් ඇමෙරිකානුවන් තව දුරටත් ප්‍රංශ හිතවාදීන් ලෙස සිටියහ. එනමුත් ප්‍රංශය එරෙහිව ඇමෙරිකානුවන් ඇඩම්ස් හෝ වන කිසිවෙකු පසු පස නොගියහ. ප්‍රශ්නය සමතයකට පත් වුයේ කිසිදු සාකච්චාවකට පෙර ප්‍රංශය විසින් විශාල අල්ලස් මුදලක් ඉල්ලා සිටීම නිසාය. ඇමෙරිකානුවන් බොහෝ විට ප්‍රංශයට ලැදිව සිටි මුත් මෙම සිද්ධියෙන් පසු බොහෝ දෙනා ප්‍රංශයට විරුද්ධ විය. ප්‍රංශ හිතවාදීන් වු ජෙෆෙර්නියන්වරු මෙයින් මහත් අපහසුතාවයකට පත් වු අතර අමෙර්කනුවන් ප්‍රංශය සමග යුධ වැදිය යුතු බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. යුරෝපයේ බොහෝ සටන් ජයගෙන තිබු ප්‍රංශය වැනි රටක් සමග යුධ වැදී ජයගැනීම පහසු දෙයක් නොවන බව ඇඩම්ස් හා ඔහුගේ උපදේශකයන්ගේ අදහස විය. ඇමෙරිකානුවන්ට එල්ල වන ප්‍රහාර වැළැක්වීම උදෙසා ඒ වෙනුවට ඇමෙරිකානු නැව් විසින් ප්‍රංශ නැව් වලට අඩම්තේට්ටම් කිරීමේ උපක්‍රමයක් අනුගමනය කරන ලදී. 1798 දී ඇවිලුණු මෙම ප්‍රංශ ඇමෙරිකා නාවුක යුද්ධය අර්ධ යුද්ධයක් ලෙස සැලකේ. විශාල හා මහත් බලගතු වු ප්‍රංශ හමුදාවේ ආක්‍රමණයක් ඇති වීමට ඉඩ තිබු බැවින් ඇඩම්ස් හා ෆෙඩරල් කොන්ග්‍රසය විසින් වොෂින්ටන් ගේ නායකත්වය යටතේ යුධ හමුධව ශක්තිමත් කරන ලදී. හැමිල්ටන් දෙවන අණකරු වීම වොෂින්ටන්ගේ අභිප්‍රාය විය. සියල්ලටම ප්‍රත්‍යක්ෂ වු පරිදි වොෂින්ටන්ගේ වයස නිසා හැමිල්ටන් සැබවින්ම නායකයා විය. USS Constitution වැනි යුධනැව් ඇතුළු බලසම්පන්න නැව් 6 ක් එක්කරමින් නාවුක හමුදාව නැවත ගොඩනගන ලදී. නාවුක හා යුධ හමුධාවන්ගේ වියදම සදහා කොන්ග්‍රසය විසින් නව දේපල මත නව බදු (1798 ඍජු බද්ධ) ඇති කරන ලදී. එය එවැනි පළමු හා අවසාන බද්ධ විය. බදු ගෙවන්නන් මෙයින් කෝප වු අතර එය අග්නිදිග පෙනිසිල්වේනියාවේ වෙන කොතනකටත් වඩා වැඩි විය. සමුහ ආණ්ඩු නිදහසට හා පල්ලි වලට තර්ජනයක් වේ යයි සිත ජර්මන් කතා කරන ගොවියන් අතර වු Bloodless fries නම් කැරලිකරුවන් වසින් අරගල ඇති කරන ලදී. යුධ දෙපාර්තමේන්තුවේ හැමිල්ටන් හට වැදගත් ධුරයක් හිමි වු අතර එයින් ඇඩම්ස් හා හැමිල්ටන් ආධාරකරුවන් අතර වු විරසකය තවත් පුළුල් විය. හමුධාවේ පාලනය පිළිබද ඉල්ලමින් ඔවුන් කටයුතු කලේ ජනපති ආකාරයටය. ඇඩම්ස්ට අවශ්‍ය කල පරිදි රීපබ්ලිකන් ඩිමොක්‍රටික් සහයෝගය ලබා ගැනීම උදෙසා හමුධව තුල රීපබ්ලිකන් ඩිමොක්‍රටික් පාක්ෂිකයන්ට හමුධාවේ වැදගත් තනතුරු ලබා දීමටද ඔවුන් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. විශාල හමුධාවක් ඇති කිරීම නිසා හැමිල්ටන් විසින් විශාල ජනප්‍රියත්වයක් හිමි කර ගන්න ලදී. ඔවුන් ඇඩම්ස් සතු දේ බොහොමයක් අන්සතු කරන ලදී. සමස්ත ජාතියම ප්‍රංශයට එරෙහිව රැගෙනයාම හා ෆෙඩරල් පක්ෂය ඔවුන්ගේ දෙයක් ලෙස ඔවුන් සලකන ලදී. සමස්තයක් ලෙස දේශප්‍රේමීත්වය හා නාවුක සටන් කීපයක් ජය ගැනීම නිසා යුද්ධය හා ඇඩම්ස් ගේ ජනප්‍රියත්වය ඉහල නැංවිණි. අධිරාජ්‍ය වැදී ප්‍රංශයට එරෙහිව යුධ වඩා ජයගැනීම කළනොහැකි බව ඇඩම්ස් ට තේරුම් ගිය හෙයින් , ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වයට වන හානියද නොසලකා ඔහු සාම සදහා ඉදිරිපත් විය. 1799 පෙබරවාරි මසදී ඔහු සාම සාකච්චා සදහා විලියම් වැන්ස් මුරේ ව ප්‍රංශය වෙත පිටත් කර හරීන ලදී. යුධ කිරීම ඵලක් නොමැති බව තේරුම් ගත් නැපෝලියන් සාමය සදහා කැමැත්ත පල කරන ලදී. 1800 වු සමලුවෙදී 1798 මිත්‍රත්ව ගිවිසිමු අවලංගු වු අතර එක්සත් ජනපදය විදේශ පැටලවිලි වලින් නිදහස් විය. ඇඩම්ස් යුද්ධය වැළැක්වූ අතර එම ක්‍රියාවලියේදී ඔහුගේ පක්ෂය බේද වීම් වලට ලක්විය. ඔහු සිතු පරිදිම එය ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වයට හානි ගෙන දුනි. කෙසේවුවත් ඇඩම්ස් සිය ජාතිය යුද්ධයෙන් ඉවත් කර තැබීම නිසා අතිශයින්ම ප්‍රීතිමත් විය. පසු කලෙක ඔහු සිය මිනි වලේ සමරු ඵලකයේ මෙහි සැතපී සිටිනනේ 1800 දී ප්‍රංශය සමග සාමය ඇති කර ගැනීමට මුල් වු ජෝන් ඇඩම්ස් යන්නද සටහන් කරන ලදී. ===පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත=== XYZ කටයුතු වලින් ඩිමොක්‍රතටික් රිපුබ්ලිකන් වරු අපකීර්තියට පත් වුවද ෆෙදරල්වාදීන්ට ඔවුන් දැක්වූ විරෝධය ඉහල මට්ටමක පැවතිනි. යුධ පරිසරයක් තුල මෙන්ම ප්‍රංශ විප්ලවය කාලයේ වු ත්‍රස්ත ආධිපත්‍යය ක මතකයන් තුල නහර පුපුරන මට්ටමක් පැවතිනි. ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ප්‍රංශයට සහය දැක්වූ අතර අතුම්හු රීපබ්ලිකන් වරු එළවා දැමීමට ප්‍රංශ විප්ලයවට සමාන සිදුවීමක් සිදුවෙ යයි බලාපොරොත්තුවෙන් සිටියහ. ඇතැම් ප්‍රාන්තවල වු ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ෆෙඩරල් නීති ක්‍රියාත්මක කිරීම හා කැරැල්ලක් ඇති කිරීමටද තර්ජනය කළහ. මෙහිදී ෆෙඩරල් වාදීන් හමුධ යවා ඔවුන් අත්තඩංගුවට ගන්නා බවට තර්ජනය කළහ. යුරෝපය පුරා පැතිරෙමින් තිබු අවිශ්වාසය ඇමෙරිකාවටද ළගාවිය. භේද වීම අන් කවරදදාටත් වඩා ඉහල තත්ත්වයක් ගැනිණි. ඇමෙරිකාව දෙකඩ වීමේ ලකුණු පහළ විය. ෆෙඩරල් වරුන් දුටු ආකාරයට මොවුන් ප්‍රංශ හා ප්‍රංශවරුන්ට අනුකම්පාව දක්වන සංක්‍රමණිකයන් විය. මෙම නිසා කොන්ග්‍රසයේ සිටි ෆෙඩරල් වාදීන් ගෙන ආ පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත ඇඩම්ස් විසින් 1798 දී අත්සන් කරන ලදී. පනත හතරැක විස. දෙශානුකුලන පනත, පරදේශ පනත, පරදේශ සතුරන්ගේ පනත හා දේශද්‍රෝහී පනත ඒවා අතර විය. විපක්ෂයෙන් එල්ල වු බලපෑම් වැළැක්වීම උදෙසා මෙම පනත 4 ගෙන එන ලදී. දේශානුකුලන පනත මගින් සංක්‍රමනිකයෙක් අමෙර්කානු පුරවැසි භාවය ලබා ගැනීම උදෙසා පදිංචිව සිටිය යුතු කාලය වසර 14 දක්වා දීර්ඝ කිරිනි. පරදේශ මිතුරු පනත හා පරදේශ තුරු පනත් මගින් ජනාධිපති විසින් තර්ජනයක් වේ යයි සලකන පුද්ගලයෙකු පිටුවහල් කිරීමට ඉඩ ලබා දුනි. පරදේශ පනත මගින් රජයට හා එහි නිලධාරීන්ට එරෙහිව බොරු ප්‍රකාශ කරන පුද්ගලයන් ට එරෙහිව චෝදනා කිරීමට බලය ලබා දෙන ලදී. වසර 2-5 දක්වා සිර දඩුවන් හා ඩොලර් 5,000 දක්වා දඩයක් නියම කිරීමටද හැකි විය. ඇඩම්ස් විසින් මම පනත කිසිවක් ආරම්භ හෝ ප්‍රවර්ධනය නොකලද ඒවා අනුමැත කරන ලදී. මෙම පනත මගින් පුවත්පත් කතුවරුන් කීප දෙනෙකු හා කොන්ග්‍රස් සභිකයේකුට චෝදනා එල්ල කිරීම මත්භේදත්මක් විය. ඉතිහාසඥයින්ට අනුව පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත එතරම් ක්‍රියාත්මක නොවූ අතර මෙම පනත මගින් වරදකරුවන් බවට පත් කලේ 10 දෙනෙක් පමණකි එමේන්ම ඇඩම්ස් විසින් කිසිවිටකත් පිටුවහල් කිරීමකට අත්සන නොකරන ලදී. මෙම පනතට විරුද්ධව කරුණු ප්‍රකාශ කලේ ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු පමණි. ඉතිහාසඥයින්ට අනුව මෙම පනත මුල සිටම මතභේදාත්මක වුනු අතර මේ හේතුවෙන් පරදෙශීන් ස්වේච්චාවෙන්ම රට හැර ගියහ. 1800 මැතිවරණය අනිත් පක්ෂයේ ප්‍රතිපත්ති විවේචනය කරන්නාවූ අමිහිරි හා චංචල එකක් විය. 1800 මැතිවරණයෙන් ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු ඔවුන් එම පනත ෆෙඩරල් වරුන්ට එරෙහිව යොදා ගන්නා ලදී. ===1800 මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය=== 1799 වු වොෂින්ටන්ගේ මරණය සිදුවිය. එය පක්ෂයේ සංකේතයබදු වු හා සමගිය ඇති කල පුද්ගලයෙකුගේ අහිමි වීමක් වුයෙන් ෆෙඩරල් වාදීන් දුර්වල කිරීමක් විය. 1800 ජනාධිපති මැතිවරණයේදී ඇඩම්ස් හා ඔහුගේ හිතවත් ෆෙඩරල් අපේක්ෂක චර්ස් කෝට්ස්වෙර්ත් පිනකිනි විසින් රීපබ්ලිකන් අපේක්ෂකයන් වු ජෙෆෙර්සන් හා බාර් ට එරෙහිව ඡන්දය ඉල්ලන ලදී. අවසානයේදී 65 ට 73 ලෙස ඇඩම්ස් ජෙෆෙර්සන් හමුවේ පරාජයට පත් විය. ඇඩම්ස්ගේ පරාජයට මුල් වුයේ රිපුබලිකන් වරුන්ගේ මනා සංවිධන ශක්තිය හා ෆෙඩරල් වාදීන්ගේ අසමගියයි. පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත , දකුණේ ජෙෆෙර්සන් හට වූ ජනප්‍රියත්වය හා නිව් යෝක් ප්‍රාන්තයේ ආරොන් බාර් ගේ සාර්ථක මැතවරණ ව්‍යාපාරය එයට හේතු විය. ඇඩම්ගේ ධුර කාලයේ අවසාන මාස කිහිපයේදී ඔහු ඒ වන විට නිම නොකර තිබු ජනාධිපති නිවසට (පසුව ධවල මන්දිරයලෙස හැදින්වූ) 1800 නොවැම්බර් 1 දින සිට පදිංචියට යන ලදී. ===පරිපාලන හා කැබිනට් මණ්ඩලය=== ධුරය නම ධුර කාලය ජනාධිපති ජෝන් ඇඩම්ස් 1797-1801 උප ජනාධිපති තෝමස් ජෙෆෙර්සන් 1797-1801 රාජ්‍ය ලේකම් ටිමොති පිකරින්ග් 1797-1800 ජෝන් මාර්ෂල් 1800-1801 මුල්‍ය ලෙකම් ඔලිවර් වොල්කොට් 1797-1801 සැමුවෙල් ඩේක්ස්ටර් 1801 ආරක්ෂක ලේකම් ජේම්ස් මැක්හෙන්රි 1796-1800 සැමුවෙල් ඩේක්ස්ටර් 1800-1801 නීතිපති චාල්ස් ලී 1797-1801 නාවුක ලේකම් බෙන්ජමින් ස්ටෝදර්ට් 1798-1801 අධිකරණ පත්කිරීම් අග්‍රවිනිෂ්චකාර ජෝන් ජේ 1800 ජෝන් මාෂල් 1801-1835 සහකාර විනිෂ්චකාර බුෂ්රෝඩ් වොෂින්ටන් 1799-1829 අල්ෆ්රෙඩ් මෝර් 1800-1804 ===කතාවන්=== ආරම්භක දේශනය (1797 මාර්තු 4) අයහපත් සෞක්‍ය තත්ත්වය නිසා විශ්‍රාම ගිය ඔලිවර් එල්ස්වත් ට පසුව එක්සත් ජනපදයේ සිව්වන අග්‍රවිනිෂ්චකාර ලෙස පත් කරන ලද ජෝන් මාෂල් ඇඩම්ස් ගේ ඇඩම්ස්ගේ ප්‍රමුඛ සිදුවීමක් විය. මාෂල්ගේ දීර්ඝ ධුර කාලය ෆෙඩරල් වරුන්ගේ දීර්ඝ බලපෑම පෙන්නුම් කරයි. ===වෙනත් අධිකරණ පත්කිරීම්=== කොන්ග්‍රසය දුර්වල වු අවස්ථා වලදී 1801 අධිකරණ පනත පිහිටුවන ලදී. එයින් දිස්ත්‍රික් උසාවි හා මහාධිකරණය අතර අභියාචනාධිකරණයක් ඇති කරන ලදී. දෙආකාර වු එම පනතේ අරමුණ වුයේ 1798 අධිකරණ පනතේ ඵලයක් වු ෆෙඩරල් අධිකරණයේ වු දුර්වලතා මගහැරීම හා පරාජය වු ෆෙඩරල් වාදීන්ට අධිකරණ තනතුරු ලබා දීමයි. ඔහුගේ ධුර කාලය ඉකුත් වෙමින් තිබු නිසා, ඇඩම්ස් විසින් මෙම පනත ප්‍රකාරව නව අධිකරණ පත්වීම් බොහොමයක් සිදු කල අතර එය ඔහුගේ ප්‍රතිවාදීන් විසින් "මහ රැ නඩුකාරයන්" ලෙස හදුන්වනු ලැබුවේය. 1802 අධිකරණ පනත බලාත්මක වීමෙන් පසු ජෙෆෙර්සන් ෆිසින් මෙම බොහොමයක් පත්වීම් අවලංගු කරන ලදී. මෙමගින් 1801 අධිකරණ පනත මගින් ඇති කල නව උසාවි අහෝසි කරන ලද අතර 1789 තිබු පෙර තත්තත්වයට ෆෙඩරල් උසාවි ගෙන එන ලදී. ==ජනාධිපති ධුරයෙන් පසු== 1800 වු පරාජයෙන් පසු ඔහු සිය පුද්ගලික ජීවිතයට විශ්‍රාම ගන්නා ලදී. ඔහු ජීවත්ව සිටි කාලයේදී සිය අනුප්‍රාප්තිකයාගේ දිවුරුම් දීමට නොපැමිණි ජනාධිපති වරුන් සිව් දෙනාගෙන් එක් අයෙකු විය. එමෙන්ම ඉතිරි තිදෙනාගෙන් එක් අයෙකු වුයේ ඔහුගේ පුතු වු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ය. ඔහු ජෙෆෙර්සන් සමග පැවැත්වූ සම්භන්දතා ඔහු හුදකලාවීමට් හෝ අමනාපයක් දැක්වූ බවට පසු කලක විද්‍යාර්ථන් විසින් දැක්වූ අදහසට පටහැනි වේ. ඔහු ජෙෆෙර්සන් ගේ දිව්රුම් දීමට ප්‍රථමයෙන් වොෂින්ටන් වලින් පිටත් වුයේ සිය පුතු වු චාල්ස් ඇඩම්ස් ගේ මිය යාමෙන් වු සිත් තැවුල නිසා බව පැවසේ. ක්වින්සි නගරයේ පීස්ෆීල්ඩ් හී සිය නිවසට වී වගා කටයුතු වල නියැලිනි. ඔහු සිය චරිතාපදාන රචනය ආරම්භ කරන ලද අතරම (එය කිසිදා එලි දැක් නොවිණි) සිය පරණ මිතුරන් වු බෙන්ජමින් වොටර්හාවුස් හා බෙන්ජමින් රශ් සමග සබදතා ඇති කර ගත්තේය. ජනාධිපති ලෙස දෙවරක් කටයුතු කිරීමෙන් පසු 1809 දී ජෙෆෙර්සන් මහජන සේවයෙන් ඉවත් වීමෙන් පසු ඇඩම්ස්ගේ හඬ නැවත අවධි විය. බොස්ටන් දේශප්‍රේමියා පුවත්පතට පලකිරීමට පුරා වසර තුනක් ලිපි යවමින් හැමිල්ටන් ඇඩම්ස් ගේ චරිතය හා හැසිරීම විවේචනය කරමින් පලකල පොතක කරුණු එකින් එක නිශ්ප්‍රබා කරන ලදී. 1894 දී හැමිල්ටන් මිය ගියද නිව් යෝක් වැසියන්ගේ තදබල ප්‍රහාර වලින් තමුන් නිර්ධෝෂ කර ගැනීමට ඔහුට උවමනා විය. ==ජෙෆෙර්සන් සමග සම්භන්දතා== 1812 මුල් භාගයේදී ඇඩම්ස් ජෙෆෙර්සන් සමග සාමදාන විය. නිදහස් ප්‍රකාශය අත්සන් කල බෙන්ජමින් රශ් ඔවුන් දෙදෙනාගේ එකතුවීමට අනුබල දුන්නේය. 1812 නව අවුරුදු දින ඔහු ජෙෆෙර්සන් හට කෙටි ලියමනක් යවන ලදී. අසනින්ම ජෙෆෙර්සන් විසින් ලිපියක් යොමු කරන ලද අතර ලිපි මගින් ඔවුන් සිය මිත්‍රත්වය වැඩි දියුණු කර ගන්න ලදී. 1812 ඇරඹි එම සම්බන්ද තව ඔවුන් මිය යන තුරුම පවතී අතර එම ලිපි හුවමාරුව ඇමෙරිකානු සාහිත්‍යයේ සන්ධිස්ථානයක් ලෙස සැලකේ. එම ලිපි උසස් දැකමකින් සමන්විත් වුනි. ඔවුන්ගේ සබදතාව වසර 15 පවතී අතර ලිපි 158 පමණ හුවමාරු විය. "ස්භාවික කුලීනත්වය" සාකච්ඡා කරන ලද්දේ මෙම වසර කීපයේදීය. ==පවුල් ජීවිතය== ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ මරණයට මාස 16 කට පෙර ඔහුගේ පුත් ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ඇමෙරිකාවේ 6 වන ජනාධිපති ලෙස පත්වුණු අතර එය 2001 දී හිටපු ජනපති ජෝජ් ව බුෂ් තෙක් හිටපු ජනාධිපති වරයෙකුගේ පුතෙකු විසින් ජනපති පධවියට පත් වුනු පළමු අවස්ථාව විය. ඇඩම්ස්ගේ දියණිය වු අබිගෙල් ඇඩම්ස් මහජන නියෝජිතයෙක් වු විලියම් ස්ටීවන් ස්මිත් සමග විවාහ වු අතර එය අසර්තක වීමෙන් පසු නැවත මාපියන්ගේ නිවසට පැමිණියාය. ඇය 1813 දී පියයුරු පිළිකාවකින් මිය ගිය අතර ඔහුගේ පුත් මත පන් නිසා 1800 මිය ගියේය. ඔහුගේ බිරිද 1818 ඔක්තෝබර් 28 වන දින තයිරොයිඩ් වලදී මිය ගියාය. ඔහු මිය යන තෙක් ඔහුගේ පුත් තෝමස් හා හා ඔහුගේ පවුලේ අය ජීවත් වීය. ==මරණය== ඔහු මිය යාමට මාසයකට පමණ පෙර ඔහු ඇමෙරිකාවේ ඉරණම පිළිබද ප්‍රකාශයක් නිකුත් කල අතර එය ජෝ හොකිම් නම් ඉතිහාසඥයාට අනුව සිය රටවැසියාට කල අනතුර ඇගවීමක් විය. 1826 ජුලි 4 වන දින නිදහස් ප්‍රකාශය ට 50 වසරක් එළබෙන දිනයේදී ක්වින්සි හී සිය නිවසේදී ඔහු මිය ගියේය. ඔහුට එදින 4 වනදා බව පැවසූ විට ඔහු ඉතා පැහැදිලි හඩින් එය ඉතා හොද දිනයක් යයි පවසන ලදී. ඔහුගේ අවසාන වදන් වුයේ "තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ජීවත්වනවා" යන්නයි ( ජෙෆෙර්සන් , ඇඩම්ස් මිය යාමට පය කීපයකට පෙර මිය ගියේය). ඔහුගේ මරණය සිදු වුයේ නිදහස් ප්‍රකාශනය අත්සන් කල අයගෙන් ජීවත් වන එකම පුද්ගලයා බවට චාල්ස් කැරොල් බවට පත් කරමිනි. ඔහු මිය ගියේ ඔහුගේ පුත් ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ජනපති ධුරය දරන සමයේදීය. ඔහුගේ දේහය එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රථම පරිශ් පල්ලියේ තැන්පත් කර ඇතී මුත් ඇත්තටම ඔහුව භූමදාන කරන ලද්දේ හැන්කොක් සුසාන භූමියේය. 2001 වසරේදී රොනල්ඩ් රේගන් විසින් බිද හෙලීමට් ප්‍රථම වසර 175 පුරාවටම පවතී දේශයේ වැඩිම කල් දිවි ගෙවූ (වසර 90 කුත් දින 247 කුත්) ජනපති වුයේ ද ඔහුය. ==දේශපාලන දර්ශනය හා දැක්ම== ===රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන්=== ඔහුගේ ජීවිත කාලය පුරාවටම ඔහු රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන් පිළිබද මතබේදාත්මක ප්‍රකාශ සිදු කරන ලදී. එක් කාලයකදී ඔහු මෙම පරිචයන්ට සහයෝගය දක්වමින් කියා සිටියේ නීතිය හා මිනිසුන්ගේ නිදහස රකින එකම ආයතනය වන්නේ රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන් පමණක් බවයි. නමුත් යම් කාලයකදී ඔයු ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ මතයක් දැරීය. එම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් ඔහු විවේචනය කල වුන් අස්වසන්නක් නොවූ අතර ඔහුව රාජකීයත්වය කරපින්නා ගත්තෙකු ලෙස ඔහුව සිය කාලය තුලම හංවඩු ගැසිනි. ඉතා අසභ්‍ය වු එම විවේචන ඔහු රජ වීමට තැත් කරන බවත් ඔහුගේ පුත් වු ජෝන් ක්වින්සි මීලග ජනපති බවට පත් කෙරීමට දරන උත්සහයක් බවත් අගවිනි. ඇඩම්ස් විසින් ඔහු වෙත එල්ල වු රළු වුද සත්‍යය මත එල්ල කළා වුද ප්‍රහාර කිසි දිනක පිළිගත්තේ නැත. ඔහු නොපිලිගත්තද ඔහු "Davila" නමැති කෘතිය සම්පාදනය කරන අවධියේ රාජකීයත්වය හා පරම්පරා උරුමය දෙසට නබුරුවෙමින් සිටියේය. එලෙසින්ම ඔහු උප ජනාධිපති බවට පත්වීමෙන් සුළු කාලයකට පසු පරම්පරා උරුමය හා රාජකීයත්වය ඇමෙරිකාව විසින් පිළිගත් යුතු බවට යෝජනා කළේය. එම ප්‍රකාශ වලට ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහසක් ඔහු ජෙෆෙර්සන් ට ලියු ලිපියක සටහන් වේ. මම රජුන් , සාමිවරුන් හා සාමාන්‍ය ජනතාව සිටින රජයක් හෝ වෙනත් වචනවලින් කියනවානම් පරම්පරාගත් විධායකයක්, සෙනෙට් සභාවක් එක්සත් ජනපදය තුල හෝ ප්‍රාන්තයක් තුල ඇතිකිරීමට සැරසෙනවා යයි ඔබ සිතන්නේ නම් ඔබට වැරදී ඇත. මා එවැනි දෙයක් මගේ රාජකාරි හෝ පුද්ගලික ලිපියක නොලියා ඇති අතර එවන් දෙයක් ලිය ඇත්නම් එය පෙන්වාදෙන ලෙස මම ඔබට අභියෝග කරන බවයි. ==ආගමික දැක්ම== ඔහුගේ මුතුන් මිත්තන් ශුද්ධවන්තයන්ගෙන් පැවතෙන්නන් වු බැවින් ඔහු සභාවට අයිති පුද්ගලයෙකු ලෙස ඇති විනි. ඔහුගේ අපදාන කතෘ ඩේවිඩ් මැක්කළෝ ට අනුව ඔහු සැදැහැවත් ක්‍රිස්තියානි භක්තිකයෙක් මෙන්ම නිදහස් චින්තකයෙක්ද විය. ඔහු හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ඉගෙන ගත් සමයේ එහි දේව වාදය වර්ධනය වෙමින් පැවතිනි. ඔහුගේ ඇතැම් දේශනා හා ලේඛන වල දේව වාදය පිළිබද අදහස්‌ තිබුණි. ඔහු විශ්වාස කල පරිදි පල්ලියේ දේව මෙහෙය මිනිසාගේ මානසික සුවයට මග පාදන බවයි. එව්රට් (1966) දැක්වූ ආකාරයට ඇඩම්ස් ආගම ගැන කටයුතු කලේ සාධාරණත්වය වැනි කරුණු මුල් කර ගෙන බව හා ආගම පුර්ණත්වය වෙනුවෙන් වෙනස් වීම හා පරිණාමය විය යුතු බවයි. ෆීල්ඩින්ග් (1940) පැවසූ පරිදි ඇඩම්ස් ගේ ඇදහිලි හා විශ්වාසයන් ශුද්ධවන්ත බව හා දේවවාදී බව නිරුපනය කරන බවයි. ඇඩම්ස් විසින් එක් වරක් ප්‍රකාශ කලේ ක්‍රිස්තියානි දහම මුලිකවම හෙළිදරව් කරන සුළු වුවද එය වැරදි අර්ථකථනයන්ගෙන්, වැරදි භාවිතයන්ගෙන් මිත්‍යා දෘෂ්ටික, වැරදි සහගත් වෙමින් පවතින බවයි. ==චරිතාපදාන== ජෝන් ඇඩම්ස් ගේ පළමු චරිතාපදානය ලෙස එළිදැක්වූයේ වෙළුම් දෙකක් ලෙස පැමිණි චාල්ස් ෆ්‍රැන්සිස් ඇඩම්ස් විසින් සංස්කරණය කරන ලද 1850 ,1856 අතර කාලය තුල චාල්ස් C ලිට්ල් හා බොස්ටන් හී ජේම්ස් බ්‍රවුන් විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද The Works of John Adams, Esq., Second President of the United State නම් කෘතියයි. මෙහි පැලමු පරිච්චේද 7 ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ගේ වන අතර ඉතිරිය චාල්ස් ෆ්‍රැන්සිස් ඇඩම්ස් ගේ වේ. 1929 දී ප්‍රසිද්ද වු ජෙෆෙර්සන් පිළිබද චරිතාපදානය ලියු ඇමෙරිකානු ඉතිහාසය පිළිබද ප්‍රංශ විශේසඥයෙකු වු ගිල්බට් චිනඩ් විසින් 1933 දී රචිත Honest John Adams, ඔහු පිළිබද ප්‍රථම නුතන චරිතාපදානය වේ. ඇඩම්ස් සම්බන්ද හොදම ලේඛනය ලෙස එය වසර ගණනක් සැලකිණි. 1950 දී ඇඩම්ස්ගේ ලිපි ගොනු නිරාවරණය වීමත් සමග පේජ් ස්මිත් විසින් මීට පෙර හෙලින් නොවූ කරුණු අලළා චරිතාපදානයක් සම්පාදනය කළේය. එම ග්‍රන්ථය 1962 වසරේදී Boncroft සම්මනය් දින ගන්නා ලදී. 1975 දී පීටර් ශෝ විසින් The Character of John Adams නමැති කෘතිය පල කරන ලදී. 1992 දී ජෝශප් ජේ එලිස් විසින් Passionate Sage: The Character and Legacy of John Adams නම් චරිතාංග විග්‍රහයක් ඉදිරිපත් කලේය. එලිස් ගේ ප්‍රථම සාර්ථක පලකිරීම වු මෙය ඇඩම්ස්ගේ චරිතය පිළිබද ලියවුනු හොදම හා විචාරශීලී කෘතිය ලෙස සැලකේ. 1993 දී විප්ලවවාදී යුද ඉතිහාසඥයකු හා චරිත කතා කරුවෙකු වු ජෝන් E ෆෙර්ලින් විසින් John Adams නම් කෘතිය පල කල අතර එය ඇඩම්ස්ගේ මානසික සංවේදී බව පෙන්නුම් කෙරේ. එම කෘතිය මෙතෙක් පලවූ හොදම චරිතාපදානය ලෙස සැලකේ. 2001 දී ප්‍රසිද්ද ඉතිහාසඥයකු වු ඩේවිඩ් මැක්කළෝ John Adams නම් විශාල චරිතාපදානය පල කල අතර එය විවිධ සම්මාන හා ජනතා ප්‍රසාදයද දිනා ගත්තේය. මැක්කළෝ ගේ චරිතාපදානය 2008 වසරේදී ටෙලි නාට්‍ය යකට නැගුන අතර පොල් ගිඅමටි විසින් ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ චරිතයට පන පොවන ලදී. 2005 වසරේදී ජේම්ස් ග්‍රාන්ට් විසින් John Adams, Party of One නම් කෘතිය පල කරන ලදී ==මේවාද බලන්න== *[[හැනා ඇඩම්ස්]] *කොන්ග්‍රස් පුස්තකාලයේ [[ජෝන් ඇඩම්ස් ගොඩනැගිල්ල]] *ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ උසාවිය ලෙස හැදින්වෙන සෆෝක් ප්‍රදේශයේ උසාවිය == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} [[ප්‍රවර්ගය:1735 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:1826 මරණ]] [[ප්‍රවර්ගය:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] hw85koxzb5th2zxt7ablhc7tc9nlvl0 751438 751422 2025-06-27T06:41:32Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751438 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |name = ජෝන් ඇඩම්ස් |image = US Navy 031029-N-6236G-001 A painting of President John Adams (1735-1826), 2nd president of the United States, by Asher B. Durand (1767-1845)-crop.jpg |alt = A painted portrait of a man with greying hair, looking left. |office = [[ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු|ඇමරිකාවේ දෙවැනි ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |term_start = 1797 මාර්තු 4 |term_end = 1801 මාර්තු 4 |predecessor = [[ජොර්ජ් වොෂින්ටන්|ජෝර්ජ් වොෂින්ටන්]] |successor = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |office2 = ඇමෙරිකාවේ පළමුවැනි උප ජනාධිපතිවරයා |president2 = ජෝර්ජ් වොෂින්ටන් |term_start2 = 1789* අප්‍රේල් 21 |term_end2 = 1797 මාර්තු 4 |predecessor2 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor2 = තෝමස් ජෙෆර්සන් |office3 = සෙන්ට් ජේම්ස් රාජසභාවට පත් වූ එක්සත් ජනපද තානාපති සහ ඇමති |appointed3 = සමාබන්ධන කොංග්‍රසය |term_start3 = 1785 අප්‍රේල් 1 |term_end3 = 1788 මාර්තු 30 |predecessor3 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor3 = තෝමස් පින්ක්නි |minister_from4 = ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය |country4 = නෙදර්ලන්තය |appointed4 = සමාබන්ධන කොංග්‍රසය |term_start4 = 1782 අප්‍රේල් 19 |term_end4 = 1788 මාර්තු 30 |predecessor4 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor4 = විලියම් ෂෝර්ට් |office5 = නියෝජිත<br>දෙවැනි මහාද්වීප කොංග්‍රසය<br>මැසචූසෙට්ස් ප්‍රාන්තයෙන් |term_start5 = 1775 මැයි 10 |term_end5 = 1778 ජූනි 27 |predecessor5 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor5 = සැමුඑල් හෝල්ටන් |office6 = නියෝජිත<br>පළමු මහාද්වීප කොංග්‍රසය<br>මැසචුසෙට්ස් බේ පළාත් සභාවෙන් |term_start6 = 1774 සැප්තැම්බර් 5 |term_end6 = 1774 ඔක්තෝබර් 26 |predecessor6 = අලුතින් පිහිටුවන ලද තනතුරකි |successor6 = තනතුර අලෝපනය කරන ලදි |birth_date = {{birth date|1735|10|30}} |birth_place = මැසචූසෙට්ස් හි බේන්ට්‍රී <br> <small>(වර්තමාන මැසචූසෙට්ස්හි කුවින්සි</small> |death_date = {{death date and age|1826|7|4|1735|10|30}} |death_place = මැසචූසෙට්ස් හි කුවින්සි |restingplace = [[United First Parish Church, Quincy, Massachusetts|United First Parish Church]]<br>[[Quincy, Massachusetts]] |party = ෆෙඩරලිස්ට් පක්ෂය |spouse = ඇබිගේල් ස්මිත් |children = ඇබිගේල් ඇඩම්ස් ස්මිත්|නැබි<br>ජෝන් කුවින්සි ඇඩම්ස්<br>සුසැනා ඇඩම්ස්<br>චාල්ස් ඇඩම්ස් (1770–1800)<br>තෝමස් බොයිල්ස්ටන් ඇඩම්ස්<br>එලිසබෙත් <small>(උපන්ගෙයි මළ)</small> |alma_mater = හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය |profession = නීතීඥ |religion = [[Unitarianism|Unitarian]] <br> <small>(previously [[Congregationalist]])</small> <ref>{{cite web|url=http://www.adherents.com/people/pa/John_Adams.html |title=The religion of John Adams, second U.S. President |publisher=Adherents.com |date= |accessdate=2012-05-15}}</ref> |signature = John Adams Sig 2.svg |signature_alt = Cursive signature in ink |footnotes = *උප ජනාධිපති වශයෙන් ඇඩම්ස් සිය වාරය පටන් ගත්තේ මාර්තු 4 ද අප්‍රේල් 6 ද යන්න විවාද සහිතය. මාර්තු 4 යන්න සිය පළමු උප ජනාධිපතිවාරය පටන් ගත් නිල දිනයයි. අප්‍රේල් 6 යන්න කොංග්‍රසය විසින් චන්ද දිස්ත්‍රික්ක ගණන් කර අවසන් වූ පසු උප ජනාධිපති වශයෙන් සහතික කළ දිනයයි. අප්‍රේල් 21 දිනය ඇඩම්ස් සෙනෙට් සභාවේ මුලසුන ගත් දිනයයි. }} '''ජෝන් ඇඩම්ස්''' (1735 ඔක්තෝබර් 30 - 1826 ජූලි 4) මුලින් එක්සත් ජනපදයේ පළමුවන උප ජනාධිපති ලෙස සේවය කිරීමෙන් අනතුරුව එක්සත් ජනපදයේ දෙවන ජනාධිපති ලෙස තේරී පත්විය. ඇඩම්ස් රාජතාන්ත්‍රිකකු, රජධුතයෙකු, මහා බ්‍රිතාන්‍යයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමේ අරගලයේ අනුශාසකයෙකු හා ඇමරිකාවේ ආරම්භක පීතෘ වරයෙකුද වේ. උගතෙකු වු ඔහු සමුහන්ඩුවාදය හා ශක්තිමත් මද්‍යම රජයක් ප්‍රචලිත කිරීමට වෙහෙසුන දේශපලන න්‍යායාචාර්ය වරයෙක් විය. ප්‍රකාශයට පත් වු ඔහුගේ ක්‍රියාවල, ඔහු සිය බිරිඳට, අනුකුත් ආරම්භක පීතෘවරුනට හා ප්‍රධාන උපදේශක ඇබිගේල් ඇඩම්ස් ලිවූ ලිපිවල ඔහු සතු වු නව හා බලපෑම්එල්ල කරන සුළු ලේඛන හැකියාව පෙන්වයි. කිසිදිනක වහලෙකු තබා නොගත් ඔහු වහල් මෙහෙයට ජීවිතය පුරාවටම විරුද්ධ විය. ජෝන් ඇඩම්ස් ප්‍රසිද්ධියට පත්වුයේ ඇමෙරිකානු විප්ලවයේ මුල් අවධියේදීය. ඔහු බොස්ටන් හී නීතිඥයෙකු හා ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයෙකු විය. මහද්වීපික කොන්ග්‍රසයේ මැසචුසෙට්ස් හි නියෝජිතයා ලෙස සිට කාලයේ ඔහු නිදහස ලබා ගැනීම සදහා කොන්ග්‍රසයට කැපී පෙනෙන බලපෑමක් සිදු කරන ලදී. 1776 නිදහස් ප්‍රකාශනය කෙටුම්පත් කිරීමේදී ඔහු තෝමස් ජෙෆෙර්සන් හට සහය වන ලද අතර ඔහු ඒ සම්බන්දයෙන් කොන්ග්‍රසයේ ප්‍රථමික න්‍යායාචාර්ය වරයකුද විය. එමෙන්ම පසුකාලීනව යුරෝපයේ රාජතාන්ත්‍රිකයෙකු ලෙස මහා බ්‍රිතාන්‍යය සමග සාම ගිවිසුම සාකච්ඡා කිරීමටද සහය විය. ඊට අමතරව නෙදර්ලන්ත බැන්කුකරුවන්ගෙන් ප්‍රධානම රාජ්‍ය ණය ලබා ගැනීමටද මුල් විය. දේශපලන සංකල්ප කරුවකු හා ඉතිහාසඥයකු වු ඇඩම්ස් ඇමරිකානු දේශපලන අදහස්‌ වලට බලපෑ "Thoughts on Government" නමැති කෘතිය පදනම් කරගෙන 1780 දී මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව සම්පාදනයටද එක් විය. ඔහුගේ වැදගත්ම භුමිකාවන්ගෙන් එකක් වුයේ නඩුකාරයෙක් ලෙස සිටි අවධියයි. 1775 දී ජෝජ් වොෂින්ටන් හමුදපති ලෙසද වසර 25 කට ජෝන් මාෂල් එක්සත් ජනපදයේ නීතිපති ලෙස යෝජනා කරන ලදී. ඇඩම්ස්ගේ විශ්වාසවන්ත භාවය ජෝජ් වොෂින්ටන් සමයේ උප ජනාධිපති ධුර කාල දෙකකට හා 1796 දී දෙවන ජනාධිපති ලෙස පතිවීමටද හේතු විය. ඔහුගේ ධුර කාලය තුලදී ඔහු ජෙෆෙරෝනියන් රීපබ්ලිකන් වරුන්ගේ හා ඔහුගේ ෆෙඩරල් පක්ෂයේ කල්ලි නායකයෙකු වු ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන් ගේ රුදිරු ප්‍රහාර වලට මුහණ දිනි. එමෙන්ම ඔහු මතභේදකාරී පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත අත්සන් කරන ලද අතර ප්‍රකාශයට පත් නොකරන ලද 1798 හා 1800 අතර ප්‍රංශය සමග පවතී නාවුක යුද්ධයක් සදහා යුධ හා නාවික හමුධ ද තර කරන ලදී. ඔහුගේ ප්‍රදානම ජයග්‍රහනය වුයේ හැමිල්ටන් ගේ විරෝධතාවය මත වුවද ගැටළු සමකාමීමව විසදා ගැනීමයි. 1800 දී තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ඔහු නැවත පත්වීම පරාජය කරන ලද අතර ඔහු ඉන් පසු මැසචුසෙට්ස් වෙත ගියේය. පසු කලෙක ඔහු ජෙෆෙර්සන් සමග වු මිතුදම නැවත ඇති කර ගන්න ලදී. වර්තමානයේ ඇඩම්ස්ගේ දේශපලන පවුල ලෙස හදුන්වන ලබන ඇඩම්ස් හා බිරිඳ එක්ව සාදන ලද පිරුණු පවුලෙහි දේශපාලකයින්, රජතන්ත්‍රිකයන් හා ඉතිහාසඥයන්ගෙන් සපිරිණි. ඇමරිකාවේ හයවන ජනාධිපති වු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ගේ පිය වුයේ ඇඩම්ස්ය. ඔහු ළගා කර ගත් දේ වර්තමානයේ මහත් පිළිගැනීමකට ලක්වන මුත් ඔහුගේ දායකත්වයන් අනිකුත් ප්‍රරම්බකයන්ට වඩා මුලදී ගණන් නොගැනිණි. ධවල මන්ධිරය ලෙස පසුකාලීනව හැදින්වූ නිවසේ ප්‍රථමයෙන්ම පදිංචි වු ඇමෙරිකානු ජනාධිපති වුයේ ඇඩම්ස්ය. ==මුල් අවධිය== වර්තමානයේ මැසචුසෙට්ස් හී ක්වින්සි (එකල්හී මැසචුසෙට්ස් හී බ්‍රෙන්ට්‍රී ලෙස හැදින්වූ ) හිදී ජේෂ්ඨ ජෝන් ඇඩම්ස් හා සුසානා බෝය්ල්ස්ටන් ඇඩම්ස් ට දාව 1735 ඔක්තෝබර් 30 වන දින (පැරණ ක්‍රමයේ ජුලියානු කැලැන්ඩරයට අනුව 1735 ඔක්තෝබර් 19 වන දින) පුතුන් තිදෙනෙක් සහිත පවුලක වැඩිමලා ලෙස ජෝන් ඇඩම්ස් උපත ලැබීය. ඇඩම්ස් උපන් ස්ථානය අද වන විට ඇඩම්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා උයනේ කොටසකි. ඔහුගේ පියා (1691-1761), 1638 දී එංගලන්තයේ සමර්සෙට් සිට මැසචුසෙට් ප්‍රදේශයට සංක්‍රමණය වූ හෙන්රි ඇඩම්ස් ගේ පස්වන පරම්පරාවට අයත් වේ. නරක දෙ ප්‍රතික්ෂේප කරන්නන්ගෙන් පැවත ආ වැඩිමහල් ඇඩම්ස් වරු සිය ආගමික සම්ප්‍රදායන් රකිමින් දේව සභාවේ උපස්තයකන් ලෙස කල්ගේවුහ. ඔහු වගා කටයුතු වල මෙන්ම කලක් හමුදාවේ ලුතිනන් වරයෙකු ලෙසද ක්‍රියා කළේය. එමෙන්ම ඔහු නගර සභිකයෙකු හා මහාමාර්ග, පාසල් ගොඩනැගීමේ හා සැලසුම් කිරීමේ වැඩ පරීක්ෂකයෙකු ලෙසද කටයුතු කළේය. ඇඩම්ස් නිතරම සිය පියාව අගය කල අතර ඔහු කුඩා කාලයේදී සිය පියා සමග දැඩි සම්භන්දයක් තිබු බව ප්‍රකාශ කර තිබුණි. සුසානා බෝඉල්ස්ටන් ඇඩම්ස් Brookline හී බෝඉල්ස්ටන් නමැති කොලනියේ ප්‍රකට වෙද පවුලක සාමාජිකාවක් වුවාය. තරමක් ධනවත් පසුබිමක ඇති දැඩි වුවද සමාජය බලාපොරොත්තු වන සිය පවුලේ උරුමය රැකගෙන ජීවත් වීමේ වගකීම ඇඩම්ස් හට තදින්ම දනී තිබුණි. ඇමෙරිකානු කොලනි කරණයට මුල්වූ 1630 දී පමණ ඇමරිකානු වනයට පැමිණ ශුද්ධවන්තයන්ගේ ඍජු පවතෙන්නෙක් වු ඔහුට කලාපයේ වු සංකෘතිය, නීතිය හා සම්ප්‍රදායන් කෙලිම බලපෑවේය. රිචඩ් බ්රුක්ෂයර් නම් මාද්‍යවේදියා අදාළ ඉතිහාස කරුණු ගෙනහැර දක්වමින් ශුද්ධවන්තයන් වු ඇඩම්ස් ගේ ආදී මුතුන් මිත්තන් බයිබලය තුල ජීවත්වුවන් පිරිසක් ලෙස ලියා දක්වන ලදී. 1735 ජෝන් ඇඩම්ස් උපත ලැබු වසර වන විට ශුද්ධවන්තයන්ගේ ඇදහීමක් වු කර්මය පොදුවේ එතරම් පිළිගත් එකක් නොවූ අතර ඔවුන්ගේ තදබල පරිචයන් කාලයත් සමගම වියැකී ගොස් තිබිණි. නමුත් ජෝන් ඇඩම්ස් විසින් ඔවුන් නිදහසේ ධාරකයන් ලෙස හා ශුද්ධ වු අවශ්‍යතාවයක හේතුව ලෙස සලකුණු ලැබීය. එය ඔහු ජීවත් වීවට පැතු හා අගය පද්ධතිය විය. 1751 වයස 16 දී තරුණ ඇඩම්ස් හාවඩ් විද්‍යාලයට යන ලදී. ඔහුගේ පියා ඔහු ඇමතිවරයෙකු වනු දැකීමට කැමැත්තෙන් සිටි මුත් ඇඩම්ස්ට එය ගැටලුවක් විය. 1755 දී උපාධිය ලබා ගැනීමෙන් පසු වොසෙස්ටර් හී පාසැලක වසර කීපයක් ඉගැන්වීමෙහි නියැලුණේය. එය ඔහුට තම වෘත්තීය තෝරා ගැනීමට අවස්ථාවක් ලබා දෙන ලදී. බොහෝ කල්පනා කිරීමෙන් පසු ඔහු නීතිඥයෙකු වීමට තීරණය කරන ලදී. ඔහු සිය පියාට ලිපියක් ලියමින් තමුන් නීතිඥ රැකියාවෙහි ශුර හා උසස් ජයග්‍රහණයන් දකින බවද පුජ්‍යපක්ෂය තුල ඇති මවාගත් පවිත්‍රතාවය හුදෙක්ම මෝඩකමක් බවද කියා සිටියේය. පසු කලෙක ඔහු අධ්වෛතවධියෙක් බවට පත් වීමත් සමගම ඔහු කර්මය, සදාකල් නිරයට යාම, ක්‍රිස්තුගේ දේවත්වය වැනි ඔහුගේ ශුද්ධවන්තයන්ගේ පරපුරේ වු කල්වනි පිළිගැනීම් ඉවත දමන ලදී. පසුව ඇඩම්ස් වොසෙස්ටර් හී ප්‍රකට නීතිඥයෙකු වු ජෝන් පුට්නම් ගෙන් නීතිය ඉගෙන ගන්නා ලදී. 1758 දී හර්වාඩ් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් A.M ලබා ගැනීමෙන් අනතුරුව ඇඩම්ස් නීතිඥ සංගමයට ඇතුලත් විය. මුල් අවධියේ සිටම ඔහු සිය දිනපොතේ සිද්ධි පිළිබද විස්තර ලිවීම හා මිනිසුන්ගේ හැගීම් පිළිබද ලිවීම විනෝදාංශයක් බවට පත් කර ගත්තේය. ඔහු එම හැකියාව සිය නීතිඥ රැකියාවෙහි ඉතා හොදින් යොදා ගත් අතර නිතරම නඩු අද්‍යානයේ යෙදිනි. 1761 මැසචුසෙට්ස් හි ඉහලම උසාවියේදී ජේම්ස් ඔටිස් විසින් ගැන ආ රිට් ආඥවේ නීතනුකුල බව පිළිබද ඔහු ලියු වාර්තාව මේ සදහා කදිම උදාහරණයකි. ඔහුගේ 29 වන උපන්දිනයට දින පහකට මත්තෙන් වු 1764 ඔක්තෝබර් 25 වන දින ඔහු සිය තෙවන මස්සින මෙන්ම කොන්ග්‍රසයේ ඇමතිවරයෙකු වු වෙමවුත් හි පුජ්‍ය විලියම් ස්මිත් ගේ දියණිය වු අබිගෙල් ස්මිත් (1744-1818) සමග විවාහ විය. ඔවුන්ගේ දරුවන් වුයේ අබිගෙල් (1765-1813), අනාගත ජනාධිපති ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් (1767- 1848), සුසානා (1768-1770), චාල්ස් (1770-1800), තෝමස් බෝය්ල්ස්ටන් (1772-1832) සහ එලිසබෙත් (1777) විය. ==විප්ලවයට පෙර රැකියව== ===1765 මුද්දර පනතට විරෝධියෙක්=== ඇමරිකානු නීති වේදීන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් තොරව බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුව විසින් පැනවූ 1765 මුද්දර පනතට විරුද්ධ වීම ඇඩම්ස් ගේ පළමු නැගී සිටීම විය. ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් ලෙස සිය සාම්ප්‍රදායික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝන කරන බව පවසමින් ඇමරිකානුවන් එයට තදබල ලෙස විරුද්ධ විය. ඔහු පසුව සහභාගී වු ප්‍රසිද්ධ විරෝධයක් නම් නිතර නැවත මුද්‍රනය කල ජොනතන් මෙහිව් නම් බොස්ටන් හේ පුජකයාගේ දේශනාවකි. 1765 ඇඩම්ස් විසින් දී පසු කලෙක අනිත් නගර වල නියෝජිතයන්ටද උපදෙස් මාලාවක් සැපයු මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථදායකයේ සිය නියෝජිතයන්ට බ්රෙන්ට්‍රී හී වැසියන් විසින් යවන ලද උපදෙස්මාලාව කෙටුම්පත් කරන ලදී. 1765 අගෝස්තු වලදී ඔහු බොස්ටන් ගැසට් හී පලවූ වැදගත් ලිපි හතරකට නිර්නාමිකව දායක වන ලදී. ("ඇමරිකාවේ සත්‍ය අභිප්‍රායන්" නොහොත් "කාල තුවක්කු හා වැඩවසම් නීති සංග්‍රහය" ලෙස 1768 දී ලන්ඩන් ක්රෝනිකල්ස් හී නැවත පලවිනි). ඇඩම්ස් ගේ ශුද්ධවන්තයන් වු මුතුන් මිත්තන් නව එංගලන්තයට ගෙන ආ ප්‍රොතේස්තන්ත අදහස්‌ හා මුද්දර පනතට විරුද්ධ වීම පසුපස සම්භන්ධයක් පවතින බව ඔහු ලිපියක් මගින් ඉඟි කරන ලදී. ඉහත කී ලිපියෙන් මුද්දර පනතට විරුද්ධව කොලනිවල විරෝධතාවයක් ඇති වුයේ සැම ඉංග්‍රීසි ජාතිකක් හටම මෙන්ම සැම නිදහස් මිනිසෙකුටම හිමිවියයුතු සහතික කරන ලද මුලික අයිතිවාසිකම් දෙකක් එම මුද්දර පනත නිසා උල්ලංගනය වන නිසා බැව පැහැදිලි කරන ලදී. එනම් බදු අය කල යුත්තේ අවසරයක් ඇතුව හා නඩු විභාග කල යුත්තේ තමාගේම අය සිටින ජුරි සභාවක් සමග යන්නයි. බ්රෙන්ට්‍රී උපදෙස්මාලාව යටත් විජිත අයිතිවාසිකම් හා නිදහස පිළිබද ලියවුන ඍජු හා සංශිප්ත ලියවිල්ලක් වන අතර ප්‍රභන්දය දේශපලන අද්‍යාපනය පිළිබද රචනාවක් විය. 1765 දී ඔහු කවුන්සිලය හා ආණ්ඩුකාර වරයා හමුවේ කතාවක් පවත්වමින් මැසචුසෙට්ස් හට පාර්ලිමේන්තුවේ නොමැති භූමිකාවක මුද්දර පනත අවලංගු සහගත බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. ===බොස්ටන් සංහාරය=== 1770 දී බ්‍රිතාන්‍ය සෙබළුන් විසින් මහමග උද්ඝෝයනය කල සිවිල් වැසියන් පස් දෙනෙක් ඝාතනය කිරීම බොස්ටන් සංහාරය ලෙස සැලකේ. සිද්ධියට සම්බන්ධ වු සෙබළුන් අපරාධ චෝදනා මත අත්තඩංගුවට ගන්නා ලදී. සුපුරුදු පරිදි ඔවුනට නීති උපදේශකයන් සොයා ගැනීමේ දුෂ්කරතා ඇතිවිය. අවසානයේ ඔවුන් ඇඩම්ස් හට ආරාධනා කලෝය. ඔහු සිය කීර්තිනාමයට හානි වේදෝ යන චකිතයෙන් එයට එකඟ විය. ඔවුන්ව ආරක්ෂා කර ගැනීමට යාමේදී ඇඩමස් වර්තමානයේ සාක්ෂි මත තීන්දු ගැනීම සම්බන්දයෙන් වන ප්‍රකට කියමන ප්‍රකාශ කරන ලදී. "කරුණු යනු දැඩි දෙයකි; අපගේ සිතුම් පැතුම්, අදහස්‌ උදහස් වැනි දේ මගින් කරුණු හා සාක්ෂි වල තත්ත්වය වෙනස් නොකරනු ළබයි. "දඩුවම් පැමිණවීමට නොහැකි තරමට අපරාධ හා වරදිකිරීම් මෙලොව ඉතා සුලභ බැවින් වරද්කරුවාට දඩුවම් පැමිණවීමට වඩා නිර්දෝෂී පුද්ගලයෙකු රැකීම ඉතා වැදගත් වේ. නමුත් නිර්දෝෂී පුද්යලයෙකු නීතිය හමුවට පැමිණ දඩුවමි දීම හෝ මරා දැමීම සිදු කල හොත් මහජනයා විසින් නිර්දෝෂී පුද්ගලයාටත් ආරක්ෂාවක් නොමැති පසුබිමක හොද හෝ නරකක් කිරීමේ වෙනසක් නොදකිනු ඇත. එවන් සිත්විල්ලක් මහජනයා විසින් සිතේ එල්බගෙන සිටියහොත් එය කුමන හෝ අයුරක ආරක්ෂාව යන සංකල්යේ අවසානය වනු ඇත. සෙබළුන් හය දෙනෙක් නිදහස් කරන ලදී. පිරිසට වෙඩි තැබු දෙදෙනෙකුට මිනීමැරීම සම්බන්දයෙන් චෝදනා එල්ල වු අතර වරද කරුවන් වුයේ මනුෂ්‍යඝාතනය සම්බන්දයෙන් පමණි. සෙබළුන් විසින් සපත්තු කුට්ටමක මිල නොහොත් ගිනි කුරුල්ලන් දහ අට දෙනෙකුගේ මිල ඇඩම්ස් හට ගෙවන ලදී. ඔහු නඩුවකට සුදානම් වෙමින් සිටියදීම 1770 වේ ජුනි මසදී මැසචුසෙට්ස් හී මහා අධිකරණයට ඇඩම්ස්ව තෝරා පත් කර ගන්න ලදී. ===පාර්ලිමේන්තු අධිකාරිය පිළිබද ගැටුම=== 1772 දී මැසචුසෙට්ස් ආණ්ඩුකාර තෝමස් හචින්සන් විසින් කිරීටය විසින්ම රෙගු ආදායම් මගින් මින් මතුවට ගෙවීමට තීරණය කර ඇති නිසා ඔහුගේ හා සිය නඩුකාරයන්ගේ වැටුප් මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්තාදායකය විසින් ගෙවීමට අවශ්‍ය නොවන බව නිවේදනය කරන ලදී. කැරලිකාරී බොස්ටන් වැසියන් උද්ඝෝෂණය කල අතර ඇඩම්ස් හට ඔවුන්ගේ විරුද්ධත්වය ප්‍රකාශ කරන ලෙස කියා සිටියේය. මැසචුසෙට්ස් නියෝජිත මණ්ඩලය විසින් ආණ්ඩුකාර හචිසන් හට කල ප්‍රති උත්තර බැදීම් දෙකකදී යටත් විජිත වැසියන් කිසි දිනක පාර්ලිමේන්තු ස්වාධිපත්‍යය කට යටත් වී නොමැති බව කියා සිටියේය. එමෙන්ම සත්‍ය වශයෙන්ම ඔවුන් සමග ගිවිසුමක් ඇත්තේ රජු බවත් රාජපාක්ෂික බව අත්තේ ඔහු සමග පමණක් බවත් පවසන ලදී. යටත් විජිත වල පුර්ණ නිදහස හා පාර්ලිමේන්තු ස්විරීභාවය පිළිබද සැහීමකට පත් නොවිය හැකි නම් කොලනි කරුවන්ට නිදහස වින වෙන විකල්පයක් තෝරා ගත නොහැකි බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. Novanglus; or, A History of the Dispute with America, From Its Origin, in 1754, to the Present Time නම් කෘතියෙ ඇතැම් ලිපි මගින් ඇඩම්ස් විසින් කොලනි පාර්ලිමේන්තු වල නිරපේක්ෂ අධිකාරිය සම්බන්ද හචිසන්ගේ මතයට පක්ෂව කරුණු දැක්වූ ඩැනියේල් ලෙනාඩ් විවේචනය කරන ලදී. Novanglum නම් කෘතියෙන් ලෙනාඩ් ගේ ලිපි කරුණින් කරුණ බිඳ හෙලන ලදී. එය එවකට යටත් විජිත් කරුවෙකු විසින් අධිරාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය එරෙහිව ගෙනගිය ව්‍යක්තම හා ප්රුතුලම විවේචනය ලෙස හැදින්වනු ලැබිණි. ඇඩම්ස් විසින් ආරම්භය, ස්වරුපය හා බලතල පිළිබද පැහැදිලි කරන ලද අලිඛිත බ්‍රිතාන්‍ය ව්යවස්ථාව ඔහුගේ ක්‍රමානුකුල උත්සහයක් විය. ඇඩම්ස් විසින් සිය ඉංග්‍රීසි හා යටත් විජිත නීති ඉතිහාසය පිළිබද පෘථුල දැනීම ප්‍රාදේශීය ව්යවස්ථාදායකයාන් ස්වකීය අබ්යන්තර තීරණ ගැනීමෙහිලා ස්වාධීන බව කොලනි කරුවන් මහා බ්‍රිතාන්‍ය හා සම්බන්ධ වන්නේ රජු මාර්ගයෙන් පමණක් යන කරුණ මත සිට තර්ක කරන ලදී. ==මහද්වීපික සමළුව== කොලනි අතර සමගිය ප්‍රවර්ධනය කිරීම උදෙසා 1775 සිට 1777 දක්වාත් 1774 දීත් ඇඩම්ස් විසින් මහද්වීපික සමළුවට සහභාගී වන ලදී. එම සැසිය බොස්ටන් හීදී රැස්වු අවතාවක වර්ජිනියා හී ජෝජ් වොෂින්ටන් හමුදපති ලෙස යෝජනා කරන ලදී. කොන්ග්‍රසයට ඔහුගෙන් මහත් පලාපෑමක් එල්ල වූ අතරම ඔහු මුල සිටම බ්‍රිතාන්‍යයෙන් ස්ථිරවම වින් වීමට අදහස්‌ කළේය. ඊලග දශකය පුරාවට ඇමෙරිකානුවන් විසින් එක් රැස්ව සිය පාලන ලියකියවිලි සාකච්චා කරන ලදී. 1776 ග්‍රීස්ම සමය උදා වෙත්ම ඇමෙරිකානු දේශපාලන චින්තනයේ වු විප්ලවකාරී ස්වරුපය මෙන්ම සිය ව්යවස්ථාව ලේඛණ ගත කිරීමට ඉතා රැඩිකල් ස්වරුපයක් ගෙන තිබුණි. ===රජය පිල්බද අදහස=== නව රජයන් පිහිටවීමේ රාමුවන් සාකච්චා කිරීම උදෙසා ඇතැම නියෝජිතයන් ඇඩම්ස් වෙත පැමිනියහ. නොකඩවා සිය අදහස්‌ ලිවීමට වු කරදරයෙන් නිදහස් කර ගැනීම උදෙසා පසු කලකදී ජනපද ව්‍යවස්තාවන් රචනය කිරීම උදෙසා බලපෑම් එල්ල වුන රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් 1776 දී Thoughts on Government නම් පත්‍රිකාව ලියන ලදී. ඇමෙරිකාවේ සමුහ ආණ්ඩු පිළිබද රාමුව පදනම් කරගත් දේශප්‍රේමින් විශ්වාස කල ආකාරයට ඇමරිකානු නිදහසට එරෙහි බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රහාරයට වරදකරුවන් වන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ සිටි දුෂ්ට හා දුෂිත කුලීනයන් හා ඇමෙරිකාව තුල සිටි ඔවුන්ගේ ගෝලබාලයන් බවයි. බොහෝ ජනයාගේ යහපත් හා සතුට වැනි අපේක්ෂිත ඉලක්ක ළග කර ගැනීම රජයන් පිහිටවීමේ අරමුණ බව ඇඩම්ස් පවසන ලදී. එම අරමුණ සිතේ එල්බගෙන ඔහු Thoughts on Government ලියන ලදී. "සමුහ ආණ්ඩුකරණය හැර වෙනත් හොද රාජ්‍යපාලන ක්‍රමයක් නොමැත. බ්‍රිතාන්‍ය ව්‍යවස්තාවේ ඇති එකම හොද කොටස වන්නේ එයයි. සමුහ ආණ්ඩු ක්‍රමයේ මුලිකම හරය වන්නේ එය මිනිසා මත නොව නීතියේ ආධිපත්‍යය මත රැදීමයි. එම ග්‍රන්ථය, එක් සභාවක් විසින් පුද්ගලයෙකුගේ දුෂ්ට කම්, මෝඩ කම් පිළිබද වගකියන ද්වීමන්ඩල කරණයට පක්ෂපාතිව කරුණු දක්වන ලදී. ඔහු තව දුරටත් කියා සිටියේ ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය හා අධිකරණය වෙත බලය බෙදා හැරිය යුතු බවයි. එමෙන්ම මහද්වීපික රජයන් ඇති කරන්නේ නම් එහි බලතල යම් සීමාවකට සීමා කල යුතු බවට කරුණු දක්වන ලදී. Thoughts on Government කෘතිය රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාවන සම්පාදනයේදී නිසිබලධාරියා ලෙස විශාල ලෙස බලපෑම් එල්ල කරන ලදී. ===නිදහස ප්‍රකාශ කිරීම=== 1776 මැයි 10 වන දින රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් ගෙන ආ නව රාජ්‍යන් පිළිබද යෝජනාව ඇඩම්ස් විසින් ස්ථිර කරන ලදී. පසුව ඇඩම්ස් විසින් කොන්ග්‍රසය විසින් මැයි මස 15 වන දින අනුමත කරන ලද එය තව දුරටත් විස්තර කරන ප්‍රස්තාවනාවක් කෙටුම්පත් කරන ලදී. "නිදහස" යනුවෙන් ඇඩම්ස් විසින් හදුන්වනු ලාබූ එම සම්පුර්ණ ලියවිල්ල නිදහස ප්‍රකාශ කිරීම උදෙසා කල විධිමත් මාර්ග ඇතිරීමක් විය. එම ලියවිලි මැයි මසදී අනුමත වීමෙන් පසු විධිමත් ලෙස ප්‍රකාශ නොකලද නිදහස ලැබීම නැවැත්විය නොහැකි දෙයක් විය. 1776 ජුනි මස 7 වන දින ඇඩම්ස් විසින් කොලනි යනු නිදහස් රාජ්‍ය බවට රිචඩ් හෙන්රි ලී විසින් ඉදිරපත් කල නිදහස පිළිබද යෝජනාව ස්ථිර කරන ලදී. කොන්ග්‍රසය නිදහසට පක්ෂව ඡන්දය ලබා දෙන මොහොත වන විට සුදානම් කර තැබීමට අවශ්‍ය නිදහස් ප්‍රකාශනය කෙටුම්පත් කිරීමේ තෝමස් ජෙෆෙර්සන්, බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්, රොබට් ආර් ලෙවෙන්ටන් හා රොජර් ශේර්මන් ඇතුලත් වු කමිටුවකට ඔහුව පත් කරන ලදී. එම කමිටුවට එතරම් කාලයක් තිබුනේ නැත. එමෙන්ම කෙටුම්පත් කරන ක්‍රියාවලිය කෙසේ සිදූ විය යුතුද යන්න ගැන අවිනිශ්චිතවයක් පැවතිනි. අවසානයේදී ලියවිල්ලේ සැකිල්ල තීරණය කරගැනීමෙන් පසු ජෙෆෙර්සන් විසින් පළමු කෙටුම්පත් ලිවිය යුතු බවට් තීරණය විය. සමස්තයක් ලෙස කමිටුවමද විශේෂයෙන් ජෙෆෙර්සන් ද එය ඇඩම්ස් විසින් කල යුතු බවට සිතු මුත් ඇඩම්ස් විසින් ජෙෆෙර්සන් පත් කල යුතු බවට බලපෑම් කල අතර ජෙෆෙර්සන් හට පුද්ගලිකව උපදෙස් දීමට පොරොන්දු විය. පළමුවන කෙටුම්පත ජෙෆෙර්සන් විසින් සම්පාදනය කලද ඇඩම්ස් එය භාවිතයට ගැනීමේ දී වු විවාද වලදී වැදගත්ම භූමිකාව ඉටු කළේය. ලියවිල්ල තවදුරටත් සංස්කරණය කිරීමෙන් අනතුරුව ජුලි මස 4 වනදා කොන්ග්රාසය විසින් එය අනුමැත කරන ලදී. වාසර ගණනාවකට පසු ජෙෆෙර්සන් ඇඩම්ස් ව ප්‍රසංස කරමින් කියා සිටියේ ඔහු ප්‍රකාශනය සැකසීමේ එක් කුළුණක් වූ බවයි. ===විප්ලව කාලය තුල රාජ්‍ය පරිපාලනය=== 1776 අගෝස්තු 26 වන දින ලෝන්ග් අයිලන්ඩ් සටනින් මහද්වීපික හමුදාව පරාජයට පත් වීමෙන් පසුව අද්මිරාල් රිචඩ් හා හොවී සාමි වරයා විසින් දෙවන මහද්වීපික කොන්ග්‍රස් සමළුවට සාම සාකච්චා සදහා නියෝජිතයන් යවන මෙන් ඉල්ලා සිටියේය. සැප්තැම්බරැ 11 වන දින ස්ටේටන් දුපතේදී ඇඩම්ස් හා බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින් ගැන සැදුනු ධුත පිරිසක් හොවී ව මුණ ගැසුණි. හොවී ගේ හා ධුත පිරිසේ බලාධිකාරයේ වු සීමත බව නිසා ඔවුන්ට පොදු මතයකට ඒමට නොහැකි විය. 1777 දී ඇඩම්ස් විසින් යුධ මණ්ඩලයේ ප්‍රදනිය ලෙස මෙන්ම අනෙකුත් ප්‍රධාන කමිටු වල කටයුතු කිරීමට ආරම්භ කරන ලදී. මේ සමාගම ඔහු සිවිල් පාලනයක් තුල හමුධා ගොඩ නැගීම, සන්නද්ධ කරීම හා ස්ථානගත කිරීම වැනි දේ පිළිබද ප්‍රවීනයෙක් විය. ප්‍රංසය සමග වාදයත් ගිවිසුම් ඇති කර ගැනීමෙහිලා කොන්ග්‍රසයේ අවශ්‍යතාවයන් ගෙන හැර පන "Plan of Treaties" නමැති කෘතියද ඔහු අතින් සම්පාදනය විය. ==යුරෝපයේදී== 1777 දී හා නැවතත් 1779 දී යුරෝපයේ වු සමළු සාදය කොන්ග්‍රසය විසින් දෙවතාවක්ම ඔහුව පිටත් කර හරින ලදී. එම අවස්ථා දෙකෙහිදීම ඔහුගේ වැඩිමහල් පුතු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් වඩා රැගෙන යන ලදී. (ඔහු සිය පළමු සංචාරයේදී වසර 10 පමණ විය. ) ===ප්‍රංසයෙදී=== 1778 පෙබරවාරි 15 වන දින බොස්ටන් නම් මහද්වීපික නාවුක හමුදාවට අයත් යුධ නැවක නැගී ප්‍රංශය බල යාත්‍රා කරන ලදී. එක් අයෙකට මරු කැදවමින් හා අකුණු නිසා තවත් 19 දෙනෙකුට තුවාල සිදු කරමින් ශීත සමයේ කුණාටු මැදින් සිදුකල එම ගමන ඉතා භයන්කාර විය. අත්ලාන්තික් සයුර මැදදී ඔහු ගමන් ගත් නව බ්‍රිතාන්‍ය යුධ නැව් මගින් ලුහු බැදී නමුත් ඒවා මග හැරීමට එයට හැකිවිය. ස්පාඤ්ඤ වෙරළ සමීපයේදී මාර්තා නමැති සන්නද්ධ වෙළද නැවක් අත්පත් කර ගැනීමෙහිලා ඇඩම්ස් විසින් අවි අතට ගන්න ලදී. නව ප්‍රංශයට ලගා වීමට ප්‍රථමව කාල තුවක්කු දෝෂයක් නිසා සිය කාර්ය මණ්ඩලයේ එක් අයෙකු මිය ගොස් තවත් පස් දෙනෙකු මිය ගියේය. ඇඩම්ස්ගේ මෙම ගමන එතරම් සාර්ථක නොවුයේ එකල්හී රජතාන්ත්රික භාෂාව වු ප්‍රංශ භාෂාව ඔහුට නොහැකි වු නිසාය. 1778 අප්‍රේල් 1 දින සිට 1779 ජුනි 17 තෙක් යුරෝපයේ ඔහු ගත කල කාලය එතරම් සාර්ථක නොවුයෙන් 1779 අගෝස්තු මුල් භාගය පමණ වන විට ඔහු නැවත සිය ගම් බිම් වු බ්රෙන්ට්‍රී වලට පැමිණියේය. සැමුවෙල් ඇඩම්ස් හා ජේම්ස් බෝඩින් හා එක්ව 1779 සැප්තැම්බර් 1 වන දින සිට ඔක්තෝබර් 30 දක්වා කාලය තුල මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කරන ලදී. 1779 සැප්තැම්බර් මාසයේදී මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථා සමලුව විසින් ප්‍රංශයට යෑම සාදය ඔහුව තෝරා ගත් අතර නොවැම්බර් 14 වන දින ප්‍රංශ යුද නැවක් වු සෙන්සිබල් වෙත නාග පිටත් වන ලදී. ප්‍රංශය වෙත ගමන් කල දෙවන ගමනේදී ඔහුව සියලු බලතල සහිත ඇමතිවරයෙකු ලෙස පත් කරන ලද අතර එහිදී සාමය, මිත්‍රත්වය හා බ්‍රිතාන්‍ය නියෝජිතයන් සමග වානිජ්‍ය කරුණු පිළිබද සාකච්චාවට එලබිනි. කෙසේ වෙතත් ප්‍රංශ රජය ඇඩම්ස් ගේ පත්වීම නොපිළිගත් අතර පසුව ප්‍රංශ විදේශ ඇමති කොම්ටේ ඩී ව්ර්ජෙන් ගේ බලපෑම මත බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්, තෝමස් ජෙෆෙර්සන්, ජෝන් ජේ හා හෙන්රි ලොරන් ඇඩම්ස් සමග එක්ව වැඩකිරීමට පත් කරන ලදී. එනමුත් ජෙෆෙර්සන් යුරෝපයට නොයන ලදී. යුරෝපීය සාකච්චා වලදී ජේ, ඇඩම්ස් හා ෆ්‍රැන්ක්ලින් ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කරන ලදී. ව්ර්ජෙන් ගේ අවිශ්වාසී බව නිසා ෆ්‍රැන්ක්ලින් ගේ විරෝධය මත වුවද ජේ හා ඇඩම්ස් ප්‍රංශය සමග කටයුතු කිරීම නවතා බ්‍රිතාන්‍ය නියෝජිතයන් සමග පමණක් කටයුතු කලෝය. සාකච්චා පුරාවටම අත්ලාන්තික් කලාපයේ ධීවර කටයුතු කිරීමට එක්සත් ජනපදයට ඇති අයිතය ගැන ඇඩම්ස් විසින් කරුණු දක්වන ලදී. ඇමරිකානුවන්ට වාසි සහගත සම්මුතියකට එලබීමට හැකිවිය. ස්පාඤ්ඤය වෙත බලය පවරන ලද නැගෙනහිර හා බටහිර ෆ්ලොරිඩා හැර මිසිසිපි වලට නැගෙනහිරින් වූ සියලු භුමි වල අයිතිය ඇමරිකානුවන්ට පැවරිණි. එම ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද්දේ 1782 නොවැම්බර් 30 වන දාය. ===ඕලන්දය=== සාම සාකච්චා ආරම්භ වීමෙන් පසු ඔහු එකල්යී තිබු ජනරජ කිහිපයෙන් එකක් වු ලන්දේසි ජනරජයේ තානාපති ලෙස කලක් කටයුතු කළේය. 1780 ජුලි මස වන විට පෙර ලොරන් හට පවර තිබු වගකීම් ඉටු කිරීමට් බලය දෙන ලදී. ලන්දේසි දේශප්‍රේමී නායකයෙකු වු ජෝඅන් වැන් ඩ ටෝට් ඩි පොල් ගේ උපකරයද ඇතුව 1782 අප්‍රේල් 19 වන දින හේග් නුවරදී එක්සත් ජනපදය ස්වාදීන රජයක් ලෙස පිළිගැනීමට ලක්විය. එම සංචාරයේදී නිකොලස් වැන් ස්ටපොස්ට් හා විල්හෙල්ම් විලින්ක් විසින් මුල්‍යනය කරන ලද ගිල්ඩ්ර්ස් මිලියන පහක් ණයක් අනුමත කර ගන්නා ලදී. 1778 ප්‍රංශය සමග ඇති වු ගිවිසුම් පසුව ඇති කර ගත් පළමු ගිවිසුම ලෙස නෙදර්ලන්තය සමග ඇති කර ගත් මිත්‍රත්ව හා වානිජ්‍ය ගිවිසුම 1782 දී ඇති කර ගන්නා ලදී. මෙම ගමනේදී ඇඩම්ස් සිටි නිවස පසු කලෙක වෙනත් භූමියක පිහිටවූ පළමු ඇමරිකානු තානාපති කාර්යාලය ලෙස සැලකේ. 1783 මාස දෙකක කාලයක් ලන්ඩන් නුවර රැඩිකල් ප්ප්‍රකාෂකයෙකු වු ජෝන් ස්ටෝක්දෙල් සමග වාසය කරන ලදී. ===බ්‍රිතාන්‍යයෙදී=== 1785 දී ජෝන් ඇඩම්ස් ව ඇමරිකාවේ ප්‍රථම බ්‍රිතාන්‍ය තානාපති ලෙස පත් කරන ලදී. ඔහුගේ දිනපොතේ සටහන් කර ඇති ආකාරයට වරක් ඔහු හා තවත් තානාපති වරයෙක් අතට අත දීමකදී එම තානාපති වරයා ඔහු නිතර එංගලන්තයට ගමන් කරනවාද යන්නත් ඔහුට ඉංග්‍රීසි නෑදෑයන් සිටින බවටත් ඇසු විටකදී ප්‍රකාශ කර තිබුනේ ඔහු 1783 දී මාස දෙකේ සංචාරයකට එංගලන්තයට ගිය බවත් ඔහුට තම රටෙහි බ්‍රිතාන්‍ය නෑදෑයන් නොමැති බවත් කියන ලදී. එවිට එම තානාපති වරයා "එය කෙසේ සිදුවෙම්ද, ඔබ ඉංග්‍රීසින් ගෙන් පැවත එන්නෙක්" බව කී විට ඇඩම්ස් " මගේ මව හෝ පිය, සීය හෝ ආච්ච්, මුත්තා හෝ මිත්තනිය මෙම වසර එකසිය පනහක කාලයටම බ්‍රිතාන්‍ය නොගොස් ඇති බවත් ඇමරිකානු නොවන එක ලේ බිදක්වත් තම නහර වල නොමැති බව කියා සිටියේය. ඔහු වරක් සිය පුර්ව අධිරාජ්‍ය වු තෙවන ජෝජ් රජු මුණ ගැසුණු මොහොතක, ඇඩම්ස් ප්‍රංශ රජය සමග එතරම් විශ්වාසයක් නොදක්වන බව තමා දන්නා බව ඇගවීය. එවිට එය පිළිගනිමින් ටමන් සිය රටට හැර වෙනත් දෙයකට සම්භන්දයක් නොමැති බව කියා සිටියේය. 1976 ජුලි 7 වන දින ධවල මන්දිරයේදී පහත චේදය සක්වමින් දෙවන එලිසබෙත් රැජින මෙසේ ප්‍රකාශ කරන ලදී. "ඇමරිකාවේ පළමු තානාපති ජෝන් ඇඩම්ස් මාගේ මුතුන් මිත්තන් වු තෙවන ජෝජ් රජු හමු වී පැවසුයේ අප දෙපිරිස අතර කලින් තිබු හොද හිතා හා තත්ත්වය නැවත ඇති කිරීම ස්වකීය අරමුණ බවයි. එම ප්‍රතිස්ථාපනය ගොඩ කලකට ඉහතදීම ඇතිවිනු අතර භාෂාව හා සංස්කෘතිය එය පවත්වාගෙන යන බව කියා සිටින ලදී. ලන්ඩනයේ සිටි සමයේදී ඔවුන්ට විවිධ රැවුම් හා තර්ජන ඇතිවිය. ලන්ඩන් හී ඇඩම්ස් ගේ නිවස තවමත් පවතින අතර එය සමරු ඵලකයක් තබා සමරයි. 1788 දී ඔහු ඇමෙරිකාවට පැමිණ සිය දේශීය දේශපාලනය ඉදිරියට ගෙන ගියේය. ==ව්‍යවස්තාමය අදහස්‌== 1780 දී අනුමැත කරන ලද මැසචුසෙට්ස් හී ව්‍යවස්ථාව සිය අදහස්‌ අනුව සකස් කරන ලදී. එය මහජනයා විසින් අනුමත කරන ලද විශේෂ කමිටුවක් සවිසින් සකස් කරන ලද පළමු ව්‍යවස්ථාව විය. විධායකය හා අධිකරණය වෙන්ව දක්වන ලද ද්වීමන්ඩල ස්වරුපයේ පළමු ව්‍යවස්ථාවද විය. ලන්ඩනයේ සිටි කාලයේ 1787 දී A Defence of the Constitutions of Government of the United State නමැති කෘතිය පල කරන ලදී. ජනපද රාජ්‍ය වල රාමුවේ ඇති කෘරත්වය ගැන ටුගොට් ඇතුළු අනෙකුත් යුරෝපීය රචකයන් දැක්වු අදහස්‌ ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. රදලයන් නොමැති රටකට ද්වීමණ්ඩල ව්‍යවස්ථාවක් අවශ්‍ය නොවන බව ටුගොට් ගේ මතය විය. සෙනෙට් සභාවේ අනිත් පුද්ගලයන්ගෙන් ධනවත් හා හැකියාවක් සහිත පුද්ගලයන් වෙන් කොට තැබිය යුතු බවට ඔහු සිය කෘතියකින් දැක්වීය. වුඩ් (2006) දැරු අදහසට අනුව ඇඩම්ස් ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාව අනුමතා වන කාලය වන විට ප්‍රඥාවෙන් අනනුකුල ව සිටි බවයි. එතැන් සිට ඇමෙරිකානු දේශපලන අදහස්‌ දශකයකත් වඩා වැඩි කාලයක් රජය යනු සමාජ තත්ත්වයන්ගේ කැඩපතක් යන සම්භාව්‍ය දේශපලන මතය බැහැරකරමින් අනුභාවත්මක බලපෑම් වලට හා ප්‍රබල වාද විවාද වලට ලක් වෙමින් පරිවර්තනයකට ලක්විය. ඇමෙරිකානු සිවධිපත්‍ය පිළිබද නව සංකල්පය අනුව රාජ්‍යයේ භාරකරුවන් වන්නේ සමස්තයක් ලෙස වැසියන් බව සලකන ලදී. රජයේ සියලුම නියෝජිතයන් මහජනතාවගේ බලයෙන් කොටසක් පමණක් සුළු කාලයකට පමණක් භුක්තිවිදින විදිනු ලබයි. ඇඩම්ස් හට මෙම සංකල්පය මුළුමනින්ම මගහැරුණු අතර ඔහු සිය පුර්ව මතයේම සිටියේය. ඇඩම්ස් ගේ මහජනයා විසින් අනුමත කරන ලද ව්‍යවස්ථාව හා ඔහුගේ සමුහ ආණ්ඩු පිළිබද මතයට් වුඩ් විසින් විරුද්ධ නොවීය. ඇඩම්ස්ගේ විරෝධය මිශ්‍ර රජයන් පිළිබද වු සම්භාව්‍ය සමුහාණ්ඩු න්‍යායේ සැකැස්ම ලෙස හැදින්විය හැක. ඇඩම්ස් තරයේ කියා සිටි දෙයක් නම් සැම දේශපලන සමාජයකම සමාජ පන්ති පැවතීමේ යන යථාර්තය පිළිගත යුතු බවයි. ඇරිස්ටෝටල්ගේ කාලයේ සිට ශතවර්ෂ ගනනාවක් පුරා මිශ්‍ර පාලනය විසින් රාජාණ්ඩු, වංෂාධිපතිත්වය හා ප්‍රජාත්‍රන්තවාදය සමබර කරනු ලැබූ බව කියන ලදී. එනම් රජු, රදලයන් හා ජනතාව යහපැවැත්ම හා නිදහස රැකීම අවශ්‍ය බවයි. ඇඩම්ස් කිසි දිනක වහලෙක් ලබා නොගත් අතර වහල් මෙහෙය සිද්ධන්තිකවම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. අබිගෙල් ඇඩම්ස් වහල් මෙහෙයට විරුද්ධ වු අතර වහලුන් නිදහස් කිරීමද කළේය. 1777 දී ඔහු වහලුන් නිදහස් කිරීමේ පනතකට විරුද්ධව කතා කරමින් කියා සිටියේ එය ඉතා බෙදුම්කාරී ගැටලුවක් බවත් ව්‍යවස්ථාදායකය මදක් සිටිය යුතු බවයි. දකුණු දිග වැසියන්ගේ විරෝධය මත ඔහු විප්ලවය සාදහා කළු ජාතික සෙබළුන් බදවගනීමට විරුද්ධ විය. දකුණින් එල්ලවිය හැකි ප්‍රතිචාර නිසා එම ගැටලුව ජාතික දේශපාලනයේ ඉවත් කර තැබීමට ඔහු කටයුතු කළේය. මැසචුසෙට්ස් හී වහල් මෙහෙය අවසන් වු නියත දිනයක් පැවසීමට නොහැකි වුවත් එය ඇඩම්ස් විසින් රචිත මැසචුසෙට්ස් ව්‍යවස්ථාවේ අඩංගු වු මානව හිමිකම් පිළිබද ප්‍රකාශය මගින් තහනම් කිරීමෙන් පසු 1780 වසරට පෙර සිදුවූ බව කිව හැක. ==උප ජනාධිපති කම== මනාප 69 ලබා ගනිමින් 1789 වසරේදී වොෂින්ටන් ජනධිපති සටන දිනන ලද අතර මනාප 34 ලබා ගනිමින් ඇඩම්ස් දෙවන තැනට පත් වී උප ජනාධිපති බවට පත් විය. ඩේවිඩ් මැක්කළෝට අනුව ඔහුට සැබෑවටම අවශ්‍ය වුයේ එක්සත් ජනපදයේ මහාධිකරණයේ ප්‍රථම අග්‍රවිනිශ්චය වීමය. ඔහු සෙනෙට් සභාවේ නායකත්වය දැරුවද 1790 මුල් භාගය වන විට දේශපලන කරලියේ අඩු වගකීමක් දරන ලදී. 1792 දී ඔහුව උප ජනාධිපති ලෙස දෙවන වරටත් පත් විය. ඔහු උප ජනාධිපති ලෙස සිටි කාලයේ වොෂින්ටන් විසින් ප්‍රතිපත්ති හා නීති ගැටළු සම්භන්දයෙන් නිරතුරුවම් උපදෙස් ගන්න ලදී. වොෂින්ටන් පාලනය ආරම්භයේදී ඔහු මසක් පමණ කල් ඇදුනු ජනාධිපති නිල නාමය සම්භන්දයෙන්, සෙනෙට් සභාව සමග මතභේදයට ට ඇතුල් විය. ඇඩම්ස් විසින් උජාරු නාමයාන් වූ ජනාධිපති උත්තමාවන්, එක්සත් ජනපදයේ නිදහස් රකින්නාවූ ජනාධිපති උතුමාණන් යෝජනා කල මුත් පසුව සරල එක්සත් ජනපද ජනාධිපති යන නම තෝරා ගැනිණි. ඔහුගේ තරබාරුකම හා සිය මතයේම සිටිම ඔහුට "උතුම් බොලයා" යන අන්වර්ථ නාමයට ලක්වීමට හේතු විය. සෙනෙට් සභාවේ සභාපහි ලෙස ඔහු ඡන්ද 29 පාවිච්චි කරන ලද අතර එයට කිට්ට්වුවට හෝ පමිනියී ඡන්ද 28 භාවිතා කල ජෝන් සි කොල්හොන් විසින් පමණි. ජනාධිපති සතු පත්කරන්නන් ඉවත් කරීමේ තනි බලතලය ඔහුගේ ඡන්ද ය නිසා ආරක්ෂා වු අතර අගනගරය තෝරා ගැනීමේදී බලපෑම් කරන ලදී. අවම වශයෙන් එක් වරක් වත් ඔහු විරුද්ධ වු නීතියකට එරෙහිව ඡන්දය භාවිතා කරන මෙන් ඔහු සෙනෙට් සභාවට බලපෑම් කළේය. ඔහු ක්‍රියාපටිපාටි හා ප්‍රතිපත්තිමය කරුණු සම්භන්දව සෙනෙට් සභාවව දේශනා පවත්වන ලදී. ඇඩම්ස් ගේ දේශපාලන අදහස්‌ හා සෙනෙට් සභාවේ ඔහුගේ ක්‍රියාකාරී බව වොෂින්ටන් පරිපාලනයේ විවේචනයට ලක් වීමට හේතු විය. දේශපාලන පක්ෂ දෙකක් පිහිටවීමෙන් පසුව ඔහු ෆෙඩරල් පක්ෂය හා එක්විය නමුත් එහි නායක ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන් සමග එතරම් කුලුපගු බවක් තිබුනේ නැත. ඇඩම්ස් ග ජේෂ්ඨතත්වය හා උතුරින් පැමිණි නායකයෙකු අවශ්‍ය වීම නිසා තෝමස්, ඩිමොක්‍රට් රීපබ්ලිකන් පක්ෂයේ නායකයා වු ජෙෆෙර්සන් වෙනුවට් ඔහුව ෆෙඩරල් පක්ෂයේ ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස 1796 දී පත් කර ගන්නා ලදී. ඇඩම්ස් ගේ උප ජනාධිපති ලෙස ගත කල කාලය ඔහු වැනි බුද්ධිමත් හා ජවසම්පන්න පුද්ගලයෙකුට කලකිරීමක් ඇති කල කාලයක් විය. ==1776 මැතිවරණය== 1796 මැතිවරණය ද්වී පක්ෂ ක්‍රමයක් තුල තරග කල පළමුවන ඡන්දය විය. ෆෙඩරල් පක්ෂය වෙනුවෙන් ඇඩම්ස් ද දකුණු කැරොලින හී ආණ්ඩුකාර තෝමස් පන්කිණිද ෆෙඩරල් පාක්ෂිකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත් විය. (එම කාලයේ උප ජනාධිපති වුයේ දෙවන තැන ගත් කවුරුන් හෝය). ෆෙඩරල් වරුන්ට ඇඩම්ස් සිය ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස පත් කිරීමට අවශ්‍ය විය. බෝහෝ ෆෙඩරල් වාදීන් ජෙෆෙර්සන් අපේක්ෂකත්වයට කැමැත්තෙන් සිටියහ. හැමිල්ටන් හා ඔහුගේ ආධාරකරුවන් ඇඩම්ස් හට සහයෝගය දුන්නද ඔහු සමග අමනාපයෙන් සිටියහ. ඔහුන් සිතු පරිදි ඇඩම්ස් සතුව වොෂින්ටන් සාර්ථක වීමෙහි බලපෑ ජනප්‍රියත්වය නොමැති වු අතර ඔවුන්ට පාලනය නොකළ හැකි තරමට ආඩම්බර, ඇට්ටර, අනුමාන කල නොහැකි හා මුරණ්ඩු පුද්ගලයෙකු වු බවයි. ඔහුගේ ප්‍රතිවාදිය වුයේ රාජ්‍ය ලේකම් වු වෙර්ජිනියාවේ තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ය. සම්ප්‍රදයාක් වශයෙන් ඇඩම්ස් ජනාධිපතිවරණ සටනේ නොයලෙමින් ක්වින්සි හි සිය නිවසට වී සිටියේය. මෝඩ හා නරක තරගයක් ලෙස සලකා ඔහු එයින් ඒවත් ව සිටි මුත් ඔහුගේ පක්ෂය ඔහු වෙනුවෙන් සටන් කළේය. අතරවාරයේදී ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ජෙෆෙර්සන් වෙනුවෙන් සටන් කළහ. නව එංගලන්ත ප්‍රදේශය ඇඩම්ස් විසින් හා දකුණු දිග ප්‍රදේශ ජෙෆෙර්සන් විසින් දිනනු බව බලාපොරොත්තුව වුනු අතර අවසානයේදී ජෙෆෙර්සන් ඡන්ඩ 71 ලබා ගනිද්දී ජෙෆෙර්සන් ලබා ගත්තේ 68 පමණි. ඇඩම්ස් ජයග්‍රහණය කරන ලදී. ==ජනාධිපතිත්වය 1797-1801== ජනාධිපති වශයෙන්, වොෂින්ටන් විසින් අරබන ලද, ජනාධිපති ධුරයෙන්, සමුහ ආණ්ඩු අගයන් හා සිවිල් සදාචාරයන් නිරුපනය වන තත්ත්වයක් අනුගමනය කරන ලදී. ඔහු කිසිදු දුෂණයකට හසු නොවන ලදී. වොෂින්ටන් කැබිනට් මණ්ඩලය පමණක් නොව වොෂින්ටන් පරිපාලනයේ වැදගත් වැඩසටහන් වලටද ඔහු දායක විය. විශේෂයෙන් නාවුක හා යුධ බලය පුළුල් කිරීම දේ සමග මද්‍යම රජය බලාත්මක කිරීමට ඔහු කටයුතු කළේය. ඔහුගේ ආර්ථික වැඩසටහන හමිල්ටන්ගේ වැඩසටහනේ දිගුවක් විය. ඔහු කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානීන්ගෙන් නිතර උපදෙස් ලබා ගත් අතර ඒ අතර මුල්‍ය ලේකම් ඔලිවර් වොල්කොට් ද විය. වොෂින්ටන් කැබිනට් මණ්ඩලය තබා ගැනීමේ ඔහුගේ තීරණය ඉතිහාසඥයන් අතර මත බේදයකට හේතු වී ඇත. ඔහුන් බොහොමයක් හමිල්ටන්ගේ ආධාර කරුවන් වුවද ඔවුන් තබා ගැනීම සුමට සංක්‍රාන්තියකට හේතු විය. ඔහුගේ ධුර කාලය අතර ඔහු කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් ස්වාධීන ලෙස කටයුතු කළේය. කැබිනට් මණ්ඩලයේ විරෝධය මත සිය තීරණ ගැනීම සිදු කෙරිණි. ඔහුගේ කැබිනට් මණ්ඩලයේ දැඩි කැමැත්තක් දැක්වු ප්‍රංශය සමග ඇතිවෙන්නට ගිය යුද්ධය ඔහු වලක්වන ලදී. ප්‍රංශය සමග වු මෙම අර්ධ යුද්ධය යුරෝපය සමග ඇතිවීමට ගිය පටලවිල්ලකින් ගැලවා ගැනීමක් විය. ඉතිහාසඥයකු වු ජෝජ් හෙරින්ට අනුව ප්‍රරම්භාකයන්ගෙන් වඩාත්ම ස්වාදීන මනසක් තිබුනේ ඇඩම්ස් හටය. ඔහු ෆෙඩරල් වාදීන්ට බැදී සිටියද ඔහු විපක්ෂ ඩිමොක්‍රට් රීපබ්ලිකන් වරු තරමටම සිය පාක්ෂිකයන් සමග නොඑකගතාවයන් ඇති කර ගන්න ලදී. "කටුඅත්තක්" ලෙස හැදින්වුවද ඔහුගේ ස්වාධීන බව මුළුමනින්ම කලබලකාරී අවස්ථා වලදී හොද තීරණ ගැනීමට හේතු විය. ඇත්තටම ඔහුගේ ජනප්‍රිය භාවයට හානි වුවද ප්‍රංශය සමග සාමයකට එලබීම ඔහුගේ තීරණයක් විය. එය ඔහුගේ මීලග ඡන්දයේදී බලපෑවද ඔහු ඔහුගේ තීරණය පිළිබද කුල්මත්ව සිටියේය. කොටින්ම ඔහු එය සිය මිනී වලේ සමරු ඵලකයේද කොටවන ලදී. ඔහු සිය ධුර කාලයෙන් වැඩි කාලයක් ගත කලේ මැසචුසෙට්ස් හී වු සිය නිවසේය. ===අර්ධ යුද්ධය හා ප්‍රංශය සමග සාමය=== ජෝන් ඇඩම්ස් විසින් 1815 ජනවාරි මස ලිපියක් මගින් ජේම්ස් ලොය්ඩ් අමතමින් මෙහි සැතපී සිටිනනේ 1800 දී ප්‍රංශය සමග සාමය ඇති කර ගැනීමට මුල් වු ජෝන් ඇඩම්ස් යන්න තම මිනි වලේ සමරු ඵලකයේ කෙටීම තරම තමන් සතුටු වන තවත් දෙයක් නොවන බවයි. ඇඩම්ස් ගේ ධුරකාලය යුරෝපීය යන් සමග ගැටුම් දිග්ගස්සා නොගැනීමේ ප්‍රතිපත්තිය නිසා වියවුල් සහගත විය. බ්‍රිතාන්‍ය හා ප්‍රංශය යුද්ධයක් පැටලී සිටි අතර හැමිල්ටන් ඇතුළු ෆෙඩරල් වාදීන් බ්‍රිතාන්‍යට පක්ෂ වූ අතර ජෙෆෙර්සන් ඇතුළු ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ප්‍රංශයට පක්ෂ වුහ. ජෙෆෙර්සන් ජනපති වනු ප්‍රංශයේ කැමැත්ත විය. ධුරයට පත් වීමෙන් පසු ඔහු යුරෝපියන් සමග යුධ නොවදීමේ වොෂින්ටන් ප්‍රතිපත්තිය දිගටම සිටියේය. ප්‍රංශය ඇමෙරිකාව බ්‍රිතාන්‍යේ කනිෂ්ඨ සහකරුවකු ලෙස සැලකීම නිසා බ්‍රිතාන්‍ය සමග ගනුදෙනු කල ඇමෙරිකානු වෙළද නැව් සිය භාරයට ගැනිණි. විප්ලවයේදී කල උපකාර හේතුවෙන් ඇමෙරිකානුවන් තව දුරටත් ප්‍රංශ හිතවාදීන් ලෙස සිටියහ. එනමුත් ප්‍රංශය එරෙහිව ඇමෙරිකානුවන් ඇඩම්ස් හෝ වන කිසිවෙකු පසු පස නොගියහ. ප්‍රශ්නය සමතයකට පත් වුයේ කිසිදු සාකච්චාවකට පෙර ප්‍රංශය විසින් විශාල අල්ලස් මුදලක් ඉල්ලා සිටීම නිසාය. ඇමෙරිකානුවන් බොහෝ විට ප්‍රංශයට ලැදිව සිටි මුත් මෙම සිද්ධියෙන් පසු බොහෝ දෙනා ප්‍රංශයට විරුද්ධ විය. ප්‍රංශ හිතවාදීන් වු ජෙෆෙර්නියන්වරු මෙයින් මහත් අපහසුතාවයකට පත් වු අතර අමෙර්කනුවන් ප්‍රංශය සමග යුධ වැදිය යුතු බව ප්‍රකාශ කරන ලදී. යුරෝපයේ බොහෝ සටන් ජයගෙන තිබු ප්‍රංශය වැනි රටක් සමග යුධ වැදී ජයගැනීම පහසු දෙයක් නොවන බව ඇඩම්ස් හා ඔහුගේ උපදේශකයන්ගේ අදහස විය. ඇමෙරිකානුවන්ට එල්ල වන ප්‍රහාර වැළැක්වීම උදෙසා ඒ වෙනුවට ඇමෙරිකානු නැව් විසින් ප්‍රංශ නැව් වලට අඩම්තේට්ටම් කිරීමේ උපක්‍රමයක් අනුගමනය කරන ලදී. 1798 දී ඇවිලුණු මෙම ප්‍රංශ ඇමෙරිකා නාවුක යුද්ධය අර්ධ යුද්ධයක් ලෙස සැලකේ. විශාල හා මහත් බලගතු වු ප්‍රංශ හමුදාවේ ආක්‍රමණයක් ඇති වීමට ඉඩ තිබු බැවින් ඇඩම්ස් හා ෆෙඩරල් කොන්ග්‍රසය විසින් වොෂින්ටන් ගේ නායකත්වය යටතේ යුධ හමුධව ශක්තිමත් කරන ලදී. හැමිල්ටන් දෙවන අණකරු වීම වොෂින්ටන්ගේ අභිප්‍රාය විය. සියල්ලටම ප්‍රත්‍යක්ෂ වු පරිදි වොෂින්ටන්ගේ වයස නිසා හැමිල්ටන් සැබවින්ම නායකයා විය. USS Constitution වැනි යුධනැව් ඇතුළු බලසම්පන්න නැව් 6 ක් එක්කරමින් නාවුක හමුදාව නැවත ගොඩනගන ලදී. නාවුක හා යුධ හමුධාවන්ගේ වියදම සදහා කොන්ග්‍රසය විසින් නව දේපල මත නව බදු (1798 ඍජු බද්ධ) ඇති කරන ලදී. එය එවැනි පළමු හා අවසාන බද්ධ විය. බදු ගෙවන්නන් මෙයින් කෝප වු අතර එය අග්නිදිග පෙනිසිල්වේනියාවේ වෙන කොතනකටත් වඩා වැඩි විය. සමුහ ආණ්ඩු නිදහසට හා පල්ලි වලට තර්ජනයක් වේ යයි සිත ජර්මන් කතා කරන ගොවියන් අතර වු Bloodless fries නම් කැරලිකරුවන් වසින් අරගල ඇති කරන ලදී. යුධ දෙපාර්තමේන්තුවේ හැමිල්ටන් හට වැදගත් ධුරයක් හිමි වු අතර එයින් ඇඩම්ස් හා හැමිල්ටන් ආධාරකරුවන් අතර වු විරසකය තවත් පුළුල් විය. හමුධාවේ පාලනය පිළිබද ඉල්ලමින් ඔවුන් කටයුතු කලේ ජනපති ආකාරයටය. ඇඩම්ස්ට අවශ්‍ය කල පරිදි රීපබ්ලිකන් ඩිමොක්‍රටික් සහයෝගය ලබා ගැනීම උදෙසා හමුධව තුල රීපබ්ලිකන් ඩිමොක්‍රටික් පාක්ෂිකයන්ට හමුධාවේ වැදගත් තනතුරු ලබා දීමටද ඔවුන් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. විශාල හමුධාවක් ඇති කිරීම නිසා හැමිල්ටන් විසින් විශාල ජනප්‍රියත්වයක් හිමි කර ගන්න ලදී. ඔවුන් ඇඩම්ස් සතු දේ බොහොමයක් අන්සතු කරන ලදී. සමස්ත ජාතියම ප්‍රංශයට එරෙහිව රැගෙනයාම හා ෆෙඩරල් පක්ෂය ඔවුන්ගේ දෙයක් ලෙස ඔවුන් සලකන ලදී. සමස්තයක් ලෙස දේශප්‍රේමීත්වය හා නාවුක සටන් කීපයක් ජය ගැනීම නිසා යුද්ධය හා ඇඩම්ස් ගේ ජනප්‍රියත්වය ඉහල නැංවිණි. අධිරාජ්‍ය වැදී ප්‍රංශයට එරෙහිව යුධ වඩා ජයගැනීම කළනොහැකි බව ඇඩම්ස් ට තේරුම් ගිය හෙයින් , ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වයට වන හානියද නොසලකා ඔහු සාම සදහා ඉදිරිපත් විය. 1799 පෙබරවාරි මසදී ඔහු සාම සාකච්චා සදහා විලියම් වැන්ස් මුරේ ව ප්‍රංශය වෙත පිටත් කර හරීන ලදී. යුධ කිරීම ඵලක් නොමැති බව තේරුම් ගත් නැපෝලියන් සාමය සදහා කැමැත්ත පල කරන ලදී. 1800 වු සමලුවෙදී 1798 මිත්‍රත්ව ගිවිසිමු අවලංගු වු අතර එක්සත් ජනපදය විදේශ පැටලවිලි වලින් නිදහස් විය. ඇඩම්ස් යුද්ධය වැළැක්වූ අතර එම ක්‍රියාවලියේදී ඔහුගේ පක්ෂය බේද වීම් වලට ලක්විය. ඔහු සිතු පරිදිම එය ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වයට හානි ගෙන දුනි. කෙසේවුවත් ඇඩම්ස් සිය ජාතිය යුද්ධයෙන් ඉවත් කර තැබීම නිසා අතිශයින්ම ප්‍රීතිමත් විය. පසු කලෙක ඔහු සිය මිනි වලේ සමරු ඵලකයේ මෙහි සැතපී සිටිනනේ 1800 දී ප්‍රංශය සමග සාමය ඇති කර ගැනීමට මුල් වු ජෝන් ඇඩම්ස් යන්නද සටහන් කරන ලදී. ===පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත=== XYZ කටයුතු වලින් ඩිමොක්‍රතටික් රිපුබ්ලිකන් වරු අපකීර්තියට පත් වුවද ෆෙදරල්වාදීන්ට ඔවුන් දැක්වූ විරෝධය ඉහල මට්ටමක පැවතිනි. යුධ පරිසරයක් තුල මෙන්ම ප්‍රංශ විප්ලවය කාලයේ වු ත්‍රස්ත ආධිපත්‍යය ක මතකයන් තුල නහර පුපුරන මට්ටමක් පැවතිනි. ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ප්‍රංශයට සහය දැක්වූ අතර අතුම්හු රීපබ්ලිකන් වරු එළවා දැමීමට ප්‍රංශ විප්ලයවට සමාන සිදුවීමක් සිදුවෙ යයි බලාපොරොත්තුවෙන් සිටියහ. ඇතැම් ප්‍රාන්තවල වු ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ෆෙඩරල් නීති ක්‍රියාත්මක කිරීම හා කැරැල්ලක් ඇති කිරීමටද තර්ජනය කළහ. මෙහිදී ෆෙඩරල් වාදීන් හමුධ යවා ඔවුන් අත්තඩංගුවට ගන්නා බවට තර්ජනය කළහ. යුරෝපය පුරා පැතිරෙමින් තිබු අවිශ්වාසය ඇමෙරිකාවටද ළගාවිය. භේද වීම අන් කවරදදාටත් වඩා ඉහල තත්ත්වයක් ගැනිණි. ඇමෙරිකාව දෙකඩ වීමේ ලකුණු පහළ විය. ෆෙඩරල් වරුන් දුටු ආකාරයට මොවුන් ප්‍රංශ හා ප්‍රංශවරුන්ට අනුකම්පාව දක්වන සංක්‍රමණිකයන් විය. මෙම නිසා කොන්ග්‍රසයේ සිටි ෆෙඩරල් වාදීන් ගෙන ආ පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත ඇඩම්ස් විසින් 1798 දී අත්සන් කරන ලදී. පනත හතරැක විස. දෙශානුකුලන පනත, පරදේශ පනත, පරදේශ සතුරන්ගේ පනත හා දේශද්‍රෝහී පනත ඒවා අතර විය. විපක්ෂයෙන් එල්ල වු බලපෑම් වැළැක්වීම උදෙසා මෙම පනත 4 ගෙන එන ලදී. දේශානුකුලන පනත මගින් සංක්‍රමනිකයෙක් අමෙර්කානු පුරවැසි භාවය ලබා ගැනීම උදෙසා පදිංචිව සිටිය යුතු කාලය වසර 14 දක්වා දීර්ඝ කිරිනි. පරදේශ මිතුරු පනත හා පරදේශ තුරු පනත් මගින් ජනාධිපති විසින් තර්ජනයක් වේ යයි සලකන පුද්ගලයෙකු පිටුවහල් කිරීමට ඉඩ ලබා දුනි. පරදේශ පනත මගින් රජයට හා එහි නිලධාරීන්ට එරෙහිව බොරු ප්‍රකාශ කරන පුද්ගලයන් ට එරෙහිව චෝදනා කිරීමට බලය ලබා දෙන ලදී. වසර 2-5 දක්වා සිර දඩුවන් හා ඩොලර් 5,000 දක්වා දඩයක් නියම කිරීමටද හැකි විය. ඇඩම්ස් විසින් මම පනත කිසිවක් ආරම්භ හෝ ප්‍රවර්ධනය නොකලද ඒවා අනුමැත කරන ලදී. මෙම පනත මගින් පුවත්පත් කතුවරුන් කීප දෙනෙකු හා කොන්ග්‍රස් සභිකයේකුට චෝදනා එල්ල කිරීම මත්භේදත්මක් විය. ඉතිහාසඥයින්ට අනුව පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත එතරම් ක්‍රියාත්මක නොවූ අතර මෙම පනත මගින් වරදකරුවන් බවට පත් කලේ 10 දෙනෙක් පමණකි එමේන්ම ඇඩම්ස් විසින් කිසිවිටකත් පිටුවහල් කිරීමකට අත්සන නොකරන ලදී. මෙම පනතට විරුද්ධව කරුණු ප්‍රකාශ කලේ ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු පමණි. ඉතිහාසඥයින්ට අනුව මෙම පනත මුල සිටම මතභේදාත්මක වුනු අතර මේ හේතුවෙන් පරදෙශීන් ස්වේච්චාවෙන්ම රට හැර ගියහ. 1800 මැතිවරණය අනිත් පක්ෂයේ ප්‍රතිපත්ති විවේචනය කරන්නාවූ අමිහිරි හා චංචල එකක් විය. 1800 මැතිවරණයෙන් ඩිමොක්‍රටික් රිපුබ්ලිකන් වරු ජයග්‍රහණය කිරීමෙන් පසු ඔවුන් එම පනත ෆෙඩරල් වරුන්ට එරෙහිව යොදා ගන්නා ලදී. ===1800 මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය=== 1799 වු වොෂින්ටන්ගේ මරණය සිදුවිය. එය පක්ෂයේ සංකේතයබදු වු හා සමගිය ඇති කල පුද්ගලයෙකුගේ අහිමි වීමක් වුයෙන් ෆෙඩරල් වාදීන් දුර්වල කිරීමක් විය. 1800 ජනාධිපති මැතිවරණයේදී ඇඩම්ස් හා ඔහුගේ හිතවත් ෆෙඩරල් අපේක්ෂක චර්ස් කෝට්ස්වෙර්ත් පිනකිනි විසින් රීපබ්ලිකන් අපේක්ෂකයන් වු ජෙෆෙර්සන් හා බාර් ට එරෙහිව ඡන්දය ඉල්ලන ලදී. අවසානයේදී 65 ට 73 ලෙස ඇඩම්ස් ජෙෆෙර්සන් හමුවේ පරාජයට පත් විය. ඇඩම්ස්ගේ පරාජයට මුල් වුයේ රිපුබලිකන් වරුන්ගේ මනා සංවිධන ශක්තිය හා ෆෙඩරල් වාදීන්ගේ අසමගියයි. පරදේශ හා දේශද්‍රෝහී පනත , දකුණේ ජෙෆෙර්සන් හට වූ ජනප්‍රියත්වය හා නිව් යෝක් ප්‍රාන්තයේ ආරොන් බාර් ගේ සාර්ථක මැතවරණ ව්‍යාපාරය එයට හේතු විය. ඇඩම්ගේ ධුර කාලයේ අවසාන මාස කිහිපයේදී ඔහු ඒ වන විට නිම නොකර තිබු ජනාධිපති නිවසට (පසුව ධවල මන්දිරයලෙස හැදින්වූ) 1800 නොවැම්බර් 1 දින සිට පදිංචියට යන ලදී. ===පරිපාලන හා කැබිනට් මණ්ඩලය=== ධුරය නම ධුර කාලය ජනාධිපති ජෝන් ඇඩම්ස් 1797-1801 උප ජනාධිපති තෝමස් ජෙෆෙර්සන් 1797-1801 රාජ්‍ය ලේකම් ටිමොති පිකරින්ග් 1797-1800 ජෝන් මාර්ෂල් 1800-1801 මුල්‍ය ලෙකම් ඔලිවර් වොල්කොට් 1797-1801 සැමුවෙල් ඩේක්ස්ටර් 1801 ආරක්ෂක ලේකම් ජේම්ස් මැක්හෙන්රි 1796-1800 සැමුවෙල් ඩේක්ස්ටර් 1800-1801 නීතිපති චාල්ස් ලී 1797-1801 නාවුක ලේකම් බෙන්ජමින් ස්ටෝදර්ට් 1798-1801 අධිකරණ පත්කිරීම් අග්‍රවිනිෂ්චකාර ජෝන් ජේ 1800 ජෝන් මාෂල් 1801-1835 සහකාර විනිෂ්චකාර බුෂ්රෝඩ් වොෂින්ටන් 1799-1829 අල්ෆ්රෙඩ් මෝර් 1800-1804 ===කතාවන්=== ආරම්භක දේශනය (1797 මාර්තු 4) අයහපත් සෞක්‍ය තත්ත්වය නිසා විශ්‍රාම ගිය ඔලිවර් එල්ස්වත් ට පසුව එක්සත් ජනපදයේ සිව්වන අග්‍රවිනිෂ්චකාර ලෙස පත් කරන ලද ජෝන් මාෂල් ඇඩම්ස් ගේ ඇඩම්ස්ගේ ප්‍රමුඛ සිදුවීමක් විය. මාෂල්ගේ දීර්ඝ ධුර කාලය ෆෙඩරල් වරුන්ගේ දීර්ඝ බලපෑම පෙන්නුම් කරයි. ===වෙනත් අධිකරණ පත්කිරීම්=== කොන්ග්‍රසය දුර්වල වු අවස්ථා වලදී 1801 අධිකරණ පනත පිහිටුවන ලදී. එයින් දිස්ත්‍රික් උසාවි හා මහාධිකරණය අතර අභියාචනාධිකරණයක් ඇති කරන ලදී. දෙආකාර වු එම පනතේ අරමුණ වුයේ 1798 අධිකරණ පනතේ ඵලයක් වු ෆෙඩරල් අධිකරණයේ වු දුර්වලතා මගහැරීම හා පරාජය වු ෆෙඩරල් වාදීන්ට අධිකරණ තනතුරු ලබා දීමයි. ඔහුගේ ධුර කාලය ඉකුත් වෙමින් තිබු නිසා, ඇඩම්ස් විසින් මෙම පනත ප්‍රකාරව නව අධිකරණ පත්වීම් බොහොමයක් සිදු කල අතර එය ඔහුගේ ප්‍රතිවාදීන් විසින් "මහ රැ නඩුකාරයන්" ලෙස හදුන්වනු ලැබුවේය. 1802 අධිකරණ පනත බලාත්මක වීමෙන් පසු ජෙෆෙර්සන් ෆිසින් මෙම බොහොමයක් පත්වීම් අවලංගු කරන ලදී. මෙමගින් 1801 අධිකරණ පනත මගින් ඇති කල නව උසාවි අහෝසි කරන ලද අතර 1789 තිබු පෙර තත්තත්වයට ෆෙඩරල් උසාවි ගෙන එන ලදී. ==ජනාධිපති ධුරයෙන් පසු== 1800 වු පරාජයෙන් පසු ඔහු සිය පුද්ගලික ජීවිතයට විශ්‍රාම ගන්නා ලදී. ඔහු ජීවත්ව සිටි කාලයේදී සිය අනුප්‍රාප්තිකයාගේ දිවුරුම් දීමට නොපැමිණි ජනාධිපති වරුන් සිව් දෙනාගෙන් එක් අයෙකු විය. එමෙන්ම ඉතිරි තිදෙනාගෙන් එක් අයෙකු වුයේ ඔහුගේ පුතු වු ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ය. ඔහු ජෙෆෙර්සන් සමග පැවැත්වූ සම්භන්දතා ඔහු හුදකලාවීමට් හෝ අමනාපයක් දැක්වූ බවට පසු කලක විද්‍යාර්ථන් විසින් දැක්වූ අදහසට පටහැනි වේ. ඔහු ජෙෆෙර්සන් ගේ දිව්රුම් දීමට ප්‍රථමයෙන් වොෂින්ටන් වලින් පිටත් වුයේ සිය පුතු වු චාල්ස් ඇඩම්ස් ගේ මිය යාමෙන් වු සිත් තැවුල නිසා බව පැවසේ. ක්වින්සි නගරයේ පීස්ෆීල්ඩ් හී සිය නිවසට වී වගා කටයුතු වල නියැලිනි. ඔහු සිය චරිතාපදාන රචනය ආරම්භ කරන ලද අතරම (එය කිසිදා එලි දැක් නොවිණි) සිය පරණ මිතුරන් වු බෙන්ජමින් වොටර්හාවුස් හා බෙන්ජමින් රශ් සමග සබදතා ඇති කර ගත්තේය. ජනාධිපති ලෙස දෙවරක් කටයුතු කිරීමෙන් පසු 1809 දී ජෙෆෙර්සන් මහජන සේවයෙන් ඉවත් වීමෙන් පසු ඇඩම්ස්ගේ හඬ නැවත අවධි විය. බොස්ටන් දේශප්‍රේමියා පුවත්පතට පලකිරීමට පුරා වසර තුනක් ලිපි යවමින් හැමිල්ටන් ඇඩම්ස් ගේ චරිතය හා හැසිරීම විවේචනය කරමින් පලකල පොතක කරුණු එකින් එක නිශ්ප්‍රබා කරන ලදී. 1894 දී හැමිල්ටන් මිය ගියද නිව් යෝක් වැසියන්ගේ තදබල ප්‍රහාර වලින් තමුන් නිර්ධෝෂ කර ගැනීමට ඔහුට උවමනා විය. ==ජෙෆෙර්සන් සමග සම්භන්දතා== 1812 මුල් භාගයේදී ඇඩම්ස් ජෙෆෙර්සන් සමග සාමදාන විය. නිදහස් ප්‍රකාශය අත්සන් කල බෙන්ජමින් රශ් ඔවුන් දෙදෙනාගේ එකතුවීමට අනුබල දුන්නේය. 1812 නව අවුරුදු දින ඔහු ජෙෆෙර්සන් හට කෙටි ලියමනක් යවන ලදී. අසනින්ම ජෙෆෙර්සන් විසින් ලිපියක් යොමු කරන ලද අතර ලිපි මගින් ඔවුන් සිය මිත්‍රත්වය වැඩි දියුණු කර ගන්න ලදී. 1812 ඇරඹි එම සම්බන්ද තව ඔවුන් මිය යන තුරුම පවතී අතර එම ලිපි හුවමාරුව ඇමෙරිකානු සාහිත්‍යයේ සන්ධිස්ථානයක් ලෙස සැලකේ. එම ලිපි උසස් දැකමකින් සමන්විත් වුනි. ඔවුන්ගේ සබදතාව වසර 15 පවතී අතර ලිපි 158 පමණ හුවමාරු විය. "ස්භාවික කුලීනත්වය" සාකච්ඡා කරන ලද්දේ මෙම වසර කීපයේදීය. ==පවුල් ජීවිතය== ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ මරණයට මාස 16 කට පෙර ඔහුගේ පුත් ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ඇමෙරිකාවේ 6 වන ජනාධිපති ලෙස පත්වුණු අතර එය 2001 දී හිටපු ජනපති ජෝජ් ව බුෂ් තෙක් හිටපු ජනාධිපති වරයෙකුගේ පුතෙකු විසින් ජනපති පධවියට පත් වුනු පළමු අවස්ථාව විය. ඇඩම්ස්ගේ දියණිය වු අබිගෙල් ඇඩම්ස් මහජන නියෝජිතයෙක් වු විලියම් ස්ටීවන් ස්මිත් සමග විවාහ වු අතර එය අසර්තක වීමෙන් පසු නැවත මාපියන්ගේ නිවසට පැමිණියාය. ඇය 1813 දී පියයුරු පිළිකාවකින් මිය ගිය අතර ඔහුගේ පුත් මත පන් නිසා 1800 මිය ගියේය. ඔහුගේ බිරිද 1818 ඔක්තෝබර් 28 වන දින තයිරොයිඩ් වලදී මිය ගියාය. ඔහු මිය යන තෙක් ඔහුගේ පුත් තෝමස් හා හා ඔහුගේ පවුලේ අය ජීවත් වීය. ==මරණය== ඔහු මිය යාමට මාසයකට පමණ පෙර ඔහු ඇමෙරිකාවේ ඉරණම පිළිබද ප්‍රකාශයක් නිකුත් කල අතර එය ජෝ හොකිම් නම් ඉතිහාසඥයාට අනුව සිය රටවැසියාට කල අනතුර ඇගවීමක් විය. 1826 ජුලි 4 වන දින නිදහස් ප්‍රකාශය ට 50 වසරක් එළබෙන දිනයේදී ක්වින්සි හී සිය නිවසේදී ඔහු මිය ගියේය. ඔහුට එදින 4 වනදා බව පැවසූ විට ඔහු ඉතා පැහැදිලි හඩින් එය ඉතා හොද දිනයක් යයි පවසන ලදී. ඔහුගේ අවසාන වදන් වුයේ "තෝමස් ජෙෆෙර්සන් ජීවත්වනවා" යන්නයි ( ජෙෆෙර්සන් , ඇඩම්ස් මිය යාමට පය කීපයකට පෙර මිය ගියේය). ඔහුගේ මරණය සිදු වුයේ නිදහස් ප්‍රකාශනය අත්සන් කල අයගෙන් ජීවත් වන එකම පුද්ගලයා බවට චාල්ස් කැරොල් බවට පත් කරමිනි. ඔහු මිය ගියේ ඔහුගේ පුත් ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ජනපති ධුරය දරන සමයේදීය. ඔහුගේ දේහය එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රථම පරිශ් පල්ලියේ තැන්පත් කර ඇතී මුත් ඇත්තටම ඔහුව භූමදාන කරන ලද්දේ හැන්කොක් සුසාන භූමියේය. 2001 වසරේදී රොනල්ඩ් රේගන් විසින් බිද හෙලීමට් ප්‍රථම වසර 175 පුරාවටම පවතී දේශයේ වැඩිම කල් දිවි ගෙවූ (වසර 90 කුත් දින 247 කුත්) ජනපති වුයේ ද ඔහුය. ==දේශපාලන දර්ශනය හා දැක්ම== ===රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන්=== ඔහුගේ ජීවිත කාලය පුරාවටම ඔහු රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන් පිළිබද මතබේදාත්මක ප්‍රකාශ සිදු කරන ලදී. එක් කාලයකදී ඔහු මෙම පරිචයන්ට සහයෝගය දක්වමින් කියා සිටියේ නීතිය හා මිනිසුන්ගේ නිදහස රකින එකම ආයතනය වන්නේ රාජකීය හා පරම්පරාගත ආයතනයන් පමණක් බවයි. නමුත් යම් කාලයකදී ඔයු ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ මතයක් දැරීය. එම ප්‍රතික්ෂේප කිරීම් ඔහු විවේචනය කල වුන් අස්වසන්නක් නොවූ අතර ඔහුව රාජකීයත්වය කරපින්නා ගත්තෙකු ලෙස ඔහුව සිය කාලය තුලම හංවඩු ගැසිනි. ඉතා අසභ්‍ය වු එම විවේචන ඔහු රජ වීමට තැත් කරන බවත් ඔහුගේ පුත් වු ජෝන් ක්වින්සි මීලග ජනපති බවට පත් කෙරීමට දරන උත්සහයක් බවත් අගවිනි. ඇඩම්ස් විසින් ඔහු වෙත එල්ල වු රළු වුද සත්‍යය මත එල්ල කළා වුද ප්‍රහාර කිසි දිනක පිළිගත්තේ නැත. ඔහු නොපිලිගත්තද ඔහු "Davila" නමැති කෘතිය සම්පාදනය කරන අවධියේ රාජකීයත්වය හා පරම්පරා උරුමය දෙසට නබුරුවෙමින් සිටියේය. එලෙසින්ම ඔහු උප ජනාධිපති බවට පත්වීමෙන් සුළු කාලයකට පසු පරම්පරා උරුමය හා රාජකීයත්වය ඇමෙරිකාව විසින් පිළිගත් යුතු බවට යෝජනා කළේය. එම ප්‍රකාශ වලට ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහසක් ඔහු ජෙෆෙර්සන් ට ලියු ලිපියක සටහන් වේ. මම රජුන් , සාමිවරුන් හා සාමාන්‍ය ජනතාව සිටින රජයක් හෝ වෙනත් වචනවලින් කියනවානම් පරම්පරාගත් විධායකයක්, සෙනෙට් සභාවක් එක්සත් ජනපදය තුල හෝ ප්‍රාන්තයක් තුල ඇතිකිරීමට සැරසෙනවා යයි ඔබ සිතන්නේ නම් ඔබට වැරදී ඇත. මා එවැනි දෙයක් මගේ රාජකාරි හෝ පුද්ගලික ලිපියක නොලියා ඇති අතර එවන් දෙයක් ලිය ඇත්නම් එය පෙන්වාදෙන ලෙස මම ඔබට අභියෝග කරන බවයි. ==ආගමික දැක්ම== ඔහුගේ මුතුන් මිත්තන් ශුද්ධවන්තයන්ගෙන් පැවතෙන්නන් වු බැවින් ඔහු සභාවට අයිති පුද්ගලයෙකු ලෙස ඇති විනි. ඔහුගේ අපදාන කතෘ ඩේවිඩ් මැක්කළෝ ට අනුව ඔහු සැදැහැවත් ක්‍රිස්තියානි භක්තිකයෙක් මෙන්ම නිදහස් චින්තකයෙක්ද විය. ඔහු හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ඉගෙන ගත් සමයේ එහි දේව වාදය වර්ධනය වෙමින් පැවතිනි. ඔහුගේ ඇතැම් දේශනා හා ලේඛන වල දේව වාදය පිළිබද අදහස්‌ තිබුණි. ඔහු විශ්වාස කල පරිදි පල්ලියේ දේව මෙහෙය මිනිසාගේ මානසික සුවයට මග පාදන බවයි. එව්රට් (1966) දැක්වූ ආකාරයට ඇඩම්ස් ආගම ගැන කටයුතු කලේ සාධාරණත්වය වැනි කරුණු මුල් කර ගෙන බව හා ආගම පුර්ණත්වය වෙනුවෙන් වෙනස් වීම හා පරිණාමය විය යුතු බවයි. ෆීල්ඩින්ග් (1940) පැවසූ පරිදි ඇඩම්ස් ගේ ඇදහිලි හා විශ්වාසයන් ශුද්ධවන්ත බව හා දේවවාදී බව නිරුපනය කරන බවයි. ඇඩම්ස් විසින් එක් වරක් ප්‍රකාශ කලේ ක්‍රිස්තියානි දහම මුලිකවම හෙළිදරව් කරන සුළු වුවද එය වැරදි අර්ථකථනයන්ගෙන්, වැරදි භාවිතයන්ගෙන් මිත්‍යා දෘෂ්ටික, වැරදි සහගත් වෙමින් පවතින බවයි. ==චරිතාපදාන== ජෝන් ඇඩම්ස් ගේ පළමු චරිතාපදානය ලෙස එළිදැක්වූයේ වෙළුම් දෙකක් ලෙස පැමිණි චාල්ස් ෆ්‍රැන්සිස් ඇඩම්ස් විසින් සංස්කරණය කරන ලද 1850 ,1856 අතර කාලය තුල චාල්ස් C ලිට්ල් හා බොස්ටන් හී ජේම්ස් බ්‍රවුන් විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද The Works of John Adams, Esq., Second President of the United State නම් කෘතියයි. මෙහි පැලමු පරිච්චේද 7 ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් ගේ වන අතර ඉතිරිය චාල්ස් ෆ්‍රැන්සිස් ඇඩම්ස් ගේ වේ. 1929 දී ප්‍රසිද්ද වු ජෙෆෙර්සන් පිළිබද චරිතාපදානය ලියු ඇමෙරිකානු ඉතිහාසය පිළිබද ප්‍රංශ විශේසඥයෙකු වු ගිල්බට් චිනඩ් විසින් 1933 දී රචිත Honest John Adams, ඔහු පිළිබද ප්‍රථම නුතන චරිතාපදානය වේ. ඇඩම්ස් සම්බන්ද හොදම ලේඛනය ලෙස එය වසර ගණනක් සැලකිණි. 1950 දී ඇඩම්ස්ගේ ලිපි ගොනු නිරාවරණය වීමත් සමග පේජ් ස්මිත් විසින් මීට පෙර හෙලින් නොවූ කරුණු අලළා චරිතාපදානයක් සම්පාදනය කළේය. එම ග්‍රන්ථය 1962 වසරේදී Boncroft සම්මනය් දින ගන්නා ලදී. 1975 දී පීටර් ශෝ විසින් The Character of John Adams නමැති කෘතිය පල කරන ලදී. 1992 දී ජෝශප් ජේ එලිස් විසින් Passionate Sage: The Character and Legacy of John Adams නම් චරිතාංග විග්‍රහයක් ඉදිරිපත් කලේය. එලිස් ගේ ප්‍රථම සාර්ථක පලකිරීම වු මෙය ඇඩම්ස්ගේ චරිතය පිළිබද ලියවුනු හොදම හා විචාරශීලී කෘතිය ලෙස සැලකේ. 1993 දී විප්ලවවාදී යුද ඉතිහාසඥයකු හා චරිත කතා කරුවෙකු වු ජෝන් E ෆෙර්ලින් විසින් John Adams නම් කෘතිය පල කල අතර එය ඇඩම්ස්ගේ මානසික සංවේදී බව පෙන්නුම් කෙරේ. එම කෘතිය මෙතෙක් පලවූ හොදම චරිතාපදානය ලෙස සැලකේ. 2001 දී ප්‍රසිද්ද ඉතිහාසඥයකු වු ඩේවිඩ් මැක්කළෝ John Adams නම් විශාල චරිතාපදානය පල කල අතර එය විවිධ සම්මාන හා ජනතා ප්‍රසාදයද දිනා ගත්තේය. මැක්කළෝ ගේ චරිතාපදානය 2008 වසරේදී ටෙලි නාට්‍ය යකට නැගුන අතර පොල් ගිඅමටි විසින් ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ චරිතයට පන පොවන ලදී. 2005 වසරේදී ජේම්ස් ග්‍රාන්ට් විසින් John Adams, Party of One නම් කෘතිය පල කරන ලදී ==මේවාද බලන්න== *[[හැනා ඇඩම්ස්]] *කොන්ග්‍රස් පුස්තකාලයේ [[ජෝන් ඇඩම්ස් ගොඩනැගිල්ල]] *ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ උසාවිය ලෙස හැදින්වෙන සෆෝක් ප්‍රදේශයේ උසාවිය == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} [[ප්‍රවර්ගය:1735 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:1826 මරණ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] bpr20cdn447oj3lldve63sxm8v4tqng 0 42396 751439 743617 2025-06-27T06:41:31Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751439 wikitext text/x-wiki {{merge|අමෙරිකා එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව}} {{Update|date=ජූනි 2024}}{{ශිරස්කසටහන|"එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු", "ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරු", සහ "එජ ජනාධිපතිවරු" මෙයට යළියොමු වෙයි. [[C-SPAN]] මාලාව සඳහා, ''[[ඇමරිකන් ප්‍රසිඩන්ට්ස්: ලයිෆ් පෝට්‍රේට්ස්]]'' බලන්න. අනෙකුත් භාවිතා සඳහා, [[එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරයා (වක්‍රෝත්තිහරණය)]] බලන්න.''}} [[ගොනුව:WhiteHouseSouthFacade.JPG|thumb|[[ධවල මන්දිරය]], ජනාධිපතිවරයාගේ නිල නිවහන සහ පරිපාලන කේන්ද්‍රය]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා]] යනු, [[එක්සත් ජනපද මැතිවරණමය පර්ෂදය| මැතිවරණමය පර්ෂදයක්]] මගින් සිව්-වසරක [[ධූර කාලය |ධූර කාලසීමාවකට]] [[වක්‍රාකාර ලෙසින් තේරී පත්වෙන]] [[එක්සත් ජනපදය|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[රාජ්‍ය නායකයා]] සහ [[රජයේ ප්‍රධානියා]] {{Sfnp|රොසිටර්|1962|p=86}} වෙයි.{{Sfnp|ෂූගාර්ට්|2004|pp=633–636}} [[එ.ජ. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව]] පරිදී, මෙම නිලය දරන්නා විසින් [[එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් රජය |ෆෙඩරල් රජයෙහි]] [[විධායකය (රජය)|විධායක පාර්ශවයට]] නායකත්වය සපයන අතර [[එක්සත් ජනපද සන්නද්ධ හමුදා|එක්සත් ජනපද සන්නද්ධ හමුදාවන්හී]] [[සේනාධිනායක]] වෙයි.{{Sfnp|එප්ස්ටෙයින්|2005|p=318}} පළමුවන ජනාධිපතිවරයා, [[ජෝර්ජ් වොෂිංටන්]], මැතිවරණමය පර්ෂදයෙන් ඒකමතික ඡන්දයක් ලැබීය.{{Sfnp|මාටූස්|2001|p=xxii}} වත්මන් තනතුරුධාරී ජනාධිපතිවරයා වන්නේ [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] වන අතර, [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ දෙවන පදවි ප්‍රාප්තිය |ඔහු නිලයෙහි ධූරන්දර වූයේ 2025 ජනවාරි 20 දිනදීය]].{{sfnp|හජේලා|2024}}{{sfnp|ෆෙයිල්|2024}} 1789 වසරෙහිදී මෙම නිලය සංස්ථාපන කිරීමෙන් පසුව, පුරුෂයන් 45 දෙනෙක් විසින් ජනාධිපති ධූර 47 ක සේවය කර ඇත; අනුයාත නොවන ධූර කාලයන් වෙතට තේරී පත්වූ දෙදෙනෙක් නිසා විෂමතාවක් පැන නැගී ඇත: [[ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්]] ගණන් ගනු ලබන්නේ, එක්සත් ජනපදයෙහි 22වන සහ 24වන ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් වන අතර, ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ගණන් ගනු ලබන්නේ 45වන සහ 47වන ජනාධිපතිවරයා ලෙසිනි.{{sfnp|AP|2024}}{{Sfnp|ෂාලර්|විලියම්ස්|2003|p=192}} 1841 වසරෙහිදී ධූරප්‍රාප්ත වීමෙන් පසුව දින 31 කදී මිය ගිය [[විලියම් හෙන්රි හැරිසන්]], ඇමරිකානු ඉතිහාසයෙහි කෙටිම ජනාධිපති ධූරය දැරීය.{{Sfnp|මැක්හියු|මැකෝවියැක්|2014|pp=990–995}} [[ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී. රෝසවෙල්]] විසින් වසර දොළසකට වඩා වැඩි දීර්ඝතම කාලයක් ධූරය දැරූ අතර, ඔහුගේ සතරවන ධූර කාලසීමාවෙහි මුල් අවදියෙහිදී 1945 වසරෙහිදී මිය ගියේය. ධූර කාල දෙකකට වඩා සේවය කල එකම එ.ජ. ජනාධිපතිවරයා ඔහු වෙයි.{{Sfnp|ස්කායු|1974|pp=246–275}} 1951 වසරෙහිදී [[එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි විසි-දෙවන සංශෝධනය]] අපරානුමත කිරීමෙන් පසුව, කිසිම පුද්ගලයෙකුට දෙවරකට වඩා ජනාධිපති ධූරය සඳහා තේරී පත් විය නොහැකි වන අතර, වෙනයම් පුද්ගලයෙකු තේරී පත්වූ ධූර කාලයක් තුල වසර දෙකකට වඩා කාලයක් සේවය කල කිසිම අයෙකු එක් වතාවකට වැඩි වාර ගණනක් තේරී පත් විය නොහැක.{{Sfnp|පීබොඩි|ගාන්ට්|1999|p=565}} ජනාධිපතිවරුන් සතරදෙනෙක්, ස්වභාවික හේතූන් නිසාවෙන් [[නිල කාලයෙහිදී මරණය |නිල කාලය තුලදී මරණයට පත් වූ අතර]] (විලියම් හෙන්රි හැරිසන්, [[සැකරි ටේලර්]], [[වොරන් ජී. හාඩිං]], සහ [[ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී. රෝසවෙල්]]), සතරදෙනෙක් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිමය ඝාතන ප්‍රයත්න සහ සැලසුම් |ඝාතනය කෙරුණු අතර]] ([[ඒබ්‍රහම් ලින්කන්]], [[ජේම්ස් ඒ. ගාෆීල්ඩ්]], [[විලියම් මැක්කින්ලි]], සහ [[ජෝන් එෆ්. කෙනඩි]]), එක් අයෙක් ඉල්ලා අස් විය ([[රිචඩ් නික්සන්]], [[රිචඩ් නික්සන්ට එරෙහි දෝෂාභියෝග ක්‍රියාවලිය |දෝෂාභියෝගයට]] ලක් වී ධූරයෙන් ඉවත් කිරීම).{{Sfnp|ඇබට්|2005|pp=627–644}} [[ජෝන් ටයිලර්]] යනු, ජනාධිපතිමය ධූර කාලයක් තුලදී, ජනාධිපති ධූරයකට පත්වූ පළමුවන [[එක්සත් ජනපද උප ජනාධිපතිවරයා |උප ජනාධිපතිවරයා]] වන අතර, එසේ සිදු කරන උප ජනාධිපතිවරයෙක්, නව, ප්‍රභින්න පරිපාලනයක් සහිතව පූර්ණ ක්‍රියාකාරී ජනාධිපතිවරයෙක් බවට පත්වන බවට පූර්වාදර්ශය සැපයීය.{{Sfnp|ඩිනර්ස්ටයින්|1962|pp=447–451}} එහි ඉතිහාසය පුරාවටම, [[ඇමරිකානු දේශපාලනය]] තුල ප්‍රමුකත්වයක් ගත්තේ [[එක්සත් ජනපදයෙහි දේශපාලන පක්ෂ |දේශපාලන පක්ෂ]] විය. දේශපාලන පක්ෂ නමැති විෂයය අරභයා, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නිශ්ශබ්ද වන අතර, එය බලාත්මකවූ 1789 වසර වන විට, පිළිගත් දේශපාලන පක්ෂ කිසිවක් නොවීය. [[1වන එක්සත් ජනපද කොංග්‍රස් මණ්ඩලය |1වන කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]] රැස්වූ විගසින්, [[ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන්]] සහ [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] වැනි ප්‍රමුඛ [[ජොර්ජ් වොෂිංටන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |වොෂිංටන් පරිපාලන]] නිලධාරීන් වටා, [[දේශපාලන පිල|දේශපාලන පිල්]] එක් රොක් වන්නට පටන් ගති.{{Sfnmp|''ගයිඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂන්ස්''|2010|1p=197|නර්ඩුල්ලි|1992|2p=179}} ජාතිය එකට බැඳ තබා ඇති නමුත් බි‍ඳෙනසුලු සමගිය විනාශ කිරීමට දේශපාලන පක්ෂ වලට ඇති හැකියාව පිළිබඳව සැලකිලිමත්වූ වොෂිංටන්, ඔහුගේ අට-වසරක ජනාධිපති ධූර කාල සීමාවෙහිදී, කිසිම දේශපාලන පිලකට හෝ පක්ෂයකට [[ස්වාධීන දේශපාලනඥයා | අනුබද්ධ නොවී]] සිටීමට වග බලා ගති. කිසිම දේශපාලන පක්ෂයකට අනුබද්ධ නොවී සිටි එකම එ.ජ. ජනාධිපතිවරයා ඔහු විය.{{Sfnmp|1a1=LOC (2)|2a1=ජැමිසන්|2y=2014}} == ජනාධිපතිවරු == <!-- DO NOT CHANGE ANY PRESIDENTIAL PORTRAITS WITHOUT FIRST PROPOSING ON TALK PAGE AND SEEKING CONSENSUS - PER RfC 04/2018 (see archive pg 12) --> {{sticky header}} {|class="wikitable sortable sticky-header" style=text-align:center; |+ {{sronly|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන් ලැයිස්තුව 1789 වසරෙහි සිට– මෙම දිනය දක්වා.}} !scope=col |{{Abbr|අංකය.|අංකය}}{{දිඅස|ජනාධිපතිවරුන් අංකනය කර ඇත්තේ එකම පුද්ගලයා විසින් සේවය කර ඇති අඛණ්ඩ කාලසීමාවන් අනුවය. නිදසුනක් වශයෙන්, ජෝර්ජ් වොෂිංටන් අනුක‍්‍රමික ධූර වාර දෙකක් සේවය කර ඇති අතර, ඔහු ගණන් ගනු ලබන්නේ පළමුවන හා දෙවන ජනාධිපතිවරුන් ලෙසින් නොව පළමුවන ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් වන මුත්, ග්‍රොවර් ක්ලීව්ලන්ඩ් සහ ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් දෙවරකට ගණන් ගනු ලබන්නේ ඔවුන්ගේ එක් එක් ධූර වාර දෙක අනුක්‍රමික නොවන බැවිනි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි [[එක්සත් ජනපදයෙහි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි විසි-පස්වන සංශෝධනය | විසි-පස්වන සංශෝධනය]] පරිදී උප ජනාධිපතිවරයෙක් [[එක්සත් ජනපදයෙහි වැඩබලන ජනාධිපතිවරයා |වැඩබලන ජනාධිපතිවරයා]] බවට පත්වූ විට එය ගණන් ගනු නොලබන්නේ, ජනාධිපතිවරයා එවන් කාල සීමාවකදී දිගටම ධූරයෙහි රැඳී සිටින බැවිනි.<!-- Citation not required; general note about the table. -->}} !scope=col class=unsortable |ආලේඛ්‍ය චිත්‍රය !scope=col |නම<br>{{Small|(උපත–මරණය)}} !scope=col class=unsortable |ධූර වාරය{{Sfnmp|1a1=LOC|2a1=whitehouse.gov}} !scope=col colspan=2 |පක්ෂය{{දිඅස|ජනාධිපති ධූරකාලය ආරම්භයෙහිදී ජනාධිපතිවරයාගේ දේශපාලන පක්ෂය මෙහිදී පිළිබිඹු වෙයි. ඔවුන්ගේ ධූර කාලය තුලදී සිදුවී ඇති වෙනස්කම් සටහන් කර දැක්වෙයි. එක් එක් පුද්ගලයාගේ නම අබියසින් සටහන් කර නොමැති නම් උප ජනාධිපතිවරයාගේ දේශපාලන පක්ෂයද පිළිබිඹු වෙයි.<!-- Citation not required; general note about the table. -->}}{{Sfnp|''ගයිඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂන්ස්''|2010|pp=257–258}} !scope=col class=unsortable |මැතිවරණය !scope=col class=unsortable |උප ජනාධිපතිවරයා {{Sfnp|LOC}} |- !scope=row |[[ජෝර්ජ් වොෂිංටන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |1]] |[[ගොනුව:Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington (cropped)(2).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of George Washington]] |data-sort-value="Washington, George" |'''[[ජෝර්ජ් වොෂිංටන්]]'''<br>{{Small|(1732–1799)}}<br>{{Sfnp|මැක්ඩෙනෙල්ඩ්|2000}} |{{dts|1789|04|30}}<br/>–<br/>{{dts| 1797|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Independent (politician)}}" | |''නොඅනුබද්ධිත'' |class=nowrap |[[1788–89 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1788–89]] <hr> [[1792 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1792]] |[[ජෝන් ඇඩම්ස්]]{{දිඅස|ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කරන විට දේශපාලන පක්ෂ අනපේක්ෂිතවූ අතර, 1788–89 පළමුවන ජනාධිපතිවරණය පැවති කාලයෙහිදී දේශපාලන පක්ෂ පැවතියේද නැත. වොෂිංටන් ජනාධිපතිවරයාගේ පළමුවන ධූරකාලය අතරතුර ඒවා විකසනයවූ විට, පසුව [[ෆෙඩරලිස්ට් පක්ෂය]] බවට පත්වූ ඛණ්ඩනයට ඇඩම්ස් එක්විය. එක්සත් ජනපදයෙහි මැතිවරණ අතරින්, පක්ෂග්‍රාහී පදනමකට කිසියම් සමානත්වයක් තිබූ ක්‍රමයක් තුල තරගවැදුනු පළමු මැතිවරණය වූයේ 1792 වසරෙහි මැතිවරණය වෙයි.{{Sfnmp|''ගයිඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂනස්''|2010|1pp=197, 272|නාර්ඩුල්ලි|1992|2p=179}}}} |- !scope=row |[[ජෝන් ඇඩම්ස්ගේ ජනාධිපතිධූරය |2]] |[[ගොනුව:John Adams 1800 to 1815 Portrait (4x5 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of John Adams]] |data-sort-value="Adams, John" |'''[[ජෝන් ඇඩම්ස්]]'''<br>{{Small|(1735–1826)}}<br>{{Sfnp|පෙන්කැක්|2000}} |{{dts| 1797|03|04}}<br/>–<br/>{{dts| 1801|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Federalist Party }}" | |[[ෆෙඩරලිස්ට් පක්ෂය |ෆෙඩරලිස්ට්]] |[[1796 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1796]] |[[තෝමස් ජෙෆර්සන්]]{{දිඅස|ජනාධිපතිවරයා සහ උප ජනාධිපතිවරයා ප්‍රතිවිරුද්ධ දේශපාලන පක්ෂ වලින් තේරී පත්වූ සහ එලෙස තරග වැදුනු එකම සහ එකම එක ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය වූයේ 1796 ජනාධිපතිවරණයයි. ෆෙඩරලිස්ට් ජොන් ඇඩම්ස් ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් තේරී පත්වූ අතර, ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් ජෙෆර්සන් උප ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් තේරී පත්විය.{{Sfnp|''ගයිඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂන්ස්''|2010|p=274}}}} |- !scope=row |[[තෝමස් ජෙෆර්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |3]] |[[ගොනුව:Thomas Jefferson by Rembrandt Peale, 1800.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of Thomas Jefferson]] |data-sort-value="Jefferson, Thomas" |'''[[තෝමස් ජෙෆර්සන්]]'''<br>{{Small|(1743–1826)}}<br>{{Sfnp|පීටර්සන්|2000}} |{{dts|1801|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1809|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic-Republican Party}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පක්ෂය |ඩිමොක්‍රටික්-<br/>රිපබ්ලිකන්]] |[[1800 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1800]]<br/> <hr> [[1804 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1804]] |[[ඒරන් බර්]] <hr> [[ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන් (උප ජනාධිපතිවරයා)|ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන්]] |- !scope=row|[[ජේම්ස් මැඩිසන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |4]] |[[ගොනුව:James Madison 1816.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of James Madison]] |data-sort-value="Madison, James" |'''[[ජේම්ස් මැඩිසන්]]'''<br>{{Small|(1751–1836)}}<br>{{Sfnp|බැනිං|2000}} |{{dts|1809|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1817|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic-Republican Party }}" | |[[ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පක්ෂය |ඩිමොක්‍රටික්-<br/>රිපබ්ලිකන්]] |[[1808 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1808]] <hr> [[1812 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1812]] |[[ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන් (උප ජනාධිපතිවරයා)|ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන්]]{{දිඅස|name=diedintraterm|නිලය දරමින් සිටියදී මිය ගියේය {{Sfnp|නියේල්|2004|p=22}}}} <hr> ''මෙයින් පසුව&nbsp;නිලය හිස්විය<br/>අප්‍රේල් 20, 1812'' <hr> [[එල්බ්‍රිජ් ගෙරී]]{{efn|name=diedintraterm}} <hr> ''මෙයින් පසුව&nbsp;නිලය හිස්විය<br/>නොවැම්බර් 23, 1814'' |- !scope=row|[[ජේම්ස් මොන්රෝගේ ජනාධිපති ධූරය |5]] |[[ගොනුව:James Monroe White House portrait 1819 (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of James Monroe]] |data-sort-value="Monroe, James" |'''[[ජේම්ස් මොන්රෝ]]'''<br>{{Small|(1758–1831)}}<br>{{Sfnp|ඇම්මොන්|2000}} |{{dts|1817|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1825|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic-Republican Party}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පක්ෂය |ඩිමොක්‍රටික්-<br/>රිපබ්ලිකන්]] |[[1816 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1816]] <hr> [[1820 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1820]] |[[ඩැනියෙල් ඩී. ටොම්ප්කින්ස්]] |- !scope=row |[[ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස්ගේ ජනාධිපති ධූරය |6]] |[[ගොනුව:John Quincy Adams 1858 crop.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of John Quincy Adams]] |data-sort-value="Adams, John Quincy" |'''[[ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස්]]'''<br>{{Small|(1767–1848)}}<br>{{Sfnp|හාර්ග්‍රීව්ස්|2000}} |{{dts|1825|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1829|03|04}} |style="background: linear-gradient({{පක්ෂ වර්ණය |Democratic-Republican Party}} 50%, {{පක්ෂ වර්ණය |National Republican Party}} 50%);" | |[[ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පක්ෂය |ඩිමොක්‍රටික්-<br />රිපබ්ලිකන්]]{{දිඅස|name="JQAdams"| ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස්ගේ ධූර කාලයෙහි මුල් අවදියෙහිදී, [[ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පක්ෂය]] විසුරුවාහරින ලදි; කොංග්‍රසයෙහි සහ ජනපද මට්ටමෙහි ඔහුගේ මිත්‍ර පාක්ෂිකයන් ඇඩම්ස්ගේ ජනාධිපති ධූර සමයෙහිදී හැඳින්වුනේ "ඇඩම්ස්ගේ මිනිසුන්" ලෙසිනි. 1829 වසරෙහිදී [[ඇන්ඩෲ ජැක්සන්]] ජනාධිපතිවරයා වූ විට, මෙම කණ්ඩායම "ජැක්සන්-විරෝධී" [[විපක්ෂය (දේශපාලනය)|විපක්ෂය]] බවට පත්වූ අතර, [[නැෂනල් රිපබ්ලිකන් පක්ෂය]] ලෙසින් සංවිධානගත වූහ.{{Sfnmp|1a1=''ගයඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂන්ස්''|1y=2010|1p=228|2a1=ගෝල්ඩ්මන්|2y=1951|2p=159}}}} <hr> [[නැෂනල් රිපබ්ලිකන් පක්ෂය |නැෂනල් රිපබ්ලිකන්]] |[[1824 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1824]] |[[ජෝන් සී. කල්හූන්]]{{දිඅස|පෙරදී ඩිමොක්‍රටික්-රිපබ්ලිකන් පාක්ෂික‍යෙක්වූ ජෝන් කල්හූන්, [[ගර්භාවේ තීරු බද්ද |1828 තීරු බද්දට]] විරුද්ධ වීමට සහ [[ජනපදවල අයිතිවාසිකම්]] යන කාරණය ඉදිරියට ගෙන යෑමට, 1828 වසරෙහිදී [[නලිෆයර් පක්ෂය]] ඇරඹූ අතර, 1828 ජනාධිපතිවරණයෙහිදී ඇන්ඩෲ ජැක්සන්ගේ තරග සහායක ලෙස ඉදිරිපත් කලේ ජැක්සන් විසින් නායකත්වය සැපයුනු ඩිමොක්‍රටික් සභාගය පුළුල් කරනු වස් ප්‍රයත්නයක් ලෙසින්ය.{{Sfnmp|1a1=''ගයිඩ් ටු යූ. එස්. ඉලෙක්ෂන්ස්''|1y=2010|1p=892|2a1=හවුප්ට්|2y=2010|2pp=26, 280}}}} |- !scope=row|[[ඇන්ඩෲ ජැක්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |7]] |[[ගොනුව:Andrew jackson head (cropped 4x5).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Painting of Andrew Jackson]] |data-sort-value="Jackson, Andrew" |'''[[ඇන්ඩෲ ජැක්සන්]]'''<br>{{Small|(1767–1845)}}<br>{{Sfnp|රෙමිනි|2000}} |{{dts| 1829|03|04}}<br />–<br />{{dts|1837|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1828 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1828]] <hr> [[1832 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1832]] |[[ ජෝන් සී. කල්හූන්]]{{දිඅස|name=resignedintraterm|නිලයෙන් ඉල්ලා අස්විය {{Sfnp|නියේල්|2004|p=22}}}} <hr> ''මෙයින් පසු&nbsp;හිස්ව පැවතිනි<br/>දෙසැම්බර් 28, 1832'' <hr> [[මාටින් වැන් බියුරන්]] |- !scope=row |[[ මාටින් වැන් බියුරන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |8]] |[[ගොනුව:Martin Van Buren circa 1837 crop.jpg|frameless|upright=0.5]] |data-sort-value="Van Buren, Martin" |'''[[මාටින් වැන් බියුරන්]]'''<br>{{Small|(1782–1862)}}<br>{{Sfnp|කෝල්|2000}} |{{dts|1837|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1841|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1836 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1836]] |[[රිචඩ් මෙන්ටොර් ජොන්සන්]] |- !scope=row |[[ විලියම් හෙන්රි හැරිසන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |9]] |[[ගොනුව:William Henry Harrison crop.jpg|frameless|upright=0.5]] |data-sort-value="Harrison, William Henry" |'''[[විලියම් හෙන්රි හැරිසන්]]'''<br>{{Small|(1773–1841)}}<br>{{Sfnp|ගුට්ස්මාන්|2000}} |{{dts|1841|03|04}}<br />–<br />{{dts|1841|04|04}}{{efn|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය|Whig Party (United States)}}" | |[[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග්]] |[[1840 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1840]] |[[ජෝන් ටයිලර්]] |- !scope=row|[[ජෝන් ටයිලර්ගේ ජනාධිපති ධූරය |10]] |[[ගොනුව:John Tyler (cropped 3x4) (cropped)(2).png|frameless|upright=0.5]] |data-sort-value="Tyler, John" |'''[[ජෝන් ටයිලර්]]'''<br>{{Small|(1790–1862)}}<br>{{Sfnp|ෂේඩ්|2000}} |<span class=date style=white-space:nowrap;>අප්‍රේල් 4, 1841{{දිඅස|ජෝන් ටයිලර් ජනාධිපති තනතුරට පත්වූයේ විලියම් හෙන්රි හැරිසන්ගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|ඇබට්|2013|p=23}}}}<br>–<br/>{{dts|1845|03|04}}</span> |style="background: linear-gradient({{පක්ෂ වර්ණය|Whig Party (United States)}} 50%, {{පක්ෂ වර්ණය|Independent (politician)}} 50%);" | |[[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග්]]{{දිඅස|name="JTyler"| 1840 වසරෙහිදී ජෝන් ටයිලර් උප ජනාධිපති ධූරයට පත්වූයේ විග් පක්ෂයෙහි අපේක්ෂකත්වය තුලිනි. ජනාධිපතිවරයා වශයෙන් ඔහුගේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රමුඛතා විග් න්‍යාය පතුයට බොහෝ සෙයින් ප්‍රතිවිරුද්ධ බව විගසින් පෙන්නුම් වූ බැවින්, නිලයෙහි වැඩ ඇරඹීමෙන් පස් මසක් ගත වෙත්ම ඔහු පක්ෂයෙන් නෙරපා හැරිණි.{{sfnp|කෑෂ්|2018|pp=34–36}}}} <hr> ''අනුබද්ධ විරහිත'' |{{gray|{{endash}}}} |''ජනාධිපති ධූර කාල&nbsp;තුලම<br/>තනතුර හිස්ව පැවතිණි'' |- !scope=row |[[ජේම්ස් කේ. පෝක්ගේ ජනාධිපති ධූරය|11]] |[[ගොනුව:James K Polk (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of James K. Polk]] |data-sort-value="Polk, James K" |'''[[ජේම්ස් කේ. පෝක්]]'''<br>{{Small|(1795–1849)}}<br>{{Sfnp|රෝලි|2000}} |{{dts|1845|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1849|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය|Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1844 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1844]] |[[ජෝර්ජ් එම්. ඩැලස්]] |- !scope=row |[[සැකරි ටේලර්ගේ ජනාධිපති ධූරය|12]] |[[ගොනුව:Zachary Taylor restored (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Zachary Taylor]] |data-sort-value="Taylor, Zachary" |'''[[සැකරි ටේලර්]]'''<br>{{Small|(1784–1850)}}<br>{{Sfnp|ස්මිත්|2000}} |{{dts|1849|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1850|07|09}}{{efn|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය|Whig Party (United States)}}" | |[[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග්]] |[[1848 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1848]] |[[මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ]] |- !scope=row |[[මිලර්ඩ් ෆිල්මෝගේ ජනාධිපති ධූරය|13]] |[[ගොනුව:Fillmore.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Millard Fillmore]] |data-sort-value="Fillmore, Millard" |'''[[මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ]]'''<br>{{Small|(1800–1874)}}<br>{{Sfnp|ඇන්බයින්ඩර්|2000}} |{{dts|1850|07|09}}{{දිඅස| මිලඩ් ෆිල්මෝර් ජනාධිපති ධූරයට පත්වූයේ සැකරි ටේලර්ගේ මරණයෙන් පසුවය.{{Sfnp|ඇබට්|2005|p=639}}}}<br/>–<br/>{{dts|1853|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය|Whig Party (United States)}}" | |[[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග්]] |{{gray|{{endash}}}} |''ජනාධිපති ධූරය&nbsp;පුරාම<br/>හිස්ව පැවතිණි'' |- !scope=row |[[ ෆ්‍රැන්ක්ලින් පියර්ස්ගේ ජනාධිපති ධූරය |14]] |[[ගොනුව:Mathew Brady - Franklin Pierce - alternate crop (cropped)(2).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Franklin Pierce]] |data-sort-value="Pierce, Franklin" |'''[[ෆ්‍රැන්ක්ලින් පියර්ස්]]'''<br>{{Small|(1804–1869)}}<br>{{Sfnp|ගාරා|2000}} |{{dts|1853|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1857|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1852 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1852]] |[[විලියම් ආර්. කිං]]{{efn|name=diedintraterm}} <hr> ''අප්‍රේල් 18, 1853 &nbsp;පසුව<br/>හිස්විය'' |- !scope=row |[[ ජේම්ස් බුකැනන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |15]] |[[ගොනුව:James Buchanan (cropped 3x4).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of James Buchanan]] |data-sort-value="Buchanan, James" |'''[[ජේම්ස් බුකැනන්]]'''<br>{{Small|(1791–1868)}}<br>{{Sfnp|ගියනැප්|2000}} |{{dts|1857|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1861|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1856 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1856]] |[[ජෝන් සී. බ්‍රෙකින්රිජ්]] |- !scope=row |[[ඒබ්‍රහම් ලින්කන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |16]] |[[ගොනුව:Abraham Lincoln O-77 matte collodion print.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Abraham Lincoln]] |data-sort-value="Lincoln, Abraham" |'''[[ඒබ්‍රහම් ලින්කන්]]'''<br>{{Small|(1809–1865)}}<br>{{Sfnp|මැක්පර්සන් (b)|2000}} |{{dts|1861|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1865|04|15}}{{දිඅස|name=diedintraterm}} |style="background: linear-gradient({{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}} 50%, {{පක්ෂ වර්ණය |National Union Party (United States)}} 50%);" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] <hr> [[නැෂනල් යූනියන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|නැෂනල් යූනියන්]]{{දිඅස|name="ALincoln"| 1864 වසරෙහිදී ඔහු මැතිවරණයට යළි තරග වැදුනු විට, රිපබ්ලිකානු පාක්ෂික ඒබ්‍රහම් ලින්කන් විසින් [[යුද්ධ ඩිමොක්‍රට්වරයා|යුද්ධ ඩිමොක්‍රට්වරුන්]] හා සමගින් ද්වි පාක්ෂික [[මැතිවරණ සන්ධානය| මැතිවරණ සන්ධානයක්]] තනමින් හා ඩිමොක්‍රටික් පාක්ෂික ඇන්ඩෲ ජොන්සන් ඔහුගේ තරග සහායකයා ලෙසින් තෝරා ගනිමින් [[නැෂනල් යූනියන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|නැෂනල් යූනියන් පක්ෂයෙහි]] අපේක්ෂකත්වය යටතේ තරග වැදුනේය.{{Sfnp|මැක්සෙවෙනි|1986|p=139}}}} |[[1860 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1860]] <hr> [[1864 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1864]] |[[හැනිබල් හැම්ලින්]] <hr> [[ඇන්ඩෲ ජොන්සන්]] |- !scope=row |[[ඇන්ඩෲ ජොන්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |17]] |[[ගොනුව:Andrew Johnson photo portrait head and shoulders (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Andrew Johnson]] |data-sort-value="Johnson, Andrew" |'''[[ඇන්ඩෲ ජොන්සන්]]'''<br>{{Small|(1808–1875)}}<br>{{Sfnp|ට්‍රෙෆොයුස්|2000}} |{{dts|1865|04|15}}{{දිඅස|ඇන්ඩෲ ජොන්සන් ජනාධිපති ධූරයට පත්වූයේ ඒබ්‍රහම් ලින්කන්ගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp| ට්‍රෙෆොයුස් |2000}}}}<br/>–<br/>{{dts|1869|03|04}} |style="background: linear-gradient({{පක්ෂ වර්ණය |National Union Party (United States)}} 50%, {{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}} 50%);" | |[[නැෂනල් යූනියන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|නැෂනල් යූනියන්]]{{දිඅස|name="AJohnson"|ජනාධිපති ලෙසින් ක්‍රියා කරද්දී, නැෂනල් යූනියන් පතාකය යටතේ රජයේ පාක්ෂිකයන් අතර සභාගයක් ගොඩනැගීමට ඇන්ඩෲ ජොන්සන් අපොහොසත්විය. ඔහුගේ ජනාධිපති ධූරය කෙළවර වීම ආසන්න වෙත්ම, යළිත් ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය සමග ආශ්‍රය ඇති කරගැනීම ඔහු ඇරඹීය.{{Sfnp| ට්‍රෙෆොයුස් |2000}}}} <hr> [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)| ඩිමොක්‍රටික්]] |{{gray|{{endash}}}} |''ජනාධිපති ධූරය&nbsp;පුරාම<br/>හිස්ව පැවතිණි'' |- !scope=row|[[යුලිසීස් එස්. ග්‍රාන්ට්ගේ ජනාධිපති ධූරය |18]] |[[ගොනුව:Ulysses S Grant by Brady c1870-restored (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Ulysses S. Grant]] |data-sort-value="Grant, Ulysses S" |'''[[යුලිසීස් එස්. ග්‍රාන්ට්]]'''<br>{{Small|(1822–1885)}}<br>{{Sfnp|මැක්පර්සන් (a)|2000}} |{{dts|1869|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1877|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1868 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1868]] <hr> [[1872 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1872]] |[[ස්කයිලර් කෝල්ෆැක්ස්]] <hr> [[හෙන්රි විල්සන්]]{{දිඅස|name=diedintraterm}} <hr> '' නොවැම්බර් 22, 1875 දිනයෙන්&nbsp;පසුව හිස් විය<br/> '' |- !scope=row |[[රදර්ෆර්ඩ් බී. හේස්ගේ ජනාධිපති ධූරය |19]] |[[ගොනුව:President Rutherford Hayes 1870 - 1880 (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Rutherford B. Hayes]] |data-sort-value="Hayes, Rutherford B." |'''[[රදර්ෆර්ඩ් බී. හේස්]]'''<br>{{Small|(1822–1893)}}<br>{{Sfnp|හුගෙන්බූම්|2000}} |{{dts|1877|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1881|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1876 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1876]] |[[විලියම් ඒ. වීලර්]] |- !scope=row |[[ජේම්ස් ඒ. ගාෆීල්ඩ්ගේ ජනාධිපති ධූරය |20]] |[[ගොනුව:James Abram Garfield, photo portrait seated (3x4 cropped b).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of James A. Garfield]] |data-sort-value="Garfield, James A" |'''[[ජේම්ස් ඒ. ගාෆීල්ඩ්]]'''<br>{{Small|(1831–1881)}}<br>{{Sfnp|පෙස්කින්|2000}} |{{dts|1881|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1881|09|19}}{{efn|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1880 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1880]] |[[ චෙස්ටර් ඒ. ආතර්]] |- !scope=row |[[චෙස්ටර් ඒ. ආතර්ගේ ජනාධිපති ධූරය |21]] |[[ගොනුව:Chester A. Arthur by Abraham Bogardus (cropped) (2).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Sepia photographic portrait of Chester A. Arthur]] |data-sort-value="Arthur, Chester A." |'''[[චෙස්ටර් ඒ. ආතර්]]'''<br>{{Small|(1829–1886)}}<br>{{Sfnp|රීව්ස්|2000}} |{{dts|1881|09|19}}{{දිඅස | චෙස්ටර් ඒ. ආතර් ජනාධිපති ධූරයට පත් වූයේ ජේම්ස් ඒ. ගාෆීල්ඩ්ගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|ග්‍රීන්බර්ගර්|2017|pp=174–175}}}}<br/>–<br/>{{dts|1885|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |{{gray|{{endash}}}} |''ජනාධිපති ධූරය&nbsp;පුරාම<br/>හිස්ව පැවතිණි'' |- !scope=row |[[ ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්ගේ පළමුවන ජනාධිපති ධූරය |22]] |[[ගොනුව:Grover Cleveland by Charles Milton Bell color change (3x4 cropped b).jpg|frameless|upright=0.5]] |data-sort-value="Cleveland, Grover, 1" |'''[[ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්]]'''<br>{{Small|(1837–1908)}}<br>{{Sfnp|කැම්ප්බෙල්|2000}} |{{dts|1885|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1889|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1884 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1884]] |[[තෝමස් ඒ. හෙන්ඩ්‍රික්ස්]]{{දිඅස|name=diedintraterm}} <hr> '' නොවැම්බර් 25, 1885 දිනයෙන් &nbsp;පසුව හිස් විය<br/> '' |- !scope=row |[[බෙන්ජමින් හැරිසන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |23]] |[[ගොනුව:Benjamin Harrison, head and shoulders bw photo, 1896 (4x5 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Benjamin Harrison]] |data-sort-value="Harrison, Benjamin" |'''[[බෙන්ජමින් හැරිසන්]]'''<br>{{Small|(1833–1901)}}<br>{{Sfnp|ස්පෙටර්|2000}} |{{dts|1889|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1893|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1888 එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරණය |1888]] |[[ලීවයි පී. මෝර්ට්න්]] |- !scope=row |[[ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්ගේ දෙවන ජනාධිපති ධූරය |24]] |[[ගොනුව:StephenGroverCleveland.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Grover Cleveland]] |data-sort-value="Cleveland, Grover, 2" |'''[[ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්]]'''<br>{{Small|(1837–1908)}}<br>{{Sfnp|කැම්ප්බෙල්|2000}} |{{dts|1893|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1897|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1892 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1892]] |[[ඇඩ්ලෙයි ස්ටීවන්සන්&nbsp;I]] |- !scope=row|[[විලියම් මැක්කින්ලිගේ ජනාධිපති ධූරය |25]] |[[ගොනුව:William McKinley Portrait (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of William McKinley|]] |data-sort-value="McKinley, William" |'''[[විලියම් මැක්කින්ලි]]'''<br>{{Small|(1843–1901)}}<br>{{Sfnp|ගෝල්ඩ් (a)|2000}} |{{dts|1897|03|04}}<br />–<br />{{dts|1901|09|14}}{{efn|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1896 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1896]] <hr> [[1900 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1900]] |[[ගැරට් හෝබාට්]]{{efn|name=diedintraterm}} <hr> '' නොවැම්බර් 21, 1899 දිනට&nbsp;පසුව හිස් විය<br/> '' <hr> [[තියඩෝර් රෝසවෙල්]] |- !scope=row |[[තියඩෝර් රෝසවෙල්ගේ ජනාධිපති ධූරය |26]] |[[ගොනුව:Theodore Roosevelt by the Pach Bros (4x5 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Theodore Roosevelt]] |data-sort-value="Roosevelt, Theodore" |'''[[තියඩෝර් රෝසවෙල්]]'''<br>{{Small|(1858–1919)}}<br>{{Sfnp|හාබෝ|2000}} |{{dts|1901|09|14}}{{දිඅස| තියඩෝර් රෝසවෙල්ගේ ජනාධිපති ධූර ප්‍රාප්තිය සිදුවූයේ විලියම් මැක්කින්ලිගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|ඇබට්|2005|pp=639–640}}}}<br/>–<br/>{{dts| 1909|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |{{gray|{{endash}}}} <hr> [[1904 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1904]] |'' මාර්තු 4, 1905 දිනය&nbsp;තෙක් හිස්ව පැවතිණි<br/> '' <hr> [[චාල්ස් ඩබ්. ෆෙයාබෑන්ක්ස්]] |- !scope=row |[[විලියම් හවර්ඩ් ටෑෆ්ට්ගේ ජනාධිපති ධූරය |27]] |[[ගොනුව:William Howard Taft by Pach Brothers (3x4 ropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of William Howard Taft]] |data-sort-value="Taft, William Howard" |'''[[විලියම් හවර්ඩ් ටෑෆ්ට්]]'''<br>{{Small|(1857–1930)}}<br>{{Sfnp|ගෝල්ඩ් (b)|2000}} |{{dts|1909|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1913|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1908 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1908]] |[[ජේම්ස් එස්. ෂර්මන්]]{{දිඅස|name=diedintraterm}} <hr> '' ඔක්තොම්බර් 30, 1912 දිනට&nbsp;පසුව හිස් විය<br/> '' |- !scope=row |[[වුඩ්රෝ විල්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |28]] |[[ගොනුව:President Woodrow Wilson in 1914, Harris & Ewing (3x4 cropped c).jpg|frameless|upright=0.5]] |data-sort-value="Wilson, Woodrow" |'''[[වුඩ්රෝ විල්සන්]]'''<br>{{Small|(1856–1924)}}<br>{{Sfnp|ඇම්බ්‍රෝසියස්|2000}} |{{dts|1913|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1921|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1912 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1912]] <hr> [[1916 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1916]] |[[තොමස් ආර්. මාෂල්]] |- !scope=row |[[වොරන් ජී. හාඩිංගේ ජනාධිපති ධූරය |29]] |[[ගොනුව:Warren G Harding-Harris & Ewing (3x4 cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Warren G. Harding]] |data-sort-value="Harding, Warren G." |'''[[වොරන් ජී. හාඩිං]]'''<br>{{Small|(1865–1923)}}<br>{{Sfnp|හෝලි|2000}} |{{dts|1921|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1923|08|02}}{{efn|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1920 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1920]] |[[ කැල්වින් කූලිජ්]] |- !scope=row |[[කැල්වින් කූලිජ්ගේ ජනාධිපති ධූරය |30]] |[[ගොනුව:Calvin-Coolidge portrait 1924 (cropped).png|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Calvin Coolidge]] |data-sort-value="Coolidge, Calvin" |'''[[කැල්වින් කූලිජ්]]'''<br>{{Small|(1872–1933)}}<br>{{Sfnp|මැක්කෝයි|2000}} |{{dts|1923|08|02}}{{දිඅස| කැල්වින් කූලිජ් ජනාධිපති ධූරයට පදවි ප්‍රාප්ත වූයේ වොරන් ජී. හාඩිංගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|සෙනෙට්}}}}<br />–<br/>{{dts|1929|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |{{gray|{{endash}}}} <hr> [[1924 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1924]] |'' මාර්තු 4, 1925 දිනය&nbsp;තෙක් හිස්ව තිබිණි<br/> '' <hr> [[චාල්ස් ජී. ඩෝස්]] |- !scope=row |[[හර්බට් හූවර්ගේ ජනාධිපති ධූරය |31]] |[[ගොනුව:Unsuccessful 1932.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Black-and-white photographic portrait of Herbert Hoover]] |data-sort-value="Hoover, Herbert" |'''[[හර්බට් හූවර්]]'''<br>{{Small|(1874–1964)}}<br>{{Sfnp|හොෆ් (a)|2000}} |{{dts|1929|03|04}}<br />–<br />{{dts|1933|03|04}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1928 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1928]] |[[චාල්ස් කර්ටිස්]] |- !scope=row |[[ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී. රෝසවෙල්ගේ ජනාධිපති ධූරය|32]] |[[ගොනුව:FDR-1944-Campaign-Portrait (cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Franklin D. Roosevelt]] |data-sort-value="Roosevelt, Franklin D" |'''[[ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී. රෝසවෙල්]]'''<br>{{Small|(1882–1945)}}<br>{{Sfnp|බ්‍රින්ක්ලි|2000}} |{{dts|1933|03|04}}<br/>–<br/>{{dts|1945|04|12}}{{දිඅස|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1932 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1932]] <hr> [[1936 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1936]] <hr> [[1940 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1940]] <hr> [[1944 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1944]] |[[ජෝන් නැන්සි ගානර්]] <hr> [[හෙන්රි ඒ. වොලස්]] <hr> [[හැරී එස්. ටෲමන්]] |- !scope=row |[[හැරී එස්. ටෲමන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |33]] |[[ගොනුව:TRUMAN 58-766-06 (cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Harry S. Truman]] |data-sort-value="Truman, Harry S." |'''[[හැරී එස්. ටෲමන්]]'''<br>{{Small|(1884–1972)}}<br>{{Sfnp|හැම්බි|2000}} |{{dts|1945|04|12}}{{efn| හැරී එස්. ටෲමන්ගේ ජනාධිපති ධූර ප්‍රාප්තිය සිදුවූයේ ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩී. රෝසවෙල්ගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|ඇබට්|2005|p=636}}}}<br/>–<br/>{{dts|1953|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |{{gray|{{endash}}}} <hr> [[1948 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1948]] |'' ජනවාරි 20, 1949 දිනය &nbsp;තෙක් හිස්ව තිබිණි<br/> '' <hr> [[ඇල්බන් ඩබ්. බාක්ලි]] |- !scope=row |[[ ඩ්වයිට් ඩී. අයිසන්හවර්ගේ ජනාධිපති ධූරය |34]] |[[ගොනුව:Dwight D. Eisenhower, official photo portrait, May 29, 1959 (cropped)(3).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Dwight D. Eisenhower]] |data-sort-value="Eisenhower, Dwight D" |'''[[ඩ්වයිට් ඩී. අයිසන්හවර්]]'''<br>{{Small|(1890–1969)}}<br>{{Sfnp|ඇම්බ්‍රෝස්|2000}} |{{dts|1953|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|1961|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1952 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1952]] <hr> [[1956 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1956]] |[[ රිචඩ් නික්සන්]] |- !scope=row |[[ජෝන් එෆ්. කෙනඩිගේ ජනාධිපති ධූරය |35]] |[[ගොනුව:John F. Kennedy, White House color photo portrait (3x4) (cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of John F. Kennedy]] |data-sort-value="Kennedy, John F." |'''[[ජෝන් එෆ්. කෙනඩි]]'''<br>{{Small|(1917–1963)}}<br>{{Sfnp|පාර්මෙට්|2000}} |{{dts|1961|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|1963|11|22}}{{දිඅස|name=diedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩ්මොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1960 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1960]] |[[ ලින්ඩන් බී. ජොන්සන්]] |- !scope=row|[[ ලින්ඩන් බී. ජොන්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |36]] |[[ගොනුව:37 Lyndon Johnson 3x4.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Lyndon B. Johnson|]] |data-sort-value="Johnson, Lyndon B" |'''[[ලින්ඩන් බී. ජොන්සන්]]'''<br>{{Small|(1908–1973)}}<br>{{Sfnp|ගාඩ්නර්|2000}} |{{dts|1963|11|22}}{{දිඅස| ලින්ඩන් බී. ජොන්සන්ගේ ජනාධිපති ධූර ප්‍රාප්තිය සිදුවූයේ ජෝන් එෆ්. කෙනඩිගේ මරණය හා සමගිනි.{{Sfnp|ඇබට්|2005|p=633}}}}<br/>–<br/>{{1969|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |{{gray|{{endash}}}} <hr> [[1964 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1964]] |'' ජනවාරි 20, 1965 දිනය &nbsp;තෙක් හිස්ව තිබිණි<br/> '' <hr> [[හියුබට් හම්ප්‍රි]] |- !scope=row |[[රිචඩ් නික්සන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |37]] |[[ගොනුව:Richard Nixon presidential portrait (1).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Richard Nixon|]] |data-sort-value="Nixon, Richard" |'''[[රිචඩ් නික්සන්]]'''<br>{{Small|(1913–1994)}}<br>{{Sfnp|හොෆ් (b)|2000}} |{{dts|1969|01|20}}<br />–<br />{{dts|1974|08|09}}{{efn|name=resignedintraterm}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1968 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1968]] <hr> [[1972 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1972]] |[[ස්පිරෝ ඇග්නිව්]]{{efn|name=resignedintraterm}} <hr> ''හිස් විය:<br />ඔක්තොම්බර් 10 – දෙසැම්බර් 6, 1973'' <hr> [[ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ්]]{{දිඅස|name=VP25th| [[එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි විසි-පස්වන සංශෝධනය | විසි-පස්වන සංශෝධනයෙහි]], ඡේදය 2ට අනුකූලව උප ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් පත් කෙරිණි{{Sfnp|නියේලෙ|2004|p=22}}}} |- !scope=row |[[ ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ්ගේ ජනාධිපති ධූරය |38]] |[[ගොනුව:Gerald Ford presidential portrait (cropped 3).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Gerald Ford]] |data-sort-value="Ford, Gerald" |'''[[ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ්]]'''<br>{{Small|(1913–2006)}}<br>{{Sfnp|ග්‍රීනේ|2013}} |{{dts|1974|08|09}}{{efn| ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ් ජනාධිපතිධූරයට පත්වූයේ රිචඩ් නික්සන්ගේ ඉල්ලා අස්වීම නිසාය. නික්සන්ගේ දෙවන ධූර කාලයෙහි ඉතිරි කොටස, ෆෝඩ් විසින් සරල ලෙසින් සේවය කලද, ඔහු කිසිවිටෙකත් ජනාධිපති ධූරයට හෝ උප ජනාධිපති ධූරයට හෝ තේරී පත්වූයේ නැත.{{Sfnp|ග්‍රීනේ|2013}}}}<br />–<br />{{dts|1977|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |{{gray|{{endash}}}} |'' දෙසැම්බර් 19, 1974 වන තුරු &nbsp;හිස්ව පැවතිණි<br/> '' <hr> [[නෙල්සන් රොකෆෙලර්]]{{efn|name=VP25th}} |- !scope=row |[[ජීමී කාටර්ගේ ජනාධිපති ධූරය |39]] |[[ගොනුව:Carter cropped.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Jimmy Carter]] |data-sort-value="Carter, Jimmy" |'''[[ජීමී කාටර්]]'''<br>{{Small|(1924–2024)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (a)}} |{{dts|1977|01|20}}<br />–<br />{{dts|1981|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1976 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1976]] |[[වෝල්ටර් මොන්ඩේල්]] |- !scope=row |[[රොනල්ඩ් රේගන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |40]] |[[ගොනුව:Official Portrait of President Reagan 1981-cropped.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Ronald Reagan]] |data-sort-value="Reagan, Ronald" |'''[[රොනල්ඩ් රේගන්]]'''<br>{{Small|(1911–2004)}}<br>{{Sfnp|Schaller|2004}} |{{dts|1981|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|1989|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1980 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1980]] <hr> [[1984 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1984]] |[[ජෝර්ජ් එච්. ඩබ්. බුෂ්]] |- !scope=row |[[ජෝර්ජ් එච්. ඩබ්. බුෂ්ගේ ජනාධිපති ධූරය|41]] |[[ගොනුව:George H. W. Bush presidential portrait (cropped 2).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of George H. W. Bush]] |data-sort-value="Bush, George H. W." |'''[[ජෝර්ජ් එච්. ඩබ්. බුෂ්]]'''<br>{{Small|(1924–2018)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (b)}} |{{dts|1989|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|1993|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[1988 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1988]] |[[ඩැන් ක්වේල්]] |- !scope=row |[[බිල් ක්ලින්ටන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |42]] |[[ගොනුව:Bill Clinton.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Bill Clinton]] |data-sort-value="Clinton, Bill" |'''[[බිල් ක්ලින්ටන්]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ }} 1946)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (c)}} |{{dts|1993|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|2001|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[1992 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1992]] <hr> [[1996 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1996]] |[[ඇල් ගෝර්]] |- !scope=row |[[ජෝර්ජ් ඩබ්. බුෂ්ගේ ජනාධිපති ධුරය|43]] |[[ගොනුව:George-W-Bush.jpeg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of George W. Bush]] |data-sort-value="Bush, George W." |'''[[ජෝර්ජ් ඩබ්. බුෂ්]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ}} 1946)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (d)}} |{{dts|2001|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|2009|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[2000 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2000]] <hr> [[2004 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2004]] |[[ඩික් චේනි]] |- !scope=row |[[බරාක් ඔබාමාගේ ජනාධිපති ධූරය|44]] |[[ගොනුව:President Barack Obama, 2012 portrait crop.jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Barack Obama]] |data-sort-value="Obama, Barack" |'''[[බරාක් ඔබාමා]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ }} 1961)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (e)}} |{{dts|2009|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|2017|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[2008 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2008]] <hr> [[2012 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2012]] |[[ජෝ බයිඩන්]] |- !scope=row |[[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ පළමුවන ජනාධිපති ධූරය |45]] |[[ගොනුව:Donald Trump official portrait (3x4a).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Donald Trump]] |data-sort-value="Trump, Donald" |'''[[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ}} 1946)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (f)}} |{{dts|2017|01|20}}<br/>–<br/>{{dts|2021|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[2016 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2016]] |[[මයික් පෙන්ස්]] |- !scope=row |[[ ජෝ බයිඩන්ගේ ජනාධිපති ධූරය |46]] |[[ගොනුව:Joe Biden presidential portrait (cropped).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Joe Biden]] |data-sort-value="Biden, Joe" |'''[[ජෝ බයිඩන්]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ }} 1942)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (g)}} |{{dts| 2021|01|20}}<br/>–<br/>{{dts| 2025|01|20}} |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Democratic Party (United States)}}" | |[[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] |[[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2020]] |[[කමලා හැරිස්]] |- !scope=row |[[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ දෙවන ජනාධිපති ධූරය |47]] |[[ගොනුව:TrumpPortrait (3x4a).jpg|frameless|upright=0.5|alt=Photographic portrait of Donald Trump]] |data-sort-value="Trump, Donald" |'''[[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]]'''<br>{{Small|({{Abbr|උ.|උපත ලද්දේ }} 1946)}}<br>{{Sfnp|whitehouse.gov (f)}} |{{dts|2025|01|20}}<br/>–<br/>''තනතුරුධාරී'' |style="background-color:{{පක්ෂ වර්ණය |Republican Party (United States)}}" | |[[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] |[[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |2024]] |[[ජේ ඩී වෑන්ස්]] |} == සටහන් == {{සටහන්ලැයිස්තුව}} == ආශ්‍ර == {{ආශ්‍රලැයිස්තුව|20em}} == උපහරණය කල කෘතින් == {{ආශ්‍රඇරඹුම|30em}} '''සාමාන්‍ය''' *{{උපන්‍යාස පොත |title=ගයිඩ් ටු යූ.එස්. ඉලෙක්ෂන්ස් |publisher=[[SAGE ප්‍රකාශන]] |year=2010 |isbn=978-1-60426-536-1 |ref={{sfnRef|''Guide to U.S. Elections''|2010}}}} *{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=ක්‍රොනොලොජිකල් ලිස්ට් ඔෆ් ප්‍රසිඩන්ට්ස්, ෆර්ස්ට් ලේඩීස්, ඇන්ඩ් වයිස් ප්‍රසිඩන්ට්ස් ඔෆ් දි යුනයිටඩ් ස්ටේට්ස් |url=https://www.loc.gov/rr/print/list/057_chron.html |access-date=පෙබරවාරි 20, 2020 |publisher=[[ලයිබ්‍රරි ඔෆ් කොංග්‍රස්]] |ref={{sfnRef|LOC}}}} *{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=ප්‍රසිඩන්ට්ස් |url=https://bidenwhitehouse.archives.gov/about-the-white-house/presidents/ |access-date=මැයි 14, 2022 |publisher=[[whitehouse.gov]] |ref={{sfnRef|whitehouse.gov}}}} ''' ප්‍රවීණ අධ්‍යයන''' *{{උපන්‍යාස ජර්නල් |last=ඇබට් |first=ෆිලිප් |author-link=ෆිලිප් ඇබට් (ශාස්ත්‍රඥ) |date=2005 |title=ඇක්සිඩෙන්ටල් ප්‍රසිඩන්ට්ස්: ඩෙත්, ඇසැසිනේෂන්, රෙසිග්නේෂන්, ඇන්ඩ් ඩිමොක්‍රටික් සක්ෂෙසන්. |journal=[[ප්‍රසිඩන්ෂල් ස්ටඩීස් ක්වාටර්ලි]] |publisher=[[විලී (ප්‍රකාශකයා)|විලී]] |volume=35 |issue=4 |pages=627–645 |doi=10.1111/j.1741-5705.2005.00269.x |issn=0360-4918 |jstor=27552721}} *{{උපන්‍යාස පොත |last=ඇබට් |first=ෆිලිප් |title=බෑඩ් ප්‍රසිඩන්ට්ස්. දි ඉවෝල්විං ඇමරිකන් ප්‍රසිඩන්සි සීරීස් |publisher=[[පැල්ග්‍රේව් මැක්මිලන්]] |year=2013 |isbn=978-1-349-45513-3 |chapter=ද ෆර්ස්ට් බෑඩ් ප්‍රසිඩන්ට්?: ජෝන් ටයිලර් |pages=23–42 |doi=10.1057/9781137306593_2}} {{ආශ්‍රඅග}} ==බාහිර සබැඳි== {{කොමන්ස්|එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරයා}} * [http://www.whitehouse.gov/about/presidents/ Whitehouse.gov: ද ප්‍රසිඩන්ට්ස්] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101006034811/http://www.whitehouse.gov/about/presidents |date=2010-10-06 }} * [http://www.gvsu.edu/hauenstein/ The Hauenstein Center for Presidential Studies] –[[ග්‍රෑන්ඩ් වැලි රාජ්‍ය විශ්වවිද්‍යාලය]] * [http://www.ipl.org/div/potus/ POTUS: ප්‍රසිඩන්ට්ස් ඔෆ් ද යුනයිටඩ් ස්ටේට්ස්] – [[අන්තර්ජාල මහජන ප්‍රස්තකාලය]] [[ප්‍රවර්ගය:ජාතික ජනාධිපතිවරුන් ලැයිස්තු |එක්සත් ජනපදය]] [[ප්‍රවර්ගය:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපති ධූරය හා සබැඳි ලැයිස්තු |*]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.|*]] b5dkqs2d2qhd4h3y2c9zz429szv2a25 0 42445 751419 429771 2025-06-27T06:28:29Z Ttheek 66430 Adding [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751419 wikitext text/x-wiki {{පිළිබඳ|එක්සත් ජනපදයෙහි පළමුවන ජනාධිපති|වෙනත් භාවිතා}} {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name = ජෝර්ජ් වොෂිංටන් |image = Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington.jpg |office = [[එක්සත් ජනපද|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන් ලැයිස්තුව|පළමුවන]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපති|ජනාධිපති]] |vicepresident = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |term_start = අප්‍රේල් 30, 1789{{Ref label|a|nb|}} |term_end = මාර්තු 4, 1797 |predecessor = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |office1 = [[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාවෙහි ආඥාදායක ජනරාල්|යුද්ධ හමුදාවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරි]] |appointer1 = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |term_start1 = ජූලි 13, 1798 |term_end1 = දෙසැම්බර් 14, 1799 |predecessor1 = [[ජේම්ස් විල්කින්සන්]] |successor1 = [[ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන්]] |office2 = [[කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව| කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාවෙහි]] <br> ආඥාපති |appointer2 = [[කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]] |term_start2 = ජූනි 15, 1775 |term_end2 = දෙසැම්බර් 23, 1783 |predecessor2 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor2 = [[හෙන්රි නොක්ස්]] <br> <small>([[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාවෙහි ආඥාදායක ජනරාල්|යුද්ධ හමුදාවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරි]])</small> |office3 = [[වර්ජිනියා]] වෙතින් <br> [[දෙවන කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]] <br>වෙත අභිනියෝජිතයා |term_start3 = මැයි 10, 1775 |term_end3 = ජූනි 15, 1775 |predecessor3 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor3 = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |office4 = [[වර්ජිනියා]] වෙතින් <br>[[පළමුවන කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]]<br> වෙත අභිනියෝජිතයා |term_start4 = සැප්තැම්බර් 5, 1774 |term_end4 = ඔක්තොම්බර් 26, 1774 |predecessor4 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor4 = තනතුර අවලංගු කරන ලදි |office5 = [[විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලය |විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලයෙහි]] 14වන [[විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලයෙහි කුලපති|කුලපති]] |term_start5 = 1788 |term_end5 = 1799 |predecessor5 = [[රිචර්ඩ් ටෙරික්]] |successor5 = [[ජෝන් ටයිලර්]] |birth_date = {{උපන් දින|1732|2|22}} |birth_place = [[වෙස්ට්මෝලන්ඩ් ප්‍රාන්තය, වර්ජිනියා|වෙස්ට්මෝලන්ඩ්]], [[වර්ජිනියා ජනපදය|වර්ජිනියා ]], [[බ්‍රිතාන්‍ය ඇමරිකාව]] |death_date = {{nowrap|{{මරණ දින හා වයස|1799|12|14|1732|2|22}}}} |death_place = [[මවුන්ට් වර්නන්]], [[වර්ජිනියා]], එ.ජ. |restingplace = වොෂිංටන් පවුලේ සොහොන්ගෙය<br>[[මවුන්ට් වර්නන්]], [[වර්ජිනියා]] |party = [[ස්වාධීන (දේශපාලනඥ)|ස්වාධීන]] |spouse = [[මාර්තා වොෂිංටන්|මාර්තා ඩැන්ඩ්‍රිජ් කස්ටිස්]] |religion = [[දේව වාදය]]<ref name="deistrefs" /><br>[[බිස්කුපාලිත සභාව (එක්සත් ජනපදය)|බිස්කුපාලිත]]<ref name="Ron Chernow on George Washington" /> |profession = [[ඇමරිකානු දකුණේ වතු |වැවිලිකරු]]<br>[[නිලධාරියා (සන්නද්ධ හමුදා)|හමුදා නිලධාරියා]] |signature = George Washington signature.svg |signature_alt = Cursive signature in ink |allegiance = {{ධජනිරූපකය|මහා බ්‍රිතාන්‍ය රාජධානිය}} [[මහා බ්‍රිතාන්‍ය රාජධානිය|මහා බ්‍රිතාන්‍යය]]<br>{{ධජනිරූපකය|ඇමරිකානු එක්සත් ජනපද|1777}} [[එක්සත් ජනපද]] |branch = වර්ජීනියා ප්‍රත්‍යන්ත ක්ෂාත්‍රකායය<br>[[ කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව]]<br>[[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාව]] |serviceyears = ක්ෂාත්‍රකායය: 1752–1758<br> කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව: 1775–1783<br> යුද්ධ හමුදාව: 1798–1799 |rank = [[File:US-O9 insignia.svg|30px]] [[ලුතිනන් ජනරාල් (එක්සත් ජනපදය)|ලුතිනන් ජනරාල්]]<br>[[සන්නද්ධ හමුදාවන්හී ජනරාල්]] <small>(මරණාපර: 1976) |commands = [[වර්ජිනියා ජනපදය |වර්ජිනියා ජනපදයේ]] [[වර්ජිනියා රෙජිමේන්තුව |රෙජිමේන්තුව]]<br>[[ කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව]]<br>[[ එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාව]] |battles = [[ප්‍රංශ සහ ඉන්දියානු යුද්ධය]]<br>{{*}}[[ජුමොන්විලා ග්ලෙන් සටන]]<br>{{*}}[[ෆෝට් නෙසෙසිටි සටන]]<br>{{*}}[[බ්‍රැඩක් ගවේෂණය]]<br>{{*}}[[ මොනාන්ගහේලා සටන]]<br>{{*}}[[ෆෝබ්ස් ගවේෂණය]]<br>[[ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධය]]<br>{{*}}[[බොස්ටන් මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[නිව්යෝර්ක් සහ නිව් ජර්සි මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[ෆිලඩෙල්ෆියා මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[යෝර්ක්ටවුන් මෙහෙයුම]] |awards = [[කොංග්‍රස් රන් පදක්කම]]<br>[[තෑන්ක්ස් ඔෆ් කොංග්‍රස්]] |footnotes = {{සටහන|a}} පළමු ජනාධිපති ධූර කාලයේ නිල ඇරඹුම මාර්තු 4 වෙයි.කොංග්‍රසය විසින් මැතිවරණමය පර්ෂද ඡන්ද ගණන් කොට ජනාධිපතිවරයෙක් සහතික කොට ප්‍රකාශ කලේ අප්‍රේල් 6 දිනදී වෙයි. වොෂිංටන් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති නිලප්‍රතිෂ්ඨානය |දිවුරුම් දුන්නේ]] අප්‍රේල් 30 දිනදීය. }} '''‍‌ජෝර්ජ් වොෂිංටන්''' (පෙබරවාරි 22, 1732{{දිඅස|පැරණි මාදිළිය: පෙබරවාරි 11, 1731}}{{දිඅස|name="calendar"| ජූලියානු දිනදසුන සහ වසර ගණ්‍යන [[නව වසර #ඓතිහාසික ක්‍රිස්තියානි නව වසර දිනයන් |ප්‍රකාශ කිරීමෙහි මාදිළිය]] භාවිතා කළ සමකාලීන වාර්තා විසින්, ඔහුගේ උපන් දිනය 1731, පෙබරවාරි 11 ලෙසින් දක්වා ඇත. 1752 දී ක්‍රියාත්මක වූ බ්‍රිතාන්‍ය [[දිනදසුන (නව මාදිළිය) 1750 පණත| දිනදසුන (නව මාදිළිය) 1750 පණතෙහි]] වගන්ති විසින්, ජනවාරි 1 (එය මාර්තු 25 දින විය) සිට නිල බ්‍රිතාන්‍ය දින දැක්වීමෙහි ක්‍රමය ග්‍රෙගෝරියානු දින දසුන වෙත වෙනස් කරන ලදි. මෙම වෙනස් කම් වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙසින්, දින 11 ක් ඉදිරියට දින රැගෙන ආ අතර, ජනවාරි 1 සහ මාර්තු 25 දක්වා දින සඳහා වසරකින් දින ඉදිරියට ගෙන එන ලදි. තවදුරටත් පැහැදිලි කිරීම් සඳහා, [[පැරණි මාදිළිය සහ නව මාදිළිය දිනයන්]] බලන්න.{{කෙඅස|Engber|2006}}}}&nbsp;– {{නොඑතුම|දෙසැම්බර් 14}}, 1799) යනු [[එක්සත් ජනපදය |ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි පීතෘමූලිකයෝ |පීතෘමූලිකයන්]] අතුරින් එක් අයෙකු වන අතර, දේශයෙහි පළමුවන [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා |ජනාධිපතිවරයා]] (1789–1797) වශයෙන් සේවය කළේය. නව දේශයෙහි පැවැත්මට අතිශයින් වැදගත් වූ [[ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධය|ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධයෙහිදී]] [[දේශමාමකයා (ඇමරිකානු විප්ලවය)|දේශමාමක]] බලකායන්ට ආඥාපතිත්වය සැපයූ ඔහු, බ්‍රිතාන්‍යයන් පරදවමින් ජයග්‍රහණය වෙත එය මෙහෙයවීය. නව ෆෙඩරල් රජය සංස්ථාපනය කෙරුමට ඉවහල් වූ, 1787 වර්ෂයෙහි [[ආණුඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්මේලනය (එක්සත් ජනපදය)|ආණුඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්මේලනයෙහි ]] මූලාසනයද ඔහු විසින් හෙබවීණි. 1788දි වරකයන් 69 දෙනෙකුගේ ඒකමතික මනාපය ලෙසින් වොෂිංටන් තෝරා පත් කර ගන්නා ලද අතර ඔහු විසින් ධූර වාර දෙකක් එම තනතුර දරන ලදි. <ref name=Engber group="Note">{{උපන්‍යාස ජර්නල්|url=http://www.slate.com/id/2134455/|title=වට්ස් බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්ස් බර්ත්ඩේ?|first=ඩැනියෙල්|last=එන්ග්බර්|date=ජනවාරි 18, 2006|journal=[[ස්ලේට් (සඟරාව)|ස්ලේට්]]|accessdate=2011-05-21}} (ෆ්‍රැන්ක්ලින්ගේ හා වොෂිංටන්ගේ පටලැවිලි සහිත උපන්දින පැහැදිලි ලෙසින් විස්තර කර ඇත.)</ref> <ref name="deistrefs">[http://books.google.co.uk/books?id=t1pQ4YG-TDIC&pg=PA148&dq=#v=onepage&q=&f=false එන්සයික්ලොෆීඩියා ඔෆ් දි එන්ලයිට්මන්ට්] එලන් ජූඩි විල්සන්, පීටර් හැන්ස් රීල් – 2004 පිටුව 148, සම්ප්‍රවේශනය 2012-04-26</ref> <ref name="Ron Chernow on George Washington">{{උපන්‍යාස ශ්‍රව්‍ය|people=චර්නොව්, රොන්|date=ඔක්තොම්බර් 18, 2010 |title= රොන් චර්නොව් ඔන් ජෝර්ජ් වොෂිංටන්|url= http://feedproxy.google.com/~r/NCCPrograms/~3/gI-rJ7T46_o/ron_chernow_10-18-10_(64).mp3|format=MP3|medium= Podcast|publisher=[[National Constitution Center]]|work=We The People Stories|location= Philadelphia, Pa|accessdate=2011-12-29}}</ref> == සටහන්== {{සටහන්ලැයිස්තුව}} == ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:1732 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:1799 මරණ]] [[ප්‍රවර්ගය:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] b4xerfxtpuf28tn28b74qmj0hehoxk5 751436 751419 2025-06-27T06:41:29Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751436 wikitext text/x-wiki {{පිළිබඳ|එක්සත් ජනපදයෙහි පළමුවන ජනාධිපති|වෙනත් භාවිතා}} {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name = ජෝර්ජ් වොෂිංටන් |image = Gilbert Stuart Williamstown Portrait of George Washington.jpg |office = [[එක්සත් ජනපද|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන් ලැයිස්තුව|පළමුවන]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපති|ජනාධිපති]] |vicepresident = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |term_start = අප්‍රේල් 30, 1789{{Ref label|a|nb|}} |term_end = මාර්තු 4, 1797 |predecessor = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |office1 = [[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාවෙහි ආඥාදායක ජනරාල්|යුද්ධ හමුදාවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරි]] |appointer1 = [[ජෝන් ඇඩම්ස්]] |term_start1 = ජූලි 13, 1798 |term_end1 = දෙසැම්බර් 14, 1799 |predecessor1 = [[ජේම්ස් විල්කින්සන්]] |successor1 = [[ඇලෙක්සැන්ඩර් හැමිල්ටන්]] |office2 = [[කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව| කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාවෙහි]] <br> ආඥාපති |appointer2 = [[කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]] |term_start2 = ජූනි 15, 1775 |term_end2 = දෙසැම්බර් 23, 1783 |predecessor2 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor2 = [[හෙන්රි නොක්ස්]] <br> <small>([[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාවෙහි ආඥාදායක ජනරාල්|යුද්ධ හමුදාවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරි]])</small> |office3 = [[වර්ජිනියා]] වෙතින් <br> [[දෙවන කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]] <br>වෙත අභිනියෝජිතයා |term_start3 = මැයි 10, 1775 |term_end3 = ජූනි 15, 1775 |predecessor3 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor3 = [[තෝමස් ජෙෆර්සන්]] |office4 = [[වර්ජිනියා]] වෙතින් <br>[[පළමුවන කොන්ටිනෙන්ටල් කොංග්‍රස් මණ්ඩලය]]<br> වෙත අභිනියෝජිතයා |term_start4 = සැප්තැම්බර් 5, 1774 |term_end4 = ඔක්තොම්බර් 26, 1774 |predecessor4 = තනතුර අළුතින් පිහිටුවන ලද්දකි |successor4 = තනතුර අවලංගු කරන ලදි |office5 = [[විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලය |විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලයෙහි]] 14වන [[විලියම් හා මේරි ශාස්ත්‍රාලයෙහි කුලපති|කුලපති]] |term_start5 = 1788 |term_end5 = 1799 |predecessor5 = [[රිචර්ඩ් ටෙරික්]] |successor5 = [[ජෝන් ටයිලර්]] |birth_date = {{උපන් දින|1732|2|22}} |birth_place = [[වෙස්ට්මෝලන්ඩ් ප්‍රාන්තය, වර්ජිනියා|වෙස්ට්මෝලන්ඩ්]], [[වර්ජිනියා ජනපදය|වර්ජිනියා ]], [[බ්‍රිතාන්‍ය ඇමරිකාව]] |death_date = {{nowrap|{{මරණ දින හා වයස|1799|12|14|1732|2|22}}}} |death_place = [[මවුන්ට් වර්නන්]], [[වර්ජිනියා]], එ.ජ. |restingplace = වොෂිංටන් පවුලේ සොහොන්ගෙය<br>[[මවුන්ට් වර්නන්]], [[වර්ජිනියා]] |party = [[ස්වාධීන (දේශපාලනඥ)|ස්වාධීන]] |spouse = [[මාර්තා වොෂිංටන්|මාර්තා ඩැන්ඩ්‍රිජ් කස්ටිස්]] |religion = [[දේව වාදය]]<ref name="deistrefs" /><br>[[බිස්කුපාලිත සභාව (එක්සත් ජනපදය)|බිස්කුපාලිත]]<ref name="Ron Chernow on George Washington" /> |profession = [[ඇමරිකානු දකුණේ වතු |වැවිලිකරු]]<br>[[නිලධාරියා (සන්නද්ධ හමුදා)|හමුදා නිලධාරියා]] |signature = George Washington signature.svg |signature_alt = Cursive signature in ink |allegiance = {{ධජනිරූපකය|මහා බ්‍රිතාන්‍ය රාජධානිය}} [[මහා බ්‍රිතාන්‍ය රාජධානිය|මහා බ්‍රිතාන්‍යය]]<br>{{ධජනිරූපකය|ඇමරිකානු එක්සත් ජනපද|1777}} [[එක්සත් ජනපද]] |branch = වර්ජීනියා ප්‍රත්‍යන්ත ක්ෂාත්‍රකායය<br>[[ කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව]]<br>[[එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාව]] |serviceyears = ක්ෂාත්‍රකායය: 1752–1758<br> කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව: 1775–1783<br> යුද්ධ හමුදාව: 1798–1799 |rank = [[File:US-O9 insignia.svg|30px]] [[ලුතිනන් ජනරාල් (එක්සත් ජනපදය)|ලුතිනන් ජනරාල්]]<br>[[සන්නද්ධ හමුදාවන්හී ජනරාල්]] <small>(මරණාපර: 1976) |commands = [[වර්ජිනියා ජනපදය |වර්ජිනියා ජනපදයේ]] [[වර්ජිනියා රෙජිමේන්තුව |රෙජිමේන්තුව]]<br>[[ කොන්ටිනෙන්ටල් යුද්ධ හමුදාව]]<br>[[ එක්සත් ජනපද යුද්ධ හමුදාව]] |battles = [[ප්‍රංශ සහ ඉන්දියානු යුද්ධය]]<br>{{*}}[[ජුමොන්විලා ග්ලෙන් සටන]]<br>{{*}}[[ෆෝට් නෙසෙසිටි සටන]]<br>{{*}}[[බ්‍රැඩක් ගවේෂණය]]<br>{{*}}[[ මොනාන්ගහේලා සටන]]<br>{{*}}[[ෆෝබ්ස් ගවේෂණය]]<br>[[ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධය]]<br>{{*}}[[බොස්ටන් මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[නිව්යෝර්ක් සහ නිව් ජර්සි මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[ෆිලඩෙල්ෆියා මෙහෙයුම]]<br>{{*}}[[යෝර්ක්ටවුන් මෙහෙයුම]] |awards = [[කොංග්‍රස් රන් පදක්කම]]<br>[[තෑන්ක්ස් ඔෆ් කොංග්‍රස්]] |footnotes = {{සටහන|a}} පළමු ජනාධිපති ධූර කාලයේ නිල ඇරඹුම මාර්තු 4 වෙයි.කොංග්‍රසය විසින් මැතිවරණමය පර්ෂද ඡන්ද ගණන් කොට ජනාධිපතිවරයෙක් සහතික කොට ප්‍රකාශ කලේ අප්‍රේල් 6 දිනදී වෙයි. වොෂිංටන් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති නිලප්‍රතිෂ්ඨානය |දිවුරුම් දුන්නේ]] අප්‍රේල් 30 දිනදීය. }} '''‍‌ජෝර්ජ් වොෂිංටන්''' (පෙබරවාරි 22, 1732{{දිඅස|පැරණි මාදිළිය: පෙබරවාරි 11, 1731}}{{දිඅස|name="calendar"| ජූලියානු දිනදසුන සහ වසර ගණ්‍යන [[නව වසර #ඓතිහාසික ක්‍රිස්තියානි නව වසර දිනයන් |ප්‍රකාශ කිරීමෙහි මාදිළිය]] භාවිතා කළ සමකාලීන වාර්තා විසින්, ඔහුගේ උපන් දිනය 1731, පෙබරවාරි 11 ලෙසින් දක්වා ඇත. 1752 දී ක්‍රියාත්මක වූ බ්‍රිතාන්‍ය [[දිනදසුන (නව මාදිළිය) 1750 පණත| දිනදසුන (නව මාදිළිය) 1750 පණතෙහි]] වගන්ති විසින්, ජනවාරි 1 (එය මාර්තු 25 දින විය) සිට නිල බ්‍රිතාන්‍ය දින දැක්වීමෙහි ක්‍රමය ග්‍රෙගෝරියානු දින දසුන වෙත වෙනස් කරන ලදි. මෙම වෙනස් කම් වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙසින්, දින 11 ක් ඉදිරියට දින රැගෙන ආ අතර, ජනවාරි 1 සහ මාර්තු 25 දක්වා දින සඳහා වසරකින් දින ඉදිරියට ගෙන එන ලදි. තවදුරටත් පැහැදිලි කිරීම් සඳහා, [[පැරණි මාදිළිය සහ නව මාදිළිය දිනයන්]] බලන්න.{{කෙඅස|Engber|2006}}}}&nbsp;– {{නොඑතුම|දෙසැම්බර් 14}}, 1799) යනු [[එක්සත් ජනපදය |ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපදයෙහි පීතෘමූලිකයෝ |පීතෘමූලිකයන්]] අතුරින් එක් අයෙකු වන අතර, දේශයෙහි පළමුවන [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා |ජනාධිපතිවරයා]] (1789–1797) වශයෙන් සේවය කළේය. නව දේශයෙහි පැවැත්මට අතිශයින් වැදගත් වූ [[ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධය|ඇමරිකානු විප්ලවීය යුද්ධයෙහිදී]] [[දේශමාමකයා (ඇමරිකානු විප්ලවය)|දේශමාමක]] බලකායන්ට ආඥාපතිත්වය සැපයූ ඔහු, බ්‍රිතාන්‍යයන් පරදවමින් ජයග්‍රහණය වෙත එය මෙහෙයවීය. නව ෆෙඩරල් රජය සංස්ථාපනය කෙරුමට ඉවහල් වූ, 1787 වර්ෂයෙහි [[ආණුඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්මේලනය (එක්සත් ජනපදය)|ආණුඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්මේලනයෙහි ]] මූලාසනයද ඔහු විසින් හෙබවීණි. 1788දි වරකයන් 69 දෙනෙකුගේ ඒකමතික මනාපය ලෙසින් වොෂිංටන් තෝරා පත් කර ගන්නා ලද අතර ඔහු විසින් ධූර වාර දෙකක් එම තනතුර දරන ලදි. <ref name=Engber group="Note">{{උපන්‍යාස ජර්නල්|url=http://www.slate.com/id/2134455/|title=වට්ස් බෙන්ජමින් ෆ්‍රැන්ක්ලින්ස් බර්ත්ඩේ?|first=ඩැනියෙල්|last=එන්ග්බර්|date=ජනවාරි 18, 2006|journal=[[ස්ලේට් (සඟරාව)|ස්ලේට්]]|accessdate=2011-05-21}} (ෆ්‍රැන්ක්ලින්ගේ හා වොෂිංටන්ගේ පටලැවිලි සහිත උපන්දින පැහැදිලි ලෙසින් විස්තර කර ඇත.)</ref> <ref name="deistrefs">[http://books.google.co.uk/books?id=t1pQ4YG-TDIC&pg=PA148&dq=#v=onepage&q=&f=false එන්සයික්ලොෆීඩියා ඔෆ් දි එන්ලයිට්මන්ට්] එලන් ජූඩි විල්සන්, පීටර් හැන්ස් රීල් – 2004 පිටුව 148, සම්ප්‍රවේශනය 2012-04-26</ref> <ref name="Ron Chernow on George Washington">{{උපන්‍යාස ශ්‍රව්‍ය|people=චර්නොව්, රොන්|date=ඔක්තොම්බර් 18, 2010 |title= රොන් චර්නොව් ඔන් ජෝර්ජ් වොෂිංටන්|url= http://feedproxy.google.com/~r/NCCPrograms/~3/gI-rJ7T46_o/ron_chernow_10-18-10_(64).mp3|format=MP3|medium= Podcast|publisher=[[National Constitution Center]]|work=We The People Stories|location= Philadelphia, Pa|accessdate=2011-12-29}}</ref> == සටහන්== {{සටහන්ලැයිස්තුව}} == ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:1732 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:1799 මරණ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] rpv3wazxfiqgh68ztfvw6nyjdlcqanw 0 52263 751401 691524 2025-06-27T04:44:23Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751401 wikitext text/x-wiki {{Infobox disease | Name = හින්නෝන්මාදය | Image = Cloth embroidered by a schizophrenia sufferer.jpg | Caption = හින්නෝන්මාදයෙන් පෙළෙන්නෙකු විසින් මැසූ ඇම්බ්‍රෝඩ් මැහුමක්‌ | Width = | DiseasesDB = 11890 | ICD10 = {{ICD10|F|20||f|20}} | ICD9 = {{ICD9|295}} | ICDO = | OMIM = 181500 | MedlinePlus = 000928 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 2072 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|520}} | MeshName = Schizophrenia | MeshNumber = F03.700.750 |}} <!--Para1: Definition, symptoms and diagnosis--> '''හින්නෝන්මාදය''' යනු [[මානසික ආබාධයක්]] වන අතර [[මනසේ ක්‍රියාවලිය]] බිඳ වැටීමෙන් සහ දුර්වල වූ [[චිත්තවේග]] ප්‍රතිචාරයන්ගෙන් එය පෙන්නුම් කරයි. <ref>"Schizophrenia" Concise Medical Dictionary. [[Oxford University Press]], 2010. [http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199557141.001.0001/acref-9780199557141-e-9060 Oxford Reference Online, prepaid subscription.]</ref>[[පීඩනෝන්මාදය]]; සැබෑවට නැති [[හඬවල් ඇසෙනවායැයි සිතීම]]; [https://en.wikipedia.org/wiki/Thought_disorder පිළිවෙලට සකස් නොවූ චින්තනය]; [https://en.wikipedia.org/wiki/Blunted_affect හීන වූ භාවයන්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Avolition හීන අභිප්‍රේරණය] වැනි [https://en.wikipedia.org/wiki/Delusion මායාව]න් වැනි මුලාවට පත් කරන දෑ මෙහි සුලභ [[ලක්ෂණ]] වේ. හින්නොන්මාදය මඟින් සාමාජීය සහ ක්‍රියාවෙහි ගැටලුද ඇති කරයි. සාමාන්‍යයෙන්, ලක්ෂණ පෙන්නුම් කිරීම ආරම්භ වන්නේ තරුණ වියෙහිදී වන අතර 0.3-0.7% ක් පමණ වූ පිරිසක් තම ජීවිත කාලය තුලදී මෙවන් තත්ත්වයකට මුහුණ දෙයි. <ref name=Lancet09/>අදාළ පුද්ගලයාගේ හැසිරීම සහ අත්විඳ ඇති අත්දැකීම් මත පදනම්ව රෝග විනිශ්චය සිදු කරනු ලැබේ. <!--Para2:Cause--> [https://en.wikipedia.org/wiki/Genetics ජාන විද්‍යාව]ත්, පවතින වටාපිටාවත්, [[Psychology|මානසික]] සහ සමාජයීය ක්‍රියාවලිත් මෙයට බලපාන්නා වූ සැලකිය යුතු සාධක වේ. විනෝදය සඳහා හෝ බෙහෙත් වට්ටෝරු වලදී හෝ භාවිතා කරනු ලබන සමහර මත්ද්‍රව්‍ය මෙම අබාධය ඇති කිරීමටත් එහි රෝග ලක්ෂණ තව දුරටත් වැඩි කිරීමටත් හේතු කාරක වේ. මෙම අබාධයේ විවිධ ලක්ෂණ සංකලනයන් පවතින බැවින් මෙහි රෝග විනිශ්චය ලෙස තනි අබාධයක් පෙන්නුම් කරන්නේද නැතහොත් වෙන් වෙන් වශයෙන් විවිධ සහලක්ෂණයන් කිහිපයක් පෙන්නුම් කරන්නේදැයි විවාදයක් පවතී. [https://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_Greek|ග්‍රීක] භාෂාවෙන් ''skhizein'' ("විභේදනය කිරීමට") සහ ''phrēn'' ("මනස") යන මූල පද වලින් ''Schizophrenia'' ("හින්නෝන්මාදය") වචනයේ [[etymology|නිදානය]] ගොඩ නැගී තිබේ. හින්නෝන්මාදය මගින් "පෞරුෂත්ව විභේදනය" යන්න, හෝ "[https://en.wikipedia.org/wiki/Dissociative_identity_disorder බහුවිධ පෞරුෂත්ව අබාධ]" - මහජන දැකීමේදී නිතර කලබල වන තත්ත්වය යන්න හෝ අදහස් නොකරයි.<ref name=BMJ07/> එම පදයේ නියම අරුත වන්නේ "මනසේ ක්‍රියාවන්ගේ විභේදනය" මගින් රෝගය පෙන්නුම් කරන බව වේ. <ref>{{cite book |author= Baucum, Don |title= Psychology |year= 2006 |publisher= Barron's |location=Hauppauge, N.Y. |isbn=9780764134210|page=182|url=http://books.google.ca/books?id=iCVSdYdA36EC&pg=PA182|edition=2nd}}</ref> <!--Para3: Treatment--> මෙම ආබාධයට මුඛ්‍ය ප්‍රතිෂ්ඨාව ප්‍රතිකාරය වන්නේ මුලික වශයෙන් හෝර්මෝන [https://en.wikipedia.org/wiki/Receptor_(biochemistry) ප්‍රතිග්‍රාහක] ක්‍රියාවලිය වළක්වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Antipsychotic ප්‍රති මනෝව්‍යාධික] ඖෂධ මිශ්‍රණයකි. [https://en.wikipedia.org/wiki/Psychotherapy චිකිත්සාව], රැකියාවේ පුහුණුව, සමාජීය පුනරුත්තාපනය යන දෑද ප්‍රතිකාරයේදී වැදගත් වේ. වඩා බරපතල තත්ත්වයකදී - තමාටත්, අන් අයටත් අවධානමක් විය හැකි තත්ත්වයකදී- [https://en.wikipedia.org/wiki/Emergency_psychiatry හදිසි මනෝ චිකිත්සාව]ද අවශ්‍ය වනු ඇත. <!--although hospital stays are now shorter and less frequent than they once were.--> <ref name="BeckerKilian2006">{{cite journal |author=Becker T, Kilian R|year=2006 |title=Psychiatric services for people with severe mental illness across western Europe: what can be generalized from current knowledge about differences in provision, costs and outcomes of mental health care? |journal=[[Acta Psychiatrica Scandinavica]] Supplement |volume=113 |pages=9–16 |pmid=16445476 |doi=10.1111/j.1600-0447.2005.00711.x |issue=429}}</ref> <!--Para4: Impairment/chronicity and Comorbidity--> මෙම ආබාධය ප්‍රධාන වශයෙන්ම [https://en.wikipedia.org/wiki/Cognition සිතීමේ] හැකියාවට බලපාන බව පැවසුනද, තවදුරටත් එය හැසිරීමේ සහ භාවයන් සම්බන්ධ නිදන්ගත රෝග ඇති කිරීමටද බලපායි. මීට අමතරව හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයන් [https://en.wikipedia.org/wiki/Major_depressive_disorder අධික අවපීඩනය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder උද්වේගකාරී බව] - ජීවිත කාලය තුලදී 50% ක් පමණ [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder සායන වශයෙන් යායුතු වූ අධික අවපීඩන] තත්ත්වයනට වුවද ලක් වීමට හැකියාවක් පවතී.<ref name="Sim_et_al_2006">{{cite journal |author=Buckley PF, Miller BJ, Lehrer DS, Castle DJ |title=Psychiatric comorbidities and schizophrenia |journal=Schizophr Bull |volume=35 |issue=2 |pages=383–402 |date=March 2009 |pmid=19011234 |pmc=2659306 |doi=10.1093/schbul/sbn135}}</ref> දීර්ඝ කාලීන සේවා වියුක්තිය, දිලිදුකම සහ අනගාරික බව වැනි සමාජීය ගැටළුද පැන නැගිය හැක. මෙකී ගැටළු හේතුවෙන් ආබාධය සහිත පුද්ගලයින්ගේ සාමාන්‍යය [https://en.wikipedia.org/wiki/Life_expectancy ජීවිත අපේක්ෂාව] ආබාධය නොමැති පුද්ගලයකුට වඩා අවරුදු 12-15 කින් පමණ අඩු වේ. කායික සම්බන්ධ ගටලු වැඩි වීමටත්, [https://en.wikipedia.org/wiki/Suicide සිය දිවි නසා ගැනීම්] අනුපාතය ඉහළ යාමටත් ( 5% ක් පමණ) මෙය හේතු වී ඇත. <ref name=Lancet09/><ref name=Jop2010>{{cite journal|author=Hor K, Taylor M|title=Suicide and schizophrenia: a systematic review of rates and risk factors |journal=Journal of psychopharmacology (Oxford, England)|date=November 2010|volume=24|issue=4 Suppl|pages=81–90|pmid=20923923|doi=10.1177/1359786810385490}}</ref> {{TOC limit|3}} ==ලක්ෂණ== හින්නෝන්මාදයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයින්ට [https://en.wikipedia.org/wiki/Hallucination ව්‍යාජ දර්ශන] (බහුලව වාර්තා වන පරිදි [https://en.wikipedia.org/wiki/Auditory_hallucination විවිධ හඬවල් ඇසීම]), [https://en.wikipedia.org/wiki/Delusion මායාව]න් වැනි රැවටීම් (විශ්මයජනක හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Persecutory_delusions වධකයකුගේ ස්වභාවය ගත් දෑ] ) සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Thought_disorder නිසි පිළිවෙලකට සකස් නොවූ සිතිවිලි සහ කථනය] යන අවස්ථාවන් බොහෝ විට අත්විදීමට සිදු වේ. අවසානයට සඳහන් කල කරුණ අඩු වැඩි වශයෙන් පැවතිය හැක. එනම්, පුද්ගලයාගේ සිතීමේ ක්‍රියාවලිය අනුපිලිවෙලට සකස් කර ගැනීමට අපහසු අවස්ථාවේ සිට අර්ථයෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ නොවූ වාක්‍ය හෝ තේරුම් ගැනීමට අපහසු "[https://en.wikipedia.org/wiki/Schizophasia වචන සලාදයක්]" පැවසීම වැනි බරපතල තත්ත්වයකට වුවද පත් වීමට හැකියාවක් පවතී. සමාජීය පසුබැසීම, පිළිවෙලක් නොමැති වස්ත්‍ර හා සනීපාරක්ෂක දෑ, අභිප්‍රේරණය සහ විචාර බුද්ධිය නොමැතිකම යනාදී සියල්ල හින්නෝන්මාදයේ දැකිය හැකි සුලභ ලක්ෂණ කිහිපයකි.<ref name="CarsonNursing">Carson VB (2000). [http://books.google.com/books?id=QM5rAAAAMAAJ Mental health nursing: the nurse-patient journey] W.B. Saunders. ISBN 978-0-7216-8053-8. p. 638.</ref> තවද, ඔවුනගේ භාවාත්මක දුෂ්කරතාවයේ රටාවක් නිතරම දැකිය හැකි වේ. උදාහරණයක් ලෙස ප්‍රතිචාර්යතාවයේ (යමකට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ) අඩුව දැක්විය හැක.<ref name="HirschWeinberger2003p21">{{cite book|author1=Hirsch SR|author2= Weinberger DR|title=Schizophrenia|url=http://books.google.com/books?id=x3fmsV55rigC&pg=PA21|year= 2003|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-0-632-06388-8|page=21}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_cognition සමාජීය දැනීම] නොමැතිකම [[පීඩනෝන්මාදය|පීඩනෝන්මාදයේ]] මෙන්ම හින්නෝන්මාදයේද<ref>{{cite journal |author=Brunet-Gouet E, Decety J |title=Social brain dysfunctions in schizophrenia: a review of neuroimaging studies |journal=Psychiatry Res |volume=148 |issue=2–3 |pages=75–92 |date=December 2006 |pmid=17088049 |doi=10.1016/j.pscychresns.2006.05.001}}</ref> ලක්ෂණයක් වේ. සමාජයෙන් වෙන් වී [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_isolation හුදකලා] ලෙස සිටීම සුලභව දක්නට ලැබේ.<ref name="HirschWeinberger2003p481">{{cite book|author1=Hirsch SR|author2= WeinbergerDR|title=Schizophrenia|url=http://books.google.com/books?id=x3fmsV55rigC&pg=PA21|year= 2003|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-0-632-06388-8|page=481}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Working_memory ක්‍රියාවක නිරත වීමේ] අපහසුතා සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Long-term_memory දීර්ඝ කාලීන මතකය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Attention අවධානය] යොමු කිරීම, [https://en.wikipedia.org/wiki/Executive_functions ඥාණාත්මක සම්බන්ධ දෑ පාලන ක්‍රියාවලිය] සහ ඉක්මනින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Information_processing සැකසීම] වැනි දේවල අපහසුහාද බහුලව දක්නට ලැබේ.<ref name=Lancet09/> සුලභ නොවූ එක් උප පුද්ගල වර්ගයක් නම් බොහෝ දුරට නිශ්ශබ්දව හා නිශ්චල ලෙසත්, විශ්මයාකාර හා අශෝභන ඉරියව් වලිනුත් සිටින හෝ අර්ථයක් නොමැති කලබලයක් ප්‍රසිද්ධියේ දක්වන හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Catatonia කැටටෝනියා]වේ (ප්‍රකෝප වීම් සහිතව විටින් විට සෑදෙන අපස්මාරයේ) සියලු ලක්ෂණ වලින් යුක්ත පුද්ගලයන්ය.<ref>{{cite journal |author=Ungvari GS, Caroff SN, Gerevich J |title=The catatonia conundrum: evidence of psychomotor phenomena as a symptom dimension in psychotic disorders |journal=Schizophr Bull |volume=36 |issue=2 |pages=231–8 |date=March 2010 |pmid=19776208 |doi=10.1093/schbul/sbp105}}</ref> හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයින්ගෙන් 30%-50% කට පමණ තීක්ෂණ බුද්ධියක් නොමැත; වෙනත් වචන වලින් කියතොත්, ඔවුන් තමන් සිටින තත්ත්වය හෝ එයට ලබා දෙන ප්‍රතිකාරද පිළි නොගනී.<ref>{{cite journal|author=Baier M|title=Insight in schizophrenia: a review|journal=Current psychiatry reports|date=August 2010|volume=12|issue=4|pages=356–61|pmid=20526897|doi=10.1007/s11920-010-0125-7}}</ref> ප්‍රතිකාර වලින් ඔවුනගේ අන්තර් ඥාණයට (තීක්ෂණ බුද්ධියට) යම් බලපෑමක් ඇති කල හැක.<ref>{{cite journal|author=Pijnenborg GH, van Donkersgoed RJ, David AS, Aleman A|title=Changes in insight during treatment for psychotic disorders: a meta-analysis|journal=Schizophrenia research|date=March 2013|volume=144|issue=1–3|pages=109–17|pmid=23305612|doi=10.1016/j.schres.2012.11.018}}</ref> තවද, හින්නෝන්මාදයෙන් පෙලෙන පුද්ගලයින්ට මුහුණෙන් පෙන්නුම් කරන භාවයන් පෙන්නුම් කිරීමටද නිතරම අපහසු වේ.<ref>{{cite journal |author=Kohler CG, Walker JB, Martin EA, Healey KM, Moberg PJ |title=Facial emotion perception in schizophrenia: a meta-analytic review |journal=Schizophr Bull |volume=36 |issue=5 |pages=1009–19 |date=September 2010 |pmid=19329561 |pmc=2930336 |doi=10.1093/schbul/sbn192 |url=http://schizophreniabulletin.oxfordjournals.org/content/36/5/1009.full}}</ref> ===ධනාත්මක සහ ඍණාත්මක ලක්ෂණ=== හින්නෝන්මාදය බොහෝ විට [https://en.wikipedia.org/wiki/Symptom#Positive_and_negative_symptoms ධනාත්මක සහ ඍණාත්මක (හෝ ඌන) ලක්ෂණ] වලින් විස්තර කෙරෙයි.<ref name="Sims_2002">{{cite book |author=Sims A |title=Symptoms in the mind: an introduction to descriptive psychopathology |publisher=W. B. Saunders |location=Philadelphia |year=2002 |isbn=0-7020-2627-1 }}</ref> ධනාත්මක ලක්ෂණ බොහෝ විට ප්‍රකට නැති නමුත් හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයින් තුළ පවතින ලක්ෂණ වේ. මායාවන්, පිළිවෙලට සකස් නොවූ සිතිවිලි මෙන්ම කථනය සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Tactile ස්පර්ශක], [https://en.wikipedia.org/wiki/Auditory_hallucination ශ්‍රවණ], [https://en.wikipedia.org/wiki/Visual දෘශ්‍ය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Olfactory ආඝ්‍රාණ] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Gustatory රසේන්ද්‍රිය] පිළිබඳ වූ ව්‍යාජ හැඟීම් (මුළාවන්) එයට අයත් වේ. නියමාකාරව සලකා බලන විට මෙය [https://en.wikipedia.org/wiki/Psychosis මනෝ විකාර] පහල වීම වේ.<ref>Kneisl C. and Trigoboff E. (2009). Contemporary Psychiatric- Mental Health Nursing. 2nd edition. London: Pearson Prentice Ltd. p. 371</ref> ව්‍යාජ හැඟීම් ඇත්තෙන්ම මුළාව යන තේමාවේ අන්තර්ගතයටම අදාළ වූවකි.<ref name=DSM299/> සාමාන්‍යයෙන් මෙකී ධනාත්මක ලක්ෂණ බෙහෙත් වලට හොඳින් ප්‍රතිචාර දක්වයි.<ref name="DSM299">American Psychiatric Association. Task Force on DSM-IV. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR. American Psychiatric Pub. ISBN 978-0-89042-025-6. p. 299</ref> ඍණාත්මක ලක්ෂණ වලදී සාමාන්‍ය භාවාත්මක ප්‍රතිචාර හෝ අනෙකුත් සිතීමේ ක්‍රියාවලින්ගේ හිඟතාවයක් පෙන්නුම් කරන අතර බෙහෙත් වලට හුඟක් අඩුවෙන් ප්‍රතිචාර දක්වයි.<ref name=CarsonNursing/> මෙහිදී මෙම ආබාධයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයින් තුළ සිත් නොගන්නා භාව ප්‍රකාශ හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Blunted_affect භාවයන්ගේ අඩුව]ක් ද , [https://en.wikipedia.org/wiki/Alogia කථනයේ දුර්වල බව], [https://en.wikipedia.org/wiki/Anhedonia සතුට අත්විදීමට නොහැකි බව], [https://en.wikipedia.org/wiki/Asociality සම්බන්ධකම් ඇති කර ගැනීමට අකමැති බව] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Avolition අභිප්‍රේරණ හිඟය] වැනි දෑ සුලභව දැක ගත හැක. ඍණාත්මක ලක්ෂණ හටගැනීම මඟින් යමෙකුගේ ජීවිතයේ ගුණත්වයත්, ක්‍රියාවක නිරත වීමේ හැකියාවත් තව දුරටත් දුර්වල තත්ත්වයට පත් වන අත‍ර ධනාත්මක ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරද්දීට වඩා මෙහිදී සෙසු පුද්ගලයින්ට හිරිහැර විදීමට සිදු වේ.<ref>{{cite journal |author=Velligan DI and Alphs LD |title=Negative Symptoms in Schizophrenia: The Importance of Identification and Treatment |journal=Psychiatric Times |volume=25 |issue=3 |date=1 March 2008 |url=http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147581 |access-date=5 April 2014 |archive-date=6 October 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091006015627/http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147581 |url-status=deviated |accessdate=5 April 2014 |archivedate=6 October 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091006015627/http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147581 }}</ref> බොහෝ විට ඍණාත්මක ලක්ෂණ බහුලව ඇති පුද්ගලයින්ට රෝගය ඉස්මතු වීමට පෙර යමකට හැඩගැසීමට දුර්වලතායක් පෙන්නුම් කරන අතර බෙහෙත් වලට ඔවුන් දක්වන ප්‍රතිචාරයද ඉතාමත්ම අල්ප වේ.<ref name=CarsonNursing/><ref name=AFP10/> ===රෝග ආක්‍රමණය=== හින්නෝන්මාදය ආක්‍රමණය විය හැකි තීරණාත්මක අවධිය වන්නේ තරුණ වියේ සමාජීය සහ වෟත්තිමය වර්ධනයක් පෙන්නුම් කරන<ref name="Addington_et_al_2007"/> නවයොවුන් වියේ අවසාන භාගය සහ වැඩිහිටි වියට එළැඹීමට පෙර අවස්ථාවයි.<ref name=Lancet09>{{cite journal |author=[[Jim van Os|van Os J]], Kapur S |title=Schizophrenia |journal=Lancet |volume=374 |issue=9690 |pages=635–45 |date=August 2009 |pmid=19700006 |doi=10.1016/S0140-6736(09)60995-8 |url=http://xa.yimg.com/kq/groups/19525360/611943554/name/Schizophrenia+-+The+Lancet.pdf |access-date=2014-04-05 |archive-date=2013-06-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130623065810/http://xa.yimg.com/kq/groups/19525360/611943554/name/Schizophrenia+-+The+Lancet.pdf |url-status=dead }}</ref> අවරුදු 19 ට වඩා අඩු, 40% ක් පමණ පුරුෂ පාර්ශවයත්, 23% ක් පමණ ස්ත්‍රී පාර්ශවයත් හින්නෝන්මාදයට ගොදුරු වී ඇත.<ref name=Cullen>{{cite journal |author=Cullen KR, Kumra S, Regan J ''et al.'' |title=Atypical Antipsychotics for Treatment of Schizophrenia Spectrum Disorders |journal=Psychiatric Times |volume=25 |issue=3 |year=2008 |url=http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147536 |access-date=2014-04-05 |archive-date=2008-12-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081228153056/http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147536 |url-status=deviated |accessdate=2014-04-05 |archivedate=2008-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081228153056/http://www.psychiatrictimes.com/schizophrenia/article/10168/1147536 }}</ref> හින්නෝන්මාදය රෝගී තත්ත්වය මැඩපැවැත්වීම උදෙසා රෝගී අවස්ථාව ඉක්මනින් හඳුනා ගැනීමටත් එහි [https://en.wikipedia.org/wiki/Prodrome පූර්ව ලක්ෂණ] පෙන්නුම් කෙරෙන අවස්ථාවේදීම (රෝග ආක්‍රමණයට පෙර) ප්‍රතිකාර කිරීමටත් මෑතකදී බොහෝ කටයුතු යොදා තිබේ. එනම්, රෝගයේ ලක්ෂණ ඉස්මතු වීමට පෙර මාස 30ක් තරම්වත් කලින් රෝගය අනාවරණය කර ගැනීමටය.<ref name="Addington_et_al_2007">{{cite journal |author=Addington J, Cadenhead KS, Cannon TD, ''et al.''|year=2007|title=North American prodrome longitudinal study: a collaborative multisite approach to prodromal schizophrenia research |journal=[[Schizophrenia Bulletin]] |volume=33 | issue=3 |pages=665–72 |pmid=17255119|doi=10.1093/schbul/sbl075 |pmc=2526151}}</ref> හින්නෝන්මාද තත්ත්වය තවත් වර්ධනය වන විට, ඇති වී නැති වී යන හෝ ස්වයං-සීමාකාරී මනෝ විකාරී තත්ත්වයක් අත්දැකීමට සිදු වනු ඇත.<ref name="Amminger_et_al_2006">{{cite journal |author=Amminger GP, Leicester S, Yung AR, ''et al.'' |year=2006 |title=Early onset of symptoms predicts conversion to non-affective psychosis in ultra-high risk individuals |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=84 | issue=1 |pages=67–76 |pmid=16677803 |doi=10.1016/j.schres.2006.02.018}}</ref> තවද, පූර්ව ලක්ෂණ පෙන්වන අවධියේදී සමාජීය පසුබෑම, උත්කෝප්‍යතාව, [https://en.wikipedia.org/wiki/Dysphoria අවසිද්ධිය] (දුක දරා ගැනීමේ නොහැකියාව)<ref name="ParnasJorgensen1989">{{cite journal |author=Parnas J, Jorgensen A |year=1989 |title=Pre-morbid psychopathology in schizophrenia spectrum |journal=[[British Journal of Psychiatry]] |volume=115 |pages=623–7 |pmid=2611591}}</ref> සහ අදක්ෂකම<ref name=Coyle>{{cite book |author=Coyle, Joseph |editor= Siegal, George J ''et al'' |title=Basic Neurochemistry: Molecular, Cellular and Medical Aspects |edition=7th |year=2006 |publisher=Elsevier Academic Press |location=Burlington, MA |isbn=0-12-088397-X |pages=876–78 |chapter=Chapter 54: The Neurochemistry of Schizophrenia}}</ref> ආදී විශේෂ නොවන ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරනු ඇත. ==හේතු== {{Main|හින්නෝන්මාදයට බලපාන හේතු}} හින්නෝන්මාදය වර්ධනය වීමට ජාන හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Environmental_factor පාරිසරික සාධක] වල සම්මිශ්‍රණයක් හේතු කාරක වේ.<ref name=Lancet09/><ref name=BMJ07/> ඇති වී නැති වන මනෝ විකාර සහිත හින්නොන්මාදයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයින් සහිත පවුල් පසුබිමකින් පැවතෙන අයෙකුට ඊට අවුරුද්දකට පමණ පසුව එම රෝගය වැළදීමේ 20%-40% ක පමණ හැකියාවක් පවතී. <ref name="Drake_Lewis_2005">{{cite journal |author=Drake RJ, Lewis SW |title=Early detection of schizophrenia |journal=Current Opinion in Psychiatry |volume=18 |issue=2 |pages=147–50 |date=March 2005 |pmid=16639167 |doi=10.1097/00001504-200503000-00007}}</ref> ===ජාන=== ජාන වල සහ පරිසරයේ බලපෑම එකිනෙකට වෙන් කර සැලකීම අපහසු බැවින් ජාන වලින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Heritability උරුමකම්] කියන ඇස්තමේන්තු ප්‍රමාණය විචලනය වන අතර<ref name="ODonovan_et_al_2003">{{cite journal |author=O'Donovan MC, Williams NM, Owen MJ |title=Recent advances in the genetics of schizophrenia |journal=Hum. Mol. Genet. |volume=12 Spec No 2 |pages=R125–33 |date=October 2003 |pmid=12952866 |doi=10.1093/hmg/ddg302}}</ref> එහි සාමාන්‍යය 0.80 ක් පමණ කිව හැක.<ref name=Her2011/> හින්නෝන්මාදය වර්ධනය වීමේ බලවත්ම අවධානම නම් මෙම ආබාධය සහිත [https://en.wikipedia.org/wiki/First-degree_relative පළමු වැනි මාත්‍රයේ ඥාතියකු] (ලේ ඥාතියකු) සිටීම (6.5% ක අවධානමක්) මෙන්ම, හින්නෝන්මාදය සහිත [https://en.wikipedia.org/wiki/Monozygotic_twins#Monozygotic_.28.22identical.22.29_twins ඒකාණ්ඩජ නිඹුල්ලු]න් සිටීමෙන් 40% කට වඩා වැඩි බලපෑමක්ද ඇත.<ref name=BMJ07/> දෙමාපියන්ගෙන් එක් අයෙක් ගොදුරු වී ඇත්නම් 13% ක අවධානමක්ද, දෙදෙනාම ගොදුරු වී ඇත්නම් 50% ට ආසන්න අවධානමක් ද පවතී.<ref name=Her2011>{{cite book|author=Herson M|title=Adult psychopathology and diagnosis |year=2011 |publisher=John Wiley & Sons |isbn=9781118138847 |url=http://books.google.ca/books?id=iJtzm1KfU5oC&pg=PT282 |chapter= Etiological considerations}}</ref> ඒ ඒ පුංචි බලපෑම් වලට සහ අප්‍රකට සම්ප්‍රේෂණයට හා භාව ප්‍රකාශයට බොහෝ [[ජාන]] සම්බන්ධ බව පවසයි.<ref name=BMJ07/> [https://en.wikipedia.org/wiki/Copy-number_variation පිටපත් අංක විචලනය], [https://en.wikipedia.org/wiki/NOTCH4 NOTCH4] සහ ''histone protein loci'' ඇතුලත්ව දායක විය හැකි බොහෝ දෑ යෝජනා කොට තිබේ.<ref name=Genes10>{{cite journal |author=McLaren JA, Silins E, Hutchinson D, Mattick RP, Hall W |title=Assessing evidence for a causal link between cannabis and psychosis: a review of cohort studies |journal=Int. J. Drug Policy |volume=21 |issue=1 |pages=10–9 |date=January 2010 |pmid=19783132 |doi=10.1016/j.drugpo.2009.09.001 |url=}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Zinc_finger_protein_804A ''zinc finger protein'' 804A] ඇතුළුව [https://en.wikipedia.org/wiki/Genome-wide_association_study ජානමය ද්‍රව්‍ය-ව්‍යාප්ති සමුහය]ක් ද මෙයට සම්බන්ධ වේ.<ref>{{cite journal |author=O'Donovan MC, Craddock NJ, Owen MJ |title=Genetics of psychosis; insights from views across the genome |journal=Hum. Genet. |volume=126 |issue=1 |pages=3–12 |date=July 2009 |pmid=19521722 |doi=10.1007/s00439-009-0703-0}}</ref> එහිදී හින්නෝන්මාදයට අදාළ ජාන විද්‍යාවත්, [https://en.wikipedia.org/wiki/Bipolar_disorder ද්විධ්‍රැව-අක්‍රමයත්] එකිනෙක අතිච්ඡාදනය (එක මත එක වැටීම) වන බව පෙනේ.<ref>{{cite journal | author = Craddock N, Owen MJ | title = The Kraepelinian dichotomy - going, going... But still not gone | journal = The British Journal of Psychiatry | volume = 196 | pages = 92–95| year = 2010 | doi = 10.1192/bjp.bp.109.073429 | pmid=20118450 | pmc=2815936}}</ref> තවද, හින්නොන්මාදය් ජාන ආකෘතිය, සුලභ සහ දුර්ලභ අවධානම් විචලනයක් ඇති කිරීමට සමත් බව දැක්වෙන සාක්ෂි මතු වෙමින් පවතී.<ref>{{cite journal | author = Moore S, Kelleher E, Corvin A. | title = The shock of the new: progress in schizophrenia genomics | journal = Current Genomics | volume = 12 |issue= 7 | pages = 516–24 | year = 2011 | doi = 10.2174/138920211797904089 | pmid=22547958 |pmc= 3219846 }}</ref> ප්‍රවේණි ක්‍රමය සලකන විට [https://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_psychology පරිණාමවාදී මනෝවිද්‍යාවෙන්] එක් ප්‍රශ්නයක් මතු වේ. එනම්, මනෝවිකාරය ඇති කිරීමේ හැකියාව වර්ධනය කිරීමට ජාන බලපාන්නේ කිමද යන්නයි. මෙය පරිණාමවාදී දෘෂ්ඨි කෝණයෙන් ගත් කල, දැක්වෙන එක් අදහසක් නම් භාෂාව සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Human_nature මනුෂ්‍ය ස්වභාවය] පරිණාමය වීමට ජාන බලපාන බවයි. නමුත් අදට මෙවැනි මත පැවතුනත් අනාගතයේදී එය මනඃකල්පිත ආකල්පයක් වීමට ඉඩ ඇත. <ref name="pmid18502103">{{cite journal |author=Crow TJ |title=The 'big bang' theory of the origin of psychosis and the faculty of language |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=102 |issue=1–3 |pages=31–52 |date=July 2008 |pmid=18502103 |doi=10.1016/j.schres.2008.03.010 }}</ref><ref>{{cite book|title=Clinical Handbook of Schizophrenia|year=2008|isbn=1-59385-652-0|pages=22–23|author=Mueser KT, Jeste DV|publisher=Guilford Press|location=New York}}</ref> ===වටපිටාව=== හින්නොන්මාදය වර්ධනය වීමට බලපාන පාරිසරික තත්ත්ව වලට ජීවත් වන වටපිටාව,අධ්‍යාපනය සහ ප්‍රාග් ප්‍රසව(බිහි වීමට පළමු)ආතතිය ඇතුළත්ය.මව්පියන්ගේ විලාසයෙන් විශාල බලපෑමක් එල්ල නොවුණත්,ඉතා බරපතල රෝගී තත්ත්වයේ පසුවන මව්පියන්ගෙන් වන බලපෑම සාමාන්‍ය රෝගී තත්ත්වයෙන් පසුවන මව්පියන් සිටීමෙන් එල්ල වන බලපෑමට වඩා වැඩිය.ද්වි සාධක අනුව,ජන වාර්ගික කණ්ඩායම,සමාජීය කණ්ඩායමේ ප්‍රමාණය,යන කරුණු වලට වඩා අදාළ පුද්ගලයා කුඩා අවධියේ සිට හෝ වැඩිහිටි වයසේදී නගරබදව වාසය කර ඇත්නම් ස්ථිරවම හින්නෝන්මාදය වැළදීමේ අවධානම වැඩි කරන බව පැවසේ.අනෙකුත් වැදගත් සාධක ලෙස යහපත් සමාජයෙන් වෙන්වීම,සමාජීය ආපදාවට(විපතට අනුව නව පවුල් වලට සම්බන්ධ වීම)සම්බන්ධ වන සංක්‍රමණය. වාර්ගික විවේචනය,පවුල් දුෂ්කෘතිය නොහොත් අසමගිය,නොගැලපෙන රැකියා සහ දුර්වල යහළු සංවිධාන යන තත්ත්වයන් ඇතුලත් වේ. ====හරය==== හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයින්ගෙන් අඩක් පමණ බෙහෙත් හෝ මද්‍යසාර අධික ලෙස භාවිතා කරයි.<ref name=Gregg2007/> ඇම්පෙටමින්, කොකේන් සහ අඩු ප්‍රමාණයක මධ්‍යසාර භාවිතය නිසා හින්නෝන්මාදයට ඉතා සමාන වූ මනෝ විකාර දර්ශනය වීමට ඉඩ ඇත.<ref name=BMJ07/><ref name=alcohol>{{cite web|url=http://www.emedicine.com/med/topic3113.htm |title=Alcohol-Related Psychosis |accessdate=27 September 2006 |author=Larson, Michael |date=30 March 2006 |work=eMedicine |publisher=WebMD}}</ref> සාමාන්‍යයෙන් රෝගය සඳහා හේතු නොවන බව විශ්වාස කලත්, සාමාන්‍ය ජනයාට වඩා හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගයින් [[නිකොටින්]] බහුලව භාවිතා කරනු දැකිය හැකි වේ.<ref>{{cite journal |author=Sagud M, Mihaljević-Peles A, Mück-Seler D, ''et al.'' |title=Smoking and schizophrenia |journal=Psychiatr Danub |volume=21 |issue=3 |pages=371–5 |date=September 2009 |pmid=19794359 |url= http://www.hdbp.org/psychiatria_danubina/pdf/dnb_vol21_no3/dnb_vol21_no3_371.pdf}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Alcohol_abuse මධ්‍යසාර අනිසි ලෙස භාවිතයෙන්] [https://en.wikipedia.org/wiki/Kindling_(sedative-hypnotic_withdrawal) සිරුරේ යාන්ත්‍රණය අවුල් කර] නිදන්ගත මනෝ විකාර තත්ත්වයක් වර්ධනය කරයි.<ref name=emedicine>{{EMedicine|med|3113|Alcohol-Related Psychosis}}</ref> මනෝ විකාර තත්ත්වය කලින් ඉස්මතු වීම කෙරෙහි මධ්‍යසාර භාවිතය ඉවහල් නොවේ.<ref name=Large2011>{{cite journal |author=Large M, Sharma S, Compton MT, Slade T, Nielssen O |title=Cannabis use and earlier onset of psychosis: a systematic meta-analysis |journal=Arch. Gen. Psychiatry |volume=68 |issue=6 |pages=555–61 |date=June 2011 |pmid=21300939 |doi=10.1001/archgenpsychiatry.2011.5}}</ref> හින්නෝන්මාදයෙන් පෙලෙන්නන්ගෙන් සැලකිය යුතු පිරිසක් රෝගයේ ලක්ෂණ මැඩ පැවැත්වීම සඳහා [https://en.wikipedia.org/wiki/Cannabis_(drug) කංසා] භාවිතා කරයි.<ref name=Gregg2007/> කංසා හින්නෝන්මාදයට උපකාර වන සාධකයක්<ref name=Chadwick2013>{{cite journal |author=Chadwick B, Miller ML, Hurd YL |title=Cannabis Use during Adolescent Development: Susceptibility to Psychiatric Illness |journal=Front Psychiatry |volume=4 |issue= |pages=129 |year=2013 |pmid=24133461 |pmc=3796318 |doi=10.3389/fpsyt.2013.00129|type=Review}}</ref><ref name=Niesink2013>{{cite journal |author=Niesink RJ, van Laar MW |title=Does cannabidiol protect against adverse psychological effects of THC? |journal=Frontiers in Psychiatry |volume=4 |pages=130 |year=2013 |pmid=24137134 |pmc=3797438 |doi=10.3389/fpsyt.2013.00130|type=Review }}</ref><ref name=Parakh2013>{{cite journal |author=Parakh P, Basu D |title=Cannabis and psychosis: have we found the missing links? |journal=Asian Journal of Psychiatry |volume=6 |issue=4 |pages=281–7 |date= August 2013 |pmid=23810133 |doi=10.1016/j.ajp.2013.03.012|type=Review| quote=Cannabis acts as a component cause of psychosis, that is, it increases the risk of psychosis in people with certain genetic or environmental vulnerabilities, though by itself, it is neither a sufficient nor a necessary cause of psychosis.}}</ref> නමුත් එයට පමණක් තනිව ක්‍රියා කල නොහැක.<ref name=Parakh2013/> ඕනෑම මනෝ විකාර තත්ත්වයක් වර්ධනය වීමට එහි භාවිතය අවශ්‍ය නොවනු සහ ප්‍රමාණවත්ද නොවනු ඇත.<ref name=Parakh2013/> මොළයේ වර්ධනය පිළිබඳව පෙරදී සිදු කරන ලද අනාවරණයෙන් පවසන පරිදි කංසා මඟින් හින්නෝන්මාදයේ අවධානම වැඩි කරයි.<ref name=Chadwick2013/> එනමුත් අවධානම වැඩි වූ ප්‍රමාණය ගණනය කිරීමට අපහසුය.<ref name=Chadwick2013/><ref name=Niesink2013/> කංසා භාවිතා කර ඇති පුද්ගලයින්ගෙන් ඉතා සුළු කොටසකට වැඩිහිටි වියේදී මනෝ උද්වේගකාරී ආබාධයක් පැන නැගිය හැක.<ref name=Niesink2013/> එමෙන්ම, පුද්ගලයා තුල පවතින සමහර ජානත්,<ref name=Parakh2013/> කලින් පැවතුණ මනෝ ව්‍යාධි තත්ත්වයත්<ref name= Chadwick2013/> අවධානම වැඩි වීම කෙරෙහි බලපායි. මෙයින් වැඩි මාත්‍රාවක් හෝ නිරන්තරයෙන් භාවිතා කිරීමෙන් නිදන්ගත මනෝ විකාර අවධානමක් ඇති කරයි.<ref name=Niesink2013/> නමුත් [https://en.wikipedia.org/wiki/Tetrahydrocannabinol ''Tetrahydrocannabinol''] (THC) හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Cannabidiol ''cannabidiol''] (CBD) මීට ප්‍රතිවිරුද්ධ ප්‍රතිඵල ඇති කරයි. CBD වලට ප්‍රති මනෝව්‍යාධික හා ස්නායු රක්ෂක ගුණ සහ THC වලට ඍණාත්මක බලපෑම් නැවැත්වීමේ හැකියාව ඇත. <ref name=Niesink2013/> බොහෝ විට අනෙක් ඖෂධ හින්නෝන්මාදය රෝගයෙන් පෙලෙන පුද්ගලයින්ට ඇති අවපීඩනය, උද්වේගකාරී බව, කරදරකාරී වෙහෙස බව හා හුදකලාව සමඟ කටයුතු කිරීමේ පිටපත් කිරීමේ යාන්ත්‍රණයක් ලෙස භාවිතා කරයි.<ref name=Gregg2007>{{cite journal |author=Gregg L, Barrowclough C, Haddock G |year=2007 |title= Reasons for increased substance use in psychosis |journal= Clin Psychol Rev |volume=27 |issue=4 |pages=494–510 |pmid=17240501 |doi=10.1016/j.cpr.2006.09.004}}</ref><ref name=Leweke08>{{cite journal |author=Leweke FM, Koethe D |title=Cannabis and psychiatric disorders: it is not only addiction |journal=Addict Biol |volume=13 |issue=2 |pages=264–75 |date=June 2008 |pmid=18482435 |doi=10.1111/j.1369-1600.2008.00106.x |url=}}</ref> ====වර්ධනයට බලපාන සාධක==== වසංගත, පීඩන හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Fetal_development ප්‍රාග් ප්‍රසව] අවධියේදී (බිහි වීමට පළමුව) ඇති වන මන්ද පෝෂණ තත්ත්ව වැනි සාධක වලින් ජීවිතයේ පසු කලෙක හින්නෝන්මාදය ඇති වීමට සුළු බලපෑමක් එල්ල කරයි.<ref name=Lancet09/> හින්නෝන්මාදය වැළදුණු පුද්ගලයින් වැඩි ප්‍රමාණයක් ශීත හෝ වසන්ත ඍතුවේ (නොඑසේ නම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_hemisphere උතුරු අර්ධ ගෝලයේ]වත්) උපත ලද පුද්ගලයින් වීමට වැඩි ප්‍රවණතාවක් ඇත. එයට හේතුව, එමගින් [https://en.wikipedia.org/wiki/In_utero utero] (ගර්භාශය) තුලදී වෛරස පැතිරීමේ හැකියාව ඉහල බැවිනි.<ref name=BMJ07/> ඉහළ ගිය අවධානම 5% - 8% ක් පමණ වේ.<ref name=yolken>{{cite journal|journal=Herpes |date=Jun 2004 |volume=11 |issue=Suppl 2 |pages=83A–88A |title=Viruses and schizophrenia: a focus on herpes simplex virus|url=http://www.stanleylab.org/publications/VIRUSES.asp |author=Yolken R. |pmid=15319094}}</ref> ==යාන්ත්‍රණ== {{Main|හින්නෝන්මාදයේ යාන්ත්‍රණ}} මොළයේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ ඇති වන වෙනසත්, හින්නෝන්මාදයත් අතර ඇති සම්බන්ධය විස්තර කිරීමට කිහිප විටෙකදීම උත්සාහ ගෙන තිබේ.<ref name=Lancet09/> මේ අතුරින් වඩා සුලභ වන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Dopamine_hypothesis_of_schizophrenia dopamine (''dihydroxyphenethylamine'') උපන්‍යාසයයි]. මෙයින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Dopamine dopaminergic ස්නායු] විදලීම මගින් මනසේ දෝෂ සහිත අර්ථකථනය හරහා මනෝ විකාර ගුණ පෙන්නුම් කරයි.<ref name=Lancet09/> ===මානසික තත්ත්වය=== හින්නෝන්මාදය වර්ධනය කිරීමටත්, පරිපෝෂණය කිරීමටත් බොහෝ මනෝ යාන්ත්‍රණ සම්බන්ධ වේ. රෝගය සහිත හෝ රෝගය සඳහා අවධානමක් ඇති පුද්ගලයින් හෝ විශේෂයෙන්ම පීඩනකාරී හෝ ව්‍යාකූල අවස්ථාවන්හි පසුවන වේලාවන්හිදී ඔවුන් තුල [https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_bias ඥානාත්මක දෝෂය]ක් හඳුනාගෙන තිබේ.<ref>{{cite journal |author=Broome MR, Woolley JB, Tabraham P, ''et al.'' |title=What causes the onset of psychosis? |journal=Schizophr. Res. |volume=79 |issue=1 |pages=23–34 |date=November 2005 |pmid=16198238 |doi=10.1016/j.schres.2005.02.007}}</ref> එසේ දක්වන සමහර ගුණාත්මක ලක්ෂණ සුවිශේෂ සිද්ධි වලටත්, අත්දැකීම් වලටත් සම්බන්ධ වන අතර තවත් සමහරක් මගින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Neurocognitive_deficit ස්නායු සම්බන්ධ ඥානාත්මක ඌනතාව]ක් පිළිඹිබු කරයි.<ref name="Bentall_et_al_2007">{{cite journal |author=Bentall RP, Fernyhough C, Morrison AP, Lewis S, Corcoran R |year=2007 |title=Prospects for a cognitive-developmental account of psychotic experiences |journal=Br J Clin Psychol |volume=46 | issue=Pt 2 |pages=155–73 |pmid=17524210 | doi = 10.1348/014466506X123011}}</ref><ref name="Kurtz_2005">{{cite journal |author=Kurtz MM |year=2005 |title=Neurocognitive impairment across the lifespan in schizophrenia: an update |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=74 | issue=1 |pages=15–26 |pmid=15694750 |doi=10.1016/j.schres.2004.07.005}}</ref> වඩා බලවත් නැති ප්‍රතිඵල නොසලකා, මෑතකදී කරන ලද පර්යේෂණ වලින් පැවසෙන්නේ හින්නෝන්මාදයට ගොදුරු වන බොහෝ පුද්ගලයින් පීඩාව ඇති කරන හෝ ඍණාත්මක උත්තේජක වලට භාවාත්මක ප්‍රතිචාර දක්වන බවත්, එම සංවේදීතාව නිසාම එය අබාධය ඇති කිරීමට හෝ රෝග ලක්ෂණ ඉස්මතු කිරීමටද හේතු කාරකයක් විය හැකි බවයි.<ref name="schizophrenia1">{{cite journal |author=Cohen AS, Docherty NM |year=2004 |title=Affective reactivity of speech and emotional experience in patients with schizophrenia |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=69 | issue=1 |pages=7–14 |pmid=15145465 |doi=10.1016/S0920-9964(03)00069-0 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Horan WP, Blanchard JJ |year=2003 |title=Emotional responses to psychosocial stress in schizophrenia: the role of individual differences in affective traits and coping |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=60 | issue=2–3 |pages=271–83 |pmid=12591589 |doi=10.1016/S0920-9964(02)00227-X}}</ref> සමහර සාක්ෂි වලින් පැවසෙන පරිදි මායා විශ්වාස සහ මනෝ විකාරී අත්දැකීම් වලින් රෝගියාගේ භාවාත්මක ප්‍රකාශයට බලපෑම් එල්ල වේ. තවද, පුද්ගලයා එම අත්දැකීම් කෙලෙස වටහා ගන්නේද යන්න මත පදනම්ව රෝග ලක්ෂණ ඉස්මතු වේ.<ref>{{cite journal |author=Smith B, Fowler DG, Freeman D, ''et al.'' |title=Emotion and psychosis: links between depression, self-esteem, negative schematic beliefs and delusions and hallucinations |journal=Schizophr. Res. |volume=86 |issue=1–3 |pages=181–8 |date=September 2006 |pmid=16857346 |doi=10.1016/j.schres.2006.06.018}}</ref><ref>{{cite journal |author=Beck, AT |year=2004 |title=A Cognitive Model of Schizophrenia |journal=Journal of Cognitive Psychotherapy |volume=18 | issue=3 |pages=281–88 | doi = 10.1891/jcop.18.3.281.65649}}</ref><ref>{{cite journal |author=Bell V, Halligan PW, Ellis HD |year=2006 |title=Explaining delusions: a cognitive perspective |journal=[[Trends (journals)|Trends in Cognitive Science]] |volume=10 | issue=5 |pages=219–26 |pmid=16600666 |doi=10.1016/j.tics.2006.03.004}}</ref> සංකල්පිත තර්ජන මැඩපැවැත්වීමට භාවිතා කරන "[https://en.wikipedia.org/wiki/Safety ආරක්ෂක හැසිරීම්]" නිසාවෙන් [https://en.wikipedia.org/wiki/Chronic_(medicine) නිදන්ගත] ලෙස මායාවන් පහල වීමටද පුළුවන.<ref name="Freeman_BRT_2007">{{cite journal |author=Freeman D, Garety PA, Kuipers E, Fowler D, Bebbington PE, Dunn G |title=Acting on persecutory delusions: the importance of safety seeking |journal=Behav Res Ther |volume=45 |issue=1 |pages=89–99 |date=January 2007 |pmid=16530161 |doi=10.1016/j.brat.2006.01.014 |url=}}</ref> හින්නෝන්මාදයේ ලක්ෂණ සම්බන්ධයෙන් සිදු කරන [[මනෝ චිකිත්සාව]]න්ගේ ප්‍රතිඵල භාවිතයෙන් මනෝ යාන්ත්‍රණය පිලිබඳ වැඩිදුර සාක්ෂි විස්තර කෙරේ.<ref>{{cite journal |author=Kuipers E, Garety P, Fowler D, Freeman D, Dunn G, Bebbington P |title=Cognitive, emotional, and social processes in psychosis: refining cognitive behavioral therapy for persistent positive symptoms |journal=Schizophr Bull |volume=32 Suppl 1 |pages=S24–31 |date=October 2006 |pmid=16885206 |pmc=2632539 |doi=10.1093/schbul/sbl014 }}</ref> ===ස්නායුවේදය=== [[File:Schizophrenia fMRI working memory.jpg|thumb|[https://en.wikipedia.org/wiki/Functional_magnetic_resonance_imaging ක්‍රියාකාරිත්වය පිලිබඳ වූ චුම්භක අනුධ්වනි මූර්තනය] (fMRI) සහ අනෙක් [https://en.wikipedia.org/wiki/Brain_imaging මොලයේ මූර්තන] තාක්ෂණ- හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයින්ගේ මොලයේ ක්‍රියාවලි වල වෙනස හැදෑරීම. මොලයේ මට්ටම් දෙකක් මෙහි දැක්වේ. තැඹිලි පැහැයෙන් දැක්වෙන්නේ ක්‍රියාකාරී මතකයේදී හින්නොන්මාදී රෝගියකුට වඩා සෞඛ්‍යවත් පුද්ගලයකුගේ මොලයේ වෙඩි ක්‍රියාකාරිත්වයක් වන පෙදෙස් වේ.]] 40% - 50% ක් පමණ සිද්ධි වලදී නිරීක්ෂණය කර ඇති පරිදි හින්නෝන්මාදය; මොලයේ ආකෘතියේ ඇති වන අප්‍රකට වෙනස් වීම් සමඟ මෙන්ම උග්‍ර මනෝවිකාර තත්ත්ව සමඟද සම්බන්ධයක් පෙන්වයි.<ref name=Lancet09/> මොලයේ ක්‍රියාකාරිත්වයේ වෙනස්කම් පරීක්ෂා කිරීමට යොදා ගන්නා [https://en.wikipedia.org/wiki/Functional_magnetic_resonance_imaging fMRI (''Functional magnetic resonance imaging'')] හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Positron_emission_tomography PET (''Positron emission tomography'')] වැනි ස්නායු [https://en.wikipedia.org/wiki/Neuropsychological_test මනෝවිද්‍යා පර්යේෂණ] හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Brain_imaging මොලයේ මුර්තන] තාක්ෂණ ඉගැන්වීම්වල පෙන්වා දෙන පරිදි මෙකී වෙනස්කම් බහුලව ඇති වන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Frontal_lobe නළලට අයත් ඛණ්ඩිකාවේ], [https://en.wikipedia.org/wiki/Hippocampus hippocampus] (මොලයේ ප්‍රධාන අවයවයක්) සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Temporal_lobe ශංඛක ඛණ්ඩක] (බාහික මස්තිෂ්කයේ පිහිටි ප්‍රධාන කණ්ඩකයක්)යන පෙදෙස් වල වේ.<ref>{{cite book |year=2006 |author=Kircher, Tilo and Renate Thienel |title=The Boundaries of Consciousness |isbn=0-444-52876-8 |page=302 |url=http://books.google.com/?id=YHGacGKyVbYC&pg=PA302 |chapter=Functional brain imaging of symptoms and cognition in schizophrenia |publisher=Elsevier |location=Amsterdam}}</ref> තවද, මෙහිදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Alzheimer%27s_diseaseAlzheimer's ''Alzheimer'' රෝගය] (උමතුව) ට වඩා අඩු හා කුඩා මොලයේ ධාරිතාවතක් පවතින අතර වාර්තා වන පරිදි මෙය නළලට අයිති බාහිකය ඇති පෙදෙසේ සහ ශංඛක ඛණ්ඩක වල වේ. මෙම පරිමාමිතික වෙනස්වීම ක්‍රමයෙන් වැඩි වන්නේදැයි හෝ රෝගය ආක්‍රමණයට පෙර පවතින තත්ත්වයක ඇත්දැයි නිශ්චිතවම කිව නොහැක.<ref name=Coyle/> මෙම වෙනස් වීම්, හින්නෝන්මාදයේදී ඇති වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Neurocognitive_deficit ස්නායු ඥාණාත්මක ඌණතාව] සමඟ සම්බන්ධ වේ.<ref name="Green2006">{{cite journal |author=Green MF |year=2006 |title=Cognitive impairment and functional outcome in schizophrenia and bipolar disorder|journal=Journal of Clinical Psychiatry |volume=67 | issue=Suppl 9 |pages=3–8 |pmid=16965182}}</ref> එයට හේතුව, ස්නායු පරිපථය වෙනස් වීම වන අතර එය මාරුවෙන් මාරුවට අඟවන්නේ හින්නෝන්මාදය යනු ස්නායු වර්ධක ආබාධ සමූහයක එකතුවක් බවයි.<ref name=Insel_2010>{{cite journal |author=Insel TR |title=Rethinking schizophrenia |journal=Nature |volume=468 |issue=7321 |pages=187–93 |date=November 2010 |pmid=21068826 |doi=10.1038/nature09552 }}</ref> මොලයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Mesolimbic_pathway ස්නායු අන්තරාසර්ග (''mesolimbic'') මාර්ග]යේ ක්‍රියාවලියට වෙතටද සැලකිය යුතු අවධානයක් යොමු කල යුතු වේ. එහිදී සොයා ගන්නා ලද කරුණක් නම් ස්නායු අන්තරාසර්ග සම්ප්‍රේෂක ක්‍රියාවලිය අවහිර කරන [https://en.wikipedia.org/wiki/Phenothiazine ''phenothiazine''] ඖෂධය (ප්‍රති මනෝව්‍යාධික තත්ත්ව වලදී හට ගන්නා කාබනික සංයෝගයක්) මගින් මනෝව්‍යාධික ලක්ෂණ අඩු කල හැක. මෙය තව දුරටත් සනාථ කිරීමට, ස්නායු අන්තරාසර්ග සම්ප්‍රේෂකය ක්‍රියාරම්භක කරන ඇම්පෙටමින් සම්බන්ධ කරුණද දැක්විය හැක. එහිදී, හින්නෝන්මාදයේ පෙන්නුම් කරන මනෝවිකාර ලක්ෂණය තවත් වැඩි කෙරෙන බව පැවසෙයි.<ref name="Laruelle_et_al_1996">{{cite journal |author=Laruelle M, Abi-Dargham A, van Dyck CH, ''et al.'' |title=Single photon emission computerized tomography imaging of amphetamine-induced dopamine release in drug-free schizophrenic subjects |journal=Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. |volume=93 |issue=17 |pages=9235–40 |date=August 1996 |pmid=8799184 |pmc=38625 |doi= 10.1073/pnas.93.17.9235}}</ref> හින්නෝන්මාදයේ එන වැදගත් ස්නායු අන්තරාසර්ග සම්ප්‍රේෂක උපන්‍යාසය මගින් යෝජිත වන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Dopamine_receptor_D2 D₂ ප්‍රතිග්‍රාහක] වල අත්‍යන්ත සක්‍රියනය හින්නෝන්මාදයට (ධනාත්මක ලක්ෂණ වලට) හේතු කාරක වන බවයි. නමුත්, අවරුදු 20 කට පමණ පාදක වූ D₂ අවහිර වීමක් උපකල්පනය කළහොත් එය සෑම ප්‍රති මනෝව්‍යාධිකයකටම සුලභව බලපෑමක් එල්ල කරයි. [https://en.wikipedia.org/wiki/Positron_emission_tomography PET] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/SPET SPET] මුර්තන ඉගැන්වීම් වල සාක්ෂි වලට අනුව එය 1990 මැද භාගය වන තෙක් පමණක් ඇති වූවක් නොවේ. මෙම dopamine උපන්‍යාසය දැන් දැක්වෙන පරිදි ඉතාමත් සරල වේ. එයට එක් හේතුවක් නම් දැන් පවතින ප්‍රති මනෝව්‍යාධික බෙහෙත් මිශ්‍රණ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Atypical_antipsychotic ''atypical antipsychotic'' - ද්විත්යික පරම්පරාවට අයිති ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ]), පෙර පැවතී ඖෂධ මිශ්‍රණ ([https://en.wikipedia.org/wiki/Typical_antipsychotic ''typical antipsychotic'' බෙහෙත් මිශ්‍රණ]]) මෙන්ම ඵලදායි වන නමුත්, ඒවා [https://en.wikipedia.org/wiki/Serotonin ''serotonin''] ක්‍රියාවලියට බලපෑම් ඇති කරන අතර ස්නායු අන්තරාසර්ග සම්ප්‍රේෂක අවහිර වීමටද යන්තම් බලපෑම ඇති කිරීමයි.<ref name="JonesPilowsky2002">{{cite journal |author=Jones HM, Pilowsky LS |year=2002 |title=Dopamine and antipsychotic drug action revisited |journal=[[British Journal of Psychiatry]] |volume=181 |pages=271–275 |pmid=12356650 |doi=10.1192/bjp.181.4.271}}</ref> හින්නෝන්මාදයේ ''[https://en.wikipedia.org/wiki/Glutamate glutamate]'' ස්නායු සම්ප්‍රේෂකය හා ''[https://en.wikipedia.org/wiki/NMDA_receptor NMDA glutamate]'' ප්‍රතිග්‍රාහකයේ ඔක්සිහෘත ක්‍රියාවලියටද අවධානය යොමු කිරීම වැදගත් වේ. එයට ප්‍රධානතම හේතුව හින්නෝන්මාදයට ගොදුරු වූ මොලය හා සම්බන්ධ පශ්චාත් මරණ පරීක්ෂණයේදී එහි [https://en.wikipedia.org/wiki/Glutamate_receptor ''glutamate'' ප්‍රතිග්‍රාහකයේ] අසාමාන්‍ය ලෙස දුර්වල තත්ත්වයක් වාර්තා වී තිබීමයි.<ref name="fn_27">{{cite journal |author=Konradi C, Heckers S |year=2003 |title=Molecular aspects of glutamate dysregulation: implications for schizophrenia and its treatment |journal=Pharmacology and Therapeutics |volume=97 |issue=2 |pages=153–79 |pmid=12559388 |doi=10.1016/S0163-7258(02)00328-5 }}</ref> තවද, ''[https://en.wikipedia.org/wiki/Phencyclidine phencyclidine]'' හා ''[https://en.wikipedia.org/wiki/Ketamine ketamine]'' වැනි ''glutamate''-අවහිර කරන ඖෂධ වලට මෙම රෝගයේ රෝග ලක්ෂණ හා ඥානාත්මක ගැටලු ව්‍යාජ තත්ත්වයකින් පෙන්වීමට හැකියාවක්‌ ඇති බව සොයාගෙන තිබේ.<ref name="fn_59">{{cite journal |author=Lahti AC, Weiler MA, Tamara Michaelidis BA, Parwani A, Tamminga CA |year=2001 |title=Effects of ketamine in normal and schizophrenic volunteers |journal=[[Neuropsychopharmacology]] |volume=25 |issue=4 |pages=455–67 |pmid=11557159 |doi=10.1016/S0893-133X(01)00243-3 }}</ref> ඔක්සිහෘත ''glutamate'' ක්‍රියාවලිය හා ''hippocampal'' ක්‍රියාවලිය නළලට අදාළ කොටසේ දුර්වල ක්‍රියාකාරිත්වයට සම්බන්ධයක් ඇති අතර ස්නායු අන්තරාසර්ග සම්ප්‍රේෂකයට බලපෑමක් එල්ල කිරීමට ''glutamate'' වලට හැකියාවක් ඇත. හින්නෝන්මාදයේදී පෙන්නුම් කරන මෙම තත්ත්වයන් දෙකෙහිදීම ''glutamate'' මාර්ගය වැදගත් මැදිහත්කරුවෙකු (සහ ප්‍රයෝජ්‍ය වන) ලෙස ක්‍රියා කරනු දැකිය හැක.<ref name="fn_28">{{cite journal |author=Coyle JT, Tsai G, Goff D |year=2003 |title=Converging evidence of NMDA receptor hypofunction in the pathophysiology of schizophrenia |journal=Annals of the [[New York Academy of Sciences]] |volume=1003 |pages=318–27 |pmid=14684455 |doi=10.1196/annals.1300.020}}</ref> නමුත්, රෝගයේ එන ධනාත්මක ලක්ෂණ මෙකී ''glutamatergic'' බෙහෙත් මිශ්‍රණයට ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අසමත් වේ.<ref name="fn_60">{{cite journal |author=Tuominen HJ, Tiihonen J, Wahlbeck K |year=2005 |title=Glutamatergic drugs for schizophrenia: a systematic review and meta-analysis |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=72 |pages=225–34 |pmid=15560967 |doi=10.1016/j.schres.2004.05.005 |issue=2–3}}</ref> {{clear}} ==රෝග විනිශ්චය== {{Main|හින්නෝන්මාදයේ රෝග විනිශ්චය}} [[File:John Forbes Nash, Jr. by Peter Badge.jpg|thumb|upright|[https://en.wikipedia.org/wiki/John_Forbes_Nash John Nash], ඇමෙරිකානු [https://en.wikipedia.org/wiki/Mathematician ගණිතඥයෙකි] 1994 දී හවුල් ජයග්‍රාහක ආර්ථිකයට නොබෙල් ත්‍යාගය හිමි වූ, හින්නෝන්මාදයෙන් පෙලුනු පුද්ගලයෙකි. 2001 දී [https://en.wikipedia.org/wiki/Academy_Award විද්‍යාපීඨ ජයග්‍රාහක] චිත්‍රපටයට ත්‍යාග හිමි වූ ''[https://en.wikipedia.org/wiki/A_Beautiful_Mind_(film) A Beautiful Mind]'' චිත්‍රපටයේ ඔහුගේ ජීවිත කතාව ඇතුලත්ය.]] හින්නෝන්මාදයේ රෝග විනිශ්චය [https://en.wikipedia.org/wiki/American_Psychiatric_Association ඇමෙරිකානු මනෝචිකිත්සක සංගමයේ] 5 වන සංශෝධනය වන ''[https://en.wikipedia.org/wiki/Diagnostic_and_Statistical_Manual_of_Mental_Disorders Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders]'' (DSM 5), හෝ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ - ''[[World Health Organization]]'s [https://en.wikipedia.org/wiki/ICD International Statistical Classification of Diseases and Related Health ]'' (ICD-10) මත පදනම් වේ. මෙහිදී සලකා බලනුයේ රෝගියාගේ තමන්-විසින් වාර්තා කර තිබෙන අත්දැකීම් සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_professional මානසික සෞඛ්‍ය වෘත්තියවේදියකු] මගින් පරීක්ෂාවට ලක් කර වාර්තා කරන තිබෙන රෝගියාගේ හැසිරීමේ අසාමාන්‍යතා පිළිබඳව වේ. හින්නෝන්මාදයට අදාළ අඛණ්ඩව වාර්තා ගත වන ලක්ෂණ භාවිතා කරමින් රෝග විනිශ්චය සිදු කිරීමට පෙර එය නිශ්චිත යැයි හැඟෙන තුරු විශ්ලේෂණය කරයි.<ref name=BMJ07/> 2013 වර්ෂය තෙක් මෙයට යම්කිසි විෂය මූලික පර්යේෂණයක් නොතිබුණි.<ref name=DSM5pg101>{{cite book| author= American Psychiatric Association |title= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders |publisher= American Psychiatric Publishing |location= Arlington |isbn= 978-0890425558 |pages= 101–05 |edition=5th}}</ref> ===නිර්ණායක=== 2013 වර්ෂයේදී, ඇමෙරිකානු මනෝචිකිත්සක සංගමය DSM ([https://en.wikipedia.org/wiki/DSM-5 DSM-5]) නම් 5 වන සංශෝධනය නිකුත් කරන ලදී. හින්නෝන්මාදයේ රෝග විනිශ්චය සිදු කිරීමට නම් අවම ලෙස මාසයක් තුලදී රෝග විනිශ්චය පිලිබඳ නිර්ණායක දෙකක්; එනම්, සමාජීය සහ වෘත්තිය ක්‍රියාවලින්ට අඩු තරමේ මාස 6කට වත් සැලකිය යුතු බලපෑමක් එල්ල කරන නිර්ණායක දෙකක්වත් තිබිය යුතුය. අදාළ පුද්ගලයා මායාවන් වලින්, ව්‍යාජ දර්ශන වලින්, හෝ අසංවිහිත කථනයෙන් පීඩා විදිමින් සිටිය යුතුයි. දෙවන ලක්ෂණය ඝෘණාත්මක ලක්ෂණයක් හෝ දැඩි ලෙස සංවිධානය නොවූ හෝ ප්‍රකෝප වීම් සහිත හැසිරීමක් විය හැක.<ref name="DSM5pgxx">{{cite book| author= American Psychiatric Association |title= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders |publisher= American Psychiatric Publishing |location= Arlington |isbn= 978-0890425558 |pages= |edition=5th}}</ref> 2000 දී පල කරන ලද DSM (DSM-IV-TR) සංස්කරණයේ සිට හින්නෝන්මාදයේ නිර්වචනය දිගටම එලෙසම පැවතුණත්, DSM-5 විසින් එහි වෙනස්කම් කිහිපයක්ම සිදු කර ඇත. * උප වර්ග වර්ගීකරණය&nbsp;– කැටටෝනියාව (ප්‍රකෝප වීම් සමග සෑදෙන අපස්මාරය) සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Paranoid_schizophrenia මානසික විකෘතභාවය] ආදී&nbsp;– ඉවත් කර ඇත. සම්ප්‍රදායානුකූලව පෙර සංශෝධන වලදී දිගටම මේවා එලෙසටම පැවතුණත්, පසුව අනාවරණය කරගත් පරිදි මෙහි වැදගත්කම ඉතා අල්ප වේ.<ref name=tandon/> * [https://en.wikipedia.org/wiki/Catatonia කැටටෝනියාව] තවදුරටත් හින්නෝන්මාදය සමග දැඩි සම්බන්ධයක් නොපවතියි.<ref name=cataonia-dsm>As referenced from PMID 23800613, {{cite journal |author=Heckers S, Tandon R, Bustillo J |title=Catatonia in the DSM--shall we move or not? |journal=Schizophr Bull |volume=36 |issue=2 |pages=205–7 |date=March 2010 |pmid=19933711 |pmc=2833126 |doi=10.1093/schbul/sbp136 |type=Editorial}}</ref> * යමෙකුගේ හින්නෝන්මාදය තත්ත්වය විස්තර කරන විට, පැහැදිලි සම්පූර්ණ විස්තර කිරීමක් උදෙසා, දැනට පවතින රෝගී තත්ත්වයත් එහි කලින් පැවති වර්ධනයත් අතර පැහැදිලි වෙනස අවබෝධ කර ගැනීම නිර්දේශ කර ඇත.<ref name=tandon/> * [https://en.wikipedia.org/wiki/Schneider%27s_first-rank_symptoms#First-Rank_Symptoms ''Schneider'' ගේ පළමු-ශ්‍රේණියේ ලක්ෂණ] යන විශේෂ ප්‍රතිකාරය තවදුරටත් නිර්දේශ නොවේ.<ref name=tandon/> * හින්නෝන්මාදයෙන් වඩා පැහැදිලි වීමට [https://en.wikipedia.org/wiki/Schizoaffective_disorder ''Schizoaffective'' ආබාධය] සීමාංකනය කිරීම වඩා යෝග්‍ය වේ.<ref name=tandon>{{cite journal |author=Tandon R, Gaebel W, Barch DM, ''et al.'' |title=Definition and description of schizophrenia in the DSM-5 |journal=Schizophr. Res. |volume=150 |issue=1 |pages=3–10 |date=October 2013 |pmid=23800613 |doi=10.1016/j.schres.2013.05.028}}</ref> * [https://en.wikipedia.org/wiki/Psychopathology මනෝව්‍යාදී විද්‍යාව] විෂය පථ අටක් සහිතව තක්සේරු කොට ඇත.&nbsp;– ව්‍යාජ දර්ශන හෝ උමතුව අත්දැක තිබේද වැනි කරුණු අනුව&nbsp;– මෙය සායන වලදී තීරණ ගැනීමට උපකාර වන බව නිර්දේශිතයි.<ref name=dimensions>{{cite journal |author=Barch DM, Bustillo J, Gaebel W, ''et al.'' |title=Logic and justification for dimensional assessment of symptoms and related clinical phenomena in psychosis: relevance to DSM-5 |journal=Schizophr. Res. |volume=150 |issue=1 |pages=15–20 |date=October 2013 |pmid=23706415 |doi=10.1016/j.schres.2013.04.027 }}</ref> ICD-10 නිර්දේශනය බොහෝ දුරට යුරෝපීය රටවල්වල භාවිත කරන අතර DSM නිර්දේශනය බ්‍රිතාන්‍යයේත් අනෙක් රටවල්වල විවිධ ප්‍රමාණ වලිනුත් භාවිත කරයි. තවද, එය පර්යේෂණ ඉගැන්වීම්වලත් පැතිර පවතියි. ''Schneiderian'' පළමු-ශ්‍රේණියේ ලක්ෂණ වලට ICD-10 නිර්දේශනය වැඩි අවධාරණයක් එල්ල කරයි. පුහුණුවේදී මෙම ක්‍රම දෙක අතර පැවතිය යුතු එකඟත්වය ඉහළ වැදගත්කමක් ගනියි.<ref name="Jakobsen_et_al_2005">{{cite journal |author=Jakobsen KD, Frederiksen JN, Hansen T, ''et al.'' |year=2005 |title=Reliability of clinical ICD-10 schizophrenia diagnoses |journal=Nordic Journal of Psychiatry |volume=59 | issue=3 |pages=209–12 |pmid=16195122 | doi = 10.1080/08039480510027698}}</ref> හිරිහැර කිරීමේ ලක්ෂණය මස 6කට වඩා වැඩියෙන් නමුත් මාස 6කට වඩා අඩුවෙන් පෙන්නුම් කර ඇත්නම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Schizophreniform_disorder ''schizophreniform'' ආබාධයේ] රෝග විනිශ්චය භාවිතා කරයි. මනෝව්‍යාධික ලක්ෂණ පවතින්නේ මාසයකට වඩා අඩු කාලයක් තුල සිට නම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Brief_psychotic_disorder කෙටි-මනෝව්‍යාධික-ආබාධය ''(brief psychotic disorder)''] නිර්ණායකයක් වන අතර තවත් බොහෝ තත්ත්ව [https://en.wikipedia.org/wiki/Psychotic_disorder_not_otherwise_specified නියම වශයෙන් සඳහන් කර නොමැති නම් මනෝව්‍යාධික ආබාධය ''(psychotic disorder not otherwise specified)''] ලෙසත් වර්ගකොට ඇත. [https://en.wikipedia.org/wiki/Schizoaffective_disorder ''schizoaffective'' ආබාධයේ] රෝග විනිශ්චය දෙනු ලබන්නේ මනෝව්‍යාධික ලක්ෂණත් සමඟ [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder මනෝභාවය පිළිබඳ ආබාධයේ] ලක්ෂණත් පෙන්නුම් කරන විටදීය. සාමාන්‍ය වෛද්‍ය තත්ත්ව යටතේ වුවද මනෝව්‍යාධික ලක්ෂණ ඝෘජුවම කායකර්ම ප්‍රතිඵලයකට හේතු වන්නේ නම් එම තත්ත්වයට ද්විතියික වන මනෝවිකාරයක් යන්න රෝග විනිශ්චය වේ.<ref name="DSM5pgxx"/><!-- cites oprevious three sentences --> [https://en.wikipedia.org/wiki/Pervasive_developmental_disorder පැතිරී පවතින වර්ධක ආබාධය ''(pervasive developmental disorder)''] හි ලක්ෂණ පෙන්නුම් කලත් ප්‍රමුඛ මායාවන් හෝ ව්‍යාජ දර්ශන හෝ පෙන්නුම් නොකරයි නම් එය හින්නෝන්මාදය ලෙස රෝග විනිශ්චය නොකරයි.<ref name="DSM5pgxx"/><!-- will be different page to preceding ref --> ===උප වර්ග=== DSM-5 සංශෝධිතයේදී DSM-IV-TR හි පැවති හින්නෝන්මාදයේ උප වර්ගීකරණ පහ ඉවත් කිරීමට යෝජනා කර ඇත:<ref>[[American Psychiatric Association]] DSM-5 Work Groups (2010) [http://www.dsm5.org/ProposedRevisions/Pages/SchizophreniaandOtherPsychoticDisorders.aspx Proposed Revisions – Schizophrenia and Other Psychotic Disorders]. Retrieved 17 February 2010.</ref><ref name=WHOICD/> * [https://en.wikipedia.org/wiki/Paranoid_schizophrenia මානසික විකෘත භාවයක් ඇති වර්ගය]: මායාවන් හා ව්‍යාජ ශබ්ධ ඇති වේ. නමුත් සිතීමේ අක්‍රමය, සංවිධානය නොවූ හැසිරීම් හෝ උද්වේගකාරී තත්ත්වයන් නොමැත. වධකයන් ලෙස හෝ/සහ විශාල ලෙස පෙනෙන මායාවන් වේ. නමුත් මීට අමතරව ඊර්ෂියාව, අධික භක්තිවන්තභාවය හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Somatization ''somatization''] (දේහික ලක්ෂණ හෝ මානසික පීඩනය ගැන කථා කර ඒවාට ඖෂධ ගැනීමට පෙළඹෙන) යන ලක්ෂණ පවතියි. (DSM code 295.3/ICD code F20.0) * [https://en.wikipedia.org/wiki/Disorganized_schizophrenia අසංවිහිත වර්ගය]: ICD හිදී ''hebephrenic schizophrenia'' යන ලෙසින් හඳුන්වයි. සිතීමේ ආබාධය සහ සිත් නොගන්නා සුළු බව යන දෙකම පෙන්නුම් කරයි. (DSM code 295.1/ICD code F20.1) * [https://en.wikipedia.org/wiki/Catatonia කැටටොනික් (ප්‍රකෝපවීම් සහිත) වර්ගය]: කාරණය හුදෙක්ම ස්ථිර හෝ වික්ෂිප්ත බවක්, අනවශ්‍ය චලනයන් පෙන්නුම් කරයි. ප්‍රකෝපයෙන් සිහි මුලාව හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Waxy_flexibility ස්ථිර චලනයක සිටීම - ''waxy flexibility'']] ද මෙයට අයත් ලක්ෂණ වේ. (DSM code 295.2/ICD code F20.2) * වෙන් නොවුණ වර්ගය: මනෝවිකාර ලක්ෂණ පෙන්නුම් කළත් මානසික විකෘතභාවයක්, සංවිධානය නොවූ තත්ත්වයක් හෝ ප්‍රකෝපකාරී තත්ත්වයක් පෙන්නුම් නොකරයි. (DSM code 295.9/ICD code F20.3) * අවශේෂ වර්ගය: බොහෝ අඩුවෙන් ධනාත්මක ලක්ෂණ පෙන්වයි. (DSM code 295.6/ICD code F20.5) ICD-10 විසින් තවත් අමතර වර්ග දෙකක් පැහැදිලි කර ඇත:<ref name=WHOICD>{{cite web |url=http://www.who.int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf |title=The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders |format= PDF |publisher=World Health Organization |page=26}}</ref> * පසු-හින්නෝන්මාද අවපීඩනය: හින්නෝන්මාද රෝගයේ විපාක ලෙස ඇති වන ධෛර්යය හීන කර අවපීඩනයට ලක් කරන තත්ත්වය වේ. මෙහිදී පහළ-මට්ටමේ ලක්ෂණද තවමත් දැකගත හැකි වේ. (ICD code F20.4) * [https://en.wikipedia.org/wiki/Simple-type_schizophrenia සාමාන්‍ය හින්නෝන්මාදය]: මනෝවිකාරි තත්ත්ව නොමැතිව, ගුප්ත සහ ක්‍රමයෙන් වැඩි වන ඝෘණාත්මක ලක්ෂණ පෙන්නුම් කිරීමකි. (ICD code F20.6) ===වෙනස්කම්=== {{see also|Dual diagnosis}} මනෝවිකාර ලක්ෂණය මගින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Bipolar_disorder ද්විධ්‍රැව අක්‍රමය (''bipolar disorder'')],<ref>{{cite journal |author=Pope HG |year=1983 |title=Distinguishing bipolar disorder from schizophrenia in clinical practice: guidelines and case reports |journal=Hospital and Community Psychiatry |volume=34 |pages=322–28 |accessdate= 24 February 2008}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Borderline_personality_disorder අනුමාන පෞරුෂත්ව ආබාධය],<ref>{{cite journal |author=McGlashan TH |title=Testing DSM-III symptom criteria for schizotypal and borderline personality disorders |journal=[[Archives of General Psychiatry]] |volume=44 |issue=2 |pages=143–8 |date=February 1987 |pmid=3813809}}</ref> මත්ද්‍රව්‍ය වලින් ඇතිවන මත් ගතිය සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance-induced_psychosis මත්ද්‍රව්‍ය-ප්‍රේරිත මනෝවිකාරය] ඇතුළුව තවත් මානසික ආබාධ කිහිපයක්ම පෙන්නුම් කළ හැක. [https://en.wikipedia.org/wiki/Delusional_disorder මායාවන් පෙනීමේ ආබාධදයේ (''delusional disorder'')] දී විශ්මයජනක මායාවන් ("ඇති වී නැති වන") ඉදිරියෙහි පෙනී සිටියි. [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder සමාජීය උද්වේගකාරී ආබාධයෙහිත්], [https://en.wikipedia.org/wiki/Avoidant_personality_disorder පෞරුෂත්ව මඟ අවුරන ආබාධයේ] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Schizotypal_personality_disorder schizotypal පෞරුෂත්ව ආබාධයෙහිත්] සමාජීය පසු බැසීමක් දැකිය හැක. ''schizotypal'' පෞරුෂත්ව ආබාධයෙහි හින්නෝන්මාදයට සමාන ලක්ෂණ ඇතිමුත් හින්නෝන්මාදයේදී තරම් ඒවා බරපතල නොවේ.<ref name=DSM5pg101/> අහම්බෙන් සිදු වුණා යැයි පවසනවාට වඩා යමෙකුගේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Obsessive-compulsive_disorder සිත තුළ බලපාන-අනිවාර්ය බවේ කැළඹීම (''obsessive-compulsive disorder'')] (OCD) සමඟ හින්නෝන්මාදය බොහෝදුරට හට ගන්නා අතර එනමුත්, OCD හිදී සිත තුළ බලපවත්වන අදහස් වල සිටත්, හින්නෝන්මාදයේදී සිතේ ඇති වන මායාවන් දක්වා පෙන්නුම් කරන අදහස වටහා ගැනීමට අපහසුය.<ref>{{cite journal |author=Bottas A |title=Comorbidity: Schizophrenia With Obsessive-Compulsive Disorder |journal=Psychiatric Times |volume=26 |issue=4 |date=15 April 2009 |url=http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/1402540 }}</ref> සුළු පිරිසක් දීර්ඝ කාලීනව පවතින දැඩි පසු බැසීමේ ලක්ෂණයකින් යුක්ත වේ.<!-- <ref name="gabbards"> --> තවද, හින්නෝන්මාදය සහ එම රෝගය යැයි වැරදියට රෝග විනිශ්චය කළ වාර ප්‍රමාණය සමාන විය හැක. <ref name="gabbards">{{cite book | author=Gabbard GO | title = Gabbard's Treatments of Psychiatric Disorders, Fourth Edition (Treatments of Psychiatric Disorders) | date = 15 May 2007 | publisher = American Psychiatric Publishing | url=http://books.google.com/?id=-T2aEqfwLW4C&pg=PA209 | isbn = 1-58562-216-8 | pages = 209–11 }}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Metabolic_disorder පරිවෘත්තිය බාධනය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Systemic_infection අවයව පද්ධතියට සම්බන්ද වසංගත], [https://en.wikipedia.org/wiki/Syphilis උපදංශය], [[HIV]] ආසාදනය, [https://en.wikipedia.org/wiki/Epilepsy අපස්මාරය] (මීමැස්මොරය) සහ මොලේ ඇති වන තුවාල වැනි අවස්ථා වලදී දුර්ලභව පෙන්නුම් කරන හින්නෝන්මාදයට සමාන මනොවිකාර ලක්ෂණ හඳුනා ගැනීමට බොහෝදුරට සාමාන්‍ය වෛද්‍ය ප්‍රතිකාරයක් සහ ස්නායුවේද පර්යේෂණයක් අවශ්‍ය වේ. [https://en.wikipedia.org/wiki/Stroke ආඝාතය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Multiple_sclerosis ශරීරයේ පටක ඝන වීම], [https://en.wikipedia.org/wiki/Hyperthyroidism අධි තයිරොයිඩතාව], [https://en.wikipedia.org/wiki/Hypothyroidism මන්ද තයිරොයිඩතාව] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Alzheimer%27s_disease ''Alzheimer'' ආබාධය] වැනි [https://en.wikipedia.org/wiki/Dementia උන්මාද], [https://en.wikipedia.org/wiki/Huntington%27s_disease ''Huntington'' ආබාධය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Frontotemporal_dementia ''frontotemporal'' උන්මාදය] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Lewy_Body_dementia ''Lewy Body'' උන්මාදය] යන තත්ත්වයන්ගෙන්ද හින්නෝන්මාදයේ-වැනි මනෝ විකාර ලක්ෂණ දැක ගත හැක.<ref>{{cite book|title=Bradley's neurology in clinical practice|year=2012|publisher=Elsevier/Saunders|location=Philadelphia, PA|isbn=1-4377-0434-4|author=Murray ED, Buttner N, Price BH|volume=1|edition=6th|pages=92–111|editor=Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J|chapter=Depression and Psychosis in Neurological Practice}}</ref> එම නිසා හින්නෝන්මාද තත්ත්වය [https://en.wikipedia.org/wiki/Delirium උමතුකමෙන්] වෙන්කර හඳුනා ගැනීම ඉතාමත් අවශ්‍ය වන අතර දෘෂ්ඨි මායාවන්ගෙන්, උග්‍ර ආක්‍රමණිකයන්ගෙන් සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Level_of_consciousness අඩු වැඩි වන සිහිය] සහ මතුපිටට යටින් පවතින රෝගී තත්ත්වයෙන් ප්‍රභේදනය කල හැක. සමීක්ෂණ නැවත පුනරාවර්තව සිදු කරන්නේ විශේෂ ''වෛද්‍ය'' ඇගයීමක් සඳහා හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Antipsychotic_medication ප්‍රති මනෝව්‍යාදී ඖෂධ] වලින් ලැබිය හැකි [https://en.wikipedia.org/wiki/Adverse_effects අහිතකර බලපෑම්] බැලීමට වන අතර රෝගය නරක අතට හැරුණොත් පුනරාවත පරීක්ෂණයක් සිදු නොකරයි. ළමයින්ට ඇති වන ව්‍යාජ මායාවන්, සාමාන්‍ය ළමයින්ට ඇතිවන සිහින සිතිවිලි වලින් වෙන් කර හදුනා ගැනීමටද වග බලාගත යුතුය.<ref name=DSM5pg101/> ==වැළැක්වීම== පසුව රෝගය වර්ධනය විය හැකි බව පෙන්නුම්කරන විශ්වාස කල හැකි සලකුණු නොමැති බැවින් හින්නෝන්මාදය රෝගය [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_disorder#Prevention වැළැක්වීම] අපහසුය.<ref name="Cannon_et_al_2007">{{cite journal |author=Cannon TD, Cornblatt B, McGorry P |title=The empirical status of the ultra high-risk (prodromal) research paradigm |journal=Schizophrenia Bulletin |volume=33 |issue=3 |pages=661–4 |date=May 2007 |pmid=17470445 |doi=10.1093/schbul/sbm031 |pmc=2526144}}</ref> හින්නෝන්මාදය වැළැක්වීමට ඇති පුර්ව මැදිහත්වීම් වල සඵලතාවය අවිනිශ්චිත වේ.<ref>{{cite journal |author=Marshall M, Rathbone J |title=Early intervention for psychosis |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |volume= |issue=4 |pages=CD004718 |year=2006 |pmid=17054213 |doi=10.1002/14651858.CD004718.pub2 |url=}}</ref> කෙටි කාලීන වර්ධනයට හේතු වූ [https://en.wikipedia.org/wiki/Psychotic මනෝව්‍යාධික] තත්ත්වය පිලිබඳ පුර්ව මැදිහත් වීමක සාක්ෂි තිබේ නම්, එම මිනුම් වලින් අවුරුදු පහකට පසුව උපකාරයක්‌ ගත හැකි බව පැවසෙයි.<ref name=Lancet09/> [https://en.wikipedia.org/wiki/Prodrome පුර්ව ලක්ෂණ] පෙන්නුම් කෙරෙන අවධියේදී හින්නෝන්මාදය වැළැක්වීමට උත්සාහ දැරීම මගින් යම් යහපතක් අත්කර ගැනීම අවිනිශ්චිත බැවින් වර්ෂ 2009 දී මෙය නිර්දේශ නොකරන ලදී.<ref>{{cite journal |author=de Koning MB, Bloemen OJ, van Amelsvoort TA, ''et al.'' |title=Early intervention in patients at ultra high risk of psychosis: benefits and risks |journal=Acta Psychiatr Scand |volume=119 |issue=6 |pages=426–42 |date=June 2009 |pmid=19392813 |doi=10.1111/j.1600-0447.2009.01372.x |url=}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_behavioral_therapy ඥාණාත්මක හැසිරීම් පිළිබඳ වූ චිකිත්සාවෙන්] අවුරුදු පහක් පුරාවට තිබුණු ඉහළ අවධානමක් සහිත මනෝවිකාර අවධානම අඩු කිරීමට හැකි වනු ඇත.<ref>{{cite journal|author=Stafford MR, Jackson H, Mayo-Wilson E, Morrison AP, Kendall T|title=Early interventions to prevent psychosis: systematic review and meta-analysis|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=18 January 2013|volume=346|pages=f185|pmid=23335473|pmc=3548617|doi=10.1136/bmj.f185}}</ref> තවත් නිවාරණ මිනුමක් නම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Cannabis_(drug) කංසා], [https://en.wikipedia.org/wiki/Cocaine කොකේන්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Amphetamines ඇම්පෙටමින්] වැනි ආබාධය වර්ධනය කල හැකි පානයන්ගෙන් වැළකීමයි.<ref name=BMJ07>{{cite journal |author=Picchioni MM, Murray RM |title=Schizophrenia |journal=BMJ |volume=335 |issue=7610 |pages=91–5 |date=July 2007 |pmid=17626963 |pmc=1914490 |doi=10.1136/bmj.39227.616447.BE}}</ref> ==කළමනාකරණය== {{Main|හින්නෝන්මාදය කළමනාකරණය}} හින්නෝන්මාදයට ප්‍රාථමික ප්‍රතිකාරය වන්නේ මානසික සහ සමාජීය සංයුක්තයට නිතර උදව් ලබා දෙන ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධයි.<ref name=Lancet09/> බරපතල තත්ත්ව වලදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Voluntary_commitment ස්වේච්ඡාවෙන්] හෝ (''මානසික සෞඛ්‍ය නීති අනුමත කරන්නේ නම්'') [https://en.wikipedia.org/wiki/Involuntary_commitment බලහත්කාරයෙන්] හෝ රෝහල් ගත කිරීමට සිදු වේ. 1950 [https://en.wikipedia.org/wiki/Deinstitutionalization සංස්ථායනය] ආරම්භ වීමේ සිට දීර්ඝ කාලීන රෝහල් ගත කිරීම අසාමාන්‍ය දෙයක් නමුත් තවමත් එය සිදු වන අවස්ථාද ඇත.<ref name="BeckerKilian2006" /> මධ්‍යස්ථාන වල නැවැත්වීම්, [https://en.wikipedia.org/wiki/Community_mental_health_service ප්‍රජා මානසික සෞඛ්‍ය සමාජ කණ්ඩායමේ] සාමාජිකයින් පැමිණීම, අත් උදව් දෙන රක්ෂාවන්<ref>{{cite journal | author = McGurk SR, Mueser KT, Feldman K, Wolfe R, Pascaris A | title = Cognitive training for supported employment: 2–3 year outcomes of a randomized controlled trial. | journal = American Journal of Psychiatry | volume = 164 | issue = 3 | pages = 437–41 | date = Mar 2007 | url = http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/164/3/437 | doi = 10.1176/appi.ajp.164.3.437 | pmid = 17329468 | access-date = 2014-04-05 | archive-date = 2007-03-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070303025101/http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/164/3/437 | url-status = dead }}</ref> සහ උදව් දෙන කණ්ඩායම් වැනි ජනතාවගේ උපකාර ලබා දෙන අවස්ථා සුලභ වේ. ක්‍රමවත් ව්‍යායාම හින්නෝන්මාදය සහිත පුද්ගලයින්ගේ ශාරීරික සහ මානසික සෞඛ්‍යයට ධනාත්මක බලපෑමක් එල්ල කරන බව සමහර සාක්ෂි වලින් පෙන්වා දී තිබේ.<ref>{{cite journal |author=Gorczynski P, Faulkner G |title=Exercise therapy for schizophrenia |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |issue=5 |pages=CD004412 |year=2010 |pmid=20464730 |doi=10.1002/14651858.CD004412.pub2 |url=}}</ref> ===ඖෂධ=== [[File:Risperdal tablets.jpg|thumb|left|upright|[https://en.wikipedia.org/wiki/Risperidone Risperidone] (වෙළඳ නාමය Risperdal) සුලභ ආකෘතික ප්‍රති මනොව්‍යාධික ඖෂධය]] හින්නෝන්මාදය සඳහා පළමු පෙලේ මනෝ චිකිත්සක ප්‍රතිකාරය නම් දින 7-14 කින් පමණ රෝගයේ ධනාත්මක ලක්ෂණ අඩු කරන ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධයි.<ref name="fn_72">{{cite web |url=http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/CG82FullGuideline.pdf |format=PDF |title= Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care |accessdate=25 November 2009 |author=National Collaborating Centre for Mental Health |date=25 March 2009 }}</ref> කෙසේ නමුත් මෙම ඖෂධ ඝෘණාත්මක ලක්ෂණ හා ඥාණාත්මක දුෂ්කෘතිය සැලකිය යුතු ලෙස දියුණු කිරීමට අසමත් වේ.<ref name=AFP10/><ref name="pmid18291627">{{cite journal |author=Tandon R, Keshavan MS, Nasrallah HA |title=Schizophrenia, "Just the Facts": what we know in 2008 part 1: overview |journal=[[Schizophrenia Research]] |volume=100 |issue=1–3 |pages=4–19 |date=March 2008 |pmid=18291627 |doi=10.1016/j.schres.2008.01.022 |url=http://download.journals.elsevierhealth.com/pdfs/journals/0920-9964/PIIS0920996408000716.pdf| format=PDF}}</ref> තවද මෙම ප්‍රතිකාරයෙන් රෝගය නරක අතට පත් වීමේ අවධානමද අඩු කරයි.<ref name=Relapse2012>{{cite journal |author=Leucht S, Tardy M, Komossa K, ''et al.'' |title=Antipsychotic drugs versus placebo for relapse prevention in schizophrenia: a systematic review and meta-analysis |journal=Lancet |volume=379 |issue=9831 |pages=2063–71 |date=June 2012 |pmid=22560607 |doi=10.1016/S0140-6736(12)60239-6 }}</ref><ref name=Harrow2013/> මෙම ඖෂධය පරිහරණයේ සිට අවුරුදු දෙකක් හෝ තුනක් යන තෙක් එහි ස්ථිර ප්‍රතිඵල ඇති බවට පුංචි සාක්ෂියක් තිබේ.<ref name=Harrow2013/> මෙම ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ භාවිත කිරීම හෝ නොකිරීම එහි ප්‍රයෝජන, අවධානම හා ඒ සඳහා යන වියදම මත පදනම් වේ.<ref name=Lancet09/> වර්ග කරන විට එය [https://en.wikipedia.org/wiki/Typical_antipsychotics ආකෘතික]ද, නොඑසේ නම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Atypical_antipsychotics අනාකෘතික] ඖෂධයක්ද යන්න විවාදයක් පවතියි.<ref>{{cite journal |author=Kane JM, Correll CU |title=Pharmacologic treatment of schizophrenia |journal=Dialogues Clin Neurosci |volume=12 |issue=3 |pages=345–57 |year=2010 |pmid=20954430 |pmc=3085113}}</ref><ref>{{cite journal |author=Hartling L, Abou-Setta AM, Dursun S, ''et al'' |title=Antipsychotics in Adults With Schizophrenia: Comparative Effectiveness of First-generation versus second-generation medications: a systematic review and meta-analysis |journal=Annals of Internal Medicine|date=14 August 2012|pmid=22893011|doi=10.7326/0003-4819-157-7-201210020-00525 |volume=157 |issue=7 |pages=498–511}}</ref> දෙකෙන්ම සමාන දායකත්වයක් ඇති අතර ලක්ෂණ නරක අතට හැරීමේ සීඝ්‍රතාව ආකෘතික වශයෙන් පෙනී සිටින විට අඩු මාත්‍රාවේ සිට මැදහත් මාත්‍රාව දක්වා වේ.<ref name=AFP07>{{cite journal |author=Schultz SH, North SW, Shields CG |title=Schizophrenia: a review |journal=Am Fam Physician |volume=75 |issue=12 |pages=1821–9 |date=June 2007 |pmid=17619525}}</ref> 40%-50% ක් පමණ හොඳ ප්‍රතිචාර දක්වන අතර 30%-40% ක් පමණ අසම්පූර්ණ ප්‍රතිචාර දක්වයි. එමෙන්ම, ප්‍රතිකාර ප්‍රතිරෝධය (''සති 6ක් ඇතුළත විවිධ ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ භාවිතා කළත් ලක්ෂණ වලට සතුටුදායක ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමට අසමත් වීම'') 20% ක් පමණ වේ.<ref name=AFP10/> අනෙක් ඖෂධ වලට ("ප්‍රතිකාර-ප්‍රතිරෝධී" හෝ "දුර්දාන්ත" හින්නෝන්මාදයේදී) දුර්වල ලෙස ප්‍රතිචාර දක්වන පුද්ගලයින්ට [https://en.wikipedia.org/wiki/Clozapine ''Clozapine''] සඵල ප්‍රතිකාරයක් විය හැක.<ref>{{cite journal |author=Taylor DM |title=Refractory schizophrenia and atypical antipsychotics |journal=J Psychopharmacol |volume= 14|issue=4 |pages=409–418 |year=2000 |doi=10.1177/026988110001400411 }}</ref> නමුත් එහි 4% ක් පමණ පිරිසකට ලක්විය හැකි [https://en.wikipedia.org/wiki/Agranulocytosis අවකණිකාසයිටතාව (''agranulocytosis'')] නම් ([https://en.wikipedia.org/wiki/White_blood_cell සුදු රුධිරාණු සෛල] ප්‍රමාණය අඩු කරන) බරපතල අතුරු ආබාධ තත්ත්වයක් ඇති විය හැක.<ref name=Lancet09/><ref name=BMJ07/><ref>{{cite journal |author=Essali A, Al-Haj Haasan N, Li C, Rathbone J |title=Clozapine versus typical neuroleptic medication for schizophrenia |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |volume= |issue=1 |pages=CD000059 |year=2009 |pmid=19160174 |doi=10.1002/14651858.CD000059.pub2 }}</ref> අතුරු ආබාධ සලකන විට, නියම ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ වැඩි ප්‍රමාණයක් [https://en.wikipedia.org/wiki/Extrapyramidal_side_effects ''extrapyramidal'' අතුරු ආබාධය]ට හවුල් විය හැකි අතර අනාකෘතික ඖෂධ භාවිතයෙන් බර සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කිරීමට, දියවැඩියාව හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Metabolic_syndrome පරිවෘත්තීය සංධාවයේ] අවධානමක් ඇති විය හැක.<ref name=AFP07/> අනාකෘතික ඖෂධ ''extrapyramidal'' අතුරු ආබාධ වලට ඉතාමත් අඩුවෙන් දායක වන නමුත් ඉහත කී වෙනස්කම් පමණක් වුවත් සැලකීමට බඳුන් කිරීමට තරම් ප්‍රමාණවත් වේ.<ref name=WPA08>{{cite journal |author=Tandon R, Belmaker RH, Gattaz WF, ''et al.'' |title=World Psychiatric Association Pharmacopsychiatry Section statement on comparative effectiveness of antipsychotics in the treatment of schizophrenia |journal=Schizophr. Res. |volume=100 |issue=1–3 |pages=20–38 |date=March 2008 |pmid=18243663 |doi=10.1016/j.schres.2007.11.033}}</ref> නව ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ මඟින් දුර්ලභ නමුත් බරපතල ස්නායු සම්බන්ධ ආබාධයක් වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Neuroleptic_malignant_syndrome neuroleptic malignant syndrome (''ස්නායු මාරක ආබාධය'')] වර්ධනය කිරීමේ හැකියාව ඇත්තෙන්ම අඩු කරන්නේද යන වග තවමත් අපැහැදිලිය.<ref name="Ananth_et_al_2004">{{cite journal |author=Ananth J, Parameswaran S, Gunatilake S, Burgoyne K, Sidhom T |title=Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs |journal=Journal of Clinical Psychiatry |volume=65 |issue=4 |pages=464–70 |date=April 2004 |pmid=15119907 |doi=10.4088/JCP.v65n0403}}</ref> ඖෂධ දිනපතා ගැනීමට අකමැති හෝ නොහැකි පුද්ගලයින්ට තත්ත්වය පාලනය කර ගැනීම සඳහා දීර්ඝව ක්‍රියා කරන ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධ [https://en.wikipedia.org/wiki/Typical_antipsychotic#Depot_injections ගබඩාව]ක් වැනි සම්මිශ්‍රණයක් භාවිතා කල හැක.<ref name=Depo06>{{cite journal |author=McEvoy JP |title=Risks versus benefits of different types of long-acting injectable antipsychotics |journal=J Clin Psychiatry |volume=67 Suppl 5 |issue= |pages=15–8 |year=2006 |pmid=16822092}}</ref> මෙය සාමාන්‍ය මුඛයෙන් ගනු ලබන ඖෂධ වලටත් වඩා රෝගය නරක අතට හැරීමේ අවධානම අඩු කරයි.<ref name=Relapse2012/> මනෝ සමාජ මැදිහත්වීම් සංකලනයක් ලෙස භාවිතා කරන විටදී මෙම ප්‍රතිකාර පිළිබඳව දීර්ඝ කාලීන විශ්වාසයක් තිබිය යුතුය.<ref name=Depo06/> අවුරුද්දකට වඩා වැඩි කාලයක් රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වා සිටියහොත් එවැනි පුද්ගලයින්ට ප්‍රති මනෝව්‍යාධික ඖෂධය නැවැත්වීම පිළිබඳව සලකා බැලිය හැකි බව [https://en.wikipedia.org/wiki/American_Psychiatric_Association ඇමෙරිකානු මනෝ චිකිත්සක සමාගම] යෝජනා කරයි.<ref name=Harrow2013>{{cite journal| author= Harrow M, Jobe TH|title=Does long-term treatment of dchizophrenia with antipsychotic medications facilitate recovery?|journal=Schizophrenia bulletin|date=19 March 2013|pmid=23512950|volume=39|issue=5|pages=962–5|doi=10.1093/schbul/sbt034|pmc=3756791}}</ref> ===මනෝ සමාජ=== මනෝ සමාජ මැදිහත්වීම් ගණනාවක් හින්නෝන්මාදයට ප්‍රතිකාර ලෙස වැදගත් වනු ඇත. එවැනි කිහිපයක් ලෙස, [https://en.wikipedia.org/wiki/Family_therapy පවුල හා සම්බන්ධ චිකිත්සාව],<ref name=FT10>{{cite journal |author=Pharoah F, Mari J, Rathbone J, Wong W |title=Family intervention for schizophrenia |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |volume=12 |pages=CD000088 |year=2010 |pmid=21154340 |doi=10.1002/14651858.CD000088.pub3}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Assertive_community_treatment බලපෑමට පත් කරන සමාජය හා බැඳුණු ප්‍රතිකාරය], රැකියාවට අනුබලදීම, [https://en.wikipedia.org/wiki/Cognitive_remediation ඥාණාත්මක මැදිහත් වීම],<ref name="Medalia-2009">{{cite journal | author= Medalia A, Choi J| title = Cognitive remediation in schizophrenia. | journal = Neuropsychology Rev | url = http://www.brown.uk.com/schizophrenia/medalia.pdf | volume = 19 |issue = 3 | pages = 353–364 | year = 2009 | doi = 10.1007/s11065-009-9097-y | pmid = 19444614}}</ref> කුසලතා පුහුණුව, ආර්ථික මැදිහත් වීම් ප්‍රතිඥාව සහ හොඳ කළමනාකරණයකට භාවිතා කරන මනෝ සමාජ මැදිහත් වීම් දැක්විය හැක.<ref name=PORT09>{{cite journal |author=Dixon LB, Dickerson F, Bellack AS, ''et al.'' |title=The 2009 schizophrenia PORT psychosocial treatment recommendations and summary statements |journal=Schizophr Bull |volume=36 |issue=1 |pages=48–70 |date=January 2010 |pmid=19955389 |doi=10.1093/schbul/sbp115}}</ref> පවුල් චිකිත්සාව හෝ අධ්‍යාපනය, කෙනෙකුගේ මුළු පවුල් පද්ධතිය ගැනම කථා බහ කරන බැවින් එමඟින් රෝගය නරක අතට හැරීමත් රෝහල් ගත වීමේ අවශ්‍යතාවයත් අඩු කරයි.<ref name=FT10/> ඥාණාත්මක හැසිරීම් සම්බන්ධ චිකිත්සාවේ (''cognitive-behavioral therapy'' - CBT) සඵලතාවේ සාක්ෂි අනුව ලක්ෂණ අඩු කිරීම හෝ රෝගය නරක අතට පත් කිරීමෙන් වැළකීම අඩු වේ.<ref>{{cite journal|author=Jauhar S, McKenna PJ, Radua J, ''et al''|title=Cognitive-behavioural therapy for the symptoms of schizophrenia: systematic review and meta-analysis with examination of potential bias|journal=The British journal of psychiatry : the journal of mental science|date=January 2014|volume=204|pages=20–9|pmid=24385461|type=Review|doi=10.1192/bjp.bp.112.116285}}</ref><ref>{{cite journal |author=Jones C, Cormac I, Silveira da Mota Neto JI, Campbell C |title=Cognitive behaviour therapy for schizophrenia |journal=Cochrane Database of Systematic Reviews |volume= |issue=4 |pages=CD000524 |year=2004 |pmid=15495000 |doi=10.1002/14651858.CD000524.pub2 |url=}}</ref> කලා හෝ නාට්‍ය චිකිත්සාව හොඳාකාරව පර්යේෂණයට භාජනය වී නොමැත.<ref>{{cite journal | author = Ruddy R, Milnes D | title = Art therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | issue = 4 | pages = CD003728 | url = http://www.cochrane.org/reviews/en/ab003728.html | year = 2005 | doi = 10.1002/14651858.CD003728.pub2 | pmid = 16235338 }}</ref><ref name="Ruddy-2007">{{cite journal | author = Ruddy RA, Dent-Brown K | title = Drama therapy for schizophrenia or schizophrenia-like illnesses. | journal = Cochrane Database of Systematic Reviews | url = http://www.cochrane.org/reviews/en/ab005378.html | issue = 1 | pages = CD005378 | year = 2007 | doi = 10.1002/14651858.CD005378.pub2 | pmid = 17253555 | access-date = 2014-04-05 | archive-date = 2011-08-25 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110825024045/http://www2.cochrane.org/reviews/en/ab005378.html | url-status = dead }}</ref> ==ගවේෂණ ඉසව්== {{See also|හින්නෝන්මාදයේ සත්ව ආදර්ශ}} [https://en.wikipedia.org/wiki/Minocycline ''minocycline''] භාවිතා කර හින්නෝන්මාදයට පිළියම් කිරීමෙන් තාවකාලීන ප්‍රතිලාභ ලබා ගත හැකි බව පර්යේෂණ වලින් අන්නවරණය වී ඇත.<ref>{{cite journal|author=Dean OM, Data-Franco J, Giorlando F, Berk M|title=Minocycline: therapeutic potential in psychiatry|journal=CNS Drugs|date=1 May 2012|volume=26|issue=5|pages=391–401|pmid=22486246|doi=10.2165/11632000-000000000-00000}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Nidotherapy ''Nidotherapy''] හෝ හින්නොන්මාදයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයින්ගේ වටාපිටාව වෙනස් කිරීමට උත්සාහ යෙදීමෙන් ඔවුන්ට ක්‍රියාවන් දැක්වීමේ හැකියාව වර්ධනය වන බවත් දැනට අත්දැක ඇත. නමුත්, එහි සඵලතාවය පිළිබඳව තවමත් නිසි සාක්ෂී නොලැබී ඇති බැවින් එය නිශ්චිතවම නිවැරදිදැයි ප්‍රකාශ කල නොහැක.<ref>{{cite journal|author=Chamberlain IJ, Sampson S|title=Nidotherapy for people with schizophrenia|journal=Cochrane Database of Systematic Reviews|date=28 March 2013|volume=3|pages=CD009929|pmid=23543583|doi=10.1002/14651858.CD009929.pub2|editor1-last=Chamberlain|editor1-first=Ian J}}</ref> ==මූලාශ්‍ර== {{Reflist|2}} ==බාහිර යොමු== {{Sisterlinks|m=no|mw=no|voy=no |s=no|species = no |d=Q41112 |wikt=schizophrenia |v=no |b=no |q=no}} * {{dmoz|Health/Mental_Health/Disorders/Schizophrenia/}} {{Featured article}} {{Mental and behavioural disorders|selected = schizophrenia}} [[Category:Schizophrenia| ]] [[Category:Psychosis]] [[Category:Psychopathology]] [[Category:Psychiatric diseases and disorders]] [[Category:Psychiatric diagnosis]] cmu49rrzdhvkizv8gm896vipoda8lx5 0 52268 751512 591438 2025-06-27T07:01:38Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751512 wikitext text/x-wiki {{Infobox flag |Name = India<br />''Tirangā'' |Nickname = Tiranga; Tricolour |Image = Flag of India.svg |Use = 111000 |Symbol = [[File:IFIS Normal.svg]] |Proportion = 2:3 |Adoption = 22 July 1947 |Design = තිරස් ත්‍රිවර්ණ ධජය (ඉන්දියානු ඝන කහ, සුදු, ඉන්දියානු කොළ). සුදු මධ්‍යයේ තද නිල් පැහැ ගරාදි 24 කින් සමන්විත චක්‍රය |Designer = [[පිංගලි වෙන්කයියා]]<ref group="N">The current flag is an adaptation of Venkayya's original design, but he is generally credited as the designer of the flag.</ref> }} '''ඉන්දියානු ධජය''' සම්බන්ධයෙන් ඉන්දියානු ව්‍යවස්ථාව පහත ආකාරයට විස්තර කර තිබේ."ධජයෙහි ඉහල කොටසෙහි ඝණ කහ (Kesari) වර්ණයෙන්ද ,පහළ කොටස කොළ පැහැයෙන්ද වේ. මධ්‍ය ප්‍රදේශය සුදු පැහැ වන අතර එහි මධ්‍යයේ පිහිටි [https://en.wikipedia.org/wiki/Ashoka_Chakra අශෝක චක්‍රය] [https://en.wikipedia.org/wiki/Navy_blue තද නිල්] පැහැයෙන් සමාන පරතරයකින් යුක්ත ගරාදි 24 කින් සමන්විත වේ."<ref>http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/pdf/flagcodeofindia.pdf Flag Code of India</ref>වත්මන් ඉන්දියානු ධජය, ඉන්දියානු රාජ්‍යයේ රාජ්‍ය ධජය බවට පිළිගනු ලැබූයේ 1947 ජුලි 22දා පවත්වන ලද [[ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාව|ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාවෙහිදීය]].මෙම ධජය, [https://en.wikipedia.org/wiki/Dominion_of_India ඉන්දියාව ජනරජයක්] වූ පසුව ද තබා ගනු ලැබිණි.ඉන්දියාවේ "[https://en.wikipedia.org/wiki/Tricolour_(flag) ත්‍රිවර්ණ]" යන පදය සෑම විටම ඉන්දියානු ධජය සිහිපත් කෙරේ.මෙම ධජයෙහි පදනම වනුයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Pingali_Venkayya පින්ගලි වෙන්කයියා] විසින් නිර්මාණය කරන ලද [[ඉන්දියානු ජාතික කොංග්‍රසය]]හි ධජය වන ස්වරාජ් ධජයයි. ධජය, නීතියට අනුව සෑදිය යුත්තේ [[මහත්මා ගාන්ධි]] විසින් ප්‍රකට කරන ලද [[ක්හාඩි]] නම් වූ විශේෂයෙන් අතින් නිම වන ලද කපු හෝ සේද රෙදි වර්ගයකිනි.ධජයේ නිමැවුම් ක්‍රියාවලිය හා පිරිවිතරයන් පනවනු ලබන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bureau_of_Indian_Standards ඉන්දීය ප්‍රමිති ආයතනයයයි].ධජයේ නිෂ්පාදනයේ අයිතිය දරණු ලබන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Khadi_Development_and_Village_Industries_Commission ක්හාඩි ප්‍රවර්ධන හා ග්‍රාමීය කර්මාන්ත අධිකාරිය] විසින් වෙන් කරන ලද ප්‍රාදේශීය කණ්ඩායමකටයි.[https://en.wikipedia.org/wiki/Karnataka_Khadi_Gramodyoga_Samyukta_Sangha කර්නාටක ක්හාඩි ග්‍රාමෝද්යෝග සම්යුක්ත සංහා] 2009 හිදී ධජයෙහි තනි නිෂ්පාදකයා බවට පත් විය. ධජයේ භාවිතය නියම කරනු ලැබුයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Flag_Code_of_India ඉන්දියානු ධජයේ ව්‍ය්වස්ථා සංග්‍රහය] විසින් වන අතර රාජ්‍ය ලාංජනයේ නීතීන් ද අදාළ වේ.මූලික ව්‍යවස්ථාව අනුව පෞද්ගලික පුරවැසියන්ට ජාතික දිනයන්හිදී එනම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Independence_Day_(India) නිදහස් දිනය(ඉන්දියාව)] හා [https://en.wikipedia.org/wiki/Republic_Day_(India) ජනරජ දිනය(ඉන්දියාව)] න්හිදී හැර අනෙකුත් දිනයන්හිදී භාවිතා කිරීම තහනම් වී තිබුණි. 2002 හිදී පෞද්ගලික පුරවැසියන්ගේ අභියාචනයක් විභාග කිරීමෙන් අනතුරුව නවීන් ජින්දාල් විසින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Supreme_Court_of_India ඉන්දියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය] මඟින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Government_of_India ඉන්දියානු ආණ්ඩුවට] ලද නියෝගයකින් පෞද්ගලික පුරවැසියන්ට ධජය භාවිතය සඳහා ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සිදු විය.පසුව [https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Cabinet_of_India ඉන්දියානු අමාත්‍ය මණ්ඩල සංගමය] ධජය සීමිත භාවිතයන් සඳහා ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය සිදු කෙරිණි. සංශෝධනයෙහිදී අමතර භාවිත සඳහා එනම් කිසියම් ආකාරයේ ඇඳුම් සඳහා යොදා ගැනීමට 2005 දී ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයෙන් ඉඩ අවස්ථා ලැබුණි.ධජයේ ගඟනාවතරණයෙහි මූලලේඛනය සහ එහි භාවිතයෙහි වෙනත් ජාතික හා ජාතික නොවන ධජයෙහි සම්බන්ධතාවය ධජ ව්‍යවස්ථාවට අනුව පාලනය කරනු ලැබිණි. ඝන කහ වර්ණයෙන් ධෛර්යය සහ පරිත්‍යාගය නිරූපණය කෙරේ.සුදු වර්ණයෙන් සත්‍ය, සමඟිය සහ පවිත්‍රතාවය ද, කොළ වර්ණයෙන් සමෘද්ධිය සහ [[අශෝක චක්‍රය]] මඟින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Dharma ධර්මය] (ධාර්මිකතාවය) ද නිරූපණය කෙරේ.<ref>[http://books.google.com/books?id=BmY2nfBmNCgC Flags of the world: an illustrated guide to contemporary flags] Alfred Znamierowski&nbsp;– 2000, ISBN 1-84215-337-4</ref> ==මෝස්තරය හා ගොඩනැඟිමේ කරුණු == {|class="wikitable" style="float:right; margin: 1em auto 1em auto; text-align:center" |+ජාතික ධජයේ ප්‍රමාණයන් |- ! ධජයේ ප්‍රමාණය<ref name="NIC">{{cite web|url=http://mha.nic.in/nationalflag2002.htm |title=Flag Code of India|accessdate=11 October 2006|date=25 January 2006|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |archiveurl = http://web.archive.org/web/20060110155908/http://mha.nic.in/nationalflag2002.htm |archivedate = 10 January 2006}}</ref> ! උස හා පළල (mm) ! අශෝක චක්‍රයේ ප්‍රමාණය (mm)<ref name='IS11968'/> |- | 1 | 6300&nbsp;×&nbsp;4200 | 1295 |- | 2 | 3600&nbsp;×&nbsp;2400 | 740 |- | 3 | 2700&nbsp;×&nbsp;1800 | 555 |- | 4 | 1800&nbsp;×&nbsp;1200 | 370 |- | 5 | 1350&nbsp;×&nbsp;900 | 280 |- | 6 | 900&nbsp;×&nbsp;600 | 185 |- | 7 | 450&nbsp;×&nbsp;300 | 90<ref name='IS1A2'>{{cite web | url = | title = IS 1 : 1968 Specification for the national flag of India (cotton khadi), Amendment 2 | accessdate = 2012-07-23 | author = Bureau of Indian Standards | year = 1979 | publisher = Government of India}}</ref> |- | 8 | 225&nbsp;×&nbsp;150 | 40 |- | 9 | 150&nbsp;×&nbsp;100 | 25<ref name='IS1A2'/> |} [https://en.wikipedia.org/wiki/Flag_code_of_India ඉන්දියානු ධජ ව්‍යවස්ථාවට] අනුව ඉන්දියානු ධජයේ සමානුපාතය 2:3 වන අතර (ධජයෙහි දිග, ධජයෙහි පළලින් 1.5 කි)ධජයෙහි ඉරි ත්‍රිත්වය (ඉන්දියානු ඝන කහ (කේසාරි ව්‍යවස්ථාවේ පරිදි), සුදු සහ ඉන්දියානු කොළ පාට) පළල හා දිග සමාන විය යුතුය. අශෝක චක්‍රයෙහි ප්‍රමාණය ධජ ව්‍යවස්ථාවෙහි නියම වශයෙන් සඳහන් කර නොමැති වුවත්, අශෝක චක්‍රයෙහි සමාන පරතරයකින් යුත් ගරාදි විසි හතරකින් යුක්ත විය යුතුය.<ref name="Code2002"/> 4.3.1 ඡේදයට අනුව "IS1:ඉන්දියානු ධජය සඳහා නිමැවුම් ප්‍රමිතීන්" මේ සඳහා අශෝක චක්‍රයෙහි නව ආකාර ප්‍රමාණ්යන්හි තොරතුරු ඇතුළත් වගුවක් දැක්වේ.<ref name='IS11968'/> ධජ ව්‍යවස්ථාවට අනුව සහ IS1 අනුව අශෝක චක්‍රය ධජයෙහි දෙපැත්තෙන්ම තද නිල් පැහැයෙන් මුද්‍රණය හෝ පින්තාරු කළ යුතුය.<ref name='IS11968'/><ref name="Code2002"/> පහත දැක්වෙනුයේ ඉන්දියානු ධජයේ වර්ණයන්හි ප්‍රබේදනයේ වෙනස්කම් දක්වමින් විශේෂණය කරන ලද ලැයිස්තුවකි.එහිදී තද නිල් පැහැය බහැර කරන ලද අතර 1931 CIE වර්ණ වට්ටෝරුවට අනුව නිම කරන ලද "IS1:ඉන්දියානු ධජයේ නිමැවුම් ප්‍රමිතීන්" අර්ථ දක්වා ඇත.<ref name='IS11968'>{{cite web | url = | title = IS 1 : 1968 Specification for the national flag of India (cotton khadi) | accessdate = 2012-07-23 | author = Bureau of Indian Standards | year = 1968 | publisher = Government of India}}</ref> තද නිල් පැහැය ප්‍රමිතියට අනුව IS:1803-1973 ට අනුව නිශ්චය කළ හැක.<ref name='IS11968'/> {| class="wikitable" border="1" style="text-align: center" |+වර්ණ භාවිතය 3.1.2.2: <ref name='IS11968'/> |- ! වර්ණය ! X ! Y ! Z ! දීප්තතාවය |- | සුදු | 0.313 | 0.319 | 0.368 | 72.6 |- | ඉන්දියානු ඝන කහ (Kesari) | 0.538 | 0.360 | 0.102 | 21.5 |- | ඉන්දියානු කොළ | 0.288 | 0.395 | 0.317 | 8.9 |- |} == සංකේතනය == 1921 දී ගාන්ධි, ඉන්දියානු ජාතික සභාවට ධජය පිළිබඳව යෝජනා කරනු ලැබිණි. ධජය නිර්මාණය කරනු ලැබූයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Machilipatnam මචිලිපට්නම්හි] කෘෂිකාර්මිකයෙක් වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Pingali_Venkayya පින්ගලි වෙන්කයියා] විසිනි. <ref name="PV1">{{cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-07-30/hyderabad/28168504_1_national-flag-postal-stamp-indian-tricolour|title=Finally, Pingali Venkaiah set to get his due|newspaper=[[The Times of India]]|date=30 July 2009|accessdate=11 December 2009|archive-date=16 October 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131016084755/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-07-30/hyderabad/28168504_1_national-flag-postal-stamp-indian-tricolour|url-status=dead}}</ref><ref name="PV2">{{cite news|url=http://www.hindu.com/fr/2007/08/10/stories/2007081050920300.htm|title=Tribute to the 'flag man' |newspaper=[[The Hindu]]|date=10 August 2007|accessdate=11 December 2009|location=Chennai, India}}</ref>මධ්‍යයෙහි සාම්ප්‍රදායික කටින රෝදය ගාන්ධිගේ අරමුණ වන ස්වකීය ඇඳුම් නිෂ්පාදනය කිරීමට විශ්වාසයක් ඇති ඉන්දියානුවන් තැනීම සංකේතවත් කරයි.මෝස්තරය පසුව වෙනස් කරන ලද අතර එහි සුදු තීරුව මධ්‍යයේ අනෙකුත් ආගමික ප්‍රජාව සහ කටින රෝදය සඳහා පසුබිමක් සපයනු ලැබිණි.දෙවනුව නිකායවාදී සම්බ්න්ධය මඟ හැරීමට වර්ණ තීරු තුනකින් සමන්විත සංකලනය ඝන කහ පාට, සුදු සහ කොළ පැහැය මඟින් ධෛර්යය සහ පරිත්‍යාගය ද,සාමය සහ සත්‍ය ද, භක්තිය සහ වීරත්වය අනුපිළිවෙලින් පෙන්නුම් කෙරේ. ඉන්දියාවට නිදහස ලැබී දින කිහිපයකට පෙර 194 අගෝස්තු 15 දින, විශේෂයෙන් පත් කරන ලද [https://en.wikipedia.org/wiki/Constituent_Assembly ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාවේදී] සියළු පාර්ශවයන්ට සහ ප්‍රජාවට ධජය පිළිගත හැකි සේ තිබිය යුතු බවට තීරණය කෙරිණි.එම නිසා ස්වරාජ් ධජයෙහි වෙනස් කරන ලද සංස්කරණය තෝරා ගත් අතර ත්‍රිවර්ණයන් එනම් ඝන කහ පැහැය, සුදු සහ කොළ පැහැය එලෙසම රඳවා ගැනිණි. කෙසේ වුවද ''චාකා'' වෙනුවට [https://en.wikipedia.org/wiki/Ashoka_Chakra අශෝක චක්‍ර්‍රය] යොදා ගනිමින් නීතිය සදාකාලීන චක්‍රයක් බවට නිරූපණය කෙරිණි.දර්ශනවාදියෙකු වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Sarvepalli_Radhakrishnan සර්වපාලී රාධක්‍රිෂ්ණන්], පසුකාලීනව පළමු [https://en.wikipedia.org/wiki/Vice_President_of_India ඉන්දියානු උප ජනපති] සහ දෙවන [https://en.wikipedia.org/wiki/President_of_India ඉන්දියානු ජනපති], ධජයෙහි තිබිය යුතු ලක්ෂණ මෙසේ පැහැදිලි කළේය. <ref>{{cite encyclopedia| title = Flag of India | encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]]| publisher = Encyclopædia Britannica Online| year = 2009| url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1355310/flag-of-India| accessdate = 2 July 2009}}</ref> {{cquote|''භග්වා'' හෝ ඝන කහ පාට පැහැයෙන් ප්‍රතික්ෂේපය හෝ පරාර්ථකාමි බව පෙන්නුම් කෙරේ. අපගේ නායකයෝ මධ්‍යස්ථ විය යුතු අතර භෞතික ප්‍රතිලාභ ප්‍රතික්ෂේප කර ඒවා ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු සඳහා වෙන් කළ යුතුය.මධ්‍යයේ පිහිටි සුදු වර්ණයින් ආලෝකය පිලිඹිබු වන අතර එය අපව සත්‍යයේ මඟට අපව යොමු කෙරේ.කොළ පැහැයෙන් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ අපගේ බිමෙහි සම්බන්ධතාවය, අපගේ ශාක සමඟ ඇති සම්බන්ධතාවයන් වන අතර අපගේ සියළු ජීවිත රැකෙන්නේද ඒවා නිසාය.සුදු මධ්‍යයේ පිහිටි "අශෝක චක්‍රයෙන්" [https://en.wikipedia.org/wiki/Dharma ධර්මතාවය] පෙන්නුම් කෙරේ.යථාර්තය හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Satya සත්‍ය], ධර්මය හෝ සදාචාරය මෙම ධජය මඟින් පාලනය වන ප්‍රතිපත්තීන් වේ.එසේම චක්‍රය මඟින් ක්‍රාන්තිය අඟවනු ලැබේ.මරණයේ නිසල බව පෙන්නුම් කෙරේ.ඉන්දියාව තව දුරටත් බාධාකාරී විපර්යාසයක් නොව ඉදිරියට ගමන් කරන සංචලනයක් විය යුතුය.චක්‍රයෙන් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ ක්‍රියාශීලි සාමකාමි වෙනසයි.<ref name="NIC"/>}} == ඉතිහාසය == 19 වන සියවසේදී ඉන්දියාව [https://en.wikipedia.org/wiki/British_Raj බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට] යටත්ව තිබුණි.එම අවධියේදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Independence_Movement ඉන්දියානු නිදහස් ව්‍යාපාරයේ පුරෝගාමීන්] විසින් විවිධ රාජකීය අවස්ථා සඳහා විවිධ මෝස්තර වලින් යුත් ධජ බොහෝ ගණනක් භාවිතා කර තිබුණි. [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Rebellion_of_1857 1857 කැරැල්ල] හේතුවෙන් ස්ථාපනය කරන ලද බ්‍රිතාන්‍ය ආධිපත්‍යට අනුව එක් ධජයක අවශ්‍යතාවයේ අදහසක් ඉන්දියාව පාලනය කරන බ්‍රිතානන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරුන්ට ඇති විය.[https://en.wikipedia.org/wiki/Star_of_India_(flag) ඉන්දියාවේ තරුව(ධජය)] නිර්මාණය, අපරදිග වංශාවලි ප්‍රතිපත්ති පදනම් කර ගත් හෙයින් අනෙකුත් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයන්ගේ එනම් කැනඩා හා ඕස්ට්‍රේලියා ධජයන්ට සමානත්වයක් පෙන්නුම් කෙරිණි.[https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Flag එක්සත් රාජ්‍ය ධජයෙහි] ඉහළ වම් කොටසේ නිල් ධජය ද ඉන්දියානු තරුව රාජකීය කිරුළෙහි වැස්මෙන් සම්පූර්ණ වී දකුණු මධ්‍යයේ පිහිටා තිබේ.ඉන්දියාවේ විසඳිය යුතු කරුණු සඳහා ඉන්දීය තරුව නමින්, [https://en.wikipedia.org/wiki/Queen_Victoria වික්ටෝරියා රැජින] විසින් ඉන්දියාවේ ඉන්දියානු ගෞරවනීය කටයුතු වල ආධිපත්‍ය හෙබවීමට [https://en.wikipedia.org/wiki/Knight_Commander_of_the_Order_of_the_Star_of_India ඉන්දියාවේ තරුව ලෙස හැඳින්වූ නයිට් අධිපති] තනතුරක් නිර්මාණය කරන ලදී.පසුව සියලු ඉන්දියානු රාජකීය අවස්ථා සඳහා ධජය යුරෝපීය වංශාවලිය පිලිබඳ සංකේත යොදා ගනිමින් වෙනස් කර ධජය එසවීමට අවස්ථාව ලැබිණි. <ref name="Virmani172">{{Harvnb|Virmani|1999|p=172}}</ref><ref>{{Harvnb|Roy|2006|p=498}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.flaggenlexikon.de/findien.htm |title=British Raj Marineflagge|accessdate=2005-09-04 |author=Volker Preuß|coauthors= }} {{de icon}}</ref> [[File:British Raj Red Ensign.svg|left|thumb|alt=A British blue Ensign (a blue flag with the Union Jack placed at the top left corner) charged with the Star of India (five pointed star inside a circular band tied at the bottom)||බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියා ධජය, 1858–1947]] 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී එනම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_VII VII වන එඩ්වර්ඩ්] රජතුමාගේ රාජාභිෂේකය සමයේ අධිරාජ්‍යය සංකේතවත් කරමින්, ඉන්දියානු අධිරාජ්‍යයේ සංකේතය නියෝජනයේ අවශ්‍යතාවය පිළිබඳ සාකච්ඡාවක් ආරම්භ විය.ඉන්දියානු මහජන කටයුතු සේවයේ නියුතුව සිටි බ්‍රිතාන්‍ය සාමාජික විලියම් කෝල්ඩ්ස්ට්‍රීම් රාජ්‍යයේ තරුව, අධිරාජ්‍යයේ සංකේතය නිරූපණය කෙරෙන්නක් බවට පත් කිරීමට ප්‍රයත්නයක් දියත් කළේය. එහිදී ඔහු පොදු මතය හා අදාළත්වය පිළිබඳ සැළකිලිමත් විය.ඔහුගේ යෝජනාව ප්‍රශංසනීය ලෙස ආණ්ඩුව පිළි නොගත් අතර [https://en.wikipedia.org/wiki/Lord_Curzon කර්සන් අධිපති] විසින් එය ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද්දේ ධජ ප්‍රමාණය වැඩි වීම යන ප්‍රායෝගික හේතුව නිසාවෙනි.<ref>{{Harvnb|Virmani|1999|p=173}}</ref>මේ කාල වකවානුවේදී ඉන්දියාවේ ජාතිවාදීන්ගේ අදහස වූයේ ආගමික චාරිත්‍ර නිරූපණය කිරීමටය. සංකේත සඳහා ඇතුළත් වූයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Ganesha ගනේශ],අධිනීතිඥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bal_Gangadhar_Tilak බල් ගන්ධාර් ටිලක් Bal Gangadhar Tilak] , කාලි , අධිනීතිඥ [https://en.wikipedia.org/wiki/Aurobindo_Ghosh ඔරෝබින්ඩෝ ගෝෂ්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bankim_Chandra_Chattopadhyay බන්කිම් චන්ද්‍ර චත්තෝපාද්‍ය]. අනෙකුත් සංකේතය වූයේ ''ගවු මාතා'' (එළදෙන).සියළුම සංකේතයන් හින්දු සංකේත වන අතර මුස්ලිම් ජනයා සංකේතවත්ව යෝජනා වී නොතිබුණි. <ref>{{Harvnb|Virmani|1999|p=174}}</ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Partition_of_Bengal_(1905) 1905 බෙංගාලයේ බෙදුම] හේතුවෙන් නව ධජයක් හඳුන්වා දී රට තුළ විවිධ ජාතීන්ගේ එක්සත් බව රැක ගැනීමට හැකි විය. ''වන්දේ මාත්‍රම්'' ධජය, කොටසක් [https://en.wikipedia.org/wiki/Swadeshi_movement ස්වදේශීය ගමන] බ්‍රිතාන්‍යයට එරෙහිවූ අතර ඉන්දියානු ආගමික සංකේත නිරූපණය කරමින් අපරදිග මෝස්තයට හැඩ ගැන්වී තිබුණි.ත්‍රිවර්ණ ධජයෙහි කොළ පැහැ පටියෙන් නෙළුම් මල් 8 කින් සමන්විත වූ අතර එය පළාත් 8 නිරූපණය කෙරිණි.ඉර සහ අඬසඳ පහළ රතු පටියෙන් ද, ''බන්දේ මාත්‍රම්'' නම් සටන් පාඨය හින්දි භාෂාවෙන් කහ පටියේ මධ්‍යයේ සඳහන් වී ඇත. ධජය [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcutta කල්කටාවේදී] කිසියම් උත්සවයකදී එලි දක්වා ඇති අතර පුවත්පත් වලින් කෙටියෙන් හඳුන්වා දී තිබේ. ධජය වර්තමාණ ආණ්ඩුවේ හෝ දේශපාලනික වාර්තා වල සඳහන් නොවූව ද, [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_National_Congress_-_Freedom_Era ඉන්දියානු ජාතික සභාවේ] සැසි වාර වලදී භාවිතා වේ. මඳක් වෙනස් කළ සංස්කරණය පසුව බිකාජි කාමා මහත්මිය විසින් [[ස්ටුඩ්ගාඩ්]]හි පැවති දෙවන සමාජවාදී ජාත්‍යන්තර හමුවේදී භාවිතා කෙරෙණි. ධජයේ විවිධ භාවිත සීමා වී තිබෙනුයේ එය ඉන්දීය ජාතීන්ගේ උද්යෝගය ඇති කිරීමට නොහැකි වී ඇති හෙයිනි.<ref>{{Harvnb|Virmani|1999|pp=175–176}}</ref> [[File:Flag of India 1907 (Nationalists Flag).svg|thumb| [[Bhikaiji Cama]]බිකයිජි කාමා විසින් ''Vande Mataram'' වන්දේ මාත්‍රම් ධජය 1907 දී ඔසවන ලදී]] ඒ කාල සීමාවදේදීම ධජය සඳහා තවත් යෝජනාවක් ප්‍රතිසංස්කරණවාදියෙකු වන [[ස්වාමි විවේකන්ද]]ගේ ශිෂ්‍යාවක වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Sister_Nivedita කන්‍යා සහෝදරිය නිවේදිතා] ඉදිරිපත් කළාය. ධජයෙහි මධ්‍යයේ අකුණක් සහ දාරයේ පහන් එකසිය අටකින් ද,[https://en.wikipedia.org/wiki/Vande_Mataram වන්දේ මාත්‍රම්] නම් ශීර්ෂ පාඨය අකුණ වටේ සඳහන් වී තිබිණි. එයද 1906 දී ඉන්දියානු ජාතික සභාවේදී ඉදිරිපත් කෙරිණි.<ref>{{Harvnb|Roy|2006|pp=498–499}}</ref> තවත් විවිධ යෝජනා ඉදිරිපත් වුවත් ජාතිවාදීන්ගේ අවධානයට ලක් නොවුණි.1916 දී [https://en.wikipedia.org/wiki/Madras_Presidencyව් මධුරාසි පාලන පෙදෙසෙහි] ශේෂ්ඨාධිකරණ සභික අරමුදලින් සාදන ලද ග්‍රන්ථයක [https://en.wikipedia.org/wiki/Pingali_Venkayya පිංගලී වෙන්කයියා] විසින් නව මෝස්තර තිහක් ඉදිරිපත් කර තිබුණි.මෙම යෝජනා සහ නිර්දේශ ධජයේ ඉදිරි ගමන ප්‍රාණවත් කෙරිණි.එම වර්ෂයේදීම [https://en.wikipedia.org/wiki/Annie_Besant ඇනී බේසන්ට්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bal_Gangadhar_Tilak බාල් ගන්ධාර් තිලක්] විසින් නව ධජයක් සාදන ලද්දේ ඉන් කොටසක් [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Home_Rule_Movement ඉන්දියානු ස්වදේශීය නීති ව්‍යාපාරයේ] ලෙසට්ය. ධජයෙහි ඉහළ ව්ම් කෙළවරෙහි එක්සත් අධිරාජ්‍යයේ ධජය ද,ඉහළ දකුණු කෙළවරෙහි තරුව සහ අඬසඳ ද, පහළ දකුණු කෙළවරෙහි සිට විකර්ණී ලෙස විදහා පෙන්වන තරු හතක් ද, පසුබිමෙහි රතු පටි පහක් හා කොළ පටි හතරක් එකක් හැර එකක් වන ආකාරයෙන් සමන්විත වී තිබේ. මෙම ධජය පළමු රාජ්‍ය විරෝධය මුල් පිරීමක් ලෙස සළකා [https://en.wikipedia.org/wiki/Coimbatore කෝවයි] නඩුකාරතුමා එහි භාවිතය තහනම් කරන ලදී. මෙම තහනම යොදා ගන්නා අවස්ථා හා ජාතික ධජයේ වැදත්කම පිළිබඳ මහජන විවාද සඳහා තුඩු දුන් හේතුවක් විය. <ref>{{Harvnb|Virmani|1999|pp=176–177}}</ref> [[File:1921 India flag.svg|right|thumb|alt=A tricolour flag of white, green and red with a spinning wheel in the centre|ගාන්ධිගේ ධජය, 1921 දී සම්මන්ත්‍රණ සභා රැස්වීමේදී හඳුන්වා දෙන ලදී.<ref>{{Harvnb|Roy|2006|p=504}}</ref>]] 1920 මුල් භාගයේදී ජාතික ධජය පිළිබඳ බොහෝ සාකච්ඡා වලට ලක් වූයේ බ්‍රිතාන්‍යය යටත් ව්ජිතයන් බ්‍රිතාන්‍යය හා අයර්ලන්තය සමඟ සාම ගිවිසුම් වලට එළඹීමත් සමඟය. 1920 මුල් භාගයේදී ඉන්දියානු නියෝජිත මණ්ඩලයට [https://en.wikipedia.org/wiki/League_of_Nations ජාතික ගිවිසුම] අනුව ඉන්දියානු ධජයක් භාවිතයේ අවශ්‍යතාවක් පැන නැඟුනු අතර මෙය බ්‍රිතාන්‍ය-ඉන්දියානු ආණ්ඩුවට ධජය ජාතියේ සංකේතයක් බවට ප්‍රාණවත් කර සෑදීමට පෙළඹ්වීමක් ද විය. 1921 අප්‍රියෙල් මස [https://en.wikipedia.org/wiki/Mohandas_Karamchand_Gandhi මොහන්දාස් කර්මචාන්ඩ් ගාන්ධි] විසින් ''තරුණ ඉන්දියාව'' නම් සඟරාවේ ලියනු ලැබුවේ ඉන්දියානු ධජයක අවශ්‍යතාවයත්, යෝජනා කරනු ලබන ධජයෙහි මධ්‍යයේ ''චක්‍රය'' හෝ කටින රෝදයක් පිලිබඳවය.<ref>{{Harvnb|Virmani|1999|pp=177–178}}</ref> තවද එහි කටින රෝදය කරළියට ගෙනාවේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Lala_Hansraj ලාලා හන්සරාජ්] වන අතර ගාන්ධි විසින් වෙන්කයියා වෙත මෝස්තරයට කටින රෝදය හා රතු, කොළ පටි යොදා නිර්මාණය කිරීමට අවස්ථාව ලබා දෙන ලදී. රතු පැහැයෙන් හින්දු ආගමිකයන් ද, කොළ පැහැයෙන් මුස්ලිම් ආගමිකයන් ද වේ.ගාන්ධිතුමා හට එම ධජය සභා වාරයේදී ඉදිරිපත් කිරීමට අවශ්‍ය වුවත් නියමිත කාලයේදී නොලැබීම හේතුවන් වෙනත් ධජයක් එහිදී යෝජනා විය.ගාන්ධිතුමා පසුව ලියා තිබුණේ පමා වීම බලාපොරොත්තු නොවුවක් වුවත් අනෙකුත් ජාතීන් ඉන් නිරූපණය නොවූ බව වටහා ගත් බවත්ය. ඉන් පසුව ඔහු සුදු පැහැය යොදා ගනිමින් අනෙකුත් ජාතීන් නිරූපණය කළේය.අවසානයේදි ආගමික හා දේශපාලනික සංවේදී ධජයක් නිර්මාණය කළ අතර පසුව ඔහු එය අනාගමික අර්ථ කථනයක් නිරූපනණය වන සේ රතු පැහැයෙන් මිනිසුන්ගේ කැප කිරීම ද, සුදු පැහැයෙන් පවිත්‍රතාවය ද, කොළ පැහැයෙන් බලාපොරොත්තුව ද නිරූපණය කෙරෙණි.<ref>{{Harvnb|Roy|2006|pp=503–505}}</ref> 1923 අප්‍රියෙල් 13 දින [https://en.wikipedia.org/wiki/Nagpur නාග්පූර්] පළාත් සභාවෙහි ස්වේච්ඡා සේවක අනුස්මරණ පෙරහැරේදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Jallianwala_Bagh_massacre ජාලියාවාලා බග් මසාක්හි], වෙන්කයියා නිර්මාණය කරන ලද ''ස්වරාජ්'' ධජයේ කටින රෝදය සහිත ධජය ඔසවන ලදී.එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සභිකවරුබන් සහ පොලීසිය අතර ගැටුමක් ඇති වී පුද්ගලයන් පස් දෙනෙකු සිර ගත වීමට සිදු වීමය. සියයකට අධික විරෝධතාකරුවන් රැස්වීම අවසානයේ විරෝධතාවය පළ කළහ. පසුව මැයි පළමු වනදා නාග්පූර් පළාත් සභා ලේක්ම් [https://en.wikipedia.org/wiki/Jallianwala_Bagh_massacre ජම්නලාල් බජාජ්] ''ධජයේ සත්‍යග්‍රහය'' නමින් ජාතියේ අවධානය ධජයේ වෙනසක් කරා ගෙන ගියහ. ''සත්‍යග්‍රහ'' වර්ධනයත් සමඟ ව්‍යාපාරය ඇතුලත බෙදීමක් සිදු විය. එනම් ගාන්ධිගේ පාර්ශවය සහ ස්වරාජ් පාර්ශවය ලෙසටය.අවසානයේදී සියළු සභිකයින්ගේ රැස්වීමක් ජුලි මාසයේදී පවත්වනු ලැබිණි. එහිදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Jawaharlal_Nehru ජවහර්ලාල් නේරු] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Sarojini_Naidu සරෝජනී නායිදු] මුල් වී ධජ ව්‍යාපාරයකට අනුමත කළහ.ධජයේ ව්‍යාපාරය පාලනය කරනු ලැබූයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Sardar_Vallabhbhai_Patel සාරදා වල්බායි පටෙල්] වන අතර එහි පෙන්නුම් වුයේ මහජන සහභාගිත්වය සහ සාමාන්‍ය ජනතාවයි. අවසානයේදී මිනිසුන් 1500 ක් බ්‍රිතාන්‍ය-ඉන්දියාවට විරුද්ධව අත් අඩංගුවට ගැනිණි. ධජ ව්‍යාපාරය පාලනය කරනු ලැබුයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Sardar_Vallabhbhai_Patel සාරද වල්ලබ්බායි] වන අතර සාමාන්‍ය ජනතාව විසින් මහජන පෙරහැරකදී එය ඉදිරිපත් කරන ලදී.''බොම්බේ ක්‍රෝනිකල්'' වාර්තාකරණයට අනුව මෙම ව්‍යාපාරය ගෙන ගියේ සමාජයේ සිටින ගොවියෝ, ශිෂ්‍යයෝ, වෙළෙන්දෝ, කම්කරුවෝ, සහ රාජ්‍ය සේවකයෝය.මේ අතරතුරදී මුස්ලිම් සහභාගිත්වය සාමාන්‍ය තත්වයක පැවති අතර සාමයේ ව්‍යාපාරයට කාන්තා දායකත්වය අවම මට්ටමක පැව්තුණි.<ref>{{Harvnb|Virmani|1999|pp=181–186}}</ref> [[File:1931 Flag of India.svg|left|thumb|alt=A tricolour flag of saffron, white and green with a spinning wheel in the centre|''ස්වරාජ් ධජය'', 1931 දී නිළ වශයෙන් සම්මේලනයකදී තෝරා ගන්නා ලදී. <ref>{{Harvnb|Roy|2006|p=505}}</ref>]] ගාන්ධි විසින් ධජය පිළිබඳ ආන්දෝලාත්මක හා ප්‍රවේගකාරී ලිපි ලියා පල කිරීමත් සමඟ ඒ සඳහා දේශපාලනික පිළිගැනීමක් නාග්පුර් සිද්ධියත් සමඟ ඇති විය.පුවත්පත් වාර්තා, කතුවැකි සහ ලිපි කතෘ විසින් විවිධ සඟරා වල ප්‍රකාශ කරන ලද අතර එහිදී ධජය හා ජාතියේ සම්බන්ධතාවය මනා ලෙස ඔප්පු කර ඇත. ජාතික ධජයේ ගෞරවනීයත්වය ආරක්ෂා කිරීම යන සංකල්පය නිදහස් සටනේ අඛණ්ඩව ගෙන යාමට රුකුලක් විය.මේ අතරතුරේදී මුස්ලිම් පිරිස පරික්ෂාකාරී ලෙස ''ස්වරාජ් ධජය'' ගැන සළකා බැලූ අතර එහිදී මුස්ලිම් නායකයින්ගේ සම්මේලනය [https://en.wikipedia.org/wiki/Khilafat_Movement කිලාෆැට් ව්‍යාපාරය] විසින් එය ජාතික ධජය ලෙස පිළිගැනුණි.ජාතික ව්‍යාපාරයට අගුණ කියන්නෙක් වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Motilal_Nehru මොතිලාල් නේරු] ක්ෂණිකවම ''ස්වරාජ්'' ධජය ජාතික එකමුතුකමේ සංකේතයක් ලෙස පිලිගැනිණි.මේ ආකාරයට ඉන්දියානු සමාජය තුළ ධජය වැදගත් නිර්මාණයක් බවට පත් විය. අතීතයේදී අසමානතාවයට විරෝධතාවය දක්වන ලද බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියානු රජය වැදගත් විචාරණයක් නව ධජය සඳහා ලබා දුන් අතර ඒ සඳහා ප්‍රතිපත්තීන් හඳුන්වා දෙන ලදී.බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුව ධජයේ පොදු භාවිතය පිළිබඳව, බ්‍රිතාන්‍ය නියමයන්ට අනුව, බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දියානු රජයට කියා සිටියේ නඟර සභා වලට අරමුදල් ආපසු දෙන ලෙස සහ දේශීය රජයට ''ස්වරාජ්'' ධජය ප්‍රදර්ශනය කිරීමට අවස්ථාව දෙන ලෙසත්ය.<ref>{{Harvnb|Virmani|1999|pp=187–191}}</ref> ''ස්වරාජ්'' ධජය නිළ ධජය බවට 1931 සමුළුවේදී පත් විය.පසුව ධජය නිදහස් ව්‍යාපාරයේ සංකේතයක් බවට පත් විය.<ref>{{Harvnb|Roy|2006|p=508}}</ref> [[File:1947 India Flag 3½ annas.jpg|right|thumb|alt=A postage stamp, featuring a fluttering Indian flag above the word "INDIA". At left is "15 AUG. 1947" and "3½ As."; at right is "जय हिंन्द" above "POSTAGE".|ඉන්දියානු ධජය, නිදහස් ඉන්දියාවේ පළමු මුද්‍රණය,1947 නිකුත් කරන ලද අතර විදේශීය ගණුදෙනු සඳහා භාවිතා කෙරෙණි.<ref name="Phil">''India Postage Stamps 1947–1988''.(1989) Philately branch, Department of Posts, India.</ref><ref name="SS">Souvenir sheet of the ''Independence'' series of stamps, Indian Posts, 1948</ref>]] 1947 අගෝස්තු මස ඉන්දියාවට නිදහස ලබා ගන්නා ලද අතර [https://en.wikipedia.org/wiki/Constituent_Assembly විධායක සභාව] පිහිටුවන ලදී.1947 ජුනි 23 දින නිදහස් ඉන්දියාවට ධජයක් තෝරා ගැනීමට මේ සඳහාම කමිටුවක් පත් කරන ලද අතර එහි ප්‍රධාන සාමාජිකයින් ලෙස [https://en.wikipedia.org/wiki/Rajendra_Prasad රජේන්ද්‍ර ප්‍රසාද්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Maulana_Abul_Kalam_Azad මවුලානා ආබුල් කලම් අසාද්], සරෝජිනි නයිදු, [https://en.wikipedia.org/wiki/C._Rajagopalachari සී. රාජගෝපාලචාරි], [https://en.wikipedia.org/wiki/K._M._Munshi කේ.එම්. මුන්ශි] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/B.R._Ambedkar බී.ආර්. අම්බේකාර්]ය. 1947 ජුලි 14 වන දින ජාතික ධජය, යෝග්‍ය සංශෝධනයන් සමඟ [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_National_Congress ඉන්දියානු ජාතික සභාව] නිර්දේශ කරන ලදී. එය සියළුම පාර්ශවයන් සහ සමාජය විසින් පිළි ගන්නා ලදී.එය ජාතීන් අතර ගැටුමක් ඇති නොවන පරිදිය තීරණය කරන ලදී. <ref name="Code2002">{{cite web|url=http://pib.nic.in/feature/feyr2002/fapr2002/f030420021.html|title=Flag code of India, 2002|accessdate=11 October 2006|date=4 April 2002|work=Fact Sheet|publisher=Press Information Bureau, Government of India}}</ref> සම්මේලන ධජයෙහි ඇති කැරකැවෙන රෝදය වෙනුවට ''[https://en.wikipedia.org/wiki/Dharmacakra ධර්මචක්‍ර]'' ධර්මය හා නීතිය නිරූපණය කරමින් ධජය සඳහා තෝරා ගන්නා ලදී.කෙසේ වෙතත් නේරු විසින් ධජයෙහි වෙනසෙහි ස්වභාවය, කැරැකැවෙන රෝදයට වඩා ප්‍රායෝගික බවත් එහි සමමිතික බවත් විස්තර කරන ලදී.ගාන්ධි මෙම වෙනසට සම්පූර්ණයෙන් කැමති නොවුවත් අවසානයේදී එය පිළිගැනිණි.ධජය 1947 ජුලි 22 වනදා නේරු විසින් විධායක සභාවේදී ඝන කහ පාට, සුදු සහ තද කොළ පැහැය සමාන කොටස් වලින් යුක්ත විය යුතු බවත් අශෝක චක්‍රය නිල් පැහැයෙන් සුදු පසුබිමේ මධ්‍යයේ පහිටිය යුතු බවත් යෝජනා කරන ලදී.එහිදී නේරු ධජ දෙකක් ඉදිරිපත් කරන ලද අතර එක් ධජයක් ක්හාඩි-සේද සහ අනෙක ක්හාඩි-කපු වලින් නිම වූවන්ය.එහිදී යෝජනාව ඒකමතිකව අනුමත කෙරෙණි.<ref>{{Harvnb|Jha|2008|pp=106–107}}</ref> 1947 අගෝස්තු 15 සිට 1950 ජනවාරි 26 දක්වා [https://en.wikipedia.org/wiki/National_flag ජාතික ධජය] ලෙස [https://en.wikipedia.org/wiki/Dominion_of_India ඉන්දියානු රාජ්‍ය] පිළිගත් අතර පසුව [[ඉන්දියාව|ඉන්දියානු සමූහාණ්ඩුව]] විසින් එය තවදුරටත් ජාතික ධජය ලෙස පිළිගැනිණි.<ref name="FOTW">{{cite web|url=http://www.crwflags.com/fotw/flags/in.html|title=India|accessdate= 11 October 2006|last=Heimer|first=Željko|date=2 July 2006|work=Flags of the World}}</ref> == නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය == [[File:Indian flag header Size 6.jpg|left|thumb|alt=Lettering written and printed on a canvas strip|ඉන්දියානු ධජයේ ශීර්ෂකය (ප්‍රමාණය 6, date 2007/2008) [[ඉන්දියානු ප්‍රමිති ආයතනය|ISI]]සහතික කරන ලදී.]] ජාතික ධජය සඳහා මෝස්තරය හා නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලිය කරනු ලබන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bureau_of_Indian_Standards ඉන්දියානු ප්‍රමිති ආයතනය] විසින් නිකුත් කරනු ලබන ලේඛන තුනකට අනුකූලවය.සියළු ධජයන් නිර්මාණය කරනු ලබන්නේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Khadi ක්හාඩි] නම් වූ සේද හෝ කපු රෙදි වලිනි.මෙම ප්‍රමිතීන් නිර්මාණය කරන ලද්දේ 1968 වන අතර 2008 දී යාවත්කාලීන කරන ලදී.<ref>{{cite web|url=http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf |title=Indian Standards |accessdate=29 November 2008 |format=PDF |publisher=Bureau of Indian Standards}}</ref>නීතියට අනුව ධජයන් ප්‍රමාණ නවයකට ප්‍රමිතීන් සකසා තිබේ.එහි විශාලතම ධජය (6.3 න් 4.2 මීටර(අඩි 21xඅඩි 14)) [https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra මහාරාස්ත්‍ර] ආණ්ඩුව විසින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Mantralaya,_Mumbai මුම්බායි මන්ත්‍රාලය] පරිපාලන මූලස්ථාන ගොඬනැඟිල්ලෙහි ඉගිල්වණු ලැබිණි.<ref name="Bhatt">{{cite news |first =Priya|last=Ganapati |url=http://www.rediff.com/money/2002/jan/25flag.htm|title=Dhanesh Bhatt:India's only licensed Tricolour maker|publisher=Rediff.com|date =25January 2002|accessdate =11 October 2006}}</ref> 1951 හිදී ඉන්දියාව ජනසමූහාණ්ඩුවක් වූ පසු ඉන්දියානු ප්‍රමිති ආයතනය විසින් ධජය සඳහා නිල පිරිවිතරයන් පළ කරනු ලැබිණි. මෙම පිරිවිතරයන් 1964 දී නැවත සංශෝධනය [https://en.wikipedia.org/wiki/International_System_of_Units අන්තර්ජාතික ඒකක ක්‍රමය] අනුව ඉන්දියාවේදී සම්මත කර ගන්නා ලදී. 1968 අගෝස්තු 17 වනදා මෙම පිරිවිතරයන් තව දුරටරත් සංශෝධනය කරන ලදී.<ref name="Code2002" />පිරිවිතරයන් විසින් ඉන්දියානු ධජයේ සියළුම අවශ්‍යතාවයන් සැපිරෙන ආකාරයට එන්ම් ප්‍රමාණය, සායම් වර්ණය ,වර්ණයේ අගය, දීප්තතාවය, නූල් සංඛ්‍යාව සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Hemp හණ] [https://en.wikipedia.org/wiki/Rope කඹය].මෙම සියළුම මාර්ගෝපදේශය සිවිල් හා අපරාධ නීතියට අනුගත වන අතර නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියේ වැරදි සඳහා දඬුවම් ලැබීමට, දඩ ගැසීම් සහ බන්ධනාගාර කොන්දේසි වලට යටත් විය යුතුය. <ref name="KVIC">{{cite news|first =Shyam Sundar|last =Vattam|url =http://www.deccanherald.com/deccanherald/jun152004/spt2.asp|archiveurl =https://web.archive.org/web/20060522230211/http://www.deccanherald.com/deccanherald/jun152004/spt2.asp|archivedate =22 May 2006|title =Why all national flags will be 'Made in Hubli'|newspaper =[[Deccan Herald]]|date =15 June 2004|accessdate =11 October 2006|url-status =live}}</ref><ref name="Process"> {{cite news |title=The Flag Town |author=Aruna Chandaraju |newspaper=The Hindu |date=15 August 2004 |url=http://www.hindu.com/mag/2004/08/15/stories/2004081500450200.htm |accessdate=2010-02-10 |location=Chennai, India}}</ref> ක්හාඩි හෝ අතින් නිපදවන ලද රෙදි පමණක් ධජ නිෂ්පාදනය සඳහා භාවිතා කෙරෙන අතර වෙනත් රෙදි වලින් නිෂ්පාදනය කරන ලද ධජ, එසවීම අවුරුදු තුනක් දඩ මුදල් සමඟ බන්ධනාගාර දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදකි.ක්හාඩි සඳහා අමු ද්‍රව්‍ය ලෙස කපු හෝ සේද හෝ වූල් සීමා කෙරෙන අතර ක්හාඩි වර්ග දෙකක් භාවිතා වේ. පළමු ක්හාඩි රෙදි ධජයේ බඳ සාදන අතර දෙවන ක්හාඩි දුඹුරු පැහැති දළ රෙදි ධජය කණුවෙහි රැඳවීමට භාවිතා වේ. ක්හාඩි දළ රෙදි යොදා ගනිමින් සාම්ප්‍රදායික නොවන ගෙතීමක් සිදු කරන අතර එය නූල් තුනක් යොදා ගනිමින් ගෙතීම සිදු කරයි.මෙම වර්ගයේ ගෙතුම ඉතා දුර්ලභ වන අතර මෙම හැකියාව ඇත්තේ විසි දෙනෙකුටත් වඩා අඩු පිරිසකටය. මෙහි මඟ පෙන්වීමට අනුව සෙන්ටිමීටරයේ කොටුවකට ගැට 150ක් ද, එක් ගෙත්තමකට මැහුම් ගැට හතරක් සහ අඩියක බර ග්‍රැම් 205 ක් නිසියාකාරව තිබිය යුතුය.<ref name="Code2002"/><ref name="KVIC"/><ref name="Process"/><ref>{{cite news|url=http://www.hindu.com/mag/2004/08/15/stories/2004081500450200.htm|title=The flag town |last=Chandaraju|first=Aruna|date=15 August 2004|newspaper=[[The Hindu]]|accessdate=17 February 2010|location=Chennai, India}}</ref> (ටයිරැන්ගා)ඉන්දියානු ධජය ඉන්දියාවේ සංකේතයකි.වියන ලද ක්හාඩි රෙදි ලබා ගනුයේ අත් යන්ත්‍ර අංශයන් වන උතුරු ප්‍රදේශයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Karnataka කර්නාටකහි] [https://en.wikipedia.org/wiki/Dharwad ධාර්වද්] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Bagalkot බගල්කොට්] දිස්ත්‍රික්ක වලින්ය. වර්තමාණයේ ඉන්දියාවේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Hubli හබ්ලිහි] [https://en.wikipedia.org/wiki/Karnataka_Khadi_Gramodyoga_Samyukta_Sangha කර්නාටක ක්හාඩි ග්‍රාමයෝග සම්යුක්ත සංහා] එකම බලපත්‍ර සහිත නිෂ්පාදන සහ සැපයුම් අංශය වේ.<ref name="Process"/> එම නිෂ්පාදන අංශයේ අවසර ගැනීම සඳහා වෙන් කර ඇත්තේ ක්හාඩි සංවර්ධන හා ග්‍රාමීය කර්මාන්ත අධිකාරිය වන අතර එම ආයතනයට වැරදි භාවිත බලපත්‍ර අහෝසි කිරීමට බලය ඇත.<ref name="Code2002"/> ජාතික ධජය සඳහා අතින් ගොතන ලද ක්හාඩි මූලිකවම නිෂ්පාදනය කරනුයේ ධාර්වද් දිස්ත්‍රික්කයේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Garag ගරාග්] නැමැති කුඩා ගම්මානයකය. එම මධ්‍යස්ථානය ගරාග්හි පිහිටවනු ලැබූයේ 1954 දී වන අතර එහිදී ධජ නිෂ්පාදන මධ්‍යස්ථානයට බලපත්‍ර ලබා ගැනුණි.<ref name="Code2002"/> වරක් වියන ලද ද්‍රව්‍ය ඉන්දියානු ප්‍රමිති ආයතනය වෙත පරීක්ෂාවට යැවිය යුතුය.තත්ව පරීක්ෂාවෙන් පසුව අනුමත කළ ද්‍රව්‍ය නැවත කර්මාන්තශාලාවට යවනු ලැබේ.ඉන් පසුව එය කොටස් තුනකට බෙදන අතර ඒවා නම් සායම් කරන ලද ඝන කහ, සුදු සහ කොළ වශයෙනි.අශෝක චක්‍රය සඳහා සුදු රෙද්දෙහි දෙපැත්තම ස්ටෙන්සිල් හෝ පින්තාරු කිරීම හෝ එම්බ්‍රොයිඩර් කිරීම සිදු කරනු ලබේ. එහිදී චක්‍රය එහා මෙහා පෙනෙන නිසා හා සමමුහුර්ත වන බැවින් පරිස්සම් වීම වැදගත් වේ,අවශ්‍ය විශාලත්වයෙන් යුත් එක් වර්ණයකින් එක් පටියක් වන සේ ගත් පටි තුන එකිනෙකට මසා ගනු ලබන අතර පිරිවිතරයන්ට අනුකූල විය යුතුය.අවසාන නිමැවුම මැද ඇසුරුම් කෙරේ.ඉන්දියානු ප්‍රමිති ආයතනය විසින් පරීක්ෂා කරනු ලබන අතර පසුව විකිණිය හැකි තත්වයට පත් වේ.<ref name="KVIC"/><ref name="Process"/> == මූලලේඛය == [[File:India-flag-horiz-vert.svg|thumb|alt=Two Indian flags side by side, the first is horizontal with the saffron band at the top, the second is vertical with the saffron band to the left.|ධජයෙහි නිවැරදි සිරස් හා තිරස් සංදර්ශනය ]] ධජයෙහි ප්‍රදර්ශනය සහ භාවිතය පාලනය කරනු ලබන්නේ ඉන්දියානු ධජ ව්‍යවස්ථාව වන අතර 2002 (ධජ ව්‍යවස්ථාවේ අනුප්‍රාප්තිකයා;-ඉන්දියා ධජ ව්‍යවස්ථාවේ මුල් පිටපත); ලාංජනය සහ නම් (අනිසි භාවිත වැළැක්වීම) දක්වන පනත, 1950; සහ ජාතික ගෞරවනීය නිග්‍රහ කිරීම් වැළැක්වීමේ පනත. <ref name="Code2002"/> ජාතික ධජය හෙළා දැකීම සහ අපහාස කිරීම හෝ ධජ ව්‍යවස්ථාවේ ඇතුළත් නියෝග උල්ලංඝනය කිරීම දඞුවම් ලැබිය හැකි අතර නීතියට අනුව අවුරුදු 3ක් බන්ධනාගාර ගතකිරීමට හෝ දඩ වලට යටත් වීමට හෝ දෙකම සිදු විය හැක.<ref>{{cite web|url=http://www.mha.nic.in/pdfs/Prevention_Insults_National_Honour_Act1971.pdf|title=The Prevention of Insults To National Honour Act, 1971|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|accessdate=11 December 2009|format=PDF}}</ref> රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාව පවසන ආකාරයට ධජය බිම හෙලීම හෝ වතුරට දැමිම හෝ ඇඳුම් ආකාරයට සාදා ගැනීම නොකළ යුතුය.<ref name="Code2002"/> ධජයෙහි උඩු පැත්ත පහළට යොමු වන සේ හෝ යමක ගිල්වා තැබීම හෝ බඩු එල්ලා තැබීම හෝ නොකළ යුතුය.ධජය තුළ කිසිවක් නොලිව යුතුය.ධජය එළි මහනේ තිබෙන විට උද්යේ සිට හවස් වනතුරු කාළගුණය නොසළකා ඔසවා තැබිය යුතුය.2009ට පෙර ධජය පොදු ගොඩනැඟිලි වල රාත්‍රියේදී ද විශේෂ අවස්ථා වලදී ඔසවා තැබිණි.වර්තමාණයේ ඉන්දියානු පුරවැසියන්ට රාත්‍රියේදී ද ඉගිල් වීමට හැකියාව අති අතර ධජය ඉතා ඉහළ කොඩි ගසක ඔසවා හොදින් දීප්තිමත් කළ යුතුය.<ref name="Code2002"/><ref>{{cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-24/india/28074561_1_national-flag-flag-code-naveen-jindal|title=Now, Indians can fly Tricolour at night|last=[[Press Trust of India]]|date=24 December 2009|work=[[The Times of India]]|accessdate=10 February 2010|archive-date=11 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110811045406/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-12-24/india/28074561_1_national-flag-flag-code-naveen-jindal|url-status=dead}}</ref> ධජය වචනයෙන් හෝ ප්‍රදර්ශනය කිරීමේදී හෝ ඉඟිල් වීමේදී උඩු පැත්ත පහළට නොවිය යුතුය.සාම්ප්‍රදායට අනුව ධජය සිරස් අතට පළඳවයි නම් ධජය සම්පූර්ණ්යෙන්ම අංශක 90 ටම නොහැර විය යුතු අතර පොතක පිටුවක් හරවන ආකාරයෙන් එනම් උඩ සිට පහළට ද, වමේ සිට දකුණට ද විය යුතුය.වැරදි ආකාරයට භාවිතය ධජයට අපහාස කිරීමක් සේ සළකනු ලබන අතර කොඩිගස හා කොඩියේ කඹය මනා පැවැත්මෙන් හ මනා නඩත්තුවක් තිබිය යුතුය. <ref name="NIC"/> ඉන්දියානු ධජ ව්‍යවස්ථාවේ මූලික පිටපතට අනුව පෞද්ගලික පුරවැසියන්ට ජාතික දිනයන්හිදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Independence_Day_(India) ඉන්දියානු නිදහස් දිනය] හෝ [https://en.wikipedia.org/wiki/Republic_Day_(India) ඉන්දියානු ජනරජ දිනය] හැර ජාතික ධජය ඉගිල්වීමට අවස්ථාව නොලැබේ.2001 දී කර්මාන්තකරුවකු වන [https://en.wikipedia.org/wiki/Naveen_Jindal නවීන් ජින්දාල්] විසින් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයෙහි තම අධ්‍යන කටයුතු කරන අතර තම කාර්යාලයයේ ඉන්දියානු ධජය ඔසවා තැබිණි. ධජය රාජසන්තක වූ අතර නඩු සඳහා චෝදනා ඉදිරිපත් කෙරණි.ජින්දාල් විසින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Public_interest_litigation මහජන සම්බන්ධතා නඩු] අයඳුම්පතක් [https://en.wikipedia.org/wiki/High_Court_of_Delhi දිල්ලියේ මහ අධිකරණය]ට ඉදිරිපත් කළ අතර ඔහු පෞද්ගලික පුරවැසියන්ට ධජය භාවිතය පිළිබඳ තහනමට විරුද්ධව විරෝධතාවයන් දැක්වූ අතර තව දුරටත් පෙන්වා දෙන ලද්දේ පුරවසියෙක් වශයෙන් රටට ගෞරවය දැක්වීමට අයිතියක් තිබෙන බවය.<ref>{{cite news|url = http://www.rediff.com/news/2001/jun/13spec.htm|date = 13 June 2001|title = My Flag, My Country|accessdate = 15 November 2007|publisher = Rediff.com}}</ref><ref name="jindal">{{cite web | title= Union of India v. Navin Jindal | work=Supreme Court of India | url=http://www.supremecourtonline.com/cases/9305.html | archiveurl=http://web.archive.org/web/20041224041041/http://www.supremecourtonline.com/cases/9305.html | archivedate=24 December 2004| accessdate=1 July 2005}}</ref> අභියාචන ක්‍රියාවලිය අවසානයේදී, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් නඩුව විභාග කරන ලද අතර අධිකරණය විසින් [https://en.wikipedia.org/wiki/Government_of_India ඉන්දියානු අණ්ඩුවට] මෙය සළකා බලන ලෙස ඉල්ලා සිටින ලදී.ඒ අනුව [https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Cabinet_of_India ඉන්දියානු අමාත්‍ය මණ්ඩලය] ඉන්දියානු ධජ ව්‍යවස්ථාව සංශෝධනය කරමින් 2002 ජනවාරි 26 දින සිට බලපාන පරිදි පෞද්ගලික පුරවැසියන්ට වර්ෂයේ ඕනෑම දිනක ධජය භාවිතය සඳහා අවසර ලැබුණු අතර උපහාරය සහ ගෞරවය දැක්විය යුතුය.<ref name="Code2002"/> ධජ ව්‍යවස්ථාවෙහි ධජය අනුගමනය කිරීමට පනතක් හෝ සීමාවක් නොමති අතර ධජය නියමාකාරයෙන් ඉගිල් වීමට සම්පූර්ණ අයිතිය පුරවැසියන්ට [https://en.wikipedia.org/wiki/Part_Nineteen_of_the_Constitution_of_India ඉන්දියානු ව්‍යවස්ථාවේ 19 වන වගන්තියට] අනුව කටයුතු කිරීමට අවස්ථාව ඇත.<ref name="Code2002"/> ධජ ව්‍යවස්ථාවේ මූලික පිටපතට අනුව ධජය ඇඳුමක් ලෙස භාවිතා කිරීම තහනම් කරන ලදී. පසුව 2005 ජුලි මස ඉන්දියානු ආණ්ඩුව විසින් සංශෝධනය කරන ලද අතර එහිදී සමහර ආකාරයේ ඇඳුම් සඳහා භාවිතයට ඉඩ දෙන ලද අතර යට ඇඳුම් හා කොට්ට උර සඳහා විසිතුරු මැහුමක් ලෙස හෝ ලේන්සු හෝ අනෙකුත් ඇඳුම් භාවිත සඳහා යොදා ගැනීම තහනම් කරන ලදී.<ref name="Belt">{{cite news | author=Chadha, Monica | date=6 July 2005 | title=Indians can wear flag with pride | publisher=BBC | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/4656963.stm| accessdate=18 February 2012}}</ref> පලුදු වූ ධජ බැහැර කිරීම සඳහා ධජ ව්‍යවස්ථාවට අනුව ධජ විසි කර හෝ අගරු කර නොදැමිය යුතු අතර ඒවා පොදුවේ අප්‍රසිද්ධව අගෞරව නොවන ආකාරයෙන් පුළුස්සා දැමිය යුතුය.<ref name="NIC"/> === ප්‍රදර්ශනය === [[File:IndiaFlagTwoNations.png|thumb|upright|alt=The Indian flag and another flag on crossed poles; the Indian flag is at the left.|ඉන්දියානු ධජය හා වෙනත් රට වල ධජ ස්ථාපන මූලලේඛය]] ධජය ප්‍රදර්ශනය කිරීමේ නිවැරදි ක්‍රමයට අනුව වේදිකාවට පිටුපසින් ඇති බිත්තියේ ධජ දෙකක් සිරස්ව ප්‍රදර්ශනය කිරීමේදී [https://en.wikipedia.org/wiki/Hoist_(flag) ඔසවනු ලැබූ] ධජය එකිනෙක දෙසට පිහිටන ආකාරයට ඝන කහ පාට කොටස ඉහළට පිහිටන ආකාරයෙන් තැබිය යුතුය.ධජය කෙටි කොඩි ගසක ප්‍රදර්ශනය කර තිබේ නම් එය ඉහළ නැංවිය යුත්තේ බිත්තියේ මුල්ලකට පිහිටන ආකාරයෙනි.ධජ දෙකක් එකිනෙකට ප්‍රතිවිරුද්ධව ඔසවා තබන විට ඔසවනු ලැබූ ධජය දෙපසට විහිදී යන ආකාරයට ප්‍රදර්ශනය කළ යුතුය.ධජය මේස වැස්මක් ලෙස හෝ ධර්මාසයනය වැස්මක් ලෙස හෝ වේදිකා වලට හෝ යොදා නොගත යුතුය.<ref name="NIC"/> ධජය මහජන සභාවකදී වැනි ඇතුළතක ප්‍රදර්ශනය කරන්නේ නම් එය ප්‍රදර්ශනය කල යුත්තේ දකුණු පසය.එනම් නරඹන්නාගේ වම් පසය.ධජය සභාවකදී කතිකයා ආසන්නයේ නම් කතිකයාගේ දකුණත් පසින් පිහිටවිය යුතුය.ධජය සභාවේ වෙනත් ස්ථානයක පිහිටියේ නම් සභාවේ ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ දකුණු පසින් පිහිටිය යුතුය.ධජය තිරස් ලෙස වේදිකාවේ බිත්තියේ එල්ලා තිබේ නම් ඝන කහ පාට කොටස ඉහළටම සිටින සේ නරඹන්නන්ගේ වම් පසින් පිහිටිය යුතුය.<ref name="NIC"/> [[File:IndiaFlagParade.png|left|thumb|alt=Sketch of eight people carrying flags in a procession, the first and last persons have the India tricolour|ධජ පෙරහැර]] ධජය පෙරහැරක හෝ පෙළපාළියක අනෙකුත් ධජයන් සමඟ රැගෙන යන විට පෙළපාලියේ දකුණින් හෝ ඉදිරියේ මධ්‍යයේ තනිව ඔසවා ගෙන යා යුතුය.ධජය ආකාරයට සාදන ලද විශේෂ ලක්ෂණ සහිත ප්‍රතිමාවක් හෝ ඵල්කයක් විවෘත කිරීමට යොදා ගත හැකි වුවත් වස්තූන් ආවරණය කිරීමට ධජය යොදා ගත නොහැක. පුද්ගලයෙකුට හෝ වස්තුවකට සඳහා ගෞරව කිරීමක් වශයෙන් [https://en.wikipedia.org/wiki/Flag_dipping ධජය පහතට ඇල කිරීම] නොකළ යුතු අතර රෙජිමේන්තු වර්ණයන් හෝ ආයතනික හෝ සංස්ථා ධජ ඉන්දියානු ධජය ඉදිරියේ ගෞරවයක් වශයෙන් පහතට ඇල කරනු ලැබේ.උත්සවයක් අතරතුරදී ධජය එසවීම හෝ පහත් කිරීම හෝ පෙරහැර ධජය පසු කර යාම සිදු කරන විට සියළු පුද්ගලයින් ධජය වෙත අවධානය යොමු කළ යුතුය. ධජය ඉදිරිපත් කරන විට එයට පිරිනැමිය යුතු ආචාර දැක්වීම කළ යුතුය.ධජය පිරිස ඉදිරියට පැමිණෙන විට නැඟිට ආචාර කළ යුතුය.උසස් පදවි දරන්නන් හිස පළදනාව ගලවා ආචාරය දැක්විය යුතුය.ධජ ආචාරය සිදු කල යුත්තේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Jana_Gana_Mana ජාතික ගීය] ගායනා කරමිනි. <ref name="NIC"/> [[File:Waving Indian Flag At Red Fort.jpg|right|thumb|ඉන්දියානු ධජය රතු බලකොටුවේදී]] වාහන වල ජාතික ධජය ඉගිල් වීමේ වරප්‍රසාදය ජනාධිපති, උප ජනාධිපති හෝ අගමැති. [https://en.wikipedia.org/wiki/Governors_of_states_of_India ආණ්ඩුකාරවරුන් හා උප ආණ්ඩුකාරවරුන්], ඉන්දියාවේ [https://en.wikipedia.org/wiki/Chief_Minister_(India) ප්‍රධාන ඇමතිවරුන්], [https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Council_of_Ministers_of_India ඉන්දියාවේ ඇමති මණ්ඩල සංගමය], [https://en.wikipedia.org/wiki/Parliament_of_India ඉන්දියාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ] සභිකයින්, සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/States_of_India ඉන්දියාවේ රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාදායකවරුන්ට්], [https://en.wikipedia.org/wiki/Vidhan_Sabha විධාන් සභා] සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Vidhan_Parishad විධාන් පාරිශද්], [https://en.wikipedia.org/wiki/Supreme_Court_of_India ඉන්දියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ] හා [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_High_Courts_of_India ඉන්දියාවේ මහ අධිකරණ] විනිශ්චයකරුවන් සහ [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Army ඉන්දියානු හමුදාවේ] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Navy ඉන්දියානු නාවික හමුදාව], [https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Navy ඉන්දියානු ගුවන් හමුදාව] න්හි [https://en.wikipedia.org/wiki/Flag_officer ධජ නිළදාරීන්] සීමිත වේ. නිළදාරී මණ්ඩල කාරයේ ධජය ඉගිල්වනු ලැබිය යුත්තේ කාරයේ ඉදිරිපස මැද හෝ ඉදිරිපස දකුණු පැත්තෙහි ස්ථීර ලෙස සම්බන්ධකයක් මඟිනි. රජය මඟින් සපයන ලද විදේශීය පදවි දරන්නන්ගේ කාරයන්හි ධජය ඉගිල්විය යුත්තේ කාරයේ දකුණු පැත්තෙහි වන අතර විදේශීය ධජය වම් පැත්තෙහි ඉගිල්වනු ලැබේ. <ref name="Code2002"/> ජනාධිපති හෝ උප ජනාධිපති ගුවන් යානයක විදේශ රටකට ගමන් කරන විට ධ්ජය ඉගිල්විය යුතුය. එහිදී ජාතික ධජයේ පැත්තකින් විදේශීය ධජය ද ඉගිල් විය යුතු අතර ගුවන් යානය ගුවන් පථයට පැමිණෙන අවස්ථාවේදී අදාළ රටෙහි ජාතික ධජය වෙනුවට ඉගිල්වනු ලැබේ. ජනාධිපතිව ඉන්දියාව ඇතුළත ගුවන් යානයක ගමන් කරන් විට ගොඩ නඟින හා බසින අවස්ථාවේ ප්‍රදර්ශනය කළ යුතුය. මේ හා සමානවම දුම්රියේ ගමන් කරන විට් දුම්ටිය ස්ථානයට ලඟා වන විට ධජය ප්‍රදර්ශනය කෙරේ.<ref name="NIC"/> ඉන්දියානු ධජය අනෙක් ධජයන් සමඟ දේශ භූමියේ ඉගිල්වා තබන විට පොදු නීතිය වනුයේ ධජයන්ගේ ආරම්භක ස්ඨානයේම ධජය ඉගිල්වා තැබීමය.ධජයන් කෙලින් ඉරක් සේ පිහිටන විට දකුණත පැත්තෙන් ඉන්දියානු ධජය එනම් (නිරීක්ෂකයන්ගේ වම් පසින්) පිහිටිය යුතු අතර `අනෙකුත් ධජයන් හෝඩියේ අකුරු පිළිවෙලට පිහිටිය යුතුය.ධජයන් වෘත්තාකාර ආකාරයට පිහිටුවනු ලැබුවහොත් ඉන්දියානු ධජය පළමු ස්ථානයේ පිහිටිය යුතු අතර අනෙකුත් ධජයන් හෝඩියේ අකුරු අනුපිළිවෙලට පිහිටිය යුතුය.ඒ ආකාරයට පිහිටුවනු ලැබූ විට අනෙකුත් සියළුම ධජයන් සමාන් ප්‍රමාණයන්ගෙන් යුක්ත විය යුතු අතර ඉන්දියානු ධජයට වඩා විශාල නොවිය යුතුය.සෑම ධජයනක්ම තම කණුවෙහිම පිහිටවිය යුතු අතර කණුවේ උස සමාන ප්‍රමාණයන් යුක්ත විය යුතු අතර කිසිදු කණුවක් අනෙක් කණු වලට වඩා උස නොවිය යුතුය. කතිර ආකාරයට කණුව පිහිටන්නේ නම් ඉන්දියානු ධජය අනෙක් ධජයට අභිමුඛව සහ දකුණට පිහිටන ආකාරයෙන් (නිරීක්ෂකයාගේ වම් පසින්) පිහිට විය යුතුය. විශේෂ අවස්ථාවකදී පමණක් එනම් [[එක්සත් ජාතීන්ගේ ධජය]] සමඟ පිහිටන විටදී ඉන්දියානු ධජයට දකුණතින් එය පිහිටු විය හැක.<ref name="NIC"/> ඉන්දියානු ධජය අනෙකුත් ධජයන් සමඟ ප්‍රදර්ශනය කරන විටදී එනම් ඒකාබද්ධ ධජයන් සහ දැන්වීම් ප්‍රචාරක බැනරයන් සඳහා වෙනම ආධාරක තිබිය යුතු අතර ඉන්දියානු ධජය මධ්‍යයේ හෝ නරඹන්නාගේ වම් පසට වීමට හෝ ඉන්දියානු ධජය අනෙක් ධජයන්ට වඩා උසින් පිහිටන අකාරයට සකස් කළ යුතුය. ඉන්දියානු ධජය අනෙක් ධජයන් සමඟ පෙරහැරක ගමන් කරන්නේ නම් එය පෙරහැරේ ඉදිරියෙන්ම ගමන් කළ යුතු අතර එක පෙළට සියළු ධජ ගමන් කරන්නේ නම් පෙළපාළියේ දකුණින් ධජය රැගෙන යා යුතුය.<ref name="NIC"/> === අඩකුඹ === ධජය [[අඩකුඹ]] ආකාරයට ඉගිලුම් කරන්නේ ශෝක අවස්ථාවක් පෙන්නුම් කිරීමටය.මෙම තීරණය ගනුයේ ඉන්දියාවේ ජනාධිපති වන අතර ඔහු ශෝකී කාලයද තීරණය කරනු ලැබේ.ධජය අඩ කුඹ ආකාරයට ඉගිල්වීමේදී පළමුව කුඹ ගසේ ඉහළටම එසවිය යුතු අතර පසුව සෙමෙන් පහළට කළ යුතුය.ඉන්දියානු ධජය අඩකුඹ කරන විට අනෙකුත් ධජයන් සාමාන්‍ය උසින් පිහිටවනු ලැබේ.ධජය අඩකුඹ කරනුයේ ජාතික වශයෙන් ජනාධිපතිවරයෙකුගේ මරණයකදී හෝ උපජනාධිපතිවරයෙකුගේ මරණයකදී හෝ අගමැතිවරයකුගේ මරණයකදීය.ධජය දිල්ලියෙහි අඩකුඹ කරන අවස්ථා ලෙස ලොක් සභාවේ මූලස්ථාන කථානායකගේ, ශේෂ්ඨාධිකරණ අග විනිසුරුගේ සහ රාජ්‍යයේ ඇමතතිවරුන්ගේ එනම් පාලකයන්ගේ මරණ වලදීය. ඉන්දියානු ධජය අඩකුඹ නොකරන අවස්ථා ලෙස ජනරජ දිනයෙහිදී (ජනවාරි 26) සහ නිදහස් දිනයෙහිදී (අගෝස්තු 15), [[ගාන්ධි ජයන්ති]] (ඔක්තොම්බෙර් 2), ජාතික සතිය (අප්‍රියෙල් 6-13) හෝ රාජ්‍ය නිර්මාණ සංවත්සර වලදී අභාවප්‍රාප්ත නිළදාරියාගේ නිවස හැර අනෙකුත් ස්ථාන වලදී ධජය ඔසවා තැබිය යුතුය. විදේශීය උසස් නිළදාරියෙකුගේ මරණ අවස්ථාවකදී ඉන්දීය ධජය අඩකුඹ කිරීමට ස්වදේශ කටයුතු අමාත්‍යංශය මඟින් උපදෙස් නිකුත් කළ යුතුය. එසේ කරනු ලබන්නේ විදේශීය රාජ්‍යයේ නායකයා හෝ ආණ්ඩුවේ නායකයෙක් විය යුතුය. රාජ්‍යයේ යුධ හමුදාවේ හෝ හමුදා බලකායන් වල අවමංගල්‍යය වලදී ධජය මිනී පෙට්ටියේ ඔතනු ලබන අතර ධජය මිනී වළට යට කිරීමට හෝ චිතකය සමඟ පිලිස්සීම නොකළ යුතුය.<ref name="NIC"/> == මේවාත් බලන්න == {{Portal|India}} * [[List of Indian flags]] * [[Jana Gana Mana]] {{clear}} == අධෝලිපි == {{Reflist|group="N"}} == සටහන් == {{Reflist|colwidth=30em}} == යොමුව == * {{Cite book |last=Virmani|first=Arundhati| authorlink=Arundhati Virmani|title=A National Flag for India. Rituals, Nationalism and the Politics of Sentiment|publisher=Delhi, Permanent Black|year=2008| isbn=81-7824-232-X |ref=harv |postscript=<!--None--> |pages=356 p.}} * {{Cite journal |last=Virmani|first=Arundhati | title=National Symbols under Colonial Domination: The Nationalization of the Indian Flag, March–August 1923| jstor=651278 | date=August 1999| journal=Past & Present | volume=164 | pages=169–197 |ref=harv |postscript=<!--None-->}}. * {{Cite journal|last=Roy|first=Srirupa|title=A Symbol of Freedom: The Indian Flag and the Transformations of Nationalism, 1906–|journal=Journal of Asian Studies|volume=65|date=August 2006|oclc=37893507|url=http://www.umass.edu/sbs/pdf/srirupa_roy_article.pdf|issn=0021-9118|issue=3|ref=harv|postscript=<!--None-->|access-date=2014-04-07|archive-date=2012-10-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20121010182118/http://www.umass.edu/sbs/pdf/srirupa_roy_article.pdf|url-status=dead}} * {{Cite journal |last=Jha|first=Sadan | title=The Indian National Flag as a site of daily plebiscite| date=25 October 2008| journal=Economic and political weekly | pages=102–111|issn=0012-9976|oclc=1567377 |ref=harv |postscript=<!--None-->}}. * {{cite web | title= Indian Standards | work=Bureau of Indian Standards | url=http://www.bis.org.in/sf/pow/txd.pdf|format=PDF| accessdate=1 July 2005}} * {{cite web | title= India | work=[[Flags of the World]] | url=http://www.crwflags.com/fotw/flags/in.html| accessdate=30 June 2005}} * {{cite web | title= India: Historical Flags | work=Flags of the World | url=http://www.crwflags.com/fotw/flags/in-hist.html| accessdate=30 June 2005}} * {{cite web | title= Flying the real tricolour | work=Rediff.com | url=http://www.rediff.com/money/2002/jan/25flag.htm| accessdate=1 July 2005}} * {{cite web | title= My Flag, My Country | work=Rediff.com | url=http://www.rediff.com/news/2001/jun/13spec.htm| accessdate=1 July 2005}} == බාහිර සම්බන්ධක == {{Commons category|National flag of India}} {{Wikiquote|Flag of India}} {{Wikisourcepar|Flag Code of India}} * {{cite web | title= National Flag | work=National Portal of India |publisher=[[Government of India]]| url=http://india.gov.in/knowindia/national_flag.php| accessdate=8 February 2010 | archiveurl=http://web.archive.org/web/20100126160054/http://india.gov.in/knowindia/national_flag.php <!--Added by H3llBot--> | archivedate=26 January 2010}} * {{cite web | title= History of Indian Tricolor | work=National Portal of India |publisher=[[Government of India]]| url=http://india.gov.in/myindia/national_flag.php| accessdate=2010-08-15 | archiveurl=http://web.archive.org/web/20100809095826/http://india.gov.in/myindia/national_flag.php <!--Added by H3llBot--> | archivedate=9 August 2010}} * {{cite web | title= Flag Code of India | publisher=Ministry of Home Affairs (India) |url=http://mha.nic.in/pdfs/flagcodeofindia.pdf| accessdate=8 February 2010}} * {{FOTW|id=in|title=India}} {{Symbols of India}} {{Life in India}} {{Asia topic|Flag of|title=[[Flags of Asia]]}} {{nationalflags}} [[ප්‍රවර්ගය:ඉන්දියාව]] k8gpz5qo8n7w1fa3v8o7bewvtuwgubt 0 52970 751301 749977 2025-06-26T16:12:42Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපට */ 751301 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = ඇන්ටන් ජූඩ්<br>Anton Jude | image = Anton Jude.jpg | image_size = | caption = | birth_name = ඇන්ටන් ජූඩ් ගෝමස් | birth_date = {{Birth date|1960|11|28}} | birth_place = වලව්වත්ත, [[රත්මලාන]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | death_date = {{Death date and age|2012|03|19|1960|11|28}} | death_place = රාගම රෝහල, උතුරු [[කොළඹ]] [[ශ්‍රී ලංකාව]]<ref>{{cite web|url=http://www.adaderana.lk/news.php?nid=17410 |title=ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Adaderana.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | residence = | nationality = {{ධජනිරූපකය|ශ්‍රී ලංකාව}} ශ්‍රී ලාංකික | other_names = | known_for = | education = ගල්කිස්ස ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලය | employer = | occupation = චිත්‍රපටි, ටෙලි හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පී |awards = |title= |date= |publisher= |accessdate= | network = | height = | weight = | term = | predecessor = | successor = | party = | boards = | religion = රෝමානු කතෝලික | spouse = මානෙල් විජේසේකර | partner = | children = | parents = ක්ලැරන්ස් ගෝමස් (පියා) | relatives = | signature = | website = | footnotes = }} '''ඇන්ටන් ජූඩ්''' යනු [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලංකාවේ]] සිටි, ජනප්‍රිය චිත්‍රපටි, ටෙලි නාට්‍ය හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පියෙකි.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymirror.lk/news/17536-popular-actor-anton-jude-dies-.html |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් ඩයිස් &#124; බ්‍රීකිං නිව්ස් |publisher=Dailymirror.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref name="ceylontoday">{{cite web|url=http://www.ceylontoday.lk/16-3658-news-detail-anton-jude-passes-away.html |title=සිලෝන් ටුඩේ &#124; ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Ceylontoday.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.dailynews.lk/2012/03/21/news53.asp |title=ශ්‍රී ලංකා නිව්ස් &#124; ඔන්ලයින් එඩිෂන් ඔෆ් ඩේලි නිව්ස්- ලේක්හවුස් නිව්ස්පේපර්ස් |publisher=Dailynews.lk |date=2012-03-21 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ==මුල් අවදිය== 1960 වසරේ නොවැම්බර් 28 වැනිදා [[රත්මලාන|රත්මලානේදී]] උපත ලැබූ ජූඩ් මහතා<ref>{{cite web|url=http://epaper.lankadeepa.lk/epaper/viewer.aspx |title=ඩේලි ලංකාදීප ඊ-පේපර් |publisher=Epaper.lankadeepa.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref> දරුවන් හතර දෙනෙකුගෙන් යුත් ඔහුගේ පවුලේ වැඩිමහල් දරුවා විය. ඔහු [[ගල්කිස්ස]] ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලයෙන් සිය අධ්‍යාපන කටයුතු නිමවන ලදී.<ref>{{cite web|url=http://www.sundaytimes.lk/120325/Magazine/sundaytimestvtimes_4.html |title=ඇන්ටන් ජූඩ් අ ග්‍රේට් ලොස්ට් ටු ආර්ට්ස් ඇන්ඩ් සිනෙමා |publisher=Sundaytimes.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{Citation |title=සංරක්ෂිත පිටපත |url=http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html |access-date=2014-04-22 |archive-date=2013-04-13 |archive-url=https://archive.today/20130413143436/http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html }}</ref> ==වෘත්තිය දිවිය== 1978 වසරේදී Sashi Quintes ගේ ''සුදු හත්තක්'' වේදිකා නාට්‍යයේ රඟමින් සිය රංගන දිවිය ඇරඹූ ජූඩ් මහතා, ඉන්පසුව දිගටම රංගන ක්ෂේත්‍රයේ රැඳෙමින් විවිධ කලා නිර්මාණ සඳහා සිය දායකත්වය ලබා දුන්නේය. ''බහුබූතයෝ'', ''රන්කෙවිට'', ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'', ''සිකුරු හතේ'', ''රෝස කැලේ'', ''එතුමයි මෙතුමයි'' ඔහු විසින් රංගන දායකත්වය ලබා දුන් චිත්‍රපට කිහිපයක් වේ.<ref name="magazine.lankahelp">{{cite web|url=http://magazine.lankahelp.com/2012/03/23/a-tribute-to-anton-jude/ |title=අ ට්‍රිබියුට් ටු ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ලංකා හෙල්ප් මැගසින් |publisher=Magazine.lankahelp.com |date=2012-03-23 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහු විසින් රඟපෑ ටෙලිනාට්‍ය ලෙස ''පුංචි රාළ'', ''සබඳ පබිලිස්'', ''සකිසඳ එලියස්'' යන ඒවා හැඳින්විය හැක. ඔහු විසින් ගායනා කල ගීතයක් වූ ‘ආයිස් අම්මා ගුණ්ඩූ (උන පුරුකේ බලු වලිගේ) එකල ප්‍රේක්ෂක ජනයා අතර අතිශය ජනප්‍රිය විය. ==මරණය== 2012 මාර්තු 19 වන දින සවස, ඇතිවූ හදිසි තත්වයක් හේතුවෙන් රාත්‍රී 11.20 පමණ ජූඩ් මහතාව [[රාගම]] මහරෝහල වෙත රැගෙන ගියත්, රෝහලට ඇතුලත් කරන විට ඔහු මියගොස් සිටි බව සඳහන් වෙයි.<ref name="ceylontoday" /> මිය යන විට ඔහු සුනිල් අරුණසිරිගේ ''වීරයා'' නම් චිත්‍රපටිය සඳහා [[කැළණිය|කැළණියේ]] තිබූ රූගත කිරීම් වලට සහභාගීව සිටි බව පැවසේ.<ref>{{cite web|url=http://www.asianmirror.lk/english/index.php/world-top-news/6901--last-journey-of-anton-jude |title=ලාස්ට් ජර්නි ඔෆ් ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ඒෂියන් මිරර් |publisher=Asianmirror.lk |date=2012-03-22 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thesundayleader.lk/2012/03/20/popular-actor-anton-jude-no-more/ |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් නෝ මෝර් &#124; ද සන්ඩේ ලීඩර් |publisher=Thesundayleader.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහුගේ අවමංගළ්‍ය කටයුතු 2012 මාර්තු 22 වන දින, කොළඹ [[බොරැල්ල]] පොදු සුසාන භූමියේදී සිදුකරන ලදී. ==රංගනයන්== ===චිත්‍රපට=== * නාන කාමරේ * ''[[රන්කෙවිට (චිත්‍රපටිය)|රන්කෙවිට]]'' * ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'' * ''[[වන් ෂොටී'' * ''[[සිකුරු හතේ (චිත්‍රපටිය)|සිකුරු හතේ]]'' * ''රෝස කැලේ'' * ''එතුමයි මෙතුමයි'' * ''[[ලීඩර්]]'' * ''මගෝ ඩිගෝ ඩයි'' * ''[[සුපර් සික්ස් (චිත්‍රපටිය)|සුපර් සික්ස්]]'' * ''ජීවිතේ ලස්සනයි'' * ''[[බහුබූතයෝ(චිත්‍රපටිය)|බහුබූතයෝ]]'' * [[සංකාරා]] ===වේදිකා නාට්‍ය=== *''මී පුරවැසියෝ'' *''සුදු හත්තක්'' *''සාරංගා නැවෙන් ඇවිත්'' ==ටෙලිනාට්‍ය== * ''තරු පිරි අහස'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''සකිසඳ සුවාරිස්'' * ''සබඳ පබ්ලිස්'' * ''සුන්දර චන්දරේ'' ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} {{DEFAULTSORT:ජූඩ්, ඇන්ටන්}} [[ප්‍රවර්ගය:1960 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:2012 මරණ]] q3lcvz2v83z4f7asw30r2u2xegec3be 751302 751301 2025-06-26T16:13:17Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපට */ 751302 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = ඇන්ටන් ජූඩ්<br>Anton Jude | image = Anton Jude.jpg | image_size = | caption = | birth_name = ඇන්ටන් ජූඩ් ගෝමස් | birth_date = {{Birth date|1960|11|28}} | birth_place = වලව්වත්ත, [[රත්මලාන]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | death_date = {{Death date and age|2012|03|19|1960|11|28}} | death_place = රාගම රෝහල, උතුරු [[කොළඹ]] [[ශ්‍රී ලංකාව]]<ref>{{cite web|url=http://www.adaderana.lk/news.php?nid=17410 |title=ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Adaderana.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | residence = | nationality = {{ධජනිරූපකය|ශ්‍රී ලංකාව}} ශ්‍රී ලාංකික | other_names = | known_for = | education = ගල්කිස්ස ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලය | employer = | occupation = චිත්‍රපටි, ටෙලි හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පී |awards = |title= |date= |publisher= |accessdate= | network = | height = | weight = | term = | predecessor = | successor = | party = | boards = | religion = රෝමානු කතෝලික | spouse = මානෙල් විජේසේකර | partner = | children = | parents = ක්ලැරන්ස් ගෝමස් (පියා) | relatives = | signature = | website = | footnotes = }} '''ඇන්ටන් ජූඩ්''' යනු [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලංකාවේ]] සිටි, ජනප්‍රිය චිත්‍රපටි, ටෙලි නාට්‍ය හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පියෙකි.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymirror.lk/news/17536-popular-actor-anton-jude-dies-.html |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් ඩයිස් &#124; බ්‍රීකිං නිව්ස් |publisher=Dailymirror.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref name="ceylontoday">{{cite web|url=http://www.ceylontoday.lk/16-3658-news-detail-anton-jude-passes-away.html |title=සිලෝන් ටුඩේ &#124; ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Ceylontoday.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.dailynews.lk/2012/03/21/news53.asp |title=ශ්‍රී ලංකා නිව්ස් &#124; ඔන්ලයින් එඩිෂන් ඔෆ් ඩේලි නිව්ස්- ලේක්හවුස් නිව්ස්පේපර්ස් |publisher=Dailynews.lk |date=2012-03-21 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ==මුල් අවදිය== 1960 වසරේ නොවැම්බර් 28 වැනිදා [[රත්මලාන|රත්මලානේදී]] උපත ලැබූ ජූඩ් මහතා<ref>{{cite web|url=http://epaper.lankadeepa.lk/epaper/viewer.aspx |title=ඩේලි ලංකාදීප ඊ-පේපර් |publisher=Epaper.lankadeepa.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref> දරුවන් හතර දෙනෙකුගෙන් යුත් ඔහුගේ පවුලේ වැඩිමහල් දරුවා විය. ඔහු [[ගල්කිස්ස]] ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලයෙන් සිය අධ්‍යාපන කටයුතු නිමවන ලදී.<ref>{{cite web|url=http://www.sundaytimes.lk/120325/Magazine/sundaytimestvtimes_4.html |title=ඇන්ටන් ජූඩ් අ ග්‍රේට් ලොස්ට් ටු ආර්ට්ස් ඇන්ඩ් සිනෙමා |publisher=Sundaytimes.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{Citation |title=සංරක්ෂිත පිටපත |url=http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html |access-date=2014-04-22 |archive-date=2013-04-13 |archive-url=https://archive.today/20130413143436/http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html }}</ref> ==වෘත්තිය දිවිය== 1978 වසරේදී Sashi Quintes ගේ ''සුදු හත්තක්'' වේදිකා නාට්‍යයේ රඟමින් සිය රංගන දිවිය ඇරඹූ ජූඩ් මහතා, ඉන්පසුව දිගටම රංගන ක්ෂේත්‍රයේ රැඳෙමින් විවිධ කලා නිර්මාණ සඳහා සිය දායකත්වය ලබා දුන්නේය. ''බහුබූතයෝ'', ''රන්කෙවිට'', ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'', ''සිකුරු හතේ'', ''රෝස කැලේ'', ''එතුමයි මෙතුමයි'' ඔහු විසින් රංගන දායකත්වය ලබා දුන් චිත්‍රපට කිහිපයක් වේ.<ref name="magazine.lankahelp">{{cite web|url=http://magazine.lankahelp.com/2012/03/23/a-tribute-to-anton-jude/ |title=අ ට්‍රිබියුට් ටු ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ලංකා හෙල්ප් මැගසින් |publisher=Magazine.lankahelp.com |date=2012-03-23 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහු විසින් රඟපෑ ටෙලිනාට්‍ය ලෙස ''පුංචි රාළ'', ''සබඳ පබිලිස්'', ''සකිසඳ එලියස්'' යන ඒවා හැඳින්විය හැක. ඔහු විසින් ගායනා කල ගීතයක් වූ ‘ආයිස් අම්මා ගුණ්ඩූ (උන පුරුකේ බලු වලිගේ) එකල ප්‍රේක්ෂක ජනයා අතර අතිශය ජනප්‍රිය විය. ==මරණය== 2012 මාර්තු 19 වන දින සවස, ඇතිවූ හදිසි තත්වයක් හේතුවෙන් රාත්‍රී 11.20 පමණ ජූඩ් මහතාව [[රාගම]] මහරෝහල වෙත රැගෙන ගියත්, රෝහලට ඇතුලත් කරන විට ඔහු මියගොස් සිටි බව සඳහන් වෙයි.<ref name="ceylontoday" /> මිය යන විට ඔහු සුනිල් අරුණසිරිගේ ''වීරයා'' නම් චිත්‍රපටිය සඳහා [[කැළණිය|කැළණියේ]] තිබූ රූගත කිරීම් වලට සහභාගීව සිටි බව පැවසේ.<ref>{{cite web|url=http://www.asianmirror.lk/english/index.php/world-top-news/6901--last-journey-of-anton-jude |title=ලාස්ට් ජර්නි ඔෆ් ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ඒෂියන් මිරර් |publisher=Asianmirror.lk |date=2012-03-22 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thesundayleader.lk/2012/03/20/popular-actor-anton-jude-no-more/ |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් නෝ මෝර් &#124; ද සන්ඩේ ලීඩර් |publisher=Thesundayleader.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහුගේ අවමංගළ්‍ය කටයුතු 2012 මාර්තු 22 වන දින, කොළඹ [[බොරැල්ල]] පොදු සුසාන භූමියේදී සිදුකරන ලදී. ==රංගනයන්== ===චිත්‍රපට=== * නාන කාමරේ * ''[[රන්කෙවිට (චිත්‍රපටිය)|රන්කෙවිට]]'' * ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'' * ''[[වන් ෂොටී'' * ''[[සිකුරු හතේ (චිත්‍රපටිය)|සිකුරු හතේ]]'' * ''රෝස කැලේ'' * ''එතුමයි මෙතුමයි'' * ''[[ලීඩර්]]'' * ''මගෝ ඩිගෝ ඩයි'' * ''[[සුපර් සික්ස් (චිත්‍රපටිය)|සුපර් සික්ස්]]'' * ''ජීවිතේ ලස්සනයි'' * ''[[බහුබූතයෝ(චිත්‍රපටිය)|බහුබූතයෝ]]'' * [[සංඛාරා]] ===වේදිකා නාට්‍ය=== *''මී පුරවැසියෝ'' *''සුදු හත්තක්'' *''සාරංගා නැවෙන් ඇවිත්'' ==ටෙලිනාට්‍ය== * ''තරු පිරි අහස'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''සකිසඳ සුවාරිස්'' * ''සබඳ පබ්ලිස්'' * ''සුන්දර චන්දරේ'' ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} {{DEFAULTSORT:ජූඩ්, ඇන්ටන්}} [[ප්‍රවර්ගය:1960 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:2012 මරණ]] o5fci5ygbutatrk7pvyq4m8woz7xhkm 751303 751302 2025-06-26T16:13:54Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපට */ 751303 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = ඇන්ටන් ජූඩ්<br>Anton Jude | image = Anton Jude.jpg | image_size = | caption = | birth_name = ඇන්ටන් ජූඩ් ගෝමස් | birth_date = {{Birth date|1960|11|28}} | birth_place = වලව්වත්ත, [[රත්මලාන]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | death_date = {{Death date and age|2012|03|19|1960|11|28}} | death_place = රාගම රෝහල, උතුරු [[කොළඹ]] [[ශ්‍රී ලංකාව]]<ref>{{cite web|url=http://www.adaderana.lk/news.php?nid=17410 |title=ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Adaderana.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> | death_cause = | resting_place = | resting_place_coordinates = | residence = | nationality = {{ධජනිරූපකය|ශ්‍රී ලංකාව}} ශ්‍රී ලාංකික | other_names = | known_for = | education = ගල්කිස්ස ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලය | employer = | occupation = චිත්‍රපටි, ටෙලි හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පී |awards = |title= |date= |publisher= |accessdate= | network = | height = | weight = | term = | predecessor = | successor = | party = | boards = | religion = රෝමානු කතෝලික | spouse = මානෙල් විජේසේකර | partner = | children = | parents = ක්ලැරන්ස් ගෝමස් (පියා) | relatives = | signature = | website = | footnotes = }} '''ඇන්ටන් ජූඩ්''' යනු [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලංකාවේ]] සිටි, ජනප්‍රිය චිත්‍රපටි, ටෙලි නාට්‍ය හා වේදිකා නාට්‍ය රංගන ශිල්පියෙකි.<ref>{{cite web|url=http://www.dailymirror.lk/news/17536-popular-actor-anton-jude-dies-.html |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් ඩයිස් &#124; බ්‍රීකිං නිව්ස් |publisher=Dailymirror.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref name="ceylontoday">{{cite web|url=http://www.ceylontoday.lk/16-3658-news-detail-anton-jude-passes-away.html |title=සිලෝන් ටුඩේ &#124; ඇන්ටන් ජූඩ් පාසස් එවේ |publisher=Ceylontoday.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.dailynews.lk/2012/03/21/news53.asp |title=ශ්‍රී ලංකා නිව්ස් &#124; ඔන්ලයින් එඩිෂන් ඔෆ් ඩේලි නිව්ස්- ලේක්හවුස් නිව්ස්පේපර්ස් |publisher=Dailynews.lk |date=2012-03-21 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ==මුල් අවදිය== 1960 වසරේ නොවැම්බර් 28 වැනිදා [[රත්මලාන|රත්මලානේදී]] උපත ලැබූ ජූඩ් මහතා<ref>{{cite web|url=http://epaper.lankadeepa.lk/epaper/viewer.aspx |title=ඩේලි ලංකාදීප ඊ-පේපර් |publisher=Epaper.lankadeepa.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref> දරුවන් හතර දෙනෙකුගෙන් යුත් ඔහුගේ පවුලේ වැඩිමහල් දරුවා විය. ඔහු [[ගල්කිස්ස]] ශාන්ත අන්තෝනි විද්‍යාලයෙන් සිය අධ්‍යාපන කටයුතු නිමවන ලදී.<ref>{{cite web|url=http://www.sundaytimes.lk/120325/Magazine/sundaytimestvtimes_4.html |title=ඇන්ටන් ජූඩ් අ ග්‍රේට් ලොස්ට් ටු ආර්ට්ස් ඇන්ඩ් සිනෙමා |publisher=Sundaytimes.lk |date= |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{Citation |title=සංරක්ෂිත පිටපත |url=http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html |access-date=2014-04-22 |archive-date=2013-04-13 |archive-url=https://archive.today/20130413143436/http://www.nation.lk/edition/breaking-news/item/4084-popular-artist-anton-jude-passes-away.html }}</ref> ==වෘත්තිය දිවිය== 1978 වසරේදී Sashi Quintes ගේ ''සුදු හත්තක්'' වේදිකා නාට්‍යයේ රඟමින් සිය රංගන දිවිය ඇරඹූ ජූඩ් මහතා, ඉන්පසුව දිගටම රංගන ක්ෂේත්‍රයේ රැඳෙමින් විවිධ කලා නිර්මාණ සඳහා සිය දායකත්වය ලබා දුන්නේය. ''බහුබූතයෝ'', ''රන්කෙවිට'', ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'', ''සිකුරු හතේ'', ''රෝස කැලේ'', ''එතුමයි මෙතුමයි'' ඔහු විසින් රංගන දායකත්වය ලබා දුන් චිත්‍රපට කිහිපයක් වේ.<ref name="magazine.lankahelp">{{cite web|url=http://magazine.lankahelp.com/2012/03/23/a-tribute-to-anton-jude/ |title=අ ට්‍රිබියුට් ටු ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ලංකා හෙල්ප් මැගසින් |publisher=Magazine.lankahelp.com |date=2012-03-23 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහු විසින් රඟපෑ ටෙලිනාට්‍ය ලෙස ''පුංචි රාළ'', ''සබඳ පබිලිස්'', ''සකිසඳ එලියස්'' යන ඒවා හැඳින්විය හැක. ඔහු විසින් ගායනා කල ගීතයක් වූ ‘ආයිස් අම්මා ගුණ්ඩූ (උන පුරුකේ බලු වලිගේ) එකල ප්‍රේක්ෂක ජනයා අතර අතිශය ජනප්‍රිය විය. ==මරණය== 2012 මාර්තු 19 වන දින සවස, ඇතිවූ හදිසි තත්වයක් හේතුවෙන් රාත්‍රී 11.20 පමණ ජූඩ් මහතාව [[රාගම]] මහරෝහල වෙත රැගෙන ගියත්, රෝහලට ඇතුලත් කරන විට ඔහු මියගොස් සිටි බව සඳහන් වෙයි.<ref name="ceylontoday" /> මිය යන විට ඔහු සුනිල් අරුණසිරිගේ ''වීරයා'' නම් චිත්‍රපටිය සඳහා [[කැළණිය|කැළණියේ]] තිබූ රූගත කිරීම් වලට සහභාගීව සිටි බව පැවසේ.<ref>{{cite web|url=http://www.asianmirror.lk/english/index.php/world-top-news/6901--last-journey-of-anton-jude |title=ලාස්ට් ජර්නි ඔෆ් ඇන්ටන් ජූඩ් &#124; ඒෂියන් මිරර් |publisher=Asianmirror.lk |date=2012-03-22 |accessdate=2013-01-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thesundayleader.lk/2012/03/20/popular-actor-anton-jude-no-more/ |title=පොපියුලර් ඇක්ටර් ඇන්ටන් ජූඩ් නෝ මෝර් &#124; ද සන්ඩේ ලීඩර් |publisher=Thesundayleader.lk |date=2012-03-20 |accessdate=2013-01-30}}</ref> ඔහුගේ අවමංගළ්‍ය කටයුතු 2012 මාර්තු 22 වන දින, කොළඹ [[බොරැල්ල]] පොදු සුසාන භූමියේදී සිදුකරන ලදී. ==රංගනයන්== ===චිත්‍රපට=== * නාන කාමරේ * ''[[රන්කෙවිට (චිත්‍රපටිය)|රන්කෙවිට]]'' * ''නුඹ නාඩන් අපට පිස්සු'' * ''[[වන් ෂොටී'' * ''[[සිකුරු හතේ (චිත්‍රපටිය)|සිකුරු හතේ]]'' * ''රෝස කැලේ'' * ''එතුමයි මෙතුමයි'' * ''[[ලීඩර්]]'' * ''මගෝ ඩිගෝ ඩයි'' * ''[[සුපර් සික්ස් (චිත්‍රපටිය)|සුපර් සික්ස්]]'' * ''ජීවිතේ ලස්සනයි'' * ''[[බහුබූතයෝ(චිත්‍රපටිය)|බහුබූතයෝ]]'' ===වේදිකා නාට්‍ය=== *''මී පුරවැසියෝ'' *''සුදු හත්තක්'' *''සාරංගා නැවෙන් ඇවිත්'' ==ටෙලිනාට්‍ය== * ''තරු පිරි අහස'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''සකිසඳ සුවාරිස්'' * ''සබඳ පබ්ලිස්'' * ''සුන්දර චන්දරේ'' ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} {{DEFAULTSORT:ජූඩ්, ඇන්ටන්}} [[ප්‍රවර්ගය:1960 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:2012 මරණ]] cfhrx79e14invgzh7qosvb7wr4wfy11 0 53237 751414 596600 2025-06-27T05:14:02Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751414 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව සිදුවීම | title = 2014 චිබොක් පැහැරගැනීම<br>2014 Chibok kidnapping | image = Parents of Chibok kidnapping victims.png | image_size = | caption = පැහැරගැනීමට ලක්වූ ගැහැණු දරුවන්ගේ, වැලපෙන දෙමාපියන් | date = {{start date|df=yes|2014|04|15}} | time = | place = චිබොක්, බොර්නෝ ප්‍රාන්තය, නයිජීරියාව | coordinates = {{coord|10.865833|12.846944|display=inline,title}} | also known as = | participants = | outcome = 250 කට වැඩි ගැහැණු දරුවන් පිරිසක්, ඉස්ලාමීය හමුදා අන්තවාදීන් පිරිසක් විසින් පැහැර ගැනීම | reported deaths = | reported injuries = | reported missing = 223 | reported property damage = | burial = | inquiries = | suspects = [[බෝකෝ හරාම්]] | litigation = | notes = }} 2014 අප්‍රියෙල් මස 14–15 යන දින අතර රාත්‍රී කාලයේදී, [[නයිජීරියාව|නයිජීරියාවේ]] බෝර්නෝ ප්‍රාන්තයේ (Borno State) චිබොක් (Chibok) නගරයේ පිහිටි, රජයේ ද්වීතීක පාසලක නේවාසිකව සිටි ශිෂ්‍යාවන් 276 දෙනෙකු, එරට ඉස්ලාමීය ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායමක් වූ [[බෝකෝ හරාම්]] ත්‍රස්තවාදීන් විසින් පැහැර ගෙන යනු ලැබූ අතර, එම පැහැරගෙන යාමේ සිදුවීම '''2014 චිබොක් පැහැරගැනීම''' ලෙස හැඳින්වෙයි. ==පසුබිම== නයිජීරියාවේ ක්‍රියාත්මක [[ත්‍රස්තවාදය|ත්‍රස්තවාදී]] සංවිධානයක් වන [[බෝකෝ හරාම්]] සංවිධානයේ සාමාජිකයින්, 2010 වර්ෂයේ පටන් එරට පාසල් ඉලක්ක කොට ගෙන ප්‍රහාර දියත් කරන අතර, නයිජීරියානු රජය විසින් සාම්ප්‍රදායික මුස්ලිම් අධ්‍යාපන ක්‍රමයට පටහැනිව, බටහිර අධ්‍යාපන ක්‍රමය දිගටම පවත්වා ගෙන යන්නේ නම්, තව දුරටත් මෙවැනි ප්‍රහාර එල්ල කරන බවට එම ත්‍රස්ත සංවිධානයේ ප්‍රකාශකයෙකු විසින් මීට පෙර අනතුරු අඟවා තිබුණි. ගැහැණු දරුවන් ඉගෙන ගැනීම සිදුනොකල යුතු බවත්, ඔවුන් ඉවුම් පිහුම් කරන්නියන් හා ලිංගික වහලියන් ලෙස ජීවත් විය යුතු බවත්, බෝකො හරාම් ත්‍රස්තවාදීන්ගේ නියමය වී තිබුණි.<ref name=USAToday /> 2014 වසරේ පෙබරවාරියේදී මෙම ඉස්ලාමීය ත්‍රස්තවාදීන් විසින්, Doron Baga හා Izghe ග්‍රාමයන්හී විසූ ක්‍රිස්තියානි පුද්ගලයින් 100 දෙනෙකු පමණ ඝාතනය කොට තිබූ අතර,<ref name=USAToday /> එම මසදීම, ගිණිකොණ දිග නයිජීරියාවේ පාසලක සිසුන් 59 දෙනෙකුද ඝාතනය කරන ලදී.<ref name=theguardian-article>{{cite news|title=බෝකෝ හරාම් කිල්ස් 59 චිල්ඩ්‍රන් ඇට් නයිජීරියන් බෝඩිං ස්කූල්|url=http://www.theguardian.com/world/2014/feb/25/boko-haram-kills-children-boarding-school|accessdate=6 මැයි 2014|newspaper=ද ගාර්ඩියන්|date=25 පෙබරවාරි 2014}}</ref> එම වසරේම මාර්තුවේදී, Giwa හමුදා බැරැක්කයකට පහර දුන් ඔවුන් එහි රඳවා සිටි සටන්කාමීන් පිරිසක් නිදහස් කර ගන්නා ලදී.<ref name=USAToday /> ඊට පසු අප්‍රියෙල් මසදී ඔවුහූ, අබූජා හී බෝම්බයක් පුපුරුවා හැර තවත් සිවිල් පුද්ගලයෝ 88 ඝාතනය කොට දමන ලදී.<ref name=GuardApr23>{{cite news |url=http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/apr/23/200-girls-missing-nigeria-care-sewol-tragedy|title=200 ගල්ස් ආර් මිසිං ඉන් නයිජීරියා – සෝ වයි ඩසන්'ට් එනිබඩි කෙයා?|author=Anne Perkins|work=[[ද ගාර්ඩියන්]]|date=23 අප්‍රියෙල් 2014|accessdate=6 මැයි 2014}}</ref> 2014 වර්ෂය තුල මැයි මස වන විට පමණක්, බෝකො හරාම් ත්‍රස්තවාදීන් විසින් මරණ 4,000 ක් පමණ සිදු කර ඇතැයි චෝදනා එල්ල වී තිබෙයි.<ref name=USAToday /> එක්සත් ජනපද රජයට අනූව, බෝකො හරාම් ත්‍රස්තවාදීන්, [[අල්-කයිඩා]] පුහුණුව ලබමින් මෙවැනි සාර්ථක ප්‍රහාර දියත් කරන බව පැවසෙයි.<ref name=sell /> බෝකො හරාම් ත්‍රස්තවාදීන්ගේ මෙවන් ත්‍රස්ත ක්‍රියාවන් නිසා එරට 10,000 පමණ වූ දරුවන් පිරිසකට, පාසල් වෙත යාමට නොහැකි තත්වයක්ද හටගෙන තුබූ බව සඳහන් වේ.<ref name=Telegraph>{{cite news|title=එක්ස්ට්‍රීමිස්ට් ඇටෑක් ඉන් නයිජීරියා කිල්ස් 42 ඇට් බෝඩිං ස්කූල්|first=Damien|last=McElroy|date=6 ජුලි 2013|work=ද ඩේලි ටෙලිග්‍රාෆ්|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/nigeria/10163942/Extremist-attack-in-Nigeria-kills-42-at-boarding-school.html|accessdate=6 මැයි 2014}}</ref> ==සිදුවීම== [[File:Chibok kidnapping destruction VOA.jpg|thumbnail|right|පාසලට හානි සිදුකර]] 2014 අප්‍රියෙල් මස 14–15 යන දින අතර රාත්‍රී කාලයේදී, චිබොක් නගරයේ පිහිටි අදාල රජයේ ද්විතීක බාලිකා පාසල වෙත කඩා වැදුණු ත්‍රස්තවාදීන්, පාසලේ සිටි මුරකරුවන්ටද වෙඩි තබා<ref name=GuardApr19>{{cite news |url=http://www.theguardian.com/world/2014/apr/19/88-nigerian-schoolgirls-abducted-by-islamic-extremists-still-missing|title=88 නයිජීරියන් ස්කූල් ගල්ස් ඇබ්ඩක්ටඩ් බයි ඉස්ලාමික් එක්ස්ට්‍රීමිස්ට්ස් සටිල් මිසිං|agency=Associated Press|work=[[ද ගාර්ඩියන්]]|date=19 අප්‍රියෙල් 2014|accessdate=6 මැයි 2014}}</ref> එහි වූ ගැහැණු දරුවන් සමූහයක්, ට්‍රක් රථයක පටවා ගෙන සම්බිසා (Sambisa Forest) වනාන්තරයට පලා ගිය බව සඳහන් වෙයි. පලා යාමට ප්‍රථම චිල්බොක් හී තුබූ නිවාස කීපයකටද ඔවුහූ, ගිනි තබා විනාශ කොට දමා තිබුණි.<ref name=GuardApr23/> ප්‍රදේශයේ ආරක්ෂක තත්වය පිරිහී ගොස් තුබූ නිසා, මෙම ප්‍රහාරය එල්ල වීමට සති හතරකට පෙර පාසල වසා දමා තුබූ නමුත්, සිය භෞතික විද්‍යා අවසාන විභාගය සඳහා සූදානම් වීමට පැමිණි ශිෂ්‍යාවන් පාසල තුල රැදී සිටි බව සඳහන්ය.<ref name=GuardApr23/><ref>{{cite news|title=230 ස්කූල්ගල්ස් ස්ටිල් මිසිං ආෆ්ටර් බෝකෝ හරාම් රේඩ්|url=http://www.timeslive.co.za/africa/2014/04/22/230-schoolgirls-still-missing-after-boko-haram-raid|accessdate=6 මැයි 2014|newspaper=[[ටයිම්ස් ලයිව්]]|date=22 අප්‍රියෙල් 2014}}</ref><ref name=VOA52 /> මෙම පැහැර ගැනීමට ලක්වූ ශිෂ්‍යාවන් වයස අවුරුදු 16 ත් 18 අතර වයස් වල පසුවූවන් බව පැවසෙයි.<ref name=BBC /> සිද්ධිය සිදුවූ විගස පැමිණි මුල් වාර්ථාවන්ට අනූව ශිෂ්‍යාවන් 85 පමණක් පැහැර ගැනීමකට ලක්වූ බව සඳහන් වූවත්, අප්‍රියෙල් 19–20 දින වල හමුදාකාමීන් විසින් නිකුත් කල ප්‍රකාශයක දැක්වුනේ පැහැර ගැනීමට ලක්කල ශිෂ්‍යාවන් 129 දෙනාගෙන් 100කට වඩා වැඩි පිරිසක් නිදහස් කල බවයි. කෙසේ නමුදු එම ප්‍රකාශයද අවලංගු වූවේ, ගැහැණු ළමයි 234 දෙනෙකු අතුරුදන් බවට ඔවුන්ගේ දෙමාපියන් විසින් අප්‍රියෙල් 21 වන දිනදී හෙලිදරවු කිරීමත් සමගයි.<ref name=USAToday /> නයිජීරියානු පොලිස් වාර්තාවන්ට අනූව, ප්‍රහාරය අතරතුරදී ශිෂ්‍යාවන් 276 දෙනෙකු පැහැර ගෙන ගොස් තිබූ අතර, ඉන් 53 දෙනෙකු මැයි 2 වනදා වන විට ඔවුන් පැහැරගත් පුද්ගලයන්ගේ ග්‍රහණයෙන් මිදී පලා අවුත් සිටියහ.<ref>{{cite news|title=චිබොක් ඇබ්ඩක්ෂන්ස් ඉන් නයිජීරියා: 'මෝර් දෑන් 230 සීස්ඩ්'|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-27101714|accessdate=6 මැයි 2014|publisher=බීබීසී නිව්ස්|date=21 අප්‍රියෙල් 2014}}</ref><ref name=AA52 /> ==සිදුවීමෙන් අනතුරුව== පැහැරගත් සිසුවියන්ට පසුව, සාම්ප්‍රදායානුකූල ලෙස මනාල පාර්ශවය විසින් ගෙවනු ලබන "අඹු දෑවැද්ද" ලෙස නයිජීරියා නයිරා (₦) 2,000 ක මුදලක් (අමෙරිකා ඩොලර් 12.50/ශ්‍රී ලංකා රුපියල් 1650ක් පමණ (2014 මැයි)) සමග, බෝකා් හරාම් සාමාජිකයන් විවාහ කර ගැනීමට බලපෑම් සිදුකල බව පැවසෙයි.<ref>{{cite news|url=http://therainbow.com.ng/tabloid/boko-haram-kidnapped-the-230-school-girls-as-wives-for-its-insurgents/ |title=‘බෝකෝ හරාම් කිඩ්නැප්ඩ් ද 230 ස්කූල් ගල්ස් ඈස් වයිව්ස් ෆෝර් ඉට්ස් ඉන්සර්ජන්ට්ස්’ |publisher=ද රේන්බෝ |date=අප්‍රියෙල් 29, 2014 |accessdate=2014-05-07}}</ref><ref name=TelegApr30>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/nigeria/10797454/Nigeria-kidnapped-schoolgirls-sold-as-wives-to-Islamist-fighters.html|title=නයිජීරියා: කිඩ්නැප්ඩ් ස්කූල්ගල්ස් 'සෝල්ඩ් ඈස් වයිව්ස් ටු ඉස්ලාමිස්ට් ෆයිටර්ස්'|author=ලෝරා හීටන්|work=[[ද ඩේලි ටෙලිග්‍රාෆ්]]|date=30 අප්‍රියෙල් 2014|accessdate=7 මැයි 2014}}</ref> තවත් වාර්ථාවන්ට අනූව පැහැරගත් සිසුවියන් පිරිසක් දේශසීමා හරහා, අවට [[චැඩ්]] සහ [[කැමරූන්]], දේශයන් වෙත රැගෙන ගිය බවට, සම්බිසා වනය ආශ්‍රිතව ජීවත් වන ගම්වැසියන් දුටු බවට සඳහන් වෙයි.<ref>{{cite news |author=Turaki A. Hassan |author2=Ibrahim Kabiru Sule |author3=Ronald Mutum |url=http://dailytrust.info/index.php/top-stories/22791-abducted-girls-moved-abroad |title=‘ඇබ්ඩක්ටඩ් ගල්ස් මූව්ඩ් අබ්‍රෝඩ්’ |publisher=ඩේලි ට්‍රස්ට් |date=2014-04-29 |accessdate=2014-05-07 |archive-date=2014-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140506232533/http://www.dailytrust.info/index.php/top-stories/22791-abducted-girls-moved-abroad |url-status=dead }}</ref><ref name=TelegApr30/> එම වනය, බෝකෝ හරාම් ත්‍රස්තවාදීන්ගේ සැඟවුම් පලක් බව පැවසෙයි.<ref name=TelegApr30/> [[File:BringBackOurGirls truck.jpg|thumb|left|පැහැර ගැනීමට ලක්වූ ගැහැණු දරුවන් බේරාදෙන්න යැයි දැක්වෙන දැන්වීමක් සහිත රථයක්]] මේ අතර අප්‍රියෙල් 30 හා මැයි 1 වන දිනයන් වල, මෙම පැහැරගැනීම් සඳහා ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා ලෙස රජයට බලකරමින් සමහර නයිජීරියානු නගරයන්හී උද්ඝෝෂණ පැවැත්වුනත්,<ref name=VOA52>{{cite news|title=නයිජීරියා: ඔතෝරිටීස් - 276 කිඩ්නැප්ඩ් ගල්ස් ස්ටිල් මිසිං ඉන් නයිජීරියා|publisher=VOA via All Africa|date=2 මැයි 2014|url=http://allafrica.com/stories/201405021859.html|accessdate=7 මැයි 2014}}</ref> තම දියණියන්ගෙන් පළිගනු ඇතැයි බියවී සිටින, වින්දිතයන්ගේ දෙමව්පියෝ මේ ගැන ප්‍රසිද්ධයේ කථා කිරීමට මැලිවන බව පැවසෙයි. මැයි 3 සහ 4 වන විට, මෙම ගැහැණු දරුවන් බේරා දෙන ලෙස ඉල්ලමින් [[ලෝස් ඇන්ජලිස්]] සහ [[ලන්ඩන්]] හීද උද්ඝෝෂණ දියත් වූ අතර, ලොව පුරා [[ට්විටර්]] හරහාද මේ සම්බන්ධව අවධානය යොමු විණි.<ref name=sell>{{cite news|last=අබුබකාර්|first=Aminu|title='අයි විල් සෙල් දෙම්,' බෝකෝ හරාම් ලීඩර් says of kidnapped Nigerian girls|url=http://www.cnn.com/2014/05/05/world/africa/nigeria-abducted-girls/index.html|accessdate=7 මැයි 2014|newspaper=සීඑන්එන්|date=5 මැයි 2014|author2=Josh Levs}}</ref> මැයි 2 වනදා පොලීසිය, පැහැර ගැනීමට ලක්වූ බාලිකාවන්ගේ නිවැරදි ප්‍රමාණය පැහැදිලි නැති බව කියා සිටින ලදී.<ref name=AA52>{{cite news|title=නයිජීරියන් පොලිස් බිගිං ඩොකියුමන්ටේෂන් ඔෆ් කිඩ්නැප්ඩ් ගල්ස්|work=ප්‍රමියම් ටයිම්ස්|publisher=All Africa|date=2 මැයි 2014|url=http://allafrica.com/stories/201405021865.html|accessdate=8 මැයි 2014}}</ref> මැයි 4 වැනිදා, එනම් පැහැර ගැනීම සිදුවී සති 3 කට ආසන්න කාලයක් ගෙවුනු තැන, නයිජීරියාවේ ජනපති [[ගුඩ්ලක් ජොනතන්]] මේ සිදුවීම සම්බන්ධව ප්‍රථම වරට ප්‍රසිද්ධියේ කථා කරමින් කියා සිටියේ, පැහැර ගැණුනු ගැහැණු දරුවන් බේරා ගැනීමට ඔහුගේ රජය හැකි සෑම දේම කරන බවයි.<ref name=BBC /> ඊට අමතරව ඔහු, වින්දිතයන්ගේ දෙමාපියන්ටද චෝදනා කරමින් කියා සිටියේ, දරුවන් පිළිබඳ ප්‍රමාණවත් තොරතුරු ඔවුන් විසින් පොලීසියට ලබා දී නැති බවයි.<ref name=sell /> බෝකෝ හරාම් නායක අබුබකාර් ශෙකාවු විසින් 2014 මැයි 5 වනදා මාධ්‍යයට නිකුත් කල විඩියෝ පටයකින්, මෙම සිදුවීමේ වගකීම භාර ගනු ලැබූ අතර, "දෙවියන් විසින් තමන්ට නියම කල පරිදි, පැහැර ගත් ගැහැණු දරුවන් විකිණීමට කටයුතු කරන බවත්;... උන්වහන්සේගේ (දෙවියන්ගේ) නියමයන් ක්‍රියාවට නංවන බවත්" පැවසෙන අබුබකාර්ගේ දර්ශන පෙළක් එහි ඇතුලත්ව තිබුණි.<ref name=BBC>{{cite web | url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-27283383 | title=බෝකෝ හරාම් ඇඩිමිට්ස් ඇබ්ඩක්ටිං නයිජීරියා ගල්ස් ෆ්‍රොම් චිබොක් | work=BBC | date=5 මැයි 2014 | accessdate=7 මැයි 2014}}</ref> ගැහැණුන් පාසල් නොයා යුතු බවත්, ඒ වෙනුවට ඔවුන් විවාහ විය යුතු බවත්, එම විඩියෝ පටයේ තව දුරටත් සඳහන් විණි. කෙසේ නමුදු මෙම විඩියෝ පටය, පැහැර ගැනීමට ලක්වූ දරුවන් විකුණා තිබෙන බවට පලවූ වාර්ථා නිකුත්වීමට ප්‍රථමව හෝ පසුව නිර්මාණය කල එකක්දැයි යන්න නිශ්චිතව පැහැදිලි නැත.<ref name=BBC /> ==ප්‍රතිචාර== [[File:Michelle-obama-bringbackourgirls.jpg|thumbnail|right|ඇමරිකානු ජනපති ආර්යා, මිෂෙල් ඔබාමා පැහැරගැන්මට ලක්වූ දැරිවියන් නැවත ගෙනඑන ලෙස දැක්වෙන පුවරුවක් අතැතිව]] මේ සිදුවීමට ප්‍රතිචාර ලෙස, නයිජීරියාවේ හිටපු එක්සත් ජනපද තානාපති ජෝන් කැම්බෙල් ප්‍රකාශ කලේ, බෝකෝ හරාම් ත්‍රස්තවාදීන්ගේ ශක්තිය බලාසිටිද්දී වැඩිවන බවත්, සිය රටවැසියන්ට ආරක්ෂාව ලබාදීමේ රජයේ හැකියාව බලාසිටිද්දීම අඩුවන බවත්ය.<ref name=USAToday>{{cite news|title=ටෙරරිස්ට් කිඩ්නැප් මොර් දෑන් 200 නයිජීරියන් ගල්ස්|date=21 අප්‍රියෙල් 2014|work=USA Today|author=Oren Dorell|url=http://www.usatoday.com/story/news/world/2014/04/21/parents-234-girls-kidnapped-from-nigeria-school/7958307/|accessdate=8 මැයි 2014}}</ref> අත්ලාන්තික් කවුන්සිලයේ අධ්‍යක්ෂක ජේ. පීටර් ද ප්‍රකාශ කර සිටියේ "පැහැර ගත් නිවැරදි සංඛාවවත් ලබාගැනීමට නයිජීරියානු රජය අපොහොසත් වීම, තවදුරටත් ඔවුන්ගේ ආණ්ඩු පද්ධතියේ අසමත්කම දැඩිලෙස ප්‍රත්‍යක්ෂ කරන බවයි".<ref name=USAToday /> එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ ලේකම් [[බැං කි-මූන්]] සහ [[යුනිසෙෆ්]] සංවිධානයද මෙම පැහැර ගැනීමේ සිදුවීම හෙලා දකින ලදී.<ref>{{cite press release|title=යූඑන් කෝල්ස් ෆෝර් ඉමීඩියට් රිලීස් ඔෆ් ඇබ්ඩක්ටඩ් ස්කූල් ගල්ස් ඉන් නෝර්ත්-ඊස්ටර්න් නයිජීරියා|url=http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=47593#.U1e0XVVdUZM|accessdate=8 මැයි 2014|publisher=UN නිව්ස් සෙන්ටර්}}</ref> ==සිදුවීම සම්බන්ධව කාලානුරූපි තොරතුරු== {| class="sortable wikitable" ! දිනය ! වාර්තාවූ සිදුවීම |-style="background-color:#ffcc00; font-weight: bold" | *අප්‍රියෙල් 15 || 250 කට වැඩි ගැහැණු දරුවන් පිරිසක්, බෝකෝ හරාම් ඉස්ලාමීය අන්තවාදීන් පිරිසක් විසින් පැහැර ගැනීම. |- | *මැයි 5 || බෝකෝ හරාම් නායක අබුබකාර් ශෙකාවු විසින් මෙම සිදුවීමේ වගකීම භාරගනිමින් විඩියෝවක් නිකුත් කිරීම. පැහැර ගත් දැරිවියන් දෙවියන්ගේ කැමැත්ත පරිදි විකුණා දමන බවට එහි සඳහන් වීම.<ref>{{cite news|title=බෝකෝ හරාම් ලීඩර් අබුබකාර් ශෙකාවු රිලීසස් විඩියෝ ඔන් කිඩ්නැපිං ඔෆ් චිබොක් ගර්ල්ස්|url=http://www.360nobs.com/2014/05/boko-haram-leader-abubakar-shekau-releases-video-on-kidnapping-of-chibok-girls-watch/|date=6 මැයි 2014|access-date=2014-05-09|archive-date=2014-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20140510050248/http://www.360nobs.com/2014/05/boko-haram-leader-abubakar-shekau-releases-video-on-kidnapping-of-chibok-girls-watch/|url-status=dead}}</ref> |- | *මැයි 7 || බොකෝහරම් ත්‍රස්තවාදීන් විසින් පැහැර ගත් නයිජීරියානු පාසල් සිසුවියන් මුදා ගැනීම සඳහා, තම රට ආධාර කරන බවට, ඇමරිකාව විසින් ප්‍රකාශ කිරීම.<ref>{{cite news|title=ඇමරිකාව සිසුවියන් මුදා ගැනීමට සැරසේ. |url=http://www.hirunews.lk/sinhala/82711|date=7 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 8 || නයිජීරියාවේ පැහැර ගැනීමට ලක්ව සිටින පාසල් සිසුවියන් බේරා ගත යුතු බවට, මලාලා යූසුෆ්සායි කියා සිටීම.<ref>{{cite news|title=නයිජීරියාවේ පැහැර ගැනීමට ලක්වූ පාසල් සිසුවියන් මුදා ගත යුතුයි. - මලාලා. |url=http://www.hirunews.lk/sinhala/82793|date=8 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 8 || නයිජීරියාවේ පැහැර ගැනීමට ලක්ව සිටින පාසල් සිසුවියන් නිදහස් කරන ලෙස ඉල්ලමින් වතිකානය නිවේදනයක් නිකුත් කිරීම.<ref>{{cite news|title=වතිකාන් කෝල්ස් ෆොර් රිලීස් ඔෆ් කිඩ්නැප්ඩ් නයිජීරියන් ගර්ල්ස්. |url=http://www.religionnews.com/2014/05/08/vatican-calls-release-kidnapped-nigerian-girls/|date=8 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 8 || නයිජීරියාවේ පැහැර ගැනීමට ලක්ව සිටින පාසල් සිසුවියන් බේරා ගැනීමට සහය වන බවට, ඇමරිකාව, එක්සත් රාජධානිය සහ ප්‍රංශය යන රටවල් ප්‍රකාශ කර සිටීම.<ref>{{cite news|title=නයිජීරියා කිඩ්නැපිං: යූඑස්, යූකේ, ෆ්‍රාන්ස්, ජොයින් ෆොර්සස් ටු රෙස්කියු ගර්ල්ස් කිඩ්නැප්ඩ් බයි බෝකෝහරාම්. |url=http://www.christiantoday.com/article/nigeria.kidnapping.us.uk.france.join.forces.to.rescue.nigerian.girls.kidnapped.by.boko.haram/37296.htm|date=9 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 8 || පැහැර ගැනීමට ලක්වූ පාසල් සිසුවියන් බේරා ගැනීමට තමන් ප්‍රතිඥා දෙන බව, නයිජීරියානු ජනපති ගුඩ්ලක් ජොනතන් කියා සිටීම.<ref>{{cite news|title=නයිජීරියා'ස් ප්‍රසිඩන්ට් ප්ලෙජ් ටු ෆ්‍රී කිඩ්නැප්ඩ් ගර්ල්ස්|url=http://www.hindustantimes.com/world-news/nigeria-s-president-pledges-to-free-kidnapped-girls/article1-1217005.aspx|date=9 මැයි 2014|access-date=2014-05-09|archive-date=2014-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20140509012052/http://www.hindustantimes.com/world-news/nigeria-s-president-pledges-to-free-kidnapped-girls/article1-1217005.aspx|url-status=dead}}</ref> |- | *මැයි 9 || බෝකෝ හරාම් ඉස්ලාමීය අන්තවාදී කල්ලිය විසින් එරට පාසල් දැරියන් 250 කට වැඩි පිරිසක් පැහැර ගැනීමේ සිද්ධියට විරෝධය පළ කරමින්, ශ්‍රී ලංකාවේ පැවැත්වෙන ලෝක තරුණ සමුළුවට (මැයි 6-10) සහභාගී වීමට පැමිණි පිරිසක් මෙරට බණ්ඩාරනායක අනුස්මරණ ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණ ශාලා පරිශ්‍රයේදී උද්ඝෝෂණයක් පැවැත්වීම.<ref>{{cite news|title=ලංක‍ාවේදී නයිජීරියානුවන් විරෝධයේ....! |url=http://sinhala.adaderana.lk/news.php?mode=head&nid=3067|date=9 මැයි 2014}}</ref> <ref>{{cite news|title=ලෝක තරුණ සමුළුවට පැමිණි පිරිසක් කොළඹ දී උද්ඝෝෂණයක. |url=http://www.hirunews.lk/sinhala/82900|date=9 මැයි 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=ලෝක තරුණ සමුළුවේ මාධ්‍ය මධ්‍යස්ථානය ඉදිරිපිට උද්ඝෝෂණයක්.|url=http://newsfirst.lk/sinhala/2014/05/%E0%B6%BD%E0%B7%9D%E0%B6%9A-%E0%B6%AD%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%AB-%E0%B7%83%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B7%85%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B7%9A-%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B0%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA-%E0%B6%B8/|date=9 මැයි 2014|access-date=2014-05-09|archive-date=2014-05-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140511065330/http://newsfirst.lk/sinhala/2014/05/%E0%B6%BD%E0%B7%9D%E0%B6%9A-%E0%B6%AD%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%AB-%E0%B7%83%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B7%85%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B7%9A-%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B0%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA-%E0%B6%B8/|url-status=dead}}</ref> |- | *මැයි 12 || පැහැර ගැනීමට ලක්වූ පාසල් සිසුවියන් රට තුළම රඳවාගෙන ඇති බවට තොරතුරු අනාවරණය වීම.<ref>{{cite news|title=පැහැරගත් නයිජීරියානු පාසල් සිසුවියන් ගැන තොරතුරු රැසක් හෙළිවේ|url=http://www.hirunews.lk/sinhala/83108|date=12 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 12 || පැහැර ගැනීමට ලක්වූ පාසල් සිසුවියන් පිරිසකගේ විඩියෝ දර්ශන පෙලක්, බෝකෝහරාම් ත්‍රස්තවාදීන් විසින් නිකුත් කිරීම. නයිජීරියා රජය විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන සිටින සිය අන්තවාදී සගයින් නිදහස් කරන තුරු, මෙම දැරියන්ද තම සංවිධානය යටතේ තව දුරටත් රඳවාගෙන සිටින බවට ඉන් තර්ජනය කිරීම.<ref>{{cite news|title=නයිජීරියා කිඩ්නැප්ඩ් ගර්ල්ස් ෂොවුන් ඉන් බෝකෝ හරාම් විඩියෝ'|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-27373287|date=12 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 13 || සිය අත්අඩංගුවේ පසුවන බෝකෝහරාම් සිරකරුවන් නිදහස් කිරීම නයිජීරියා රජය ප්‍රතික්ෂේප කර කිරීම.<ref>{{cite news|title=ඉස්ලාමීය අන්තවාදීන් මුදා හැරීම නයිජීරියාව ප‍්‍රතික්ෂේප කරයි|url=http://www.hirunews.lk/sinhala/83158|date=13 මැයි 2014}}</ref> |- | *මැයි 17 || අප්‍රිකානු රටවල්, නයිජීරියාව පදනම් කර ගත් බෝකෝහරාම් ත්‍රස්ත සංවිධානයට එරෙහිව ක්‍රියාත්මක වීමට තීරණය කිරීම.<ref>{{cite news|title=අෆ්‍රිකන් කන්ට්‍රීස් ඩික්ලෙයාර් වෝර් ඔන් බෝකෝහරාම් |url=http://www.aljazeera.com/news/africa/2014/05/nigeria-neighbours-pledge-war-boko-haram-201451716358410917.html|date=17 මැයි 2014}}</ref> |- |} ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} ==බාහිර සබැඳි== {{commonscat}} *[http://en.minguo.info/wiki/forgotten/nigerian_schoolgirls ද ෆොගොටන් වන්ස් ප්‍රොජෙක්ට්] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502033110/http://en.minguo.info/wiki/forgotten/nigerian_schoolgirls |date=2014-05-02 }} ෆීචර්ස් ඇන් ඇක්ටිවිස්ට්-ලෙඩ් කැම්පේන් ෆෝර් ද රෙස්කියු ඔෆ් ද ස්ටුඩන්ට්ස් *[https://twitter.com/BringGirlsBack @BringGirlsBack - අ ට්ව්ටර් චැනල් ඩිවෝටඩ් ටු ද කිඩ්නැප්ඩ් ස්ටුඩන්ට්ස්] *[http://www.salon.com/2014/04/30/why_is_the_media_ignoring_200_missing_girls/ වයි ඉස් ද මීඩියා ඉග්නරිං 200 මිසිං ගල්ස්?] (Salon.com) [[ප්‍රවර්ගය:2014 නයිජීරියාව]] [[ප්‍රවර්ගය:පැහැර ගැනීම්]] pp5rpvse2cactmc16xbnx94hnl46kel 0 54829 751308 314087 2025-06-26T17:06:03Z CommonsDelinker 157 [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name), හේතුව ලෙස දක්වා [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] විසින් QtubIronPillar.JPG ගොනුවේ නම [[c:File:Dhaj_the_Great_Iron_Pillar,_Delhi.jpg|Dhaj_the_Great_Iron_Pi 751308 wikitext text/x-wiki [[Image:Dhaj the Great Iron Pillar, Delhi.jpg|thumb|right|[[Iron pillar of Delhi|Iron pillar]] at Delhi, India, containing 98% wrought iron]] {{Steels}} සැකසූ යකඩ යන්නට ආසන්න තේරුමක් ඇති '''රොට් අයන්''' යන ඉංග්‍රීසියෙන් ව්‍යුත්පන්න වදනින් සාමාන්‍යයෙන් හැඳින්වෙන්නේ [[මාත්තු]] [[යකඩ]] වර්ගයකි. ==සංයුතිය== * 0.04 to 0.08% කාබන් ( very low in contrast to [[cast iron]] (2.1% to 4%) * 2% fibrous [[Inclusion (mineral)|inclusions]] known as [[slag]] * ඉතිරිය යකඩ [[ප්‍රවර්ගය:ගෙඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය]] [[ප්‍රවර්ගය:යකඩ]] lnsb4m4q4ga2ov70f06dn7756hi7nx1 0 58043 751525 699453 2025-06-27T07:11:16Z 61.245.171.219 751525 wikitext text/x-wiki == පිටසක්වල ජීවීන් සෙවීමට කරන ලද ව්‍යාපෘති == === සෙටී ව්‍යාපෘතිය (SETI- Search for Extraterrestrial Intelligence) === {{ප්‍රධාන ලිපිය|සෙටී}} මෙය 1961 දී තාරකා විද්‍යාඥයන් හා රේඩියෝ ඉන්ජිනේරුවන් පිරිසක් විසින් පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවීන් සෙවීම අරමුණු කොටගෙන පැවැත්වූ සමුලුවක ප්‍රතිඵලයකි. [[ෆ්රෑන්ක් ඩ්‍රේක්|ෆ්රෑන්ක් ඩ්රේක්]] නම් විද්‍යාඥයා තම පිටසක්වල ජීවීන් සෙවීමේ සමීකරණය ප්‍රථම වරට ඉදිරිපත් කළේ මෙම සමුලුවේදීය. ==== ප්‍රධාන ශාඛා ==== * ෆීනික්ස් (PHEONIX) * බෙටා (BETA-Billion channel Extra Terrestrial Assay) * මෙටා (META-Million channel Extra Terrestrial Assay) * සෙරන්ඩිප් (SERENDIP-Search for Extraterrestrial Radio Emissions from Near by Developed Inteligent Populations) [[ප්‍රවර්ගය:පිටසක්වල ජීවීන්]] [[ප්‍රවර්ගය:තාරකා විද්‍යාව]] [[ප්‍රවර්ගය:විද්‍යාව]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවියෝ]] 5llz9rjcxl0xo2a5q5jj1hzpylat5z0 751665 751525 2025-06-27T11:17:44Z Ttheek 66430 Restored revision 699453 by [[Special:Contributions/Wikiceylon.pvt|Wikiceylon.pvt]] ([[User talk:Wikiceylon.pvt|talk]]): Blanking (TwinkleGlobal) 751665 wikitext text/x-wiki '''පිටසක්වල ජීවින්''' යනු [[මහ පොළොව|පෘථිවිය]] හැර විශ්වයේ වෙනත් ස්ථානවල ජීවත් වෙතැයි සැළකෙන [[උපන්‍යාසය|උපකල්පිත]] [[ජීවය|ජීව]] විශේෂයන්‍ ය. සරල [[ප්‍රාග් න්‍යෂ්ටික]] ජීවින්ගේ සිට [[මිනිසා]] තරම් හෝ ඊට වඩා [[බුද්ධිය|බුද්ධිමත්]] ජීවින් විශ්වය තුල සිටීමට ඉඩ ඇත. [[ක්ෂීර පථය|ක්ෂීරපථය]] තුල ජීවත්වන බුද්ධිමත් ජීව විශේෂයන් ගණන තක්සේරු කිරීම සඳහා [[ඩ්‍රේක් සමීකරණය]] යොදාගැනේ. පිටසක්වල ජීවය ගැන සොයන විද්‍යාව [[තාරකා ජීව විද්‍යාව]] ලෙස හැඳින්වේ. 20 වන ශත වර්ෂයේ මැද භාගයේ සිටම පිටසක්වල ජීවය ඇත්දැයි සෙවීම සඳහා සක්‍රීයව පර්‍යේෂන සිදු කෙරුනි. පිටසක්වල ජීවින් (විශේෂයෙන්ම පිටසක්වල බුද්ධිය) ගැන සංකල්පය මිනිසාගේ සංස්කෘතියට විශාල බලපෑමක් එල්ල කර ඇත. වසර ගණනාවක් පුරා විද්‍යා ප්‍රබන්ධ මගින් පිටසක්වල ජීවීන් විවිධාකාරයෙන් දක්වා ඇත. පිටසක්වල ජීවය සමග සන්නිවේදනය කිරීමට උත්සාහ කිරීම ප්‍රඥාවන්ත ක්‍රියාවක්ද යන්න දැඩි ලෙස විවාදයට ලක්වන කරුණකි. එක් පාර්ශවයක් පිටසක්වල ජීවින් සමග කෙසේ හෝ සම්බන්ධයක් ඇති කර ගත යුතු යැයි පවසන අතර අනෙක් පාර්ශවය තර්ක කරනුයේ පිටසක්වල ජිවින්ගේ අවධානය පෘථිවියට ලබාගැනීම අනතුරුදායක විය හැකි බවයි. තාක්ෂණිකව දියුණු මිනිස් සමාජයන් වීසින් නොදියුණු සමාජයන් විනාශයට පත් කළ ආකාරයටම, දියුණු පිටසක්වල ශිෂ්ඨාචාරයක් ද මිනිසුන්ට සළකනු ඇතැයි ඔවුන් හේතු දක්වති. == පිටසක්වල ජීවීන් සෙවීමට කරන ලද ව්‍යාපෘති == === සෙටී ව්‍යාපෘතිය (SETI- Search for Extraterrestrial Intelligence) === {{ප්‍රධාන ලිපිය|සෙටී}} මෙය 1961 දී තාරකා විද්‍යාඥයන් හා රේඩියෝ ඉන්ජිනේරුවන් පිරිසක් විසින් පිටසක්වල බුද්ධිමත් ජීවීන් සෙවීම අරමුණු කොටගෙන පැවැත්වූ සමුලුවක ප්‍රතිඵලයකි. [[ෆ්රෑන්ක් ඩ්‍රේක්|ෆ්රෑන්ක් ඩ්රේක්]] නම් විද්‍යාඥයා තම පිටසක්වල ජීවීන් සෙවීමේ සමීකරණය ප්‍රථම වරට ඉදිරිපත් කළේ මෙම සමුලුවේදීය. ==== ප්‍රධාන ශාඛා ==== * ෆීනික්ස් (PHEONIX) * බෙටා (BETA-Billion channel Extra Terrestrial Assay) * මෙටා (META-Million channel Extra Terrestrial Assay) * සෙරන්ඩිප් (SERENDIP-Search for Extraterrestrial Radio Emissions from Near by Developed Inteligent Populations) [[ප්‍රවර්ගය:පිටසක්වල ජීවීන්]] [[ප්‍රවර්ගය:තාරකා විද්‍යාව]] [[ප්‍රවර්ගය:විද්‍යාව]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවියෝ]] eouromoay5aqp74e2ixpborylyk108r 0 62022 751420 744611 2025-06-27T06:28:30Z Ttheek 66430 Adding [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751420 wikitext text/x-wiki {{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}} {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් |native_name = {{Nobold|Donald Trump}} |image = TrumpPortrait.jpg |alt = |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 47 වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජේ. ඩී. වෑන්ස්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2025 |predecessor = [[ජෝ බයිඩන්]] |birth_name = ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප් |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |1946|6|14}} |birth_place = [[නිව්යෝර්ක් නගරය]]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> |death_date = |death_place = |nationality = {{US}} |party = [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] (2012–වර්තමානය) |otherparty = {{සරලලැයිස්තුව| * රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (1987–99, 2009–11) * ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි රිෆෝම් පක්ෂය] (1999–2001) * ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය) (2001–09) * ස්වාධීන දේශපාලනඥයා (2011–12) }} |spouse = {{සරලලැයිස්තුව| * {{විවාහය|ඉවානා සෙල්නිච්කෝවා<br />|April 9, 1977|1990|reason=divorced}} * {{විවාහය|මාර්ලා මේප්ල්ස්<br />|December 20, 1993|1999|reason=divorced}} * {{විවාහය|මලානියා ට්‍රම්ප්<br />|January 22, 2005}} }} |children = {{සරලලැයිස්තුව| * ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් කණි. * ඉවන්කා ට්‍රම්ප් * එරික් ට්‍රම්ප් * ටිෆනි ට්‍රම්ප් * බැරන් ට්‍රම්ප් * <!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> }} |relatives = ට්‍රම්ප් පවුල |residence = මාර්-අ'-ලාගෝ, වෙස්ට් පාම් බීච්, [[ෆ්ලොරිඩා]] |education = {{සරලලැයිස්තුව| * ෆොර්ඩම් විශ්වවිද්‍යාලය * පෙන්සිල්වේනියා විශ්වවිද්‍යාලය ([[විද්‍යාවේදී උපාධිය |බීඑස්]]) }} |occupation = {{සරලලැයිස්තුව| * {{ubl|නිශ්චල දේපොළ ප්‍රවර්ධක|(ද ට්‍රම්ප් ඕර්ගනයිසේෂන්)}} * {{ubl|රූපවාහිනී නිෂ්පාදකයා|(දි ඇප්‍රෙන්ටිස් (එ.ජ. රූපවාහිනී කතාමාලාව))}} }} |signature = Donald Trump (Presidential signature).svg |signature_alt = Donald J Trump stylized autograph, in ink |website = {{සරලලැයිස්තුව| * {{url|https://whitehouse.gov|ධවල මන්දීර වෙබ් අඩවිය }} * {{url|https://donaldjtrump.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය }} <!-- hide pending further discussion * --> * {{url|https://x.com/POTUS|ජනාධිපතිමය X (ට්විටර්) ගිණුම}} ** {{url|https://x.com/realDonaldTrump|පෞද්ගලික X (ට්විටර්) ගිණුම}} }} <nowiki>}}</nowiki> |caption=ට්‍රම්ප් 2025 දී|office2=[[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 45 වන ජනාධිපතිවරයා]]|successor2=[[ජෝ බයිඩන්]]|predecessor2=[[බරාක් ඔබාමා]]|vicepresident2=[[මයික් පෙන්ස්]]|term_start2=ජනවාරි 20, 2017|term_end2=ජනවාරි 20, 2021}} '''ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප්''' (උපත ජුනි 14, 1946) යනු ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මාධ්‍ය පෞරුෂයක්, ව්‍යාපාරිකයෙක් සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයේ 45 වන සහ 47 වන වත්මන් ජනාධිපතිවරයා]] වේ. ට්‍රම්ප් 1968 දී [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා]] විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේය. ඔහුගේ පියා 1971 දී පවුලේ දේපල වෙළඳාම් ව්‍යාපාරයේ සභාපති බවට පත් කළේය. ට්‍රම්ප් එය [[The Trump Organization|ට්‍රම්ප් සංවිධානය]] ලෙස නම් කළ අතර අහස ගොඩනැගිලි, හෝටල්, කැසිනෝ සහ ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාංගණ ඉදිකිරීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා සමාගම නැවත යොමු කළේය. 1990 දශකයේ අග භාගයේ ව්‍යාපාරික අසාර්ථකත්වයන් මාලාවකින් පසුව, ඔහු බොහෝ දුරට ට්‍රම්ප් නමට බලපත්‍ර ලබා දෙමින් අතුරු ව්‍යාපාර දියත් කළේය. 2004 සිට 2015 දක්වා ඔහු රියැලිටි රූපවාහිනී කතා මාලාව ''[[The Apprentice (American TV series)|The Apprentice]]'' හි සම-නිෂ්පාදනය සහ සත්කාරකත්වය දරයි. ඔහු සහ ඔහුගේ ව්‍යාපාර ව්‍යාපාර බංකොලොත් වීම් හයක් ඇතුළුව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග 4,000කට වඩා පැමිණිලිකරුවන් හෝ විත්තිකරුවන් වී ඇත. ට්‍රම්ප් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2016|2016 ජනාධිපතිවරණයේදී]] [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂක [[හිලරි ක්ලින්ටන්|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[Republican Party (United States)|රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ජයග්‍රහණය කළේ මහජන ඡන්දයෙන් පරාජයට පත්වෙමින්. {{විස්තරාත්මක සටහන්|Presidential elections in the U.S. are decided by the [[United States Electoral College|Electoral College]]. Each state names a number of electors equal to its representation in [[United States Congress|Congress]] and (in most states) all electors vote for the winner of their state's popular vote.|name=electoral-college}} [[Mueller special counsel investigation|මුලර් විශේෂ උපදේශක පරීක්ෂණයෙන්]] තීරණය වූයේ ට්‍රම්ප්ට පක්ෂව [[Russian interference in the 2016 United States elections|රුසියාව 2016 මැතිවරණයට මැදිහත් වූ]] බවයි. උද්ඝෝෂනය අතරතුර, ඔහුගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් ජනතාවාදී, ආරක්ෂණවාදී සහ ජාතිකවාදී ලෙස විස්තර කරන ලදී. ඔහුගේ තේරී පත්වීම සහ ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විරෝධතාවලට තුඩු දුන්නේය. පූර්ව හමුදා හෝ රජයේ අත්දැකීම් නොමැති එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ඔහු විය. ට්‍රම්ප් කුමන්ත්‍රණ න්‍යායන් ප්‍රවර්ධනය කළ අතර ඇමරිකානු දේශපාලනයේ පෙර නොවූ විරූ මට්ටමකට ඔහුගේ ව්‍යාපාර සහ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ බොහෝ ව්‍යාජ සහ නොමඟ යවන ප්‍රකාශ කළේය. ඔහුගේ බොහෝ අදහස් සහ ක්‍රියා වාර්ගික ආරෝපණය, ජාතිවාදී සහ ස්ත්‍රී ද්‍රෝහී ලෙස සංලක්ෂිත වේ. ජනාධිපති ලෙස, ට්‍රම්ප් මුස්ලිම් බහුතරයක් සිටින රටවල් කිහිපයක පුරවැසියන්ට [[Executive Order 13769|සංචාරක තහනමක් පැනවීමට නියෝග කළේය]], එක්සත් ජනපද &#x2013; මෙක්සිකෝ දේශසීමාවේ තාප්පයක් ඉදිකිරීම සඳහා මිලිටරි අරමුදල් හරවා යවා, සහ [[Trump administration family separation policy|පවුල් වෙන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක්]] ක්‍රියාත්මක කළේය. ඔහු පාරිසරික ප්‍රතිපත්ති සහ රෙගුලාසි 100කට වඩා ඉවත් කළේය. ඔහු 2017 [[Tax Cuts and Jobs Act|බදු කප්පාදු සහ රැකියා පනතට]] අත්සන් තැබුවේය, එය බදු කපා හැරීම සහ [[Affordable Care Act|දැරිය හැකි සත්කාර පනතේ]] [[Health insurance mandate|පුද්ගල සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණ වරම]] දණ්ඩනය ඉවත් කළේය. ඔහු [[Neil Gorsuch|නීල් ගොර්සුච්]], [[Brett Kavanaugh|බ්‍රෙට් කැවනෝ]] සහ [[Amy Coney Barrett|ඇමී කෝනි බැරට්]] එක්සත් ජනපද ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පත් කළේය. ඔහු [[COVID-19 pandemic in the United States|COVID-19 වසංගතයට]] සෙමින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය, සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්ගේ බොහෝ නිර්දේශ නොසලකා හරිමින් හෝ පරස්පර කළේය, පරීක්ෂණ ප්‍රයත්නයන්ට මැදිහත් වීමට දේශපාලන බලපෑම් භාවිතා කළේය, සහ ඔප්පු නොකළ ප්‍රතිකාර පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු පතුරුවා හැරියේය. ට්‍රම්ප් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළ අතර යෝජිත [[Trans-Pacific Partnership|ට්‍රාන්ස් පැසිෆික් හවුල්කාරිත්ව]] වෙළඳ ගිවිසුම, දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ [[Paris Agreement|පැරිස් ගිවිසුම]] සහ [[Joint Comprehensive Plan of Action|ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන්]] එක්සත් ජනපදය ඉවත් කළේය. ඔහු තුන් වතාවක් උතුරු කොරියානු නායක [[කිම් ජොං අං|කිම් ජොන් උන්]] හමු වූ නමුත් න්‍යෂ්ටික අවිහරණය සම්බන්ධයෙන් කිසිදු ප්‍රගතියක් ලබා නැත. [[ජෝ බයිඩන්|ජෝ බයිඩෙන්]] විමර්ශනය කරන ලෙස යුක්රේනයට බලපෑම් කිරීමෙන් පසු බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ කොන්ග්‍රසයට බාධා කිරීම සහ [[Second impeachment of Donald Trump|2021 දී]] කැරැල්ල උසිගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් [[First impeachment of Donald Trump|2019 දී]] දෙවරක් දෝෂාභියෝගයට ලක් වූ එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ට්‍රම්ප් ය. සෙනෙට් සභාව ඔහු නඩු දෙකෙන්ම නිදොස් කොට නිදහස් කළේය. ට්‍රම්ප් [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය|2020 ජනාධිපතිවරණයෙන්]] බිඩෙන්ට පරාජය වූ නමුත් එය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. ඔහු පුලුල්ව පැතිරුනු මැතිවරණ වංචාවක් ව්‍යාජ ලෙස ප්‍රකාශ කල අතර [[Attempts to overturn the 2020 United States presidential election|ප්‍රතිඵලය උඩු යටිකුරු කිරීමට උත්සාහ කලේය]] . 2021 ජනවාරි 6 වන දින, ඔහු තම ආධාරකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ [[ජනවාරි 6 එක්සත් ජනපදයේ කැපිටල් ප්‍රහාරය|ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් පහර දුන්]] [[එක්සත් ජනපද කැපිටල් ගොඩනැගිල්ල|එක්සත් ජනපද කැපිටල්]] වෙත ගමන් කරන ලෙසයි. විද්වතුන් සහ ඉතිහාසඥයන් [[Historical rankings of presidents of the United States|ට්‍රම්ප් ශ්‍රේණිගත කරන්නේ]] ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ නරකම ජනාධිපතිවරුන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙසය. ධූරයෙන් ඉවත් වූ දා සිට, ට්‍රම්ප් රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ ආධිපත්‍යය දිගටම පවත්වා ගෙන යන අතර [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] දී නැවතත් ඔවුන්ගේ නාමයෝජනා වේ. 2024 මැයි මාසයේදී, නිව් යෝර්ක් හි ජූරි සභාවක් විසින් 2016 මැතිවරණයට බලපෑම් කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස [[Stormy Daniels–Donald Trump scandal|ස්ටෝමි ඩැනියල්ස්ට මුදල් ගෙවීමට]] අදාළ ව්‍යාපාරික වාර්තා ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීමේ [[Prosecution of Donald Trump in New York|සාපරාධී චෝදනා 34කට ට්‍රම්ප් වැරදිකරු බව තීරණය කළ අතර]], ඔහුව වරදකරු කළ පළමු හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බවට පත් කළේය. අපරාධය. ඔහු [[FBI investigation into Donald Trump's handling of government documents|රහසිගත ලේඛන සාවද්‍ය ලෙස පරිහරණය කිරීම]] සහ 2020 ජනාධිපතිවරණය පෙරලා දැමීමේ උත්සාහයන් සම්බන්ධයෙන් තවත් අපරාධ 54 ක් සම්බන්ධයෙන් ඔහුට තවත් අධිකරණ බල ප්‍රදේශ තුනක අධිචෝදනා ගොනු කර ඇත. සිවිල් නඩු වලදී, ට්‍රම්ප් [[E. Jean Carroll v. Donald J. Trump|2023 දී ලිංගික අපයෝජන සහ අපකීර්තියට, 2024 දී අපහාසයට]] සහ [[New York business fraud lawsuit against the Trump Organization|2024 දී මූල්‍ය වංචාවලට]] වගකිව යුතු බව සොයා ගන්නා ලදී. [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේදී]], එවකට උපජනාධිපතිනිය වූ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂිකා [[කමලා හැරිස්]] පරදවා, එක්සත් ජනපදයේ 47 වන ජනාධිපති ලෙස දෙවන ධුර කාලයක් දිනාගැනීමට ට්‍රම්ප් සමත් විය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == === ළමා අවධිය === [[ගොනුව:Donald_Trump_NYMA.jpg|alt=A black-and-white photograph of Donald Trump as a teenager, smiling, wearing a dark pseudo-military uniform with various badges and a light-colored stripe crossing his right shoulder|thumb|ට්‍රම්ප් [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමියේ]], 1964]] වර්ෂ 1946 ජූනි මස 14 වන දින නිව්යෝක් නුවර ජනාවාසයක් වන ජමෙයිකා එස්ටේට්ස්, කුවින්ස් හි ට්‍රම්ප් උපත ලැබීය.<ref name="horowitz">{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=September 22, 2015 |title=Donald Trump’s Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It |url=http://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |access-date=July 3, 2016 }}</ref><ref name="jamaica">{{cite web |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |website=[[Fox News Channel|FOX News]] |format=PDF |archiveurl=http://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=March 28, 2011 |url-status=live |accessdate=July 3, 2016 }}</ref> ඔහු ගෘහණියක් හා ධානපතිනියක<ref name="auto5">{{cite news |date=August 9, 2000 |title=Mary MacLeod Trump Philanthropist, 88 |url=http://www.nytimes.com/2000/08/09/nyregion/mary-macleod-trump-philanthropist-88.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |type=Obituary |access-date=July 3, 2016 }}</ref> වූ මේරි ට්‍රම්ප් (විවාහයට පෙර මක්ලවුඩ්, 1912–2000) සහ ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් වූ ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප් (1905–1999) යන විවාහක යුවලගේ ළමුන් පස් දෙනාගෙන් සතර වැන්නා ය. මේරි ස්කොට්ලන්තයේ ලුවිස් දූපතේ පිහිටා ඇති ටොන්ග් ග්‍රාමයේ උපත ලැබූවකි.<ref name="scottish">{{cite web |url=http://www.scottishroots.com/people/donald.php |title=Donald Trump |website=Scottish Roots Ancestral Research Service |accessdate=February 12, 2014 }}</ref> වර්ෂ 1930 දී ඇයට වයස අවුරුදු 18 දී අමෙරිකාවට සංක්‍රමණය කළ ඇය එහිදී ගෘහ සේවිකාවක් ලෙස වසර හතරකට වඩා වැඩි කාලයක් සේවය කළා ය.<ref name = "mary1">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title=The mysterious Mary Trump: The full untold story of how a young Scotswoman escaped to New York and raised a US presidential candidate |url=http://www.thenational.scot/news/the-mysterious-mary-trump-the-full-untold-story-of-how-a-young-scotswoman-escaped-to-new-york-and-raised-a-us-presidential-candidate.17824 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref><ref name = "mary2">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title= An inconvenient truth? Donald Trump’s Scottish mother was a low-earning migrant |url= http://www.thenational.scot/news/an-inconvenient-truth-donald-trumps-scottish-mother-was-a-low-earning-migrant.17822 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref> එහි දී ෆ්‍රෙඩ්ව දැන හඳුනාගත් ඇය 1936 දී ඔහු සමග විවාහ වී කුවින්ස් හි පිහිටි ජමෙයිකා එස්ටේට්ස් හි පදිංචි වූවා ය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ෆ්‍රෙඩ් නගරයේ විශාලතම ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් විය.<ref name="auto5"/><ref name=Frates24Aug>{{cite news |url=http://www.cnn.com/2015/08/24/politics/donald-trump-immigrant-wives/ |title=Donald Trump's immigrant wives |date=August 24, 2015 |accessdate=September 3, 2015 |first=Chris |last=Frates |publisher=CNN}}</ref> වර්ෂ 1942 මාර්තු මස 10 වන දින මේරි එක්සත් ජනපද පුරවැසිභාවය ලැබුවා ය.<ref name="mary1" /><ref name="mary2" /> == පෞද්ගලික ජීවිතය == === පවුල === ට්‍රම්ප් 1946 ජුනි 14 වන දින නිව් යෝර්ක් නගරයේ [[Queens|ක්වීන්ස්]] හි [[Jamaica Hospital Medical Center|ජැමෙයිකාවේ රෝහලේදී]] උපත ලැබීය,<ref>{{Cite news|url=https://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-embraces-birther/story?id=13240431|title=Donald Trump Steps Up Calls for Obama to Release Birth Certificate|date=March 28, 2011|work=[[ABC News (United States)|ABC News]]|access-date=September 11, 2024}}</ref> [[Fred Trump|ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප්]] සහ [[Mary Anne MacLeod Trump|මේරි ඈන් මැක්ලියෝඩ් ට්‍රම්ප්ගේ]] සිව්වන දරුවා ලෙස. ඔහු වැඩිමහල් සහෝදර සහෝදරියන් වන [[Maryanne Trump Barry|Maryanne]], [[Fred Trump Jr.|Fred Jr.]], සහ Elizabeth සහ බාල සොහොයුරා වන [[Robert Trump|Robert]] සමඟ Queens හි [[Jamaica Estates, Queens|Jamaica Estates]] අසල්වැසි ප්‍රදේශයේ හැදී වැඩුණු අතර, ළදරු පාසලේ සිට හත්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පෞද්ගලික [[Kew-Forest School|Kew-Forest පාසලට]] ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}}<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/young-donald-trump-military-school/2016/06/22/f0b3b164-317c-11e6-8758-d58e76e11b12_story.html|title=Confident. Incorrigible. Bully: Little Donny was a lot like candidate Donald Trump|last=Schwartzman|first=Paul|date=June 22, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=June 2, 2024|last2=Miller|first2=Michael E.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html|title=Donald Trump's Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It|last=Horowitz|first=Jason|date=September 22, 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=November 7, 2018}}</ref> වයස අවුරුදු 13 දී ඔහු [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමිය]], පෞද්ගලික බෝඩිමට ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}} 1964 දී ඔහු [[Fordham University|Fordham විශ්වවිද්‍යාලයට]] ඇතුළත් විය. වසර දෙකකට පසු, ඔහු [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ]] [[Wharton School|වෝර්ටන් පාසලට]] මාරු කර 1968 මැයි මාසයේදී ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://archives.upenn.edu/wp-content/uploads/2018/04/commencement-program-1968.pdf|title=Two Hundred and Twelfth Commencement for the Conferring of Degrees|date=May 20, 1968|work=[[University of Pennsylvania]]|access-date=March 31, 2023|pages=19–21}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/nation/2015/08/28/donald-trump-was-bombastic-even-wharton-business-school/3FO0j1uS5X6S8156yH3YhL/story.html|title=Even in college, Donald Trump was brash|last=Viser|first=Matt|date=August 28, 2015|work=[[The Boston Globe]]|access-date=May 28, 2018}}</ref> 2015 දී ට්‍රම්ප්ගේ නීතිඥයා ට්‍රම්ප්ගේ විද්‍යාලවලට, ඔහුගේ උසස් පාසලට සහ [[College Board|විද්‍යාල මණ්ඩලයට]] ඔහුගේ අධ්‍යයන වාර්තා නිකුත් කළහොත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා බවට තර්ජනය කළේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/02/27/us/politics/trump-school-grades.html|title=Michael Cohen Says Trump Told Him to Threaten Schools Not to Release Grades|last=Ashford|first=Grace|date=February 27, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=June 9, 2019}}</ref> විද්‍යාලයේ සිටියදී ට්‍රම්ප් [[වියට්නාම් යුද්ධය|වියට්නාම් යුද්ධයේ දී]] ශිෂ්‍ය [[Conscription in the United States|කෙටුම්පත්]] හතරක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-avoided-vietnam-with-deferments-records-show|title=Donald Trump avoided Vietnam with deferments, records show|last=Montopoli|first=Brian|date=April 29, 2011|work=[[CBS News]]|access-date=July 17, 2015}}</ref> 1966 දී, වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් මත ඔහු හමුදා සේවයට සුදුසු යැයි සලකනු ලැබූ අතර, 1968 ජූලි මාසයේදී, ප්‍රාදේශීය කෙටුම්පත් මණ්ඩලයක් ඔහුව සේවය කිරීමට සුදුස්සෙකු ලෙස වර්ගීකරණය කළේ ය.<ref name="defer">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/questions-linger-about-trumps-draft-deferments-during-vietnam-war/2015/07/21/257677bc-2fdd-11e5-8353-1215475949f4_story.html|title=Questions linger about Trump's draft deferments during Vietnam War|last=Whitlock|first=Craig|date=July 21, 2015|work=[[The Washington Post]]|access-date=April 2, 2017|author-link=Craig Whitlock}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.archives.gov/foia/donald-trump-selective-service-draft-card.html|title=Donald John Trump's Selective Service Draft Card and Selective Service Classification Ledger|date=March 14, 2019|work=[[National Archives and Records Administration|National Archives]]|access-date=September 23, 2019}} – via [[Freedom of Information Act (United States)|Freedom of Information Act (FOIA)]]</ref><ref name="feet">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/08/02/us/politics/donald-trump-draft-record.html|title=Donald Trump's Draft Deferments: Four for College, One for Bad Feet|last=Eder|first=Steve|date=August 1, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=August 2, 2016|last2=Philipps|first2=Dave|author-link2=David Philipps}}</ref> 1968 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|1-Y}} වර්ගීකරණය කරන ලදී, [[Bone spurs|අස්ථි ස්පර්ස්]] සඳහා කොන්දේසි සහිත වෛද්‍ය ප්‍රමාදයක්,<ref name="defer" /> සහ 1972 දී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|4-F}} ලෙස නැවත වර්ග කරන ලදී, හමුදා සේවයට නුසුදුසු, ඔහුව ස්ථිරවම නුසුදුස්සකු කරන ලදී.<ref name="feet" /> === පවුල === 1977 දී ට්‍රම්ප් චෙක් ජාතික නිරූපිකාවක් [[Ivana Zelníčková|වන Ivana Zelníčkova]] සමඟ විවාහ විය.{{Sfn|Blair|2015}} ඔවුන්ට දරුවන් තිදෙනෙක් සිටියහ: [[Donald Trump Jr.|ඩොනල්ඩ් ජූනියර්]] (උපත 1977), [[Ivanka Trump|ඉවන්කා]] (1981), සහ [[Eric Trump|එරික්]] (1984). නිළි [[Marla Maples]] සමඟ ට්‍රම්ප්ගේ සම්බන්ධය හේතුවෙන් 1990 දී මෙම යුවළ දික්කසාද විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1990/12/12/nyregion/trumps-get-divorce-next-who-gets-what.html|title=Trumps Get Divorce; Next, Who Gets What?|last=Baron|first=James|date=December 12, 1990|work=[[The New York Times]]|access-date=March 5, 2023}}</ref> ට්‍රම්ප් සහ මේපල්ස් 1993 දී විවාහ වූ අතර 1999 දී දික්කසාද විය. ඔවුන්ට එක් දියණියක් සිටී, [[Tiffany Trump|ටිෆනි]] (උපත 1993), ඇය හැදී වැඩුණේ කැලිෆෝනියාවේ මේපල්ස් විසිනි.<ref>{{Cite news|url=https://usatoday.com/story/news/politics/onpolitics/2016/07/19/who-is-tiffany-trump/87321708/|title=Get to know Donald's other daughter: Tiffany Trump|last=Hafner|first=Josh|date=July 19, 2016|work=[[USA Today]]|access-date=July 10, 2022}}</ref> 2005 දී ට්‍රම්ප් ස්ලෝවේනියානු නිරූපිකාවක් [[මලානියා ට්‍රම්ප්|වන මෙලනියා ක්නාස්]] සමඟ විවාහ විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40186-2005Jan26.html|title=Donald Trump, Settling Down|last=Brown|first=Tina|date=January 27, 2005|work=[[The Washington Post]]|access-date=May 7, 2017|author-link=Tina Brown}}</ref> ඔවුන්ට එක් පුතෙක් සිටී, [[Barron Trump|බැරන්]] (උපත 2006).<ref>{{Cite news|url=https://cnn.com/2013/07/04/us/donald-trump-fast-facts/|title=Donald Trump Fast Facts|date=July 2, 2021|work=[[CNN]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> === ආගම === 1970 ගණන්වලදී, ට්‍රම්ප්ගේ දෙමාපියන් [[Reformed Church in America|ඇමරිකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ පල්ලියේ]] කොටසක් වන [[Marble Collegiate Church|Marble Colegiate පල්ලියට]] සම්බන්ධ විය.<ref name="BarronNYT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/09/06/nyregion/donald-trump-marble-collegiate-church-norman-vincent-peale.html|title=Overlooked Influences on Donald Trump: A Famous Minister and His Church|last=Barron|first=James|date=September 5, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=October 13, 2016|author-link=James Barron (journalist)}}</ref><ref name="WaPo.March.18.17">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/how-trump-got-religion--and-why-his-legendary-ministers-son-now-rejects-him/2016/01/21/37bae16e-bb02-11e5-829c-26ffb874a18d_story.html|title=How Trump got religion – and why his legendary minister's son now rejects him|last=Schwartzman|first=Paul|date=January 21, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=March 18, 2017}}</ref> ඔහු ඉරිදා පාසලට ගිය අතර 1959 දී [[First Presbyterian Church in Jamaica|ජැමෙයිකාවේ ක්වීන්ස් හි පළමු ප්‍රෙස්බිටේරියන් දේවස්ථානයේදී]] ඔහුව [[Confirmation|ස්ථිර කරන]] ලදී.<ref name="BarronNYT" /><ref name="inactive">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/08/28/politics/donald-trump-church-member/|title=Church says Donald Trump is not an 'active member'|last=Scott|first=Eugene|date=August 28, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|author-link=Eugene Scott (journalist)}}</ref> 2015 දී, ඔහු [[Presbyterian Church (USA)|ප්‍රෙස්බිටේරියන්]] කෙනෙකු බවත්, මාබල් කොලෙජියට් පල්ලියට ගිය බවත් කීවේය; පල්ලිය පැවසුවේ ඔහු ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු නොවන බවයි.<ref name="inactive" /> 2019 දී, ඔහු තම පුද්ගලික දේවගැති, ටෙලිවාන්ජලිස්ට් [[Paula White|පෝලා වයිට්]], ධවල මන්දිරයේ [[Office of Public Liaison|මහජන සම්බන්ධතා කාර්යාලයට]] පත් කළේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/paula-white-trump.html|title=Paula White, Trump's Personal Pastor, Joins the White House|last=Peters|first=Jeremy W.|date=October 31, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=September 29, 2021|last2=Haberman|first2=Maggie|author-link=Jeremy W. Peters|author-link2=Maggie Haberman}}</ref> 2020 දී, ඔහු [[Non-denominational Christian|නිකාය නොවන කිතුනුවකු]] ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බව පැවසීය.<ref>{{Cite news|url=https://religionnews.com/2020/10/23/exclusive-trump-confirmed-a-presbyterian-now-identifies-as-non-denominational-christian/|title=Exclusive: Trump, confirmed a Presbyterian, now identifies as 'non-denominational Christian'|last=Jenkins|first=Jack|date=October 23, 2020|work=[[Religion News Service]]|access-date=September 29, 2021|last2=Mwaura|first2=Maina}}</ref> === සෞඛ්ය පුරුදු === ට්‍රම්ප් පවසන්නේ තමන් කිසිවිටෙක මත්පැන් පානය කර නොමැති බවත්, සිගරට් පානය කර නොමැති බවත්, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කර නොමැති බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/10/30/us/trump-biden-alcohol.html|title=In Trump and Biden, a Choice of Teetotalers for President|last=Nagourney|first=Adam|date=October 30, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/politics/kavanaugh-likes-beer--but-trump-is-a-teetotaler-he-doesnt-like-drinkers/2018/10/02/783f585c-c674-11e8-b1ed-1d2d65b86d0c_story.html|title=Kavanaugh likes beer — but Trump is a teetotaler: 'He doesn't like drinkers.'|last=Parker|first=Ashley|date=October 2, 2018|work=[[The Washington Post]]|access-date=February 5, 2021|last2=Rucker|first2=Philip}}</ref> ඔහු දිනකට පැය හතරක් පහක් පමණ නිදා ගනී.<ref>{{Cite news|url=https://globalnews.ca/news/3970379/donald-trump-sleep-hours-night/|title=Donald Trump sleeps 4-5 hours each night; he's not the only famous 'short sleeper'|last=Dangerfield|first=Katie|date=January 17, 2018|work=[[Global News]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Almond|first=Douglas|last2=Du|first2=Xinming|date=December 2020|title=Later bedtimes predict President Trump's performance|journal=[[Economics Letters]]|volume=197|doi=10.1016/j.econlet.2020.109590|issn=0165-1765|pmc=7518119|pmid=33012904}}</ref> ඔහු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාව ඔහුගේ "ප්‍රාථමික ව්‍යායාමය" ලෙස හැඳින්වූ නමුත් සාමාන්‍යයෙන් පාඨමාලාවේ ඇවිදින්නේ නැත.<ref>{{Cite news|url=https://thegolfnewsnet.com/golfnewsnetteam/2018/07/14/donald-trump-exercise-golf-cart-turnberry-110166/|title=Donald Trump says he gets most of his exercise from golf, then uses cart at Turnberry|last=Ballengee|first=Ryan|date=July 14, 2018|work=Golf News Net|access-date=July 4, 2019}}</ref> ඔහු ව්‍යායාම කිරීම බලශක්ති නාස්තියක් ලෙස සලකයි, මන්ද ශරීරය "බැටරියක් වැනි, සීමිත ශක්ති ප්‍රමාණයක් සහිත", ව්‍යායාම මගින් ක්ෂය වන බව ඔහු විශ්වාස කරයි.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/trump-thinks-that-exercising-too-much-uses-up-the-bodys-finite-energy/2017/05/12/bb0b9bda-365d-11e7-b4ee-434b6d506b37_story.html|title=Trump thinks that exercising too much uses up the body's 'finite' energy|last=Rettner|first=Rachael|date=May 14, 2017|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref>{{Sfn|O'Donnell|Rutherford|1991}} 2015 දී, ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය ඔහුගේ දිගුකාලීන පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයා වන [[හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්|හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්ගේ]] ලිපියක් නිකුත් කරමින්, ට්‍රම්ප් "මෙතෙක් මෙතෙක් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ සෞඛ්‍ය සම්පන්නම පුද්ගලයා වනු ඇත" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළේ ය.<ref name="dictation">{{Cite news|url=https://cnn.com/2018/05/01/politics/harold-bornstein-trump-letter/|title=Exclusive: Bornstein claims Trump dictated the glowing health letter|last=Marquardt|first=Alex|date=May 1, 2018|work=[[CNN]]|access-date=May 20, 2018|last2=Crook|first2=Lawrence III}}</ref> 2018 දී, බෝර්න්ස්ටයින් පැවසුවේ ට්‍රම්ප් විසින් ලිපියේ අන්තර්ගතය නියම කර ඇති බවත්, ට්‍රම්ප්ගේ නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු 2017 පෙබරවාරි මාසයේදී වෛද්‍ය කාර්යාලයට කළ වැටලීමකදී ඔහුගේ වෛද්‍ය වාර්තා අල්ලා ගත් බවත්ය.<ref name="dictation" /><ref>{{Cite news|url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-doc-says-trump-bodyguard-lawyer-raided-his-office-took-n870351|title=Trump doctor Harold Bornstein says bodyguard, lawyer 'raided' his office, took medical files|last=Schecter|first=Anna|date=May 1, 2018|work=[[NBC News]]|access-date=June 6, 2019}}</ref> === ධනය === [[ගොනුව:Ivana_Trump_shakes_hands_with_Fahd_of_Saudi_Arabia.jpg|alt=Ivana Trump and King Fahd shake hands, with Ronald Reagan standing next to them smiling. All are in black formal attire.|thumb|එක්සත් ජනපද ජනාධිපති [[රොනල්ඩ් රේගන්]] සහ ජනාධිපති ආර්යාව [[නැන්සි රේගන්]] සමඟ 1985 දී [[Fahd of Saudi Arabia|සෞදි අරාබියේ ෆාඩ්]] රජු වෙනුවෙන් රාජ්‍ය රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක පිළිගැනීමේ පේළියේ ට්‍රම්ප් (දකුණුපස) සහ බිරිඳ ඉවානා]] 1982 දී ට්‍රම්ප්, ඔහුගේ පවුලේ ඇස්තමේන්තුගත ඩොලර් 200 ක කොටසක් තබා ගැනීම සඳහා ධනවත් පුද්ගලයින්ගේ මුල් ''[[Forbes|ෆෝබ්ස්]]'' ලැයිස්තුවක් සාදන ලදී.&nbsp;මිලියනයක ශුද්ධ වටිනාකම (ඩොලර් {{Inflation|US|200|1982}} ට සමාන වේ&nbsp;මිලියන {{Inflation-year|US}} දී). [32] 1980 ගණන්වල ඔහුගේ පාඩු නිසා 1990 සහ 1995 අතර ඔහු ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/10/23/business/yourmoney/whats-he-really-worth.html|title=What's He Really Worth?|last=O'Brien|first=Timothy L.|date=October 23, 2005|work=[[The New York Times]]|access-date=February 25, 2016|author-link=Timothy L. O'Brien}}</ref> 2015 ජූලි මාසයේ දී [[Federal Election Commission|FEC]] වෙත අනිවාර්ය මූල්‍ය හෙළිදරව් කිරීමේ වාර්තාව ගොනු කිරීමෙන් පසු ඔහු ඩොලර් 10 ක පමණ ශුද්ධ වටිනාකමක් නිවේදනය කළේ ය.&nbsp;බිලියන. FEC විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තා අවම වශයෙන් ඩොලර් 1.4 ක් පෙන්නුම් කරයි&nbsp;බිලියන වත්කම් සහ ඩොලර් 265 කි&nbsp;මිලියනයක වගකීම්.<ref name="disclosure">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/07/22/politics/donald-trump-personal-financial-disclosure/|title=Donald Trump's 92-page financial disclosure released|last=Diamond|first=Jeremy|date=July 22, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|last2=Frates|first2=Chris}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 1.4 කින් පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;2015 සහ 2018 අතර බිලියන<ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/trump-forbes-wealthiest-people-in-the-us-list-2018-10|title=Trump has fallen 138 spots on Forbes' wealthiest-Americans list, his net worth down over $1 billion, since he announced his presidential bid in 2015|last=Walsh|first=John|date=October 3, 2018|work=[[Business Insider]]|access-date=October 12, 2021}}</ref> ඔවුන්ගේ 2024 ප්‍රකෝටිපතියන් ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ට්‍රම්ප්ගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 2.3 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.&nbsp;බිලියන (ලෝකයේ 1,438 වැනි) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/profile/donald-trump/?list=billionaires|title=Profile Donald Trump|work=[[Forbes]]|access-date=March 28, 2024|year=2024}}</ref> ට්‍රම්ප් බොහෝ විට පවසා ඇත්තේ තම පියාගෙන් “ඩොලර් මිලියනයක කුඩා ණයක්” ලබාගෙන තමා සිය වෘත්තීය ජීවිතය ආරම්භ කළ බවත් එය පොලී සමඟ ආපසු ගෙවිය යුතු බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2015/10/26/donald-trump-my-dad-gave-me-a-small-loan-of-1-million-to-get-started.html|title=Donald Trump: My dad gave me 'a small loan' of $1 million to get started|last=Stump|first=Scott|date=October 26, 2015|work=[[CNBC]]|access-date=November 13, 2016}}</ref> ඔහු වයස අවුරුදු අට වන විට කෝටිපතියෙකු වූ අතර අවම වශයෙන් ඩොලර් 60 ක් ණයට ගත්තේය&nbsp;ඔහුගේ පියාගෙන් මිලියනයක්, එම ණය ආපසු ගෙවීමට බොහෝ දුරට අසමත් වූ අතර තවත් ඩොලර් 413ක් ලැබිණි&nbsp;මිලියනයක් (උද්ධමනය සඳහා සකස් කරන ලද ඩොලර් 2018) ඔහුගේ පියාගේ සමාගමෙන්.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/10/02/us/politics/donald-trump-wealth-fred-trump.html|title=11 Takeaways From The Times's Investigation into Trump's Wealth|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 3, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref name="Tax_Schemes">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/10/02/us/politics/donald-trump-tax-schemes-fred-trump.html|title=Trump Engaged in Suspect Tax Schemes as He Reaped Riches From His Father|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 2, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref> 2018 දී, ඔහු සහ ඔහුගේ පවුලේ අය බදු වංචාවක් සිදු කර ඇති බව වාර්තා වූ අතර, [[New York State Department of Taxation and Finance|නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත බදු සහ මුදල් දෙපාර්තමේන්තුව]] පරීක්ෂණයක් ආරම්භ කළේ ය.<ref name="Tax_Schemes" /> ඔහුගේ ආයෝජන කොටස් සහ නිව් යෝර්ක් දේපල වෙලඳපොලවල් දුර්වල විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.economist.com/news/united-states/21693230-enigma-presidential-candidates-business-affairs-tower-white|title=From the Tower to the White House|date=February 20, 2016|work=[[The Economist]]|access-date=February 29, 2016|quote=Mr Trump's performance has been mediocre compared with the stockmarket and property in New York.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/02/29/the-myth-and-the-reality-of-donald-trumps-business-empire/|title=The myth and the reality of Donald Trump's business empire|last=Swanson|first=Ana|date=February 29, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 4.5 සිට පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;බිලියන 2015 දී ඩොලර් 3.1 දක්වා&nbsp;බිලියන 2017 සහ ඔහුගේ නිෂ්පාදන බලපත්‍ර ආදායම ඩොලර් 23 කි&nbsp;මිලියන සිට ඩොලර් 3 දක්වා&nbsp;මිලියන.<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/danalexander/2018/10/02/how-trump-is-tryingand-failingto-get-rich-off-his-presidency/|title=How Trump Is Trying—And Failing—To Get Rich Off His Presidency|last=Alexander|first=Dan|date=October 2, 2018|work=[[Forbes]]|access-date=September 29, 2021|last2=Peterson-Whithorn|first2=Chase}}</ref> 1985 සිට 1994 දක්වා [[Tax returns of Donald Trump|ට්‍රම්ප්ගේ බදු ප්‍රතිලාභ]] පෙන්නුම් කරන්නේ ශුද්ධ පාඩුව ඩොලර් 1.17 කි.&nbsp;බිලියන. පාඩු අනෙකුත් සෑම ඇමරිකානු බදු ගෙවන්නෙකුටම වඩා වැඩි විය. 1990 සහ 1991 පාඩු ඩොලර් 250 කට වඩා වැඩිය&nbsp;සෑම වසරකම මිලියනය ආසන්නතම බදු ගෙවන්නන් මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි විය. 1995 දී ඔහුගේ වාර්තා වූ පාඩුව ඩොලර් 915.7 කි&nbsp;මිලියන (ඩොලර් {{Inflation|US|.9157|1995}} ට සමාන වේ&nbsp;බිලියන {{Inflation-year|US}} දී).<ref name="Buettner-190508">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2019/05/07/us/politics/donald-trump-taxes.html|title=Decade in the Red: Trump Tax Figures Show Over $1 Billion in Business Losses|last=Buettner|first=Russ|date=May 7, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=May 8, 2019|last2=Craig|first2=Susanne|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/05/trump-taxes/588967/|title=The Secret That Was Hiding in Trump's Taxes|last=Friedersdorf|first=Conor|date=May 8, 2019|work=[[The Atlantic]]|access-date=May 8, 2019|author-link=Conor Friedersdorf}}</ref> 2020 දී, ''නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස්,'' දශක දෙකක් පුරා විහිදෙන ට්‍රම්ප්ගේ බදු තොරතුරු ලබා ගත්තේය. ට්‍රම්ප් ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක පාඩුවක් වාර්තා කළ බව එහි වාර්තාකරුවන් සොයා ගත්හ. 2010 සිට ඔහු ඩොලර් 287 ආපසු ගෙවීමට ද අසමත් විය&nbsp;මිලියනයක් ණය. 2020 ට පෙර වසර 15 තුළ, ට්‍රම්ප්, ව්‍යාපාර පාඩු සඳහා [[Tax credit|බදු බැර]] භාවිතා කරමින්, එම වසර 10 තුළ කිසිදු ආදායම් බදු සහ 2016 සහ 2017 දී ඩොලර් 750 බැගින් ගෙවා නැත. ඔහු ඩොලර් 100 ක් ඇතුළු වත්කම්වලට එරෙහිව විකිණීමෙන් සහ ණයට ගැනීමෙන් ඔහුගේ ව්‍යාපාරවල පාඩු සමතුලිත කළේය&nbsp;[[Trump Tower#2000s to present|ට්‍රම්ප් කුළුණේ මිලියනයක උකසක් (2022 දී ප්‍රතිමූල්‍යකරණය කරන ලදී)]] සහ ඩොලර් 200කට වඩා ඈවර කිරීම&nbsp;මිලියනයක කොටස් සහ බැඳුම්කර. ඔහු පුද්ගලිකව ඩොලර් 421 ක් සහතික කළේය&nbsp;මිලියනයක ණය, ඉන් වැඩි කොටසක් 2024 වන විට ගෙවිය යුතු ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2020/09/27/us/donald-trump-taxes.html|title=Long-concealed Records Show Trump's Chronic Losses And Years Of Tax Avoidance|last=Buettner|first=Russ|date=September 27, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=September 28, 2020|last2=Craig|first2=Susanne|last3=McIntire|first3=Mike|author-link2=Susanne Craig}}</ref> == දේශපාලනය == === ඝාතන ප්‍රයත්නය === 2024 ජූලි 13 දින [[පෙන්සිල්වේනියා|පෙන්සිල්වේනියා ජනපදයේ]] බට්ලර් හි දී සිය මැතිවරණ ප්‍රචාරණ රැළියක් අමතමින් සිටිය දී නාඳුනන තුවක්කුකරුවෙකු විසින් එල්ල කරන ලද වෙඩි ප්‍රහාරයකින් ට්‍රම්ප් ගේ දකුණු කනට තුවාල සිදුවිය. වෙඩික්කරුවා 20-හැවිරිදි [[තෝමස් මැතිව් කෲක්ස්]] ලෙස පසුව හඳුනාගත් අතර, ඇමරිකානු රහස්‍ය සේවයේ ස්නයිපර් වෙඩික්කරුවන් විසින් ඔහුව එම ස්ථානයේදීම ඝාතනය කරන ලදී. වෙඩි ප්‍රහාරයෙන් පසුව වේදිකාවේ සිට රහස්‍ය සේවා නිලාධාරීන් විසින් ඉවතට කැඳවාගෙන යන අවස්ථාවේ දී, ලේ තැවරුණු මුහුණක් සහිතව සිටි ට්‍රම්ප් සිය මිට මෙලවූ දකුණත ඉහලට ඔසවා ''"ෆයිට්!" ("සටන් කරන්න")'' යනුවෙන් තෙවරක් මිමිණූ අතර, එම අවස්ථාවේ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් ප්‍රවෘත්ති සේවයේ එවන් වූචි විසින් ඇමරිකානු ධජය පසුබිම් කරගනිමින් ලබාගත් ඓතිහාසික ඡායාරූපය සමාජ මාධ්‍ය තුල දැඩි ලෙස සංසරණය විය. ට්‍රම්ප් අසල පිහිටි බට්ලර් අනුස්මරණ රෝහල වෙත ඇතුල් කරන ලද අතර, ඉන් දින දෙකකට පසු ඔහු [[මිල්වොකී]] හි දී පැවැත්වුණු රිපබ්ලිකන් ජාතික සම්මේලනයට ද සහභාගී විය. එහිදී ඔහුගේ දකුණු කනට වෙළුම් පටි යොදා ඇති ආකාරය නිරීක්ෂණය විය. == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css"/><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha"/></div> == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes}} <!-- Please be cautious about adding external links. See Wikipedia:External links and Wikipedia:Spam for details. If there are already suitable links, propose additions or replacements on the article's talk page or submit your link to the relevant category at DMOZ (dmoz.org) and link there using {{Dmoz}}. --> * [https://www.thetrumparchive.com/ Archive of Donald Trump's tweets]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus; see [[Talk:Donald Trump#Current consensus]], item 9. --> * {{C-SPAN}} * {{IMDb name}} * [https://archive.org/details/trumparchive Donald Trump] on the [[Internet Archive]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ Donald Trump's page on whitehouse.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210519072258/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ |date=2021-05-19 }} {{Donald Trump}} {{Time Persons of the Year}} {{US presidents}} {{#invoke:navboxes|top |title = Offices and distinctions |state = collapsed}} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Mitt Romney]]}} {{s-ttl|title=[[Republican Party (United States)|Republican]] [[List of United States Republican Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2016 United States presidential election|2016]], [[2020 United States presidential election|2020]], [[2024 United States presidential election|2024]] }} {{s-non|reason=Most recent}} {{s-break}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2017–2021}} {{s-aft|after=[[Joe Biden]]}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]<br />''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Dan Quayle]]<br />''former vice president''|reason=Most Recent}} {{s-end}} {{#invoke:navboxes|bottom}} {{Trump media}} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} {{Subject bar |commons = y |n = y |n-search = Category:Donald Trump |wikt = y |wikt-search = Category:en:Donald Trump |q = y |s = y |s-search = Author:Donald John Trump |d = y |d-search = Q22686 |portal1=Biography|portal2=Business|portal3=Conservatism|portal4=Politics|portal5=United States}} [[ප්‍රවර්ගය:ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්| ]] [[Category:1946 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Trumpism|*]] [[Category:20th-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American criminals]] [[Category:21st-century Florida politicians]] [[Category:21st-century presidents of the United States]] [[Category:American billionaires]] [[Category:American businesspeople convicted of crimes]] [[Category:American casino industry businesspeople]] [[Category:American chairpersons of corporations]] [[Category:American computer businesspeople]] [[Category:American conspiracy theorists]] [[Category:American hoteliers]] [[Category:American Internet company founders]] [[Category:American male criminals]] [[Category:American nationalists]] [[Category:American politicians convicted of fraud]] [[Category:American real estate businesspeople]] [[Category:American reality television producers]] [[Category:American shooting survivors]] [[Category:American television hosts]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Attempted assassination of Donald Trump]] [[Category:Businesspeople from Queens, New York]] [[Category:Candidates in the 2000 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2016 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:COVID-19 conspiracy theorists]] [[Category:Criminals from Manhattan]] [[Category:Critics of Black Lives Matter]] [[Category:Florida politicians convicted of crimes]] [[Category:Florida Republicans]] [[Category:Impeached presidents of the United States]] [[Category:Illeists]] [[Category:January 6 United States Capitol attack]] [[Category:Nationalist Heads of State or Government]] [[Category:New York Military Academy alumni]] [[Category:New York (state) Independents]] [[Category:New York (state) politicians convicted of crimes]] [[Category:New York (state) Republicans]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People charged under the Espionage Act of 1917]] [[Category:People charged with racketeering]] [[Category:People stripped of honorary degrees]] [[Category:Presidents of the United States]] [[Category:Reform Party of the United States of America politicians]] [[Category:Republican Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Right-wing populists in the United States]] [[Category:The State of Georgia v. Donald J. Trump, et al. defendants]] [[Category:People from Queens, New York]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Trump family|Donald]] [[Category:The Trump Organization employees]] [[Category:United States Football League executives]] [[Category:Wharton School alumni]] [[Category:WWE Hall of Fame inductees]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] l04z0ir0woc5x8vuvc3uywe7k9uzazt 751437 751420 2025-06-27T06:41:29Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරුන්]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751437 wikitext text/x-wiki {{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}} {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් |native_name = {{Nobold|Donald Trump}} |image = TrumpPortrait.jpg |alt = |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 47 වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජේ. ඩී. වෑන්ස්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2025 |predecessor = [[ජෝ බයිඩන්]] |birth_name = ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප් |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |1946|6|14}} |birth_place = [[නිව්යෝර්ක් නගරය]]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> |death_date = |death_place = |nationality = {{US}} |party = [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] (2012–වර්තමානය) |otherparty = {{සරලලැයිස්තුව| * රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (1987–99, 2009–11) * ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි රිෆෝම් පක්ෂය] (1999–2001) * ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය) (2001–09) * ස්වාධීන දේශපාලනඥයා (2011–12) }} |spouse = {{සරලලැයිස්තුව| * {{විවාහය|ඉවානා සෙල්නිච්කෝවා<br />|April 9, 1977|1990|reason=divorced}} * {{විවාහය|මාර්ලා මේප්ල්ස්<br />|December 20, 1993|1999|reason=divorced}} * {{විවාහය|මලානියා ට්‍රම්ප්<br />|January 22, 2005}} }} |children = {{සරලලැයිස්තුව| * ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් කණි. * ඉවන්කා ට්‍රම්ප් * එරික් ට්‍රම්ප් * ටිෆනි ට්‍රම්ප් * බැරන් ට්‍රම්ප් * <!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> }} |relatives = ට්‍රම්ප් පවුල |residence = මාර්-අ'-ලාගෝ, වෙස්ට් පාම් බීච්, [[ෆ්ලොරිඩා]] |education = {{සරලලැයිස්තුව| * ෆොර්ඩම් විශ්වවිද්‍යාලය * පෙන්සිල්වේනියා විශ්වවිද්‍යාලය ([[විද්‍යාවේදී උපාධිය |බීඑස්]]) }} |occupation = {{සරලලැයිස්තුව| * {{ubl|නිශ්චල දේපොළ ප්‍රවර්ධක|(ද ට්‍රම්ප් ඕර්ගනයිසේෂන්)}} * {{ubl|රූපවාහිනී නිෂ්පාදකයා|(දි ඇප්‍රෙන්ටිස් (එ.ජ. රූපවාහිනී කතාමාලාව))}} }} |signature = Donald Trump (Presidential signature).svg |signature_alt = Donald J Trump stylized autograph, in ink |website = {{සරලලැයිස්තුව| * {{url|https://whitehouse.gov|ධවල මන්දීර වෙබ් අඩවිය }} * {{url|https://donaldjtrump.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය }} <!-- hide pending further discussion * --> * {{url|https://x.com/POTUS|ජනාධිපතිමය X (ට්විටර්) ගිණුම}} ** {{url|https://x.com/realDonaldTrump|පෞද්ගලික X (ට්විටර්) ගිණුම}} }} <nowiki>}}</nowiki> |caption=ට්‍රම්ප් 2025 දී|office2=[[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 45 වන ජනාධිපතිවරයා]]|successor2=[[ජෝ බයිඩන්]]|predecessor2=[[බරාක් ඔබාමා]]|vicepresident2=[[මයික් පෙන්ස්]]|term_start2=ජනවාරි 20, 2017|term_end2=ජනවාරි 20, 2021}} '''ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප්''' (උපත ජුනි 14, 1946) යනු ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මාධ්‍ය පෞරුෂයක්, ව්‍යාපාරිකයෙක් සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයේ 45 වන සහ 47 වන වත්මන් ජනාධිපතිවරයා]] වේ. ට්‍රම්ප් 1968 දී [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා]] විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේය. ඔහුගේ පියා 1971 දී පවුලේ දේපල වෙළඳාම් ව්‍යාපාරයේ සභාපති බවට පත් කළේය. ට්‍රම්ප් එය [[The Trump Organization|ට්‍රම්ප් සංවිධානය]] ලෙස නම් කළ අතර අහස ගොඩනැගිලි, හෝටල්, කැසිනෝ සහ ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාංගණ ඉදිකිරීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා සමාගම නැවත යොමු කළේය. 1990 දශකයේ අග භාගයේ ව්‍යාපාරික අසාර්ථකත්වයන් මාලාවකින් පසුව, ඔහු බොහෝ දුරට ට්‍රම්ප් නමට බලපත්‍ර ලබා දෙමින් අතුරු ව්‍යාපාර දියත් කළේය. 2004 සිට 2015 දක්වා ඔහු රියැලිටි රූපවාහිනී කතා මාලාව ''[[The Apprentice (American TV series)|The Apprentice]]'' හි සම-නිෂ්පාදනය සහ සත්කාරකත්වය දරයි. ඔහු සහ ඔහුගේ ව්‍යාපාර ව්‍යාපාර බංකොලොත් වීම් හයක් ඇතුළුව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග 4,000කට වඩා පැමිණිලිකරුවන් හෝ විත්තිකරුවන් වී ඇත. ට්‍රම්ප් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2016|2016 ජනාධිපතිවරණයේදී]] [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂක [[හිලරි ක්ලින්ටන්|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[Republican Party (United States)|රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ජයග්‍රහණය කළේ මහජන ඡන්දයෙන් පරාජයට පත්වෙමින්. {{විස්තරාත්මක සටහන්|Presidential elections in the U.S. are decided by the [[United States Electoral College|Electoral College]]. Each state names a number of electors equal to its representation in [[United States Congress|Congress]] and (in most states) all electors vote for the winner of their state's popular vote.|name=electoral-college}} [[Mueller special counsel investigation|මුලර් විශේෂ උපදේශක පරීක්ෂණයෙන්]] තීරණය වූයේ ට්‍රම්ප්ට පක්ෂව [[Russian interference in the 2016 United States elections|රුසියාව 2016 මැතිවරණයට මැදිහත් වූ]] බවයි. උද්ඝෝෂනය අතරතුර, ඔහුගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් ජනතාවාදී, ආරක්ෂණවාදී සහ ජාතිකවාදී ලෙස විස්තර කරන ලදී. ඔහුගේ තේරී පත්වීම සහ ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විරෝධතාවලට තුඩු දුන්නේය. පූර්ව හමුදා හෝ රජයේ අත්දැකීම් නොමැති එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ඔහු විය. ට්‍රම්ප් කුමන්ත්‍රණ න්‍යායන් ප්‍රවර්ධනය කළ අතර ඇමරිකානු දේශපාලනයේ පෙර නොවූ විරූ මට්ටමකට ඔහුගේ ව්‍යාපාර සහ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ බොහෝ ව්‍යාජ සහ නොමඟ යවන ප්‍රකාශ කළේය. ඔහුගේ බොහෝ අදහස් සහ ක්‍රියා වාර්ගික ආරෝපණය, ජාතිවාදී සහ ස්ත්‍රී ද්‍රෝහී ලෙස සංලක්ෂිත වේ. ජනාධිපති ලෙස, ට්‍රම්ප් මුස්ලිම් බහුතරයක් සිටින රටවල් කිහිපයක පුරවැසියන්ට [[Executive Order 13769|සංචාරක තහනමක් පැනවීමට නියෝග කළේය]], එක්සත් ජනපද &#x2013; මෙක්සිකෝ දේශසීමාවේ තාප්පයක් ඉදිකිරීම සඳහා මිලිටරි අරමුදල් හරවා යවා, සහ [[Trump administration family separation policy|පවුල් වෙන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක්]] ක්‍රියාත්මක කළේය. ඔහු පාරිසරික ප්‍රතිපත්ති සහ රෙගුලාසි 100කට වඩා ඉවත් කළේය. ඔහු 2017 [[Tax Cuts and Jobs Act|බදු කප්පාදු සහ රැකියා පනතට]] අත්සන් තැබුවේය, එය බදු කපා හැරීම සහ [[Affordable Care Act|දැරිය හැකි සත්කාර පනතේ]] [[Health insurance mandate|පුද්ගල සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණ වරම]] දණ්ඩනය ඉවත් කළේය. ඔහු [[Neil Gorsuch|නීල් ගොර්සුච්]], [[Brett Kavanaugh|බ්‍රෙට් කැවනෝ]] සහ [[Amy Coney Barrett|ඇමී කෝනි බැරට්]] එක්සත් ජනපද ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පත් කළේය. ඔහු [[COVID-19 pandemic in the United States|COVID-19 වසංගතයට]] සෙමින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය, සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්ගේ බොහෝ නිර්දේශ නොසලකා හරිමින් හෝ පරස්පර කළේය, පරීක්ෂණ ප්‍රයත්නයන්ට මැදිහත් වීමට දේශපාලන බලපෑම් භාවිතා කළේය, සහ ඔප්පු නොකළ ප්‍රතිකාර පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු පතුරුවා හැරියේය. ට්‍රම්ප් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළ අතර යෝජිත [[Trans-Pacific Partnership|ට්‍රාන්ස් පැසිෆික් හවුල්කාරිත්ව]] වෙළඳ ගිවිසුම, දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ [[Paris Agreement|පැරිස් ගිවිසුම]] සහ [[Joint Comprehensive Plan of Action|ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන්]] එක්සත් ජනපදය ඉවත් කළේය. ඔහු තුන් වතාවක් උතුරු කොරියානු නායක [[කිම් ජොං අං|කිම් ජොන් උන්]] හමු වූ නමුත් න්‍යෂ්ටික අවිහරණය සම්බන්ධයෙන් කිසිදු ප්‍රගතියක් ලබා නැත. [[ජෝ බයිඩන්|ජෝ බයිඩෙන්]] විමර්ශනය කරන ලෙස යුක්රේනයට බලපෑම් කිරීමෙන් පසු බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ කොන්ග්‍රසයට බාධා කිරීම සහ [[Second impeachment of Donald Trump|2021 දී]] කැරැල්ල උසිගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් [[First impeachment of Donald Trump|2019 දී]] දෙවරක් දෝෂාභියෝගයට ලක් වූ එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ට්‍රම්ප් ය. සෙනෙට් සභාව ඔහු නඩු දෙකෙන්ම නිදොස් කොට නිදහස් කළේය. ට්‍රම්ප් [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය|2020 ජනාධිපතිවරණයෙන්]] බිඩෙන්ට පරාජය වූ නමුත් එය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. ඔහු පුලුල්ව පැතිරුනු මැතිවරණ වංචාවක් ව්‍යාජ ලෙස ප්‍රකාශ කල අතර [[Attempts to overturn the 2020 United States presidential election|ප්‍රතිඵලය උඩු යටිකුරු කිරීමට උත්සාහ කලේය]] . 2021 ජනවාරි 6 වන දින, ඔහු තම ආධාරකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ [[ජනවාරි 6 එක්සත් ජනපදයේ කැපිටල් ප්‍රහාරය|ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් පහර දුන්]] [[එක්සත් ජනපද කැපිටල් ගොඩනැගිල්ල|එක්සත් ජනපද කැපිටල්]] වෙත ගමන් කරන ලෙසයි. විද්වතුන් සහ ඉතිහාසඥයන් [[Historical rankings of presidents of the United States|ට්‍රම්ප් ශ්‍රේණිගත කරන්නේ]] ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ නරකම ජනාධිපතිවරුන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙසය. ධූරයෙන් ඉවත් වූ දා සිට, ට්‍රම්ප් රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ ආධිපත්‍යය දිගටම පවත්වා ගෙන යන අතර [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] දී නැවතත් ඔවුන්ගේ නාමයෝජනා වේ. 2024 මැයි මාසයේදී, නිව් යෝර්ක් හි ජූරි සභාවක් විසින් 2016 මැතිවරණයට බලපෑම් කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස [[Stormy Daniels–Donald Trump scandal|ස්ටෝමි ඩැනියල්ස්ට මුදල් ගෙවීමට]] අදාළ ව්‍යාපාරික වාර්තා ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීමේ [[Prosecution of Donald Trump in New York|සාපරාධී චෝදනා 34කට ට්‍රම්ප් වැරදිකරු බව තීරණය කළ අතර]], ඔහුව වරදකරු කළ පළමු හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බවට පත් කළේය. අපරාධය. ඔහු [[FBI investigation into Donald Trump's handling of government documents|රහසිගත ලේඛන සාවද්‍ය ලෙස පරිහරණය කිරීම]] සහ 2020 ජනාධිපතිවරණය පෙරලා දැමීමේ උත්සාහයන් සම්බන්ධයෙන් තවත් අපරාධ 54 ක් සම්බන්ධයෙන් ඔහුට තවත් අධිකරණ බල ප්‍රදේශ තුනක අධිචෝදනා ගොනු කර ඇත. සිවිල් නඩු වලදී, ට්‍රම්ප් [[E. Jean Carroll v. Donald J. Trump|2023 දී ලිංගික අපයෝජන සහ අපකීර්තියට, 2024 දී අපහාසයට]] සහ [[New York business fraud lawsuit against the Trump Organization|2024 දී මූල්‍ය වංචාවලට]] වගකිව යුතු බව සොයා ගන්නා ලදී. [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේදී]], එවකට උපජනාධිපතිනිය වූ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂිකා [[කමලා හැරිස්]] පරදවා, එක්සත් ජනපදයේ 47 වන ජනාධිපති ලෙස දෙවන ධුර කාලයක් දිනාගැනීමට ට්‍රම්ප් සමත් විය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == === ළමා අවධිය === [[ගොනුව:Donald_Trump_NYMA.jpg|alt=A black-and-white photograph of Donald Trump as a teenager, smiling, wearing a dark pseudo-military uniform with various badges and a light-colored stripe crossing his right shoulder|thumb|ට්‍රම්ප් [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමියේ]], 1964]] වර්ෂ 1946 ජූනි මස 14 වන දින නිව්යෝක් නුවර ජනාවාසයක් වන ජමෙයිකා එස්ටේට්ස්, කුවින්ස් හි ට්‍රම්ප් උපත ලැබීය.<ref name="horowitz">{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=September 22, 2015 |title=Donald Trump’s Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It |url=http://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |access-date=July 3, 2016 }}</ref><ref name="jamaica">{{cite web |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |website=[[Fox News Channel|FOX News]] |format=PDF |archiveurl=http://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=March 28, 2011 |url-status=live |accessdate=July 3, 2016 }}</ref> ඔහු ගෘහණියක් හා ධානපතිනියක<ref name="auto5">{{cite news |date=August 9, 2000 |title=Mary MacLeod Trump Philanthropist, 88 |url=http://www.nytimes.com/2000/08/09/nyregion/mary-macleod-trump-philanthropist-88.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |type=Obituary |access-date=July 3, 2016 }}</ref> වූ මේරි ට්‍රම්ප් (විවාහයට පෙර මක්ලවුඩ්, 1912–2000) සහ ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් වූ ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප් (1905–1999) යන විවාහක යුවලගේ ළමුන් පස් දෙනාගෙන් සතර වැන්නා ය. මේරි ස්කොට්ලන්තයේ ලුවිස් දූපතේ පිහිටා ඇති ටොන්ග් ග්‍රාමයේ උපත ලැබූවකි.<ref name="scottish">{{cite web |url=http://www.scottishroots.com/people/donald.php |title=Donald Trump |website=Scottish Roots Ancestral Research Service |accessdate=February 12, 2014 }}</ref> වර්ෂ 1930 දී ඇයට වයස අවුරුදු 18 දී අමෙරිකාවට සංක්‍රමණය කළ ඇය එහිදී ගෘහ සේවිකාවක් ලෙස වසර හතරකට වඩා වැඩි කාලයක් සේවය කළා ය.<ref name = "mary1">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title=The mysterious Mary Trump: The full untold story of how a young Scotswoman escaped to New York and raised a US presidential candidate |url=http://www.thenational.scot/news/the-mysterious-mary-trump-the-full-untold-story-of-how-a-young-scotswoman-escaped-to-new-york-and-raised-a-us-presidential-candidate.17824 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref><ref name = "mary2">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title= An inconvenient truth? Donald Trump’s Scottish mother was a low-earning migrant |url= http://www.thenational.scot/news/an-inconvenient-truth-donald-trumps-scottish-mother-was-a-low-earning-migrant.17822 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref> එහි දී ෆ්‍රෙඩ්ව දැන හඳුනාගත් ඇය 1936 දී ඔහු සමග විවාහ වී කුවින්ස් හි පිහිටි ජමෙයිකා එස්ටේට්ස් හි පදිංචි වූවා ය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ෆ්‍රෙඩ් නගරයේ විශාලතම ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් විය.<ref name="auto5"/><ref name=Frates24Aug>{{cite news |url=http://www.cnn.com/2015/08/24/politics/donald-trump-immigrant-wives/ |title=Donald Trump's immigrant wives |date=August 24, 2015 |accessdate=September 3, 2015 |first=Chris |last=Frates |publisher=CNN}}</ref> වර්ෂ 1942 මාර්තු මස 10 වන දින මේරි එක්සත් ජනපද පුරවැසිභාවය ලැබුවා ය.<ref name="mary1" /><ref name="mary2" /> == පෞද්ගලික ජීවිතය == === පවුල === ට්‍රම්ප් 1946 ජුනි 14 වන දින නිව් යෝර්ක් නගරයේ [[Queens|ක්වීන්ස්]] හි [[Jamaica Hospital Medical Center|ජැමෙයිකාවේ රෝහලේදී]] උපත ලැබීය,<ref>{{Cite news|url=https://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-embraces-birther/story?id=13240431|title=Donald Trump Steps Up Calls for Obama to Release Birth Certificate|date=March 28, 2011|work=[[ABC News (United States)|ABC News]]|access-date=September 11, 2024}}</ref> [[Fred Trump|ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප්]] සහ [[Mary Anne MacLeod Trump|මේරි ඈන් මැක්ලියෝඩ් ට්‍රම්ප්ගේ]] සිව්වන දරුවා ලෙස. ඔහු වැඩිමහල් සහෝදර සහෝදරියන් වන [[Maryanne Trump Barry|Maryanne]], [[Fred Trump Jr.|Fred Jr.]], සහ Elizabeth සහ බාල සොහොයුරා වන [[Robert Trump|Robert]] සමඟ Queens හි [[Jamaica Estates, Queens|Jamaica Estates]] අසල්වැසි ප්‍රදේශයේ හැදී වැඩුණු අතර, ළදරු පාසලේ සිට හත්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පෞද්ගලික [[Kew-Forest School|Kew-Forest පාසලට]] ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}}<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/young-donald-trump-military-school/2016/06/22/f0b3b164-317c-11e6-8758-d58e76e11b12_story.html|title=Confident. Incorrigible. Bully: Little Donny was a lot like candidate Donald Trump|last=Schwartzman|first=Paul|date=June 22, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=June 2, 2024|last2=Miller|first2=Michael E.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html|title=Donald Trump's Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It|last=Horowitz|first=Jason|date=September 22, 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=November 7, 2018}}</ref> වයස අවුරුදු 13 දී ඔහු [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමිය]], පෞද්ගලික බෝඩිමට ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}} 1964 දී ඔහු [[Fordham University|Fordham විශ්වවිද්‍යාලයට]] ඇතුළත් විය. වසර දෙකකට පසු, ඔහු [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ]] [[Wharton School|වෝර්ටන් පාසලට]] මාරු කර 1968 මැයි මාසයේදී ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://archives.upenn.edu/wp-content/uploads/2018/04/commencement-program-1968.pdf|title=Two Hundred and Twelfth Commencement for the Conferring of Degrees|date=May 20, 1968|work=[[University of Pennsylvania]]|access-date=March 31, 2023|pages=19–21}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/nation/2015/08/28/donald-trump-was-bombastic-even-wharton-business-school/3FO0j1uS5X6S8156yH3YhL/story.html|title=Even in college, Donald Trump was brash|last=Viser|first=Matt|date=August 28, 2015|work=[[The Boston Globe]]|access-date=May 28, 2018}}</ref> 2015 දී ට්‍රම්ප්ගේ නීතිඥයා ට්‍රම්ප්ගේ විද්‍යාලවලට, ඔහුගේ උසස් පාසලට සහ [[College Board|විද්‍යාල මණ්ඩලයට]] ඔහුගේ අධ්‍යයන වාර්තා නිකුත් කළහොත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා බවට තර්ජනය කළේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/02/27/us/politics/trump-school-grades.html|title=Michael Cohen Says Trump Told Him to Threaten Schools Not to Release Grades|last=Ashford|first=Grace|date=February 27, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=June 9, 2019}}</ref> විද්‍යාලයේ සිටියදී ට්‍රම්ප් [[වියට්නාම් යුද්ධය|වියට්නාම් යුද්ධයේ දී]] ශිෂ්‍ය [[Conscription in the United States|කෙටුම්පත්]] හතරක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-avoided-vietnam-with-deferments-records-show|title=Donald Trump avoided Vietnam with deferments, records show|last=Montopoli|first=Brian|date=April 29, 2011|work=[[CBS News]]|access-date=July 17, 2015}}</ref> 1966 දී, වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් මත ඔහු හමුදා සේවයට සුදුසු යැයි සලකනු ලැබූ අතර, 1968 ජූලි මාසයේදී, ප්‍රාදේශීය කෙටුම්පත් මණ්ඩලයක් ඔහුව සේවය කිරීමට සුදුස්සෙකු ලෙස වර්ගීකරණය කළේ ය.<ref name="defer">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/questions-linger-about-trumps-draft-deferments-during-vietnam-war/2015/07/21/257677bc-2fdd-11e5-8353-1215475949f4_story.html|title=Questions linger about Trump's draft deferments during Vietnam War|last=Whitlock|first=Craig|date=July 21, 2015|work=[[The Washington Post]]|access-date=April 2, 2017|author-link=Craig Whitlock}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.archives.gov/foia/donald-trump-selective-service-draft-card.html|title=Donald John Trump's Selective Service Draft Card and Selective Service Classification Ledger|date=March 14, 2019|work=[[National Archives and Records Administration|National Archives]]|access-date=September 23, 2019}} – via [[Freedom of Information Act (United States)|Freedom of Information Act (FOIA)]]</ref><ref name="feet">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/08/02/us/politics/donald-trump-draft-record.html|title=Donald Trump's Draft Deferments: Four for College, One for Bad Feet|last=Eder|first=Steve|date=August 1, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=August 2, 2016|last2=Philipps|first2=Dave|author-link2=David Philipps}}</ref> 1968 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|1-Y}} වර්ගීකරණය කරන ලදී, [[Bone spurs|අස්ථි ස්පර්ස්]] සඳහා කොන්දේසි සහිත වෛද්‍ය ප්‍රමාදයක්,<ref name="defer" /> සහ 1972 දී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|4-F}} ලෙස නැවත වර්ග කරන ලදී, හමුදා සේවයට නුසුදුසු, ඔහුව ස්ථිරවම නුසුදුස්සකු කරන ලදී.<ref name="feet" /> === පවුල === 1977 දී ට්‍රම්ප් චෙක් ජාතික නිරූපිකාවක් [[Ivana Zelníčková|වන Ivana Zelníčkova]] සමඟ විවාහ විය.{{Sfn|Blair|2015}} ඔවුන්ට දරුවන් තිදෙනෙක් සිටියහ: [[Donald Trump Jr.|ඩොනල්ඩ් ජූනියර්]] (උපත 1977), [[Ivanka Trump|ඉවන්කා]] (1981), සහ [[Eric Trump|එරික්]] (1984). නිළි [[Marla Maples]] සමඟ ට්‍රම්ප්ගේ සම්බන්ධය හේතුවෙන් 1990 දී මෙම යුවළ දික්කසාද විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1990/12/12/nyregion/trumps-get-divorce-next-who-gets-what.html|title=Trumps Get Divorce; Next, Who Gets What?|last=Baron|first=James|date=December 12, 1990|work=[[The New York Times]]|access-date=March 5, 2023}}</ref> ට්‍රම්ප් සහ මේපල්ස් 1993 දී විවාහ වූ අතර 1999 දී දික්කසාද විය. ඔවුන්ට එක් දියණියක් සිටී, [[Tiffany Trump|ටිෆනි]] (උපත 1993), ඇය හැදී වැඩුණේ කැලිෆෝනියාවේ මේපල්ස් විසිනි.<ref>{{Cite news|url=https://usatoday.com/story/news/politics/onpolitics/2016/07/19/who-is-tiffany-trump/87321708/|title=Get to know Donald's other daughter: Tiffany Trump|last=Hafner|first=Josh|date=July 19, 2016|work=[[USA Today]]|access-date=July 10, 2022}}</ref> 2005 දී ට්‍රම්ප් ස්ලෝවේනියානු නිරූපිකාවක් [[මලානියා ට්‍රම්ප්|වන මෙලනියා ක්නාස්]] සමඟ විවාහ විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40186-2005Jan26.html|title=Donald Trump, Settling Down|last=Brown|first=Tina|date=January 27, 2005|work=[[The Washington Post]]|access-date=May 7, 2017|author-link=Tina Brown}}</ref> ඔවුන්ට එක් පුතෙක් සිටී, [[Barron Trump|බැරන්]] (උපත 2006).<ref>{{Cite news|url=https://cnn.com/2013/07/04/us/donald-trump-fast-facts/|title=Donald Trump Fast Facts|date=July 2, 2021|work=[[CNN]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> === ආගම === 1970 ගණන්වලදී, ට්‍රම්ප්ගේ දෙමාපියන් [[Reformed Church in America|ඇමරිකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ පල්ලියේ]] කොටසක් වන [[Marble Collegiate Church|Marble Colegiate පල්ලියට]] සම්බන්ධ විය.<ref name="BarronNYT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/09/06/nyregion/donald-trump-marble-collegiate-church-norman-vincent-peale.html|title=Overlooked Influences on Donald Trump: A Famous Minister and His Church|last=Barron|first=James|date=September 5, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=October 13, 2016|author-link=James Barron (journalist)}}</ref><ref name="WaPo.March.18.17">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/how-trump-got-religion--and-why-his-legendary-ministers-son-now-rejects-him/2016/01/21/37bae16e-bb02-11e5-829c-26ffb874a18d_story.html|title=How Trump got religion – and why his legendary minister's son now rejects him|last=Schwartzman|first=Paul|date=January 21, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=March 18, 2017}}</ref> ඔහු ඉරිදා පාසලට ගිය අතර 1959 දී [[First Presbyterian Church in Jamaica|ජැමෙයිකාවේ ක්වීන්ස් හි පළමු ප්‍රෙස්බිටේරියන් දේවස්ථානයේදී]] ඔහුව [[Confirmation|ස්ථිර කරන]] ලදී.<ref name="BarronNYT" /><ref name="inactive">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/08/28/politics/donald-trump-church-member/|title=Church says Donald Trump is not an 'active member'|last=Scott|first=Eugene|date=August 28, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|author-link=Eugene Scott (journalist)}}</ref> 2015 දී, ඔහු [[Presbyterian Church (USA)|ප්‍රෙස්බිටේරියන්]] කෙනෙකු බවත්, මාබල් කොලෙජියට් පල්ලියට ගිය බවත් කීවේය; පල්ලිය පැවසුවේ ඔහු ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු නොවන බවයි.<ref name="inactive" /> 2019 දී, ඔහු තම පුද්ගලික දේවගැති, ටෙලිවාන්ජලිස්ට් [[Paula White|පෝලා වයිට්]], ධවල මන්දිරයේ [[Office of Public Liaison|මහජන සම්බන්ධතා කාර්යාලයට]] පත් කළේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/paula-white-trump.html|title=Paula White, Trump's Personal Pastor, Joins the White House|last=Peters|first=Jeremy W.|date=October 31, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=September 29, 2021|last2=Haberman|first2=Maggie|author-link=Jeremy W. Peters|author-link2=Maggie Haberman}}</ref> 2020 දී, ඔහු [[Non-denominational Christian|නිකාය නොවන කිතුනුවකු]] ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බව පැවසීය.<ref>{{Cite news|url=https://religionnews.com/2020/10/23/exclusive-trump-confirmed-a-presbyterian-now-identifies-as-non-denominational-christian/|title=Exclusive: Trump, confirmed a Presbyterian, now identifies as 'non-denominational Christian'|last=Jenkins|first=Jack|date=October 23, 2020|work=[[Religion News Service]]|access-date=September 29, 2021|last2=Mwaura|first2=Maina}}</ref> === සෞඛ්ය පුරුදු === ට්‍රම්ප් පවසන්නේ තමන් කිසිවිටෙක මත්පැන් පානය කර නොමැති බවත්, සිගරට් පානය කර නොමැති බවත්, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කර නොමැති බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/10/30/us/trump-biden-alcohol.html|title=In Trump and Biden, a Choice of Teetotalers for President|last=Nagourney|first=Adam|date=October 30, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/politics/kavanaugh-likes-beer--but-trump-is-a-teetotaler-he-doesnt-like-drinkers/2018/10/02/783f585c-c674-11e8-b1ed-1d2d65b86d0c_story.html|title=Kavanaugh likes beer — but Trump is a teetotaler: 'He doesn't like drinkers.'|last=Parker|first=Ashley|date=October 2, 2018|work=[[The Washington Post]]|access-date=February 5, 2021|last2=Rucker|first2=Philip}}</ref> ඔහු දිනකට පැය හතරක් පහක් පමණ නිදා ගනී.<ref>{{Cite news|url=https://globalnews.ca/news/3970379/donald-trump-sleep-hours-night/|title=Donald Trump sleeps 4-5 hours each night; he's not the only famous 'short sleeper'|last=Dangerfield|first=Katie|date=January 17, 2018|work=[[Global News]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Almond|first=Douglas|last2=Du|first2=Xinming|date=December 2020|title=Later bedtimes predict President Trump's performance|journal=[[Economics Letters]]|volume=197|doi=10.1016/j.econlet.2020.109590|issn=0165-1765|pmc=7518119|pmid=33012904}}</ref> ඔහු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාව ඔහුගේ "ප්‍රාථමික ව්‍යායාමය" ලෙස හැඳින්වූ නමුත් සාමාන්‍යයෙන් පාඨමාලාවේ ඇවිදින්නේ නැත.<ref>{{Cite news|url=https://thegolfnewsnet.com/golfnewsnetteam/2018/07/14/donald-trump-exercise-golf-cart-turnberry-110166/|title=Donald Trump says he gets most of his exercise from golf, then uses cart at Turnberry|last=Ballengee|first=Ryan|date=July 14, 2018|work=Golf News Net|access-date=July 4, 2019}}</ref> ඔහු ව්‍යායාම කිරීම බලශක්ති නාස්තියක් ලෙස සලකයි, මන්ද ශරීරය "බැටරියක් වැනි, සීමිත ශක්ති ප්‍රමාණයක් සහිත", ව්‍යායාම මගින් ක්ෂය වන බව ඔහු විශ්වාස කරයි.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/trump-thinks-that-exercising-too-much-uses-up-the-bodys-finite-energy/2017/05/12/bb0b9bda-365d-11e7-b4ee-434b6d506b37_story.html|title=Trump thinks that exercising too much uses up the body's 'finite' energy|last=Rettner|first=Rachael|date=May 14, 2017|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref>{{Sfn|O'Donnell|Rutherford|1991}} 2015 දී, ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය ඔහුගේ දිගුකාලීන පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයා වන [[හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්|හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්ගේ]] ලිපියක් නිකුත් කරමින්, ට්‍රම්ප් "මෙතෙක් මෙතෙක් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ සෞඛ්‍ය සම්පන්නම පුද්ගලයා වනු ඇත" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළේ ය.<ref name="dictation">{{Cite news|url=https://cnn.com/2018/05/01/politics/harold-bornstein-trump-letter/|title=Exclusive: Bornstein claims Trump dictated the glowing health letter|last=Marquardt|first=Alex|date=May 1, 2018|work=[[CNN]]|access-date=May 20, 2018|last2=Crook|first2=Lawrence III}}</ref> 2018 දී, බෝර්න්ස්ටයින් පැවසුවේ ට්‍රම්ප් විසින් ලිපියේ අන්තර්ගතය නියම කර ඇති බවත්, ට්‍රම්ප්ගේ නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු 2017 පෙබරවාරි මාසයේදී වෛද්‍ය කාර්යාලයට කළ වැටලීමකදී ඔහුගේ වෛද්‍ය වාර්තා අල්ලා ගත් බවත්ය.<ref name="dictation" /><ref>{{Cite news|url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-doc-says-trump-bodyguard-lawyer-raided-his-office-took-n870351|title=Trump doctor Harold Bornstein says bodyguard, lawyer 'raided' his office, took medical files|last=Schecter|first=Anna|date=May 1, 2018|work=[[NBC News]]|access-date=June 6, 2019}}</ref> === ධනය === [[ගොනුව:Ivana_Trump_shakes_hands_with_Fahd_of_Saudi_Arabia.jpg|alt=Ivana Trump and King Fahd shake hands, with Ronald Reagan standing next to them smiling. All are in black formal attire.|thumb|එක්සත් ජනපද ජනාධිපති [[රොනල්ඩ් රේගන්]] සහ ජනාධිපති ආර්යාව [[නැන්සි රේගන්]] සමඟ 1985 දී [[Fahd of Saudi Arabia|සෞදි අරාබියේ ෆාඩ්]] රජු වෙනුවෙන් රාජ්‍ය රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක පිළිගැනීමේ පේළියේ ට්‍රම්ප් (දකුණුපස) සහ බිරිඳ ඉවානා]] 1982 දී ට්‍රම්ප්, ඔහුගේ පවුලේ ඇස්තමේන්තුගත ඩොලර් 200 ක කොටසක් තබා ගැනීම සඳහා ධනවත් පුද්ගලයින්ගේ මුල් ''[[Forbes|ෆෝබ්ස්]]'' ලැයිස්තුවක් සාදන ලදී.&nbsp;මිලියනයක ශුද්ධ වටිනාකම (ඩොලර් {{Inflation|US|200|1982}} ට සමාන වේ&nbsp;මිලියන {{Inflation-year|US}} දී). [32] 1980 ගණන්වල ඔහුගේ පාඩු නිසා 1990 සහ 1995 අතර ඔහු ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/10/23/business/yourmoney/whats-he-really-worth.html|title=What's He Really Worth?|last=O'Brien|first=Timothy L.|date=October 23, 2005|work=[[The New York Times]]|access-date=February 25, 2016|author-link=Timothy L. O'Brien}}</ref> 2015 ජූලි මාසයේ දී [[Federal Election Commission|FEC]] වෙත අනිවාර්ය මූල්‍ය හෙළිදරව් කිරීමේ වාර්තාව ගොනු කිරීමෙන් පසු ඔහු ඩොලර් 10 ක පමණ ශුද්ධ වටිනාකමක් නිවේදනය කළේ ය.&nbsp;බිලියන. FEC විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තා අවම වශයෙන් ඩොලර් 1.4 ක් පෙන්නුම් කරයි&nbsp;බිලියන වත්කම් සහ ඩොලර් 265 කි&nbsp;මිලියනයක වගකීම්.<ref name="disclosure">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/07/22/politics/donald-trump-personal-financial-disclosure/|title=Donald Trump's 92-page financial disclosure released|last=Diamond|first=Jeremy|date=July 22, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|last2=Frates|first2=Chris}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 1.4 කින් පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;2015 සහ 2018 අතර බිලියන<ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/trump-forbes-wealthiest-people-in-the-us-list-2018-10|title=Trump has fallen 138 spots on Forbes' wealthiest-Americans list, his net worth down over $1 billion, since he announced his presidential bid in 2015|last=Walsh|first=John|date=October 3, 2018|work=[[Business Insider]]|access-date=October 12, 2021}}</ref> ඔවුන්ගේ 2024 ප්‍රකෝටිපතියන් ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ට්‍රම්ප්ගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 2.3 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.&nbsp;බිලියන (ලෝකයේ 1,438 වැනි) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/profile/donald-trump/?list=billionaires|title=Profile Donald Trump|work=[[Forbes]]|access-date=March 28, 2024|year=2024}}</ref> ට්‍රම්ප් බොහෝ විට පවසා ඇත්තේ තම පියාගෙන් “ඩොලර් මිලියනයක කුඩා ණයක්” ලබාගෙන තමා සිය වෘත්තීය ජීවිතය ආරම්භ කළ බවත් එය පොලී සමඟ ආපසු ගෙවිය යුතු බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2015/10/26/donald-trump-my-dad-gave-me-a-small-loan-of-1-million-to-get-started.html|title=Donald Trump: My dad gave me 'a small loan' of $1 million to get started|last=Stump|first=Scott|date=October 26, 2015|work=[[CNBC]]|access-date=November 13, 2016}}</ref> ඔහු වයස අවුරුදු අට වන විට කෝටිපතියෙකු වූ අතර අවම වශයෙන් ඩොලර් 60 ක් ණයට ගත්තේය&nbsp;ඔහුගේ පියාගෙන් මිලියනයක්, එම ණය ආපසු ගෙවීමට බොහෝ දුරට අසමත් වූ අතර තවත් ඩොලර් 413ක් ලැබිණි&nbsp;මිලියනයක් (උද්ධමනය සඳහා සකස් කරන ලද ඩොලර් 2018) ඔහුගේ පියාගේ සමාගමෙන්.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/10/02/us/politics/donald-trump-wealth-fred-trump.html|title=11 Takeaways From The Times's Investigation into Trump's Wealth|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 3, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref name="Tax_Schemes">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/10/02/us/politics/donald-trump-tax-schemes-fred-trump.html|title=Trump Engaged in Suspect Tax Schemes as He Reaped Riches From His Father|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 2, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref> 2018 දී, ඔහු සහ ඔහුගේ පවුලේ අය බදු වංචාවක් සිදු කර ඇති බව වාර්තා වූ අතර, [[New York State Department of Taxation and Finance|නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත බදු සහ මුදල් දෙපාර්තමේන්තුව]] පරීක්ෂණයක් ආරම්භ කළේ ය.<ref name="Tax_Schemes" /> ඔහුගේ ආයෝජන කොටස් සහ නිව් යෝර්ක් දේපල වෙලඳපොලවල් දුර්වල විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.economist.com/news/united-states/21693230-enigma-presidential-candidates-business-affairs-tower-white|title=From the Tower to the White House|date=February 20, 2016|work=[[The Economist]]|access-date=February 29, 2016|quote=Mr Trump's performance has been mediocre compared with the stockmarket and property in New York.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/02/29/the-myth-and-the-reality-of-donald-trumps-business-empire/|title=The myth and the reality of Donald Trump's business empire|last=Swanson|first=Ana|date=February 29, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 4.5 සිට පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;බිලියන 2015 දී ඩොලර් 3.1 දක්වා&nbsp;බිලියන 2017 සහ ඔහුගේ නිෂ්පාදන බලපත්‍ර ආදායම ඩොලර් 23 කි&nbsp;මිලියන සිට ඩොලර් 3 දක්වා&nbsp;මිලියන.<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/danalexander/2018/10/02/how-trump-is-tryingand-failingto-get-rich-off-his-presidency/|title=How Trump Is Trying—And Failing—To Get Rich Off His Presidency|last=Alexander|first=Dan|date=October 2, 2018|work=[[Forbes]]|access-date=September 29, 2021|last2=Peterson-Whithorn|first2=Chase}}</ref> 1985 සිට 1994 දක්වා [[Tax returns of Donald Trump|ට්‍රම්ප්ගේ බදු ප්‍රතිලාභ]] පෙන්නුම් කරන්නේ ශුද්ධ පාඩුව ඩොලර් 1.17 කි.&nbsp;බිලියන. පාඩු අනෙකුත් සෑම ඇමරිකානු බදු ගෙවන්නෙකුටම වඩා වැඩි විය. 1990 සහ 1991 පාඩු ඩොලර් 250 කට වඩා වැඩිය&nbsp;සෑම වසරකම මිලියනය ආසන්නතම බදු ගෙවන්නන් මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි විය. 1995 දී ඔහුගේ වාර්තා වූ පාඩුව ඩොලර් 915.7 කි&nbsp;මිලියන (ඩොලර් {{Inflation|US|.9157|1995}} ට සමාන වේ&nbsp;බිලියන {{Inflation-year|US}} දී).<ref name="Buettner-190508">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2019/05/07/us/politics/donald-trump-taxes.html|title=Decade in the Red: Trump Tax Figures Show Over $1 Billion in Business Losses|last=Buettner|first=Russ|date=May 7, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=May 8, 2019|last2=Craig|first2=Susanne|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/05/trump-taxes/588967/|title=The Secret That Was Hiding in Trump's Taxes|last=Friedersdorf|first=Conor|date=May 8, 2019|work=[[The Atlantic]]|access-date=May 8, 2019|author-link=Conor Friedersdorf}}</ref> 2020 දී, ''නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස්,'' දශක දෙකක් පුරා විහිදෙන ට්‍රම්ප්ගේ බදු තොරතුරු ලබා ගත්තේය. ට්‍රම්ප් ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක පාඩුවක් වාර්තා කළ බව එහි වාර්තාකරුවන් සොයා ගත්හ. 2010 සිට ඔහු ඩොලර් 287 ආපසු ගෙවීමට ද අසමත් විය&nbsp;මිලියනයක් ණය. 2020 ට පෙර වසර 15 තුළ, ට්‍රම්ප්, ව්‍යාපාර පාඩු සඳහා [[Tax credit|බදු බැර]] භාවිතා කරමින්, එම වසර 10 තුළ කිසිදු ආදායම් බදු සහ 2016 සහ 2017 දී ඩොලර් 750 බැගින් ගෙවා නැත. ඔහු ඩොලර් 100 ක් ඇතුළු වත්කම්වලට එරෙහිව විකිණීමෙන් සහ ණයට ගැනීමෙන් ඔහුගේ ව්‍යාපාරවල පාඩු සමතුලිත කළේය&nbsp;[[Trump Tower#2000s to present|ට්‍රම්ප් කුළුණේ මිලියනයක උකසක් (2022 දී ප්‍රතිමූල්‍යකරණය කරන ලදී)]] සහ ඩොලර් 200කට වඩා ඈවර කිරීම&nbsp;මිලියනයක කොටස් සහ බැඳුම්කර. ඔහු පුද්ගලිකව ඩොලර් 421 ක් සහතික කළේය&nbsp;මිලියනයක ණය, ඉන් වැඩි කොටසක් 2024 වන විට ගෙවිය යුතු ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2020/09/27/us/donald-trump-taxes.html|title=Long-concealed Records Show Trump's Chronic Losses And Years Of Tax Avoidance|last=Buettner|first=Russ|date=September 27, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=September 28, 2020|last2=Craig|first2=Susanne|last3=McIntire|first3=Mike|author-link2=Susanne Craig}}</ref> == දේශපාලනය == === ඝාතන ප්‍රයත්නය === 2024 ජූලි 13 දින [[පෙන්සිල්වේනියා|පෙන්සිල්වේනියා ජනපදයේ]] බට්ලර් හි දී සිය මැතිවරණ ප්‍රචාරණ රැළියක් අමතමින් සිටිය දී නාඳුනන තුවක්කුකරුවෙකු විසින් එල්ල කරන ලද වෙඩි ප්‍රහාරයකින් ට්‍රම්ප් ගේ දකුණු කනට තුවාල සිදුවිය. වෙඩික්කරුවා 20-හැවිරිදි [[තෝමස් මැතිව් කෲක්ස්]] ලෙස පසුව හඳුනාගත් අතර, ඇමරිකානු රහස්‍ය සේවයේ ස්නයිපර් වෙඩික්කරුවන් විසින් ඔහුව එම ස්ථානයේදීම ඝාතනය කරන ලදී. වෙඩි ප්‍රහාරයෙන් පසුව වේදිකාවේ සිට රහස්‍ය සේවා නිලාධාරීන් විසින් ඉවතට කැඳවාගෙන යන අවස්ථාවේ දී, ලේ තැවරුණු මුහුණක් සහිතව සිටි ට්‍රම්ප් සිය මිට මෙලවූ දකුණත ඉහලට ඔසවා ''"ෆයිට්!" ("සටන් කරන්න")'' යනුවෙන් තෙවරක් මිමිණූ අතර, එම අවස්ථාවේ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් ප්‍රවෘත්ති සේවයේ එවන් වූචි විසින් ඇමරිකානු ධජය පසුබිම් කරගනිමින් ලබාගත් ඓතිහාසික ඡායාරූපය සමාජ මාධ්‍ය තුල දැඩි ලෙස සංසරණය විය. ට්‍රම්ප් අසල පිහිටි බට්ලර් අනුස්මරණ රෝහල වෙත ඇතුල් කරන ලද අතර, ඉන් දින දෙකකට පසු ඔහු [[මිල්වොකී]] හි දී පැවැත්වුණු රිපබ්ලිකන් ජාතික සම්මේලනයට ද සහභාගී විය. එහිදී ඔහුගේ දකුණු කනට වෙළුම් පටි යොදා ඇති ආකාරය නිරීක්ෂණය විය. == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css"/><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha"/></div> == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes}} <!-- Please be cautious about adding external links. See Wikipedia:External links and Wikipedia:Spam for details. If there are already suitable links, propose additions or replacements on the article's talk page or submit your link to the relevant category at DMOZ (dmoz.org) and link there using {{Dmoz}}. --> * [https://www.thetrumparchive.com/ Archive of Donald Trump's tweets]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus; see [[Talk:Donald Trump#Current consensus]], item 9. --> * {{C-SPAN}} * {{IMDb name}} * [https://archive.org/details/trumparchive Donald Trump] on the [[Internet Archive]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ Donald Trump's page on whitehouse.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210519072258/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ |date=2021-05-19 }} {{Donald Trump}} {{Time Persons of the Year}} {{US presidents}} {{#invoke:navboxes|top |title = Offices and distinctions |state = collapsed}} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Mitt Romney]]}} {{s-ttl|title=[[Republican Party (United States)|Republican]] [[List of United States Republican Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2016 United States presidential election|2016]], [[2020 United States presidential election|2020]], [[2024 United States presidential election|2024]] }} {{s-non|reason=Most recent}} {{s-break}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2017–2021}} {{s-aft|after=[[Joe Biden]]}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]<br />''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Dan Quayle]]<br />''former vice president''|reason=Most Recent}} {{s-end}} {{#invoke:navboxes|bottom}} {{Trump media}} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} {{Subject bar |commons = y |n = y |n-search = Category:Donald Trump |wikt = y |wikt-search = Category:en:Donald Trump |q = y |s = y |s-search = Author:Donald John Trump |d = y |d-search = Q22686 |portal1=Biography|portal2=Business|portal3=Conservatism|portal4=Politics|portal5=United States}} [[ප්‍රවර්ගය:ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්| ]] [[Category:1946 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Trumpism|*]] [[Category:20th-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American criminals]] [[Category:21st-century Florida politicians]] [[Category:21st-century presidents of the United States]] [[Category:American billionaires]] [[Category:American businesspeople convicted of crimes]] [[Category:American casino industry businesspeople]] [[Category:American chairpersons of corporations]] [[Category:American computer businesspeople]] [[Category:American conspiracy theorists]] [[Category:American hoteliers]] [[Category:American Internet company founders]] [[Category:American male criminals]] [[Category:American nationalists]] [[Category:American politicians convicted of fraud]] [[Category:American real estate businesspeople]] [[Category:American reality television producers]] [[Category:American shooting survivors]] [[Category:American television hosts]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Attempted assassination of Donald Trump]] [[Category:Businesspeople from Queens, New York]] [[Category:Candidates in the 2000 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2016 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:COVID-19 conspiracy theorists]] [[Category:Criminals from Manhattan]] [[Category:Critics of Black Lives Matter]] [[Category:Florida politicians convicted of crimes]] [[Category:Florida Republicans]] [[Category:Impeached presidents of the United States]] [[Category:Illeists]] [[Category:January 6 United States Capitol attack]] [[Category:Nationalist Heads of State or Government]] [[Category:New York Military Academy alumni]] [[Category:New York (state) Independents]] [[Category:New York (state) politicians convicted of crimes]] [[Category:New York (state) Republicans]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People charged under the Espionage Act of 1917]] [[Category:People charged with racketeering]] [[Category:People stripped of honorary degrees]] [[Category:Presidents of the United States]] [[Category:Reform Party of the United States of America politicians]] [[Category:Republican Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Right-wing populists in the United States]] [[Category:The State of Georgia v. Donald J. Trump, et al. defendants]] [[Category:People from Queens, New York]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Trump family|Donald]] [[Category:The Trump Organization employees]] [[Category:United States Football League executives]] [[Category:Wharton School alumni]] [[Category:WWE Hall of Fame inductees]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] ophgkfaxsz5drssuxz2ke53kyzn2bgi 751491 751437 2025-06-27T06:51:32Z Ttheek 66430 Removing from [[Category:Presidents of the United States]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751491 wikitext text/x-wiki {{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}} {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් |native_name = {{Nobold|Donald Trump}} |image = TrumpPortrait.jpg |alt = |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 47 වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජේ. ඩී. වෑන්ස්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2025 |predecessor = [[ජෝ බයිඩන්]] |birth_name = ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප් |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |1946|6|14}} |birth_place = [[නිව්යෝර්ක් නගරය]]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> |death_date = |death_place = |nationality = {{US}} |party = [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] (2012–වර්තමානය) |otherparty = {{සරලලැයිස්තුව| * රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (1987–99, 2009–11) * ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි රිෆෝම් පක්ෂය] (1999–2001) * ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය) (2001–09) * ස්වාධීන දේශපාලනඥයා (2011–12) }} |spouse = {{සරලලැයිස්තුව| * {{විවාහය|ඉවානා සෙල්නිච්කෝවා<br />|April 9, 1977|1990|reason=divorced}} * {{විවාහය|මාර්ලා මේප්ල්ස්<br />|December 20, 1993|1999|reason=divorced}} * {{විවාහය|මලානියා ට්‍රම්ප්<br />|January 22, 2005}} }} |children = {{සරලලැයිස්තුව| * ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් කණි. * ඉවන්කා ට්‍රම්ප් * එරික් ට්‍රම්ප් * ටිෆනි ට්‍රම්ප් * බැරන් ට්‍රම්ප් * <!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> }} |relatives = ට්‍රම්ප් පවුල |residence = මාර්-අ'-ලාගෝ, වෙස්ට් පාම් බීච්, [[ෆ්ලොරිඩා]] |education = {{සරලලැයිස්තුව| * ෆොර්ඩම් විශ්වවිද්‍යාලය * පෙන්සිල්වේනියා විශ්වවිද්‍යාලය ([[විද්‍යාවේදී උපාධිය |බීඑස්]]) }} |occupation = {{සරලලැයිස්තුව| * {{ubl|නිශ්චල දේපොළ ප්‍රවර්ධක|(ද ට්‍රම්ප් ඕර්ගනයිසේෂන්)}} * {{ubl|රූපවාහිනී නිෂ්පාදකයා|(දි ඇප්‍රෙන්ටිස් (එ.ජ. රූපවාහිනී කතාමාලාව))}} }} |signature = Donald Trump (Presidential signature).svg |signature_alt = Donald J Trump stylized autograph, in ink |website = {{සරලලැයිස්තුව| * {{url|https://whitehouse.gov|ධවල මන්දීර වෙබ් අඩවිය }} * {{url|https://donaldjtrump.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය }} <!-- hide pending further discussion * --> * {{url|https://x.com/POTUS|ජනාධිපතිමය X (ට්විටර්) ගිණුම}} ** {{url|https://x.com/realDonaldTrump|පෞද්ගලික X (ට්විටර්) ගිණුම}} }} <nowiki>}}</nowiki> |caption=ට්‍රම්ප් 2025 දී|office2=[[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 45 වන ජනාධිපතිවරයා]]|successor2=[[ජෝ බයිඩන්]]|predecessor2=[[බරාක් ඔබාමා]]|vicepresident2=[[මයික් පෙන්ස්]]|term_start2=ජනවාරි 20, 2017|term_end2=ජනවාරි 20, 2021}} '''ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප්''' (උපත ජුනි 14, 1946) යනු ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මාධ්‍ය පෞරුෂයක්, ව්‍යාපාරිකයෙක් සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයේ 45 වන සහ 47 වන වත්මන් ජනාධිපතිවරයා]] වේ. ට්‍රම්ප් 1968 දී [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා]] විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේය. ඔහුගේ පියා 1971 දී පවුලේ දේපල වෙළඳාම් ව්‍යාපාරයේ සභාපති බවට පත් කළේය. ට්‍රම්ප් එය [[The Trump Organization|ට්‍රම්ප් සංවිධානය]] ලෙස නම් කළ අතර අහස ගොඩනැගිලි, හෝටල්, කැසිනෝ සහ ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාංගණ ඉදිකිරීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා සමාගම නැවත යොමු කළේය. 1990 දශකයේ අග භාගයේ ව්‍යාපාරික අසාර්ථකත්වයන් මාලාවකින් පසුව, ඔහු බොහෝ දුරට ට්‍රම්ප් නමට බලපත්‍ර ලබා දෙමින් අතුරු ව්‍යාපාර දියත් කළේය. 2004 සිට 2015 දක්වා ඔහු රියැලිටි රූපවාහිනී කතා මාලාව ''[[The Apprentice (American TV series)|The Apprentice]]'' හි සම-නිෂ්පාදනය සහ සත්කාරකත්වය දරයි. ඔහු සහ ඔහුගේ ව්‍යාපාර ව්‍යාපාර බංකොලොත් වීම් හයක් ඇතුළුව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග 4,000කට වඩා පැමිණිලිකරුවන් හෝ විත්තිකරුවන් වී ඇත. ට්‍රම්ප් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2016|2016 ජනාධිපතිවරණයේදී]] [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂක [[හිලරි ක්ලින්ටන්|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[Republican Party (United States)|රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ජයග්‍රහණය කළේ මහජන ඡන්දයෙන් පරාජයට පත්වෙමින්. {{විස්තරාත්මක සටහන්|Presidential elections in the U.S. are decided by the [[United States Electoral College|Electoral College]]. Each state names a number of electors equal to its representation in [[United States Congress|Congress]] and (in most states) all electors vote for the winner of their state's popular vote.|name=electoral-college}} [[Mueller special counsel investigation|මුලර් විශේෂ උපදේශක පරීක්ෂණයෙන්]] තීරණය වූයේ ට්‍රම්ප්ට පක්ෂව [[Russian interference in the 2016 United States elections|රුසියාව 2016 මැතිවරණයට මැදිහත් වූ]] බවයි. උද්ඝෝෂනය අතරතුර, ඔහුගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් ජනතාවාදී, ආරක්ෂණවාදී සහ ජාතිකවාදී ලෙස විස්තර කරන ලදී. ඔහුගේ තේරී පත්වීම සහ ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විරෝධතාවලට තුඩු දුන්නේය. පූර්ව හමුදා හෝ රජයේ අත්දැකීම් නොමැති එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ඔහු විය. ට්‍රම්ප් කුමන්ත්‍රණ න්‍යායන් ප්‍රවර්ධනය කළ අතර ඇමරිකානු දේශපාලනයේ පෙර නොවූ විරූ මට්ටමකට ඔහුගේ ව්‍යාපාර සහ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ බොහෝ ව්‍යාජ සහ නොමඟ යවන ප්‍රකාශ කළේය. ඔහුගේ බොහෝ අදහස් සහ ක්‍රියා වාර්ගික ආරෝපණය, ජාතිවාදී සහ ස්ත්‍රී ද්‍රෝහී ලෙස සංලක්ෂිත වේ. ජනාධිපති ලෙස, ට්‍රම්ප් මුස්ලිම් බහුතරයක් සිටින රටවල් කිහිපයක පුරවැසියන්ට [[Executive Order 13769|සංචාරක තහනමක් පැනවීමට නියෝග කළේය]], එක්සත් ජනපද &#x2013; මෙක්සිකෝ දේශසීමාවේ තාප්පයක් ඉදිකිරීම සඳහා මිලිටරි අරමුදල් හරවා යවා, සහ [[Trump administration family separation policy|පවුල් වෙන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක්]] ක්‍රියාත්මක කළේය. ඔහු පාරිසරික ප්‍රතිපත්ති සහ රෙගුලාසි 100කට වඩා ඉවත් කළේය. ඔහු 2017 [[Tax Cuts and Jobs Act|බදු කප්පාදු සහ රැකියා පනතට]] අත්සන් තැබුවේය, එය බදු කපා හැරීම සහ [[Affordable Care Act|දැරිය හැකි සත්කාර පනතේ]] [[Health insurance mandate|පුද්ගල සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණ වරම]] දණ්ඩනය ඉවත් කළේය. ඔහු [[Neil Gorsuch|නීල් ගොර්සුච්]], [[Brett Kavanaugh|බ්‍රෙට් කැවනෝ]] සහ [[Amy Coney Barrett|ඇමී කෝනි බැරට්]] එක්සත් ජනපද ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පත් කළේය. ඔහු [[COVID-19 pandemic in the United States|COVID-19 වසංගතයට]] සෙමින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය, සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්ගේ බොහෝ නිර්දේශ නොසලකා හරිමින් හෝ පරස්පර කළේය, පරීක්ෂණ ප්‍රයත්නයන්ට මැදිහත් වීමට දේශපාලන බලපෑම් භාවිතා කළේය, සහ ඔප්පු නොකළ ප්‍රතිකාර පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු පතුරුවා හැරියේය. ට්‍රම්ප් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළ අතර යෝජිත [[Trans-Pacific Partnership|ට්‍රාන්ස් පැසිෆික් හවුල්කාරිත්ව]] වෙළඳ ගිවිසුම, දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ [[Paris Agreement|පැරිස් ගිවිසුම]] සහ [[Joint Comprehensive Plan of Action|ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන්]] එක්සත් ජනපදය ඉවත් කළේය. ඔහු තුන් වතාවක් උතුරු කොරියානු නායක [[කිම් ජොං අං|කිම් ජොන් උන්]] හමු වූ නමුත් න්‍යෂ්ටික අවිහරණය සම්බන්ධයෙන් කිසිදු ප්‍රගතියක් ලබා නැත. [[ජෝ බයිඩන්|ජෝ බයිඩෙන්]] විමර්ශනය කරන ලෙස යුක්රේනයට බලපෑම් කිරීමෙන් පසු බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ කොන්ග්‍රසයට බාධා කිරීම සහ [[Second impeachment of Donald Trump|2021 දී]] කැරැල්ල උසිගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් [[First impeachment of Donald Trump|2019 දී]] දෙවරක් දෝෂාභියෝගයට ලක් වූ එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ට්‍රම්ප් ය. සෙනෙට් සභාව ඔහු නඩු දෙකෙන්ම නිදොස් කොට නිදහස් කළේය. ට්‍රම්ප් [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය|2020 ජනාධිපතිවරණයෙන්]] බිඩෙන්ට පරාජය වූ නමුත් එය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. ඔහු පුලුල්ව පැතිරුනු මැතිවරණ වංචාවක් ව්‍යාජ ලෙස ප්‍රකාශ කල අතර [[Attempts to overturn the 2020 United States presidential election|ප්‍රතිඵලය උඩු යටිකුරු කිරීමට උත්සාහ කලේය]] . 2021 ජනවාරි 6 වන දින, ඔහු තම ආධාරකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ [[ජනවාරි 6 එක්සත් ජනපදයේ කැපිටල් ප්‍රහාරය|ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් පහර දුන්]] [[එක්සත් ජනපද කැපිටල් ගොඩනැගිල්ල|එක්සත් ජනපද කැපිටල්]] වෙත ගමන් කරන ලෙසයි. විද්වතුන් සහ ඉතිහාසඥයන් [[Historical rankings of presidents of the United States|ට්‍රම්ප් ශ්‍රේණිගත කරන්නේ]] ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ නරකම ජනාධිපතිවරුන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙසය. ධූරයෙන් ඉවත් වූ දා සිට, ට්‍රම්ප් රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ ආධිපත්‍යය දිගටම පවත්වා ගෙන යන අතර [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] දී නැවතත් ඔවුන්ගේ නාමයෝජනා වේ. 2024 මැයි මාසයේදී, නිව් යෝර්ක් හි ජූරි සභාවක් විසින් 2016 මැතිවරණයට බලපෑම් කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස [[Stormy Daniels–Donald Trump scandal|ස්ටෝමි ඩැනියල්ස්ට මුදල් ගෙවීමට]] අදාළ ව්‍යාපාරික වාර්තා ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීමේ [[Prosecution of Donald Trump in New York|සාපරාධී චෝදනා 34කට ට්‍රම්ප් වැරදිකරු බව තීරණය කළ අතර]], ඔහුව වරදකරු කළ පළමු හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බවට පත් කළේය. අපරාධය. ඔහු [[FBI investigation into Donald Trump's handling of government documents|රහසිගත ලේඛන සාවද්‍ය ලෙස පරිහරණය කිරීම]] සහ 2020 ජනාධිපතිවරණය පෙරලා දැමීමේ උත්සාහයන් සම්බන්ධයෙන් තවත් අපරාධ 54 ක් සම්බන්ධයෙන් ඔහුට තවත් අධිකරණ බල ප්‍රදේශ තුනක අධිචෝදනා ගොනු කර ඇත. සිවිල් නඩු වලදී, ට්‍රම්ප් [[E. Jean Carroll v. Donald J. Trump|2023 දී ලිංගික අපයෝජන සහ අපකීර්තියට, 2024 දී අපහාසයට]] සහ [[New York business fraud lawsuit against the Trump Organization|2024 දී මූල්‍ය වංචාවලට]] වගකිව යුතු බව සොයා ගන්නා ලදී. [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේදී]], එවකට උපජනාධිපතිනිය වූ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂිකා [[කමලා හැරිස්]] පරදවා, එක්සත් ජනපදයේ 47 වන ජනාධිපති ලෙස දෙවන ධුර කාලයක් දිනාගැනීමට ට්‍රම්ප් සමත් විය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == === ළමා අවධිය === [[ගොනුව:Donald_Trump_NYMA.jpg|alt=A black-and-white photograph of Donald Trump as a teenager, smiling, wearing a dark pseudo-military uniform with various badges and a light-colored stripe crossing his right shoulder|thumb|ට්‍රම්ප් [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමියේ]], 1964]] වර්ෂ 1946 ජූනි මස 14 වන දින නිව්යෝක් නුවර ජනාවාසයක් වන ජමෙයිකා එස්ටේට්ස්, කුවින්ස් හි ට්‍රම්ප් උපත ලැබීය.<ref name="horowitz">{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=September 22, 2015 |title=Donald Trump’s Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It |url=http://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |access-date=July 3, 2016 }}</ref><ref name="jamaica">{{cite web |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |website=[[Fox News Channel|FOX News]] |format=PDF |archiveurl=http://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=March 28, 2011 |url-status=live |accessdate=July 3, 2016 }}</ref> ඔහු ගෘහණියක් හා ධානපතිනියක<ref name="auto5">{{cite news |date=August 9, 2000 |title=Mary MacLeod Trump Philanthropist, 88 |url=http://www.nytimes.com/2000/08/09/nyregion/mary-macleod-trump-philanthropist-88.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |type=Obituary |access-date=July 3, 2016 }}</ref> වූ මේරි ට්‍රම්ප් (විවාහයට පෙර මක්ලවුඩ්, 1912–2000) සහ ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් වූ ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප් (1905–1999) යන විවාහක යුවලගේ ළමුන් පස් දෙනාගෙන් සතර වැන්නා ය. මේරි ස්කොට්ලන්තයේ ලුවිස් දූපතේ පිහිටා ඇති ටොන්ග් ග්‍රාමයේ උපත ලැබූවකි.<ref name="scottish">{{cite web |url=http://www.scottishroots.com/people/donald.php |title=Donald Trump |website=Scottish Roots Ancestral Research Service |accessdate=February 12, 2014 }}</ref> වර්ෂ 1930 දී ඇයට වයස අවුරුදු 18 දී අමෙරිකාවට සංක්‍රමණය කළ ඇය එහිදී ගෘහ සේවිකාවක් ලෙස වසර හතරකට වඩා වැඩි කාලයක් සේවය කළා ය.<ref name = "mary1">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title=The mysterious Mary Trump: The full untold story of how a young Scotswoman escaped to New York and raised a US presidential candidate |url=http://www.thenational.scot/news/the-mysterious-mary-trump-the-full-untold-story-of-how-a-young-scotswoman-escaped-to-new-york-and-raised-a-us-presidential-candidate.17824 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref><ref name = "mary2">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title= An inconvenient truth? Donald Trump’s Scottish mother was a low-earning migrant |url= http://www.thenational.scot/news/an-inconvenient-truth-donald-trumps-scottish-mother-was-a-low-earning-migrant.17822 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref> එහි දී ෆ්‍රෙඩ්ව දැන හඳුනාගත් ඇය 1936 දී ඔහු සමග විවාහ වී කුවින්ස් හි පිහිටි ජමෙයිකා එස්ටේට්ස් හි පදිංචි වූවා ය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ෆ්‍රෙඩ් නගරයේ විශාලතම ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් විය.<ref name="auto5"/><ref name=Frates24Aug>{{cite news |url=http://www.cnn.com/2015/08/24/politics/donald-trump-immigrant-wives/ |title=Donald Trump's immigrant wives |date=August 24, 2015 |accessdate=September 3, 2015 |first=Chris |last=Frates |publisher=CNN}}</ref> වර්ෂ 1942 මාර්තු මස 10 වන දින මේරි එක්සත් ජනපද පුරවැසිභාවය ලැබුවා ය.<ref name="mary1" /><ref name="mary2" /> == පෞද්ගලික ජීවිතය == === පවුල === ට්‍රම්ප් 1946 ජුනි 14 වන දින නිව් යෝර්ක් නගරයේ [[Queens|ක්වීන්ස්]] හි [[Jamaica Hospital Medical Center|ජැමෙයිකාවේ රෝහලේදී]] උපත ලැබීය,<ref>{{Cite news|url=https://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-embraces-birther/story?id=13240431|title=Donald Trump Steps Up Calls for Obama to Release Birth Certificate|date=March 28, 2011|work=[[ABC News (United States)|ABC News]]|access-date=September 11, 2024}}</ref> [[Fred Trump|ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප්]] සහ [[Mary Anne MacLeod Trump|මේරි ඈන් මැක්ලියෝඩ් ට්‍රම්ප්ගේ]] සිව්වන දරුවා ලෙස. ඔහු වැඩිමහල් සහෝදර සහෝදරියන් වන [[Maryanne Trump Barry|Maryanne]], [[Fred Trump Jr.|Fred Jr.]], සහ Elizabeth සහ බාල සොහොයුරා වන [[Robert Trump|Robert]] සමඟ Queens හි [[Jamaica Estates, Queens|Jamaica Estates]] අසල්වැසි ප්‍රදේශයේ හැදී වැඩුණු අතර, ළදරු පාසලේ සිට හත්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පෞද්ගලික [[Kew-Forest School|Kew-Forest පාසලට]] ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}}<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/young-donald-trump-military-school/2016/06/22/f0b3b164-317c-11e6-8758-d58e76e11b12_story.html|title=Confident. Incorrigible. Bully: Little Donny was a lot like candidate Donald Trump|last=Schwartzman|first=Paul|date=June 22, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=June 2, 2024|last2=Miller|first2=Michael E.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html|title=Donald Trump's Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It|last=Horowitz|first=Jason|date=September 22, 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=November 7, 2018}}</ref> වයස අවුරුදු 13 දී ඔහු [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමිය]], පෞද්ගලික බෝඩිමට ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}} 1964 දී ඔහු [[Fordham University|Fordham විශ්වවිද්‍යාලයට]] ඇතුළත් විය. වසර දෙකකට පසු, ඔහු [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ]] [[Wharton School|වෝර්ටන් පාසලට]] මාරු කර 1968 මැයි මාසයේදී ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://archives.upenn.edu/wp-content/uploads/2018/04/commencement-program-1968.pdf|title=Two Hundred and Twelfth Commencement for the Conferring of Degrees|date=May 20, 1968|work=[[University of Pennsylvania]]|access-date=March 31, 2023|pages=19–21}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/nation/2015/08/28/donald-trump-was-bombastic-even-wharton-business-school/3FO0j1uS5X6S8156yH3YhL/story.html|title=Even in college, Donald Trump was brash|last=Viser|first=Matt|date=August 28, 2015|work=[[The Boston Globe]]|access-date=May 28, 2018}}</ref> 2015 දී ට්‍රම්ප්ගේ නීතිඥයා ට්‍රම්ප්ගේ විද්‍යාලවලට, ඔහුගේ උසස් පාසලට සහ [[College Board|විද්‍යාල මණ්ඩලයට]] ඔහුගේ අධ්‍යයන වාර්තා නිකුත් කළහොත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා බවට තර්ජනය කළේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/02/27/us/politics/trump-school-grades.html|title=Michael Cohen Says Trump Told Him to Threaten Schools Not to Release Grades|last=Ashford|first=Grace|date=February 27, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=June 9, 2019}}</ref> විද්‍යාලයේ සිටියදී ට්‍රම්ප් [[වියට්නාම් යුද්ධය|වියට්නාම් යුද්ධයේ දී]] ශිෂ්‍ය [[Conscription in the United States|කෙටුම්පත්]] හතරක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-avoided-vietnam-with-deferments-records-show|title=Donald Trump avoided Vietnam with deferments, records show|last=Montopoli|first=Brian|date=April 29, 2011|work=[[CBS News]]|access-date=July 17, 2015}}</ref> 1966 දී, වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් මත ඔහු හමුදා සේවයට සුදුසු යැයි සලකනු ලැබූ අතර, 1968 ජූලි මාසයේදී, ප්‍රාදේශීය කෙටුම්පත් මණ්ඩලයක් ඔහුව සේවය කිරීමට සුදුස්සෙකු ලෙස වර්ගීකරණය කළේ ය.<ref name="defer">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/questions-linger-about-trumps-draft-deferments-during-vietnam-war/2015/07/21/257677bc-2fdd-11e5-8353-1215475949f4_story.html|title=Questions linger about Trump's draft deferments during Vietnam War|last=Whitlock|first=Craig|date=July 21, 2015|work=[[The Washington Post]]|access-date=April 2, 2017|author-link=Craig Whitlock}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.archives.gov/foia/donald-trump-selective-service-draft-card.html|title=Donald John Trump's Selective Service Draft Card and Selective Service Classification Ledger|date=March 14, 2019|work=[[National Archives and Records Administration|National Archives]]|access-date=September 23, 2019}} – via [[Freedom of Information Act (United States)|Freedom of Information Act (FOIA)]]</ref><ref name="feet">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/08/02/us/politics/donald-trump-draft-record.html|title=Donald Trump's Draft Deferments: Four for College, One for Bad Feet|last=Eder|first=Steve|date=August 1, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=August 2, 2016|last2=Philipps|first2=Dave|author-link2=David Philipps}}</ref> 1968 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|1-Y}} වර්ගීකරණය කරන ලදී, [[Bone spurs|අස්ථි ස්පර්ස්]] සඳහා කොන්දේසි සහිත වෛද්‍ය ප්‍රමාදයක්,<ref name="defer" /> සහ 1972 දී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|4-F}} ලෙස නැවත වර්ග කරන ලදී, හමුදා සේවයට නුසුදුසු, ඔහුව ස්ථිරවම නුසුදුස්සකු කරන ලදී.<ref name="feet" /> === පවුල === 1977 දී ට්‍රම්ප් චෙක් ජාතික නිරූපිකාවක් [[Ivana Zelníčková|වන Ivana Zelníčkova]] සමඟ විවාහ විය.{{Sfn|Blair|2015}} ඔවුන්ට දරුවන් තිදෙනෙක් සිටියහ: [[Donald Trump Jr.|ඩොනල්ඩ් ජූනියර්]] (උපත 1977), [[Ivanka Trump|ඉවන්කා]] (1981), සහ [[Eric Trump|එරික්]] (1984). නිළි [[Marla Maples]] සමඟ ට්‍රම්ප්ගේ සම්බන්ධය හේතුවෙන් 1990 දී මෙම යුවළ දික්කසාද විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1990/12/12/nyregion/trumps-get-divorce-next-who-gets-what.html|title=Trumps Get Divorce; Next, Who Gets What?|last=Baron|first=James|date=December 12, 1990|work=[[The New York Times]]|access-date=March 5, 2023}}</ref> ට්‍රම්ප් සහ මේපල්ස් 1993 දී විවාහ වූ අතර 1999 දී දික්කසාද විය. ඔවුන්ට එක් දියණියක් සිටී, [[Tiffany Trump|ටිෆනි]] (උපත 1993), ඇය හැදී වැඩුණේ කැලිෆෝනියාවේ මේපල්ස් විසිනි.<ref>{{Cite news|url=https://usatoday.com/story/news/politics/onpolitics/2016/07/19/who-is-tiffany-trump/87321708/|title=Get to know Donald's other daughter: Tiffany Trump|last=Hafner|first=Josh|date=July 19, 2016|work=[[USA Today]]|access-date=July 10, 2022}}</ref> 2005 දී ට්‍රම්ප් ස්ලෝවේනියානු නිරූපිකාවක් [[මලානියා ට්‍රම්ප්|වන මෙලනියා ක්නාස්]] සමඟ විවාහ විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40186-2005Jan26.html|title=Donald Trump, Settling Down|last=Brown|first=Tina|date=January 27, 2005|work=[[The Washington Post]]|access-date=May 7, 2017|author-link=Tina Brown}}</ref> ඔවුන්ට එක් පුතෙක් සිටී, [[Barron Trump|බැරන්]] (උපත 2006).<ref>{{Cite news|url=https://cnn.com/2013/07/04/us/donald-trump-fast-facts/|title=Donald Trump Fast Facts|date=July 2, 2021|work=[[CNN]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> === ආගම === 1970 ගණන්වලදී, ට්‍රම්ප්ගේ දෙමාපියන් [[Reformed Church in America|ඇමරිකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ පල්ලියේ]] කොටසක් වන [[Marble Collegiate Church|Marble Colegiate පල්ලියට]] සම්බන්ධ විය.<ref name="BarronNYT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/09/06/nyregion/donald-trump-marble-collegiate-church-norman-vincent-peale.html|title=Overlooked Influences on Donald Trump: A Famous Minister and His Church|last=Barron|first=James|date=September 5, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=October 13, 2016|author-link=James Barron (journalist)}}</ref><ref name="WaPo.March.18.17">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/how-trump-got-religion--and-why-his-legendary-ministers-son-now-rejects-him/2016/01/21/37bae16e-bb02-11e5-829c-26ffb874a18d_story.html|title=How Trump got religion – and why his legendary minister's son now rejects him|last=Schwartzman|first=Paul|date=January 21, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=March 18, 2017}}</ref> ඔහු ඉරිදා පාසලට ගිය අතර 1959 දී [[First Presbyterian Church in Jamaica|ජැමෙයිකාවේ ක්වීන්ස් හි පළමු ප්‍රෙස්බිටේරියන් දේවස්ථානයේදී]] ඔහුව [[Confirmation|ස්ථිර කරන]] ලදී.<ref name="BarronNYT" /><ref name="inactive">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/08/28/politics/donald-trump-church-member/|title=Church says Donald Trump is not an 'active member'|last=Scott|first=Eugene|date=August 28, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|author-link=Eugene Scott (journalist)}}</ref> 2015 දී, ඔහු [[Presbyterian Church (USA)|ප්‍රෙස්බිටේරියන්]] කෙනෙකු බවත්, මාබල් කොලෙජියට් පල්ලියට ගිය බවත් කීවේය; පල්ලිය පැවසුවේ ඔහු ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු නොවන බවයි.<ref name="inactive" /> 2019 දී, ඔහු තම පුද්ගලික දේවගැති, ටෙලිවාන්ජලිස්ට් [[Paula White|පෝලා වයිට්]], ධවල මන්දිරයේ [[Office of Public Liaison|මහජන සම්බන්ධතා කාර්යාලයට]] පත් කළේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/paula-white-trump.html|title=Paula White, Trump's Personal Pastor, Joins the White House|last=Peters|first=Jeremy W.|date=October 31, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=September 29, 2021|last2=Haberman|first2=Maggie|author-link=Jeremy W. Peters|author-link2=Maggie Haberman}}</ref> 2020 දී, ඔහු [[Non-denominational Christian|නිකාය නොවන කිතුනුවකු]] ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බව පැවසීය.<ref>{{Cite news|url=https://religionnews.com/2020/10/23/exclusive-trump-confirmed-a-presbyterian-now-identifies-as-non-denominational-christian/|title=Exclusive: Trump, confirmed a Presbyterian, now identifies as 'non-denominational Christian'|last=Jenkins|first=Jack|date=October 23, 2020|work=[[Religion News Service]]|access-date=September 29, 2021|last2=Mwaura|first2=Maina}}</ref> === සෞඛ්ය පුරුදු === ට්‍රම්ප් පවසන්නේ තමන් කිසිවිටෙක මත්පැන් පානය කර නොමැති බවත්, සිගරට් පානය කර නොමැති බවත්, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කර නොමැති බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/10/30/us/trump-biden-alcohol.html|title=In Trump and Biden, a Choice of Teetotalers for President|last=Nagourney|first=Adam|date=October 30, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/politics/kavanaugh-likes-beer--but-trump-is-a-teetotaler-he-doesnt-like-drinkers/2018/10/02/783f585c-c674-11e8-b1ed-1d2d65b86d0c_story.html|title=Kavanaugh likes beer — but Trump is a teetotaler: 'He doesn't like drinkers.'|last=Parker|first=Ashley|date=October 2, 2018|work=[[The Washington Post]]|access-date=February 5, 2021|last2=Rucker|first2=Philip}}</ref> ඔහු දිනකට පැය හතරක් පහක් පමණ නිදා ගනී.<ref>{{Cite news|url=https://globalnews.ca/news/3970379/donald-trump-sleep-hours-night/|title=Donald Trump sleeps 4-5 hours each night; he's not the only famous 'short sleeper'|last=Dangerfield|first=Katie|date=January 17, 2018|work=[[Global News]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Almond|first=Douglas|last2=Du|first2=Xinming|date=December 2020|title=Later bedtimes predict President Trump's performance|journal=[[Economics Letters]]|volume=197|doi=10.1016/j.econlet.2020.109590|issn=0165-1765|pmc=7518119|pmid=33012904}}</ref> ඔහු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාව ඔහුගේ "ප්‍රාථමික ව්‍යායාමය" ලෙස හැඳින්වූ නමුත් සාමාන්‍යයෙන් පාඨමාලාවේ ඇවිදින්නේ නැත.<ref>{{Cite news|url=https://thegolfnewsnet.com/golfnewsnetteam/2018/07/14/donald-trump-exercise-golf-cart-turnberry-110166/|title=Donald Trump says he gets most of his exercise from golf, then uses cart at Turnberry|last=Ballengee|first=Ryan|date=July 14, 2018|work=Golf News Net|access-date=July 4, 2019}}</ref> ඔහු ව්‍යායාම කිරීම බලශක්ති නාස්තියක් ලෙස සලකයි, මන්ද ශරීරය "බැටරියක් වැනි, සීමිත ශක්ති ප්‍රමාණයක් සහිත", ව්‍යායාම මගින් ක්ෂය වන බව ඔහු විශ්වාස කරයි.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/trump-thinks-that-exercising-too-much-uses-up-the-bodys-finite-energy/2017/05/12/bb0b9bda-365d-11e7-b4ee-434b6d506b37_story.html|title=Trump thinks that exercising too much uses up the body's 'finite' energy|last=Rettner|first=Rachael|date=May 14, 2017|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref>{{Sfn|O'Donnell|Rutherford|1991}} 2015 දී, ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය ඔහුගේ දිගුකාලීන පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයා වන [[හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්|හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්ගේ]] ලිපියක් නිකුත් කරමින්, ට්‍රම්ප් "මෙතෙක් මෙතෙක් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ සෞඛ්‍ය සම්පන්නම පුද්ගලයා වනු ඇත" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළේ ය.<ref name="dictation">{{Cite news|url=https://cnn.com/2018/05/01/politics/harold-bornstein-trump-letter/|title=Exclusive: Bornstein claims Trump dictated the glowing health letter|last=Marquardt|first=Alex|date=May 1, 2018|work=[[CNN]]|access-date=May 20, 2018|last2=Crook|first2=Lawrence III}}</ref> 2018 දී, බෝර්න්ස්ටයින් පැවසුවේ ට්‍රම්ප් විසින් ලිපියේ අන්තර්ගතය නියම කර ඇති බවත්, ට්‍රම්ප්ගේ නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු 2017 පෙබරවාරි මාසයේදී වෛද්‍ය කාර්යාලයට කළ වැටලීමකදී ඔහුගේ වෛද්‍ය වාර්තා අල්ලා ගත් බවත්ය.<ref name="dictation" /><ref>{{Cite news|url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-doc-says-trump-bodyguard-lawyer-raided-his-office-took-n870351|title=Trump doctor Harold Bornstein says bodyguard, lawyer 'raided' his office, took medical files|last=Schecter|first=Anna|date=May 1, 2018|work=[[NBC News]]|access-date=June 6, 2019}}</ref> === ධනය === [[ගොනුව:Ivana_Trump_shakes_hands_with_Fahd_of_Saudi_Arabia.jpg|alt=Ivana Trump and King Fahd shake hands, with Ronald Reagan standing next to them smiling. All are in black formal attire.|thumb|එක්සත් ජනපද ජනාධිපති [[රොනල්ඩ් රේගන්]] සහ ජනාධිපති ආර්යාව [[නැන්සි රේගන්]] සමඟ 1985 දී [[Fahd of Saudi Arabia|සෞදි අරාබියේ ෆාඩ්]] රජු වෙනුවෙන් රාජ්‍ය රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක පිළිගැනීමේ පේළියේ ට්‍රම්ප් (දකුණුපස) සහ බිරිඳ ඉවානා]] 1982 දී ට්‍රම්ප්, ඔහුගේ පවුලේ ඇස්තමේන්තුගත ඩොලර් 200 ක කොටසක් තබා ගැනීම සඳහා ධනවත් පුද්ගලයින්ගේ මුල් ''[[Forbes|ෆෝබ්ස්]]'' ලැයිස්තුවක් සාදන ලදී.&nbsp;මිලියනයක ශුද්ධ වටිනාකම (ඩොලර් {{Inflation|US|200|1982}} ට සමාන වේ&nbsp;මිලියන {{Inflation-year|US}} දී). [32] 1980 ගණන්වල ඔහුගේ පාඩු නිසා 1990 සහ 1995 අතර ඔහු ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/10/23/business/yourmoney/whats-he-really-worth.html|title=What's He Really Worth?|last=O'Brien|first=Timothy L.|date=October 23, 2005|work=[[The New York Times]]|access-date=February 25, 2016|author-link=Timothy L. O'Brien}}</ref> 2015 ජූලි මාසයේ දී [[Federal Election Commission|FEC]] වෙත අනිවාර්ය මූල්‍ය හෙළිදරව් කිරීමේ වාර්තාව ගොනු කිරීමෙන් පසු ඔහු ඩොලර් 10 ක පමණ ශුද්ධ වටිනාකමක් නිවේදනය කළේ ය.&nbsp;බිලියන. FEC විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තා අවම වශයෙන් ඩොලර් 1.4 ක් පෙන්නුම් කරයි&nbsp;බිලියන වත්කම් සහ ඩොලර් 265 කි&nbsp;මිලියනයක වගකීම්.<ref name="disclosure">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/07/22/politics/donald-trump-personal-financial-disclosure/|title=Donald Trump's 92-page financial disclosure released|last=Diamond|first=Jeremy|date=July 22, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|last2=Frates|first2=Chris}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 1.4 කින් පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;2015 සහ 2018 අතර බිලියන<ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/trump-forbes-wealthiest-people-in-the-us-list-2018-10|title=Trump has fallen 138 spots on Forbes' wealthiest-Americans list, his net worth down over $1 billion, since he announced his presidential bid in 2015|last=Walsh|first=John|date=October 3, 2018|work=[[Business Insider]]|access-date=October 12, 2021}}</ref> ඔවුන්ගේ 2024 ප්‍රකෝටිපතියන් ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ට්‍රම්ප්ගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 2.3 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.&nbsp;බිලියන (ලෝකයේ 1,438 වැනි) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/profile/donald-trump/?list=billionaires|title=Profile Donald Trump|work=[[Forbes]]|access-date=March 28, 2024|year=2024}}</ref> ට්‍රම්ප් බොහෝ විට පවසා ඇත්තේ තම පියාගෙන් “ඩොලර් මිලියනයක කුඩා ණයක්” ලබාගෙන තමා සිය වෘත්තීය ජීවිතය ආරම්භ කළ බවත් එය පොලී සමඟ ආපසු ගෙවිය යුතු බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2015/10/26/donald-trump-my-dad-gave-me-a-small-loan-of-1-million-to-get-started.html|title=Donald Trump: My dad gave me 'a small loan' of $1 million to get started|last=Stump|first=Scott|date=October 26, 2015|work=[[CNBC]]|access-date=November 13, 2016}}</ref> ඔහු වයස අවුරුදු අට වන විට කෝටිපතියෙකු වූ අතර අවම වශයෙන් ඩොලර් 60 ක් ණයට ගත්තේය&nbsp;ඔහුගේ පියාගෙන් මිලියනයක්, එම ණය ආපසු ගෙවීමට බොහෝ දුරට අසමත් වූ අතර තවත් ඩොලර් 413ක් ලැබිණි&nbsp;මිලියනයක් (උද්ධමනය සඳහා සකස් කරන ලද ඩොලර් 2018) ඔහුගේ පියාගේ සමාගමෙන්.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/10/02/us/politics/donald-trump-wealth-fred-trump.html|title=11 Takeaways From The Times's Investigation into Trump's Wealth|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 3, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref name="Tax_Schemes">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/10/02/us/politics/donald-trump-tax-schemes-fred-trump.html|title=Trump Engaged in Suspect Tax Schemes as He Reaped Riches From His Father|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 2, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref> 2018 දී, ඔහු සහ ඔහුගේ පවුලේ අය බදු වංචාවක් සිදු කර ඇති බව වාර්තා වූ අතර, [[New York State Department of Taxation and Finance|නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත බදු සහ මුදල් දෙපාර්තමේන්තුව]] පරීක්ෂණයක් ආරම්භ කළේ ය.<ref name="Tax_Schemes" /> ඔහුගේ ආයෝජන කොටස් සහ නිව් යෝර්ක් දේපල වෙලඳපොලවල් දුර්වල විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.economist.com/news/united-states/21693230-enigma-presidential-candidates-business-affairs-tower-white|title=From the Tower to the White House|date=February 20, 2016|work=[[The Economist]]|access-date=February 29, 2016|quote=Mr Trump's performance has been mediocre compared with the stockmarket and property in New York.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/02/29/the-myth-and-the-reality-of-donald-trumps-business-empire/|title=The myth and the reality of Donald Trump's business empire|last=Swanson|first=Ana|date=February 29, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 4.5 සිට පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;බිලියන 2015 දී ඩොලර් 3.1 දක්වා&nbsp;බිලියන 2017 සහ ඔහුගේ නිෂ්පාදන බලපත්‍ර ආදායම ඩොලර් 23 කි&nbsp;මිලියන සිට ඩොලර් 3 දක්වා&nbsp;මිලියන.<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/danalexander/2018/10/02/how-trump-is-tryingand-failingto-get-rich-off-his-presidency/|title=How Trump Is Trying—And Failing—To Get Rich Off His Presidency|last=Alexander|first=Dan|date=October 2, 2018|work=[[Forbes]]|access-date=September 29, 2021|last2=Peterson-Whithorn|first2=Chase}}</ref> 1985 සිට 1994 දක්වා [[Tax returns of Donald Trump|ට්‍රම්ප්ගේ බදු ප්‍රතිලාභ]] පෙන්නුම් කරන්නේ ශුද්ධ පාඩුව ඩොලර් 1.17 කි.&nbsp;බිලියන. පාඩු අනෙකුත් සෑම ඇමරිකානු බදු ගෙවන්නෙකුටම වඩා වැඩි විය. 1990 සහ 1991 පාඩු ඩොලර් 250 කට වඩා වැඩිය&nbsp;සෑම වසරකම මිලියනය ආසන්නතම බදු ගෙවන්නන් මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි විය. 1995 දී ඔහුගේ වාර්තා වූ පාඩුව ඩොලර් 915.7 කි&nbsp;මිලියන (ඩොලර් {{Inflation|US|.9157|1995}} ට සමාන වේ&nbsp;බිලියන {{Inflation-year|US}} දී).<ref name="Buettner-190508">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2019/05/07/us/politics/donald-trump-taxes.html|title=Decade in the Red: Trump Tax Figures Show Over $1 Billion in Business Losses|last=Buettner|first=Russ|date=May 7, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=May 8, 2019|last2=Craig|first2=Susanne|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/05/trump-taxes/588967/|title=The Secret That Was Hiding in Trump's Taxes|last=Friedersdorf|first=Conor|date=May 8, 2019|work=[[The Atlantic]]|access-date=May 8, 2019|author-link=Conor Friedersdorf}}</ref> 2020 දී, ''නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස්,'' දශක දෙකක් පුරා විහිදෙන ට්‍රම්ප්ගේ බදු තොරතුරු ලබා ගත්තේය. ට්‍රම්ප් ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක පාඩුවක් වාර්තා කළ බව එහි වාර්තාකරුවන් සොයා ගත්හ. 2010 සිට ඔහු ඩොලර් 287 ආපසු ගෙවීමට ද අසමත් විය&nbsp;මිලියනයක් ණය. 2020 ට පෙර වසර 15 තුළ, ට්‍රම්ප්, ව්‍යාපාර පාඩු සඳහා [[Tax credit|බදු බැර]] භාවිතා කරමින්, එම වසර 10 තුළ කිසිදු ආදායම් බදු සහ 2016 සහ 2017 දී ඩොලර් 750 බැගින් ගෙවා නැත. ඔහු ඩොලර් 100 ක් ඇතුළු වත්කම්වලට එරෙහිව විකිණීමෙන් සහ ණයට ගැනීමෙන් ඔහුගේ ව්‍යාපාරවල පාඩු සමතුලිත කළේය&nbsp;[[Trump Tower#2000s to present|ට්‍රම්ප් කුළුණේ මිලියනයක උකසක් (2022 දී ප්‍රතිමූල්‍යකරණය කරන ලදී)]] සහ ඩොලර් 200කට වඩා ඈවර කිරීම&nbsp;මිලියනයක කොටස් සහ බැඳුම්කර. ඔහු පුද්ගලිකව ඩොලර් 421 ක් සහතික කළේය&nbsp;මිලියනයක ණය, ඉන් වැඩි කොටසක් 2024 වන විට ගෙවිය යුතු ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2020/09/27/us/donald-trump-taxes.html|title=Long-concealed Records Show Trump's Chronic Losses And Years Of Tax Avoidance|last=Buettner|first=Russ|date=September 27, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=September 28, 2020|last2=Craig|first2=Susanne|last3=McIntire|first3=Mike|author-link2=Susanne Craig}}</ref> == දේශපාලනය == === ඝාතන ප්‍රයත්නය === 2024 ජූලි 13 දින [[පෙන්සිල්වේනියා|පෙන්සිල්වේනියා ජනපදයේ]] බට්ලර් හි දී සිය මැතිවරණ ප්‍රචාරණ රැළියක් අමතමින් සිටිය දී නාඳුනන තුවක්කුකරුවෙකු විසින් එල්ල කරන ලද වෙඩි ප්‍රහාරයකින් ට්‍රම්ප් ගේ දකුණු කනට තුවාල සිදුවිය. වෙඩික්කරුවා 20-හැවිරිදි [[තෝමස් මැතිව් කෲක්ස්]] ලෙස පසුව හඳුනාගත් අතර, ඇමරිකානු රහස්‍ය සේවයේ ස්නයිපර් වෙඩික්කරුවන් විසින් ඔහුව එම ස්ථානයේදීම ඝාතනය කරන ලදී. වෙඩි ප්‍රහාරයෙන් පසුව වේදිකාවේ සිට රහස්‍ය සේවා නිලාධාරීන් විසින් ඉවතට කැඳවාගෙන යන අවස්ථාවේ දී, ලේ තැවරුණු මුහුණක් සහිතව සිටි ට්‍රම්ප් සිය මිට මෙලවූ දකුණත ඉහලට ඔසවා ''"ෆයිට්!" ("සටන් කරන්න")'' යනුවෙන් තෙවරක් මිමිණූ අතර, එම අවස්ථාවේ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් ප්‍රවෘත්ති සේවයේ එවන් වූචි විසින් ඇමරිකානු ධජය පසුබිම් කරගනිමින් ලබාගත් ඓතිහාසික ඡායාරූපය සමාජ මාධ්‍ය තුල දැඩි ලෙස සංසරණය විය. ට්‍රම්ප් අසල පිහිටි බට්ලර් අනුස්මරණ රෝහල වෙත ඇතුල් කරන ලද අතර, ඉන් දින දෙකකට පසු ඔහු [[මිල්වොකී]] හි දී පැවැත්වුණු රිපබ්ලිකන් ජාතික සම්මේලනයට ද සහභාගී විය. එහිදී ඔහුගේ දකුණු කනට වෙළුම් පටි යොදා ඇති ආකාරය නිරීක්ෂණය විය. == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css"/><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha"/></div> == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes}} <!-- Please be cautious about adding external links. See Wikipedia:External links and Wikipedia:Spam for details. If there are already suitable links, propose additions or replacements on the article's talk page or submit your link to the relevant category at DMOZ (dmoz.org) and link there using {{Dmoz}}. --> * [https://www.thetrumparchive.com/ Archive of Donald Trump's tweets]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus; see [[Talk:Donald Trump#Current consensus]], item 9. --> * {{C-SPAN}} * {{IMDb name}} * [https://archive.org/details/trumparchive Donald Trump] on the [[Internet Archive]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ Donald Trump's page on whitehouse.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210519072258/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ |date=2021-05-19 }} {{Donald Trump}} {{Time Persons of the Year}} {{US presidents}} {{#invoke:navboxes|top |title = Offices and distinctions |state = collapsed}} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Mitt Romney]]}} {{s-ttl|title=[[Republican Party (United States)|Republican]] [[List of United States Republican Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2016 United States presidential election|2016]], [[2020 United States presidential election|2020]], [[2024 United States presidential election|2024]] }} {{s-non|reason=Most recent}} {{s-break}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2017–2021}} {{s-aft|after=[[Joe Biden]]}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]<br />''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Dan Quayle]]<br />''former vice president''|reason=Most Recent}} {{s-end}} {{#invoke:navboxes|bottom}} {{Trump media}} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} {{Subject bar |commons = y |n = y |n-search = Category:Donald Trump |wikt = y |wikt-search = Category:en:Donald Trump |q = y |s = y |s-search = Author:Donald John Trump |d = y |d-search = Q22686 |portal1=Biography|portal2=Business|portal3=Conservatism|portal4=Politics|portal5=United States}} [[ප්‍රවර්ගය:ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්| ]] [[Category:1946 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Trumpism|*]] [[Category:20th-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American criminals]] [[Category:21st-century Florida politicians]] [[Category:21st-century presidents of the United States]] [[Category:American billionaires]] [[Category:American businesspeople convicted of crimes]] [[Category:American casino industry businesspeople]] [[Category:American chairpersons of corporations]] [[Category:American computer businesspeople]] [[Category:American conspiracy theorists]] [[Category:American hoteliers]] [[Category:American Internet company founders]] [[Category:American male criminals]] [[Category:American nationalists]] [[Category:American politicians convicted of fraud]] [[Category:American real estate businesspeople]] [[Category:American reality television producers]] [[Category:American shooting survivors]] [[Category:American television hosts]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Attempted assassination of Donald Trump]] [[Category:Businesspeople from Queens, New York]] [[Category:Candidates in the 2000 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2016 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:COVID-19 conspiracy theorists]] [[Category:Criminals from Manhattan]] [[Category:Critics of Black Lives Matter]] [[Category:Florida politicians convicted of crimes]] [[Category:Florida Republicans]] [[Category:Impeached presidents of the United States]] [[Category:Illeists]] [[Category:January 6 United States Capitol attack]] [[Category:Nationalist Heads of State or Government]] [[Category:New York Military Academy alumni]] [[Category:New York (state) Independents]] [[Category:New York (state) politicians convicted of crimes]] [[Category:New York (state) Republicans]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People charged under the Espionage Act of 1917]] [[Category:People charged with racketeering]] [[Category:People stripped of honorary degrees]] [[Category:Reform Party of the United States of America politicians]] [[Category:Republican Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Right-wing populists in the United States]] [[Category:The State of Georgia v. Donald J. Trump, et al. defendants]] [[Category:People from Queens, New York]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Trump family|Donald]] [[Category:The Trump Organization employees]] [[Category:United States Football League executives]] [[Category:Wharton School alumni]] [[Category:WWE Hall of Fame inductees]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] h4ydxtmbztpv4ounjaba730szph9tzd 751499 751491 2025-06-27T06:55:11Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751499 wikitext text/x-wiki {{pp-semi-indef}}{{pp-move-indef}} {{තොරතුරුකොටුව ජනාධිපති |name = ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් |native_name = {{Nobold|Donald Trump}} |image = TrumpPortrait.jpg |alt = |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 47 වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = [[ජේ. ඩී. වෑන්ස්]] |term_start = ජනවාරි 20, 2025 |predecessor = [[ජෝ බයිඩන්]] |birth_name = ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප් |birth_date = {{උපන් දින සහ වයස |1946|6|14}} |birth_place = [[නිව්යෝර්ක් නගරය]]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> |death_date = |death_place = |nationality = {{US}} |party = [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන්]] (2012–වර්තමානය) |otherparty = {{සරලලැයිස්තුව| * රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (1987–99, 2009–11) * ඇමරිකානු එක්සත් ජනපදයෙහි රිෆෝම් පක්ෂය] (1999–2001) * ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය) (2001–09) * ස්වාධීන දේශපාලනඥයා (2011–12) }} |spouse = {{සරලලැයිස්තුව| * {{විවාහය|ඉවානා සෙල්නිච්කෝවා<br />|April 9, 1977|1990|reason=divorced}} * {{විවාහය|මාර්ලා මේප්ල්ස්<br />|December 20, 1993|1999|reason=divorced}} * {{විවාහය|මලානියා ට්‍රම්ප්<br />|January 22, 2005}} }} |children = {{සරලලැයිස්තුව| * ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් කණි. * ඉවන්කා ට්‍රම්ප් * එරික් ට්‍රම්ප් * ටිෆනි ට්‍රම්ප් * බැරන් ට්‍රම්ප් * <!-- DO NOT CHANGE without prior consensus, see [[Talk:Donald Trump#Current consensuses and RfCs]]. --> }} |relatives = ට්‍රම්ප් පවුල |residence = මාර්-අ'-ලාගෝ, වෙස්ට් පාම් බීච්, [[ෆ්ලොරිඩා]] |education = {{සරලලැයිස්තුව| * ෆොර්ඩම් විශ්වවිද්‍යාලය * පෙන්සිල්වේනියා විශ්වවිද්‍යාලය ([[විද්‍යාවේදී උපාධිය |බීඑස්]]) }} |occupation = {{සරලලැයිස්තුව| * {{ubl|නිශ්චල දේපොළ ප්‍රවර්ධක|(ද ට්‍රම්ප් ඕර්ගනයිසේෂන්)}} * {{ubl|රූපවාහිනී නිෂ්පාදකයා|(දි ඇප්‍රෙන්ටිස් (එ.ජ. රූපවාහිනී කතාමාලාව))}} }} |signature = Donald Trump (Presidential signature).svg |signature_alt = Donald J Trump stylized autograph, in ink |website = {{සරලලැයිස්තුව| * {{url|https://whitehouse.gov|ධවල මන්දීර වෙබ් අඩවිය }} * {{url|https://donaldjtrump.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය }} <!-- hide pending further discussion * --> * {{url|https://x.com/POTUS|ජනාධිපතිමය X (ට්විටර්) ගිණුම}} ** {{url|https://x.com/realDonaldTrump|පෞද්ගලික X (ට්විටර්) ගිණුම}} }} <nowiki>}}</nowiki> |caption=ට්‍රම්ප් 2025 දී|office2=[[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 45 වන ජනාධිපතිවරයා]]|successor2=[[ජෝ බයිඩන්]]|predecessor2=[[බරාක් ඔබාමා]]|vicepresident2=[[මයික් පෙන්ස්]]|term_start2=ජනවාරි 20, 2017|term_end2=ජනවාරි 20, 2021}} '''ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප්''' (උපත ජුනි 14, 1946) යනු ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මාධ්‍ය පෞරුෂයක්, ව්‍යාපාරිකයෙක් සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයේ 45 වන සහ 47 වන වත්මන් ජනාධිපතිවරයා]] වේ. ට්‍රම්ප් 1968 දී [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා]] විශ්ව විද්‍යාලයෙන් ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේය. ඔහුගේ පියා 1971 දී පවුලේ දේපල වෙළඳාම් ව්‍යාපාරයේ සභාපති බවට පත් කළේය. ට්‍රම්ප් එය [[The Trump Organization|ට්‍රම්ප් සංවිධානය]] ලෙස නම් කළ අතර අහස ගොඩනැගිලි, හෝටල්, කැසිනෝ සහ ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාංගණ ඉදිකිරීම සහ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා සමාගම නැවත යොමු කළේය. 1990 දශකයේ අග භාගයේ ව්‍යාපාරික අසාර්ථකත්වයන් මාලාවකින් පසුව, ඔහු බොහෝ දුරට ට්‍රම්ප් නමට බලපත්‍ර ලබා දෙමින් අතුරු ව්‍යාපාර දියත් කළේය. 2004 සිට 2015 දක්වා ඔහු රියැලිටි රූපවාහිනී කතා මාලාව ''[[The Apprentice (American TV series)|The Apprentice]]'' හි සම-නිෂ්පාදනය සහ සත්කාරකත්වය දරයි. ඔහු සහ ඔහුගේ ව්‍යාපාර ව්‍යාපාර බංකොලොත් වීම් හයක් ඇතුළුව නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග 4,000කට වඩා පැමිණිලිකරුවන් හෝ විත්තිකරුවන් වී ඇත. ට්‍රම්ප් [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය, 2016|2016 ජනාධිපතිවරණයේදී]] [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂක [[හිලරි ක්ලින්ටන්|හිලරි ක්ලින්ටන්ට]] එරෙහිව [[Republican Party (United States)|රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ජයග්‍රහණය කළේ මහජන ඡන්දයෙන් පරාජයට පත්වෙමින්. {{විස්තරාත්මක සටහන්|Presidential elections in the U.S. are decided by the [[United States Electoral College|Electoral College]]. Each state names a number of electors equal to its representation in [[United States Congress|Congress]] and (in most states) all electors vote for the winner of their state's popular vote.|name=electoral-college}} [[Mueller special counsel investigation|මුලර් විශේෂ උපදේශක පරීක්ෂණයෙන්]] තීරණය වූයේ ට්‍රම්ප්ට පක්ෂව [[Russian interference in the 2016 United States elections|රුසියාව 2016 මැතිවරණයට මැදිහත් වූ]] බවයි. උද්ඝෝෂනය අතරතුර, ඔහුගේ දේශපාලන ස්ථාවරයන් ජනතාවාදී, ආරක්ෂණවාදී සහ ජාතිකවාදී ලෙස විස්තර කරන ලදී. ඔහුගේ තේරී පත්වීම සහ ප්‍රතිපත්ති බොහෝ විරෝධතාවලට තුඩු දුන්නේය. පූර්ව හමුදා හෝ රජයේ අත්දැකීම් නොමැති එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ඔහු විය. ට්‍රම්ප් කුමන්ත්‍රණ න්‍යායන් ප්‍රවර්ධනය කළ අතර ඇමරිකානු දේශපාලනයේ පෙර නොවූ විරූ මට්ටමකට ඔහුගේ ව්‍යාපාර සහ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ බොහෝ ව්‍යාජ සහ නොමඟ යවන ප්‍රකාශ කළේය. ඔහුගේ බොහෝ අදහස් සහ ක්‍රියා වාර්ගික ආරෝපණය, ජාතිවාදී සහ ස්ත්‍රී ද්‍රෝහී ලෙස සංලක්ෂිත වේ. ජනාධිපති ලෙස, ට්‍රම්ප් මුස්ලිම් බහුතරයක් සිටින රටවල් කිහිපයක පුරවැසියන්ට [[Executive Order 13769|සංචාරක තහනමක් පැනවීමට නියෝග කළේය]], එක්සත් ජනපද &#x2013; මෙක්සිකෝ දේශසීමාවේ තාප්පයක් ඉදිකිරීම සඳහා මිලිටරි අරමුදල් හරවා යවා, සහ [[Trump administration family separation policy|පවුල් වෙන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක්]] ක්‍රියාත්මක කළේය. ඔහු පාරිසරික ප්‍රතිපත්ති සහ රෙගුලාසි 100කට වඩා ඉවත් කළේය. ඔහු 2017 [[Tax Cuts and Jobs Act|බදු කප්පාදු සහ රැකියා පනතට]] අත්සන් තැබුවේය, එය බදු කපා හැරීම සහ [[Affordable Care Act|දැරිය හැකි සත්කාර පනතේ]] [[Health insurance mandate|පුද්ගල සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණ වරම]] දණ්ඩනය ඉවත් කළේය. ඔහු [[Neil Gorsuch|නීල් ගොර්සුච්]], [[Brett Kavanaugh|බ්‍රෙට් කැවනෝ]] සහ [[Amy Coney Barrett|ඇමී කෝනි බැරට්]] එක්සත් ජනපද ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පත් කළේය. ඔහු [[COVID-19 pandemic in the United States|COVID-19 වසංගතයට]] සෙමින් ප්‍රතිචාර දැක්වීය, සෞඛ්‍ය නිලධාරීන්ගේ බොහෝ නිර්දේශ නොසලකා හරිමින් හෝ පරස්පර කළේය, පරීක්ෂණ ප්‍රයත්නයන්ට මැදිහත් වීමට දේශපාලන බලපෑම් භාවිතා කළේය, සහ ඔප්පු නොකළ ප්‍රතිකාර පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු පතුරුවා හැරියේය. ට්‍රම්ප් චීනය සමඟ වෙළඳ යුද්ධයක් ආරම්භ කළ අතර යෝජිත [[Trans-Pacific Partnership|ට්‍රාන්ස් පැසිෆික් හවුල්කාරිත්ව]] වෙළඳ ගිවිසුම, දේශගුණික විපර්යාස පිළිබඳ [[Paris Agreement|පැරිස් ගිවිසුම]] සහ [[Joint Comprehensive Plan of Action|ඉරාන න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන්]] එක්සත් ජනපදය ඉවත් කළේය. ඔහු තුන් වතාවක් උතුරු කොරියානු නායක [[කිම් ජොං අං|කිම් ජොන් උන්]] හමු වූ නමුත් න්‍යෂ්ටික අවිහරණය සම්බන්ධයෙන් කිසිදු ප්‍රගතියක් ලබා නැත. [[ජෝ බයිඩන්|ජෝ බයිඩෙන්]] විමර්ශනය කරන ලෙස යුක්රේනයට බලපෑම් කිරීමෙන් පසු බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ කොන්ග්‍රසයට බාධා කිරීම සහ [[Second impeachment of Donald Trump|2021 දී]] කැරැල්ල උසිගැන්වීම සම්බන්ධයෙන් [[First impeachment of Donald Trump|2019 දී]] දෙවරක් දෝෂාභියෝගයට ලක් වූ එකම එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයා ට්‍රම්ප් ය. සෙනෙට් සභාව ඔහු නඩු දෙකෙන්ම නිදොස් කොට නිදහස් කළේය. ට්‍රම්ප් [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරනය|2020 ජනාධිපතිවරණයෙන්]] බිඩෙන්ට පරාජය වූ නමුත් එය පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. ඔහු පුලුල්ව පැතිරුනු මැතිවරණ වංචාවක් ව්‍යාජ ලෙස ප්‍රකාශ කල අතර [[Attempts to overturn the 2020 United States presidential election|ප්‍රතිඵලය උඩු යටිකුරු කිරීමට උත්සාහ කලේය]] . 2021 ජනවාරි 6 වන දින, ඔහු තම ආධාරකරුවන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ [[ජනවාරි 6 එක්සත් ජනපදයේ කැපිටල් ප්‍රහාරය|ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් පහර දුන්]] [[එක්සත් ජනපද කැපිටල් ගොඩනැගිල්ල|එක්සත් ජනපද කැපිටල්]] වෙත ගමන් කරන ලෙසයි. විද්වතුන් සහ ඉතිහාසඥයන් [[Historical rankings of presidents of the United States|ට්‍රම්ප් ශ්‍රේණිගත කරන්නේ]] ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ නරකම ජනාධිපතිවරුන්ගෙන් කෙනෙකු ලෙසය. ධූරයෙන් ඉවත් වූ දා සිට, ට්‍රම්ප් රිපබ්ලිකන් පක්ෂයේ ආධිපත්‍යය දිගටම පවත්වා ගෙන යන අතර [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] දී නැවතත් ඔවුන්ගේ නාමයෝජනා වේ. 2024 මැයි මාසයේදී, නිව් යෝර්ක් හි ජූරි සභාවක් විසින් 2016 මැතිවරණයට බලපෑම් කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස [[Stormy Daniels–Donald Trump scandal|ස්ටෝමි ඩැනියල්ස්ට මුදල් ගෙවීමට]] අදාළ ව්‍යාපාරික වාර්තා ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීමේ [[Prosecution of Donald Trump in New York|සාපරාධී චෝදනා 34කට ට්‍රම්ප් වැරදිකරු බව තීරණය කළ අතර]], ඔහුව වරදකරු කළ පළමු හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති බවට පත් කළේය. අපරාධය. ඔහු [[FBI investigation into Donald Trump's handling of government documents|රහසිගත ලේඛන සාවද්‍ය ලෙස පරිහරණය කිරීම]] සහ 2020 ජනාධිපතිවරණය පෙරලා දැමීමේ උත්සාහයන් සම්බන්ධයෙන් තවත් අපරාධ 54 ක් සම්බන්ධයෙන් ඔහුට තවත් අධිකරණ බල ප්‍රදේශ තුනක අධිචෝදනා ගොනු කර ඇත. සිවිල් නඩු වලදී, ට්‍රම්ප් [[E. Jean Carroll v. Donald J. Trump|2023 දී ලිංගික අපයෝජන සහ අපකීර්තියට, 2024 දී අපහාසයට]] සහ [[New York business fraud lawsuit against the Trump Organization|2024 දී මූල්‍ය වංචාවලට]] වගකිව යුතු බව සොයා ගන්නා ලදී. [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේදී]], එවකට උපජනාධිපතිනිය වූ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂිකා [[කමලා හැරිස්]] පරදවා, එක්සත් ජනපදයේ 47 වන ජනාධිපති ලෙස දෙවන ධුර කාලයක් දිනාගැනීමට ට්‍රම්ප් සමත් විය. == පෞද්ගලික ජීවිතය == === ළමා අවධිය === [[ගොනුව:Donald_Trump_NYMA.jpg|alt=A black-and-white photograph of Donald Trump as a teenager, smiling, wearing a dark pseudo-military uniform with various badges and a light-colored stripe crossing his right shoulder|thumb|ට්‍රම්ප් [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමියේ]], 1964]] වර්ෂ 1946 ජූනි මස 14 වන දින නිව්යෝක් නුවර ජනාවාසයක් වන ජමෙයිකා එස්ටේට්ස්, කුවින්ස් හි ට්‍රම්ප් උපත ලැබීය.<ref name="horowitz">{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=September 22, 2015 |title=Donald Trump’s Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It |url=http://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |access-date=July 3, 2016 }}</ref><ref name="jamaica">{{cite web |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |website=[[Fox News Channel|FOX News]] |format=PDF |archiveurl=http://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=March 28, 2011 |url-status=live |accessdate=July 3, 2016 }}</ref> ඔහු ගෘහණියක් හා ධානපතිනියක<ref name="auto5">{{cite news |date=August 9, 2000 |title=Mary MacLeod Trump Philanthropist, 88 |url=http://www.nytimes.com/2000/08/09/nyregion/mary-macleod-trump-philanthropist-88.html |newspaper=[[The New York Times|New York Times]] |type=Obituary |access-date=July 3, 2016 }}</ref> වූ මේරි ට්‍රම්ප් (විවාහයට පෙර මක්ලවුඩ්, 1912–2000) සහ ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් වූ ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප් (1905–1999) යන විවාහක යුවලගේ ළමුන් පස් දෙනාගෙන් සතර වැන්නා ය. මේරි ස්කොට්ලන්තයේ ලුවිස් දූපතේ පිහිටා ඇති ටොන්ග් ග්‍රාමයේ උපත ලැබූවකි.<ref name="scottish">{{cite web |url=http://www.scottishroots.com/people/donald.php |title=Donald Trump |website=Scottish Roots Ancestral Research Service |accessdate=February 12, 2014 }}</ref> වර්ෂ 1930 දී ඇයට වයස අවුරුදු 18 දී අමෙරිකාවට සංක්‍රමණය කළ ඇය එහිදී ගෘහ සේවිකාවක් ලෙස වසර හතරකට වඩා වැඩි කාලයක් සේවය කළා ය.<ref name = "mary1">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title=The mysterious Mary Trump: The full untold story of how a young Scotswoman escaped to New York and raised a US presidential candidate |url=http://www.thenational.scot/news/the-mysterious-mary-trump-the-full-untold-story-of-how-a-young-scotswoman-escaped-to-new-york-and-raised-a-us-presidential-candidate.17824 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref><ref name = "mary2">{{cite news |last=Hannan |first=Martin |date=May 21, 2016 |title= An inconvenient truth? Donald Trump’s Scottish mother was a low-earning migrant |url= http://www.thenational.scot/news/an-inconvenient-truth-donald-trumps-scottish-mother-was-a-low-earning-migrant.17822 |newspaper=[[The National (Scotland)|The National]] |location=[[Glasgow]] }}</ref> එහි දී ෆ්‍රෙඩ්ව දැන හඳුනාගත් ඇය 1936 දී ඔහු සමග විවාහ වී කුවින්ස් හි පිහිටි ජමෙයිකා එස්ටේට්ස් හි පදිංචි වූවා ය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන් ෆ්‍රෙඩ් නගරයේ විශාලතම ඉඩකඩම් සංවර්ධකයෙක් විය.<ref name="auto5"/><ref name=Frates24Aug>{{cite news |url=http://www.cnn.com/2015/08/24/politics/donald-trump-immigrant-wives/ |title=Donald Trump's immigrant wives |date=August 24, 2015 |accessdate=September 3, 2015 |first=Chris |last=Frates |publisher=CNN}}</ref> වර්ෂ 1942 මාර්තු මස 10 වන දින මේරි එක්සත් ජනපද පුරවැසිභාවය ලැබුවා ය.<ref name="mary1" /><ref name="mary2" /> == පෞද්ගලික ජීවිතය == === පවුල === ට්‍රම්ප් 1946 ජුනි 14 වන දින නිව් යෝර්ක් නගරයේ [[Queens|ක්වීන්ස්]] හි [[Jamaica Hospital Medical Center|ජැමෙයිකාවේ රෝහලේදී]] උපත ලැබීය,<ref>{{Cite news|url=https://abcnews.go.com/Politics/donald-trump-embraces-birther/story?id=13240431|title=Donald Trump Steps Up Calls for Obama to Release Birth Certificate|date=March 28, 2011|work=[[ABC News (United States)|ABC News]]|access-date=September 11, 2024}}</ref> [[Fred Trump|ෆ්‍රෙඩ් ට්‍රම්ප්]] සහ [[Mary Anne MacLeod Trump|මේරි ඈන් මැක්ලියෝඩ් ට්‍රම්ප්ගේ]] සිව්වන දරුවා ලෙස. ඔහු වැඩිමහල් සහෝදර සහෝදරියන් වන [[Maryanne Trump Barry|Maryanne]], [[Fred Trump Jr.|Fred Jr.]], සහ Elizabeth සහ බාල සොහොයුරා වන [[Robert Trump|Robert]] සමඟ Queens හි [[Jamaica Estates, Queens|Jamaica Estates]] අසල්වැසි ප්‍රදේශයේ හැදී වැඩුණු අතර, ළදරු පාසලේ සිට හත්වන ශ්‍රේණිය දක්වා පෞද්ගලික [[Kew-Forest School|Kew-Forest පාසලට]] ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}}<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/young-donald-trump-military-school/2016/06/22/f0b3b164-317c-11e6-8758-d58e76e11b12_story.html|title=Confident. Incorrigible. Bully: Little Donny was a lot like candidate Donald Trump|last=Schwartzman|first=Paul|date=June 22, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=June 2, 2024|last2=Miller|first2=Michael E.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/09/23/us/politics/donald-trumps-old-queens-neighborhood-now-a-melting-pot-was-seen-as-a-cloister.html|title=Donald Trump's Old Queens Neighborhood Contrasts With the Diverse Area Around It|last=Horowitz|first=Jason|date=September 22, 2015|work=[[The New York Times]]|access-date=November 7, 2018}}</ref> වයස අවුරුදු 13 දී ඔහු [[New York Military Academy|නිව් යෝර්ක් හමුදා ඇකඩමිය]], පෞද්ගලික බෝඩිමට ඇතුළත් විය.{{Sfn|Kranish|Fisher|2017}} 1964 දී ඔහු [[Fordham University|Fordham විශ්වවිද්‍යාලයට]] ඇතුළත් විය. වසර දෙකකට පසු, ඔහු [[University of Pennsylvania|පෙන්සිල්වේනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ]] [[Wharton School|වෝර්ටන් පාසලට]] මාරු කර 1968 මැයි මාසයේදී ආර්ථික විද්‍යාව පිළිබඳ විද්‍යාවේදී උපාධියක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://archives.upenn.edu/wp-content/uploads/2018/04/commencement-program-1968.pdf|title=Two Hundred and Twelfth Commencement for the Conferring of Degrees|date=May 20, 1968|work=[[University of Pennsylvania]]|access-date=March 31, 2023|pages=19–21}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bostonglobe.com/news/nation/2015/08/28/donald-trump-was-bombastic-even-wharton-business-school/3FO0j1uS5X6S8156yH3YhL/story.html|title=Even in college, Donald Trump was brash|last=Viser|first=Matt|date=August 28, 2015|work=[[The Boston Globe]]|access-date=May 28, 2018}}</ref> 2015 දී ට්‍රම්ප්ගේ නීතිඥයා ට්‍රම්ප්ගේ විද්‍යාලවලට, ඔහුගේ උසස් පාසලට සහ [[College Board|විද්‍යාල මණ්ඩලයට]] ඔහුගේ අධ්‍යයන වාර්තා නිකුත් කළහොත් නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා බවට තර්ජනය කළේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/02/27/us/politics/trump-school-grades.html|title=Michael Cohen Says Trump Told Him to Threaten Schools Not to Release Grades|last=Ashford|first=Grace|date=February 27, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=June 9, 2019}}</ref> විද්‍යාලයේ සිටියදී ට්‍රම්ප් [[වියට්නාම් යුද්ධය|වියට්නාම් යුද්ධයේ දී]] ශිෂ්‍ය [[Conscription in the United States|කෙටුම්පත්]] හතරක් ලබා ගත්තේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-avoided-vietnam-with-deferments-records-show|title=Donald Trump avoided Vietnam with deferments, records show|last=Montopoli|first=Brian|date=April 29, 2011|work=[[CBS News]]|access-date=July 17, 2015}}</ref> 1966 දී, වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් මත ඔහු හමුදා සේවයට සුදුසු යැයි සලකනු ලැබූ අතර, 1968 ජූලි මාසයේදී, ප්‍රාදේශීය කෙටුම්පත් මණ්ඩලයක් ඔහුව සේවය කිරීමට සුදුස්සෙකු ලෙස වර්ගීකරණය කළේ ය.<ref name="defer">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/national-security/questions-linger-about-trumps-draft-deferments-during-vietnam-war/2015/07/21/257677bc-2fdd-11e5-8353-1215475949f4_story.html|title=Questions linger about Trump's draft deferments during Vietnam War|last=Whitlock|first=Craig|date=July 21, 2015|work=[[The Washington Post]]|access-date=April 2, 2017|author-link=Craig Whitlock}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.archives.gov/foia/donald-trump-selective-service-draft-card.html|title=Donald John Trump's Selective Service Draft Card and Selective Service Classification Ledger|date=March 14, 2019|work=[[National Archives and Records Administration|National Archives]]|access-date=September 23, 2019}} – via [[Freedom of Information Act (United States)|Freedom of Information Act (FOIA)]]</ref><ref name="feet">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/08/02/us/politics/donald-trump-draft-record.html|title=Donald Trump's Draft Deferments: Four for College, One for Bad Feet|last=Eder|first=Steve|date=August 1, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=August 2, 2016|last2=Philipps|first2=Dave|author-link2=David Philipps}}</ref> 1968 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|1-Y}} වර්ගීකරණය කරන ලදී, [[Bone spurs|අස්ථි ස්පර්ස්]] සඳහා කොන්දේසි සහිත වෛද්‍ය ප්‍රමාදයක්,<ref name="defer" /> සහ 1972 දී, ඔහු {{වෙළීනොමැත|4-F}} ලෙස නැවත වර්ග කරන ලදී, හමුදා සේවයට නුසුදුසු, ඔහුව ස්ථිරවම නුසුදුස්සකු කරන ලදී.<ref name="feet" /> === පවුල === 1977 දී ට්‍රම්ප් චෙක් ජාතික නිරූපිකාවක් [[Ivana Zelníčková|වන Ivana Zelníčkova]] සමඟ විවාහ විය.{{Sfn|Blair|2015}} ඔවුන්ට දරුවන් තිදෙනෙක් සිටියහ: [[Donald Trump Jr.|ඩොනල්ඩ් ජූනියර්]] (උපත 1977), [[Ivanka Trump|ඉවන්කා]] (1981), සහ [[Eric Trump|එරික්]] (1984). නිළි [[Marla Maples]] සමඟ ට්‍රම්ප්ගේ සම්බන්ධය හේතුවෙන් 1990 දී මෙම යුවළ දික්කසාද විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1990/12/12/nyregion/trumps-get-divorce-next-who-gets-what.html|title=Trumps Get Divorce; Next, Who Gets What?|last=Baron|first=James|date=December 12, 1990|work=[[The New York Times]]|access-date=March 5, 2023}}</ref> ට්‍රම්ප් සහ මේපල්ස් 1993 දී විවාහ වූ අතර 1999 දී දික්කසාද විය. ඔවුන්ට එක් දියණියක් සිටී, [[Tiffany Trump|ටිෆනි]] (උපත 1993), ඇය හැදී වැඩුණේ කැලිෆෝනියාවේ මේපල්ස් විසිනි.<ref>{{Cite news|url=https://usatoday.com/story/news/politics/onpolitics/2016/07/19/who-is-tiffany-trump/87321708/|title=Get to know Donald's other daughter: Tiffany Trump|last=Hafner|first=Josh|date=July 19, 2016|work=[[USA Today]]|access-date=July 10, 2022}}</ref> 2005 දී ට්‍රම්ප් ස්ලෝවේනියානු නිරූපිකාවක් [[මලානියා ට්‍රම්ප්|වන මෙලනියා ක්නාස්]] සමඟ විවාහ විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A40186-2005Jan26.html|title=Donald Trump, Settling Down|last=Brown|first=Tina|date=January 27, 2005|work=[[The Washington Post]]|access-date=May 7, 2017|author-link=Tina Brown}}</ref> ඔවුන්ට එක් පුතෙක් සිටී, [[Barron Trump|බැරන්]] (උපත 2006).<ref>{{Cite news|url=https://cnn.com/2013/07/04/us/donald-trump-fast-facts/|title=Donald Trump Fast Facts|date=July 2, 2021|work=[[CNN]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> === ආගම === 1970 ගණන්වලදී, ට්‍රම්ප්ගේ දෙමාපියන් [[Reformed Church in America|ඇමරිකාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ පල්ලියේ]] කොටසක් වන [[Marble Collegiate Church|Marble Colegiate පල්ලියට]] සම්බන්ධ විය.<ref name="BarronNYT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2016/09/06/nyregion/donald-trump-marble-collegiate-church-norman-vincent-peale.html|title=Overlooked Influences on Donald Trump: A Famous Minister and His Church|last=Barron|first=James|date=September 5, 2016|work=[[The New York Times]]|access-date=October 13, 2016|author-link=James Barron (journalist)}}</ref><ref name="WaPo.March.18.17">{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/lifestyle/how-trump-got-religion--and-why-his-legendary-ministers-son-now-rejects-him/2016/01/21/37bae16e-bb02-11e5-829c-26ffb874a18d_story.html|title=How Trump got religion – and why his legendary minister's son now rejects him|last=Schwartzman|first=Paul|date=January 21, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=March 18, 2017}}</ref> ඔහු ඉරිදා පාසලට ගිය අතර 1959 දී [[First Presbyterian Church in Jamaica|ජැමෙයිකාවේ ක්වීන්ස් හි පළමු ප්‍රෙස්බිටේරියන් දේවස්ථානයේදී]] ඔහුව [[Confirmation|ස්ථිර කරන]] ලදී.<ref name="BarronNYT" /><ref name="inactive">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/08/28/politics/donald-trump-church-member/|title=Church says Donald Trump is not an 'active member'|last=Scott|first=Eugene|date=August 28, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|author-link=Eugene Scott (journalist)}}</ref> 2015 දී, ඔහු [[Presbyterian Church (USA)|ප්‍රෙස්බිටේරියන්]] කෙනෙකු බවත්, මාබල් කොලෙජියට් පල්ලියට ගිය බවත් කීවේය; පල්ලිය පැවසුවේ ඔහු ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු නොවන බවයි.<ref name="inactive" /> 2019 දී, ඔහු තම පුද්ගලික දේවගැති, ටෙලිවාන්ජලිස්ට් [[Paula White|පෝලා වයිට්]], ධවල මන්දිරයේ [[Office of Public Liaison|මහජන සම්බන්ධතා කාර්යාලයට]] පත් කළේ ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/10/31/us/politics/paula-white-trump.html|title=Paula White, Trump's Personal Pastor, Joins the White House|last=Peters|first=Jeremy W.|date=October 31, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=September 29, 2021|last2=Haberman|first2=Maggie|author-link=Jeremy W. Peters|author-link2=Maggie Haberman}}</ref> 2020 දී, ඔහු [[Non-denominational Christian|නිකාය නොවන කිතුනුවකු]] ලෙස හඳුනාගෙන ඇති බව පැවසීය.<ref>{{Cite news|url=https://religionnews.com/2020/10/23/exclusive-trump-confirmed-a-presbyterian-now-identifies-as-non-denominational-christian/|title=Exclusive: Trump, confirmed a Presbyterian, now identifies as 'non-denominational Christian'|last=Jenkins|first=Jack|date=October 23, 2020|work=[[Religion News Service]]|access-date=September 29, 2021|last2=Mwaura|first2=Maina}}</ref> === සෞඛ්ය පුරුදු === ට්‍රම්ප් පවසන්නේ තමන් කිසිවිටෙක මත්පැන් පානය කර නොමැති බවත්, සිගරට් පානය කර නොමැති බවත්, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කර නොමැති බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/10/30/us/trump-biden-alcohol.html|title=In Trump and Biden, a Choice of Teetotalers for President|last=Nagourney|first=Adam|date=October 30, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/politics/kavanaugh-likes-beer--but-trump-is-a-teetotaler-he-doesnt-like-drinkers/2018/10/02/783f585c-c674-11e8-b1ed-1d2d65b86d0c_story.html|title=Kavanaugh likes beer — but Trump is a teetotaler: 'He doesn't like drinkers.'|last=Parker|first=Ashley|date=October 2, 2018|work=[[The Washington Post]]|access-date=February 5, 2021|last2=Rucker|first2=Philip}}</ref> ඔහු දිනකට පැය හතරක් පහක් පමණ නිදා ගනී.<ref>{{Cite news|url=https://globalnews.ca/news/3970379/donald-trump-sleep-hours-night/|title=Donald Trump sleeps 4-5 hours each night; he's not the only famous 'short sleeper'|last=Dangerfield|first=Katie|date=January 17, 2018|work=[[Global News]]|access-date=February 5, 2021}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Almond|first=Douglas|last2=Du|first2=Xinming|date=December 2020|title=Later bedtimes predict President Trump's performance|journal=[[Economics Letters]]|volume=197|doi=10.1016/j.econlet.2020.109590|issn=0165-1765|pmc=7518119|pmid=33012904}}</ref> ඔහු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩාව ඔහුගේ "ප්‍රාථමික ව්‍යායාමය" ලෙස හැඳින්වූ නමුත් සාමාන්‍යයෙන් පාඨමාලාවේ ඇවිදින්නේ නැත.<ref>{{Cite news|url=https://thegolfnewsnet.com/golfnewsnetteam/2018/07/14/donald-trump-exercise-golf-cart-turnberry-110166/|title=Donald Trump says he gets most of his exercise from golf, then uses cart at Turnberry|last=Ballengee|first=Ryan|date=July 14, 2018|work=Golf News Net|access-date=July 4, 2019}}</ref> ඔහු ව්‍යායාම කිරීම බලශක්ති නාස්තියක් ලෙස සලකයි, මන්ද ශරීරය "බැටරියක් වැනි, සීමිත ශක්ති ප්‍රමාණයක් සහිත", ව්‍යායාම මගින් ක්ෂය වන බව ඔහු විශ්වාස කරයි.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/national/health-science/trump-thinks-that-exercising-too-much-uses-up-the-bodys-finite-energy/2017/05/12/bb0b9bda-365d-11e7-b4ee-434b6d506b37_story.html|title=Trump thinks that exercising too much uses up the body's 'finite' energy|last=Rettner|first=Rachael|date=May 14, 2017|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref>{{Sfn|O'Donnell|Rutherford|1991}} 2015 දී, ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරය ඔහුගේ දිගුකාලීන පෞද්ගලික වෛද්‍යවරයා වන [[හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්|හැරල්ඩ් බෝන්ස්ටයින්ගේ]] ලිපියක් නිකුත් කරමින්, ට්‍රම්ප් "මෙතෙක් මෙතෙක් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ සෞඛ්‍ය සම්පන්නම පුද්ගලයා වනු ඇත" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කළේ ය.<ref name="dictation">{{Cite news|url=https://cnn.com/2018/05/01/politics/harold-bornstein-trump-letter/|title=Exclusive: Bornstein claims Trump dictated the glowing health letter|last=Marquardt|first=Alex|date=May 1, 2018|work=[[CNN]]|access-date=May 20, 2018|last2=Crook|first2=Lawrence III}}</ref> 2018 දී, බෝර්න්ස්ටයින් පැවසුවේ ට්‍රම්ප් විසින් ලිපියේ අන්තර්ගතය නියම කර ඇති බවත්, ට්‍රම්ප්ගේ නියෝජිතයින් තිදෙනෙකු 2017 පෙබරවාරි මාසයේදී වෛද්‍ය කාර්යාලයට කළ වැටලීමකදී ඔහුගේ වෛද්‍ය වාර්තා අල්ලා ගත් බවත්ය.<ref name="dictation" /><ref>{{Cite news|url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/trump-doc-says-trump-bodyguard-lawyer-raided-his-office-took-n870351|title=Trump doctor Harold Bornstein says bodyguard, lawyer 'raided' his office, took medical files|last=Schecter|first=Anna|date=May 1, 2018|work=[[NBC News]]|access-date=June 6, 2019}}</ref> === ධනය === [[ගොනුව:Ivana_Trump_shakes_hands_with_Fahd_of_Saudi_Arabia.jpg|alt=Ivana Trump and King Fahd shake hands, with Ronald Reagan standing next to them smiling. All are in black formal attire.|thumb|එක්සත් ජනපද ජනාධිපති [[රොනල්ඩ් රේගන්]] සහ ජනාධිපති ආර්යාව [[නැන්සි රේගන්]] සමඟ 1985 දී [[Fahd of Saudi Arabia|සෞදි අරාබියේ ෆාඩ්]] රජු වෙනුවෙන් රාජ්‍ය රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක පිළිගැනීමේ පේළියේ ට්‍රම්ප් (දකුණුපස) සහ බිරිඳ ඉවානා]] 1982 දී ට්‍රම්ප්, ඔහුගේ පවුලේ ඇස්තමේන්තුගත ඩොලර් 200 ක කොටසක් තබා ගැනීම සඳහා ධනවත් පුද්ගලයින්ගේ මුල් ''[[Forbes|ෆෝබ්ස්]]'' ලැයිස්තුවක් සාදන ලදී.&nbsp;මිලියනයක ශුද්ධ වටිනාකම (ඩොලර් {{Inflation|US|200|1982}} ට සමාන වේ&nbsp;මිලියන {{Inflation-year|US}} දී). [32] 1980 ගණන්වල ඔහුගේ පාඩු නිසා 1990 සහ 1995 අතර ඔහු ලැයිස්තුවෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/10/23/business/yourmoney/whats-he-really-worth.html|title=What's He Really Worth?|last=O'Brien|first=Timothy L.|date=October 23, 2005|work=[[The New York Times]]|access-date=February 25, 2016|author-link=Timothy L. O'Brien}}</ref> 2015 ජූලි මාසයේ දී [[Federal Election Commission|FEC]] වෙත අනිවාර්ය මූල්‍ය හෙළිදරව් කිරීමේ වාර්තාව ගොනු කිරීමෙන් පසු ඔහු ඩොලර් 10 ක පමණ ශුද්ධ වටිනාකමක් නිවේදනය කළේ ය.&nbsp;බිලියන. FEC විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තා අවම වශයෙන් ඩොලර් 1.4 ක් පෙන්නුම් කරයි&nbsp;බිලියන වත්කම් සහ ඩොලර් 265 කි&nbsp;මිලියනයක වගකීම්.<ref name="disclosure">{{Cite news|url=https://cnn.com/2015/07/22/politics/donald-trump-personal-financial-disclosure/|title=Donald Trump's 92-page financial disclosure released|last=Diamond|first=Jeremy|date=July 22, 2015|work=[[CNN]]|access-date=September 14, 2022|last2=Frates|first2=Chris}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 1.4 කින් පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;2015 සහ 2018 අතර බිලියන<ref>{{Cite news|url=https://www.businessinsider.com/trump-forbes-wealthiest-people-in-the-us-list-2018-10|title=Trump has fallen 138 spots on Forbes' wealthiest-Americans list, his net worth down over $1 billion, since he announced his presidential bid in 2015|last=Walsh|first=John|date=October 3, 2018|work=[[Business Insider]]|access-date=October 12, 2021}}</ref> ඔවුන්ගේ 2024 ප්‍රකෝටිපතියන් ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ට්‍රම්ප්ගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 2.3 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.&nbsp;බිලියන (ලෝකයේ 1,438 වැනි) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/profile/donald-trump/?list=billionaires|title=Profile Donald Trump|work=[[Forbes]]|access-date=March 28, 2024|year=2024}}</ref> ට්‍රම්ප් බොහෝ විට පවසා ඇත්තේ තම පියාගෙන් “ඩොලර් මිලියනයක කුඩා ණයක්” ලබාගෙන තමා සිය වෘත්තීය ජීවිතය ආරම්භ කළ බවත් එය පොලී සමඟ ආපසු ගෙවිය යුතු බවත්ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.cnbc.com/2015/10/26/donald-trump-my-dad-gave-me-a-small-loan-of-1-million-to-get-started.html|title=Donald Trump: My dad gave me 'a small loan' of $1 million to get started|last=Stump|first=Scott|date=October 26, 2015|work=[[CNBC]]|access-date=November 13, 2016}}</ref> ඔහු වයස අවුරුදු අට වන විට කෝටිපතියෙකු වූ අතර අවම වශයෙන් ඩොලර් 60 ක් ණයට ගත්තේය&nbsp;ඔහුගේ පියාගෙන් මිලියනයක්, එම ණය ආපසු ගෙවීමට බොහෝ දුරට අසමත් වූ අතර තවත් ඩොලර් 413ක් ලැබිණි&nbsp;මිලියනයක් (උද්ධමනය සඳහා සකස් කරන ලද ඩොලර් 2018) ඔහුගේ පියාගේ සමාගමෙන්.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/10/02/us/politics/donald-trump-wealth-fred-trump.html|title=11 Takeaways From The Times's Investigation into Trump's Wealth|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 3, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref name="Tax_Schemes">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/10/02/us/politics/donald-trump-tax-schemes-fred-trump.html|title=Trump Engaged in Suspect Tax Schemes as He Reaped Riches From His Father|last=Barstow|first=David|date=October 2, 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=October 2, 2018|last2=Craig|first2=Susanne|last3=Buettner|first3=Russ|author-link=David Barstow|author-link2=Susanne Craig}}</ref> 2018 දී, ඔහු සහ ඔහුගේ පවුලේ අය බදු වංචාවක් සිදු කර ඇති බව වාර්තා වූ අතර, [[New York State Department of Taxation and Finance|නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත බදු සහ මුදල් දෙපාර්තමේන්තුව]] පරීක්ෂණයක් ආරම්භ කළේ ය.<ref name="Tax_Schemes" /> ඔහුගේ ආයෝජන කොටස් සහ නිව් යෝර්ක් දේපල වෙලඳපොලවල් දුර්වල විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.economist.com/news/united-states/21693230-enigma-presidential-candidates-business-affairs-tower-white|title=From the Tower to the White House|date=February 20, 2016|work=[[The Economist]]|access-date=February 29, 2016|quote=Mr Trump's performance has been mediocre compared with the stockmarket and property in New York.}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/02/29/the-myth-and-the-reality-of-donald-trumps-business-empire/|title=The myth and the reality of Donald Trump's business empire|last=Swanson|first=Ana|date=February 29, 2016|work=[[The Washington Post]]|access-date=September 29, 2021}}</ref> ''ෆෝබ්ස්'' 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ඇස්තමේන්තු කළේ ඔහුගේ ශුද්ධ වටිනාකම ඩොලර් 4.5 සිට පහත වැටී ඇති බවයි&nbsp;බිලියන 2015 දී ඩොලර් 3.1 දක්වා&nbsp;බිලියන 2017 සහ ඔහුගේ නිෂ්පාදන බලපත්‍ර ආදායම ඩොලර් 23 කි&nbsp;මිලියන සිට ඩොලර් 3 දක්වා&nbsp;මිලියන.<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/danalexander/2018/10/02/how-trump-is-tryingand-failingto-get-rich-off-his-presidency/|title=How Trump Is Trying—And Failing—To Get Rich Off His Presidency|last=Alexander|first=Dan|date=October 2, 2018|work=[[Forbes]]|access-date=September 29, 2021|last2=Peterson-Whithorn|first2=Chase}}</ref> 1985 සිට 1994 දක්වා [[Tax returns of Donald Trump|ට්‍රම්ප්ගේ බදු ප්‍රතිලාභ]] පෙන්නුම් කරන්නේ ශුද්ධ පාඩුව ඩොලර් 1.17 කි.&nbsp;බිලියන. පාඩු අනෙකුත් සෑම ඇමරිකානු බදු ගෙවන්නෙකුටම වඩා වැඩි විය. 1990 සහ 1991 පාඩු ඩොලර් 250 කට වඩා වැඩිය&nbsp;සෑම වසරකම මිලියනය ආසන්නතම බදු ගෙවන්නන් මෙන් දෙගුණයකටත් වඩා වැඩි විය. 1995 දී ඔහුගේ වාර්තා වූ පාඩුව ඩොලර් 915.7 කි&nbsp;මිලියන (ඩොලර් {{Inflation|US|.9157|1995}} ට සමාන වේ&nbsp;බිලියන {{Inflation-year|US}} දී).<ref name="Buettner-190508">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2019/05/07/us/politics/donald-trump-taxes.html|title=Decade in the Red: Trump Tax Figures Show Over $1 Billion in Business Losses|last=Buettner|first=Russ|date=May 7, 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=May 8, 2019|last2=Craig|first2=Susanne|author-link2=Susanne Craig}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2019/05/trump-taxes/588967/|title=The Secret That Was Hiding in Trump's Taxes|last=Friedersdorf|first=Conor|date=May 8, 2019|work=[[The Atlantic]]|access-date=May 8, 2019|author-link=Conor Friedersdorf}}</ref> 2020 දී, ''නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස්,'' දශක දෙකක් පුරා විහිදෙන ට්‍රම්ප්ගේ බදු තොරතුරු ලබා ගත්තේය. ට්‍රම්ප් ඩොලර් මිලියන සිය ගණනක පාඩුවක් වාර්තා කළ බව එහි වාර්තාකරුවන් සොයා ගත්හ. 2010 සිට ඔහු ඩොලර් 287 ආපසු ගෙවීමට ද අසමත් විය&nbsp;මිලියනයක් ණය. 2020 ට පෙර වසර 15 තුළ, ට්‍රම්ප්, ව්‍යාපාර පාඩු සඳහා [[Tax credit|බදු බැර]] භාවිතා කරමින්, එම වසර 10 තුළ කිසිදු ආදායම් බදු සහ 2016 සහ 2017 දී ඩොලර් 750 බැගින් ගෙවා නැත. ඔහු ඩොලර් 100 ක් ඇතුළු වත්කම්වලට එරෙහිව විකිණීමෙන් සහ ණයට ගැනීමෙන් ඔහුගේ ව්‍යාපාරවල පාඩු සමතුලිත කළේය&nbsp;[[Trump Tower#2000s to present|ට්‍රම්ප් කුළුණේ මිලියනයක උකසක් (2022 දී ප්‍රතිමූල්‍යකරණය කරන ලදී)]] සහ ඩොලර් 200කට වඩා ඈවර කිරීම&nbsp;මිලියනයක කොටස් සහ බැඳුම්කර. ඔහු පුද්ගලිකව ඩොලර් 421 ක් සහතික කළේය&nbsp;මිලියනයක ණය, ඉන් වැඩි කොටසක් 2024 වන විට ගෙවිය යුතු ය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2020/09/27/us/donald-trump-taxes.html|title=Long-concealed Records Show Trump's Chronic Losses And Years Of Tax Avoidance|last=Buettner|first=Russ|date=September 27, 2020|work=[[The New York Times]]|access-date=September 28, 2020|last2=Craig|first2=Susanne|last3=McIntire|first3=Mike|author-link2=Susanne Craig}}</ref> == දේශපාලනය == === ඝාතන ප්‍රයත්නය === 2024 ජූලි 13 දින [[පෙන්සිල්වේනියා|පෙන්සිල්වේනියා ජනපදයේ]] බට්ලර් හි දී සිය මැතිවරණ ප්‍රචාරණ රැළියක් අමතමින් සිටිය දී නාඳුනන තුවක්කුකරුවෙකු විසින් එල්ල කරන ලද වෙඩි ප්‍රහාරයකින් ට්‍රම්ප් ගේ දකුණු කනට තුවාල සිදුවිය. වෙඩික්කරුවා 20-හැවිරිදි [[තෝමස් මැතිව් කෲක්ස්]] ලෙස පසුව හඳුනාගත් අතර, ඇමරිකානු රහස්‍ය සේවයේ ස්නයිපර් වෙඩික්කරුවන් විසින් ඔහුව එම ස්ථානයේදීම ඝාතනය කරන ලදී. වෙඩි ප්‍රහාරයෙන් පසුව වේදිකාවේ සිට රහස්‍ය සේවා නිලාධාරීන් විසින් ඉවතට කැඳවාගෙන යන අවස්ථාවේ දී, ලේ තැවරුණු මුහුණක් සහිතව සිටි ට්‍රම්ප් සිය මිට මෙලවූ දකුණත ඉහලට ඔසවා ''"ෆයිට්!" ("සටන් කරන්න")'' යනුවෙන් තෙවරක් මිමිණූ අතර, එම අවස්ථාවේ ඇසෝසියේටඩ් ප්‍රෙස් ප්‍රවෘත්ති සේවයේ එවන් වූචි විසින් ඇමරිකානු ධජය පසුබිම් කරගනිමින් ලබාගත් ඓතිහාසික ඡායාරූපය සමාජ මාධ්‍ය තුල දැඩි ලෙස සංසරණය විය. ට්‍රම්ප් අසල පිහිටි බට්ලර් අනුස්මරණ රෝහල වෙත ඇතුල් කරන ලද අතර, ඉන් දින දෙකකට පසු ඔහු [[මිල්වොකී]] හි දී පැවැත්වුණු රිපබ්ලිකන් ජාතික සම්මේලනයට ද සහභාගී විය. එහිදී ඔහුගේ දකුණු කනට වෙළුම් පටි යොදා ඇති ආකාරය නිරීක්ෂණය විය. == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css"/><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha"/></div> == මූලාශ්‍ර == {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box|by=yes}} <!-- Please be cautious about adding external links. See Wikipedia:External links and Wikipedia:Spam for details. If there are already suitable links, propose additions or replacements on the article's talk page or submit your link to the relevant category at DMOZ (dmoz.org) and link there using {{Dmoz}}. --> * [https://www.thetrumparchive.com/ Archive of Donald Trump's tweets]<!-- DO NOT CHANGE without prior consensus; see [[Talk:Donald Trump#Current consensus]], item 9. --> * {{C-SPAN}} * {{IMDb name}} * [https://archive.org/details/trumparchive Donald Trump] on the [[Internet Archive]] * [https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ Donald Trump's page on whitehouse.gov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210519072258/https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/donald-j-trump/ |date=2021-05-19 }} {{Donald Trump}} {{Time Persons of the Year}} {{US presidents}} {{#invoke:navboxes|top |title = Offices and distinctions |state = collapsed}} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Mitt Romney]]}} {{s-ttl|title=[[Republican Party (United States)|Republican]] [[List of United States Republican Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2016 United States presidential election|2016]], [[2020 United States presidential election|2020]], [[2024 United States presidential election|2024]] }} {{s-non|reason=Most recent}} {{s-break}} {{s-off|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2017–2021}} {{s-aft|after=[[Joe Biden]]}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-bef|before=[[Barack Obama]]|as=former president}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]<br />''former president''|years=}} {{s-aft|after=[[Dan Quayle]]<br />''former vice president''|reason=Most Recent}} {{s-end}} {{#invoke:navboxes|bottom}} {{Trump media}} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} {{Subject bar |commons = y |n = y |n-search = Category:Donald Trump |wikt = y |wikt-search = Category:en:Donald Trump |q = y |s = y |s-search = Author:Donald John Trump |d = y |d-search = Q22686 |portal1=Biography|portal2=Business|portal3=Conservatism|portal4=Politics|portal5=United States}} [[ප්‍රවර්ගය:ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්| ]] [[Category:1946 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Trumpism|*]] [[Category:20th-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American businesspeople]] [[Category:21st-century American criminals]] [[Category:21st-century Florida politicians]] [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:American billionaires]] [[Category:American businesspeople convicted of crimes]] [[Category:American casino industry businesspeople]] [[Category:American chairpersons of corporations]] [[Category:American computer businesspeople]] [[Category:American conspiracy theorists]] [[Category:American hoteliers]] [[Category:American Internet company founders]] [[Category:American male criminals]] [[Category:American nationalists]] [[Category:American politicians convicted of fraud]] [[Category:American real estate businesspeople]] [[Category:American reality television producers]] [[Category:American shooting survivors]] [[Category:American television hosts]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Attempted assassination of Donald Trump]] [[Category:Businesspeople from Queens, New York]] [[Category:Candidates in the 2000 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2016 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:COVID-19 conspiracy theorists]] [[Category:Criminals from Manhattan]] [[Category:Critics of Black Lives Matter]] [[Category:Florida politicians convicted of crimes]] [[Category:Florida Republicans]] [[Category:Impeached presidents of the United States]] [[Category:Illeists]] [[Category:January 6 United States Capitol attack]] [[Category:Nationalist Heads of State or Government]] [[Category:New York Military Academy alumni]] [[Category:New York (state) Independents]] [[Category:New York (state) politicians convicted of crimes]] [[Category:New York (state) Republicans]] [[Category:People associated with the 2016 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2020 United States presidential election]] [[Category:People associated with the 2024 United States presidential election]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People charged under the Espionage Act of 1917]] [[Category:People charged with racketeering]] [[Category:People stripped of honorary degrees]] [[Category:Reform Party of the United States of America politicians]] [[Category:Republican Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Right-wing populists in the United States]] [[Category:The State of Georgia v. Donald J. Trump, et al. defendants]] [[Category:People from Queens, New York]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Trump family|Donald]] [[Category:The Trump Organization employees]] [[Category:United States Football League executives]] [[Category:Wharton School alumni]] [[Category:WWE Hall of Fame inductees]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකන් ජනාධිපතිවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:ඇමෙරිකානුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] 16bvldxjgjhp3xgc2ogp3jt56k64yvv 0 66756 751306 749766 2025-06-26T16:23:31Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපටකරණය */ 751306 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = Cletus Mendis <br>ක්ලීටස් මෙන්ඩිස් | image = | image_size = | alt = | caption = | birth_name = Gammada Liyanage Cletus Paulinus Mendis | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1949|07|17}} | birth_place = [[Negombo]], [[Sri Lanka]] | resting_place = Negombo | resting_place_coordinates = <!-- {{coord|LAT|LONG|display=inline,title}} --> | nationality = [[Sri Lanka]]n | other_names = | education = | occupation = Actor, Director, Producer, Singer, Screenplay writer | years_active = 1973 – Present | party = | spouse = Dorin Jayakody | children = | awards = | website = | signature = | footnotes = }} [[Category:Articles with hCards]] '''ගම්මඩ ලියනගේ ක්ලීටස් පෝලිනස් මෙන්ඩිස්''', '''ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්''' ලෙස ජනප්‍රියයි (උපත 1949 ජූලි 17) [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] නළුවෙකි, ප්‍රධාන වශයෙන් සිනමාවේ සහ රූපවාහිනියේ කටයුතු කරයි. සරසවිය, ඕසීඅයිසී, රයිගම්, ජනාධිපති සිනමා උළෙලවල දුෂ්ට චරිත නිරූපණය වෙනුවෙන් ඔහු සම්මාන රැසක් ලබා ඇත. ඔහුගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා වන විනිසියස් මෙන්ඩිස් 2019 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී වයස අවුරුදු 75 ක් වන විට මිය ගියේය.<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cletus' older brother bids farewell |url=http://www.sarasaviya.lk/news/2019/10/24/11027/ක්ලීටස්ගේ-වැඩිමහල්-සොයුරු-සමුගනී |archive-date=2021-01-23 |access-date=2021-01-23 |website=sarasaviya}}</ref> == පෞද්ගලික ජීවිතය == ක්ලීටස් 1987 දී ඩොරින් ජයකොඩි සමඟ විවාහ වූ අතර ඔවුන්ට තනි පුතෙකු සිටින අතර ඔහු 1994 දී උපත ලැබීය. == රංගන වෘත්තිය == 1971 දී රිදී තිරයට පැමිණීමට පෙර මෙන්ඩිස් පල්ලියේ මංගල්‍යවල නාට්‍ය කළ අතර කටුපොත තරුණයින්ට ජිම්නාස්ටික් සහ සටන් කලාව ඉගැන්වීය. අනතුරුව 1973 දී හෙන්රි චන්ද්‍රවංශ සමඟ සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට මුහුණ දීමට කොළඹට ගිය ඔහු එම සම්මුඛ සාකච්ඡාවේදී සුගත් සමරකෝන් හමුවිය. 1977 දී ඔහු ''වනගත කෙල්ල'' චිත්‍රපටයේ ස්ටන්ට් අධ්‍යක්ෂකවරයා ලෙස කටයුතු කළේය. <ref name="cletusbio">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cletus speaks across generations |url=http://archives.dailynews.lk/2012/07/02/fea20.asp |url-status=bot: unknown |archive-url=https://archive.today/20130820045339/http://archives.dailynews.lk/2012/07/02/fea20.asp#selection-675.76-675.100 |archive-date=20 August 2013 |access-date=24 March 2017 |website=Daily News}}</ref> ඔහුගේ පළමු සිනමා රංගනය 1978 වීර පුරන් අප්පු චිත්‍රපටයේ සහය නළුවෙකු ලෙස පැමිණියේය. ඉන්පසු ඔහු 1983 දී ''යළි පිපුණු මලක් චිත්‍රපටයේ'' රඟපෑවේය. ඔහුගේ ප්‍රථම දුෂ්ට චරිතය පැමිණියේ 1982 ''පාරමිතා'' චිත්‍රපටය හරහා වන අතර එය ඉතිරි දශක කිහිපය තුළ ඔහුගේ සිනමා ජීවිතය දුෂ්ට චරිත දෙසට යොමු කළේය. <ref name="cletusbio">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cletus speaks across generations |url=http://archives.dailynews.lk/2012/07/02/fea20.asp |url-status=bot: unknown |archive-url=https://archive.today/20130820045339/http://archives.dailynews.lk/2012/07/02/fea20.asp#selection-675.76-675.100 |archive-date=20 August 2013 |access-date=24 March 2017 |website=Daily News}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://archive.today/20130820045339/http://archives.dailynews.lk/2012/07/02/fea20.asp#selection-675.76-675.100 "Cletus speaks across generations"]. ''Daily News''. Archived from the original on 20 August 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 March</span> 2017</span>.</cite><span class="cs1-maint citation-comment" data-ve-ignore="true"><code class="cs1-code"><nowiki>{{</nowiki>[[සැකිල්ල:උපන්‍යාස වෙබ්|cite web]]<nowiki>}}</nowiki></code>: CS1 maint: bot: original URL status unknown ([[:ප්‍රවර්ගය:CS1 maint: bot: original URL status unknown|link]])</span> [[Category:CS1 maint: bot: original URL status unknown]]</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=A play on worthlessness of wealth |url=http://www.sundaytimes.lk/090719/Magazine/sundaytimestvtimes_07.html |access-date=24 March 2017 |publisher=sundaytimes}}</ref> 2004 දී [[දෙහිවල-ගල්කිස්ස|ගල්කිස්සේ]] විශ්ව කලා සරසවියට සම්බන්ධ වූ මෙන්ඩිස් උදයකාන්ත වර්ණසූරිය හමුවිය. <ref name="cletusbio"/> 2021 දී ඔහු ‘දේශාභිමානී කීර්ති කලාභූෂණ’ සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබීය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cletus and Sriyani receive two awards |url=http://www.sarasaviya.lk/news/2021/05/06/20382/ශි%E2%80%8D්%E2%80%8Dරයාණිට-ක්ලීටස්ට-සම්මාන-දෙකක් |archive-date=2021-05-06 |access-date=2021-05-06 |website=Sarasaviya}}</ref> == චිත්‍රපටකරණය == * අංක ශ්‍රී ලාංකේය සිනමාවේ ඇති ශ්‍රී ලාංකේය චිත්‍රපට සංඛ්‍යාව දක්වයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Sri Lankan Cinema History |url=http://www.nfc.gov.lk/films-history.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160823000528/http://www.nfc.gov.lk/films-history.php |archive-date=23 August 2016 |access-date=9 August 2016 |publisher=National Film Corporation of Sri Lanka}}</ref> {| class="wikitable" !Year !No. !Film !Role |- |1978 |399 |වීර පුරන් අප්පු |පුරන් අප්පුගේ සෙබළා |- |1980 |459 |සංඛපාලි | |- |1982 |526 |කිරි සුවඳ | |- |1982 |537 |පාරමිතා | |- |1983 |550 |යලි පිපුණු මලක් | |- |1983 |572 |රතු මකර |ටියුඩර් |- |1984 |578 |මාලා ගිරවි |මීනාගේ තාත්ත / මීනාගේ අයියා |- |1984 |590 |හිතවතිය |පරීක්ෂක |- |1984 |593 |සසර චේතනාව | |- |1985 |619 |පුතුනි මට සමාවෙන්න | |- |1985 |624 |ඔබට දිව්‍-රා කියන්නම් | |- |1985 |631 |සුර දුතියෝ | |- |1986 |637 |ප්‍රාර්ථනා | |- |1986 |645 |ජය අපටයි | |- |1986 |648 |සූර සරදියෙල් |සිරිමල |- |1986 |640 |පෙරලිකාරයෝ |සරත් / විස්කි කඩේ පුස්සගේ ගෝලයා |- |1987 |654 |හිත හොන්ඩා චණ්ඩියා |විලී |- |1987 |664 |නොම්මර එකයි | |- |1987 |667 |විරාගය |ජිනදාස <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=All about Viragaya |url=http://www.sarasaviya.lk/features-films-local/2020/04/30/17600/සම්භාවනීය-නවකතාවක-සම්මානනීය-සිනමා-ප%E2%80%8D්%E2%80%8Dරවේශය |access-date=3 May 2020 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |1987 |670 |අහිංසා |සාදයේ අමුත්තා |- |1988 |672 |අය්යා නගෝ | |- |1988 |682 |කෝ හතුරෝ | |- |1989 |685 |[[මමයි රජා]] |පරීක්ෂක රොබින් |- |1989 |689 |''ඔබට රහසක් කියන්නම්'' | |- |1989 |692 |සිනසෙන්න රත්තරන් | |- |1989 |694 |රන්දෙණිගල සිංහයා |හෙංචයියන් |- |1989 |695 |සෙබලියෝ | |- |1990 |697 |දෑසේ මල් පිපිලා | |- |1990 |700 |යුක්තියට වැඩ |රමේෂ් |- |1990 |707 |පෙම් රජ දහන |කෝප්‍රල් නන්දන |- |1990 |711 |චන්ඩි රජා | |- |1990 |714 |හිත හොද පුතෙක් | |- |1990 |701 |දේදුන්නේන් සමනලියක් | |- |1990 |702 |වීර උදාර |නිෂ්පාදක සහ පසුබිම් ගායකයා ලෙසද |- |1991 |719 |වැඩ බැරිනම් වැඩක් නෑ | |- |1991 |721 |සිහින අහසේ වසන්තය | |- |1991 |727 |රජ සෙල්ලන් | |- |1991 |729 |ඇසල සඳ | |- |1991 |732 |රන් හදවත | |- |1991 |734 |චෙරියෝ ඩොක්ටර් |ක්ලීට් |- |1991 |736 |ධනය | |- |1991 |739 |බඹර කලාපය | |- |1991 |741 |මම ඔබේ හිතවත | |- |1992 |746 |රජ දරුවෝ |ලයනල් ජයසේකර |- |1992 |749 |සක්විති රජා | |- |1992 |753 |චන්ඩි රැජින | |- |1992 |754 |සිංහ රජා | |- |1992 |755 |කියාල වැඩක් නෑ |කපිල |- |1992 |757 |''මේ වාරේ මගේ'' | |- |1992 |763 |සත්‍යා | |- |1992 |767 |රජෙක් වාගේ පුතෙක් | |- |1993 |769 |චායා |මහේෂ් |- |1992 |772 |සුරබිදෙන |සාදයේ අමුත්තා |- |1993 |773 |සාගර තිළිණ | |- |1993 |775 |වැලි සුළඟ |ගාමිණී |- |1993 |776 |සසර සරිසරන තෙක් ඔබ මගේ | |- |1993 |786 |සඳරේඛා | |- |1993 |787 |නෙළුම් සහ සමන්මලී | |- |1993 |778 |සුරයන් අතර වීරයා |නිහාල් |- |1993 |781 |යසස | |- |1993 |783 |ජීවන් මල්ලි | |- |1993 |788 |ලස්සනයි බලන්න | |- |1994 |800 |නොහදන් ලඳුනේ | |- |1994 |815 |ලව් 94 |වික්‍රම මහතා |- |1994 |817 |ශක්ති | |- |1995 |820 |ඉන්ස්පෙක්ටර් ගීතා | |- |1995 |822 |විජේ සහා අජේ |දොන් ගේබ්‍රියෙල් 'ගෝරිං' අල්මේදා |- |1995 |828 |දෙවියනි සත්‍ය සුරකින්න |පොලිස් පරීක්ෂක මහේෂ් රාජපක්ෂ |- |1995 |829 |වෛරයෙන් වෛරය | |- |1995 |832 |චිත්ති | |- |1995 |838 |හිත හොද සූරයෝ | |- |1995 |839 |''චෙරියෝ කැප්ටන්' |ඇල්ෆොන්සු |- |1995 |840 |දළුලන ගිනි | |- |1995 |843 |සුදු වලස්සු | |- |1996 |846 |බොඩි ගාර්ඩ් | |- |1996 |851 |සුර දරුවෝ | |- |1996 |853 |හිත හොදනම් වරදින්නෑ |පසුබිම් ගායකයෙක් විදියට |- |1996 |855 |සැබෑ මිතුරෝ | |- |1996 |859 |සීමා පවුරු | |- |1996 |861 |සිහින විමනේ කුමාරිය |ජගත් සේනානායක |- |1996 |867 |මධුරි |ලාල්ගේ ලොක්කා |- |1997 |868 |යසෝමා | |- |1997 |871 |පුතුනි මට වාසනා |අනුර |- |1997 |872 |තරණය | |- |1997 |873 |සුරයෝ වැඩකාරයෝ | |- |1997 |885 |සාවිත්‍රිගේ රාත්‍රිය | |- |1997 |888 |නින්ජා ශ්‍රී ලංකා | |- |1997 |889 |ගුඩ්බායි ටෝකියෝ | |- |1998 |901 |අන්තිම රැය |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Anthima Reya - අන්තිම රැය |url=http://www.films.lk/anthima-reya-sinhala-film-1652.html |access-date=23 December 2019 |publisher=Sinhala Cinema Database}}</ref> |- |1999 |923 |කොටි සනා | |- |2000 |936 |දඬුවම | |- |2000 |942 |සඳ යහනට |දේශපාලාඥයා <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=A film off the beaten track |url=http://www.sundaytimes.lk/990425/mirror5.html#label2 |access-date=11 March 2017 |publisher=The Sunday Times}}</ref> |- |2001 |965 |දිනුම කාගෙද | |- |2002 |993 |සත්කම්පා |සාලිය |- |2003 |1000 |සුන්දරයි ආදරේ |සේනක වීරසේකර |- |2003 |1001 |පුර සක්මන | |- |2003 |1006 |''සැපට දුකට සනී'' |තාරාගෙ අයියා |- |2003 |1004 |ඇලඩිංගේ වෑල්ඩින් |දෙකටන 'ජුලී' මහතා. ඒ වගේම පසුබිම් ගායකයෙක් විදියට |- |2003 |1010 |''ටැක්සි ඩ්‍රයිවර්'' |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title='Taxi Driver' moves slowly |url=http://www.sundaytimes.lk/030601/tv/1.html |access-date=18 August 2019 |publisher=Sunday Times}}</ref> |- |2003 |1017 |භීෂණයේ අතුරු කතාවක් |ඇක්මන් |- |2004 |1034 |සලමුතු පින්න |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=New faces in 'Salamuthu Pinna' |url=http://www.sundaytimes.lk/040725/tv/5.html |access-date=17 July 2019 |publisher=Sunday Times}}</ref> |- |2004 |1043 |''අන්ඩර්වර්ල්ඩ්'' | |- |2006 |1065 |සුපිරි බලවතා |ගජනායක |- |2006 |1074 |රණහන්සි | |- |2006 |1078 |''ඩබල් ගේම්'' | |- |2007 |1093 |''ෆර්ස්ට් ලව් පූජා'' | |- |2008 |1100 |''සුපර් ස්ටාර්'' | |- |2008 |1103 |ආදර මීනා | |- |2008 |1115 |''ඇයි ඔබ තනිවෙලා'' | |- |2010 |1140 |ජය පිට ජය |ඩග්ලස් |- |2010 |1167 |''තැන්කිව් බර්ටි'' |පොලිස් පරීක්ෂක |- |2010 |1146 |සුභා |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Subha film |url=http://www.sarasaviya.lk/2010/09/23/_art.asp?fn=sa1009234&pn=09 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160401130049/http://www.sarasaviya.lk/2010/09/23/_art.asp?fn=sa1009234&pn=09 |archive-date=1 April 2016 |access-date=17 November 2017 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |2010 |1148 |වියපත් බඹරා | |- |2011 |1150 |සිංහාවලෝකනය |ජගිලිස් |- |2011 |1164 |පුතා මගේ සුරයා |ඩග්ලස් / අයිවන් |- |2012 |1172 |කුරුමිට්ටෙක් ඇවිල්ලා |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Junaideen journeys for a united cinema |url=http://www.sundaytimes.lk/070401/TV/001tv.html |access-date=10 December 2019 |publisher=Sunday Times}}</ref> |- |2012 |1173 |විජය කුවේණි |උපතිස්ස |- |2014 |1208 |ඇහැලේපොල කුමාරිහාමි |පුරෝහිත |- |2014 |1209 |පරපුර |එස්එස්පී. පළමු දිශාව. නිෂ්පාදක සහ තිර රචකයා ලෙසද |- |2015 |1233 |මහරජ අජාසත් |පුරෝහිත |- |2015 |1234 |ආත්ම වරුෂා | |- |2016 |1245 |නටන්නැතුව දිනන්න |ජනාධිපති |- |2016 |1266 |අපේ කාලයේ පටාචාරා |සිටුතුමා |- |2017 |1268 |ආලෝකෝ උදපාදි |පිලය මාර |- |2018 |1302 |[[වෛෂ්ණාවී]] |බෝට්ටුකරු |- |2019 | |එක රැනේ කුරුල්ලෝ |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Benedict Manthree with silver screen |url=http://www.sarasaviya.lk/2017/11/23/?fn=sa17112321 |access-date=24 November 2017 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |2020 | |සේද මාවතේ |CID ප්‍රධානී <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Seda Mawathe on screen today |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/02/20/16270/සේද-මාවතේ-අද-තිරයට |archive-date=2021-05-14 |access-date=2021-05-14 |website=Sarasaviya}}</ref> |- |2021 | |වස්සානේ සිහිනය |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=The Separating Time Cycle 'Wassane Sihinaya' |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2021/03/25/20094/හමුවන-වෙන්වන-කාල-චක්%E2%80%8Dරය-‘වස්සානේ-සිහිනය’ |archive-date=2021-03-21 |access-date=2021-03-21 |website=Sarasaviya}}</ref> |- |2022 | |රශ්මි |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Preethiraj is ready with RASHMI |url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/daily-mirror-sri-lanka/20130422/281633892725765 |access-date=2022-05-05 |website=Daily Mirror |language=English}}</ref> |- |2025 | |[[සෝණා]] |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Film Thaanapathilage Gedara |url=http://www.sarasaviya.lk/2018/07/11/?fn=sa18071125 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712220505/http://www.sarasaviya.lk/2018/07/11/?fn=sa18071125 |archive-date=12 July 2018 |access-date=12 July 2018 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |ඇලකණ්ඩියේ මාකස් |ඇලකණ්ඩියේ මාකස්<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Tale of Elakandiye Marcus |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/05/30/5548/යුක්තිගරුක-සමාජයක්-සොයා-සටන්-වදින-ඇළකණ්ඩියේ-මාකස් |access-date=31 May 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |ස්පර්ෂ |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=මිය ගිය ද නොමළ දරු සෙනෙහස |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/22/8461/මිය-ගිය-ද-නොමළ-දරු-සෙනෙහස |access-date=23 August 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |එක රෑනේ කුරුල්ලෝ |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=This is a real story |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/09/05/8829/මේ-කතාව-ඇත්ත-කතාවක් |access-date=6 September 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |ජීවා |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Jeewan turns director |url=http://www.dailynews.lk/2019/09/10/entertainment/196414/jeewan-turns-director |access-date=11 September 2019 |publisher=Sunday Observer}}</ref> |- |TBD | |මරුකතර |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Marukathara gets permission |url=http://www.sarasaviya.lk/news/2019/12/12/13258/සරත්ගේ-‘මරුකතර’ට |access-date=12 December 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |අග්නි |<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Teacher of our time who took a child to the right path - Agni |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2021/04/01/20168/දරුවකු-යහමඟට-ගත්-අපේ-කාලයේ-දිසාපාමොක් |access-date=4 April 2021 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |- |TBD | |''කේස් නම්බර් 447'' |''රූගත කිරීම් සිදු කෙරේ''<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Case number 447 opens |url=http://www.sarasaviya.lk/news/2021/03/18/20049/case-number-447-විවර-වේ |access-date=18 March 2021 |publisher=Sarasaviya}}</ref> |} ==ටෙලිනාට්‍යය== * ''අම්මාවරුනේ'' * ''අහස් මාලිගා'' * ''ඉතින් ඊට පස්සේ'' * ''කලු අරලිය'' * ''කාසි වත්ත'' * ''ගිම්හානයේ සඳ'' * ''[[දිවිතුරා]]'' * ''නිල්දිය රළ'' * ''පින්සර දොස්‌තර'' * ''මිල්ලෑව වලව්ව'' * ''මීදුමෙන් එහා'' * ''සබඳ එලියස්'' * ''සිහිනයකි ජීවිතේ'' * ''සුළඟ'' == යොමු කිරීම් == {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} == බාහිර සබැඳි == * [https://web.archive.org/web/20151226210131/http://www.sarasaviya.lk/2014/10/16/?fn=sa14101610 ජාතික රූපවාහිනියට කළු සෙවනැල්ලක්] * [https://web.archive.org/web/20140223061632/http://www.sarasaviya.lk/2013/06/27/?fn=sa1306272 ජනක චමින්දගේ 'අකඩවාරිය' මේ දිනවල රූගැන්වේ] * [http://www.sarasaviya.lk/2013/06/20/?fn=sa1306203 ක්ලීටස් වේදිකා රංගනයක හතයි හතයි හතයි] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181018032713/http://www.sarasaviya.lk/2013/06/20/?fn=sa1306203 |date=2018-10-18 }} * [http://www.sarasaviya.lk/2012/08/30/?fn=sa12083012 චම් ශ්‍රියාණි නැවතත් මිල්පා වලව්ව ගෙදරට] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180731113659/http://www.sarasaviya.lk/2012/08/30/?fn=sa12083012 |date=2018-07-31 }} * [http://www.sundaytimes.lk/181028/magazine/crime-scene-marks-the-entry-of-detective-thriller-to-local-tv-317059.html 'Crime Scene' රහස් පරීක්ෂක ත්‍රාසජනක චිත්‍රපටයේ දේශීය රූපවාහිනියට ඇතුල් වීම සනිටුහන් කරයි] * [http://www.sarasaviya.lk/interviews/2019/05/02/4949/කවුද-හිතුවේ-දෙයියනේ-මෙහෙම-දෙයක්-වේවි-කියලා කවුද හිතුවේ දෙයියනේ මෙහෙම දෙයක් වේවි කියලා] * [http://www.sundaytimes.lk/010701/tv.html 'කඩුලු තාහන්චිය': ප්‍රධාන චරිතය සම්බන්ධයෙන් ගැටුමක්] * [http://www.sarasaviya.lk/interviews/2020/04/16/17561/ගිය-පාස්කුවත්-දුකින්-මේ-පාස්කුවෙත්-දුකින් ගිය පාස්කුවත් දුකින් මේ පාස්කුවෙත් දුකින්] [[ප්‍රවර්ගය:1948 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික ජිම්නාස්ටික් ක්‍රීඩකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජිම්නාස්ටික්]] [[ප්‍රවර්ගය:ජිම්නාස්ටික් ක්‍රීඩකයෝ]] 5smknv0nxo6i6bt9jrw6xvyykvh8uge 0 66792 751305 742410 2025-06-26T16:21:57Z 61.245.161.97 /* ගරු රඟපෑම් */ 751305 wikitext text/x-wiki {{Lead missing}} {{Infobox film | name = | image = | alt = | caption = | film name = <!--(for non-English films: film's name in its native language)--> | director = උපාලි පියරත්න | producer = ඔරියන්ට් චිත්‍රපට(එස්.කනපතිල්ලේ) | writer = | screenplay = සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර | story = [[නීල් වර්ණකුලසූරිය]] | based on = <!-- {{based on|title of the original work|writer of the original work}} --> | starring = සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර | narrator = <!-- or: | narrators = --> | music = [[නීල් වර්ණකුලසූරිය]] | cinematography = ජේ ජේ යෝගරාජා බන්දුල කුරේ | editing = බර්නාඩ් රෙජිමෝල්ඩ් | studio = <!-- or: | production companies = --> | distributor = ඩිල් ෆ්‍රොසෙස්-බත්තරමුල්ල | released = {{film date|2003|01|31|}} | runtime = | country = | language = | budget = | gross = <!--(please use condensed and rounded values, e.g. "£11.6 million" not "£11,586,221")--> }} ==රංගනය== *[[ලාල් වීරසිංහ]] *[[දිල්හානි ඒකනායක]] *[[බන්දු සමරසිංහ]] *[[ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්]] *[[රොබින් ප්‍රනාන්දු]] *තිලක් කුමාර රත්නායක *යොහාන් හේරත් *රුවන්ති මංගලා *ශාලිකා සුභසිංහ *සමන්ති ලැනරෝල් *ශ්‍රියාණි මහවත්ත *ලක්ෂිකා ෆොන්සේකා *ස්වර්ණමාලි රංගනා *ටෙඩී විද්‍යාලංකාර *කළු විජේ *සුනිල් බමුණුආරච්චි *රාජු ගමගේ *ගයත්‍රි ඉරේෂා *ඩොලී *දිල්රුක්ෂි විජේකෝන් ===ගරු රඟපෑම්=== *රන්ජන් රාමනායක *[[නදීකා ගුණසේකර]] *[[ශෂී විජේන්ද්‍ර]] ==ගීතයන්== *පසුබිම් සංගීතය - සරත් ද අල්විස් *ගීත ප්‍රබන්ධය - හේමසිරි හල්පිට, සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර *ගායනය - නීල් වර්ණකුලසූරිය, ක්‍රිස්ටෝපර් ලියනගේ, අයිවෝ ද මෙල්, සුදත් නාවලගේ, අතුල අධිකාරි, ලතා වල්පොල, චම්පා කල්හාරි, සමිතා මුදුන්කොටුව, සංජීවනී වීරසිංහ, රාණි ජෝශප් #'''ගයන්න ආවේ නංගි මල්ලි''' #'''මල් වගේ ලස්සන ගීතේ ''' #'''කඳු තිරයේ නිල් තෙරේදි''' #''' හමු වෙලා මන්දහාසේ''' ==නිෂ්පාදනය== *සහාය අධ්‍යක්ෂණය - රංජිත් ජයසිංහ, නීල් වර්ණකුලසූරිය *කැමරා ක්‍රියාකරවීම - ස්ටැන්ලි මාෂල් *අංග රචනය - නිමල් දයාවංශ *සටන් අධ්‍යක්ෂණය - ටෙඩී විද්‍යාලංකාර, නීල් වරණකුලසූරිය *නැටුම් අධ්‍යක්ෂණය - ජබ්බාර් *ශබ්ද පරිපාලනය - ජෝර්ජ් මනතුංග **ශබ්ද සහාය - පාලිත පෙරේරා, පර්සි ගුණවර්ධන, සරත් සිරිබද්ධන *රසායනාගාර අධිකාරි - ඩිල්මන් ජයරත්න *වර්ණ සංයෝජනය - තිලක් අබේසිංහ *රසායනාගාර සහාය - චමින්ද එස්. පෙරේරා, රංග සමරදිවාකර, එරංග පෙරේරා *අතිරේක ශබ්ද - ප්‍රේමසිරි රණවක ගීත පටිගත කිරීම - ක්‍රිස්ටි ප්‍රනාන්දු, ඩෙනිස් රුද්‍රිගු *පසුබිම් සංගීතය පටිගත කිරීම - නාමල් ප්‍රනාන්දු *ප්‍රචාරක සහාය - යූ. ඩබ්ලිව්. ප්‍රේමරත්න *විදුලි ආලෝකය - යාපා විජේබණ්ඩාර, අනිල් පෙරේරා, තිලක් පෙරේරා, මයිකල් කිංග්ස්ලි, ගාමිණී ගනේගොඩ *කැමරා උපකරණ - ඩිල් ෆිල්ම්ස්, ෆිල්ම් ලොකේෂන් සර්විස්, සම්පත් ෆිල්ම්ස් සර්විස් *කොණ්ඩා සැකසුම - සරත් රණවීර *නාමාවලිය - සාලිය ඩයස් j5al9ko5c0a9rn8p8wnx9xxwv4pb1ei 751339 751305 2025-06-26T20:16:00Z Ttheek 66430 Adding [[Category:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751339 wikitext text/x-wiki {{Lead missing}} {{Infobox film | name = | image = | alt = | caption = | film name = <!--(for non-English films: film's name in its native language)--> | director = උපාලි පියරත්න | producer = ඔරියන්ට් චිත්‍රපට(එස්.කනපතිල්ලේ) | writer = | screenplay = සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර | story = [[නීල් වර්ණකුලසූරිය]] | based on = <!-- {{based on|title of the original work|writer of the original work}} --> | starring = සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර | narrator = <!-- or: | narrators = --> | music = [[නීල් වර්ණකුලසූරිය]] | cinematography = ජේ ජේ යෝගරාජා බන්දුල කුරේ | editing = බර්නාඩ් රෙජිමෝල්ඩ් | studio = <!-- or: | production companies = --> | distributor = ඩිල් ෆ්‍රොසෙස්-බත්තරමුල්ල | released = {{film date|2003|01|31|}} | runtime = | country = | language = | budget = | gross = <!--(please use condensed and rounded values, e.g. "£11.6 million" not "£11,586,221")--> }} ==රංගනය== *[[ලාල් වීරසිංහ]] *[[දිල්හානි ඒකනායක]] *[[බන්දු සමරසිංහ]] *[[ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්]] *[[රොබින් ප්‍රනාන්දු]] *තිලක් කුමාර රත්නායක *යොහාන් හේරත් *රුවන්ති මංගලා *ශාලිකා සුභසිංහ *සමන්ති ලැනරෝල් *ශ්‍රියාණි මහවත්ත *ලක්ෂිකා ෆොන්සේකා *ස්වර්ණමාලි රංගනා *ටෙඩී විද්‍යාලංකාර *කළු විජේ *සුනිල් බමුණුආරච්චි *රාජු ගමගේ *ගයත්‍රි ඉරේෂා *ඩොලී *දිල්රුක්ෂි විජේකෝන් ===ගරු රඟපෑම්=== *රන්ජන් රාමනායක *[[නදීකා ගුණසේකර]] *[[ශෂී විජේන්ද්‍ර]] ==ගීතයන්== *පසුබිම් සංගීතය - සරත් ද අල්විස් *ගීත ප්‍රබන්ධය - හේමසිරි හල්පිට, සුනිල් යෝගේන්ද්‍ර *ගායනය - නීල් වර්ණකුලසූරිය, ක්‍රිස්ටෝපර් ලියනගේ, අයිවෝ ද මෙල්, සුදත් නාවලගේ, අතුල අධිකාරි, ලතා වල්පොල, චම්පා කල්හාරි, සමිතා මුදුන්කොටුව, සංජීවනී වීරසිංහ, රාණි ජෝශප් #'''ගයන්න ආවේ නංගි මල්ලි''' #'''මල් වගේ ලස්සන ගීතේ ''' #'''කඳු තිරයේ නිල් තෙරේදි''' #''' හමු වෙලා මන්දහාසේ''' ==නිෂ්පාදනය== *සහාය අධ්‍යක්ෂණය - රංජිත් ජයසිංහ, නීල් වර්ණකුලසූරිය *කැමරා ක්‍රියාකරවීම - ස්ටැන්ලි මාෂල් *අංග රචනය - නිමල් දයාවංශ *සටන් අධ්‍යක්ෂණය - ටෙඩී විද්‍යාලංකාර, නීල් වරණකුලසූරිය *නැටුම් අධ්‍යක්ෂණය - ජබ්බාර් *ශබ්ද පරිපාලනය - ජෝර්ජ් මනතුංග **ශබ්ද සහාය - පාලිත පෙරේරා, පර්සි ගුණවර්ධන, සරත් සිරිබද්ධන *රසායනාගාර අධිකාරි - ඩිල්මන් ජයරත්න *වර්ණ සංයෝජනය - තිලක් අබේසිංහ *රසායනාගාර සහාය - චමින්ද එස්. පෙරේරා, රංග සමරදිවාකර, එරංග පෙරේරා *අතිරේක ශබ්ද - ප්‍රේමසිරි රණවක ගීත පටිගත කිරීම - ක්‍රිස්ටි ප්‍රනාන්දු, ඩෙනිස් රුද්‍රිගු *පසුබිම් සංගීතය පටිගත කිරීම - නාමල් ප්‍රනාන්දු *ප්‍රචාරක සහාය - යූ. ඩබ්ලිව්. ප්‍රේමරත්න *විදුලි ආලෝකය - යාපා විජේබණ්ඩාර, අනිල් පෙරේරා, තිලක් පෙරේරා, මයිකල් කිංග්ස්ලි, ගාමිණී ගනේගොඩ *කැමරා උපකරණ - ඩිල් ෆිල්ම්ස්, ෆිල්ම් ලොකේෂන් සර්විස්, සම්පත් ෆිල්ම්ස් සර්විස් *කොණ්ඩා සැකසුම - සරත් රණවීර *නාමාවලිය - සාලිය ඩයස් [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] j4ho7vq24davpdasck19n1q8n47brh7 0 67195 751341 751026 2025-06-26T20:16:01Z Ttheek 66430 Adding [[Category:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751341 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = සිකුරු හතේ | image = Sikuru7.jpg | director = [[ගිරිරාජ් කෞෂල්‍ය]] | producer = නිව් ඉම්පීරියල් ටෝකීස් (හාන්ස් ඇන්ටන් වැන්ටරෙක්ස්) | writer = ගිරිරාජ් කෞශල්‍ය | screenplay = ගිරිරාජ් කෞශල්‍ය | story = ගිරිරාජ් කෞශල්‍ය | music = තරුපති මුණසිංහ | cinematography = රුවන් කොස්තා | editing = රවීන්ද්‍ර ගුරුගේ<br>අජිත් රාමනායක | studio = දි වීඩියෝ ටීම් | released = {{film date|2007|08|16|}} }} '''සිකුරු හතේ''' යනු 2007 වර්ශයේ තිරගත කරන ලද සිංහල විනෝදාත්මක චිත්‍රපටියකි. මෙය ගිරිරාජ් කෞශල්‍ය විසින් අධ්‍යක්ශණය කරන ලද අතර මෙහි ප්‍රධාන චරිතය වන මංගල ජය කපු මහතාගේ චරිතය විජය නන්දසිරි විසින් නිරූපණය කරයි. ==කතාව== මංගල ජය යනු කපු මහතෙකි. ඔහු මූලිකත්වය ගෙන කරන ලද විවාහයන් බොහෝමයක් අසාර්ථක වී ඇත. මංගල ජය බීමතට ඇබ්බැහි වූවෙකි. ඔහුගේ බිරිඳ නිතරම ඔහුට බැන වදියි. විවාහ වන වයසේ සිටින ඔහුගේ දියණියටද සහකරුවෙක් තාම නැත. මේ පිලිබඳව ඔහුගේ බිරිඳ විමසන විට ඔහු නිතරම ''ඒකිගේ සිකුරු හතේ'' යැයි පවසයි. දිනක් මොහු විසින් විවාහ කිරීමට නියමිත යුවතියකගේ කොල්ලා ඇතුලු පිරිසක් පැමිණ මොහුට තර්ජනය කිරීමට යාමේදි පොලිස් නිලධාරියෙකු මොහුව බේරාගැනේ. මංගල ජය ට පොලිස් නිලධාරියාට කෑම බීම අරන් දීමට සිදුවෙයි. පොලිස් නිලධාරියා මංගල ජයට තම පොලිස් ලොක්කාගේ දියණියට කටයුත්තක් සිදු කරදීමේ වැඩේ බාර දෙයි. මංගල ජය මේ සඳහා තමන්ට කලින් හමුව තිබූ පොහොසත් පවුලක තරුණයෙක් මේ සඳහා යෝජනා කරයි. දෙපිරිසම වැඩේට කැමතිවෙයි. මෙම තරුණයා බලාපොරොත්තු වන්නේ ශීලාචාර අහිංසක ගැහැණු ළමයෙකි. නමුත් පොලිස් ලොක්කාගේ දි‍යණිය තරමක් සංකර තරුණයකි. මංගල ජය මේ බව තරුණයාට වසන් කරයි. නමුත් තරුණයා දිනක් නාන තටායක අශීලාචාර ලෙස හැසිරෙන මෙම තරුණය දැක තමන්ව රැවටුවේ ඇයිදැයි අසයි. ඇය පවසන්නේ තමන් කිසිත් නොදන්නා බවත් මංගල ජය මේවා සැලසුම් කල බවත්ය. තරුණයා තුවක්කුවක් රැගෙන මංගල ජය ගේ නිවසට පැමිණ ඔහුට බැන වදියි. මංගල ජය සැඟවී සිටින අතර ඔහුගේ දියණිය පැමිණ තරුණයා ව අස්වසා ලයි. තරුණයා සංසුන් වී අවසානයේ කපු මහතාගේ දියණිය විවාහ කරගැනීමට කැමති බව පවසයි. ==රංගනය== *[[විජය නන්දසිරි]] *[[අයිරාංගනි සේරසිංහ]] *ටෝණී රණසිංහ *[[වීණා ජයකොඩි]] *[[සුසිලා කෝට්ටගෙ]] *සුරාජ් මාපා *අනර්කලී ආකර්ෂා *[[රොඩ්නි වර්ණකුල]] *හිමාලි සයුරංගි *[[ඇන්ටන් ජූඩ්]] *[[ප්‍රියන්ත සෙනෙවිරත්න]] *හේමන්ත ඊරියගම *බන්දුල විජේවීර *[[ගිරිරාජ් කෞෂල්‍ය]] *වසන්ත විට්ටච්චි *[[ලාල් කුලරත්න]] *[[සරත් කොතලාවල]] *ඉන්දික පර්ඩිනැන්ඩු *[[කුමාර තිරිමාදුර]] *[[ආනන්ද අතුකෝරල]] *ලක්ෂ්මී දමයන්ති *[[නිල්මිණි තෙන්නකෝන්]] *උපතිස්ස බාලසූරිය *ජීවන් හඳුන්නෙත්ති *[[මිහිර සිරිතිලක]] *විපුල විතානගමගේ *කුමාර ලියනගේ ==ගීතයන්== *ගීත ප්‍රබන්ධය - බණ්ඩාර ඇහැලියගොඩ, කැළුම් ශ්‍රීමාල්, ගිරිරාජ් කෞශල්ය #නිලට නිලේ නිල් කැටේට - [[කසුන් කල්හාර]], උරේෂා රවිහාරි #සමන්මලී මගේ මලී - [[රොඩ්නි වර්ණකුල]] #ඉරහඳ දෙපසේ නම් - සුනිල් පෙරේරා, බන්දුල විජේවීර *ගී තනු නිර්මාණ - රෝහණ වීරසිංහ, නවරත්න ගමගේ, තරුපති මුණසිංහ [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] 4mvfudvzrvttkyvfn0lkdlpto7q72lm 0 75933 751596 593641 2025-06-27T08:34:00Z Dibyayoti176255 72402 Added Info... 751596 wikitext text/x-wiki [[File:Group of Courtesans, northern India, 19th century.jpg|thumb|right|300px|අභිසරුලියන් සමූහයක්, [[සික් අධිරාජ්‍යය]], සමාගම් ශෛලිය, 1800-25, 26 x 31.2 cm කඩදාසි මත පාරාන්ධ දිය සායම් සහ රත්රන් භාවිතයෙනි.]] [[File:Khan Bahadur Khan with men of his clan (6125079998).jpg |thumb|''ඛාන් බහදූර් ඛාන් සිය වංශයේ මිනිසුන් සමග'', 1815 පමණ, [[ෆ්‍රේසර් ඇල්බමය|ෆ්‍රේසර් ඇල්බමයෙනි]].]] '''සමාගම් ශෛලිය''' හෙවත් '''සමාගම් සිතුවම්''' ({{Lang-hi|पटना कलम, कम्पनी कलम}}, {{Lang-en|Company Style}}) යන්න භාවිතා වන්නේ ඉන්දියාවේ ඉන්දියානු චිත්‍ර ශිල්පීන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ඉන්දු-යුරෝපියානු දෙමුහුම් සිතුවම් සම්ප්‍රදායයක් හැඳින්වීම සඳහායි. මෙම චිත්‍ර ශිල්පීන් බොහෝ දෙනා 18වන සහ 19වන සියවස්වල [[බ්‍රිතාන්‍ය නැගෙනිහර ඉන්දීය වෙළඳ සමාගම]] හෝ අනෙකුත් විදේශ සමාගම්වල යුරෝපීය අනුග්‍රාහකත්වය ලද පුද්ගලයෝ වූහ. මෙම ශෛලිය තුළ [[රාජ්පුත්]] සහ [[මූඝල් චිත්‍ර කලාව|මූඝල් චිත්‍ර]]වල දක්නට ලැබෙන සම්ප්‍රදායික ලක්ෂණ සමග පර්යාලෝකය, පරිමාව සහ ප්‍රතික්‍රමය වැනි බටහිර කලා ලක්ෂණ මුහුම් විය. ඉන්දියානු ලඝු චිත්‍ර කලාව සිහිගන්වන මෙම සිතුවම් බොහෝමයක් ප්‍රමාණයෙන් කුඩා නමුත්, ශාක සහ පක්ෂීන්ගේ ස්වභාව ඉතිහාස සිතුවම් සාමාන්‍යයෙන් ජීව ප්‍රමාණයෙන් යුතු වේ.<ref>{{cite book |author=Kossak , Steven | title=''Indian court painting, 16th-19th century.'' | location=New York | publisher=The Metropolitan Museum of Art | year=1997| isbn=0870997831 | url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/12335/rec/74 }} (see index: p. 148-152)</ref> ==ස්ථාන== මෙහි ප්‍රමුඛ මධ්‍යස්ථාන වූයේ බ්‍රිතාන්‍ය ජනාවාස පැවති [[කල්කටා]], [[මදුරාසි]] (චෙන්නායි), [[දිල්ලි]], [[ලක්නව්]], [[පැට්නා]] සහ [[තන්ජාවූර්]]හි [[මරාඨ]] මාලිගය වැනි ස්ථානයි. මෙම සිතුවම්කරණයට පාදක වූ තේමාවන් අතර ආලේඛය සිතුවම්, භූමිදර්ශන සහ දර්ශන, ඉන්දියානු ජනයාගේ දර්ශන සහ නර්තන ශිල්පීන් මෙන්ම උත්සව ආදිය ප්‍රධාන විය. වෙනස් [[කුල]] හෝ වෘත්තීන් වැනි තේමා ජනප්‍රිය විය. එහි දී වස්ත්‍රවල ඇති වෙනස්කම් හුවා දක්වන ලදී. අධිරාජ්‍යවාදී චින්තනයෙන් යුත් ඉතිහාසඥයන් අතර මෙම සිතුවම් ජනප්‍රිය විය. ලිපිගොනු හෝ සත්ත්ව මෙන්ම උද්භිද තේමාවන් ද දක්නට ලැබෙන අතර, ශෘංගාරාත්මක ජවනිකා රැගත් සිතුවම් කිහිපයක් ද හමු වේ. ගෘහනිර්මාණ සම්බන්ධයෙන් වන තේමා ද ජනප්‍රිය වූ අතර, අතිශයින් විස්තරාත්මක පූර්වදර්ශී සැලැස්මෙන් යුක්ත ය. මෙහි දී භාවිතා වන ශිල්ප ක්‍රම විවිධත්වයක් පෙන්වයි. ‍ශිල්පීන් බොහෝදෙනකු බටහිර දියසායම් තාක්ෂණය භාවිතා කළ එහි ඇති "විනිවිද පෙනෙන ස්වභාවය, මෘදු වර්ණ සංයෝජනය සහ පුළුල් පින්සල් පහරින් යුත් නිරූපණය" මෙම සිතුවම්වල දක්නට ලැබෙයි.<ref>Linda Leach in George Mitchell (ed.), ''In the Image of Man, The Indian Perception of the Universe through 2000 years of painting and sculpture'', Royal Academy of Arts, London, 1982, {{ISBN|0-7287-0311-4}}</ref> ==අනුග්‍රාහකයන් සහ ශිල්පීන්== [[File:MET DP166110.jpg|thumb|left|300px|සමාගම් ශෛලියේ රේඛා සිතුවමක්, රෙදි මත තීන්තයෙනි; ක්‍රි.ව. 1830 පමණ, [[මෙට්‍රොපොලිටන් කලා කෞතුකාගාරය|මෙට්‍රොපොලිටන් කලා කෞතුකාගාරයෙනි]].]] මෙම චිත්‍ර කලාවට අනුග්‍රහ දැක්වූ මහා පරිමාණයේ අනුග්‍රාහකයන් ලෙස ස්කිනර්’ස් හෝර්ස් සහ ස්වාභාව ඉතිහාස සිතුවම් නිසා ප්‍රසිද්ධ වූ කර්නල් [[ජේම්ස් ස්කිනර් (නැගෙනහිර ඉන්දීය සමාගමේ නිලධාරී)|‍ජේම්ස් ස්කිනර්]] වැදගත් වේ. මොහුගේ මව [[රාජ්පුත්]] වංශික කාන්තාවකි. [[එලිජා ඉම්පේ]]ගේ බිරිඳ වූ [[මේරි ඉම්පේ]] තුන්සියයකට අධික සිතුවම් ප්‍රමාණයක් නිර්මාණය කරවා ඇත. [[ආතර් වෙලස්ලි, වෙලිංටන්හි 1වන ඩියුක්වරයා|වෙලිංටන්ගේ පළමු ඩියුක්වරයා]]ගේ සොහොයුරා වූ [[රිචඩ් වෙලස්ලි, 1වන මැකී වෙලස්ලි|මැකී වෙ‍ලස්ලි]] සිතුවම් 2,500කට අධික සංඛ්‍යාවක් නිර්මාණය සඳහා අනුග්‍රහ දැක්වී ය. මීට සමාන නමුත් කුඩා ප්‍රයත්නයන් ඉන්දියාවේ ප්‍රංශ සහ පෘතුගීසි යටත් ප්‍රදේශ මෙන්ම [[බුරුමය]] සහ [[ලංකාව]] වැනි දකුණු ආසියාවේ වෙනත් ප්‍රදේශයවල ද දැකගත හැකි විය. මේ යුගයේ වැදගත් චිත ශිල්පීන් අතර තෝමස් මෙට්කැල්ෆ්ගේ [[දිල්ලි බුක්]] ග්‍රන්ථය සඳහා සිතුවම් නිර්මාණය කළ [[මෂාර් අලි ඛාන් (චිත්‍ර ශිල්පියා)|මෂාර් අලි ඛාන්]] ප්‍රධාන වේ. මොහු ලඝු සිතවුම් ශීල්පී පරපුරකින් පැවතෙන්නකු වන අතර, ඔහුගේ වංශයේ ප්‍රධානියකු වූ [[ඝුලාම් අලි ඛාන්]] ද මීට සමාන අයුරින් [[විලියම් ෆ්‍රේසර් (බ්‍රිතාන්‍ය ඉන්දීය සිවිල් සේවක)|විලියම් ෆ්‍රේසර්]]ගේ [[ෆ්‍රේසර් ඇල්බමය]] නිර්මාණයට සම්බන්ධ වී ඇත. එම කෘතිය අනර්ඝ නිර්මාණයක් ලෙස සැලකේ. සිය මාමණ්ඩිය වූ [[ඝුලාම් මුර්තාසා ඛාන්]] සේම අවසන් මූඝල් අධිරාජවරුන් සහ ඔවුන්ගේ මාලිගාවල සිතුවම් නිර්මාණය කොට ඇත. ==මාධ්‍යය== [[File:Green-Winged-Macaw.jpg|thumb|right|220px|කොළ පියාපත් සහිත මැකෝ, පත්ඉරුව, 89.5 x 56.8 cm., මේරි ඉම්පේගේ ස්වාභාව ඉතිහාස සිතුවම් ඇල්බමයෙනි. ‍ෂෙයික් සයින් අල්-දීන් විසින් මෙය නිමවන්නට ඇතැයි යෝජනා වී ඇත. කල්කටා, 1780 පමණ, කඩදාසි මත පාරාන්ධ දියසායම්වලිනි.]] සිතුවම් බොහෝමයක් කඩදාසි මත නිර්මාණය කෙරිණි. ඇතැම් අවස්ථාවල දී, විශේෂයෙන්ම දිල්ලියේ [[ඇත්දත්]] මත ද සිතුවම් කෙරිණි. මේවා බොහෝවිට නිර්මාණය කෙරුණේ පත්‍රධාර හෝ ඇල්බම ලෙස ඇතුළත් කිරීමටයි. [[මුරක්කා]] හෙවත් ඇල්බමය ඉන්දියානු නිලධාරීන් අතර බෙහෙවින් ස්ථාපිත විය. එසේම ඇතැම් මුස්ලිම් නිදසුන්වල [[චාරුලේඛන කලාව|චාරුලේඛන]] ද ඇතුළත් වේ. 18වන සියවසේ දෙවන අර්ධයේ දී මෙම ශෛලිය සංවර්ධනය විය. දහනවවන සියවසේ මුල් කාලය වන විට මෙම සිතුවම් ශෛලිය සැලකිය යුතු මට්ටමකට පැමිණ තිබිණි. බොහෝ ලාභ සිතුවම් පිටපත්කරණය ද සිදු විය. 19වන සියවස වන විට, බොහෝ චිත්‍ර ශිල්පීන්ට සිය කෘති නිර්මාණයට අලෙවිසැල් මෙන්ම ඒවා නිර්මාණය සඳහා කලාගාර ද විය. ==පරිහානිය== [[ඡායාරූපකරණය|ඡායාරූපකරණයේ]] පැමිණීම මෙම ශෛලියට ප්‍රබල පහරක් වූ නමුත්, 20වන සියවස තෙක්ම එය පැවතිණි. 1950දී මියගිය [[පැට්නා]]වේ ඊශ්වරී ප්‍රසාද් මෙම සම්ප්‍රදායේ අවසන් වැදගත් ප්‍රවීණයා වන්නට පුළුවන. 19වන සියවසේ පසු කාලයේ දී, බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් චිත්‍ර කලා ගුරුකුල කිහිපයක්ම ස්ථාපිත කළ අතර, වඩා බටහිරකරණය වූ ‍ප්‍රභේදයක් එහි දී ඉගැන්විණි. ==ආශ්‍රේයයන්== {{commons category|Company style}} {{reflist}} ==වැඩිදුර කියවීමට== *Archer, Mildred and William G., ''Indian Painting for the British, 1770–1880'' (1955) *Archer, Mildred. ''Company Paintings: Indian Paintings of the British Period''. London: Victoria and Albert Museum, 1992. *Welch, Stuart Cary. ''Room for Wonder: Indian Court Painting during the British Period, 1760–1880''. Exhibition catalogue. New York: American Federation of Arts, 1978. ==බාහිර සබැදි== *[https://web.archive.org/web/20050711075630/http://www.iniva.org/archive/resource/1514 INVA ලිපිය] *[http://images.vam.ac.uk/ixbin/hixclient.exe?_IXSPFX_=summary%2Fb&submit-button=SUMMARY&_IXMAXHITS_=15&_IXSESSION_=pL8QLmPm6N_&*sform=search_form&_IXadv_=1&%24%3DIXALL=%22Company+painting%22&%24%3DIXOBJECT=&%24%3DIXFROM=&%24%3DIXTO=&%24%3DIXMATERIAL=&%24%3DIXNAME=&%24%3DIXPLACE=&%24%3DIXID=&%24%3Dop=AND&search=search 45 [[V&A]] වෙතින් සිතුවම්] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051120153014/http://images.vam.ac.uk/ixbin/hixclient.exe?_IXSPFX_=summary%2Fb |date=2005-11-20 }} *[http://www.metmuseum.org/toah/hd/cpin/hd_cpin.htm මෙට්‍රොපොලිටන් කෞතුකාගාරයේ ඇති සමාගම් සිතුවම්] [[Category:බ්‍රිතාන්‍ය නැගෙනහිර ඉන්දීය සමාගම]] [[Category:ඉන්දියානු චිත්‍ර කලා ගුරුකුල]] 61ry9grzi36ixknuqharkwhvmcrybug 0 80777 751304 747184 2025-06-26T16:17:22Z 61.245.161.97 /* රංගනය */ 751304 wikitext text/x-wiki {{Lead missing}} {{Infobox film | name = සීතා මං ආවා | image = | alt = | caption = | film name = <!--(for non-English films: film's name in its native language)--> | director = <!-- or: | directors = -->ජයසේකර අපොන්සු | producer = <!-- or: | producers = --> | writer = <!-- or: | writers = --> | screenplay = | story = | based on = <!-- {{based on|title of the original work|writer of the original work}} --> | starring = [[බන්දු සමරසිංහ]]<br>සනෝජා බිබිලේ<br>ජයසේකර අපොන්සු | narrator = <!-- or: | narrators = --> | music = | cinematography = | editing = | studio = <!-- or: | production companies = --> | distributor = <!-- or: | distributors = --> | released = {{film date|2013|09|13|}} | runtime = මිනිත්තු 90 | country = [[ශ්‍රී ලංකා]] | language = [[සිංහල]] | budget = | gross = <!--(please use condensed and rounded values, e.g. "£11.6 million" not "£11,586,221")--> }} ==රංගනය== *[[බන්දු සමරසිංහ]] - රාමා *[[සනෝජා බිබිලේ]] - සීතා *[[රොඩ්නි වර්ණකුල]] *ජයසේකර අපෝන්සු *[[කුමාර තිරිමාදුර]] ta7fz7y9f5bktrq3p0wo6j34kvmuq79 751338 751304 2025-06-26T20:16:00Z Ttheek 66430 Adding [[Category:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751338 wikitext text/x-wiki {{Lead missing}} {{Infobox film | name = සීතා මං ආවා | image = | alt = | caption = | film name = <!--(for non-English films: film's name in its native language)--> | director = <!-- or: | directors = -->ජයසේකර අපොන්සු | producer = <!-- or: | producers = --> | writer = <!-- or: | writers = --> | screenplay = | story = | based on = <!-- {{based on|title of the original work|writer of the original work}} --> | starring = [[බන්දු සමරසිංහ]]<br>සනෝජා බිබිලේ<br>ජයසේකර අපොන්සු | narrator = <!-- or: | narrators = --> | music = | cinematography = | editing = | studio = <!-- or: | production companies = --> | distributor = <!-- or: | distributors = --> | released = {{film date|2013|09|13|}} | runtime = මිනිත්තු 90 | country = [[ශ්‍රී ලංකා]] | language = [[සිංහල]] | budget = | gross = <!--(please use condensed and rounded values, e.g. "£11.6 million" not "£11,586,221")--> }} ==රංගනය== *[[බන්දු සමරසිංහ]] - රාමා *[[සනෝජා බිබිලේ]] - සීතා *[[රොඩ්නි වර්ණකුල]] *ජයසේකර අපෝන්සු *[[කුමාර තිරිමාදුර]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] fsgeu86qhbrkydknbhlydbp4phzvw5z 0 83330 751444 599356 2025-06-27T06:45:59Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751444 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = ජේම්ස් මැඩිසන් | image = James Madison(cropped)(c).jpg | caption = 1816 වසරෙහි ආලේඛ්‍ය චිත්‍රයක් | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා |එක්සත් ජනපදයෙහි 4වන ජනාධිපතිවරයා]] | vicepresident = {{plainlist| * [[ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන් (උප ජනාධිපතිවරයා)|ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන්]] (1809–1812) * ''කිසිවෙක් නොමැත'' (1812–1813){{දිඅස|name=vp|උප ජනාධිපති ක්ලින්ටන් සහ උප ජනාධිපති ජෙරී යන දෙදෙනාම නිලය දරද්දී මිය ගියහ. ධූර කාලයෙහි ඉතිරි කොටස සඳහා ඔවුන් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙකුවක් වෙනුවට වෙනෙකෙකු පත් නොකෙරුනේ, 1967 වසරෙහි [[එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි විසි-පස්වන සංශෝධනය|විසි-පස්වන සංශෝධනයට]] පෙරාතුව උප ජනාධිපති තනතුරක පුරප්පාඩුවක් පිරවීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිපාදන සපයා නොකිබුණු බැවිණි.{{sfn|Billias|1976|p=329}} }} * [[එල්බ්‍රිජ් ජෙරී]] (1813–1814) * ''කිසිවෙක් නොමැත'' (1814–1817){{Efn|name=vp}} }} }} '''ජේම්ස් මැඩිසන්''' (මාර්තු 16, 1751{{දිඅස|[[පැරණි මාදිලියෙහි සහ නව මාදිළියෙහි දිනයන් |පැ.මා.]] මාර්තු 5, 1750.<!--Madison's year of birth is 1751 New Style but 1750 Old Style. This is because Old Style New Year's Day was March 25. Since Madison was born earlier in the year than March 25, it's necessary to subtract one from the year when converting his date of birth from New Style to Old Style-->}}{{spnd}}ජූනි 28, 1836) යනු ඇමරිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක්, තානාපතිවරයෙක්, සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ස්ථාපක පිතෘවරුන් | ස්ථාපක පිතෘවරයෙක්]] වූ අතර 1809 වසරෙහි සිට 1817 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි සතරවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. ==සටහන්== {{සටහන්}} ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව|colwidth=30em}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box |by=yes |onlinebooks=yes |others=yes |about=yes |label=James Madison }} * [https://millercenter.org/president/madison Scholarly coverage of Madison at Miller Center, U of Virginia] * [https://www.loc.gov/rr/program/bib/presidents/madison/ James Madison: A Resource Guide] at the [[Library of Congress]] * {{Internet Archive author |sname=James Madison}} * {{Librivox author |id=1973}} * {{cite web|title=Montpelier: The People, The Place, The Idea|url=https://www.montpelier.org/the-story-of-montpelier|website=montpelier.org|access-date=April 29, 2020|archive-date=July 24, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724042259/https://www.montpelier.org/the-story-of-montpelier|url-status=dead |ref=none}} {{Navboxes |title=ජේම්ස් මැඩිසන් ආශ්‍රිත ලිපි |list1= {{US Presidents}} {{Democratic-Republican Party}} {{Hall of Fame for Great Americans}} {{Age of Enlightenment}} {{United States Constitution signatories}} }} {{Subject bar | portal1 = චරිතාපදාන | portal2 = History | portal3 = Politics | portal4 = United States | commons = y | q = y | d = y | d-search = Q11813 | b = y | b-search = US History/Presidents | s = y | s-search = Author:James Madison | v = y | v-search = The US Presidents/James Madison }} {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජේම්ස් මැඩිසන්| ]] [[Category:1751 births]] [[Category:1836 deaths]] [[Category:18th-century American philosophers]] [[Category:18th-century American politicians]] [[Category:19th-century American philosophers]] [[Category:19th-century American politicians]] [[Category:19th-century presidents of the United States]] [[Category:American colonization movement]] [[Category:American people of the War of 1812]] [[Category:American planters]] [[Category:American political party founders]] [[Category:American political philosophers]] [[Category:American slave owners]] [[Category:Burials in Virginia]] [[Category:Candidates in the 1808 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 1812 United States presidential election]] [[Category:Continental Congressmen from Virginia]] [[Category:Delegates to the Virginia Ratifying Convention]] [[Category:Democratic-Republican Party members of the United States House of Representatives from Virginia]] [[Category:Democratic-Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Hypochondriacs]] [[Category:Jefferson administration cabinet members]] [[Category:Madison family|James]] [[Category:Founding Fathers of the United States]] [[Category:Members of the Virginia House of Delegates]] [[Category:People from King George County, Virginia]] [[Category:People from Orange County, Virginia]] [[Category:People of the American Enlightenment]] [[Category:Philosophers from Virginia]] [[Category:Presidents of the United States]] [[Category:Signers of the United States Constitution]] [[Category:The Federalist Papers]] [[Category:United States Secretaries of State]] [[Category:Virginia colonial people]] [[Category:Virginia dynasty]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] e1jwbqyrkvd2elgmifz7ac43quzoek5 751483 751444 2025-06-27T06:51:28Z Ttheek 66430 Removing from [[Category:Presidents of the United States]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751483 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = ජේම්ස් මැඩිසන් | image = James Madison(cropped)(c).jpg | caption = 1816 වසරෙහි ආලේඛ්‍ය චිත්‍රයක් | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා |එක්සත් ජනපදයෙහි 4වන ජනාධිපතිවරයා]] | vicepresident = {{plainlist| * [[ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන් (උප ජනාධිපතිවරයා)|ජෝර්ජ් ක්ලින්ටන්]] (1809–1812) * ''කිසිවෙක් නොමැත'' (1812–1813){{දිඅස|name=vp|උප ජනාධිපති ක්ලින්ටන් සහ උප ජනාධිපති ජෙරී යන දෙදෙනාම නිලය දරද්දී මිය ගියහ. ධූර කාලයෙහි ඉතිරි කොටස සඳහා ඔවුන් දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙකුවක් වෙනුවට වෙනෙකෙකු පත් නොකෙරුනේ, 1967 වසරෙහි [[එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙහි විසි-පස්වන සංශෝධනය|විසි-පස්වන සංශෝධනයට]] පෙරාතුව උප ජනාධිපති තනතුරක පුරප්පාඩුවක් පිරවීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රතිපාදන සපයා නොකිබුණු බැවිණි.{{sfn|Billias|1976|p=329}} }} * [[එල්බ්‍රිජ් ජෙරී]] (1813–1814) * ''කිසිවෙක් නොමැත'' (1814–1817){{Efn|name=vp}} }} }} '''ජේම්ස් මැඩිසන්''' (මාර්තු 16, 1751{{දිඅස|[[පැරණි මාදිලියෙහි සහ නව මාදිළියෙහි දිනයන් |පැ.මා.]] මාර්තු 5, 1750.<!--Madison's year of birth is 1751 New Style but 1750 Old Style. This is because Old Style New Year's Day was March 25. Since Madison was born earlier in the year than March 25, it's necessary to subtract one from the year when converting his date of birth from New Style to Old Style-->}}{{spnd}}ජූනි 28, 1836) යනු ඇමරිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක්, තානාපතිවරයෙක්, සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ස්ථාපක පිතෘවරුන් | ස්ථාපක පිතෘවරයෙක්]] වූ අතර 1809 වසරෙහි සිට 1817 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි සතරවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. ==සටහන්== {{සටහන්}} ==ආශ්‍රිත== {{ආශ්‍රලැයිස්තුව|colwidth=30em}} == භාහිර සබැඳි == {{Library resources box |by=yes |onlinebooks=yes |others=yes |about=yes |label=James Madison }} * [https://millercenter.org/president/madison Scholarly coverage of Madison at Miller Center, U of Virginia] * [https://www.loc.gov/rr/program/bib/presidents/madison/ James Madison: A Resource Guide] at the [[Library of Congress]] * {{Internet Archive author |sname=James Madison}} * {{Librivox author |id=1973}} * {{cite web|title=Montpelier: The People, The Place, The Idea|url=https://www.montpelier.org/the-story-of-montpelier|website=montpelier.org|access-date=April 29, 2020|archive-date=July 24, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724042259/https://www.montpelier.org/the-story-of-montpelier|url-status=dead |ref=none}} {{Navboxes |title=ජේම්ස් මැඩිසන් ආශ්‍රිත ලිපි |list1= {{US Presidents}} {{Democratic-Republican Party}} {{Hall of Fame for Great Americans}} {{Age of Enlightenment}} {{United States Constitution signatories}} }} {{Subject bar | portal1 = චරිතාපදාන | portal2 = History | portal3 = Politics | portal4 = United States | commons = y | q = y | d = y | d-search = Q11813 | b = y | b-search = US History/Presidents | s = y | s-search = Author:James Madison | v = y | v-search = The US Presidents/James Madison }} {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජේම්ස් මැඩිසන්| ]] [[Category:1751 births]] [[Category:1836 deaths]] [[Category:18th-century American philosophers]] [[Category:18th-century American politicians]] [[Category:19th-century American philosophers]] [[Category:19th-century American politicians]] [[Category:19th-century presidents of the United States]] [[Category:American colonization movement]] [[Category:American people of the War of 1812]] [[Category:American planters]] [[Category:American political party founders]] [[Category:American political philosophers]] [[Category:American slave owners]] [[Category:Burials in Virginia]] [[Category:Candidates in the 1808 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 1812 United States presidential election]] [[Category:Continental Congressmen from Virginia]] [[Category:Delegates to the Virginia Ratifying Convention]] [[Category:Democratic-Republican Party members of the United States House of Representatives from Virginia]] [[Category:Democratic-Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Hypochondriacs]] [[Category:Jefferson administration cabinet members]] [[Category:Madison family|James]] [[Category:Founding Fathers of the United States]] [[Category:Members of the Virginia House of Delegates]] [[Category:People from King George County, Virginia]] [[Category:People from Orange County, Virginia]] [[Category:People of the American Enlightenment]] [[Category:Philosophers from Virginia]] [[Category:Signers of the United States Constitution]] [[Category:The Federalist Papers]] [[Category:United States Secretaries of State]] [[Category:Virginia colonial people]] [[Category:Virginia dynasty]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] c5qms65hr9uhd3d8rhmu2jbnd0v8psp 0 83331 751449 441859 2025-06-27T06:46:13Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751449 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name =ජේම්ස් මොන්රෝ |image = James Monroe White House portrait 1819.jpg |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 5වන ජනාධිපතිවරයා]] }} '''ජේම්ස් මොන්රෝ''' ({{IPAc-en|m|ə|n|ˈ|r|oʊ}}; අප්‍රේල් 28, 1758 – ජූලි 4, 1831) යනු ඇමරිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක්, නීතිඥයෙක්, තානාපතිවරයෙක් සහ [[එක්සත් ජනපදයෙහි ස්ථාපක පිතෘවරුන් |ස්ථාපක පිතෘවරයෙක්]] වන අතර 1817 වසරෙහි සිට 1825 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි පස්වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] h11hjznszdt5ddy5vque7266peddswa 0 83341 751452 732505 2025-06-27T06:46:55Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751452 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස් | image = JQA Photo.tif | caption = 1840 ගණන් වල ඇඩම්ස්; ඡායාරූපය [[මැතිව් බ්‍රේඩි]] විසින් | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 6වන ජනාධිපතිවරයා]] }} '''ජෝන් ක්වින්සි ඇඩම්ස්''' ({{IPAc-en|audio=John_Quincy_Adams_pron.ogg|ˈ|k|w|ɪ|n|z|i}};{{දිඅස|ඇඩම්ස් උපත ලද [[ක්වින්සි, මැසචූසට්ස්]] (එකල බ්‍රේන්ට්‍රී ලෙසින් හැඳින්වුණි) හී ආකාරයට ක්වින්සි පවුල් නාමය උච්චාරණය කෙරුණේ {{IPAc-en|ˈ|k|w|ɪ|n|z|i}} යන අයුරිනි. අනෙකුත් සියළු ක්වින්සි ස්ථාන නාම ස්ථානීය වශයෙන් උච්චාරණය කෙරෙණුයේ {{IPAc-en|ˈ|k|w|ɪ|n|s|i}} අයුරිනි. මෙය නිරවද්‍ය නොවුනද, මෙම උච්චාරණයද ඇඩම්ස්ගේ මැද නම සඳහා නිතරම භාවිතා වෙයි.}} ජූලි 11, 1767&nbsp;– පෙබරවාරි 23, 1848) යනු ඇමරිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක්, තානාපතිවරයෙක්, නීතිඥයෙක් සහ, දින චර්යා සම්පාදකවරයෙක් වූ අතර, 1825 වසරෙහි සිට 1829 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි හයවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය.<ref>{{උපන්‍යාස පොත|last=වියඩ්|first=ඩග්|title=ද රේසිං ඔෆ් අ ප්‍රසිඩන්ට්|publisher=අට්‍රියා බුක්ස්|location=නිව්යෝර්ක්|year=2005|page=[https://archive.org/details/raisingofpreside00wead/page/59 59]|isbn=0-7434-9726-0|url=https://archive.org/details/raisingofpreside00wead/page/59}}</ref> ==සටහන්== {{සටහන්ලැයිස්තුව}} == මූලාශ්‍ර == {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] ew5wfduv9do04eq8n8zgtdaf26itptx 0 83342 751453 441895 2025-06-27T06:47:02Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751453 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name = ඇන්ඩෲ ජැක්සන් |image = Andrew jackson headFXD.jpg |alt = කළු කබායක් හැඳ සිටින සුදු-කෙසැති පුරුෂයෙක් |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 7වන ජනාධිපතිවරයා]] }} '''ඇන්ඩෲ ජැක්සන්''' (මාර්තු 15, 1767&nbsp;– ජූනි 8, 1845) යනු, ඇමරිකානු සොල්දාදුවෙක් සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක් වූ අතර, 1829 වසරෙහි සිට 1837 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි හත්වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] 0aiydrmlvy0jshd5ce4o9eczwq6t2xy 0 83343 751457 441897 2025-06-27T06:47:42Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751457 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = මාටින් වැන් බියුරන් | image = Martin Van Buren by Mathew Brady c1855-58.jpg | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 8වන ජනාධිපතිවරයා]] }} '''මාටින් වැන් බියුරන්''' ({{IPAc-en|v|æ|n|_|ˈ|b|j|ʊər|ən}} {{respell|van|_|BEWR|ən}}; උපතේදී නම '''මාර්ටන් වොන් බියුරන්''', {{IPA-nl|ˈmaːrtə(n) vɑn ˈbyːrə(n)}}; දෙසැම්බර් 5, 1782 – ජූලි 24, 1862) යනු, ඇමරිකානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙක් වූ අතර, 1837 වසරෙහි සිට 1841 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි අටවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] cagg5u4jimq5rr5uq447lb4ii61w3fw 0 83344 751460 441899 2025-06-27T06:48:33Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751460 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = ජේම්ස් කේ. පෝක් | image = James Polk restored.jpg | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 11වන ජනාධිපතිවරයා]] }} '''ජේම්ස් නොක්ස් පෝක්''' (නොවැම්බර 2, 1795&nbsp;– ජූනි 15, 1849), 1845 වසරෙහි සිට 1849 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 11වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] 1vbm7uq8fozaopvjkfuqdae5wnkncz8 0 83346 751459 441907 2025-06-27T06:48:24Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751459 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = ජෝන් ටයිලර් |image = Tyler Daguerreotype (restoration).jpg |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 10වන ජනාධිපතිවරයා]] |term_start = අප්‍රේල් 4, 1841 |term_end = මාර්තු 4, 1845 |caption = පසු කලෙක ටයිලර් දිස්වුනු අයුරු {{ප.}} 1850–60 }} '''ජෝන් ටයිලර්''' (මාර්තු 29, 1790 – ජනවාරි 18, 1862), <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |url=https://ancestors.familysearch.org/en/L424-JDY/john-tyler-iv-1790-1862|title=ජෝන් ටයිලර් IV (1790-1862) {{!}} FamilySearch|website=ancestors.familysearch.org|access-date=2018-10-05}}</ref> [[එක්සත් ජනපදයෙහි උප ජනාධිපතිවරයා | දසවන උප ජනාධිපතිවරයා]] (1841) ලෙසින් කෙටි කලක් සේවය කිරීමෙන් පසුව, 1841 වසරෙහි සිට 1845 වසර දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි දසවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය; [[විලියම් හෙන්රි හැරිසන් ජනාධිපතිවරණ ව්‍යාපාරය, 1840| උප ජනාධිපති තනතුරට ඔහු තේරී පත් වූයේ]] [[1840 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය |1840]] [[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග්]] පක්ෂයෙන් ජනාධිපති [[විලියම් හෙන්රි හැරිසන්]] සමගිනි. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] 0j3zowiq4krd96qso77xtudgwrp0989 0 83347 751458 441909 2025-06-27T06:47:55Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751458 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි | name = විලියම් හෙන්රි හැරිසන් | image = William Henry Harrison daguerreotype edit.jpg | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 9වන ජනාධිපතිවරයා]] | vicepresident = ජෝන් ටයිලර් | term_start = මාර්තු 4, 1841 | term_end = අප්‍රේල් 4, 1841 }} '''විලියම් හෙන්රි හැරිසන්''' (පෙබරවාරි 9, 1773 – අප්‍රේල් 4, 1841) යනු ඇමරිකානු හමුදා නිලධාරියෙක් වන අතර, 1841 වසරෙහිදී [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි නවවන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] 90ar0b2sy389t3stezy70zpyp23zwsz 0 83348 751463 441915 2025-06-27T06:49:11Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751463 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name = සැකරි ටේලර් |image = Zachary Taylor restored and cropped.jpg |office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 12වන ජනාධිපතිවරයා]] |vicepresident = මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ |term_start = මාර්තු 4, 1849<ref group="lower-alpha">ටේලර්ගේ ධූර කාලසීමාව 1849 මාර්තු 4 දින නැසවේ දහවල් දොළහට ආරම්භ වීමට නියමිතව තිබුනද, එම දිනය ඉරිදා දිනයක් වූ බැවින්, එදින දිවුරුම් දීම ටේලර් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදි. උප ජනාධිපති මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ ද එදින දිවුරුම් දුන්නේ නැත. බොහෝ ප්‍රාඥයින් විශ්වාස කරන්නේ, ඔහු දිවුරුම් දුන්නේද නැද්ද යන්න නොසලකමින්, [[එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව | ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව]] ප්‍රකාර, ටේලර්ගේ ධූර කාලසීමාව මාර්තු 4 වන දිනදී ආරම්භ වූ බවයි.</ref> |term_end = ජූලි 9, 1850 |predecessor = [[ජේම්ස් කේ. පෝක්]] |successor = [[මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ]] }} '''සැකරි ටේලර්''' (නොවැම්බර් 24, 1784 – ජූලි 9, 1850), 1849 මාර්තු මාසයෙහි සිට 1850 වසරෙහි ජූලි මාසයෙහිදී සිදුවූ ඔහුගේ මරණය දක්වා, [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 12වන ජනාධිපතිවරයා]] ලෙසින් සේවය කළේය. ==සටහන්== {{සටහන්ලැයිස්තුව|}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] nupk5mfkow8mocn495x2z7qch68oeom 0 83349 751464 441917 2025-06-27T06:49:19Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751464 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව තනතුරුධාරි |name = මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ | image = Millard Fillmore.jpg | caption = [[මැතිව් බ්‍රැඩි]] විසින් ලබා ගත් ඡායාරූපයක්, 1855–65 පමණ | office = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා| එක්සත් ජනපදයෙහි 13වන ජනාධිපතිවරයා]] | term_start = ජූලි 9, 1850 | term_end = මාර්තු 4, 1853 }} '''මිලර්ඩ් ෆිල්මෝ''' (ජනවාරි 7, 1800 – මාර්තු 8, 1874) යනු [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 13වන ජනාධිපතිවරයා]] (1850–1853) වූ අතර, [[ධවල මන්දිරය|ධවල මන්දිරයෙහි]] සිටියදී [[විග් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|විග් පක්ෂයෙහි]] සාමාජිකයෙක් වූ අවසන් තැනැත්තා විය. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] slmuccohvsvl1l9h7v5rlrq7kyq9kk8 0 83351 751471 441924 2025-06-27T06:49:59Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751471 wikitext text/x-wiki '''ෆ්‍රැන්ක්ලින් පියර්ස්''' (නොවැම්බර් 23, 1804 – ඔක්තොම්බර් 8, 1869) යනු [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි 14වන ජනාධිපතිවරයා]] (1853–1857) වූ අතර, [[එක්සත් ජනපදයෙහි අහෝසිතාවාදය | අහෝසිතාවාද ව්‍යාපාරය]] යනු දේශයෙහි සමගියට මූලික තර්ජනයක් යැයි සැලකූ උතුරු ප්‍රදේශ වැසි [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] පාක්ෂිකයෙකි. [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] pnr4youpa9bohgmvwbxkd6ejgb3t5qx 0 85333 751484 734124 2025-06-27T06:51:27Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751484 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ජෝ බයිඩන් | image = Joe Biden presidential portrait.jpg <!--Please do not change unless a final consensus has been established in the talk page.--> | caption = ජෝ බයිඩන් ජනාධිපති ලෙස 2021 දී | order = | office1 = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |46වන ජනාධිපතිවරයා]] | status = | vicepresident1 = [[කමලා හැරිස්]] | term_start1 = ජනවාරි 20, 2021 | term_end1 =ජනවාරි 20, 2025 | predecessor1 = [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] | successor1 =ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් | office2 =[[එක්සත් ජනපදයෙහි උප ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද උප ජනාධිපති ලැයිස්තුව |47 වන උප ජනාධිපතිවරයා]] | president2 = [[බරාක් ඔබාමා]] | term_start2 = ජනවාරි 20, 2009 | term_end2 = ජනවාරි 20, 2017 | predecessor2 = [[ඩික් චීනි]] | successor2 = [[මයික් පෙන්ස්]] | jr/sr3 = එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභික | state3 = [[ඩෙලවෙයා]] | term_start3 = ජනවාරි 3, 1973 | term_end3 = ජනවාරි 15, 2009 | predecessor3 = [[ජේ. කාලෙබ් බොග්ස්]] | successor3 = [[ටෙඩ් කෆ්මන්]] | office9 = 4 වන දිස්ත්‍රික්කයෙන් නිව් කාසල් කවුන්ටි කවුන්සිලයේ සාමාජික | term_start9 = නොවැම්බර් 4, 1970 | term_end9 = නොවැම්බර් 8, 1972 | predecessor9 = හෙන්රි ෆොල්සම් | successor9 = ෆ්‍රැන්සිස් ස්විෆ්ට් | birth_name = ජෝසප් රොබිනට් බයිඩන් කණිෂ්ට | birth_date = {{birth date and age|1942|11|20}} | birth_place = ස්ක්‍රන්ටන්, [[පෙන්සිල්වේනියා]], එක්සත් ජනපදය | death_date = | death_place = | party = [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය]] | spouse = {{marriage|[[Neilia Hunter]]|August 27, 1966|December 18, 1972|end=died}}<br />{{marriage|[[Jill Biden|Jill Jacobs]]|June 17, 1977}} | children = {{hlist|[[Beau Biden|Beau]]|[[Hunter Biden|Hunter]]|Naomi|[[Ashley Biden|Ashley]]}} | parents = {{plainlist| * Joseph R. Biden Sr. * Catherine Eugenia Finnegan}} | relatives = [[Edward Francis Blewitt]]<br />(great-grandfather) | occupation = {{hlist|දේශපානඥ|නීතිඥ|කතෘ වරයෙක්}} | education = [[ඩෙලවෙයා විශ්වවිද්‍යාලය]] ([[Bachelor of Arts|BA]])<br />[[Syracuse University]] ([[Juris Doctor|JD]]) | awards = [[Presidential Medal of Freedom]] with distinction (2017) | signature = Joe Biden signature.svg | website = {{url|joebiden.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය}} {{url|whitehouse.gov|ධවල මන්දිර වෙබ් අඩවිය}} {{url|twitter.com/POTUS|ජනාධිපතිමය ට්විටර් ගිණුම}} }} '''ජෝසප් රොබිනට් බයිඩන් කණිෂ්ට''' (උපත: 1942 නොවැම්බර් 20) යනු ඇමරිකානු දේශපාලඥයයෙකු වන අතර ඔහු 2021 සිට 2025 දක්වා [[එක්සත් ජනපදය|ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ]] 46 වන [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|ජනාධිපතිවරයා]] ලෙස කටයුතු කළේය. බයිඩන් 2009 සිට 2017 දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි උප ජනාධිපතිවරයා|47 වන උප ජනාධිපතිවරයා]] ලෙස ජනාධිපති [[බරාක් ඔබාමා]] යටතේ සේවය කරන ලදී. එසේම ඔහු 1973 සිට 2009 දක්වා එක්සත් ජනපද [[එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභිකයා|සෙනෙට් සභිකයෙකු]] ලෙස [[ඩෙලවෙයා|ඩෙලවෙයා ජනපදය]] නියෝජනය කරන ලදී. ඔහු [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය]] සඳහා [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ඉදිරිපත් වී, [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන් අපේක්ෂක]] [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්|ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] පරදවා, ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය. පසුව දෙවන ධුර කාලයක් බලාපොරොත්තුවෙන්, [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂකයා ලෙස ඉදිරිපත් වූ නමුත්, [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණයෙන් ජෝ බයිඩන් ඉවත් වීම|ජනාධිපතිවරණයට පෙර ඉන් ඉවත් විය.]] == අමතර අවධානයට == *[[Electoral history of Joe Biden]] *[[List of things named after Joe Biden]] *[[Bibliography of Joe Biden]] == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css" /><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha" /></div> == මූලාශ්‍ර == === උපහරණ === {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Sister project links |auto=yes}} {{Library resources box|onlinebooks=yes|by=yes}} === නිල අඩවි === * [https://www.whitehouse.gov/administration/president-biden/ President Joe Biden] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210205094010/https://www.whitehouse.gov/administration/president-biden/ |date=2021-02-05 }} official website * {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20240718211814/https://joebiden.com/ |date=July 18, 2024 |title=Presidential campaign website}} * [https://obamawhitehouse.archives.gov/vp Obama White House biography] (archived) * [https://www.congress.gov/member/kamala-harris/H001075 Senator Joseph R. Biden] (1973–2009) === වෙනත් === * {{C-SPAN|34}} * {{IMDb name|id=0081182}} * {{New York Times topic|people/b/joseph_r_jr_biden|Joe Biden}} * [https://www.ontheissues.org/joe_biden.htm Joe Biden] at [[On the Issues]] * [https://www.politifact.com/personalities/joe-biden/ Joe Biden] at [[PolitiFact]] {{Joe Biden}} {{Navboxes top |title=Offices and distinctions }} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[James M. Tunnell Jr.]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] nominee for [[List of United States senators from Delaware|U.S. Senator]] from [[Delaware]]<br />([[Classes of United States senators|Class 2]])|years=[[United States Senate election in Delaware, 1972|1972]], [[United States Senate election in Delaware, 1978|1978]], [[United States Senate election in Delaware, 1984|1984]], [[United States Senate election in Delaware, 1990|1990]], [[United States Senate election in Delaware, 1996|1996]], [[United States Senate election in Delaware, 2002|2002]], [[United States Senate election in Delaware, 2008|2008]]}} {{s-aft|after=[[Chris Coons]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Robert Byrd]], [[Alan Cranston]], [[Al Gore]], [[Gary Hart]], [[J. Bennett Johnston|Bennett Johnston]], [[Ted Kennedy]], [[Tip O'Neill]], [[Donald W. Riegle Jr.|Don Riegle]], [[Paul Sarbanes]], [[Jim Sasser]]}} {{s-ttl|title=[[Response to the State of the Union address]]|years=[[1983 State of the Union Address|1983]], [[1984 State of the Union Address|1984]]|alongside=[[Les AuCoin]], [[Bill Bradley]], [[Robert Byrd]], [[Tom Daschle]], [[Bill Hefner]], [[Barbara B. Kennelly]], [[George Miller (California politician)|George Miller]], [[Tip O'Neill]], [[Paul Simon (politician)|Paul Simon]], [[Paul Tsongas]], [[Tim Wirth]] (1983), [[Max Baucus]], [[David L. Boren|David Boren]], [[Barbara Boxer]], [[Robert Byrd]], [[Dante Fascell]], [[William H. Gray (Pennsylvania politician)|Bill Gray]], [[Tom Harkin]], [[Walter Dee Huddleston|Dee Huddleston]], [[Carl Levin]], [[Tip O'Neill]], [[Claiborne Pell]] (1984)}} {{s-aft|after=[[Bill Clinton]]<br />[[Bob Graham]]<br />[[Tip O'Neill]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[John Edwards]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for Vice President of the United States|years=[[2008 United States presidential election|2008]], [[2012 United States presidential election|2012]]}} {{s-aft|after=[[Tim Kaine]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Hillary Clinton]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2020 United States presidential election|2020]]}} {{s-aft|after=[[Kamala Harris]]}} {{s-break}} {{s-par|us-sen}} {{s-bef|before=[[J. Caleb Boggs]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States senators from Delaware|United States Senator (Class 2) from Delaware]]|years=1973–2009|alongside=[[William V. Roth Jr.]], [[Tom Carper]]}} {{s-aft|after=[[Ted Kaufman]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Strom Thurmond]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1981–1987}} {{s-aft|after=[[Strom Thurmond]]}} {{s-break}} {{s-new|office}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1985–1987}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Strom Thurmond]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1987–1995}} {{s-aft|after=[[Orrin Hatch]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1987–1995}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Orrin Hatch]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1995–1997}} {{s-aft|after=[[Patrick Leahy]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1995–2001}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Claiborne Pell]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=1997–2001}} {{s-aft|after=[[Jesse Helms]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Jesse Helms]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2001–2003}} {{s-aft|after=[[Richard Lugar]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2001–2003}} {{s-aft|after=Chuck Grassley}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Jesse Helms]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2003–2007}} {{s-aft|after=[[Richard Lugar]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2003–2007}} {{s-aft|after=[[Dianne Feinstein]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Richard Lugar]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2007–2009}} {{s-aft|after=[[John Kerry]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2007–2009}} {{s-aft|after=[[Dianne Feinstein]]}} {{s-break}} {{s-hon}} {{s-bef|before=[[John V. Tunney]]}} {{s-ttl|title=[[List of youngest members of the United States Congress|Baby of the United States Senate]]|years=1973–1979}} {{s-aft|after=[[Bill Bradley]]}} {{s-break}} {{s-off}} {{s-bef|before=[[Dick Cheney]]}} {{s-ttl|title=[[Vice President of the United States]]|years=2009–2017}} {{s-aft|after=[[Mike Pence]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Donald Trump]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2021–present}} {{s-inc}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-new|first}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]{{break}}''President''|years=}} {{s-aft|after=[[Kamala Harris]]|as=Vice President}} {{s-end}} {{navboxes bottom}} {{Navboxes top |title=ජෝ බයිඩන් හා සබැඳි ලිපි }} {{US Presidents}} {{US Order of Precedence}} <!--{{Heads of state of republics}} {{Current NATO leaders}} {{Current G7 Leaders}} {{Current G20 Leaders}} {{APEC Leaders}}--> {{Biden cabinet}} {{Current U.S. Cabinet}} {{Biden Vice Presidential staff}} {{US Vice Presidents}} {{Obama cabinet}} {{US Senators of Delaware}} {{Democratic Party (United States)}} {{1988 United States presidential election}} {{2008 United States presidential election}} {{2012 United States presidential election}} {{2020 United States presidential election}} {{United States presidential election, 2024}} {{US Senate Judiciary chairs}} {{US Senate Foreign Relations chairs}} <!--{{Patriot Act}} {{Time Persons of the Year}} {{USCongRep-start|congresses= 93rd–111th [[United States Congress]]es |state=[[Delaware]]}} {{USCongRep/DE/93}} {{USCongRep/DE/94}} {{USCongRep/DE/95}} {{USCongRep/DE/96}} {{USCongRep/DE/97}} {{USCongRep/DE/98}} {{USCongRep/DE/99}} {{USCongRep/DE/100}} {{USCongRep/DE/101}} {{USCongRep/DE/102}} {{USCongRep/DE/103}} {{USCongRep/DE/104}} {{USCongRep/DE/105}} {{USCongRep/DE/106}} {{USCongRep/DE/107}} {{USCongRep/DE/108}} {{USCongRep/DE/109}} {{USCongRep/DE/110}} {{USCongRep/DE/111}} {{USCongRep-end}}--> <!--{{COVID-19 pandemic in the United States}}--> {{Navboxes bottom}} {{Subject bar |portal1 = Biography |portal2 = Catholicism |portal3 = Law |portal4 = Liberalism |portal5 = Politics |portal6 = United States |portal7 = Delaware |commons = y |n = y |n-search = Category:Joe Biden |wikt = y |wikt-search = Category:en:Joe Biden |q = y |s = y |s-search = Author:Joseph Robinette Biden |d = y |d-search = Q6279 }} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} [[ප්‍රවර්ගය:ජෝ බයිඩන්| ]] [[Category:1942 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Biden family|Joe]] [[Category:20th-century American lawyers]] [[Category:20th-century American politicians]] [[Category:20th-century Delaware politicians]] [[Category:20th-century Roman Catholics]] [[Category:21st-century American memoirists]] [[Category:21st-century American politicians]] [[Category:21st-century presidents of the United States]] [[Category:21st-century vice presidents of the United States]] [[Category:21st-century Roman Catholics]] [[Category:2008 United States vice-presidential candidates]] [[Category:2012 United States vice-presidential candidates]] [[Category:American abortion-rights activists]] [[Category:American Zionists]] [[Category:American people of English descent]] [[Category:American people of French descent]] [[Category:American people of Irish descent]] [[Category:American Roman Catholics]] [[Category:Archmere Academy alumni]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Candidates in the 1988 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:Catholics from Pennsylvania]] [[Category:Catholic politicians from Delaware]] [[Category:Chairmen of the Senate Committee on Foreign Relations]] [[Category:County council members and commissioners in Delaware]] [[Category:Delaware Democrats]] [[Category:Delaware Fightin' Blue Hens football players]] [[Category:Delaware lawyers]] [[Category:Democratic Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party United States senators from Delaware]] [[Category:Democratic Party (United States) vice presidential nominees]] [[Category:Democratic Party vice presidents of the United States]] [[Category:Laetare Medal recipients]] [[Category:New Castle County, Delaware politicians]] [[Category:Obama administration cabinet members]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People from Claymont, Delaware]] [[Category:Politicians from Wilmington, Delaware]] [[Category:Politicians from Scranton, Pennsylvania]] [[Category:Presidential Medal of Freedom recipients]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[Category:Writers from Wilmington, Delaware]] [[Category:Public defenders]] [[Category:Recipients of Hilal-i-Pakistan]] [[Category:Recipients of the Order of the Cross of Terra Mariana, 1st Class]] [[Category:Recipients of St. George's Order of Victory]] [[Category:Recipients of the Presidential Medal of Distinction of Israel]] [[Category:Syracuse University College of Law alumni]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Transgender rights activists]] [[Category:University of Delaware alumni]] [[Category:University of Pennsylvania faculty]] [[Category:Vice presidents of the United States]] [[Category:Widener University faculty]] [[Category:Writers from Scranton, Pennsylvania]] [[Category:Centrism in the United States]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:People with speech disorders]] [[Category:American politicians with disabilities]]<!-- He has a speech impediment --> [[Category:American activists with disabilities]] po2qgxlzv3pvtd2oj674eyx3k755ei0 751500 751484 2025-06-27T06:55:10Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751500 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ජෝ බයිඩන් | image = Joe Biden presidential portrait.jpg <!--Please do not change unless a final consensus has been established in the talk page.--> | caption = ජෝ බයිඩන් ජනාධිපති ලෙස 2021 දී | order = | office1 = [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ලැයිස්තුව |46වන ජනාධිපතිවරයා]] | status = | vicepresident1 = [[කමලා හැරිස්]] | term_start1 = ජනවාරි 20, 2021 | term_end1 =ජනවාරි 20, 2025 | predecessor1 = [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] | successor1 =ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් | office2 =[[එක්සත් ජනපදයෙහි උප ජනාධිපතිවරයා|එක්සත් ජනපදයෙහි]] [[එක්සත් ජනපද උප ජනාධිපති ලැයිස්තුව |47 වන උප ජනාධිපතිවරයා]] | president2 = [[බරාක් ඔබාමා]] | term_start2 = ජනවාරි 20, 2009 | term_end2 = ජනවාරි 20, 2017 | predecessor2 = [[ඩික් චීනි]] | successor2 = [[මයික් පෙන්ස්]] | jr/sr3 = එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභික | state3 = [[ඩෙලවෙයා]] | term_start3 = ජනවාරි 3, 1973 | term_end3 = ජනවාරි 15, 2009 | predecessor3 = [[ජේ. කාලෙබ් බොග්ස්]] | successor3 = [[ටෙඩ් කෆ්මන්]] | office9 = 4 වන දිස්ත්‍රික්කයෙන් නිව් කාසල් කවුන්ටි කවුන්සිලයේ සාමාජික | term_start9 = නොවැම්බර් 4, 1970 | term_end9 = නොවැම්බර් 8, 1972 | predecessor9 = හෙන්රි ෆොල්සම් | successor9 = ෆ්‍රැන්සිස් ස්විෆ්ට් | birth_name = ජෝසප් රොබිනට් බයිඩන් කණිෂ්ට | birth_date = {{birth date and age|1942|11|20}} | birth_place = ස්ක්‍රන්ටන්, [[පෙන්සිල්වේනියා]], එක්සත් ජනපදය | death_date = | death_place = | party = [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය]] | spouse = {{marriage|[[Neilia Hunter]]|August 27, 1966|December 18, 1972|end=died}}<br />{{marriage|[[Jill Biden|Jill Jacobs]]|June 17, 1977}} | children = {{hlist|[[Beau Biden|Beau]]|[[Hunter Biden|Hunter]]|Naomi|[[Ashley Biden|Ashley]]}} | parents = {{plainlist| * Joseph R. Biden Sr. * Catherine Eugenia Finnegan}} | relatives = [[Edward Francis Blewitt]]<br />(great-grandfather) | occupation = {{hlist|දේශපානඥ|නීතිඥ|කතෘ වරයෙක්}} | education = [[ඩෙලවෙයා විශ්වවිද්‍යාලය]] ([[Bachelor of Arts|BA]])<br />[[Syracuse University]] ([[Juris Doctor|JD]]) | awards = [[Presidential Medal of Freedom]] with distinction (2017) | signature = Joe Biden signature.svg | website = {{url|joebiden.com|පෞද්ගලික වෙබ් අඩවිය}} {{url|whitehouse.gov|ධවල මන්දිර වෙබ් අඩවිය}} {{url|twitter.com/POTUS|ජනාධිපතිමය ට්විටර් ගිණුම}} }} '''ජෝසප් රොබිනට් බයිඩන් කණිෂ්ට''' (උපත: 1942 නොවැම්බර් 20) යනු ඇමරිකානු දේශපාලඥයයෙකු වන අතර ඔහු 2021 සිට 2025 දක්වා [[එක්සත් ජනපදය|ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ]] 46 වන [[එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා|ජනාධිපතිවරයා]] ලෙස කටයුතු කළේය. බයිඩන් 2009 සිට 2017 දක්වා [[එක්සත් ජනපදයෙහි උප ජනාධිපතිවරයා|47 වන උප ජනාධිපතිවරයා]] ලෙස ජනාධිපති [[බරාක් ඔබාමා]] යටතේ සේවය කරන ලදී. එසේම ඔහු 1973 සිට 2009 දක්වා එක්සත් ජනපද [[එක්සත් ජනපද සෙනෙට් සභිකයා|සෙනෙට් සභිකයෙකු]] ලෙස [[ඩෙලවෙයා|ඩෙලවෙයා ජනපදය]] නියෝජනය කරන ලදී. ඔහු [[2020 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය]] සඳහා [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ]] අපේක්ෂකයා ලෙස ඉදිරිපත් වී, [[රිපබ්ලිකන් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|රිපබ්ලිකන් අපේක්ෂක]] [[ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්|ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්]] පරදවා, ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය. පසුව දෙවන ධුර කාලයක් බලාපොරොත්තුවෙන්, [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණය|2024 ජනාධිපතිවරණයේ]] ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂකයා ලෙස ඉදිරිපත් වූ නමුත්, [[2024 එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරණයෙන් ජෝ බයිඩන් ඉවත් වීම|ජනාධිපතිවරණයට පෙර ඉන් ඉවත් විය.]] == අමතර අවධානයට == *[[Electoral history of Joe Biden]] *[[List of things named after Joe Biden]] *[[Bibliography of Joe Biden]] == සටහන් == <templatestyles src="Reflist/styles.css" /><div class="reflist reflist-lower-alpha"><references group="lower-alpha" /></div> == මූලාශ්‍ර == === උපහරණ === {{reflist}} == භාහිර සබැඳි == {{Sister project links |auto=yes}} {{Library resources box|onlinebooks=yes|by=yes}} === නිල අඩවි === * [https://www.whitehouse.gov/administration/president-biden/ President Joe Biden] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210205094010/https://www.whitehouse.gov/administration/president-biden/ |date=2021-02-05 }} official website * {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20240718211814/https://joebiden.com/ |date=July 18, 2024 |title=Presidential campaign website}} * [https://obamawhitehouse.archives.gov/vp Obama White House biography] (archived) * [https://www.congress.gov/member/kamala-harris/H001075 Senator Joseph R. Biden] (1973–2009) === වෙනත් === * {{C-SPAN|34}} * {{IMDb name|id=0081182}} * {{New York Times topic|people/b/joseph_r_jr_biden|Joe Biden}} * [https://www.ontheissues.org/joe_biden.htm Joe Biden] at [[On the Issues]] * [https://www.politifact.com/personalities/joe-biden/ Joe Biden] at [[PolitiFact]] {{Joe Biden}} {{Navboxes top |title=Offices and distinctions }} {{s-start}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[James M. Tunnell Jr.]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] nominee for [[List of United States senators from Delaware|U.S. Senator]] from [[Delaware]]<br />([[Classes of United States senators|Class 2]])|years=[[United States Senate election in Delaware, 1972|1972]], [[United States Senate election in Delaware, 1978|1978]], [[United States Senate election in Delaware, 1984|1984]], [[United States Senate election in Delaware, 1990|1990]], [[United States Senate election in Delaware, 1996|1996]], [[United States Senate election in Delaware, 2002|2002]], [[United States Senate election in Delaware, 2008|2008]]}} {{s-aft|after=[[Chris Coons]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Robert Byrd]], [[Alan Cranston]], [[Al Gore]], [[Gary Hart]], [[J. Bennett Johnston|Bennett Johnston]], [[Ted Kennedy]], [[Tip O'Neill]], [[Donald W. Riegle Jr.|Don Riegle]], [[Paul Sarbanes]], [[Jim Sasser]]}} {{s-ttl|title=[[Response to the State of the Union address]]|years=[[1983 State of the Union Address|1983]], [[1984 State of the Union Address|1984]]|alongside=[[Les AuCoin]], [[Bill Bradley]], [[Robert Byrd]], [[Tom Daschle]], [[Bill Hefner]], [[Barbara B. Kennelly]], [[George Miller (California politician)|George Miller]], [[Tip O'Neill]], [[Paul Simon (politician)|Paul Simon]], [[Paul Tsongas]], [[Tim Wirth]] (1983), [[Max Baucus]], [[David L. Boren|David Boren]], [[Barbara Boxer]], [[Robert Byrd]], [[Dante Fascell]], [[William H. Gray (Pennsylvania politician)|Bill Gray]], [[Tom Harkin]], [[Walter Dee Huddleston|Dee Huddleston]], [[Carl Levin]], [[Tip O'Neill]], [[Claiborne Pell]] (1984)}} {{s-aft|after=[[Bill Clinton]]<br />[[Bob Graham]]<br />[[Tip O'Neill]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[John Edwards]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for Vice President of the United States|years=[[2008 United States presidential election|2008]], [[2012 United States presidential election|2012]]}} {{s-aft|after=[[Tim Kaine]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Hillary Clinton]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] [[List of United States Democratic Party presidential tickets|nominee]] for President of the United States|years=[[2020 United States presidential election|2020]]}} {{s-aft|after=[[Kamala Harris]]}} {{s-break}} {{s-par|us-sen}} {{s-bef|before=[[J. Caleb Boggs]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States senators from Delaware|United States Senator (Class 2) from Delaware]]|years=1973–2009|alongside=[[William V. Roth Jr.]], [[Tom Carper]]}} {{s-aft|after=[[Ted Kaufman]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Strom Thurmond]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1981–1987}} {{s-aft|after=[[Strom Thurmond]]}} {{s-break}} {{s-new|office}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1985–1987}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Strom Thurmond]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1987–1995}} {{s-aft|after=[[Orrin Hatch]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1987–1995}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Orrin Hatch]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on the Judiciary|Senate Judiciary Committee]]|years=1995–1997}} {{s-aft|after=[[Patrick Leahy]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=1995–2001}} {{s-aft|after=[[Chuck Grassley]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Claiborne Pell]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=1997–2001}} {{s-aft|after=[[Jesse Helms]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Jesse Helms]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2001–2003}} {{s-aft|after=[[Richard Lugar]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2001–2003}} {{s-aft|after=Chuck Grassley}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Jesse Helms]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2003–2007}} {{s-aft|after=[[Richard Lugar]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Ranking Member of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2003–2007}} {{s-aft|after=[[Dianne Feinstein]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Richard Lugar]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[United States Senate Committee on Foreign Relations|Senate Foreign Relations Committee]]|years=2007–2009}} {{s-aft|after=[[John Kerry]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Chuck Grassley]]}} {{s-ttl|title=Chair of the [[International Narcotics Control Caucus|Senate Narcotics Caucus]]|years=2007–2009}} {{s-aft|after=[[Dianne Feinstein]]}} {{s-break}} {{s-hon}} {{s-bef|before=[[John V. Tunney]]}} {{s-ttl|title=[[List of youngest members of the United States Congress|Baby of the United States Senate]]|years=1973–1979}} {{s-aft|after=[[Bill Bradley]]}} {{s-break}} {{s-off}} {{s-bef|before=[[Dick Cheney]]}} {{s-ttl|title=[[Vice President of the United States]]|years=2009–2017}} {{s-aft|after=[[Mike Pence]]}} {{s-break}} {{s-bef|before=[[Donald Trump]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=2021–present}} {{s-inc}} {{s-break}} {{s-prec|usa}} {{s-new|first}} {{s-ttl|title=[[United States order of precedence|Order of precedence of the United States]]{{break}}''President''|years=}} {{s-aft|after=[[Kamala Harris]]|as=Vice President}} {{s-end}} {{navboxes bottom}} {{Navboxes top |title=ජෝ බයිඩන් හා සබැඳි ලිපි }} {{US Presidents}} {{US Order of Precedence}} <!--{{Heads of state of republics}} {{Current NATO leaders}} {{Current G7 Leaders}} {{Current G20 Leaders}} {{APEC Leaders}}--> {{Biden cabinet}} {{Current U.S. Cabinet}} {{Biden Vice Presidential staff}} {{US Vice Presidents}} {{Obama cabinet}} {{US Senators of Delaware}} {{Democratic Party (United States)}} {{1988 United States presidential election}} {{2008 United States presidential election}} {{2012 United States presidential election}} {{2020 United States presidential election}} {{United States presidential election, 2024}} {{US Senate Judiciary chairs}} {{US Senate Foreign Relations chairs}} <!--{{Patriot Act}} {{Time Persons of the Year}} {{USCongRep-start|congresses= 93rd–111th [[United States Congress]]es |state=[[Delaware]]}} {{USCongRep/DE/93}} {{USCongRep/DE/94}} {{USCongRep/DE/95}} {{USCongRep/DE/96}} {{USCongRep/DE/97}} {{USCongRep/DE/98}} {{USCongRep/DE/99}} {{USCongRep/DE/100}} {{USCongRep/DE/101}} {{USCongRep/DE/102}} {{USCongRep/DE/103}} {{USCongRep/DE/104}} {{USCongRep/DE/105}} {{USCongRep/DE/106}} {{USCongRep/DE/107}} {{USCongRep/DE/108}} {{USCongRep/DE/109}} {{USCongRep/DE/110}} {{USCongRep/DE/111}} {{USCongRep-end}}--> <!--{{COVID-19 pandemic in the United States}}--> {{Navboxes bottom}} {{Subject bar |portal1 = Biography |portal2 = Catholicism |portal3 = Law |portal4 = Liberalism |portal5 = Politics |portal6 = United States |portal7 = Delaware |commons = y |n = y |n-search = Category:Joe Biden |wikt = y |wikt-search = Category:en:Joe Biden |q = y |s = y |s-search = Author:Joseph Robinette Biden |d = y |d-search = Q6279 }} {{#invoke:Authority control|authorityControl}} [[ප්‍රවර්ගය:ජෝ බයිඩන්| ]] [[Category:1942 births]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:Biden family|Joe]] [[Category:20th-century American lawyers]] [[Category:20th-century American politicians]] [[Category:20th-century Delaware politicians]] [[Category:20th-century Roman Catholics]] [[Category:21st-century American memoirists]] [[Category:21st-century American politicians]] [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:21st-century vice presidents of the United States]] [[Category:21st-century Roman Catholics]] [[Category:2008 United States vice-presidential candidates]] [[Category:2012 United States vice-presidential candidates]] [[Category:American abortion-rights activists]] [[Category:American Zionists]] [[Category:American people of English descent]] [[Category:American people of French descent]] [[Category:American people of Irish descent]] [[Category:American Roman Catholics]] [[Category:Archmere Academy alumni]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Candidates in the 1988 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:Catholics from Pennsylvania]] [[Category:Catholic politicians from Delaware]] [[Category:Chairmen of the Senate Committee on Foreign Relations]] [[Category:County council members and commissioners in Delaware]] [[Category:Delaware Democrats]] [[Category:Delaware Fightin' Blue Hens football players]] [[Category:Delaware lawyers]] [[Category:Democratic Party (United States) presidential nominees]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party United States senators from Delaware]] [[Category:Democratic Party (United States) vice presidential nominees]] [[Category:Democratic Party vice presidents of the United States]] [[Category:Laetare Medal recipients]] [[Category:New Castle County, Delaware politicians]] [[Category:Obama administration cabinet members]] [[Category:People associated with the January 6 United States Capitol attack]] [[Category:People from Claymont, Delaware]] [[Category:Politicians from Wilmington, Delaware]] [[Category:Politicians from Scranton, Pennsylvania]] [[Category:Presidential Medal of Freedom recipients]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[Category:Writers from Wilmington, Delaware]] [[Category:Public defenders]] [[Category:Recipients of Hilal-i-Pakistan]] [[Category:Recipients of the Order of the Cross of Terra Mariana, 1st Class]] [[Category:Recipients of St. George's Order of Victory]] [[Category:Recipients of the Presidential Medal of Distinction of Israel]] [[Category:Syracuse University College of Law alumni]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:Transgender rights activists]] [[Category:University of Delaware alumni]] [[Category:University of Pennsylvania faculty]] [[Category:Vice presidents of the United States]] [[Category:Widener University faculty]] [[Category:Writers from Scranton, Pennsylvania]] [[Category:Centrism in the United States]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:People with speech disorders]] [[Category:American politicians with disabilities]]<!-- He has a speech impediment --> [[Category:American activists with disabilities]] 88x6xjuakzp9ieofamjonxzc4t57rlk 0 86319 751324 748103 2025-06-26T19:55:44Z KushanSL2419wiki 70498 /* කුඹල්වෙල වන වගා කලාපය */ 751324 wikitext text/x-wiki {{no footnotes}} {{More citations needed|date=October 2024}} {{Infobox religious building | name =කුඹල්වෙල මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව</br> | native_name = | image = Mahamevnawa Buddhist Monastery 2023-05-05.jpg | image_size = | alt = ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑය | caption = ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑය | map_type = Sri Lanka | map_size = | map_alt = | map_caption = ශ්‍රී ලංකාව තුල පිහිටීම | location =[[මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව]],කුඹල්වෙල,[[ඇල්ල]],[[ශ්‍රී ලංකාව]] | coordinates = {{coord|6|52|47.8|N|81|01|40.7|E|display=inline}} | religious_affiliation = [[ථේරවාද]] | deity = | country = [[ශ්‍රී ලංකාව]] | functional_status = | website =[https://mahamewnawa.lk/sri-angulimala-seya/ වෙබ් අඩවිය] | founded_by = [[කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි]] | year_completed = 2024 | height_max = අඩි 120 කි. }} '''කුඹල්වෙල මහමෙව්නාව භාවනා අසපුව''' [[ඇල්ල]] පුරවරයේ කුඹල්වෙල, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1300 ක් පමණ ඉහළ කඳු මුදුනක පිහිටා ඇත. ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑ විහාරය ලෙසද හදුන්වන මෙම අසපුව වර්ෂ 2007 දී [[කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි|කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමියන්ගේ]] මඟපෙන්වීම යටතේ මහමෙව්නාව භාවනා අසපු සංචිතයේ තවත් එක් ශාඛාවක් ලෙස ඇරඹුණු අක්කර 48 ක් පුරා පැතිරුණු මේ අසපුවේ වැඩ නිම වන්නේ වර්ෂ 2024 අගෝස්තු මස දීය.<ref>https://mahamevnawa.lk/sri-sathbudu-mahase-viharaya/</ref> ==ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑය== කල්ප සියයක් ඇතළත ලොව පහළ වී වදාල විපස්සී, සීඩී, වෙස්සභු, කකුසඳ, කෝණාගමන, කාශ්‍යප, ගෞතම යන සත්බුදු රජාණන් වහන්සේල වෙනුවෙන් ලෝකයේ ඉදී වූ එකම සෑය වේ.අඩි 120 ක් වන මෙය පොළව මට්ටමේ සිට අඩි 20 ක විහාර මන්දිරයකින් සහ අඩි 100 ක උස සෑයකින් යුතු වේ.කොතේ උස අඩි 15 කි.වැය වී ඇති සමස්ත ගඩොල් ප්‍රමාණය; ගඩොල් 18 ලක්ෂය කි. නමුණුකුල කඳු ප්‍රධාන කරගත් කඳු යායකින් වට වූ පරිසරයේ පිහිටි මෙය ඌව පළාතේ උසම සෑයක් ලෙස ද සැලකනු ලබයි.(මහියංගණ මහා සෑය ද අඩි 120 ක උසකින් යුතු වන බැවින් මෙම මහා සෑයේ සම්පූර්ණ උස මහියංගණ ස්ථූපයේ උසට සමාන වේ.) මෙම ස්තූපය ඌව පළාතේ සුපිහිටි මහියංගණ මහා සෑය ඉදිකළ සුමන සමන් දෙවියන්ගේ ශ්‍රී නාමයේ "සමන්" යන කොටසත්,මුතියංගණ මහා සෑය ඉදිකළ ඉන්දක දෙවියන්ගේ ශ්‍රී නාමයේ "ඉන්දක" යන කොටසත් යොදා උන්වහන්සේලාගේ ශ්‍රී නාමයට උපහාර පිණිස '''සිරි ඉන්දක සමන් සත්බුදු මහා සෑය''' ලෙස නම් කර ඇත. හැදින්වීමේ පහසුව තකා වර්තමානයේ ''' ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑය''' ලෙස හදුන්වනු ලබයි. ප්‍රධාන ධාතු ස්ථූපයක් හා ඒ වටා පරිවාර ස්ථූප 6 කින් සමන්විත වන සේ නිමවා ඇති "ශ්‍රී සත්බුදු මහා සෑය" සෑදීම සදහා මුල්ගල් තබන්නේ 2011 වර්ෂයේදී වන අතර විහාර මන්දිරය සහිත ස්ථූපයේ වැඩ නිම වන්නේ 2024 වසරේ දී ය. ප්‍රධාන ස්ථූපය ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසාත්,පරිවාර ස්ථූප විපස්සී බුදුරදුන්ගේ සිට කාශ්‍යප බුදුරදුන් දක්වා වන බුදුරජාණන් වහන්සේලා උදෙසා ඉදිකර ඇත. 2018 වසරේ නොවැම්බර් මස 18 වන දින ඉරු දින හිමිදිරියේ මහා සංඝරත්නයේ වැඩිවීමෙන්,දහස් ගණන් සැදැහැවතුන්ගේ සාදු නාද මධ්‍යයේ ත්‍රිවිධ මංගල්‍යය,දම්සක් දෙසුම, සමනොළ ගිරි හිස සිරිපා පිහිටුවීම වැනි සම්බුද්ධ චරිතයේ සුවිශේෂ අවස්ථා දැක්වෙන පිළිම නිර්මාණ, සිතුවම් නිර්මාණ, රන්කම්, ලියකම් ආදී නොයෙක් නිර්මාණයන්ගෙන් අලංකෘත සත්බුදු මහා සෑයේ ප්‍රධාන ධාතු ගර්භය තුළ ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූ මංජුසා,මහරහත් ධාතූ මංජුසා තැන්පත් කොට ගර්භයේ රන් ද්වාර නැවත කිසි දිනක විවෘත කල නොහැකි පරිදි වසා ශක්තිමත් ආරක්ෂාවක් සැලසී ය... තවද,එක් එක් ස්ථූපයන්ගේ ධාතු ගර්භයන් 7 හිම සහ සතරැස් කොටු 7 හිම සොඳුරු සිතුවම් සහ ඉදිකිරීම් සහිත විහාර මන්දිර 14 ක් නිර්මාණය කර ඇත.එසේම සෑම ස්ථූපථකම සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා ද,දඹදිවවැසි,ලංකාවැසි බොහෝ මහරහතන් වහන්සේලාගේ ධාතූන් වහන්සේල බොහෝ ප්‍රමාණයක් ද,තඹ පත්තිරුවල ලියන ලද ත්‍රිපිටක ශ්‍රී සද්ධර්මය ද තැන්පත් කර ඇත.පරිවාර ස්ථූපයන්ගේ ඒ ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ සම්බුද්ධ චරිතයේ විශේෂ අවස්ථාවන් ද සිතුවම් කර ඇත.<ref>https://mahamevnawa.lk/bandarawela-seya-dhathu-nidhanothsawaya/</ref> ==සත්බුදු මන්දිරය== අඩි 120 ක් උසැති ස්ථූපයේ පොළොව මට්ටමේ අඩි 20 ක් උසකින් ප්‍රධාන බුද්ධ මන්දිරය ලෙස මෙම සත්බුදු මන්දිරය නිමවා ඇත.වර්ග අඩි 7000 ක් පුරා පැතිරුණු මෙම සත්බුදු විහාර මන්දිරයේ එක් එක් සත්බුදු රජාණන් වහන්සේල උදෙසා වෙන වෙනම ප්‍රතිමාවන් ද එම එක් එක් බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් අපගේ මහා බෝසතුන් ගෞතම නමින් සම්බුද්ධත්වයට පත් වීමට නියත විවරණ ගැනීම,බුදුරජාණන් වහන්සේ සමනොළ ගිරි හිස සිරිපා තැබීම,මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ මිහින්තලයට වැඩම වීම ආදී අවස්ථාවන් කැළණි විහාර සිතුවම් සම්ප්‍රදායට නවීන වර්ණ සංකලනයන් භාවිතයෙන් සිතුවම් කර ඇත. දකින විටම බුද්ධ ගෞරවය ඇතිවන පරිදි ජීවමාන පිළිරුවක් මෙන් ඉදිකර ඇති මෙම සෑම සත්බුදු ප්‍රතිමාවක ම තායිලන්තයේ ස්වාමීන් වහන්සේල සහ දායක පිරිසක් විසින් එරටින් ගෙනෙන ලද සැබෑ රන් ලෝහ පත්‍ර ආලේප කර ඇත. සත්බුදු මන්දිරයේ බිම මොරගහකන්ද ජලාශය ඉදිකරන සමයේ කපා ඉවත් කල කුඹුක් ගස් වල ලෑලි අතුරා ඇති අතර ප්‍රධාන උළුවස්ස තනි ගසකින් නිර්මාණය කර ඇත.එය ලංකාවේ දෙවැනියට උසම උළුවස්ස ලෙස ද සලකනු ලැබේ. සත්බුදු මන්දිරයේ සියුම් කැටයම්,ලියකම් නිර්මාණ වලින් හා විවිධ වර්ණ සංකලන සංයෝජනයන් වලින් මෙම සත්බුදු මන්දිරය තව තවත් අලංකාර කොට ඇත...<ref>https://raajatv.lk/2024/10/23/kumbalwelamahamewunaasapuwa/{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==විශේෂත්වය== මෙම මහා සෑය ; සත්බුදු රජාණන් වහන්සේලගේ ශ්‍රී නාමය වෙනුවෙන් ලෝකයේ ඉදිවූ එකම ස්ථූපය වන අතර අක්කර 48 ක් පුරා දිවයන පුදබිමේ බෝධීන් වහන්සේල 1000 නමක් රෝපණය කර ඇත.එම නිසා මෙම කන්ද ''' ශ්‍රී බෝධි පර්වතය''' ලෙස හදුන්වනු ලබයි. ==කුඹල්වෙල වන වගා කලාපය== මෙම වන වගාව වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන<ref>ඇල්ල මහමෙවුනා අසපු කන්දේ වන වගා ප්‍රදේශයේ හට ගෙන ඇති ගින්නෙන් අක්කර 10ක් විනාශයි - ITN News දේශීය පුවත් https://share.google/HaO5pxVpd0kzHRxpl</ref> අතර මෙය අක්කර සිය ගණනක් පුරා පැතිරුණු වන වගාවක් වේ. සාමාන්‍යයෙන් කෑලෑ ගිනි තැබීම් නිසා නිරන්තරයෙන් ගිනි ගැනීමට ලක්වන ස්ථානයකි.2016 වසරේ ඇතිවුනු ගිනි ගැනීමක් නිසා මෙහි අක්කර 2000 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක වන වගාවන් විනාශ වූ බවට වාර්තා වන අතර 2019 වර්ෂයේ දෙවතාවක්,2022 වර්ෂයේ එක්වරක් ද ගිනි ගැනීමට ලක්විය.මේ කාලය වනවිට අවසාන වශයෙන් කුඹල්වෙල මහමෙව්නා අසපුව කන්දෙහි වන වගා ප්‍රදේශය ගිනි ගැනීමට ලක්වූයේ 2024 වසරේ සැප්තැම්බර් මාසයේ දීය.එහි දී ද සැලකිය යුතු හානියක් වන වගා කලාපය වෙත සිදුවිය.<ref>https://www.lankadeepa.lk/news/92/101-658302</ref> මෙම කඳු මුදුනේ පිහිටා ඇති මහමෙව්නාව අසපුව නිසා මෙම වන වගා කලාපය සහිත කන්ද '''කුඹල්වෙල මහමෙව්නා අසපුව කන්ද''' නැතහොත් '''බෝධි පර්වත කන්ද''' ලෙස බොහෝ දෙනා හදුන්වනු ලබයි.නිරන්තර ගිනි ගැනීම් නිසා වන වගා කලාපයට සිදු වන හානිය අවම කිරීම උදෙසා නිතර ගිනි ගන්නා ඵලදායි නොවන ආක්‍රමණකාරී ශාකයක් වන ෆයිනස් ගස් වෙනුවට නැවත විශාල ප්‍රමණයේ කුඹුක්,මී ගස් ,නා ,කොස් , දෙල් ,අලිපේර වැනි දේශීය ශාක සහිත වන වගාවන් සිදු කොට නැවත මේ තත්ත්වයට පත් කිරීමට විශාල වෙහෙසක් අසපුව මගින් දැරීය. ඊට අමතරව මේ කන්ද පුරා බෝ ගස් ම 1000 ක් රෝපණය කර ඇත. මෙම කන්ද ඉත්තෑවන්,මීයන්,හාවන්,වැලිමීයන්,මීමින්නන්,රිලව් වැනි ක්ෂීරපායින් මෙන්ම පක්ෂීන්,උරගයින්,සමනලුන් ආදී සත්ත්ව විශේෂ කිහිපයකට නිවහන සපයයි. ==වැඩි දුර කියවීම== *[[කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි]] *[[මාළඹේ මහමෙව්නාව අමාවතුර භාවනා අසපුව]] *[[ශ්‍රී අංගුලිමාල මහා සෑය]] *[[සිරි යශෝධරා මහා සෑය]] *[[විල්ගම්වෙහෙර රජ මහා විහාරය, සේරුවිල]] *[[මහමෙව්නාව මහා විහාරය, අපරැක්ක]] *[[සිරි ගෞතම සම්බුද්ධරාජ මාළිගාව]] ==මූලාශ්‍ර== hhpu82gd5y0rzuw9ev1eyq4zphk18sj 0 88281 751625 748506 2025-06-27T10:24:08Z 61.245.171.115 /* චිත්‍රපට */ 751625 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = සාරංග දිසාසේකර | image = Saranga_Disasekara_New.jpg | alt = | caption = | birth_date = {{උපන් දින සහ වයස|1983|1|31}}<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> | birth_place = කළුබොවිල, [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] | occupation = [[Actor|නළුවකු]], ගායකයෙකු, නිරූපණ ශිල්පියකු | years_active = 1983-සිට වර්තමානය | height = | education = [[තර්ස්ටන් විදුහල]] | spouse = [[උමාලි තිලකරත්න]]<br><small>(2014-2016)</small><br>[[දිනක්ෂි ප්‍රියසාද්]]<br><small>(2020- )</small> | parents = නාරද දිසේකර (පියා)<br>තිලකා රණසිංහ(මව | relatives = [[ඩග්ලස් රණසිංහ]] (මාමා) <br>දිනේෂ් ප්‍රියසාද් (මාමණ්ඩි) <br>[[ශෙෂාද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) <br>[[ශනුද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) | website = }} '''සාරංග දිසාසේකර''' ({{lang-en|Saranga Disasekara}} (උපත 1983 ජනවාරි 31) ශ්‍රී ලාංකික නළුවෙක්, ගායකයෙක්, නිරූපණ ශිල්පියකුවේ. සුමති සම්මාන, රයිගම් ටෙලීස් සහ ස්ලිම් නීල්සන් පීපල්ස් සම්මාන උළෙලේදී ශ්‍රී ලංකාවේ ජනප්‍රියම රූපවාහිනී නළුවාට හිමි සම්මානයෙන් කීපවරක්ම පිදුම් ලැබීය ගායක නාරද දිසසේකර සහ ගුවන්විදුලි සත්කාරක සහ නිළි තිලකා රණසිංහ යන දෙදෙනාට 1983 ජනවාරි 31 වන දින ශ්‍රී ලංකාවේ කළුබොවිල ප්‍රදේශයේදී උපත ලැබීය.<ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/03/07/?fn=sa1303071 |title=සාරංගගේ අලුත්ම ගීතය |publisher=Sarasaviya |access-date=22 January 2021}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.saaravita.lk/latest_news/625112/ගුවන්-විදුලිය-ඇතුළේ--යාළුවෝ-‘ගී-නොගැයූ-ගායිකාව--කියලා-නමක්-දැම්මා | title=All about Tileka Ranasinghe | publisher=saaravita| access-date=22 January 2021}}</ref>ඔහු කොළඹ තර්ස්ටන් විද්‍යාලයේ පාසල් ජීවිතය සම්පූර්ණ කළේය.<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> ==වෘත්තිය== වයස අවුරුදු 10 දී සාරංග රඟපෑවේ මාරනා සමප්තිය නම් කෙටි චිත්‍රපටයටයි. ඉන්පසු ඔහු බොහෝ රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම් සහ ගුවන්විදුලි වැඩසටහන් සමඟ සම්බන්ධ විය.<ref>{{cite web | url=http://webgossip.lk/thilaka-ranasinghe/ | title=Narada didn't care about Saranga - Tileka Ranasinghe | publisher=Dinamina| access-date=22 January 2021}}</ref> ===ටෙලි නාට්ටය=== * ''[[අලු බදුන]]'' * ''අහන්කාර නගරේ'' * ''කලු කුරුල්ලා'' * ''[[කෝටිපතියෝ]]'' * ''බිඳුනු සිත්'' * ''[[බොඳ මීදුම්]]'' * ''මුතු පලස'' * ''යාය 4'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''වස්සානයේ ප්‍රේමය'' * ''වැහි පබලු සේල'' * ''සියපත් අරම'' * ''සුදු අරලිය'' * ''හිරු ඇවිදින්'' * ''හුස්ම වැටෙන මල්'' ==චිත්‍රපට== {| class="wikitable" ! වර්ෂය !! චිත්‍රපටය !! චරිතය !! සටහන් |- ||2003 || ''ඉරැස්මා'' || ඉරස්මාගේ වැඩිමහල් සහෝදරයා |- ||2008 || ''නිල් දිය යහන'' || ශනුක || |- ||2011 || ''සුසීමා'' || අසේල || |- ||2012 || ''[[සුපර් සික්ස්]]'' || ජූඩ් || |- ||2013 ||''ඉස්ට් අ මැටර් ඔෆ් ලව්'' || මාලන් || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/05/16/?fn=sa13051622 |title=ඉට්ස් අ මැටර් ඔෆ් ලව් |publisher=Sarasaviya |access-date=1 November 2017}}</ref> |- ||2013 ||''[[ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ ගෞතම]]'' || චන්න || |- ||2014 || ''රූපාන්තරණ'' || කැප්ටන් සුරවීර || |- ||2015 || ''මහරජ ගැමුණු'' || සද්දා තිස්ස || |- ||2016 || ''ජූලි 07 යි'' || සාරංග || |- ||2016 || ''[[ආදරණීය කතාවක්]]'' || Reality show host || |- ||2016 || ''අපේ කාලයේ පටාචාරා'' || ජීවන්ත || |- || 2018 || ''නිදහසේ පියා DS'' || එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරනායක || |- ||2018 || ''සරුංගල්'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2017/11/16/?fn=sa1711167 |title=සරුංගල් ළඟදීම තිරයට |publisher=Sarasaviya |access-date=17 November 2017}}</ref> |- || 2019 || ''සංගිලි'' || සුන්දරා || |- || 2019 || රෂ් || රුශාන්ත 'ශාන්' || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/09/26/9607/අනාගතය-අයිති-සිනමාකරුවකුගේ-ආගමනය |title=Arrival of a filmmaker who owns the future |publisher=Sarasaviya |access-date=26 September 2018}}</ref> |- || 2021 ||''[[ආශාවරි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2018/07/11/?fn=sa18071125 |title=Film Thaanapathilage Gedara |publisher=Sarasaviya |access-date=12 July 2018}}</ref> |- | 2024 ||'[[විශ්ම]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sundaytimes.lk/191027/magazine/wishma-introduces-many-new-faces-to-cinema-374629.html |title='Wishma' introduces many new faces to cinema |publisher=Sunday Times |access-date=29 March 2019}}</ref> |- ||2025 || ''[[ක්ලැරන්ස්,රිදම් ඔෆ් ද ගිටාර්]]'' || || |- ||TBD || ''තානාපතිලාගේ ගෙදර'' || || |- |} ==සම්මාන== {| class="wikitable" ! අවුරුදු !! සම්මානය !! වර්ගය !! ප්‍රතිඵලය |- | 2011 || සුමති සම්මාන || Sumathi Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය|| දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://sumathiawards.lk/sumathi-awards-winners.php |title=Sumathi Awards |publisher=sumathiawards.lk |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2012 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || Raigam Tele'es Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://www.news.lk/news/politics/item/8186-president-graces-2014-raigam-tele-es-awards-festival |title=President graces 2014 Raigam Tele'es Awards Festival |publisher=news.lk/ |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2013 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |- | 2015 ||රයිගම් ටෙලි සම්මාන | වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති |- | 2016 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |} ==ආශ්‍රිත== [[ප්‍රවර්ගය:1983 උපත්]] [[Category:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:ජීවත්වන්නෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකිකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ලාංකික සිංහලයෝ]] ckuc0mobaskoql17mage5x63nbyh2yr 751629 751625 2025-06-27T10:25:20Z 61.245.171.115 /* චිත්‍රපට */ 751629 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = සාරංග දිසාසේකර | image = Saranga_Disasekara_New.jpg | alt = | caption = | birth_date = {{උපන් දින සහ වයස|1983|1|31}}<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> | birth_place = කළුබොවිල, [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] | occupation = [[Actor|නළුවකු]], ගායකයෙකු, නිරූපණ ශිල්පියකු | years_active = 1983-සිට වර්තමානය | height = | education = [[තර්ස්ටන් විදුහල]] | spouse = [[උමාලි තිලකරත්න]]<br><small>(2014-2016)</small><br>[[දිනක්ෂි ප්‍රියසාද්]]<br><small>(2020- )</small> | parents = නාරද දිසේකර (පියා)<br>තිලකා රණසිංහ(මව | relatives = [[ඩග්ලස් රණසිංහ]] (මාමා) <br>දිනේෂ් ප්‍රියසාද් (මාමණ්ඩි) <br>[[ශෙෂාද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) <br>[[ශනුද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) | website = }} '''සාරංග දිසාසේකර''' ({{lang-en|Saranga Disasekara}} (උපත 1983 ජනවාරි 31) ශ්‍රී ලාංකික නළුවෙක්, ගායකයෙක්, නිරූපණ ශිල්පියකුවේ. සුමති සම්මාන, රයිගම් ටෙලීස් සහ ස්ලිම් නීල්සන් පීපල්ස් සම්මාන උළෙලේදී ශ්‍රී ලංකාවේ ජනප්‍රියම රූපවාහිනී නළුවාට හිමි සම්මානයෙන් කීපවරක්ම පිදුම් ලැබීය ගායක නාරද දිසසේකර සහ ගුවන්විදුලි සත්කාරක සහ නිළි තිලකා රණසිංහ යන දෙදෙනාට 1983 ජනවාරි 31 වන දින ශ්‍රී ලංකාවේ කළුබොවිල ප්‍රදේශයේදී උපත ලැබීය.<ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/03/07/?fn=sa1303071 |title=සාරංගගේ අලුත්ම ගීතය |publisher=Sarasaviya |access-date=22 January 2021}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.saaravita.lk/latest_news/625112/ගුවන්-විදුලිය-ඇතුළේ--යාළුවෝ-‘ගී-නොගැයූ-ගායිකාව--කියලා-නමක්-දැම්මා | title=All about Tileka Ranasinghe | publisher=saaravita| access-date=22 January 2021}}</ref>ඔහු කොළඹ තර්ස්ටන් විද්‍යාලයේ පාසල් ජීවිතය සම්පූර්ණ කළේය.<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> ==වෘත්තිය== වයස අවුරුදු 10 දී සාරංග රඟපෑවේ මාරනා සමප්තිය නම් කෙටි චිත්‍රපටයටයි. ඉන්පසු ඔහු බොහෝ රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම් සහ ගුවන්විදුලි වැඩසටහන් සමඟ සම්බන්ධ විය.<ref>{{cite web | url=http://webgossip.lk/thilaka-ranasinghe/ | title=Narada didn't care about Saranga - Tileka Ranasinghe | publisher=Dinamina| access-date=22 January 2021}}</ref> ===ටෙලි නාට්ටය=== * ''[[අලු බදුන]]'' * ''අහන්කාර නගරේ'' * ''කලු කුරුල්ලා'' * ''[[කෝටිපතියෝ]]'' * ''බිඳුනු සිත්'' * ''[[බොඳ මීදුම්]]'' * ''මුතු පලස'' * ''යාය 4'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''වස්සානයේ ප්‍රේමය'' * ''වැහි පබලු සේල'' * ''සියපත් අරම'' * ''සුදු අරලිය'' * ''හිරු ඇවිදින්'' * ''හුස්ම වැටෙන මල්'' ==චිත්‍රපට== {| class="wikitable" ! වර්ෂය !! චිත්‍රපටය !! චරිතය !! සටහන් |- ||2003 || ''ඉරැස්මා'' || ඉරස්මාගේ වැඩිමහල් සහෝදරයා |- ||2008 || ''නිල් දිය යහන'' || ශනුක || |- ||2011 || ''සුසීමා'' || අසේල || |- ||2012 || ''[[සුපර් සික්ස්]]'' || ජූඩ් || |- ||2013 ||''ඉස්ට් අ මැටර් ඔෆ් ලව්'' || මාලන් || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/05/16/?fn=sa13051622 |title=ඉට්ස් අ මැටර් ඔෆ් ලව් |publisher=Sarasaviya |access-date=1 November 2017}}</ref> |- ||2013 ||''[[ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ ගෞතම]]'' || චන්න || |- ||2014 || ''රූපාන්තරණ'' || කැප්ටන් සුරවීර || |- ||2015 || ''මහරජ ගැමුණු'' || සද්දා තිස්ස || |- ||2016 || ''ජූලි 07 යි'' || සාරංග || |- ||2016 || ''[[ආදරණීය කතාවක්]]'' || Reality show host || |- ||2016 || ''අපේ කාලයේ පටාචාරා'' || ජීවන්ත || |- || 2018 || ''නිදහසේ පියා DS'' || එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරනායක || |- ||2018 || ''සරුංගල්'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2017/11/16/?fn=sa1711167 |title=සරුංගල් ළඟදීම තිරයට |publisher=Sarasaviya |access-date=17 November 2017}}</ref> |- || 2019 || ''සංගිලි'' || සුන්දරා || |- || 2019 || රෂ් || රුශාන්ත 'ශාන්' || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/09/26/9607/අනාගතය-අයිති-සිනමාකරුවකුගේ-ආගමනය |title=Arrival of a filmmaker who owns the future |publisher=Sarasaviya |access-date=26 September 2018}}</ref> |- || 2021 ||''[[ආශාවරි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2018/07/11/?fn=sa18071125 |title=Film Thaanapathilage Gedara |publisher=Sarasaviya |access-date=12 July 2018}}</ref> |- | 2024 ||'[[විශ්ම]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sundaytimes.lk/191027/magazine/wishma-introduces-many-new-faces-to-cinema-374629.html |title='Wishma' introduces many new faces to cinema |publisher=Sunday Times |access-date=29 March 2019}}</ref> |- ||2025 || ''[[ක්ලැරන්ස් , රිදම් ඔෆ් ද ගිටාර්]]'' || || |- ||TBD || ''තානාපතිලාගේ ගෙදර'' || || |- |} ==සම්මාන== {| class="wikitable" ! අවුරුදු !! සම්මානය !! වර්ගය !! ප්‍රතිඵලය |- | 2011 || සුමති සම්මාන || Sumathi Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය|| දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://sumathiawards.lk/sumathi-awards-winners.php |title=Sumathi Awards |publisher=sumathiawards.lk |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2012 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || Raigam Tele'es Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://www.news.lk/news/politics/item/8186-president-graces-2014-raigam-tele-es-awards-festival |title=President graces 2014 Raigam Tele'es Awards Festival |publisher=news.lk/ |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2013 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |- | 2015 ||රයිගම් ටෙලි සම්මාන | වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති |- | 2016 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |} ==ආශ්‍රිත== [[ප්‍රවර්ගය:1983 උපත්]] [[Category:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:ජීවත්වන්නෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකිකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ලාංකික සිංහලයෝ]] 7yj8vvx1de5jxs1py3yucipcc069e4x 751631 751629 2025-06-27T10:26:02Z 61.245.171.115 /* චිත්‍රපට */ 751631 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = සාරංග දිසාසේකර | image = Saranga_Disasekara_New.jpg | alt = | caption = | birth_date = {{උපන් දින සහ වයස|1983|1|31}}<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> | birth_place = කළුබොවිල, [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] | occupation = [[Actor|නළුවකු]], ගායකයෙකු, නිරූපණ ශිල්පියකු | years_active = 1983-සිට වර්තමානය | height = | education = [[තර්ස්ටන් විදුහල]] | spouse = [[උමාලි තිලකරත්න]]<br><small>(2014-2016)</small><br>[[දිනක්ෂි ප්‍රියසාද්]]<br><small>(2020- )</small> | parents = නාරද දිසේකර (පියා)<br>තිලකා රණසිංහ(මව | relatives = [[ඩග්ලස් රණසිංහ]] (මාමා) <br>දිනේෂ් ප්‍රියසාද් (මාමණ්ඩි) <br>[[ශෙෂාද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) <br>[[ශනුද්‍රි ප්‍රියසාද්]] (නෑනා) | website = }} '''සාරංග දිසාසේකර''' ({{lang-en|Saranga Disasekara}} (උපත 1983 ජනවාරි 31) ශ්‍රී ලාංකික නළුවෙක්, ගායකයෙක්, නිරූපණ ශිල්පියකුවේ. සුමති සම්මාන, රයිගම් ටෙලීස් සහ ස්ලිම් නීල්සන් පීපල්ස් සම්මාන උළෙලේදී ශ්‍රී ලංකාවේ ජනප්‍රියම රූපවාහිනී නළුවාට හිමි සම්මානයෙන් කීපවරක්ම පිදුම් ලැබීය ගායක නාරද දිසසේකර සහ ගුවන්විදුලි සත්කාරක සහ නිළි තිලකා රණසිංහ යන දෙදෙනාට 1983 ජනවාරි 31 වන දින ශ්‍රී ලංකාවේ කළුබොවිල ප්‍රදේශයේදී උපත ලැබීය.<ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/03/07/?fn=sa1303071 |title=සාරංගගේ අලුත්ම ගීතය |publisher=Sarasaviya |access-date=22 January 2021}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.saaravita.lk/latest_news/625112/ගුවන්-විදුලිය-ඇතුළේ--යාළුවෝ-‘ගී-නොගැයූ-ගායිකාව--කියලා-නමක්-දැම්මා | title=All about Tileka Ranasinghe | publisher=saaravita| access-date=22 January 2021}}</ref>ඔහු කොළඹ තර්ස්ටන් විද්‍යාලයේ පාසල් ජීවිතය සම්පූර්ණ කළේය.<ref>{{cite web|url=http://archives.dailynews.lk/2008/12/01/fea20.asp |title=Saranga Disasekara:Kicks off on films! |publisher=dailynews.lk |access-date=22 January 2021}}</ref> ==වෘත්තිය== වයස අවුරුදු 10 දී සාරංග රඟපෑවේ මාරනා සමප්තිය නම් කෙටි චිත්‍රපටයටයි. ඉන්පසු ඔහු බොහෝ රූපවාහිනී වෙළඳ දැන්වීම් සහ ගුවන්විදුලි වැඩසටහන් සමඟ සම්බන්ධ විය.<ref>{{cite web | url=http://webgossip.lk/thilaka-ranasinghe/ | title=Narada didn't care about Saranga - Tileka Ranasinghe | publisher=Dinamina| access-date=22 January 2021}}</ref> ===ටෙලි නාට්ටය=== * ''[[අලු බදුන]]'' * ''අහන්කාර නගරේ'' * ''කලු කුරුල්ලා'' * ''[[කෝටිපතියෝ]]'' * ''බිඳුනු සිත්'' * ''[[බොඳ මීදුම්]]'' * ''මුතු පලස'' * ''යාය 4'' * ''[[රන් සමනලයෝ]]'' * ''වස්සානයේ ප්‍රේමය'' * ''වැහි පබලු සේල'' * ''සියපත් අරම'' * ''සුදු අරලිය'' * ''හිරු ඇවිදින්'' * ''හුස්ම වැටෙන මල්'' ==චිත්‍රපට== {| class="wikitable" ! වර්ෂය !! චිත්‍රපටය !! චරිතය !! සටහන් |- ||2003 || ''ඉරැස්මා'' || ඉරස්මාගේ වැඩිමහල් සහෝදරයා |- ||2008 || ''නිල් දිය යහන'' || ශනුක || |- ||2011 || ''සුසීමා'' || අසේල || |- ||2012 || ''[[සුපර් සික්ස්]]'' || ජූඩ් || |- ||2013 ||''ඉස්ට් අ මැටර් ඔෆ් ලව්'' || මාලන් || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2013/05/16/?fn=sa13051622 |title=ඉට්ස් අ මැටර් ඔෆ් ලව් |publisher=Sarasaviya |access-date=1 November 2017}}</ref> |- ||2013 ||''[[ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ ගෞතම]]'' || චන්න || |- ||2014 || ''රූපාන්තරණ'' || කැප්ටන් සුරවීර || |- ||2015 || ''මහරජ ගැමුණු'' || සද්දා තිස්ස || |- ||2016 || ''ජූලි 07 යි'' || සාරංග || |- ||2016 || ''[[ආදරණීය කතාවක්]]'' || Reality show host || |- ||2016 || ''අපේ කාලයේ පටාචාරා'' || ජීවන්ත || |- || 2018 || ''නිදහසේ පියා DS'' || එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරනායක || |- ||2018 || ''සරුංගල්'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2017/11/16/?fn=sa1711167 |title=සරුංගල් ළඟදීම තිරයට |publisher=Sarasaviya |access-date=17 November 2017}}</ref> |- || 2019 || ''සංගිලි'' || සුන්දරා || |- || 2019 || රෂ් || රුශාන්ත 'ශාන්' || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/09/26/9607/අනාගතය-අයිති-සිනමාකරුවකුගේ-ආගමනය |title=Arrival of a filmmaker who owns the future |publisher=Sarasaviya |access-date=26 September 2018}}</ref> |- || 2021 ||''[[ආශාවරි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/2018/07/11/?fn=sa18071125 |title=Film Thaanapathilage Gedara |publisher=Sarasaviya |access-date=12 July 2018}}</ref> |- | 2024 ||''[[විශ්ම]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sundaytimes.lk/191027/magazine/wishma-introduces-many-new-faces-to-cinema-374629.html |title='Wishma' introduces many new faces to cinema |publisher=Sunday Times |access-date=29 March 2019}}</ref> |- ||2025 || ''[[ක්ලැරන්ස් , රිදම් ඔෆ් ද ගිටාර්]]'' || || |- ||TBD || ''තානාපතිලාගේ ගෙදර'' || || |- |} ==සම්මාන== {| class="wikitable" ! අවුරුදු !! සම්මානය !! වර්ගය !! ප්‍රතිඵලය |- | 2011 || සුමති සම්මාන || Sumathi Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය|| දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://sumathiawards.lk/sumathi-awards-winners.php |title=Sumathi Awards |publisher=sumathiawards.lk |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2012 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || Raigam Tele'es Most Popular Actor Award|වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති <ref>{{cite web|url=http://www.news.lk/news/politics/item/8186-president-graces-2014-raigam-tele-es-awards-festival |title=President graces 2014 Raigam Tele'es Awards Festival |publisher=news.lk/ |access-date=3 November 2016}}</ref> |- | 2013 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |- | 2015 ||රයිගම් ටෙලි සම්මාන | වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය || දිනාගති |- | 2016 || රයිගම් ටෙලි සම්මාන || වඩාත්ම ජනප්‍රිය නළුවාට හිමි සම්මානය ||දිනාගති |} ==ආශ්‍රිත== [[ප්‍රවර්ගය:1983 උපත්]] [[Category:ජීවමාන ජනයා]] [[Category:ජීවත්වන්නෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකිකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:ලාංකික සිංහලයෝ]] s3ubqnbvksewyk7sgkiubgdt0j1kq5v 0 92768 751292 746875 2025-06-26T14:29:54Z 61.245.169.220 /* ටෙලිනාට්ටය */ 751292 wikitext text/x-wiki {{short description|ශ්‍රී ලංකික නළුවෙක් සහ නාට්‍යකරුවෙක්}} {{Infobox person | name = ඩග්ලස් රණසිංහ <br> Douglas Ranasinghe | birth_date = {{Birth date and age|1945|5|27|mf=yes}} | birth_name = මොරතැන්නගේ ඩග්ලස් රණසිංහ | birth_place = [[කුරුණෑගල]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = ශ්‍රී ලාංකික | years_active = 1967–වර්තමාන | known_for = | education = [[කුරුණෑගල ශාන්ත ආනා විද්‍යාලය]] | occupation = නළුවා, නාට්‍යකරුවෙක්, අධ්‍යක්ෂකවරයෙක්, ලේඛකයෙක්, විකාශකයෙක් | spouse = සන්ධ්‍යා කුමාරි රණසිංහ | children = ශ්‍රීබෝධි ඉන්ද්‍රකීල රණසිංහ | relatives = තිලකා රණසිංහ (සහෝදරිය) <br> [[නාරද දිසාසේකර]] (මස්සිනා) <br> [[සාරංග දිසාසේකර]] (බෑනා) }} '''මොරතැන්නගේ ඩග්ලස් රණසිංහ''' (උපත 1945 මැයි 27), හෙවත් '''ඩග්ලස් රණසිංහ''', යනු ශ්‍රී ලංකා සිනමාවේ, වේදිකාවේ සහ රූපවාහිනියේ නළුවෙකි.<ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/name/nm0709389/ | title=Douglas Ranasinghe films | publisher=IMDb| access-date=1 October 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=https://rateyourmusic.com/artist/douglas_ranasinghe | title=Douglas Ranasinghe bio | publisher=Rate Your Music| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු "අක්කර පහ", "යුගාන්තය", "විරාගය", "ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ ගෞතම", "ධර්මයුද්ධය" ඇතුළු චිත්‍රපට රැසක සහායක චරිත නිරූපණය කළේය.<ref name= drana>{{cite web | url=http://www.amarasara.info/wp1/?page_id=4896 | title=ශ්‍රී මහා බෝධිය ළඟදි ඩග්ලස් රණසිංහ ලැබූ විශ්මය ජනක අත්දැකීමක් | publisher=Amarasara| access-date=1 October 2019}}</ref> ==පෞද්ගලික ජීවිතය== ඩග්ලස් රණසිංහ 1945 මැයි 27 වැනිදා කුරුණෑගල තෝරවතුර ග්‍රාමයේදී පවුලේ සිව්වැනි දරුවා ලෙස උපත ලැබීය. ඔහුගේ පියා වන ජේම්ස් රණසිංහ ඉඩම් හිමියෙකු සහ වැවිලිකරුවෙකු වූ අතර එහිදී ඔහු ගම්මුලාදෑනියෙකු සහ ග්‍රාම පරිපාලන ලේකම්වරයෙකු ලෙසද සේවය කළේය. ඔහුගේ මව සීලවතී වලිමුණි, ගුරුවරියකි. ඩග්ලස් අධ්‍යාපනය ලැබුවේ කුරුණෑගල ශාන්ත ආනා විද්‍යාලයෙනි.<ref name= ranas>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2015/12/09/features/douglas-ranasinghe-wielding-dignity-and-fame | title=Douglas Ranasinghe: Wielding dignity and fame | work=Daily News| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු විද්‍යාලයේ සිංහල හා ඉංග්‍රීසි විවාද කණ්ඩායමේ චතුර කථිකයෙක්, බොක්සිං ක්‍රීඩකයෙක්, ශිෂ්‍යභට බලකායේ සාමාජිකයෙක් සහ මලල ක්‍රීඩකයෙක් ලෙස දස්කම් දැක්වීය. ඔහු ධාවන ශූරයකු ලෙස මීටර් 200 ඉසව්ව ජයගත් අතර කෙටිකතාකරුවෙක් ද විය.<ref name="story">{{Cite web |title=Douglas Ranasinghe in the story of Hunuwataye Kathawa |url=http://www.silumina.lk/2021/05/01/තරංග/හුණුවටයේ-කතාවේ-කෝප්%E2%80%8Dරල්-එදා-මෙදා-ආ-දුර-ඩග්ලස්-රණ%C2%ADසිංහ |archive-date=2021-06-04 |access-date=2021-06-04 |website=Silumina}}</ref> රණසිංහ යුවළට දරුවන් හත් දෙනෙක් සිටියහ.<ref name= drana /> පවුලේ වැඩිමලා වූ මල්කාන්ති ගුණරත්න ලේඛිකාවක්ද වූ අතර විවාහ වූයේ මරදාන රත්න පොත් ප්‍රකාශන සමාගමේ හිමිකරු එල්.ඒ. ගුණරත්න සමඟය. දෙවැන්නා රූපා කේමරත්න ඉංග්‍රීසි ගුරුවරියකි. තුන්වැන්නා ප්‍රේමා ශ්‍රීමතී ඉහළගම ප්‍රදේශයේ ගුරු අභ්‍යාස නිවාස අධිකාරිවරියක් ලෙස සේවය කළාය. පස්වැන්නා වැවිලිකරුවෙකු වන ලයනල් ය. චන්ද්‍රාර සිරිවර්ධන වරාය අධිකාරියේ සේවය කළ හයවැනි දරුවාය.<ref name="story" /> ලාබාලම දරුවා වන තිලකා රණසිංහ නිළියක් සහ නිවේදිකාවක් තිලකා රණසිංහ [[ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ]] වැඩ කළේය.<ref>{{cite web | url=https://www.tilaksblog.com/reminiscencing-on-kusum-peiris/ | title=Reminiscencing on Kusum Peiris | publisher=Tilak's Blog| access-date=1 October 2019}}</ref> තිලක විවාහ වී සිටියේ ගායක [[නාරද දිසාසේකර]] සමඟයි.<ref>{{cite web | url=https://www.gossiplankanews.com/2017/11/tilaka-ranasinghe-speaks.html | title=I was separated from Saranga's father because of drunkenness and incompatibility - Thilaka Ranasinghe | publisher=Daily Mirror | access-date=1 October 2019}}</ref> මෙම යුවළට එක් පුතෙක් සිටී. [[සාරංග දිසාසේකර]] වන ඔහු සිංහල සිනමාවේ සහ රූපවාහිනියේ ජනප්‍රිය නළුවෙක්, ගායකයෙක් හා නිවේදකයෙක් වේ.<ref>{{cite web | url=https://dirimaga.lk/විනෝදාස්වාද/කලාකරුවෙක්-වීම-ගැන-සතුටු/ | title=Happy to be an actor - Saranga | publisher=Dirimaga| access-date=1 October 2019}}</ref> සාරංග විවාහ වී සිටින්නේ ජනප්‍රිය නිළි [[දිනක්ෂි ප්‍රියසාද්]] සමඟයි. පාසලෙන් පසු ඔහු නීතිඥයෙකු වීමට උනන්දු වූ අතර නීති විද්‍යාලයට අයදුම් කළේය.<ref name= ranas /> කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔහු උප පොලිස් පරීක්ෂක තනතුරට අයදුම් කළේය.<ref name= drana /> ඔහු දෙවරක් අසාර්ථක වූ නමුත් තුන්වන උත්සාහයේදී සාර්ථක විය. පසුව ඔහු කළුතර පුහුණු පාඨමාලාවකට මාරු කරනු ලැබීය.<ref name= douglas>{{cite web | url=http://www.dailymirror.lk/article/Douglas-Ranasinghe-Second-to-none--143180.html | title=Douglas Ranasinghe: Second to none | publisher=Daily Mirror| access-date=1 October 2019}}</ref> රණසිංහ විවාහ වී සිටින්නේ සන්ධ්‍යා කුමාරි සමඟ වන අතර, මෙම යුවළට ශ්‍රීබෝධි ඉන්ද්‍රකීල නම් එක් පුතෙකු සිටී.<ref>{{cite web | url=http://gossip.hirufm.lk/34289/2019/06/douglas-ranasinghe.html| title=Douglas Ranasinghe interview | publisher=Hiru FM| access-date=1 October 2019}}</ref> ==වෘත්තීය ජීවිතය== ඩග්ලස් 1966 දී කුරුණෑගල සිට කොළඹට පැමිණියේ නාට්‍ය රචක සතිස්චන්ද්‍ර එදිරිසිංහ හමුවීමට ඔහුගේ සමීපතම ඥාතියෙකු වූ පීටර් අමරසිංහ ද සමඟය. ඊට පස්සේ පොලිස් සේවයේ සම්මුඛ පරීක්ෂණයකට එදිරිසිංහගෙන් චරිත සහතිකයක් ගත්තා. නමුත් එදිරිසිංහ ඩග්ලස්ව හෙන්රි ජයසේන ළඟට ගෙනාවේ ඔහුගේ නාට්‍යයට.<ref name="story" /> හෙන්රි ජයසේන විසින් රචිත ''හුණුවටයේ කතාව'' වේදිකා නාට්‍යයේ චරිතයට ඔහුව තෝරා ගන්නා ලදී.<ref name= douglas /> මෙය ඔහු නාට්‍ය ජීවිතයට යොමු කළේය. ඔහු හෙන්රි ජයසේනගේ ''අපට පුතේ මඟක් නැතේ''<ref>{{cite web | url=http://archives.dailynews.lk/2007/02/28/art05.asp | title=We come back to a storm | work=Daily News | access-date=1 October 2019}}</ref> සහ [[එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර]]ගේ ''හෝටබරි යුද්ධය'' ඇතුළු විචාරක පැසසුමට ලක් වූ වේදිකා නාට්‍ය රැසක රඟපෑවේය.<ref name= douglasran>{{cite web | url=http://www.pasanliya.co.uk/englishshow.php?id=5949#.XZLcQ-1R3IU | title=Douglas Ranasinghe: the actor of quiet dignity | publisher=Pasanliya| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු ''දුන්දු බෙරේ'', ''ජනේලය'', ''කුවේණි'', ''විවාහය'', ''දුක හීලෑ කිරීම'' සහ ''අහස් මාලිගා'' වැනි නාට්‍යවල ද පෙනී සිටියේය. ඔහුගේ අවසන් වේදිකා නාට්‍ය රංගනය වූයේ ''කුස පබාවතී'' ය.<ref name="story" /> ඔහුගේ ප්‍රථම සිනමා රංගනය 1970 වසරේ තිරගත වූ "අක්කර පහ" චිත්‍රපටිය හරහා සිදු වූවත් ඔහුගේ දෙවන චිත්‍රපටය වන ජී. ඩී එල් පෙරේරා අධ්‍යක්ෂණය කළ ''රෝමියෝ ජුලියට් කතාවක්'' ''අක්කර පහ''ට පෙර නිකුත් විය.<ref>{{cite web | url=https://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-douglas-ranasinghe-115.html | title=Douglas Ranasinghe filmography | publisher= Sinhala Cinema Database| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු පෝල් සිල්ස් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද "භාවනා" කෙටි චිත්‍රපටයේ රඟපෑවේය.<ref name= ranas /> එම චිත්‍රපටය සමඟින් ඔහුට 1970/1971 [[බර්ලින් චිත්‍රපට උළෙල]] ඇතුළු වීමට හැකි විය.<ref name= douglas /> ඉන්පසු ඔහු ලන්ඩනයේ ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට පාසලේ තුන් අවුරුදු පාඨමාලාවකට සහභාගී වූ අතර එහිදී ඔහු "ඩාන්සින් ඩෙවිල්ස්" චිත්‍රපටයේ තිර රචනය ලිවීය.<ref name="story" /><ref name= douglasran /> පාඨමාලාවෙන් පසු, ඔහුට නැවතී සිටින ලෙසත්, ෂේක්ස්පියර් නිෂ්පාදන සඳහා සහභාගී වන ලෙසත් ලන්ඩන් චිත්‍රපට නිර්මාණ පාසල ඉල්ලා සිටියේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහු එම යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කර ලංකාවට පැමිණියේය.<ref name= drana /> 1980 දශකයේ [[සුගතපාල ද සිල්වා]] නිෂ්පාදනය කළ “ගුවන් විදුලි රඟ මඩල” සහ “කෙටි කතා” වැඩසටහන්වල හඬ නළුවා විය. ගුවන්විදුලි ශබ්ද පරිපාලකයෙකු ලෙස ඔහු උසස් නාට්‍ය, විශේෂාංග සහ සංගීත වැඩසටහන් පටිගත කළේය. ඔහු පිළිවෙළින් ''රන්මසු උයන'' සහ ''සසර චක්‍ර'' ඇතුළු වේදිකා නාට්‍ය කිහිපයක් සහ රූපවාහිනී කතාමාලා කිහිපයක් අධ්‍යක්ෂණය කර ඇත.<ref name= drana /> රූපවාහිනී නළුවෙකු ලෙස ඔහු ''අවසඳ'', ''මාත මහළු වයස'', ''රන්මසු උයන'' සහ ''කලු හංසයෝ'' යන මාලා වල කැපී පෙනෙන චරිත නිරූපණය කළේය. ==ටෙලිනාට්ටය== * ''[[අලු බදුන]]'' * ''අහිමි'' * ''ආදරය ගින්දරක්'' * ''ඉසිවර අසපුව'' * ''තව දුරයි ජීවිතේ'' * ''දුටු නොදුටු මල'' * ''වැහි පබලු සේල'' == References == {{Reflist}} ==External links== * [http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/10137-2019-05-24-09-23-117 සංගීතේ හින්දා මම හරි ජනප‍්‍රියයි - ඩග්ලස් රණසිංහ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190620040053/http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/10137-2019-05-24-09-23-117 |date=2019-06-20 }} * [http://archives.sarasaviya.lk/2016/01/28/?fn=sa16012811 එකල මගේ හොඳම මිතුරා වූයේ ඩග්ලස් රණසිංහය] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:රණසිංහ, ඩග්ලස්}} [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික නළුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික අධ්‍යක්ෂවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] 7k4ql65npdzaq23gigzglhcdw0gtqxk 751293 751292 2025-06-26T14:30:41Z 61.245.169.220 /* ටෙලිනාට්ටය */ 751293 wikitext text/x-wiki {{short description|ශ්‍රී ලංකික නළුවෙක් සහ නාට්‍යකරුවෙක්}} {{Infobox person | name = ඩග්ලස් රණසිංහ <br> Douglas Ranasinghe | birth_date = {{Birth date and age|1945|5|27|mf=yes}} | birth_name = මොරතැන්නගේ ඩග්ලස් රණසිංහ | birth_place = [[කුරුණෑගල]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = ශ්‍රී ලාංකික | years_active = 1967–වර්තමාන | known_for = | education = [[කුරුණෑගල ශාන්ත ආනා විද්‍යාලය]] | occupation = නළුවා, නාට්‍යකරුවෙක්, අධ්‍යක්ෂකවරයෙක්, ලේඛකයෙක්, විකාශකයෙක් | spouse = සන්ධ්‍යා කුමාරි රණසිංහ | children = ශ්‍රීබෝධි ඉන්ද්‍රකීල රණසිංහ | relatives = තිලකා රණසිංහ (සහෝදරිය) <br> [[නාරද දිසාසේකර]] (මස්සිනා) <br> [[සාරංග දිසාසේකර]] (බෑනා) }} '''මොරතැන්නගේ ඩග්ලස් රණසිංහ''' (උපත 1945 මැයි 27), හෙවත් '''ඩග්ලස් රණසිංහ''', යනු ශ්‍රී ලංකා සිනමාවේ, වේදිකාවේ සහ රූපවාහිනියේ නළුවෙකි.<ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/name/nm0709389/ | title=Douglas Ranasinghe films | publisher=IMDb| access-date=1 October 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=https://rateyourmusic.com/artist/douglas_ranasinghe | title=Douglas Ranasinghe bio | publisher=Rate Your Music| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු "අක්කර පහ", "යුගාන්තය", "විරාගය", "ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ ගෞතම", "ධර්මයුද්ධය" ඇතුළු චිත්‍රපට රැසක සහායක චරිත නිරූපණය කළේය.<ref name= drana>{{cite web | url=http://www.amarasara.info/wp1/?page_id=4896 | title=ශ්‍රී මහා බෝධිය ළඟදි ඩග්ලස් රණසිංහ ලැබූ විශ්මය ජනක අත්දැකීමක් | publisher=Amarasara| access-date=1 October 2019}}</ref> ==පෞද්ගලික ජීවිතය== ඩග්ලස් රණසිංහ 1945 මැයි 27 වැනිදා කුරුණෑගල තෝරවතුර ග්‍රාමයේදී පවුලේ සිව්වැනි දරුවා ලෙස උපත ලැබීය. ඔහුගේ පියා වන ජේම්ස් රණසිංහ ඉඩම් හිමියෙකු සහ වැවිලිකරුවෙකු වූ අතර එහිදී ඔහු ගම්මුලාදෑනියෙකු සහ ග්‍රාම පරිපාලන ලේකම්වරයෙකු ලෙසද සේවය කළේය. ඔහුගේ මව සීලවතී වලිමුණි, ගුරුවරියකි. ඩග්ලස් අධ්‍යාපනය ලැබුවේ කුරුණෑගල ශාන්ත ආනා විද්‍යාලයෙනි.<ref name= ranas>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2015/12/09/features/douglas-ranasinghe-wielding-dignity-and-fame | title=Douglas Ranasinghe: Wielding dignity and fame | work=Daily News| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු විද්‍යාලයේ සිංහල හා ඉංග්‍රීසි විවාද කණ්ඩායමේ චතුර කථිකයෙක්, බොක්සිං ක්‍රීඩකයෙක්, ශිෂ්‍යභට බලකායේ සාමාජිකයෙක් සහ මලල ක්‍රීඩකයෙක් ලෙස දස්කම් දැක්වීය. ඔහු ධාවන ශූරයකු ලෙස මීටර් 200 ඉසව්ව ජයගත් අතර කෙටිකතාකරුවෙක් ද විය.<ref name="story">{{Cite web |title=Douglas Ranasinghe in the story of Hunuwataye Kathawa |url=http://www.silumina.lk/2021/05/01/තරංග/හුණුවටයේ-කතාවේ-කෝප්%E2%80%8Dරල්-එදා-මෙදා-ආ-දුර-ඩග්ලස්-රණ%C2%ADසිංහ |archive-date=2021-06-04 |access-date=2021-06-04 |website=Silumina}}</ref> රණසිංහ යුවළට දරුවන් හත් දෙනෙක් සිටියහ.<ref name= drana /> පවුලේ වැඩිමලා වූ මල්කාන්ති ගුණරත්න ලේඛිකාවක්ද වූ අතර විවාහ වූයේ මරදාන රත්න පොත් ප්‍රකාශන සමාගමේ හිමිකරු එල්.ඒ. ගුණරත්න සමඟය. දෙවැන්නා රූපා කේමරත්න ඉංග්‍රීසි ගුරුවරියකි. තුන්වැන්නා ප්‍රේමා ශ්‍රීමතී ඉහළගම ප්‍රදේශයේ ගුරු අභ්‍යාස නිවාස අධිකාරිවරියක් ලෙස සේවය කළාය. පස්වැන්නා වැවිලිකරුවෙකු වන ලයනල් ය. චන්ද්‍රාර සිරිවර්ධන වරාය අධිකාරියේ සේවය කළ හයවැනි දරුවාය.<ref name="story" /> ලාබාලම දරුවා වන තිලකා රණසිංහ නිළියක් සහ නිවේදිකාවක් තිලකා රණසිංහ [[ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ]] වැඩ කළේය.<ref>{{cite web | url=https://www.tilaksblog.com/reminiscencing-on-kusum-peiris/ | title=Reminiscencing on Kusum Peiris | publisher=Tilak's Blog| access-date=1 October 2019}}</ref> තිලක විවාහ වී සිටියේ ගායක [[නාරද දිසාසේකර]] සමඟයි.<ref>{{cite web | url=https://www.gossiplankanews.com/2017/11/tilaka-ranasinghe-speaks.html | title=I was separated from Saranga's father because of drunkenness and incompatibility - Thilaka Ranasinghe | publisher=Daily Mirror | access-date=1 October 2019}}</ref> මෙම යුවළට එක් පුතෙක් සිටී. [[සාරංග දිසාසේකර]] වන ඔහු සිංහල සිනමාවේ සහ රූපවාහිනියේ ජනප්‍රිය නළුවෙක්, ගායකයෙක් හා නිවේදකයෙක් වේ.<ref>{{cite web | url=https://dirimaga.lk/විනෝදාස්වාද/කලාකරුවෙක්-වීම-ගැන-සතුටු/ | title=Happy to be an actor - Saranga | publisher=Dirimaga| access-date=1 October 2019}}</ref> සාරංග විවාහ වී සිටින්නේ ජනප්‍රිය නිළි [[දිනක්ෂි ප්‍රියසාද්]] සමඟයි. පාසලෙන් පසු ඔහු නීතිඥයෙකු වීමට උනන්දු වූ අතර නීති විද්‍යාලයට අයදුම් කළේය.<ref name= ranas /> කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔහු උප පොලිස් පරීක්ෂක තනතුරට අයදුම් කළේය.<ref name= drana /> ඔහු දෙවරක් අසාර්ථක වූ නමුත් තුන්වන උත්සාහයේදී සාර්ථක විය. පසුව ඔහු කළුතර පුහුණු පාඨමාලාවකට මාරු කරනු ලැබීය.<ref name= douglas>{{cite web | url=http://www.dailymirror.lk/article/Douglas-Ranasinghe-Second-to-none--143180.html | title=Douglas Ranasinghe: Second to none | publisher=Daily Mirror| access-date=1 October 2019}}</ref> රණසිංහ විවාහ වී සිටින්නේ සන්ධ්‍යා කුමාරි සමඟ වන අතර, මෙම යුවළට ශ්‍රීබෝධි ඉන්ද්‍රකීල නම් එක් පුතෙකු සිටී.<ref>{{cite web | url=http://gossip.hirufm.lk/34289/2019/06/douglas-ranasinghe.html| title=Douglas Ranasinghe interview | publisher=Hiru FM| access-date=1 October 2019}}</ref> ==වෘත්තීය ජීවිතය== ඩග්ලස් 1966 දී කුරුණෑගල සිට කොළඹට පැමිණියේ නාට්‍ය රචක සතිස්චන්ද්‍ර එදිරිසිංහ හමුවීමට ඔහුගේ සමීපතම ඥාතියෙකු වූ පීටර් අමරසිංහ ද සමඟය. ඊට පස්සේ පොලිස් සේවයේ සම්මුඛ පරීක්ෂණයකට එදිරිසිංහගෙන් චරිත සහතිකයක් ගත්තා. නමුත් එදිරිසිංහ ඩග්ලස්ව හෙන්රි ජයසේන ළඟට ගෙනාවේ ඔහුගේ නාට්‍යයට.<ref name="story" /> හෙන්රි ජයසේන විසින් රචිත ''හුණුවටයේ කතාව'' වේදිකා නාට්‍යයේ චරිතයට ඔහුව තෝරා ගන්නා ලදී.<ref name= douglas /> මෙය ඔහු නාට්‍ය ජීවිතයට යොමු කළේය. ඔහු හෙන්රි ජයසේනගේ ''අපට පුතේ මඟක් නැතේ''<ref>{{cite web | url=http://archives.dailynews.lk/2007/02/28/art05.asp | title=We come back to a storm | work=Daily News | access-date=1 October 2019}}</ref> සහ [[එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍ර]]ගේ ''හෝටබරි යුද්ධය'' ඇතුළු විචාරක පැසසුමට ලක් වූ වේදිකා නාට්‍ය රැසක රඟපෑවේය.<ref name= douglasran>{{cite web | url=http://www.pasanliya.co.uk/englishshow.php?id=5949#.XZLcQ-1R3IU | title=Douglas Ranasinghe: the actor of quiet dignity | publisher=Pasanliya| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු ''දුන්දු බෙරේ'', ''ජනේලය'', ''කුවේණි'', ''විවාහය'', ''දුක හීලෑ කිරීම'' සහ ''අහස් මාලිගා'' වැනි නාට්‍යවල ද පෙනී සිටියේය. ඔහුගේ අවසන් වේදිකා නාට්‍ය රංගනය වූයේ ''කුස පබාවතී'' ය.<ref name="story" /> ඔහුගේ ප්‍රථම සිනමා රංගනය 1970 වසරේ තිරගත වූ "අක්කර පහ" චිත්‍රපටිය හරහා සිදු වූවත් ඔහුගේ දෙවන චිත්‍රපටය වන ජී. ඩී එල් පෙරේරා අධ්‍යක්ෂණය කළ ''රෝමියෝ ජුලියට් කතාවක්'' ''අක්කර පහ''ට පෙර නිකුත් විය.<ref>{{cite web | url=https://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-douglas-ranasinghe-115.html | title=Douglas Ranasinghe filmography | publisher= Sinhala Cinema Database| access-date=1 October 2019}}</ref> ඔහු පෝල් සිල්ස් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද "භාවනා" කෙටි චිත්‍රපටයේ රඟපෑවේය.<ref name= ranas /> එම චිත්‍රපටය සමඟින් ඔහුට 1970/1971 [[බර්ලින් චිත්‍රපට උළෙල]] ඇතුළු වීමට හැකි විය.<ref name= douglas /> ඉන්පසු ඔහු ලන්ඩනයේ ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට පාසලේ තුන් අවුරුදු පාඨමාලාවකට සහභාගී වූ අතර එහිදී ඔහු "ඩාන්සින් ඩෙවිල්ස්" චිත්‍රපටයේ තිර රචනය ලිවීය.<ref name="story" /><ref name= douglasran /> පාඨමාලාවෙන් පසු, ඔහුට නැවතී සිටින ලෙසත්, ෂේක්ස්පියර් නිෂ්පාදන සඳහා සහභාගී වන ලෙසත් ලන්ඩන් චිත්‍රපට නිර්මාණ පාසල ඉල්ලා සිටියේය. කෙසේ වෙතත්, ඔහු එම යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කර ලංකාවට පැමිණියේය.<ref name= drana /> 1980 දශකයේ [[සුගතපාල ද සිල්වා]] නිෂ්පාදනය කළ “ගුවන් විදුලි රඟ මඩල” සහ “කෙටි කතා” වැඩසටහන්වල හඬ නළුවා විය. ගුවන්විදුලි ශබ්ද පරිපාලකයෙකු ලෙස ඔහු උසස් නාට්‍ය, විශේෂාංග සහ සංගීත වැඩසටහන් පටිගත කළේය. ඔහු පිළිවෙළින් ''රන්මසු උයන'' සහ ''සසර චක්‍ර'' ඇතුළු වේදිකා නාට්‍ය කිහිපයක් සහ රූපවාහිනී කතාමාලා කිහිපයක් අධ්‍යක්ෂණය කර ඇත.<ref name= drana /> රූපවාහිනී නළුවෙකු ලෙස ඔහු ''අවසඳ'', ''මාත මහළු වයස'', ''රන්මසු උයන'' සහ ''කලු හංසයෝ'' යන මාලා වල කැපී පෙනෙන චරිත නිරූපණය කළේය. ==ටෙලිනාට්ටය== * ''[[අලු බදුන]]'' * ''අහිමි'' * ''ආදරය ගින්දරක්'' * ''ඉසිවර අසපුව'' * ''තව දුරයි ජීවිතේ'' * ''වැහි පබලු සේල'' == References == {{Reflist}} ==External links== * [http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/10137-2019-05-24-09-23-117 සංගීතේ හින්දා මම හරි ජනප‍්‍රියයි - ඩග්ලස් රණසිංහ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190620040053/http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/10137-2019-05-24-09-23-117 |date=2019-06-20 }} * [http://archives.sarasaviya.lk/2016/01/28/?fn=sa16012811 එකල මගේ හොඳම මිතුරා වූයේ ඩග්ලස් රණසිංහය] {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:රණසිංහ, ඩග්ලස්}} [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික නළුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික අධ්‍යක්ෂවරු]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] 5ll5bhq6aflgyhsrjozev4lzazzb5v9 0 92798 751294 746644 2025-06-26T16:02:37Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපටකරණය */ 751294 wikitext text/x-wiki {{for|ශ්‍රී ලංකා ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයා|ගිහාන් ප්‍රනාන්දු (ක්‍රිකට් ක්‍රීඩක)}} {{short description|ශ්‍රී ලාංකේය නළුවෙකු සහ නාට්‍යකරුවෙකි}} {{Infobox person |name = ගිහාන් ප්‍රනාන්දු <br> Gihan Fernando |image = |image_size = |alt = |caption = |birth_date = {{Birth date and age|1967|8|30|mf=yes}} |birth_name = ගිහාන් ඒඩ්‍රියන් කැමිල් ප්‍රනාන්දු |birth_place = [[වත්තල]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] |death_date = |death_place = |death_cause = |nationality = ශ්‍රී ලාංකික |education = [[ද මැසනොඩ් විද්‍යාලය]] |years_active = 1990–වර්තමාන |party = |spouse = |children = |awards = |signature = |website = |footnotes = |occupation = නළුවෙක්, නාට්‍යකරුවෙක් }} '''ගිහාන් ඒඩ්‍රියන් කැමිල් ප්‍රනාන්දු''' (උපත 1967 අගෝස්තු 30), හෙවත් '''ගිහාන් ප්‍රනාන්දු''', යනු ශ්‍රී ලංකා සිනමාවේ, වේදිකාවේ සහ රූපවාහිනියේ නළුවෙක් වගේම නාට්‍ය රචකයෙක් සහ ගායකයෙකි.<ref>{{cite web | url=https://rateyourmusic.com/films/gihan_fernando/ | title=Gihan Fernando bio | publisher=Rate your music | access-date=25 April 2019}}</ref> නාට්‍යයේ සිට හාස්‍යය දක්වා ඉහළ බහුවිධ නළුවෙකු වන ප්‍රනාන්දු ශ්‍රී ලංකාවේ නාට්‍ය හා රූපවාහිනියේ ජනප්‍රියම නළුවෙකි.<ref name= gihan>{{cite web | url=http://www.sundaytimes.lk/170507/magazine/gihan-fernando-manifestation-of-an-exuberant-career-in-theatre-238926.html | title=Gihan Fernando: Manifestation of an exuberant career in theatre | publisher=Sunday Times | access-date=25 April 2019}}</ref> ==පෞද්ගලික ජීවිතය== ඔහු 1967 අගෝස්තු 30 වැනිදා රාගම ගලුදිපිට ග්‍රාමයේදී පවුලේ වැඩිමලා ලෙස උපත ලැබීය. ඔහුට බාල සහෝදරයෙක් සහ බාල සහෝදරියන් දෙදෙනෙක් සිටී. ඔහු [[කඳාන ද මැසනොද් විද්‍යාලය]] ආදි ශිෂ්‍යයෙකි.<ref name= gihanfer>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2017/04/28/entertainment/114345/one-actor-many-roles | title=One actor, many roles | work=Daily News | access-date=25 April 2019}}</ref> පාසැලේදී, ඔහු [[පාපන්දු]] දක්ෂ ශිෂ්‍යයෙක් විය.<ref name= gihan /> නාට්‍ය කලාවට පිවිසීමට පෙර ඔහු විශ්වවිද්‍යාල අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයකු ලෙස කටයුතු කළේය.<ref>{{Cite web |title=I wanted to be a professional actor while studying acting: Gihan Fernando |url=http://www.silumina.lk/2021/04/03/රසඳුන/වෘත්තීය-නළුවෙක්-වෙන්න-හිතුවේ-රංගනය-හදාරද්දී |archive-date=2021-06-04 |access-date=2021-06-04 |website=Silumina}}</ref> ==වෘත්තීය ජීවිතය== පාසල් අධ්‍යාපනය අවසන් කිරීමෙන් පසු ඔහු සමාගමක සේවය කරමින් බ්‍රිටිෂ් කවුන්සිලය හරහා විදේශීය නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂවරුන් ගණනාවක් යටතේ නාට්‍ය පිළිබඳ හැදෑරීය.<ref name= gihanfer /> 1998 දී ඔහු තවත් සහෘද නළු අසේල ජයකොඩි සමඟ ප්‍රවීණ රංගවේදී ජයලාල් රෝහණ විසින් පවත්වන ලද වැඩමුළුවකට ගියේය. ඊට පස්සේ දෙන්නටම රෝහණගේ ‘‘භූතවේෂ’’ වේදිකා නාට්‍යයේ රඟපාන්න වාසනාව ලැබුණි.<ref>{{cite web | url=http://gossips.lkactress.com/2011/12/06/asela-jayakody-passed-away/ | title=Asela Jayakody passed Away | publisher=lkactress| access-date=5 July 2019}}</ref> [[සෝමලතා සුබසිංහ]], කේ.බී. හේරත්, රාජිත දිසානායක, රවීන්ද්‍ර ආරියරත්න සහ [[ධර්මප්‍රිය ඩයස්]] යටතේ වේදිකා නාට්‍යවල රඟපාන්නට ඔහුට අවස්ථාව ලැබුණි. 1990 වසරේ යොවුන් නාට්‍ය උළෙලේ හොඳම නළුවාට හිමි සම්මානය රොයිස්ටන් ජූඩ්ගේ ‘‘රංගහල’’ නාට්‍යයේ රඟපෑම වෙනුවෙන් ඔහුට හිමි විය.<ref name= gihan25>{{cite web | url=http://www.sundaytimes.lk/160327/magazine/television-is-not-an-art-but-a-business-187244.html | title=Television is not an art but a business | publisher=Sunday Times | access-date=25 July 2019}}</ref> ඉන්පසු වත්තල කට්‌ටිය බැනරය යටතේ වත්තල ප්‍රදේශයේ පිහිටුවා ගත් නාට්‍ය කණ්ඩායමක් විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද ‘‘මැක්බත්’’ හි රඟපෑවේය. ඔහුගේ මංගල රූපවාහිනී රංගනය 1998 දී නාලන් මෙන්ඩිස් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද ''හිරු කුමාරි'' හරහා සිදු විය.<ref name= gihan /> කුමාර තිරිමාදුර සමඟ ප්‍රනාන්දු ''ගිහ සහ කුම'' වේදිකා නාට්‍යයක නිරත විය. 2016 දී ඔහු සිය රංගන දිවියේ රිදී ජුබිලිය සැමරීම සඳහා ''මා දකින මාමා'' නමින් නාට්‍ය උළෙලක් සංවිධානය කළේය. එය 2016 මාර්තු 31 සිට අප්‍රේල් 3 දක්වා කොළඹ ලයනල් වෙන්ඩ්ට් රඟහලේදී උත්සව රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක් සහ නැගී සිටීමේ සංදර්ශනයකින් අවසන් විය.<ref name= gihan /><ref name= gihan25 /> ඔහු හිරු එෆ්.එම්. හි "චන්න කින්නරාවි" ගුවන් විදුලි ටෙලිනාට්‍යයට ද හඬ කැවීම් වලට දායක වන අතර සහ රන්වන් එෆ්.එම්. හි ''පාරදිගේ'' වැඩසටහනටද දායක විය.<ref>{{cite web | url=http://gossip.hirufm.lk/english/1746/2016/03/this-my-real-tummy-actor-gihan-fernando-reveals-to-hiru-gossip-in-exclusive-interview.html | title=This is my real tummy - Gihan Fernando | publisher=Hiru FM | access-date=25 July 2019}}</ref> ඔහු දැනට නව පරපුර වෙනුවෙන් බම්බලපිටියේ ‘‘හිට් ඇක්ට්’’ නමින් රංගන පාසලක් පවත්වාගෙන යයි.<ref>{{cite web | url=http://www.silumina.lk/2019/07/20/රසඳුන/තරු-තොරතුරු | title=With stars | publisher=Silumina | access-date=25 July 2019}}</ref> ප්‍රනාන්දු සිය සිනමා ජීවිතය ආරම්භ කළේ 1996 වසරේ වින්ස්ටන් අජිත් ප්‍රනාන්දු විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද “සීරුවෙන් සිටින්” චිත්‍රපටයේ සුළු චරිතයකිනි.<ref>{{cite web | url=https://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-gihan-fernando-131.html | title=Gihan Fernando - ගිහාන් ෆර්නැන්ඩෝ films | publisher=Sinhala Cinema Database| access-date=25 April 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/name/nm9433015/ | title=Gihan Fernando filmography | publisher=IMDb | access-date=25 July 2019}}</ref> ==චිත්‍රපටකරණය== {| class="wikitable" |- ! වසර !! චිත්‍රපටය !! භූමිකාව !! Ref. |- | 1996 ||''සීරුවෙන් සිටින්'' || || |- | 2003 ||''[[සොඳුරු දඩබිම]]'' || නඩු පවරන්නා || <ref>{{cite web |url=http://www.island.lk/2003/08/17/leisur08.html |title=Sonduru Dadabima |publisher=The Island |access-date=11 March 2017}}</ref> |- | 2011 ||''[[ගාමනී]]'' || ඇමති ලේකම් || <ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/title/tt2410798/ | title=Gamani (2011) | publisher=IMDB | access-date=25 February 2017}}</ref> |- | 2014 ||''[[කෝ මාර්ක් නෝ මාර්ක්]]'' || ලුවී || <ref>{{cite web | url=http://www.nfc.gov.lk/films/ko-mark-no-mark-98/ | title=Ko Mark No Mark | publisher=Sri Lanka Cinema History | access-date=26 February 2017}}</ref> |- | 2015 ||''[[ස්පන්ධන]]'' || සාලිය ඉරුගල්බණ්ඩාර || <ref>{{cite web | url=http://www.nfc.gov.lk/films/spandana-107/ | title=Spandana | publisher=National Film Corporation of Sri Lanka | access-date=3 October 2016}}</ref> |- | 2019 ||''[[ජනාධිපති සුපර් ස්ටාර්]]'' || වැඩසටහන් පූරක || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/08/8092/හතර-දෙනෙකු-තරග-වදින-ජනාධිපති-වේදිකාව-ප්‍රසිඩන්ට්-සුපර්-ස්ටාර් |title=The presidential stage where four people are competing |publisher=Sarasaviya |access-date=10 August 2019}}</ref> |- | 2020 ||''[[ද නිවුස්පේපර්]]'' || සෙනරත් ඉද්දමල්ගොඩ || <ref>{{cite web | url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2018/11/08/573/මාධ්%E2%80%8Dය-අසාධාරණත්වයට-එරෙහිව-යුක්තිය-සොයා-යන-මිතුරන් | title=Friends who seek justice against media injustice | publisher=Sarasaviya | access-date=1 July 2020}}</ref> |- | 2021 || ''[[කවුරුත් දන්නේ නෑ]]'' || || <ref>{{cite web | url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/daily-mirror-sri-lanka/20190527/283038351017776 | title=Kawuruwath Danne Nehe | publisher=Daily Mirror | access-date=18 August 2019}}</ref> |- | 2022 ||''[[හිතුමතේ ජීවිතේ]]'' || ගස්තාන් |- | 2023 ||''[[කතුරු මිතුරු]]'' || || <ref>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2018/08/29/tc/160957/anora-eager-reveal-her-secret | title=Anora eager to reveal her secret| work=Daily News | access-date=3 October 2016}}</ref> |- | 2025 ||''[[රාණි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/15/8300/හොඳම-ගොවියා-තේරීමේ-මහා-තරඟය |title=Who is the best farmer? |publisher=Sarasaviya |access-date=15 August 2019}}</ref> |- | 2025 ||''[[කාසි වාසි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/10/31/11592/ප්‍රේමය-සහ-වෛරය-අතර-දෝලනය-වන |title=The oscillation between love and hate – plot of Nim Him |publisher=Sarasaviya |access-date=31 October 2019}}</ref> |- | TBD ||'නිම් හිම්'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/03/19/17384/කිසිදු-කතුරකින්-කපා-දැමිය-නොහැකි-මිතුරුකම |title=Friendship that cannot be cut with any scissors |publisher=Sarasaviya |access-date=25 March 2020}}</ref> |} ==සම්මාන== ඔහු දේශීය වේදිකා නාට්‍ය උළෙලවල් සහ රූපවාහිනී උත්සවවලදී සම්මාන කිහිපයක් දිනා ඇත.<ref>{{cite web | url=https://english.mirrorarts.lk/news/624-mata-erehiwa-mama-me-vs-i-publication-of-an-original-theatre-script-and-its-english-translation | title='Mata Erehiwa Mama' & 'ME Vs I' : Publications | publisher=Mirror Arts | access-date=25 July 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=http://archives.sundayobserver.lk/2016/06/12/spe105.pdf | title=12th Annual Raigam Tele Awards | publisher=Sunday Observer | access-date=25 July 2019}}</ref><ref>{{cite web|title=Raigam Tele'es 2015 award winners|url=http://www.sarasaviya.lk/2016/06/09/?fn=sa16060915|publisher=Sarasaviya|access-date=2019-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20180318010159/http://www.sarasaviya.lk/2016/06/09/?fn=sa16060915|archive-date=2018-03-18|url-status=dead}}</ref> ===යෞවන නාට්‍ය උළෙල=== {{Awards table}} |- || 1990 ||| ''රගහල'' || හොඳම නළුවා || {{won}} {{End}} ===රාජ්‍ය නාට්‍ය උළෙල=== {{Awards table}} |- || 2001 ||| ''මට එරෙහිව මම'' || හොඳම සහය නළුවා || {{won}} {{End}} ===රයිගම් ටෙලීස්=== {{Awards table}} |- || 2016 ||| ''[[දස්කොන්]]'' || හොඳම සහය නළුවා || {{won}} {{End}} ==References== {{reflist|30em}} ==External links== * [http://papper.gossiplankahotnews.com/2014/05/gihan-fernando.html රතු කට්ට පන්න ගන්නෙම නැහැ] * [https://sathhanda.lk/art/1779-2016-03-28-05-41-51 ‘මම දකින මම’ තුළින් ඔබ දකින ඔබත් දකින්න - ප‍්‍රවීණ රංගන ශිල්පී ගිහාන් ප‍්‍රනාන්දු] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190724063706/https://sathhanda.lk/art/1779-2016-03-28-05-41-51 |date=2019-07-24 }} * [http://sithmalyaya.com/index.php?page=gossip&cat=stars&id=9 තරුවලට ගොඩක් කල් බබළන්න බෑ] {{authority control}} {{DEFAULTSORT:ප්‍රනාන්දු, ගිහාන්}} [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික නළුවෝ]] [[Category:සිනමාවේ හාස්‍ය නළුවෝ]] [[Category:ශ්‍රී ලාංකික හාස්‍ය නළුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] mukohgjhouws5n42pdczzwsuam1a17z 751295 751294 2025-06-26T16:03:16Z 61.245.161.97 /* චිත්‍රපටකරණය */ 751295 wikitext text/x-wiki {{for|ශ්‍රී ලංකා ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයා|ගිහාන් ප්‍රනාන්දු (ක්‍රිකට් ක්‍රීඩක)}} {{short description|ශ්‍රී ලාංකේය නළුවෙකු සහ නාට්‍යකරුවෙකි}} {{Infobox person |name = ගිහාන් ප්‍රනාන්දු <br> Gihan Fernando |image = |image_size = |alt = |caption = |birth_date = {{Birth date and age|1967|8|30|mf=yes}} |birth_name = ගිහාන් ඒඩ්‍රියන් කැමිල් ප්‍රනාන්දු |birth_place = [[වත්තල]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] |death_date = |death_place = |death_cause = |nationality = ශ්‍රී ලාංකික |education = [[ද මැසනොඩ් විද්‍යාලය]] |years_active = 1990–වර්තමාන |party = |spouse = |children = |awards = |signature = |website = |footnotes = |occupation = නළුවෙක්, නාට්‍යකරුවෙක් }} '''ගිහාන් ඒඩ්‍රියන් කැමිල් ප්‍රනාන්දු''' (උපත 1967 අගෝස්තු 30), හෙවත් '''ගිහාන් ප්‍රනාන්දු''', යනු ශ්‍රී ලංකා සිනමාවේ, වේදිකාවේ සහ රූපවාහිනියේ නළුවෙක් වගේම නාට්‍ය රචකයෙක් සහ ගායකයෙකි.<ref>{{cite web | url=https://rateyourmusic.com/films/gihan_fernando/ | title=Gihan Fernando bio | publisher=Rate your music | access-date=25 April 2019}}</ref> නාට්‍යයේ සිට හාස්‍යය දක්වා ඉහළ බහුවිධ නළුවෙකු වන ප්‍රනාන්දු ශ්‍රී ලංකාවේ නාට්‍ය හා රූපවාහිනියේ ජනප්‍රියම නළුවෙකි.<ref name= gihan>{{cite web | url=http://www.sundaytimes.lk/170507/magazine/gihan-fernando-manifestation-of-an-exuberant-career-in-theatre-238926.html | title=Gihan Fernando: Manifestation of an exuberant career in theatre | publisher=Sunday Times | access-date=25 April 2019}}</ref> ==පෞද්ගලික ජීවිතය== ඔහු 1967 අගෝස්තු 30 වැනිදා රාගම ගලුදිපිට ග්‍රාමයේදී පවුලේ වැඩිමලා ලෙස උපත ලැබීය. ඔහුට බාල සහෝදරයෙක් සහ බාල සහෝදරියන් දෙදෙනෙක් සිටී. ඔහු [[කඳාන ද මැසනොද් විද්‍යාලය]] ආදි ශිෂ්‍යයෙකි.<ref name= gihanfer>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2017/04/28/entertainment/114345/one-actor-many-roles | title=One actor, many roles | work=Daily News | access-date=25 April 2019}}</ref> පාසැලේදී, ඔහු [[පාපන්දු]] දක්ෂ ශිෂ්‍යයෙක් විය.<ref name= gihan /> නාට්‍ය කලාවට පිවිසීමට පෙර ඔහු විශ්වවිද්‍යාල අනධ්‍යයන කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයකු ලෙස කටයුතු කළේය.<ref>{{Cite web |title=I wanted to be a professional actor while studying acting: Gihan Fernando |url=http://www.silumina.lk/2021/04/03/රසඳුන/වෘත්තීය-නළුවෙක්-වෙන්න-හිතුවේ-රංගනය-හදාරද්දී |archive-date=2021-06-04 |access-date=2021-06-04 |website=Silumina}}</ref> ==වෘත්තීය ජීවිතය== පාසල් අධ්‍යාපනය අවසන් කිරීමෙන් පසු ඔහු සමාගමක සේවය කරමින් බ්‍රිටිෂ් කවුන්සිලය හරහා විදේශීය නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂවරුන් ගණනාවක් යටතේ නාට්‍ය පිළිබඳ හැදෑරීය.<ref name= gihanfer /> 1998 දී ඔහු තවත් සහෘද නළු අසේල ජයකොඩි සමඟ ප්‍රවීණ රංගවේදී ජයලාල් රෝහණ විසින් පවත්වන ලද වැඩමුළුවකට ගියේය. ඊට පස්සේ දෙන්නටම රෝහණගේ ‘‘භූතවේෂ’’ වේදිකා නාට්‍යයේ රඟපාන්න වාසනාව ලැබුණි.<ref>{{cite web | url=http://gossips.lkactress.com/2011/12/06/asela-jayakody-passed-away/ | title=Asela Jayakody passed Away | publisher=lkactress| access-date=5 July 2019}}</ref> [[සෝමලතා සුබසිංහ]], කේ.බී. හේරත්, රාජිත දිසානායක, රවීන්ද්‍ර ආරියරත්න සහ [[ධර්මප්‍රිය ඩයස්]] යටතේ වේදිකා නාට්‍යවල රඟපාන්නට ඔහුට අවස්ථාව ලැබුණි. 1990 වසරේ යොවුන් නාට්‍ය උළෙලේ හොඳම නළුවාට හිමි සම්මානය රොයිස්ටන් ජූඩ්ගේ ‘‘රංගහල’’ නාට්‍යයේ රඟපෑම වෙනුවෙන් ඔහුට හිමි විය.<ref name= gihan25>{{cite web | url=http://www.sundaytimes.lk/160327/magazine/television-is-not-an-art-but-a-business-187244.html | title=Television is not an art but a business | publisher=Sunday Times | access-date=25 July 2019}}</ref> ඉන්පසු වත්තල කට්‌ටිය බැනරය යටතේ වත්තල ප්‍රදේශයේ පිහිටුවා ගත් නාට්‍ය කණ්ඩායමක් විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලද ‘‘මැක්බත්’’ හි රඟපෑවේය. ඔහුගේ මංගල රූපවාහිනී රංගනය 1998 දී නාලන් මෙන්ඩිස් විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද ''හිරු කුමාරි'' හරහා සිදු විය.<ref name= gihan /> කුමාර තිරිමාදුර සමඟ ප්‍රනාන්දු ''ගිහ සහ කුම'' වේදිකා නාට්‍යයක නිරත විය. 2016 දී ඔහු සිය රංගන දිවියේ රිදී ජුබිලිය සැමරීම සඳහා ''මා දකින මාමා'' නමින් නාට්‍ය උළෙලක් සංවිධානය කළේය. එය 2016 මාර්තු 31 සිට අප්‍රේල් 3 දක්වා කොළඹ ලයනල් වෙන්ඩ්ට් රඟහලේදී උත්සව රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහයක් සහ නැගී සිටීමේ සංදර්ශනයකින් අවසන් විය.<ref name= gihan /><ref name= gihan25 /> ඔහු හිරු එෆ්.එම්. හි "චන්න කින්නරාවි" ගුවන් විදුලි ටෙලිනාට්‍යයට ද හඬ කැවීම් වලට දායක වන අතර සහ රන්වන් එෆ්.එම්. හි ''පාරදිගේ'' වැඩසටහනටද දායක විය.<ref>{{cite web | url=http://gossip.hirufm.lk/english/1746/2016/03/this-my-real-tummy-actor-gihan-fernando-reveals-to-hiru-gossip-in-exclusive-interview.html | title=This is my real tummy - Gihan Fernando | publisher=Hiru FM | access-date=25 July 2019}}</ref> ඔහු දැනට නව පරපුර වෙනුවෙන් බම්බලපිටියේ ‘‘හිට් ඇක්ට්’’ නමින් රංගන පාසලක් පවත්වාගෙන යයි.<ref>{{cite web | url=http://www.silumina.lk/2019/07/20/රසඳුන/තරු-තොරතුරු | title=With stars | publisher=Silumina | access-date=25 July 2019}}</ref> ප්‍රනාන්දු සිය සිනමා ජීවිතය ආරම්භ කළේ 1996 වසරේ වින්ස්ටන් අජිත් ප්‍රනාන්දු විසින් අධ්‍යක්ෂණය කරන ලද “සීරුවෙන් සිටින්” චිත්‍රපටයේ සුළු චරිතයකිනි.<ref>{{cite web | url=https://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-gihan-fernando-131.html | title=Gihan Fernando - ගිහාන් ෆර්නැන්ඩෝ films | publisher=Sinhala Cinema Database| access-date=25 April 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/name/nm9433015/ | title=Gihan Fernando filmography | publisher=IMDb | access-date=25 July 2019}}</ref> ==චිත්‍රපටකරණය== {| class="wikitable" |- ! වසර !! චිත්‍රපටය !! භූමිකාව !! Ref. |- | 1996 ||''සීරුවෙන් සිටින්'' || || |- | 2003 ||''[[සොඳුරු දඩබිම]]'' || නඩු පවරන්නා || <ref>{{cite web |url=http://www.island.lk/2003/08/17/leisur08.html |title=Sonduru Dadabima |publisher=The Island |access-date=11 March 2017}}</ref> |- | 2011 ||''[[ගාමනී]]'' || ඇමති ලේකම් || <ref>{{cite web | url=https://www.imdb.com/title/tt2410798/ | title=Gamani (2011) | publisher=IMDB | access-date=25 February 2017}}</ref> |- | 2014 ||''[[කෝ මාර්ක් නෝ මාර්ක්]]'' || ලුවී || <ref>{{cite web | url=http://www.nfc.gov.lk/films/ko-mark-no-mark-98/ | title=Ko Mark No Mark | publisher=Sri Lanka Cinema History | access-date=26 February 2017}}</ref> |- | 2015 ||''[[ස්පන්ධන]]'' || සාලිය ඉරුගල්බණ්ඩාර || <ref>{{cite web | url=http://www.nfc.gov.lk/films/spandana-107/ | title=Spandana | publisher=National Film Corporation of Sri Lanka | access-date=3 October 2016}}</ref> |- | 2019 ||''[[ජනාධිපති සුපර් ස්ටාර්]]'' || වැඩසටහන් පූරක || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/08/8092/හතර-දෙනෙකු-තරග-වදින-ජනාධිපති-වේදිකාව-ප්‍රසිඩන්ට්-සුපර්-ස්ටාර් |title=The presidential stage where four people are competing |publisher=Sarasaviya |access-date=10 August 2019}}</ref> |- | 2020 ||''[[ද නිවුස්පේපර්]]'' || සෙනරත් ඉද්දමල්ගොඩ || <ref>{{cite web | url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2018/11/08/573/මාධ්%E2%80%8Dය-අසාධාරණත්වයට-එරෙහිව-යුක්තිය-සොයා-යන-මිතුරන් | title=Friends who seek justice against media injustice | publisher=Sarasaviya | access-date=1 July 2020}}</ref> |- | 2021 || ''[[කවුරුත් දන්නේ නෑ]]'' || || <ref>{{cite web | url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/daily-mirror-sri-lanka/20190527/283038351017776 | title=Kawuruwath Danne Nehe | publisher=Daily Mirror | access-date=18 August 2019}}</ref> |- | 2022 ||''[[හිතුමතේ ජීවිතේ]]'' || ගස්තාන් |- | 2023 ||''[[කතුරු මිතුරු]]'' || || <ref>{{cite web | url=http://www.dailynews.lk/2018/08/29/tc/160957/anora-eager-reveal-her-secret | title=Anora eager to reveal her secret| work=Daily News | access-date=3 October 2016}}</ref> |- | 2025 ||''[[රාණි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/15/8300/හොඳම-ගොවියා-තේරීමේ-මහා-තරඟය |title=Who is the best farmer? |publisher=Sarasaviya |access-date=15 August 2019}}</ref> |- | 2025 ||''[[කාසි වාසි]]'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/10/31/11592/ප්‍රේමය-සහ-වෛරය-අතර-දෝලනය-වන |title=The oscillation between love and hate – plot of Nim Him |publisher=Sarasaviya |access-date=31 October 2019}}</ref> |- | TBD ||''නිම් හිම්'' || || <ref>{{cite web |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/03/19/17384/කිසිදු-කතුරකින්-කපා-දැමිය-නොහැකි-මිතුරුකම |title=Friendship that cannot be cut with any scissors |publisher=Sarasaviya |access-date=25 March 2020}}</ref> |} ==සම්මාන== ඔහු දේශීය වේදිකා නාට්‍ය උළෙලවල් සහ රූපවාහිනී උත්සවවලදී සම්මාන කිහිපයක් දිනා ඇත.<ref>{{cite web | url=https://english.mirrorarts.lk/news/624-mata-erehiwa-mama-me-vs-i-publication-of-an-original-theatre-script-and-its-english-translation | title='Mata Erehiwa Mama' & 'ME Vs I' : Publications | publisher=Mirror Arts | access-date=25 July 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=http://archives.sundayobserver.lk/2016/06/12/spe105.pdf | title=12th Annual Raigam Tele Awards | publisher=Sunday Observer | access-date=25 July 2019}}</ref><ref>{{cite web|title=Raigam Tele'es 2015 award winners|url=http://www.sarasaviya.lk/2016/06/09/?fn=sa16060915|publisher=Sarasaviya|access-date=2019-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20180318010159/http://www.sarasaviya.lk/2016/06/09/?fn=sa16060915|archive-date=2018-03-18|url-status=dead}}</ref> ===යෞවන නාට්‍ය උළෙල=== {{Awards table}} |- || 1990 ||| ''රගහල'' || හොඳම නළුවා || {{won}} {{End}} ===රාජ්‍ය නාට්‍ය උළෙල=== {{Awards table}} |- || 2001 ||| ''මට එරෙහිව මම'' || හොඳම සහය නළුවා || {{won}} {{End}} ===රයිගම් ටෙලීස්=== {{Awards table}} |- || 2016 ||| ''[[දස්කොන්]]'' || හොඳම සහය නළුවා || {{won}} {{End}} ==References== {{reflist|30em}} ==External links== * [http://papper.gossiplankahotnews.com/2014/05/gihan-fernando.html රතු කට්ට පන්න ගන්නෙම නැහැ] * [https://sathhanda.lk/art/1779-2016-03-28-05-41-51 ‘මම දකින මම’ තුළින් ඔබ දකින ඔබත් දකින්න - ප‍්‍රවීණ රංගන ශිල්පී ගිහාන් ප‍්‍රනාන්දු] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190724063706/https://sathhanda.lk/art/1779-2016-03-28-05-41-51 |date=2019-07-24 }} * [http://sithmalyaya.com/index.php?page=gossip&cat=stars&id=9 තරුවලට ගොඩක් කල් බබළන්න බෑ] {{authority control}} {{DEFAULTSORT:ප්‍රනාන්දු, ගිහාන්}} [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික නළුවෝ]] [[Category:සිනමාවේ හාස්‍ය නළුවෝ]] [[Category:ශ්‍රී ලාංකික හාස්‍ය නළුවෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ජනයා]] 4auwyk4fahq3qz8nma9dav2jk72q0w5 0 93614 751309 501762 2025-06-26T17:37:11Z Stepan Sychev (Baldi) 73676 751309 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = බයිකොනූර් | native_name = {{native name|kk|Baiqoŋyr/Байқоныр}}<br/>{{native name|ru|Байконур}} | motto = | image_skyline = Baikonuriss.jpg | image_caption = An aerial view of Baikonur | image_flag = Флаг города Байконур.svg | image_seal = Coat of arms Baikonur.svg | image_map = | map_caption = | pushpin_map = Kazakhstan#Asia | pushpin_label_position = bottom | pushpin_mapsize = 280 | pushpin_map_caption = Location in Kazakhstan | subdivision_type = [[Countries of the world|Country]] | subdivision_type1 = [[Regions of Kazakhstan|City]] | subdivision_type2 = | subdivision_name = {{flag|Kazakhstan}}<br />{{flag|Russia}} {{small|(administered)}} | subdivision_name1 = | subdivision_name2 = | established_title = | established_date = | established_title2 = Founded | established_date2 = 1955 | established_title3 = Incorporated ([[city]]) | established_date3 = 1966 | government_type = Busygin Konstantin Dmitrievich | leader_title = | leader_name = | area_total_km2 = 57 | population_as_of = 2020 | population_footnotes = <ref>{{Cite web|url=https://www.stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT355258|title=Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2020 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=27 April 2020}}</ref> | population_total = 39341 | population_urban = | population_metro = | population_density_km2 = auto | timezone = [[UTC+5]]<ref>[http://www.baikonuradm.ru/index.php?mod=all/news&ID=7130 On the time change in the city of Baikonur and Kyzylorda region], Administration of the city of Baikonur, 13 December 2018 {{in lang|ru}}.</ref> | timezone_DST = | utc_offset_DST = | coordinates = {{coord|45|37|0|N|63|19|0|E|region:KZ|display=inline,title}} | elevation_m = 100 | elevation_footnotes = | postal_code_type = [[Postal code]] | postal_code = 710501 | area_code = +7 73622 | registration_plate = N, 11 ({{flagicon|Kazakhstan}}), 94 ({{flagicon|Russia}}) | blank1_name = [[Köppen climate classification|Climate]] | blank1_info = [[Cold desert climate|BWk]] | website = {{Official URL}} | footnotes = }} '''බයිකොනූර්''' ({{lang-kk|Байқоңыр}}, {{lang|kk-Latn|Baiqoŋyr}}; {{lang-ru|Байконур|translit=Baykonur}}), යනු කලින් ලෙනින්ස්ක් ලෙස හඳුන්වන ලද, [[කසකස්තානය|කසකස්තානයේ]], සිර් දර්යා ගඟේ උතුරු ඉවුරේ පිහිටි [[රුසියාව]] විසින් බද්දට ගෙන පරිපාලනය කරනු ලබන නගරයකි. එය [[බයිකොනූර් කොස්මොඩ්‍රෝමය]] සඳහා සේවය කිරීම සඳහා ඉදිකරන ලද අතර රුසියානු ජනාධිපති [[බොරිස් යෙල්ට්සින්]] විසින් 1995 දෙසැම්බර් 20 වන දින නිල වශයෙන් බයිකොනූර් ලෙස නම් කරන ලදී. සෝවියට් සමයේදී, එය සමහර විට තාරකා නගරය යන අදහස ඇති Zvezdograd (Звездоград) යන රුසියානු නමින් හඳුන්වනු ලැබීය. ==මූලාශ්‍ර== {{reflist}} ==භාහිර සබැඳි== * {{Commons-inline}} * [http://www.russianspaceweb.com/baikonur_town.html බයිකොනූර් නගරය] * {{Wikivoyage-inline|Baikonur|බයිකොනූර්}} {{Authority control}} jx46m5g0hztwg18fyv98g1do48t714k 0 99635 751296 751064 2025-06-26T16:03:21Z IDB.S 52205 සංස්කරණය 751296 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව ආගමික චරිතාපදාන | name = උඩුගම රතනපාල හිමි | image = | caption = | birthname = | alias = | dharma_name = අතිපූජ්‍ය හිමි උඩුගම ශ්‍රී ධම්මදස්සි රතනපාල බුද්ධරක්ඛිත මහානායක හිමි | birth_date = {{Birth date|1893|6|2}} | birth_place = උඩුගම, [[කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කය]] | death_date = {{Death date and age|1970|02|09|1893|6|2}} | nationality = [[ශ්‍රී ලාංකික]] | religion = [[බුද්ධාගම]] | school = [[ථේරවාද]] | lineage = [[සියම් නිකායේ]] අස්ගිරි පාර්ශවය | title = අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ මහානායක | education = *උඩුගම බුලුපිටිය රජයේ විද්‍යාලය *මහනුවර ත්‍රිත්ව විද්‍යාලය | spouse = | partner = | children = | father = උඩුගම ජයසුන්දර මුදියන්සේලාගේ ගම්පති නිළමේතුමා | mother = ඩිංගිරි මැණිකේ ජයසුන්දර කුමාරිහාමි }} '''උඩුගම රතනපාල හිමි''' යනු [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] [[භික්‍ෂූහූ|බෞද්ධ භික්ෂුවක්]] වූ අතර, [[සියම් නිකායේ අස්ගිරි පාර්ශවය|අස්ගිරි පාර්ශවයේ]] 17 වන [[Mahanayaka|මහානායක]] හිමි විය. 1893 ජූනි මස 2 දා [[කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කය|කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ]] පොතුහැර උඩුගම ගමේ උපත ලැබූ අතර උන්වහන්සේගේ පියා වූයේ උඩුගම ජයසුන්දර මුදියන්සේලාගේ ගම්පති නිළමේතුමා වූ අතර, මව වූයේ ඩිංගිරි මැණිකේ ජයසුන්දර කුමාරිහාමිය. උඩුගම බුලුපිටිය රජයේ විද්‍යාලය හා මහනුවර ත්‍රිත්ව විද්‍යාලය<ref>{{Cite web |date=17 March 1972 |title=Centenary Number, Trinity College, Kandy, 1872–1972 |url=https://noolaham.net/project/904/90301/90301.pdf |url-status= |archive-url=https://web.archive.org/web/20240808231314/https://noolaham.net/project/904/90301/90301.pdf |archive-date=8 August 2024 |access-date=26 June 2025 |website=noolaham.net|page=441}}</ref> යන පාසල්වලින් ගිහි අධ්‍යාපනය ලැබූ උන්වහන්සේ 1909 දී උඩුගම ගුණරතන හිමියන් යටතේ පැවිදි විය. බොරලැස්ගමුව පරමධම්මචේතිය පිරිවෙනින් පැවිදි අධ්‍යාපනය ලැබූ උන්වහන්සේ වලානේ පඤ්ඤාතිස්ස හා ලෙනදොර ධම්මරක්ඛිත හිමිවරුන්ගෙන් ඉගෙනුම ලැබිය. 1915 දී අඹගස්වැව ශ්‍රී ධම්මපාල රතනජෝති මහානාහිමියන්ගේ උපාධ්‍යායත්වයෙන් ගලගෙදර ශ්‍රී ගුණරතන හා වැල්ලව ශ්‍රී අත්ථදස්සි හිමිවරුන්ගේ ආචාර්යත්වයෙන් උපසම්පදාව ලැබිය. පොතුහැර ශ්‍රී ‍රතනපාල මහානාහිමියන්ගේ සඟ පෙළපත නියෝජනය කල උන්වහන්සේ 1921 වසරේදී දළඳා තේවාමුරයට පත්වූ අතර, මුල්ලේගම ගුණරතන මහානාහිමියන් විසින් කාරක සභාවට පත් කලේය. 1941 දී රන්ගිරි [[දඹුල්ල රජමහා විහාරය|දඹුල්ල රජමහා විහාරයේ]] අධිපති ධුරයට පත්වූ උන්වහන්සේ සිය පැවිදි ආචාර්යයන්වහන්සේගේ අපවත්වීමෙන් පසු කටුගස්තොට ලියන්ගස්තැන්න, අනුරාගල, මැල්සිරිපුර තලංගමුව යන විහාරයන්හි අධිපති ධුරයට පත්විය. 1955 දී අනුනායක ධුරයට පත්වූ උන්වහන්සේ 1966 වසරේ අගෝස්තු 18 දා අස්ගිරි පාර්ශ්වයේ මහානාහිමි ලෙස තේරි පත්විය. උන්වහන්සේ පොතුහැර සඟ පරම්පරාව නියෝජනය කරමින් අස්ගිරි මහානාහිමි ධුරයට පත්වූ තුන්වෙනි ස්වාමින්වහන්සේ ලෙස ඉතිහාසයට එක්විය. 1999 වසරේදී මහානාහිමි ධුරයට පත්වූ උඩුගම බුද්ධරක්ඛිත මහානාහිමි හා කාරක සභික වඳුරාගල රතනජෝති හිමියන්උන්වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය හිමිවරුන්ය. 1970 වසරේ පෙබරවාරි 09 දා උන්වහන්සේ අපවත්විය. == මූලාශ්‍ර == <references responsive="1"></references> == බාහිර සබැඳි == 1e375z8na7rtp69ltk2haockt4cmtdx 0 158590 751675 730710 2025-06-27T11:35:23Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751675 wikitext text/x-wiki ටැන්ගානිකාගේ නිදහස (1961) සහ සැන්සිබාර් (1964) සමඟ ඒකාබද්ධ වීමෙන් පසුව, ටැන්සානියා ප්‍රාන්තය පිහිටුවීමට තුඩු දුන්, ජනාධිපති ජුලියස් නියරේරේ නව රටේ පුරවැසියන් සඳහා ජාතික අනන්‍යතාවයක් ගොඩනැගීමේ අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කළේය. මෙය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා, අප්‍රිකාවේ ජනවාර්ගික මර්දනයේ සහ අනන්‍යතා පරිවර්තනයේ වඩාත්ම සාර්ථක අවස්ථාවක් ලෙස සමහර විචාරකයින් විසින් සලකනු ලැබූ දෙය නියරේරේ විසින් සපයන ලදී.<ref>[[Pierre Englebert]] and Kevin C. Dunn, "Inside African Politics" 2013: 81</ref>[[ගොනුව:2005_newsstand_Dar_es_Salaam_TZ_68347978.jpg|දකුණ|thumb|180x180පික්|ඩාර් එස් සලාම් හි නිව්ස් ස්ටෑන්ඩ්, 2005]]ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් 130 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ දේශීය භාෂා කතා කරන ටැන්සානියාව අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම ජනවාර්ගික වශයෙන් විවිධ වූ රටවලින් එකකි. එසේ තිබියදීත්, ටැන්සානියාවේ ජනවාර්ගික බෙදීම් විරලව පවතී, විශේෂයෙන් මහාද්වීපයේ සෙසු ප්‍රදේශ හා සසඳන විට. === මාධ්‍ය === ටැන්සානියාවේ ජන මාධ්‍යවලට මුද්‍රිත, ගුවන්විදුලිය, රූපවාහිනිය සහ අන්තර්ජාලය ඇතුළත් වේ. 2003 "ටැන්සානියා සන්නිවේදන නියාමන පනත" මගින් විකාශන බලපත්‍ර අධීක්ෂණය කරන ටැන්සානියා සන්නිවේදන නියාමන අධිකාරිය නිර්මාණය කරන ලදී.{{sfn|Freedom House|2016}} ටැන්සානියාවේ මාධ්‍ය කවුන්සිලය 1995 දී ආරම්භ විය.{{sfn|Freedom House|2016}} <u><big>ප්‍රකාශන</big></u> {{col-begin}} {{col-break}} * The Tanzania Times * Alasiri<ref name="bbc">{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-14095831|title=: Media|date=9 July 2011|work=[[BBC News]]|accessdate=12 June 2017}}</ref> * Mwananchi<ref name="bbc" /> * Arusha Times<ref name="bbc" /> * Business Times<ref name="bbc" />{{col-break}} * Citizen<ref name="bbc" /> * Discovery Tanzania<ref name="bbc" /> * Daily News<ref name="bbc" /> * Wonders of Africa * Express Online{{col-break}} * Guardian<ref name="bbc" /> * Habari Leo<ref name="bbc" /> * Majira<ref name="britannica">{{cite encyclopedia |title=Tanzania: Media and Publishing |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/place/Tanzania/Economy |accessdate=12 June 2017}}</ref> * Nipashe<ref name="bbc" /> * Zanzibar Leo<ref>{{citation|title=Tanzania|url=https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/tanzania|work=[[Freedom of the Press (report)|Freedom of the Press]]|year=2016|location=USA|publisher=[[Freedom House]]|access-date=2024-06-27|archive-date=2019-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20190216153149/https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/tanzania}}</ref><ref name="Peterson2016">{{cite book|editor=Derek Peterson|display-editors=etal|title=African Print Cultures: Newspapers and Their Publics in the Twentieth Century|url=https://books.google.com/books?id=jIoxDQAAQBAJ|year=2016|publisher=[[University of Michigan Press]]|isbn=978-0-472-05317-9}}</ref>{{Col-end}} <u><big>ගුවන් විදුලි නාලිකා</big></u> {{col-begin}} {{col-break}} * Fasihi Media House * Clouds FM<ref name="bbc2">{{cite web |title=Tanzania Profile: Media |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-14095831 |access-date=12 June 2017 |work=[[BBC News]]}}</ref> * East Africa Radio * Kiss FM<ref name="bbc2" /> * Wasafi Fm{{Col-break}} * Praise Power FM * Choice FM<ref>{{cite web |title=Listen to Mtaa wa Pili on Choice FM on TuneIn |url=https://tunein.com/radio/Choice-FM-1025-s141674/ |access-date=21 November 2018 |website=Tunein.com}}</ref> * Mbeya Highlands FM * Orkonerei Radio Service[2] * Parapanda Radio Tanzania[2]{{col-break}} * Radio Free Africa<ref name="bbc2" /> * Radio One<ref name="britannica2">{{cite web |title=Tanzania: Media and Publishing |url=https://www.britannica.com/place/Tanzania/Economy |access-date=12 June 2017 |work=Encyclopædia Britannica}}</ref> * Radio Tanzania<ref name="britannica2" /> * Radio Tanzania Zanzibar<ref name="britannica2" /> * Radio Tumaini<ref name="britannica2" />{{col-break}} * Radio Uhuru<ref name="bbc2" /> * Tanzania Broadcasting Corporation<ref name="bbc2" /> * Voice of Tanzania-Zanzibar<ref name="bbc2" /> * Radio Karagwe FM - Sauti ya Wananchi.KARAGWE-KAGERA{{Col-end}} <u><big>රූපවාහිනී නාලිකා</big></u> {{col-begin}} {{col-break}} * East Africa Tv * Mambo Tv Swahili * Clouds Tv * Wasafi Tv * Ebenezer TV{{col-break}} * Barmedas TV * TV E * [[:en:Al_Itrah_Broadcasting_Network_Television|Al Itrah Broadcasting Network Television]] (IBN TV) * Coastal Television Network<ref name="bbc3">{{cite web |title=Tanzania Profile: Media |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-14095831 |access-date=12 June 2017 |work=[[BBC News]]}}</ref> * Dar es Salaam Television<ref name="bbc3" />{{col-break}} * Independent Television<ref name="bbc3" /> * Kwanza TV <ref>{{cite web |title=Kwanza TV - Ni Yako |url=http://kwanzatv.co.tz/ |access-date=21 November 2018 |website=Kwanzatv.co.tz}}</ref> * [[:en:Star_TV_(Tanzania)|Star TV]]<ref name="bbc3" /> * [[:en:Tanzania_Broadcasting_Corporation|Tanzania Broadcasting Corporation]]{{col-break}} * Televishini ya Taifa (TVT){{sfn|Falola|2015}} * [[:en:TV1_(Tanzania)|TV1 (Tanzania)]] * [[:en:TVZ|TVZ]] (TV Zanzibar)<ref name="bbc3" /> * MAHAASIN TV{{Col-end}} === සංගීතය === [[File:Ngoma_Tanzania.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ngoma_Tanzania.jpg|දකුණ|thumb|ටැන්සානියානු එන්ගෝමා කණ්ඩායම]] වෙනත් රටවල මෙන්, ටැන්සානියාවේ සංගීතය නිරන්තරයෙන් වෙනස්කම් වලට භාජනය වන අතර, ස්ථානය, පුද්ගලයින්, සැකසුම් සහ අවස්ථාව අනුව වෙනස් වේ. BASATA විසින් නිර්වචනය කර ඇති පරිදි ටැන්සානියාවේ සංගීත ප්‍රභේද පහ වන්නේ, න්ගෝමා, දන්සි, ක්වායා සහ තාරාබ්, බොන්ගෝ ෆ්ලවා 2001 දී එකතු කරන ලදී.<ref name="Askew_02">{{Cite book|last=Askew|first=Kelly|url=https://books.google.com/books?id=i7riV5SvDe8C|title=Performing the Nation: Swahili Music and Cultural Politics in Tanzania|publisher=[[University of Chicago Press]]|year=2002|isbn=978-0-226-02981-8|location=[[Chicago]]|pages=27–67, 276|language=en|access-date=2 June 2022|archive-date=22 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622125241/https://www.google.com/books/edition/Performing_the_Nation/i7riV5SvDe8C?hl=en&gbpv=0|url-status=live}}</ref><ref name="Ivaska_11">{{cite book|last1=Ivaska|first1=Andrew|title=Cultured States: Youth, Gender, and Modern Style in 1960s Dar Es Salaam|date=2011|publisher=[[Duke University Press]]|location=[[Durham, North Carolina|Durham, NC]]|isbn=978-0-8223-4770-5|page=78|url=https://books.google.com/books?id=lVxVFJRiRO8C|access-date=5 June 2022|language=en|archive-date=5 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220605084059/https://books.google.com/books?id=lVxVFJRiRO8C|url-status=live}}</ref> සිංගෙලි යනු 2000 දශකයේ මැද භාගයේ සිට ඩාර් එස් සලාම් හි සැලසුම් නොකළ ප්‍රජාවන්ගේ උස්වාහිලිනිගේ නිල නොවන සංගීතයක් වූ අතර 2020 සිට නවතම ප්‍රධාන ධාරාවේ ප්‍රභේදය වේ.<ref name="Hutchinson_18">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2018/dec/17/this-cuts-across-society-how-singeli-music-went-from-tanzania-to-the-world|title='This cuts across society': how singeli music went from Tanzania to the world|last1=Hutchinson|first1=Kate|date=17 December 2018|work=[[The Guardian]]|access-date=26 June 2022|location=[[Kampala, Uganda]]|language=en}}</ref> එන්ගෝමා (බන්ටු, අර්ථය නැටුම්, බෙර සහ ඉසව්ව'')''<ref name="Stone_08">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XEeTAgAAQBAJ|title=The Garland Handbook of African Music|publisher=[[Routledge]]|year=2008|isbn=9781135900014|editor-last=Stone|editor-first=Ruth M.|location=[[New York City|New York]]|pages=14, 46–50, 136–137|language=en|access-date=2 June 2022|archive-date=22 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622125242/https://www.google.com/books/edition/The_Garland_Handbook_of_African_Music/XEeTAgAAQBAJ?hl=en|url-status=live}}</ref><ref name="Kaduma_78">{{Cite thesis|last=Kaduma|first=Godwin Z.|title=A theatrical description of five Tanzanian dances.|publisher=[[University of Dar es Salaam]]|place=Dar es Salaam|year=1978}}</ref> යනු ටැන්සානියාවේ වඩාත් පුලුල්ව පැතිරුනු සංගීතය වූ සම්ප්‍රදායික නැටුම් සංගීතයකි.<ref name="Njogu_07">{{Cite book|last1=Njogu|first1=Kimani|url=https://books.google.com/books?id=q_lWEAAAQBAJ|title=Songs and Politics in Eastern Africa|last2=Maupeu|first2=Herv|publisher=[[Mkuki na Nyota|Mkuki na Nyota Publishers Ltd]]|year=2007|isbn=978-9987-08-108-0|location=[[Dar es Salaam|Dar es Salaam, Tanzania]]|pages=241–246|language=en|chapter=Music and Politics in Tanzania: a case study of Nyota-wa-Cigogo|access-date=2 June 2022|archive-date=22 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622125242/https://www.google.com/books/edition/Songs_and_Politics_in_Eastern_Africa/q_lWEAAAQBAJ?hl=en|url-status=live}}</ref><ref name="Edmondson_07">{{Cite book|last=Edmondson|first=Laura|url=https://books.google.com/books?id=7EPcIVSHESEC|title=Performance and Politics in Tanzania: The Nation on Stage|publisher=[[Indiana University Press]]|year=2007|isbn=978-0-253-11705-2|editor-last=McNaughton|editor-first=Patrick|location=[[Bloomington, Indiana|Bloomington, IN]]|language=en|access-date=2 June 2022|archive-date=22 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622125242/https://www.google.com/books/edition/Performance_and_Politics_in_Tanzania/7EPcIVSHESEC?hl=en|url-status=live}}</ref> ඩැන්සි යනු නාගරික ජෑස් හෝ සංගීත කණ්ඩායමකි.<ref name="Njogu_07" /><ref name="Mahenge_22">{{Cite journal|last=Mahenge|first=Elizabeth|date=2022-04-16|title=Matumizi ya Mbinu ya Usimulizi katika Kuibua Dhamira ya Ukombozi wa Kisiasa Kusini mwa Afrika: Uchunguzi wa Nyimbo Teule za Muziki wa Dansi nchini Tanzania 1940-1990|trans-title=Use of Narrative Techniques in Raising the Demand for Political Liberation in Southern Africa: An Examination of Selected Dance Music Songs in Tanzania 1940-1990|url=http://www.journals.udsm.ac.tz/index.php/mj/article/view/4823|journal=[[University of Dar es Salaam|Chuo Kikuu cha Dar es Salaam]]|language=sw|volume=40|issue=40}}{{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> තාරාබ් සංගීත කණ්ඩායමක් සමඟින් කිස්හිහිලී කවි ගායනා කරනු ලැබේ, සාමාන්‍යයෙන් තන්තු, ප්‍රේක්ෂකයින් බොහෝ විට, නමුත් සෑම විටම නැටීමට සහ අත්පුඩි ගැසීමට දිරිගන්වනු ලැබේ.<ref name="Njogu_07" /> ක්වායා යනු යටත් විජිත සමයේ පල්ලියට පමණක් සීමා වූ ගීතිකා සංගීතය වූ නමුත් එය දැන් අධ්‍යාපනික, සමාජීය සහ දේශපාලන සිදුවීම්වල ලෞකික කොටසකි.<ref name="Stone_08" /><ref name="Edmondson_07" /> බොන්ගෝ ෆ්ලේවා යනු 1980 ගණන්වල අගභාගයේදී ආරම්භ වූ "නව පරම්පරාවේ සංගීතය" යන අර්ථය ඇති මුසිකි වා කිසාසි කිප්යා වෙතින් 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී ආරම්භ වූ ටැන්සානියානු පොප් සංගීතයයි. කිසාසි කිප්යා ගේ ප්‍රමුඛ බලපෑම් වූයේ රෙගේ, ආර් එන් බී, සහ හිප් හොප් වන අතර, පසුකාලීනව බොන්ගෝ ෆ්ලේවා හි ප්‍රමුඛ බලපෑම් වූයේ තාරාබ් සහ ඩැන්සි වේ.<ref name="Kerr_18">{{cite journal|last1=Kerr|first1=David|date=2018-01-02|title=From the margins to the mainstream: making and remaking an alternative music economy in Dar es Salaam|url=https://doi.org/10.1080/13696815.2015.1125776|url-status=live|journal=[[Journal of African Cultural Studies]]|language=en|publisher=[[Routledge]]|volume=30|issue=1|pages=65–80|doi=10.1080/13696815.2015.1125776|issn=1369-6815|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622130033/https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13696815.2015.1125776|archive-date=22 June 2022|access-date=5 June 2022|s2cid=146229942}}</ref> 2010 ගණන්වල ඇෆ්‍රොපොප් මෙන්ම දකුණු අප්‍රිකාවේ ඇම්පියානෝ සහ ටැන්සානියාවේ සිංගෙලි 2020 සිට බොන්ගෝ ෆ්ලේවා කෙරෙහි මෑතකාලීන බලපෑම් තුනක් විය.<ref name="Suriano_11">{{Cite journal|last=Suriano|first=Maria|year=2011|title=Hip-Hop and Bongo Flavour Music in Contemporary Tanzania: Youths' Experiences, Agency, Aspirations and Contradictions|url=https://www.ajol.info/index.php/ad/article/view/74118|url-status=live|journal=[[Africa Development]]|volume=36|issue=3–4|pages=113–126|doi=10.1080/00020184.2011.628800|issn=0850-3907|archive-url=https://web.archive.org/web/20220602182528/https://www.ajol.info/index.php/ad/article/view/74118|archive-date=2 June 2022|access-date=2 June 2022|s2cid=163049425}}</ref><ref name="Perullo_05">{{Cite journal|last=Perullo|first=Alex|year=2005|title=Hooligans and heroes: Youth identity and hip-hop in Dar es Salaam, Tanzania|url=https://www.jstor.org/stable/4187688|url-status=live|journal=[[Africa Today]]|publisher=[[Indiana University Press]]|volume=51|issue=4|pages=75–101|doi=10.1353/at.2005.0045|jstor=4187688|archive-url=https://web.archive.org/web/20220609092118/https://www.jstor.org/stable/4187688|archive-date=9 June 2022|access-date=5 June 2022|via=JSTOR|s2cid=144975952}}</ref> සිංගෙලි යනු වයඹ දිග ඩාර් එස් සලාම් හි යූඑස්හිලිනියක් වන මැන්සීස් හි ආරම්භ වූ න්ගෝමා සංගීතයකි. MC එකක් වේගවත් ටෙම්පෝ තාරාබ් සංගීතයට වඩා බොහෝ විට විනාඩියකට බීට් 200 ත් 300 ත් අතර (BPM) වලදී ගැහැණු සතුන් නටන අතර වාදනය කරයි. MC ලිංගභේදය අතර මෝස්තර සාමාන්යයෙන් සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ. පිරිමි MC සාමාන්‍යයෙන් වේගවත් රැප් වාදනය කරන අතර කාන්තා MC සාමාන්‍යයෙන් ක්වායා ඉටු කරයි.<ref name="Hutchinson_18" /> නිදහසේ සිට 1993 දක්වා, සංගීතයේ සියලුම පටිගත කිරීම් සහ බෙදා හැරීම BASATA විසින් දැඩි ලෙස කළමනාකරණය කරන ලදී, මූලික වශයෙන් රේඩියෝ ටැන්සානියා ඩාර් එස් සලාම් (RTD) හරහා.<ref name="Perullo_07">{{cite book|last1=Perullo|first1=Alex|editor1-last=Brennan|editor1-first=James R|title=Dar es Salaam. Histories from an Emerging African Metropolis|date=2007|publisher=[[British Institute]] and [[Mkuki na Nyota|Mkuki na Nyota Publishers Ltd]]|isbn=978-9987-08-107-3|pages=250–272|url=https://books.google.com/books?id=8PdWEAAAQBAJ|language=en|chapter=" Here's a Little Something Local": An Early History of Hip Hop in Dar es Salaam, Tanzania, 1984-1997|access-date=5 June 2022|archive-date=5 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220605084058/https://books.google.com/books?id=8PdWEAAAQBAJ|url-status=live}}</ref> එකල න්ගෝමා, තාරාබ්, ක්වායා සහ ඩැන්සි වූ ටැන්සානියානු ප්‍රභේද හතරට පමණක් පටිගත කිරීමට හෝ විකාශනය කිරීමට අවසර තිබුණි. 1993 විකාශන සේවා පනත මගින් පුද්ගලික විකාශන ජාල සහ පටිගත කිරීමේ මැදිරි සඳහා අවසර ලබා දී ඇත.<ref>{{Cite act|type=Act|date={{date|1994-06-11|mdy}}|legislature=Parliament of the United Republic of Tanzania|title=The Broadcasting Services Act, 1993|url=https://tadio.co.tz/wp-content/uploads/2019/08/Tanzania-broadcasting-Act-6-of-1993-1.pdf|language=en|access-date=9 June 2022|archive-date=27 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927135508/https://tadio.co.tz/wp-content/uploads/2019/08/Tanzania-broadcasting-Act-6-of-1993-1.pdf|url-status=live}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200927135508/https://tadio.co.tz/wp-content/uploads/2019/08/Tanzania-broadcasting-Act-6-of-1993-1.pdf|date=27 September 2020}}</ref><ref>{{cite book|last1=Perullo|first1=Alex|title=Live from Dar es Salaam: Popular Music and Tanzania's Music Economy|date=2011|publisher=[[Indiana University Press]]|location=[[United States]]: [[Indiana]]|isbn=978-0-253-00150-4|url=https://books.google.com/books?id=VePJDAAAQBAJ|access-date=5 June 2022|archive-date=5 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220605084058/https://books.google.com/books?id=VePJDAAAQBAJ|url-status=live}}</ref> 1993 පනතට පෙර වසර කිහිපය තුළ හිප් හොප් ඩාර් එස් සලාම්, අරුෂා සහ ම්වාන්සා හි තරමක් ස්ථාපිත විය. එය උසුන්ගුනි, ඔයිස්ටර්බේ සහ මසාකි වැනි ජාත්‍යන්තර පාසල්වලින් පොහොසත් ප්‍රදේශවලින් ආරම්භ වූ හිප් හොප් හි ඉංග්‍රීසි ප්‍රසංගවල සිට උස්වාහිලිනි භාෂාවෙන් ආරම්භ වූ කිසාසි කිප්යා හි කිස්වාහිලී ප්‍රසංග දක්වා සංක්‍රමණය විය.<ref name="Saleh_J">{{cite web |last1=Nne |first1=Juma |date=2001-10-01 |title=Saleh J – Tanzanian Swahili rap pioneer |url=https://www.africanhiphop.com/saleh-j-tanzanian-swahili-rap-pioneer/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210421082113/https://www.africanhiphop.com/saleh-j-tanzanian-swahili-rap-pioneer/ |archive-date=21 April 2021 |access-date=5 June 2022 |website=Africanhiphop.com |language=en}}</ref> ගුවන්විදුලි තරංග විවෘත වීමෙන් පසුව, බොංගෝ ෆ්ලවා රට පුරා පැතිර ගිය අතර, මහා විල්වල ඉතිරි කොටසද පැතිර ගියේය.<ref name="Kerr_18" /> ==== ජාතික ගීය ==== {{Listen | header = <big>[[මුංගු ඉබරිකි අප්‍රිකා]]</big> | type = music | filename = Tanzanian national anthem, performed by the United States Navy Band.oga | title = ටැන්සානියාවේ ජාතික ගීය | description = ටැන්සානියාවේ ජාතික ගීය එක්සත් ජනපද නාවික හමුදාව විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද<ref>{{Cite web |year=1967 |title=United States Navy Ceremonial Music and National Anthems |url=https://www.navyband.navy.mil/media/ceremonial |access-date=2022-06-03 |website=United States Navy Band |archive-date=7 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407200810/https://www.navyband.navy.mil/media/ceremonial |url-status=live}}</ref> | pos = right }} ටැන්සානියානු ජාතික ගීය "Mungu Ibariki Africa" ​​(දෙවියන් වහන්සේ අප්‍රිකාවට ආශීර්වාද කරයි) යන්නයි. එය 1897 දී දකුණු අප්‍රිකානු නිර්මාපකයෙකු වන ඉනොක් සොන්ටෝන්ගා විසින් රචනා කරන ලද "Nkosi Sikelel' iAfrika" සඳහා අනුවර්තනය කරන ලද කිස්හීලී පද රචනයකි.<ref>[http://www.sahistory.org.za/people/enoch-mankayi-sontonga Enoch Mankayti Sontonga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104014124/http://www.sahistory.org.za/people/enoch-mankayi-sontonga|date=4 November 2013}}, SAHistory.org.za, access-date 2020-1-22</ref> "Nkosi Sikelel' iAfrika" ටැන්සානියාව, සැම්බියාව සහ වර්ණභේදවාදී දකුණු අප්‍රිකාවේ අවසානයෙන් පසුව වත්මන් ජාතික ගී වලට අනුවර්තනය කරන ලද සර්ව-අප්‍රිකානු ගීතයක් බවට පත් විය.<ref name="Millennium">{{cite web |date=2000 |title=''Millennium'' |url=https://books.google.com/books?id=U_VRAQAAMAAJ&q=%22Sajiwandani%22 |publisher=Ministry of Information and Broadcasting Services |page=3}}</ref> එය මීට පෙර සිම්බාබ්වේ සහ නැමීබියාව සඳහා ජාතික ගී වල භාවිතා කරන ලද නමුත් පසුව මුල් නව ගී වලින් ප්‍රතිස්ථාපනය විය. තවත් දේශප්‍රේමී ගීතයක් වන්නේ ටැන්සානියාවේ, ටැන්සානියාවයි. === සාහිත්‍ය === ටැන්සානියාවේ සාහිත්‍ය සංස්කෘතිය මූලික වශයෙන් වාචික වේ.<ref name="Otiso">{{cite book|first=Kefa M.|last=Otiso|title=Culture and Customs of Tanzania|url=https://books.google.com/books?id=90d9pKhSjAIC|date=2013|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-08708-0}}</ref>{{rp|පිටුව 68}} රටේ භාෂාවන්ට එයටම ආවේණික වූ වාචික සම්ප්‍රදායක් ඇත.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටු 68-69}} බහු පරම්පරාගත සමාජ ව්‍යුහයේ බිඳවැටීම, මුඛ සාහිත්‍ය සම්ප්‍රේෂණය වඩාත් අපහසු වීම සහ නවීකරණය වැඩි වීම නිසා රටේ වාචික සාහිත්‍යය පරිහානියට පත්ව ඇත. වාචික සාහිත්‍යය අවප්‍රමාණය කිරීම මගින්.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටුව 69}} ටැන්සානියාවේ පොත් බොහෝ විට මිල අධික වන අතර ඒවා ලබාගැනීමට අපහසුය.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටුව 75}}<ref name="Doling">Tim Doling (1999) ''Tanzania Arts Directory''. Visiting Arts</ref>{{rp|පිටුව 16}} බොහෝ ටැන්සානියානු සාහිත්‍යය ස්වහීලී හෝ ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් ඇත.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටුව 75}} ටැන්සානියානු ලිඛිත සාහිත්‍යයේ ප්‍රධාන චරිත අතරට ෂාබන් රොබට් ඇතුළත් වේ. ස්වහීලී සාහිත්‍යයේ පියා), මුහම්මද් සාලි ෆාර්සි, ෆරාජි කතලඹුල්ල, ඇඩම් ෂාෆි ඇඩම්, මුහම්මද් සයිඩ් අබ්දල්ලා, පීටර් කේ. පලංයෝ, සෙයිඩ් අහමඩ් මොහොමඩ් ඛාමිස්, මොහොමඩ් සුලෙයිමාන් මොහොමඩ්, යුප්‍රේස් කෙසිලහාබි, ගේබ්‍රියෙල් රුහුම්බිකා, මයිද්‍යා හුසේන්, මයිද්‍යා හුසේන් මැටංගා, අබ්දුල්රාසාක් ගුර්නා සහ පෙනිනා ඕ.ම්ලාමා.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටු 76–8}} [[File:Amani-TT4798.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Amani-TT4798.jpg|thumb|ටින්ගටිංග චිත්‍රයක්]] === චිත්‍ර සහ මූර්ති === ටැන්සානියානු කලා ශෛලීන් දෙකක් ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ඇත.<ref name="Doling" />{{rp|පිටුව 17}} එඩ්වර්ඩ් සෙයිඩ් ටින්ගටිංග විසින් ආරම්භ කරන ලද ටින්ගටිංග චිත්‍ර පාසල, සාමාන්‍යයෙන් මිනිසුන්, සතුන් හෝ දෛනික ජීවිතය නිරූපණය කරන කැන්වසය මත දීප්තිමත් වර්ණ සහිත එනමල් සිතුවම් වලින් සමන්විත වේ.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටුව 113}}<ref name="Doling" />{{rp|පිටුව 17}} 1972 දී ටින්ගටිංගගේ මරණයෙන් පසු, අනෙකුත් කලාකරුවන් ඔහුගේ ශෛලිය අනුගමනය කර වර්ධනය කර ගත් අතර, දැන් නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ වඩාත්ම වැදගත් සංචාරක-අභිමුඛ ශෛලිය වන්නේ මෙම ප්‍රභේදයයි.<ref name="Otiso" />{{rp|පිටුව 113}}<ref name="Doling" />{{rp|පිටුව 17}} ඓතිහාසික වශයෙන්, ටැන්සානියාවේ විධිමත් යුරෝපීය කලා පුහුණුව සඳහා සීමිත අවස්ථාවන් පැවති අතර බොහෝ අභිලාෂකාමී ටැන්සානියානු කලාකරුවන් තම වෘත්තිය කරගෙන යාමට රට හැර ගියහ.<ref name="Doling" />{{rp|පිටුව 17}} === ක්‍රීඩා === [[File:Tanzania_National_Main_Stadium_Aerial.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Tanzania_National_Main_Stadium_Aerial.jpg|වම|thumb|ඩාර් එස් සලාම් හි ජාතික ක්‍රීඩාංගනය]] පාපන්දු ක්‍රීඩාව රට පුරා ඉතා ජනප්‍රියය.<ref name="Wairagala">{{cite book|first=Wakabi|last=Wairagala|title=Tanzania|url=https://books.google.com/books?id=tViQJkGh06YC&pg=PA36|year=2004|publisher=Gareth Stevens Pub.|isbn=978-0-8368-3119-1|page=36}}</ref> ඩාර් එස් සලාම් හි වඩාත් ජනප්‍රිය වෘත්තීය පාපන්දු සමාජ වන්නේ යන්ග් අප්‍රිකානු එෆ්.සී. සහ සිම්බා එස්.සී.<ref>{{cite book|first=Annabel|last=Skinner|title=Tanzania & Zanzibar|url=https://books.google.com/books?id=yF5KZPlooGIC&pg=PA96|year=2005|publisher=New Holland Publishers|isbn=978-1-86011-216-4|page=96}}{{Dead link|date=February 2023|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> ටැන්සානියා පාපන්දු සම්මේලනය යනු රටේ පාපන්දු ක්‍රීඩාවේ පාලන ආයතනයයි. අනෙකුත් ජනප්‍රිය ක්‍රීඩා අතර පැසිපන්දු, නෙට්බෝල්, බොක්සිං, වොලිබෝල්, මලල ක්‍රීඩා සහ රග්බි ඇතුළත් වේ.<ref name="Wairagala" /><ref>{{cite book|first=Bev|last=Pritchett|title=Tanzania in Pictures|url=https://books.google.com/books?id=GoKnbA1c1DsC&pg=PA53|date=2007|publisher=Twenty-First Century Books|isbn=978-0-8225-8571-8|pages=53–}}</ref> ජාතික ක්‍රීඩා කවුන්සිලය Baraza la Michezo la Taifa ලෙසද හඳුන්වනු ලබන්නේ තොරතුරු, තරුණ, ක්‍රීඩා සහ සංස්කෘතික අමාත්‍යාංශය යටතේ රටේ ක්‍රීඩා සඳහා වන පාලන ආයතනයයි.<ref>{{cite web |date=October 2011 |title=NSC |url=https://www.tanzaniasports.com/sportbodies/nsc/ |access-date=5 January 2020 |website=Tanzania Sports |language=en-US}}</ref> === සිනමාව === ටැන්සානියාවේ "බොංගෝ චිත්‍රපටය" නමින් ජනප්‍රිය චිත්‍රපට කර්මාන්තයක් ඇත.{{cn|date=June 2024}} == යොමු කිරීම් == 6r2pms0gypsrvgy77t6iguwycow3aim 14 165377 751498 695223 2025-06-27T06:55:10Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751498 wikitext text/x-wiki {{Commons category}} {{wikisource|Author:Donald John Trump}} {{Topic cat|Donald Trump}} {{CatPair|Barack Obama|Joe Biden}} {{Portal bar|Biography|Business|Conservatism|Florida|New York (state)|Politics|Television|United States}} Articles relating to [[Donald Trump]], an American [[Media career of Donald Trump|media personality]], [[Business career of Donald Trump|businessman]], and politician who served as the 45th [[president of the United States]] from 2017 to 2021. __NOGALLERY__ {{DEFAULTSORT:Trump, Donald}} [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:Republican Party presidents of the United States]] [[Category:Candidates in the 2000 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2016 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:Trump family|Donald]] [[Category:Nationalist Heads of State or Government]] [[Category:Wikipedia categories named after American businesspeople]] [[Category:Wikipedia categories named after presidents of the United States]] jtib5c48nsosrz3scp4cjf5n818ui7a 14 165383 751497 695278 2025-06-27T06:55:09Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751497 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Joe Biden}} {{wikisource|Author:Joe Biden}} {{Portal|Delaware|United States|Liberalism|Politics}} {{Topic cat|Joe Biden}} {{CatPreceding|Donald Trump}} Articles relating to [[Joe Biden]] (1942-), [[List of presidents of the United States|president of the United States]] (term 2021-). {{DEFAULTSORT:Biden, Joe}} [[Category:Biden family|Joe]] [[Category:Candidates in the 1988 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2020 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2024 United States presidential election]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:Vice presidents of the United States]] [[Category:Wikipedia categories named after presidents of the United States]] [[Category:Wikipedia categories named after lawyers]] q1duabm04a0obt2323s3nu6pnnlezll 14 166005 751496 695933 2025-06-27T06:55:09Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:21st-century presidents of the United States]] to [[Category:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751496 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Barack Obama}} {{wikisource|Author:Barack Obama}} {{Portal|United States|Politics|Liberalism }} {{Topic cat|Barack Obama}} {{CatPair|George W. Bush|Donald Trump}} {{DEFAULTSORT:Obama, Barack}} [[ප්‍රවර්ගය:21 වන සියවසේ එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරු]] [[Category:Illinois Democrats]] [[Category:Obama family|Barack]] [[Category:Wikipedia categories named after presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Candidates in the 2008 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 2012 United States presidential election]] [[Category:African-American candidates for President of the United States]] [[Category:Wikipedia categories named after lawyers]] kju3pl1cd19h7qmpyuzypxa6o0pyzqb 0 166814 751492 743562 2025-06-27T06:51:34Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751492 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | image = FDR-1944-Campaign-Portrait (cropped).jpg <!-- SEE TALK PAGE --> | caption = Official campaign portrait, 1944 | alt = Franklin Roosevelt, 62, has graying hair and faces the camera. | order = 32nd | office = President of the United States | vicepresident = {{plainlist| * {{longitem|[[John Nance Garner]]<br />(1933–1941)}} * {{longitem|[[Henry A. Wallace]]<br />(1941–1945)}} * <!--Please stop linking his name-->{{longitem|Harry S. Truman<!--Please stop linking--><br />(Jan–Apr. 1945)}} }} | term_start = March 4, 1933 | term_end = April 12, 1945 | predecessor1 = [[Herbert Hoover]] | successor1 = [[Harry S. Truman]] | order2 = 44th | office2 = Governor of New York | term_start2 = January 1, 1929 | term_end2 = December 31, 1932 | predecessor2 = [[Al Smith]] | successor2 = [[Herbert H. Lehman]] | lieutenant2 = Herbert H. Lehman | office3 = [[Assistant Secretary of the Navy]] | president3 = [[Woodrow Wilson]] | term_start3 = March 17, 1913 | term_end3 = August 26, 1920 | predecessor3 = [[Beekman Winthrop]] | successor3 = [[Gordon Woodbury]] | state_senate4 = New York State | district4 = [[New York's 26th State Senate district|26th]] | term_start4 = January 1, 1911 | term_end4 = March 17, 1913 | predecessor4 = [[John F. Schlosser]] | successor4 = [[James E. Towner]] | birth_name = Franklin Delano Roosevelt | birth_date = {{birth date|1882|1|30}} | birth_place = [[Hyde Park, New York]], U.S. | death_date = {{death date and age|1945|4|12|1882|1|30}} | death_place = [[Warm Springs, Georgia]], U.S. | resting_place = [[Home of Franklin D. Roosevelt National Historic Site|Springwood Estate]] | party = [[Democratic Party (United States)|Democratic]] | spouse = {{marriage|[[Eleanor Roosevelt]]|March 17, 1905}} | education = {{plainlist| * [[Harvard University]] ([[Bachelor of Arts|AB]]) * [[Columbia University]] }} | relatives = {{plainlist| * [[Roosevelt family]] * [[Delano family]] }} | signature = Franklin Roosevelt Signature.svg | signature_alt = Cursive signature in ink | module = {{Listen|pos=center|embed=yes|filename=FDR's Speech to the Congress regarding the naval attack on Pearl Harbor.ogg|title=Franklin D. Roosevelt's voice|type=speech|description=On the [[attack on Pearl Harbor]] and [[United States declaration of war on Japan|declaring war on Japan]]<br />Recorded December 8, 1941}} | children = 6, including [[Anna Roosevelt Halsted|Anna]], [[James Roosevelt|James]], [[Elliott Roosevelt (general)|Elliott]], [[Franklin D. Roosevelt Jr.|Franklin Jr.]], [[John Aspinwall Roosevelt|John]] | parents = {{plainlist| * [[James Roosevelt I]] * [[Sara Roosevelt|Sara Delano]] }} }} '''ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩෙලානෝ රූස්වෙල්ට්''' (1882-1945), යනු ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ හිටපු [[President of the United States|ජනාධිපතිවරයෙකි]].<ref name="ලංකාදීප_39-3922"/> == නම == * {{en|Franklin Delano Roosevelt}} == අමතර අවධානයට == * [[Cultural depictions of Franklin D. Roosevelt]] * [[August Adolph Gennerich]] – his bodyguard * [[List of Allied World War II conferences]] * [[Sunshine Special (automobile)|''Sunshine Special'' (automobile)]] – Roosevelt's limousine * [[Air Mail scandal]] == සටහන් == {{Notelist}} == මූලාශ්‍ර == {{Reflist|22em|refs= <ref name="ලංකාදීප_39-3922"> {{cite web |url=https://middleeast.lankadeepa.lk/around_the_world/එක්සත්-ජාතීන්ගේ-72-වන-මහ-සැසිවාරය/39-3922 |title=එක්සත් ජාතීන්ගේ 72 වන මහ සැසිවාරය |work=[[ලංකාදීප|ලංකාදීප ජාතික පුවත් පත]] |access-date=2024-08-15 }} </ref> }} == භාහිර සබැඳි == {{Sister project links|wikt=Roosevelt|commons=Franklin Delano Roosevelt|b=no|n=no|s=Author:Franklin Delano Roosevelt|v=no|d=Q8007}}{{Library resources box|about=yes|by=yes}} * [http://www.fdrlibrary.marist.edu/ Franklin D. Roosevelt Presidential Library and Museum] * [http://www.nps.gov/frde/ Franklin Delano Roosevelt Memorial], Washington, DC * [http://millercenter.org/president/speeches#fdroosevelt Full text and audio of a number of Roosevelt's speeches] – [[Miller Center of Public Affairs]] * {{New York Times topic|new_id=person/franklin-delano-roosevelt|name=Franklin Delano Roosevelt}} * [https://www.loc.gov/rr/program/bib/presidents/fdroosevelt/index.html Franklin Delano Roosevelt: A Resource Guide] from the [[Library of Congress]] * {{C-SPAN|5157}} ** [http://www.c-span.org/video/?151628-1/life-portrait-franklin-d-roosevelt "Life Portrait of Franklin D. Roosevelt"], from [[C-SPAN]]'s ''[[American Presidents: Life Portraits]]'', October 11, 1999 * [https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/fdr/ ''The Presidents: FDR''] – an ''[[American Experience]]'' documentary * [https://archive.org/details/FDRSelectionsWritings ''Franklin Delano Roosevelt: Selections from His Writings''] * {{Gutenberg author| id=67| name=Franklin Delano Roosevelt}} * {{Librivox author|id=11299}} * {{Internet Archive author|sname=Franklin Delano Roosevelt}} {{Franklin D. Roosevelt}} {{Navboxes |title=Offices and distinctions |list1= {{s-start}} {{s-par|us-ny-sen}} {{s-bef|before=John F. Schlosser}} {{s-ttl|title=Member of the [[New York State Senate|New York Senate]]<br />from the 26th district|years=1911–1913}} {{s-aft|after=[[James E. Towner]]}} {{s-off}} {{s-bef|before=[[Beekman Winthrop]]}} {{s-ttl|title=[[Assistant Secretary of the Navy]]|years=1913–1920}} {{s-aft|after=[[Gordon Woodbury]]}} {{s-bef|before=[[Al Smith]]}} {{s-ttl|title=[[Governor of New York]]|years=1929–1932}} {{s-aft|after=[[Herbert H. Lehman]]}} {{s-bef|before=[[Herbert Hoover]]}} {{s-ttl|title=[[President of the United States]]|years=1933–1945}} {{s-aft|after=[[Harry S. Truman]]}} {{s-ppo}} {{s-bef|before=[[Thomas R. Marshall]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States Democratic Party presidential tickets|Democratic nominee]] for [[Vice President of the United States]]|years=[[1920 United States presidential election|1920]]}} {{s-aft|after=[[Charles W. Bryan]]}} {{s-bef|rows=2|before=[[Al Smith]]}} {{s-ttl|title=[[Democratic Party (United States)|Democratic]] nominee for [[Governor of New York]]|years=[[1928 New York state election|1928]], [[1930 New York state election|1930]]}} {{s-aft|after=[[Herbert H. Lehman]]}} {{s-ttl|title=[[List of United States Democratic Party presidential tickets|Democratic nominee]] for President of the United States|years=[[1932 United States presidential election|1932]], [[1936 United States presidential election|1936]], [[1940 United States presidential election|1940]], [[1944 United States presidential election|1944]]}} {{s-aft|after=[[Harry S. Truman]]}} {{s-ach}} {{s-bef|before=[[René Viviani]]}} {{s-ttl|title=[[List of covers of Time magazine (1920s)|Cover of ''Time'']]|years=May 28, 1923}} {{s-aft|after=[[John L. Lewis]]}} {{s-bef|before=[[Donald Wills Douglas Sr.]]}} {{s-ttl|title=[[List of covers of Time magazine (1940s)|Cover of ''Time'']]|years=November 29, 1943}} {{s-aft|after=[[Claire Lee Chennault]]}} {{s-end}} }} {{Navboxes |title= ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩෙලානෝ රූස්වෙල්ට් හා සබැඳි ලිපි |list1= {{US Presidents}} {{FD Roosevelt cabinet}} {{United States presidential election, 1920}} {{United States presidential election, 1932}} {{United States presidential election, 1936}} {{United States presidential election, 1940}} {{United States presidential election, 1944}} {{Governors of New York}} {{USSecNavy}} {{Unsuccessful major party VPOTUS candidates}} {{Democratic Party (United States)|state=collapsed}} {{New York State Democratic Committee}} {{New Deal}} {{Lain in State (USA)}} {{Eleanor Roosevelt}} {{Time Persons of the Year|27–50}} {{Hall of Fame for Great Americans}} {{PLH Recipients}} {{Time 100: The Most Important People of the Century}} }} {{Portal bar|1930s|1940s|Biography|History|Liberalism|New York (state)|Politics|United States}} {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ෆ්‍රැන්ක්ලින් ඩෙලානෝ රූස්වෙල්ට්| ]] [[Category:1882 births]] [[Category:1945 deaths]] [[Category:20th-century presidents of the United States]] [[Category:American anti-fascists]] [[Category:American philatelists]] [[Category:American politicians with disabilities]] [[Category:American Episcopalians]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Burials in New York (state)]] [[Category:1920 United States vice-presidential candidates]] [[Category:Candidates in the 1932 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 1936 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 1940 United States presidential election]] [[Category:Candidates in the 1944 United States presidential election]] [[Category:Columbia Law School alumni]] [[Category:Delano family]] [[Category:Democratic Party (United States) vice presidential nominees]] [[Category:Democratic Party presidents of the United States]] [[Category:Democratic Party governors of New York (state)]] [[Category:Groton School alumni]] [[Category:Harvard College alumni]] [[Category:The Harvard Crimson people]] [[Category:Knights Grand Cross of the Military Order of William]] [[Category:Liberalism in the United States]] [[Category:New Deal]] [[Category:New York (state) lawyers]] [[Category:Democratic Party New York (state) state senators]] [[Category:People from Hyde Park, New York]] [[Category:People from Meriwether County, Georgia]] [[Category:Politicians from Dutchess County, New York]] [[Category:Politicians with paraplegia]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[Category:Presidents of the United States who died while in office]] [[Category:Roosevelt family|Franklin]] [[Category:Time Person of the Year]] [[Category:United States Assistant Secretaries of the Navy]] [[Category:Wheelchair users]] [[Category:World War II political leaders]] [[Category:Members of the Benevolent and Protective Order of Elks]] {{US-stub}} byv90dmkqasb1kvx5y8d1cvp7bdjkta 0 168041 751489 700440 2025-06-27T06:51:32Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751489 wikitext text/x-wiki '''හැරී එස්. ටෲමන්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} 8qzoo5o9gmwog38arkovpeq8f6htfp9 0 168042 751475 700441 2025-06-27T06:51:23Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751475 wikitext text/x-wiki '''කැල්වින් කූලිජ්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} eyl9wlri6ywqczzd7nuglys5olb066b 0 168043 751480 700442 2025-06-27T06:51:25Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751480 wikitext text/x-wiki '''ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} 8yly5mum2s7jri4vp9j1si913ynrxtx 0 168044 751476 700443 2025-06-27T06:51:23Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751476 wikitext text/x-wiki '''චෙස්ටර් ඒ. ආතර්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} os35t5hzusmxon1b602m9m4if36czl8 0 168045 751478 732628 2025-06-27T06:51:24Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751478 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Gerald Ford presidential portrait (cropped).jpg|thumb|ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ්]] '''ජෙරල්ඩ් ෆෝඩ්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] [[ප්‍රවර්ගය:1913 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:2006 මරණ]] {{අසම්පූර්ණ}} 45y5n7m19gacnl0h1b0n2f49wbvr9p3 0 168046 751477 700445 2025-06-27T06:51:24Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751477 wikitext text/x-wiki '''ජේම්ස් ඒ. ගාෆීල්ඩ්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} hjhsp1urko8sv5tcfjo5t3z1dnipdzf 0 168047 751474 700446 2025-06-27T06:50:13Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:Presidents of the United States]] ඉවත් කරන ලදී.; [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751474 wikitext text/x-wiki '''ජේම්ස් බුකැනන්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} as0tyn2g9tknwos6hb201dzjhg2i7pm 0 168048 751479 700447 2025-06-27T06:51:25Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751479 wikitext text/x-wiki '''ඩ්වයිට් ඩී. අයිසන්හවර්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} ir0h564lbt2xupb6zcwv13y6obkayqm 0 168049 751481 700448 2025-06-27T06:51:26Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751481 wikitext text/x-wiki '''තියඩෝර් රෝසවෙල්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} 1i25vxqzcxn7wjcdddf2b0gyswg65a4 0 168050 751482 700449 2025-06-27T06:51:27Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751482 wikitext text/x-wiki '''බෙන්ජමින් හැරිසන්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} rou3fv3lq91hxnvnn9rbgtjltwbekid 0 168051 751485 700451 2025-06-27T06:51:30Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751485 wikitext text/x-wiki '''යුලිසීස් එස්. ග්‍රාන්ට්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} q8a9h4jyzw7qjrqesugzsezgry002hn 0 168052 751487 700452 2025-06-27T06:51:30Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751487 wikitext text/x-wiki '''විලියම් මැක්කින්ලි''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} hyfp0d9656cx800vszqwu96oqnac79l 0 168053 751486 700453 2025-06-27T06:51:31Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751486 wikitext text/x-wiki '''විලියම් හවර්ඩ් ටෑෆ්ට්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} m9baxkbllck2kuty6dlhx29p7tfmjv6 0 168054 751490 700454 2025-06-27T06:51:33Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751490 wikitext text/x-wiki '''වොරන් ජී. හාඩිං''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} rc2hki9jab7rrap750ng8bdg8sz23hg 0 168055 751488 700455 2025-06-27T06:51:32Z Ttheek 66430 Moving from [[Category:Presidents of the United States]] to [[Category:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751488 wikitext text/x-wiki '''හර්බට් හූවර්''', ඇමෙරිකාවේ හිටපු ජනාධිපතිවරයෙකි. {{Authority control}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] {{අසම්පූර්ණ}} iv60y9mox1g8t1i2lnw6fz74srj6pio 14 169724 751416 751002 2025-06-27T05:20:35Z Ttheek 66430 751416 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Colombia}} {{Portal|Colombia}} {{topic cat|කොලොම්බියාව}} {{Colombia topics|state=collapsed}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] [[Category:Andean Community]] [[Category:Countries in Latin America]] [[Category:Middle America (Americas)]] [[Category:Republics]] [[Category:Wikipedia categories named after countries]] 9jxqtvykr0fx7p1m1zjxv8m1i7a0b8a 1 177365 751310 748157 2025-06-26T18:16:49Z KushanSL2419wiki 70498 /* නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව */ නව ඡේදය 751310 wikitext text/x-wiki {{Talk header}} == නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව == පසුගිය දින කිහිපය පුරාවටම නිර්නාමික ආගන්තුක පරිශීලකයන් විසින් විශාල සංස්කරණ කිහිපයක් සිදු කර ඇති බව පේනේ.එසේම ඒවා සදහා සුදුසු මූලාශ්‍ර දැක්වීමද සිදු කර නැත.පෞද්ගලික මත ඇතුලත් වීම් ද දක්නට ලැබේ.උපකරණයක් ලෙස මුල් කොටස තුල ඔහු පැහැදිලිව ද්‍රවිඩ සම්භවයක් සහිත පැවදි නිකායන් ලෙස මෙම නිකාය අඅර්ථකථනය කර ඇත.බෞද්ධ පැවිදි නිකායකට ද්‍රවිඩ සම්භවයක් ඇති වීමක් ගැන කිසිලෙසක සිතිය නොහැක.මෙය වැරදි සංස්කරණයක් නම් එය විකිපීඩියාවේ විශ්වාසයට ද සුදුසු නැත.එනිසා මෙය සුදුසු පරිදි සමාලෝචනය කරන්න.මට නම් හැගෙන්නේ මේ පිටුව නිර්නාමික සංස්සකාරක වරුන්ද සදහා අවහිර කිරීම සුදුසු බවයි,මන්ද යත් මෙය රටේ පිලිගත් වැදගත් නිකායක් පිලිබද පිටුවක් බැවිනි.සාකඡච්ජා සදහා විවෘතයි,අදහස් දක්වන්න. @[[පරිශීලක:VihirLak007|VihirLak007]]@[[පරිශීලක:Lee|Lee]] [[User:KushanSL2419wiki|KushanSL2419wiki]] ([[User talk:KushanSL2419wiki|talk]]) 18:16, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) p8a6bnltib3wglc05xek324bf1gxwnc 751311 751310 2025-06-26T18:18:35Z KushanSL2419wiki 70498 /* නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව */ 751311 wikitext text/x-wiki {{Talk header}} == නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව == පසුගිය දින කිහිපය පුරාවටම නිර්නාමික ආගන්තුක පරිශීලකයන් විසින් විශාල සංස්කරණ කිහිපයක් සිදු කර ඇති බව පේනේ.එසේම ඒවා සදහා සුදුසු මූලාශ්‍ර දැක්වීමද සිදු කර නැත.පෞද්ගලික මත ඇතුලත් වීම් ද දක්නට ලැබේ.උදහරණයක් ලෙස මුල් කොටස තුල ඔහු පැහැදිලිව ද්‍රවිඩ සම්භවයක් සහිත පැවදි නිකායන් ලෙස මෙම නිකාය අර්ථකථනය කර ඇත.බෞද්ධ පැවිදි නිකායකට ද්‍රවිඩ සම්භවයක් ඇතැයි පැවසීම ගැටලු සහගත නොවේද??.මෙය වැරදි සංස්කරණයක් නම් එය විකිපීඩියාවේ විශ්වාසයට ද සුදුසු නැත.එනිසා මෙය සුදුසු පරිදි සමාලෝචනය කරන්න.මට නම් හැගෙන්නේ මේ පිටුව නිර්නාමික සංස්සකාරකවරුන් සදහා අවහිර කිරීම සුදුසු බවයි,මන්ද යත් මෙය රටේ පිලිගත් වැදගත් නිකායක් පිලිබද පිටුවක් බැවිනි.සාකඡච්ජා සදහා විවෘතයි,අදහස් දක්වන්න. @[[පරිශීලක:VihirLak007|VihirLak007]]@[[පරිශීලක:Lee|Lee]] [[User:KushanSL2419wiki|KushanSL2419wiki]] ([[User talk:KushanSL2419wiki|talk]]) 18:16, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) q1oz5t26etvce5hwdm9uol1f6ludizk 751681 751311 2025-06-27T11:41:29Z KushanSL2419wiki 70498 /* නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව */ Reply 751681 wikitext text/x-wiki {{Talk header}} == නිරන්තරයෙන්ම සිදුවන නිර්නාමික සංස්කරණ පිළිබඳව == පසුගිය දින කිහිපය පුරාවටම නිර්නාමික ආගන්තුක පරිශීලකයන් විසින් විශාල සංස්කරණ කිහිපයක් සිදු කර ඇති බව පේනේ.එසේම ඒවා සදහා සුදුසු මූලාශ්‍ර දැක්වීමද සිදු කර නැත.පෞද්ගලික මත ඇතුලත් වීම් ද දක්නට ලැබේ.උදහරණයක් ලෙස මුල් කොටස තුල ඔහු පැහැදිලිව ද්‍රවිඩ සම්භවයක් සහිත පැවදි නිකායන් ලෙස මෙම නිකාය අර්ථකථනය කර ඇත.බෞද්ධ පැවිදි නිකායකට ද්‍රවිඩ සම්භවයක් ඇතැයි පැවසීම ගැටලු සහගත නොවේද??.මෙය වැරදි සංස්කරණයක් නම් එය විකිපීඩියාවේ විශ්වාසයට ද සුදුසු නැත.එනිසා මෙය සුදුසු පරිදි සමාලෝචනය කරන්න.මට නම් හැගෙන්නේ මේ පිටුව නිර්නාමික සංස්සකාරකවරුන් සදහා අවහිර කිරීම සුදුසු බවයි,මන්ද යත් මෙය රටේ පිලිගත් වැදගත් නිකායක් පිලිබද පිටුවක් බැවිනි.සාකඡච්ජා සදහා විවෘතයි,අදහස් දක්වන්න. @[[පරිශීලක:VihirLak007|VihirLak007]]@[[පරිශීලක:Lee|Lee]] [[User:KushanSL2419wiki|KushanSL2419wiki]] ([[User talk:KushanSL2419wiki|talk]]) 18:16, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) :මේ පිලිබදව සොයා බලා අනවශ්‍ය සංස්කරණ ඉවත් කිරීම පිලිබදව ස්තුතියි.වෙනත් අදහස් තිබේ නම් සදහන් කරන්න.@[[පරිශීලක:IDB.S|IDB.S]] [[User:KushanSL2419wiki|KushanSL2419wiki]] ([[User talk:KushanSL2419wiki|talk]]) 11:41, 27 ජූනි 2025 (යූටීසී) khz24srh6xdb9nm35906m2xmzsogjpq 0 177955 751678 734552 2025-06-27T11:38:44Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751678 wikitext text/x-wiki {{Automatic taxobox | fossil_range = [[Ypresian]]-recent , {{Fossil range|56.0|0}}<ref>{{cite web |title=Tribe Thunnini Starks 1910 |url=https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=352611&is_real_user=1 |website=The Paleobiology Database |df=dmy-all |access-date=20 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190121064857/https://paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no=352611&is_real_user=1 |archive-date=21 January 2019 |url-status=dead}}</ref> | name = ටූනා | image = tuna_assortment.png | image_caption = Tunas (from top): [[ඇල්බකෝර්]], [[අත්ලාන්තික් බ්ලූෆින් ටූනා]], [[ස්කිප් ජැක් ටූනා]], [[යෙලෝෆින් ටූනා]], [[බිග්අයි ටූනා ]] | taxon = Thunnini | authority = [[Edwin Chapin Starks|Starks]], 1910 | subdivision_ranks = Genera | subdivision = * ''[[Allothunnus]]'': slender tunas * ''[[Auxis]]'': frigate tunas * ''[[Euthynnus]]'': little tunas * ''[[Katsuwonus]]'': බලයෝ * ''[[Thunnus]]'': albacores, true tunas }} '''ටූනා''' යනු [[Scombridae]] ([[මැකරල්|mackerel]]) පවුලේ උප සමූහයක් වන '''Thunnini''' [[Tribe (biology)|ගෝත්‍රයට]] අයත් [[Saltwater fish|කරදිය මාලු]] විශේෂ කීපයකයට ඉංග්‍රීසි බසින් ඇති පොදු නමකි. තුන්නිනී [[විශේෂය|විශේෂ]] 17 කින් සමන්විත වන අතර, ඒවායේ ප්‍රමාණයන් [[Bullet tuna|උණ්ඩ ටූනා]] (උපරිම දිග: 50 [[ගණය|දක්වා]] විශාල වශයෙන් වෙනස් වේ., බර: 1.8 kg හෝ 4 lb [[Atlantic bluefin tuna|අත්ලාන්තික් බ්ලූෆින් ටූනා]] දක්වා (උපරිම දිග: 4.6 m හෝ 15 අඩි, බර: 684 kg හෝ 1,508 lb), එය සාමාන්‍යය 2 මීටර් (6.6 ft) සහ අවුරුදු 50 දක්වා ජීවත් වන බව විශ්වාස කෙරේ. ටූනා, [[Opah|ඔපා]] සහ [[Mackerel shark|මැකරල් මෝරුන්]] යනු [[Mesotherm|අවට ජලයට වඩා ශරීර උෂ්ණත්වය ඉහළ මට්ටමක පවත්වා ගත]] හැකි එකම [[මාළු|මත්ස්‍ය]] විශේෂයයි. ක්‍රියාශීලී සහ කඩිසර [[Predator|විලෝපිකයෙකු]] වන ටූනාට සිනිඳු, [[Streamlined|ක්‍රමවත්]] ශරීරයක් ඇති අතර වේගයෙන්ම පිහිනන [[Pelagic fish|පෙලැජික් මසුන්]] අතර වේ - උදාහරණයක් ලෙස [[කෙලවල්ලා|යෙලෝෆින් ටූනා]] 75 දක්වා වේගයෙන් ගමන් කළ හැකිය.<ref>{{Cite journal|last=Block|first=Barbara A.|last2=Booth|first2=David|last3=Carey|first3=Francis G.|year=1992|title=Direct measurement of swimming speeds and depth of blue marlin|journal=Journal of Experimental Biology|volume=166|page=278|doi=10.1242/jeb.166.1.267}}</ref><ref name=":12">{{Cite journal|last=Svendsen|first=Morten B. S.|last2=Domenici|first2=Paolo|last3=Marras|first3=Stefano|last4=Krause|first4=Jens|last5=Boswell|first5=Kevin M.|last6=Rodriguez-Pinto|first6=Ivan|last7=Wilson|first7=Alexander D. M.|last8=Kurvers|first8=Ralf H. J. M.|last9=Viblanc|first9=Paul E.|last10=Finger|first10=Jean S.|last11=Steffensen|first11=John F.|date=October 2016|title=Maximum swimming speeds of sailfish and three other large marine predatory fish species based on muscle contraction time and stride length: a myth revisited|journal=Biology Open|volume=5|issue=10|pages=1415–1419|doi=10.1242/bio.019919|pmc=5087677|pmid=27543056|doi-access=free}}</ref> මුල් විද්‍යාත්මක වාර්තාවල විශාල ලෙස පිම්බුණු වේගයන් සොයා ගත හැකි අතර ජනප්‍රිය සාහිත්‍යයේ තවමත් පුළුල් ලෙස වාර්තා වේ.<ref name=":12" /> උණුසුම් මුහුදේ දක්නට ලැබෙන, ටූනා [[Commercial fishing|වාණිජමය වශයෙන්]] [[මාළු (ආහාරය)|ආහාර මත්ස්‍යයෙකු]] ලෙස පුළුල් ලෙස මසුන් ඇල්ලීම සිදුකරන අතර [[Blue water|බ්ලූවෝටර්]] [[Game fish|ක්‍රීඩා මත්ස්‍යයෙකු]] ලෙස ජනප්‍රිය වේ. [[Overfishing|අධික ලෙස මසුන් ඇල්ලීමේ]] ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, [[Southern bluefin tuna|දකුණු බ්ලූෆින් ටූනා]] වැනි සමහර ටූනා විශේෂ [[වඳ වී යාම|වඳවීමේ]] තර්ජනයට ලක්ව ඇත. == නිරුක්තිය == "ටූනා" යන පදය පැමිණෙන්නේ [[ස්පාඤ්ඤ භාෂාව|ස්පාඤ්ඤ]] ''atún'' Andalusian Arabic ''at-tūn'', ''al-tūn'' {{බස|ar|التون}} වෙතින් උකහා ගත් නූතන අරාබි {{බස|ar|التن}} : 'ටුනා මාළු' [[Middle Latin|මැද ලතින්]] ''තුන්නස්''.<ref>{{Cite encyclopedia |title=tuna |encyclopedia=American Heritage Dictionary |publisher=Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company |url=https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=tuna&submit.x=0&submit.y=0 |access-date=24 May 2015 |date=2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150524153815/https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=tuna&submit.x=0&submit.y=0 |archive-date=24 May 2015}}</ref> ''{{බස|la|Thunnus}}'' {{Langx|grc|θύννος|thýnnos}} භාෂාවෙන් ව්‍යුත්පන්න වී ඇත. [[Atlantic bluefin tuna|අත්ලාන්තික් බ්ලූෆින් ටූනා]] සඳහා භාවිතා වේ,<ref>{{Cite encyclopedia |title=thunnus |encyclopedia=A Latin Dictionary |publisher=Perseus Digital Library |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0059:entry=thunnus |date=1879 |edition= |last2=Short |first2=Charles}}</ref> එම නම අවසානයේ ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ {{බස|grc|θύνω}}</link> ''thýnō'', එහි තේරුම "ඉක්මන් කිරීමට, දිගේ ගමන් කිරීමට" යන්නයි.<ref>{{LSJ|qu/nnos|θύννος|longref}}</ref><ref>{{LSJ|qu/nw|θύνω|shortref}}.</ref> ඉංග්‍රීසියෙන්, ටූනා හඳුන්වන්නේ [[Chicken of the Sea]] ලෙසයි. {{Nihongo|シーチキン|shi-chikin}} ආහාරයක් ලෙස හැකි ජපානයේ මෙම නම අදටත් පවතී. == ආහාර == [[ගොනුව:Grilled_Tuna.jpg|thumb|ග්රිල් කළ ටූනා ස්ටීක්]] === නැවුම් සහ ශීත කළ === ටූනාගේ නැවුම් හෝ ශීත කළ මස්, එය නැව්ගත කරන බොහෝ ප්‍රදේශවල ප්‍රණීත ආහාරයක් ලෙස පුළුල් ලෙස සලකනු ලැබේ, විවිධ ආකාරවලින් සකස් කෙරේ. [[Steak|ස්ටීක්]] ලෙස සේවය කරන විට, [[Tuna#Taxonomy|බොහෝ විශේෂවල]] මස් එහි ඝනකම සහ දැඩි වයනය සඳහා ප්රසිද්ධය. එක්සත් රාජධානියේ, සුපිරි වෙළඳසැල් 1990 ගණන්වල අගභාගයේදී නැවුම් ටූනා ස්ටීක්ස් වල පියාසර කිරීමට පටන් ගත් අතර, එය පිසීමේදී නැවුම් ටූනා භාවිතා කිරීමේ ජනප්‍රියතාවය වැඩි කිරීමට උපකාරී විය; 2009 වන විට, කීර්තිමත් සූපවේදීන් සලාද, දවටන සහ අඟුරු-ග්‍රිල් කරන ලද කෑමවල නැවුම් ටූනා නිතිපතා ඉදිරිපත් කළහ.<ref name="auto">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Hickman |first=Martin |date=9 June 2009 |title=How Tuna Conquered the World |url=https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/features/how-tuna-conquered-the-world-1700127.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190131100056/https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/features/how-tuna-conquered-the-world-1700127.html |archive-date=31 January 2019 |access-date=30 January 2019 |website=www.independent.co.uk |publisher=The Independent}}</ref> ==== අමුවෙන්ම ==== [[List of sushi and sashimi ingredients#Thunnus|විවිධ ටූනා විශේෂ]] බොහෝ විට [[ජපන් ආහාරපාන|ජපන් ආහාරවල]] [[Sushi|සුෂි]] හෝ [[Sashimi|සෂිමි]] ලෙස අමු ලෙස පිරිනමනු ලැබේ.<ref name="auto2">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Hickman |first=Martin |date=9 June 2009 |title=How Tuna Conquered the World |url=https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/features/how-tuna-conquered-the-world-1700127.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190131100056/https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/features/how-tuna-conquered-the-world-1700127.html |archive-date=31 January 2019 |access-date=30 January 2019 |website=www.independent.co.uk |publisher=The Independent}}</ref> වාණිජ සෂිමි ටූනා ටූනා අඩංගු බෑග්වලට [[කාබන් මොනොක්සයිඩ්]] (CO) පොම්ප කිරීමෙන් සහ එය 4 ට රඳවා තබා ගැනීමෙන් ඒවායේ වර්ණය ස්ථාවර කර ගත හැකිය.&nbsp;°C. අඟල් 2 ටූනා ස්ටීක් සඳහා, මෙය පැය 24 ක් අවශ්ය වේ. එවිට මාළු රික්තක මුද්රා කර ශීත කළ යුතුය. ජපානයේ, CO භාවිතයෙන් වර්ණ සවි කිරීම තහනම් කර ඇත. <ref name="HFF2">{{උපන්‍යාස පොත|url=https://books.google.com/books?id=Xr6hTgLRoLIC&pg=PA328|page=328}}</ref><gallery class="center" heights="85px"> ගොනුව:Tuna_Sushi.jpg|alt=Sushi|{{Center|[[සුෂි]]}} ගොනුව:Tuna_salad_001.jpg|alt=Tuna salad|{{Center|[[ටූනා සලාද]]}} ගොනුව:Tuna_steak.JPG|alt=Tuna steak served in a French bistro|{{Center|ටූනා ස්ටීක් ප්‍රංශ [[බිස්ට්‍රෝ]]}} ගොනුව:Tekkadon_001.jpg|alt=Tekkadon|{{Center|[[Tekkadon]]}} ගොනුව:Katsuobushi_02.jpg|alt=Katsuobushi shavings|{{Center|[[Katsuobushi]] shavings}} ගොනුව:Mojama_de_atun.JPG|alt=Mojama|{{Center|[[මොජාමා]]}} </gallery> ==== ටින් කර ==== [[ගොනුව:Canned_and_packaged_tuna_on_supermarket_shelves.jpg|alt=Small cans on grocery shelves|දකුණ|thumb|275x275පික්|සුපිරි වෙළඳසැලක ටින් කළ ටූනා විකිණීමට ඇත]] ටූනා ආහාරයට ගත හැකි [[Vegetable oil|තෙල්වල]], [[Brine|අති ක්ෂාරවල]], ජලයේ සහ විවිධ සෝස්වල ටින් කර ඇත. ටූනා සකස් කර "ඝන", "කුට්ටි" ("කුට්ටිය") හෝ "පිලි සහිත" ලෙස ලේබල් කළ හැක. ටූනා ටින් කර විකිණීම සඳහා ඇසුරුම් කළ විට, නිෂ්පාදිතය සමහර විට '''ටූනා මාළු''' (එක්සත් ජනපදය) ලෙස හැඳින්වේ, [[ජර්මානු භාෂාව|ජර්මානු]] ''[[wiktionary:Thunfisch|Thunfisch]]'' වෙතින් [[Calque|කැල්ක්]] (ණය පරිවර්තනය). ටින් කළ ටූනා සමහර විට සුරතල් සතුන් සඳහා, විශේෂයෙන් [[බළලා|බළලුන්]] සඳහා ආහාර ලෙස භාවිතා කරයි. == කළමනාකරණය සහ සංරක්ෂණය == [[ගොනුව:Tuna-lifecycle1.jpg|thumb|400x400පික්|{{Center|ජීවන චක්‍රය}}]] ප්‍රධාන ටූනා ධීවර කළමනාකරණ ආයතන වන්නේ [[Western and Central Pacific Fisheries Commission|බටහිර සහ මධ්‍යම පැසිෆික් ධීවර කොමිසම]], [[Inter-American Tropical Tuna Commission|අන්තර්-ඇමරිකානු නිවර්තන ටූනා කොමිසම]], [[Indian Ocean Tuna Commission|ඉන්දියානු සාගර ටූනා කොමිසම]], [[International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas|අත්ලාන්තික් ටූනා සංරක්ෂණය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර කොමිසම]] සහ [[Commission for the Conservation of Southern Bluefin Tuna|දක්ෂිණ බ්ලූෆින් ටූනා සංරක්ෂණ කොමිෂන් සභාවයි]].<ref>{{Cite news|url=http://www.theage.com.au/news/World/WWF-demands-tuna-monitoring-system/2007/01/19/1169095972203.html|title=WWF demands tuna monitoring system|date=2007-01-19|work=The Age|access-date=2008-05-19|location=Melbourne}}</ref> පස්දෙනා ප්‍රථම වරට [[ජපානය|ජපානයේ]] [[කෝබේ]] නගරයට රැස්වූයේ 2007 ජනවාරි මාසයේ දී ය. පරිසර සංවිධාන ධීවර හා විශේෂවලට ඇති අවදානම් පිළිබඳව ඉදිරිපත් කිරීම් ඉදිරිපත් කළේය. රටවල් හෝ ප්‍රදේශ 60ක් පමණ විසින් කෙටුම්පත් කරන ලද ක්‍රියාකාරී සැලැස්මකින් රැස්වීම අවසන් විය. [[Illegal, unreported and unregulated fishing|නීතිවිරෝධී මසුන් ඇල්ලීම]] වැළැක්වීම සඳහා සම්භව සහතික නිකුත් කිරීම සහ කලාපීය ධීවර කෝටා සැකසීමේදී වැඩි විනිවිදභාවයක් ඇති කිරීම කොන්ක්‍රීට් පියවරවලට ඇතුළත් වේ. නියෝජිතයන් 2009 ජනවාරි හෝ පෙබරවාරි මාසවල යුරෝපයේ තවත් ඒකාබද්ධ රැස්වීමකදී හමුවීමට නියමිතව තිබුණි.<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2007-01-26 |title=Conference approves global plan to save tuna stocks |url=http://www.abc.net.au/news/newsitems/200701/s1834563.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080111070803/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200701/s1834563.htm |archive-date=11 January 2008 |access-date=2008-05-10 |website=[[Australian Broadcasting Corporation]]}}</ref> 2010 දී, [[Greenpeace|ග්‍රීන්පීස්]] ඉන්ටර්නැෂනල් විසින් [[Albacore|ඇල්බකෝර්]], [[Bigeye tuna|බිගී ටූනා]], [[Pacific bluefin tuna|පැසිෆික් බ්ලූෆින් ටූනා]], [[Atlantic bluefin tuna|අත්ලාන්තික් බ්ලූෆින් ටූනා]], [[Southern bluefin tuna|දකුණු බ්ලූෆින් ටූනා]] සහ [[කෙලවල්ලා|යෙලෝෆින් ටූනා]] එහි මුහුදු ආහාර රතු ලැයිස්තුවට එකතු කරන ලද අතර ඒවා ලොව පුරා සුපිරි වෙළඳසැල්වල බහුලව අලෙවි වන මාළු වේ. තිරසාර නොවන මසුන් ඇල්ලීමේ ඉහළ අවදානමක් ඇත."<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2003-03-17 |title=Greenpeace International Seafood Red list |url=http://www.greenpeace.org/international/seafood/red-list-of-species |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100820034707/http://www.greenpeace.org/international/seafood/red-list-of-species |archive-date=20 August 2010 |access-date=2010-09-22 |publisher=Greenpeace.org}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/06/27/magazine/27Tuna-t.html|title=Tuna's End|last=Greenberg|first=Paul|date=2010-06-21|work=The New York Times}}</ref> බ්ලූෆින් ටූනා දැඩි ලෙස අධික ලෙස [[Overfishing|මසුන් ඇල්ලීම]] ලෙස පුළුල් ලෙස පිළිගෙන ඇති අතර සමහර තොග කඩා වැටීමේ අවදානමක් ඇත.<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7040011.stm|title=Last rites for a marine marvel?|last=Black|first=Richard|date=17 October 2007|work=BBC News|access-date=17 October 2007}}</ref><ref>Ito, Masami, "[http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20100831i1.html Does Japan's affair with tuna mean loving it to extinction?]", ''[[Japan Times]]'', 31 August 2010, p. 3. {{භින්න වූ සබැඳි|date=June 2016|bot=medic}}</ref> [[International Seafood Sustainability Foundation|ජාත්‍යන්තර මුහුදු ආහාර තිරසාර පදනමට]] අනුව (ටූනා කර්මාන්තය, විද්‍යාඥයින් සහ [[World Wide Fund for Nature|ස්වභාවධර්මය සඳහා වන ලෝක ව්‍යාප්ත අරමුදල]] අතර ගෝලීය, ලාභ නොලබන හවුල්කාරිත්වයක්), ඉන්දියන් සාගරයේ යෙලෝෆින් ටූනා, පැසිෆික් සාගරයේ (නැගෙනහිර සහ බටහිර) [[Bigeye tuna|බිගී ටූනා]] සහ උතුරු අත්ලාන්තික් [[Albacore|ඇල්බකෝර්]] ටූනා වේ. සියලු මසුන් අධික. 2009 අප්‍රේල් මාසයේ දී, [[බලයා|skipjack tuna]] තොගයක් (ලොව පුරා මසුන් ඇල්ලූ සියලුම ටූනා වර්ග වලින් දළ වශයෙන් 60% ක් පමණ වේ) අධික ලෙස මසුන් ඇල්ලූ බවක් නොසැලකේ.<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=15 April 2009 |title=Status of the World Fisheries for Tuna: Section A-2 – Summary |url=http://www.iss-foundation.org/files/e71afd66-086a-41c7-a71c-c2935687dcef/ISSF_A-2%20Summary%20(3).pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20100327022746/http://www.iss-foundation.org/files/e71afd66-086a-41c7-a71c-c2935687dcef/ISSF_A-2%20Summary%20%283%29.pdf |archive-date=27 March 2010 |access-date=10 November 2009 |publisher=ISSF}}</ref> 2009 මැයි මාසයේදී ප්‍රථම වරට විකාශය වූ [[බීබීසී|BBC]] වාර්තා චිත්‍රපටිය ''[[South Pacific (TV series)|දකුණු පැසිෆික්]]'' ප්‍රකාශ කළේ පැසිෆික් කලාපයේ මසුන් ඇල්ලීම දැනට පවතින අනුපාතයට අනුව දිගටම පැවතුනහොත්, වසර පහක් ඇතුළත සියලුම ටූනා විශේෂවල ගහනය කඩා වැටිය හැකි බවයි. එය ඔවුන්ගේම මත්ස්‍ය තොග කඩාවැටීමේ මට්ටමට අධික ලෙස මසුන් ඇල්ලීමෙන් පසු දකුණු පැසිෆික් ජාත්‍යන්තර මුහුදට යවන ලද දැවැන්ත ජපන් සහ යුරෝපීය ටූනා ධීවර යාත්‍රා ඉස්මතු කළේය.<ref>{{Cite episode|title=Fragile Paradise}}</ref> පැසිෆික් ප්‍රජාවේ ලේකම් කාර්යාලය විසින් 2012 ජනවාරි මාසයේදී නිකුත් කරන ලද 2010 ටූනා ධීවර තක්සේරු වාර්තාවක්, මෙම සොයාගැනීම සඳහා සහාය දැක්වූ අතර, සියලුම ටූනා මසුන් ඇල්ලීම වර්තමාන මට්ටමට අඩු කළ යුතු හෝ සීමා කළ යුතු බවත්, skipjack මසුන් ඇල්ලීමේ සීමාවන් සලකා බැලිය යුතු බවත් නිර්දේශ කළේය.<ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=12 January 2012 |title=Tuna overfishing continues |url=http://www3.cookislandsnews.com/2012/January/Wed18/environment.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131115074636/http://www.cookislandsnews.com/2012/January/Wed18/environment.htm |archive-date=2013-11-15 |access-date=2012-05-19 |publisher=Cook Islands News}}</ref> පර්යේෂණ<ref name=":0">{{Cite journal|last=Roxy|first=Mathew Koll|last2=Modi|first2=Aditi|last3=Murtugudde|first3=Raghu|last4=Valsala|first4=Vinu|last5=Panickal|first5=Swapna|last6=Prasanna Kumar|first6=S.|last7=Ravichandran|first7=M.|last8=Vichi|first8=Marcello|last9=Lévy|first9=Marina|date=28 January 2016|title=A reduction in marine primary productivity driven by rapid warming over the tropical Indian Ocean|journal=Geophysical Research Letters|volume=43|issue=2|pages=826–833|bibcode=2016GeoRL..43..826R|doi=10.1002/2015GL066979|doi-access=free}}</ref> පෙන්නුම් කරන්නේ සාගර උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම ඉන්දියන් සාගරයේ ටූනා මත විශාල හානියක් සිදු කරන බවයි, එහිදී සාගර ශීඝ්‍ර උනුසුම් වීම නිසා සාගර [[Phytoplankton|ෆයිටොප්ලැන්ක්ටන්]] අඩු වී ඇත. පසුගිය අඩ සියවස තුළ බිගී ටූනා ඇල්ලීමේ අනුපාතිකය ද හදිසියේ පහත වැටී ඇති අතර, බොහෝ දුරට කාර්මික මත්ස්‍ය සම්පත වැඩි වීම හේතුවෙන්, සාගර උණුසුම් වීම මත්ස්‍ය විශේෂයට තවත් ආතතියක් එක් කරයි.<ref name=":0" /> == මූලාශ්‍ර == <references /> == වැඩිදුර මූලාශ්‍ර == * ක්ලෝවර්, චාල්ස්. 2004. ''[[The End of the Line: How Overfishing Is Changing the World and What We Eat|රේඛාවේ අවසානය: අධික ලෙස මසුන් ඇල්ලීම ලෝකය වෙනස් කරන්නේ කෙසේද සහ අප කන දේ]]'' . Ebury Press, ලන්ඩන්.{{ISBN|0-09-189780-7}}[[ISBN (identifier)|අයිඑස්බීඑන්]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-09-189780-7|0-09-189780-7]] * [[FAO]] : විශේෂ නාමාවලිය Vol. 2 ලෝකයේ Scombrids. FAO ධීවර සාරාංශ අංක 125, වෙළුම 2. FIR/S125 Vol. 2.{{ISBN|92-5-101381-0}}[[ISBN (identifier)|අයිඑස්බීඑන්]]&nbsp;[[Special:BookSources/92-5-101381-0|92-5-101381-0]] * [[FAO]] : ලෝක සමුද්‍ර ධීවර සම්පත්වල තත්ත්වය පිළිබඳ සමාලෝචනය: [http://firms.fao.org/firms/resource/16001/en ටූනා සහ ටූනා වැනි විශේෂ - ග්ලෝබල්, 2005] රෝමය. * Majkowski, Jacek (1995) [http://www.fao.org/docrep/009/y5852e/Y5852E08.htm#ch3.1 "ටූනා සහ ටූනා වැනි විශේෂ"] තුළ: ''ලෝක සමුද්‍ර ධීවර සම්පත් වල තත්වය පිළිබඳ සමාලෝචනය'', FAO ධීවර තාක්ෂණික පත්‍රිකාව 457, FAO, Rome.{{ISBN|978-92-5-107023-9}}[[ISBN (identifier)|අයිඑස්බීඑන්]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-92-5-107023-9|978-92-5-107023-9]] . * Majkowski J, Arrizabalaga H, Carocci F සහ Murua H (2011) [http://www.fao.org/docrep/015/i2389e/i2389e.zip "ටූනා සහ ටූනා වැනි විශේෂ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303170625/http://www.fao.org/docrep/015/i2389e/i2389e.zip|date=3 March 2016}}</link> In: ''Review of the state of world marine fishery සම්පත්'', පිටු 227-244, FAO ධීවර තාක්ෂණික පත්‍රිකාව 569, FAO, Rome.{{ISBN|978-92-5-107023-9}}[[ISBN (identifier)|අයිඑස්බීඑන්]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-92-5-107023-9|978-92-5-107023-9]] . * [https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/cfrsearch.cfm?fr=161.190 ටින් කළ ටූනා (එක්සත් ජනපදය), ෆෙඩරල් රෙගුලාසි සංග්‍රහය: 21 CFR 161.190 - ටින් කළ ටූනා සඳහා අනන්‍යතා ප්‍රමිතිය] . * Viñas J සහ Tudela S (2009) [http://dugi-doc.udg.edu/bitstream/10256/3594/1/Validated-Methodology.pdf "ටූනා විශේෂ ( ''Tunnus'' වර්ගය) ජානමය වශයෙන් හඳුනාගැනීම සඳහා වලංගු ක්‍රමවේදයක්"] ''PLoS One'', '''4''' (10): e7606. == වැඩිදුර කියවීම == * [https://blogs.scientificamerican.com/extinction-countdown/bluefin-tuna-chinese-cobra-and-others-added-to-red-list-of-threatened-species/ බ්ලූෆින් ටූනා, චයිනීස් කෝබ්රා සහ වෙනත් අය තර්ජනයට ලක් වූ විශේෂ රතු ලැයිස්තුවට එකතු කරන ලදී], විද්‍යාත්මක ඇමරිකානු, 18 නොවැම්බර් 2014 * [https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104543&org=NSF&from=news උණුසුම් ටූනා (සහ සමහර මෝරුන්) උණුසුම්] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210420141808/https://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=104543&org=NSF&from=news |date=2021-04-20 }} ජාතික විද්‍යා පදනම, 27 ඔක්තෝබර් 2005 {{Commercial fish topics}}{{Meat}}{{Taxonbar|from=Q6146274}}{{Authority control}} a4kvwoxeg6fzv2p6csz5pddlsroaw5q 0 178849 751417 742234 2025-06-27T05:25:24Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751417 wikitext text/x-wiki {{යාවත්කාලීන කරන්න}} 2025 දී පහත සඳහන් කැපී පෙනෙන මරණ සිදු විය. නම් මරණ දිනය යටතේ, අකාරාදී පිළිවෙලට වාර්තා කර ඇත. සාමාන්‍ය ඇතුළත් කිරීමක් පහත අනුපිළිවෙලින් තොරතුරු වාර්තා කරයි: නම, වයස, උපතේදී පුරවැසිභාවය ලැබූ රට, පසුව ජාතිකත්වය (අදාළ නම්), සටහන් කරන ලද විෂය, මරණයට හේතුව (දන්නා නම්) සහ යොමුවක්. == ජනවාරි == === 17 === === 16 === * පෝල් ඩැනන්, 46, ඉංග්‍රීසි නළුවා (හොලියෝක්ස්).<ref>[https://news.sky.com/story/hollyoaks-star-paul-danan-dies-aged-46-13289367 Hollyoaks star Paul Danan dies aged 46]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * හ්සී ෂි-චියන්, 72, තායිවාන ගුවන් සේවා විධායක, සභාපති (2016 සිට) සහ චයිනා එයාර්ලයින්ස් හි සභාපති (2019 සිට), හෘදයාබාධය.<ref>[https://money.udn.com/money/story/5612/8494259 華航董事長 由總經理高星潢代理] {{in lang|zh}}</ref> === 15 === * ඇනා මාරියා ඇකර්මන්, 92, ඉතාලි නිළිය (ලෙ ඉන්චියෙස්ටේ ඩෙල් කොමිසාරියෝ මයිග්‍රෙට්, ද ස්කින්, '''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''ඕ රේ).<ref>[https://napoli.repubblica.it/cronaca/2025/01/15/news/anna_maria_ackermann_morta_attrice_eduardo-423941427/amp/ Teatro, morta Anna Maria Ackermann: debuttò con Eduardo] {{in lang|it}}</ref> * ස්ටෙෆනි ඒෆ්නර්, 48, ජර්මානු දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (2021 සිට).<ref>[https://www.gruene-bundestag.de/presse/pm-januar-25/wir-trauern-um-stephanie-aeffner/ Wir trauern um Stephanie Aeffner] {{in lang|de}}</ref> * ක්‍රිස්ටෝපර් බෙන්ජමින්, 9''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''0, ඉංග්‍රීසි නළුවා (ඩොක්ටර් හූ, ජජ් ජෝන් ඩීඩ්, ද ප්ලේග් ඩෝග්ස්).<ref>[https://www.doctorwhonews.net/2025/01/christopher_benjamin_1934_2025.html Christopher Benjamin 1934–2025]</ref>''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]'' * ඇලෙක්ස් බ්‍රාෂ්, 69, ස්කොට්ලන්ත පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ෆෝෆාර් මලල ක්‍රීඩා, රයිත් රෝවර්ස්, බ්‍රෙ''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''චින් සිටි).<ref>[https://www.forfarathletic.co.uk/item/6260-alex-brash Alex Brash]</ref> * ටොමී බ්‍රවුන්, 97, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩිකාව (බෲක්ලින් ඩොජර්ස්, ෆිලඩෙල්ෆියා ෆිලීස්, චිකා''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''ගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.si.com/mlb/tommy-brown-last-living-member-1947-brooklyn-dodgers-dies Tommy Brown, Last Living Member of 1947 Brooklyn Dodgers, Dies at 97]</ref> * ඇලෙජන්ඩ්‍රා ඩැරින්, 62, ආර්ජන්ටිනා නිළිය.<ref>[https://www.lanacion.com.ar/espectaculos/murio-alejandra-darin-a-los-58-anos-nid15012025/ Murió la actriz Alejandra Darín a los 62 años] {{in lang|es}}</ref> * එම්. අසිසුල් හක්, 84, බංග්ලාදේශ පොලිස් නිලධා''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''රිනිය, පොලිස් පරීක්ෂක ජෙනරාල් (1996–1997).<ref>{{Citation |title=Former adviser Azizul Haque passes away |url=https://www.bssnews.net/others/238651 |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250122030030/https://www.bssnews.net/others/238651 }}</ref> * ජැක් හොෆ්මන්, 19, ඇමරිකානු පාපන්දු ක්‍රීඩිකාව සහ පිළිකා පර්යේෂණ උපදේශක, ග්ලියෝමා.<ref>[https://nebraskapublicmedia.org/en/news/news-articles/jack-hoffman-loses-battle-with-brain-cancer/ Jack Hoffman dies after battling brain cancer for years]</ref> * ඩයෑන් ලැන්ග්ටන්, 77, ඉංග්‍රීසි නිළිය (හොලියෝක්ස්, ඔන්ලි ෆූල්ස් ඇන්ඩ් හෝර්ස්, ඊස්ට්එන්ඩර්ස්).<ref>[https://www.lbc.co.uk/news/only-fools-and-horses-star-soap-legend-diane-langton-dies-77/ Only Fools and Horses star and soap legend Diane Langton dies aged 77]</ref> * ලී කුයි-හ්සියන්, 87, තායිවාන කවියා.<ref>[https://www.cna.com.tw/news/acul/202501150408.aspx 詩人李魁賢過世 享壽87歲] {{in lang|zh}}</ref> * පැට්‍රීෂියා ලයිෆවුන්, 47, ප්‍රංශ කාටූන් ශිල්පිනිය.<ref>[https://www.livreshebdo.fr/article/patricia-lyfoung-lautrice-de-la-rose-ecarlate-est-decedee Patricia Lyfoung, l’autrice de « La Rose écarlate », est décédée] {{in lang|fr}}</ref> * ඊබ්‍රහිම් නබාවි, වයස අවුරුදු 66, ඉරාන උපහාසාත්මක ලේඛකයෙක්, ලේඛකයෙක් සහ දිනපොත් රචකයෙක්, සියදිවි නසා ගැනීම.<ref>[https://www.iranintl.com/en/202501157443 Dissident Iranian satirist Ebrahim Nabavi commits suicide in Maryland]</ref> * ලින්ඩා නෝලන්, වයස අවුරුදු 65, අයර්ලන්ත ගායිකාවක්, නිළියක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක් (ද නෝලන්ස්), ද්විත්ව නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/articles/c1ezlgzj4vvo Singer Linda Nolan dies aged 65]</ref> * රිචඩ් රසල්, වයස අවුරුදු 79, ජැමෙයිකානු ටෙනිස් ක්‍රීඩකයෙක්, නියුමෝනියාව.<ref>[https://jamaica-gleaner.com/article/sports/20250115/jamaican-tennis-legend-richard-russell-has-died Jamaican tennis legend Richard Russell has died]</ref> * සයිඩ් මුහම්මද් අස්ගාර් ෂා, වයස අවුරුදු 75, පකිස්ථාන දේශපාලනඥයෙක්, එම්එන්ඒ (2013–2018).<ref>[https://www.24newshd.tv/15-Jan-2025/fomer-mna-syed-asghar-shah-passes-away Fomer MNA Syed Asghar Shah passes away]</ref> * මංජුල් සිංහ, ඉන්දියානු රූපවාහිනී අධ්‍යක්ෂක (යේ ජෝ හායි සින්ඩගි, යේ හායි මුම්බායි මේරි ජාන්), හෘදයාබාධය.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/tv-show-yeh-jo-hai-zindagis-veteran-filmmaker-manjul-sinha-passes-away-due-to-a-massive-heart-attack-producer-ashoke-pandit-extends-condolences/articleshow/117267578.cms TV show Yeh Jo Hai Zindagi's veteran filmmaker Manjul Sinha passes away due to a massive heart attack; Producer Ashoke Pandit extends condolences]</ref> * රොස්නි ස්මාර්ත්, වයස අවුරුදු 84, හයිටි දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1996–1997).<ref>[https://www.alterpresse.org/spip.php?article31331 Haïti : Décès de l’ancien premier ministre Rosny Smarth] {{in lang|fr}}</ref> * පී. ආර්. සුන්දරම්, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයෙක්, තමිල්නාඩු මන්ත්‍රී (1996–2006) සහ මන්ත්‍රී (2014–2019).<ref>[https://www.dtnext.in/news/tamilnadu/former-rasipuram-mla-pr-sundaram-passes-away-at-73-819449 Former Rasipuram MLA PR Sundaram passes away at 73]</ref> * ජෙනොට් ස්වාර්ක්, වයස 85, ප්‍රංශ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ (ජාව්ස් 2, සුපර්ගර්ල්, සමවර් ඉන් ටයිම්).<ref>[https://thedailyjaws.com/news/jaws-2-director-jeannot-szwarc-passes-away-aged-85 Jaws 2 director Jeannot Szwarc passes away aged 85]</ref> * සරිගම විජි, වයස 76, ඉන්දියානු නළුවා (බෙලුවලද මැඩිලල්ලි, මානා මෙචිඩා සෝසේ, යමලෝකදල්ලි වීරප්පන්).<ref>[https://www.oneindia.com/entertainment/kannada-actor-sarigama-vijay-passes-away-4042811.html Kannada Actor Sarigama Viji Passes Away At 76l]</ref> * ගස් විලියම්ස්, වයස 71, ඇමරිකානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩක (ගෝල්ඩන් ස්ටේට් වොරියර්ස්, සියැටල් සුපර්සොනික්ස්, වොෂින්ටන් බුලට්ස්), NBA ශූරයා (1979), ආඝාතයකින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.seattletimes.com/sports/sonics/gus-williams-who-lead-sonics-to-nba-championship-dies-at-71/ Gus Williams, who led Sonics to NBA championship, dies at 71]</ref> === 14 === * නෙලෝ අල්ටෝමරේ, වයස 61, කැනේඩියානු දේශපාලනඥයෙක්, මැනිටෝබා ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ සාමාජිකයෙක් (2019 සිට), හොඩ්ග්කින් ලිම්ෆෝමාව.<ref>[https://www.winnipegfreepress.com/breakingnews/2025/01/15/education-minister-altomare-dies-at-61 Education minister Altomare dies at 61]</ref> * නසාර් බිරියා, වයස 65, ඉරාන ෂියා පූජකයෙක්.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1029959/سقای-بی-ریا-درگذشت «سقای بی ریا» درگذشت] {{in lang|fa}}</ref> * ජෝන් බ්ලේක්මෝර්, වයස 88, ඉංග්‍රීසි ඡායාරූප ශිල්පියා.<ref>[https://britishphotohistory.ning.com/profiles/blogs/john-blakemore-1936-2025 In passing: John Blakemore (1936-2025)]</ref> * ආතර් බ්ලෙසිට්, වයස 84, ඇමරිකානු ක්‍රිස්තියානි දේශකයෙක්.<ref>[https://premierchristian.news/en/news/article/arthur-blessitt-the-world-s-farthest-walking-pilgrim-dies-at-84 World's farthest walking pilgrim Arthur Blessitt dies at 84]</ref> * ෆියුරියෝ කලම්බු, 94, ඉතාලි මාධ්‍යවේදියා (L'Unità) සහ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1996–2001, 2008–2013) සහ සෙනෙට් සභික (2006–2008).<ref>[https://www.ilsole24ore.com/art/morto-fuorio-colombo-giornalista-e-parlamentare-AG02RIIC Morto Furio Colombo, giornalista e parlamentare] {{in lang|it}}</ref> * ක්ජෙල් ග්ජර්සෙත්, 78, නෝර්වීජියානු නවකතාකරු සහ මාධ්‍යවේදියා.<ref>[https://www.aftenbladet.no/kultur/i/93nlk9/kjell-gjerseth-er-doed Kjell Gjerseth er død] {{in lang|nn}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ඉෂාක් හලේවා, 84, තුර්කි රබ්බි, හකාම් බාෂි (2002 සිට).<ref>[https://bianet.org/haber/isak-haleva-chief-rabbi-of-turkey-dies-303602 Isak Haleva, Chief Rabbi of Turkey, dies]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ලැඩිස්ලාව් හුච්කෝ, 76, ස්ලෝවැක් රුතේනියානු ග්‍රීක කතෝලික ධූරාවලිය, චෙක් ජනරජයේ අපෝස්තලික එක්සාර්ච් (2003 සිට).<ref>[https://www.cirkev.cz/zemrel-apostolsky-exarcha-reckokatolicke-cirkve-biskup-ladislav-hucko_48610 Zemřel apoštolský exarcha řeckokatolické církve biskup Ladislav Hučko] {{in lang|cs}}</ref> * මිචාල් ජැනිස්වෙව්ස්කි, 70, පෝලන්ත දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1991–1993, 1997–2001).<ref>[https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/205959,Zmarl-Michal-Janiszewski-dzialacz-NSZZ-Solidarnosc-i-KPN.html Zmarł Michał Janiszewski – działacz NSZZ „Solidarność" i KPN] {{in lang|pl}}</ref> * සුරත් සිං ඛල්සා, 91, ඉන්දියානු-ඇමරිකානු දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයා.<ref>[https://www.ptcnews.tv/punjab-2/sikh-activist-advocate-of-bandi-singhs-surat-singh-khalsa-passes-away-at-91-4404401 Sikh activist, advocate of Bandi Singhs Surat Singh Khalsa passes away at 91]</ref> * හයින්ස් ක්ලූට්මියර්, වයස 82, ජර්මානු ක්‍රීඩා ඡායාරූප ශිල්පියා (ක්‍රීඩා නිදර්ශනය).<ref>[https://www.si.com/media/remembering-sports-illustrated-photographer-heinz-kluetmeier-iconic-career SI Photographer Heinz Kluetmeier’s Eye for the Iconic Made Him One of a Kind]</ref> * බෙනඩිටෝ ද ලීරා, වයස 82, බ්‍රසීලියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1995–1999, 2003–2019) සහ බාරා ද සාඕ මිගෙල් නගරාධිපති (2021 සිට), පිළිකාව.<ref>[https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2025/01/14/morre-benedito-de-lira-em-maceio.ghtml Benedito de Lira, prefeito da Barra de São Miguel e pai de Arthur Lira, morre aos 82 anos em Maceió] {{in lang|pt}}</ref> * තෝමස් මැක්හග්, වයස 88, ඇමරිකානු නීතිවේදියෙක්, බටහිර වර්ජිනියාවේ අභියාචනාධිකරණයේ විනිසුරු (1981–1997, 2009–2013).<ref>[https://apnews.com/article/west-virginia-supreme-court-justice-thomas-mchugh-28ff1242594e155212e6655912b96bcc Former West Virginia Supreme Court Justice Thomas McHugh dies at 88]</ref> * මයිකල් මෙඩින්ගර්, වයස 83, ලක්සම්බර්ග් ඡායාරූප ශිල්පියෙක් සහ ඔලිම්පික් මධ්‍යම දුර ධාවකයෙක් (1964).<ref>[https://infos.rtl.lu/actu/luxembourg/a/2266943.html Le photographe luxembourgeois Michel Medinger est mort à 83 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ටෙඩි ඔසෙයි, වයස 87, ඝානා ජෑස් සැක්සෆෝනිස්ට් (ඔසිබිසා).<ref>[https://3news.com/showbiz/ghanaian-music-legend-teddy-osei-of-osibisa-passes-away-at-88/ Ghanaian music legend Teddy Osei of Osibisa passes away at 88]</ref> * හාන්ස් රීචෙල්ට්, වයස 99, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, වොක්ස්කැමර් සාමාජිකයෙක් (1950–1990).<ref>[https://www.tagesspiegel.de/berlin/im-alter-von-99-jahren-fruherer-ddr-minister-hans-reichelt-in-berlin-gestorben-13018387.html Im Alter von 99 Jahren: Früherer DDR-Minister Hans Reichelt in Berlin gestorben] {{in lang|de}}</ref> * තෝමස් පී. සැමන්, වයස 92, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, වර්මොන්ට් ආණ්ඩුකාර (1973–1977).<ref>[https://www.burlingtonfreepress.com/story/news/politics/2025/01/15/thomas-salmon-vermont-governor-uvm-president-death-obituary/77715944007/ 'He could walk with kings': Former Vermont Democratic Gov. Thomas Salmon dies at 92]</ref> * ටෝනි ස්ලැටරි, වයස 65, බ්‍රිතාන්‍ය නළුවා (ද ක්‍රයිං ගේම්, පීටර්ස් ෆ්‍රෙන්ඩ්ස්), විකට නළුවෙක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක් (කාගේ රේඛාවද එය කෙසේ වෙතත්?), හෘදයාබාධය.<ref>[https://www.aol.co.uk/comedian-tony-slattery-dies-aged-140227095.html Comedian Tony Slattery dies aged 65 after heart attack]</ref> * ජූඩි තොන්ගෝරි, කෙන්යානු නීතිඥවරියක් සහ කාන්තා අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරිනියක්.<ref>[https://www.capitalfm.co.ke/news/2025/01/renowned-family-lawyer-judy-thongori-passes-away-in-india/ Renowned Family Lawyer Judy Thongori Passes Away While Undergoing Treatment in India]</ref> * සයිමන් ටවුන්සෙන්ඩ්, වයස 79, ඕස්ට්‍රේලියානු රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නියක් (සයිමන් ටවුන්සෙන්ඩ්ගේ වොන්ඩර් වර්ල්ඩ්, ටීවීටීවී), පිළිකාව.<ref>[https://www.abc.net.au/news/2025-01-15/simon-townsend-has-died-journalist-tv-presenter/104818750 Wonder World presenter and creator Simon Townsend dies aged 79]</ref> === 13 === * එලිසියෝ ඇල්කොන්, 74, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, නිව් මෙක්සිකෝ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (2009–2024), අක්මා පිළිකාව.<ref>{{Citation |title=Former New Mexico State Rep. Eliseo Alcon passes away |url=https://www.krqe.com/news/new-mexico/former-new-mexico-state-rep-eliseo-alcon-passes-away/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114090216/https://www.krqe.com/news/new-mexico/former-new-mexico-state-rep-eliseo-alcon-passes-away/ }}</ref> * නීල් බර්නාඩ්, 75, දකුණු අප්‍රිකානු බුද්ධි අංශ ප්‍රධානියා, ජාතික බුද්ධි සේවයේ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් (1979–1992), පිළිකාව.<ref>[https://www.news24.com/news24/southafrica/news/former-spy-boss-and-first-negotiator-for-a-democratic-sa-dr-niel-barnard-dies-at-75-20250113 Former spy boss and first negotiator for a democratic SA, Dr Niël Barnard, dies at 75]</ref> * ටෝනි බුක්, 90, ඉංග්‍රීසි පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (බාත් සිටි, මැන්චෙස්ටර් නගරය) සහ කළමනාකරු (මැන්චෙස්ටර් නගරය).<ref>[https://www.mancity.com/news/club/tony-book-obituary-63872451 Tony Book: 1934–2025]</ref> * මාරියාමා කමාරා, 66, ගිනියානු දේශපාලනඥයෙක් සහ ව්‍යාපාරික කාන්තාවක්.<ref>[https://mosaiqueguinee.com/2025/01/urgent-lancienne-ministre-de-lagriculture-mariama-camara-soguipah-est-decedee-ce-lundi-au-maroc/ Urgent: l’ancienne Ministre de l’Agriculture Mariama Camara (SOGUIPAH) est décédée ce lundi au Maroc] {{in lang|fr}}</ref> * වෝල්ටර් ඩොයිෂ්, 101, ඔස්ට්‍රියානු සංගීත විද්‍යාඥවරිය.<ref>[https://noe.orf.at/stories/3288844 Volksmusikforscher Walter Deutsch ist tot] {{in lang|de}}</ref> * නතාලි ඩුප්‍රී, 85, ඇමරිකානු ඉවුම් පිහුම් පොත් ලේඛිකාවක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක්.<ref>[https://roughdraftatlanta.com/2025/01/14/nathalie-dupree-southern-cookbook-author-chef-dies/ Legendary Southern cookbook author and chef Nathalie Dupree dies at 85]</ref> * බෙඩියා එනර් (tr), 70, තුර්කි නිළිය (යාප්‍රක් ඩොකුමු, කාරා පරා ආස්ක්, බානා සෙව්මේයි ඇන්ලට්).<ref>[https://www.anews.com.tr/celebrities/2025/01/14/turkish-actress-bedia-ener-dies-at-70 Turkish actress Bedia Ener dies at 70]</ref> * පී. ෆ්ලූයිඩ්, වයස අවුරුදු 64, ඇමරිකානු රොක් සංගීතඥ (ස්පයිස් 24-7).<ref>[https://www.yahoo.com/news/bronx-man-found-beaten-death-000100974.html Bronx man found beaten to death in ambulette was groundbreaking rocker]</ref> * ටෝනි ග්‍රේෂම්, වයස අවුරුදු 84, ඕස්ට්‍රේලියානු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩකයා, ආධුනික ශූරයා (1977).<ref>[https://www.golfnsw.org.au/news/2025/01/13/76636/vale-tony-gresham-oam/ Vale: Tony Gresham, OAM]</ref> * කීත් ග්‍රිෆිත්, වයස අවුරුදු 77, බාබඩියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ජාතික කණ්ඩායම) සහ කළමනාකරු (ජාතික කණ්ඩායම, එක්සත් ජනපද වර්ජින් දූපත් ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://barbadostoday.bb/2025/01/14/football-legend-grel-passes-on/ Football legend Grel passes on]</ref> * ෂම්සුදීන් හන්බබයෙව්, වයස අවුරුදු 85, අසර්බයිජානියානු දේශපාලනඥයා, නක්චිවන් ස්වයං පාලන ජනරජයේ අගමැති (1993–2000).<ref>[https://oxu.az/cemiyyet/semseddin-xanbabayev-defn-olundu Şəmsəddin Xanbabayev dəfn olundu] {{in lang|az}}</ref> * එල්ගාර් හොවාර්ත්, වයස අවුරුදු 89, ඉංග්‍රීසි කොන්දොස්තර, රචක සහ හොරණෑ වාදකයා.<ref>[https://www.4barsrest.com/news/61679/death-of-elgar-howarth Death of Elgar Howarth]</ref> * චාල්ස් ඊ. ජෙෆර්සන්, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, ඉලිනොයිස් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (2001–2014).<ref>{{Citation |title=Former Illinois State Representative Chuck Jefferson dies at 79 |url=https://www.mystateline.com/news/local-news/former-illinois-state-representative-chuck-jefferson-dies-at-79/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250117034511/https://www.mystateline.com/news/local-news/former-illinois-state-representative-chuck-jefferson-dies-at-79/ }}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) චාල්ස් ක්ලයිබර්, වයස අවුරුදු 82, ස්විට්සර්ලන්ත රජයේ නිලධාරියෙක්, අධ්‍යාපන රාජ්‍ය ලේකම් (1997–2007).<ref>[https://www.letemps.ch/suisse/deces-de-charles-kleiber-architecte-du-paysage-academique-suisse Décès de Charles Kleiber, architecte du paysage académique suisse] {{in lang|fr}}</ref> * ෆ්‍රැන්කෝ පිපර්නෝ, වයස අවුරුදු 82, ඉතාලි භෞතික විද්‍යාඥ සහ දේශපාලන ක්‍රියාකාරික, පොටෙරේ ඔපෙරායෝ හි සම-නිර්මාතෘ.<ref>[https://www.ilpost.it/2025/01/14/morto-franco-piperno/ È morto a 82 anni Franco Piperno, tra i fondatori del gruppo di sinistra extraparlamentare Potere operaio] {{in lang|it}}</ref> * පලවලස රාජසේකරම්, වයස අවුරුදු 80, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, ආන්ද්‍ර ප්‍රදේශ් මන්ත්‍රී (1976–1982, 1994–1999).<ref>[https://www.thehansindia.com/andhra-pradesh/veteran-politician-palavalasa-rajasekharam-passes-away-937059 Veteran politician Palavalasa Rajasekharam passes away]</ref> * රොල්ෆ් ෂ්වීගර්, වයස අවුරුදු 80, ස්විස් දේශපාලනඥයා, රාජ්‍ය කවුන්සිලයේ සාමාජික (1999–2011).<ref>[https://www.watson.ch/schweiz/gesellschaft-politik/445714126-ex-fdp-praesident-rolf-schweiger-ist-tot Ex-FDP-Präsident Rolf Schweiger ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ඇන්ඩ්‍රේ සොලී, වයස අවුරුදු 77, බෙල්ජියම් කතුවරයා සහ චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/01/13/andre-sollie-overleden-schrijver-dichter-illustrator/ Bekroonde jeugdschrijver en illustrator André Sollie (77) overleden] {{in lang|nl-BE}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * මයිකයිලෝ ස්ටෙල්මාක්, වයස අවුරුදු 58, යුක්‍රේන පාපන්දු ක්‍රීඩක (ඩයිනමෝ කියෙව්, ෂක්තාර් ඩොනෙට්ස්ක්) සහ කළමනාකරු (කාර්කිව්).<ref>[https://www.ua-football.com/ua/ukrainian/news/1736779081-pomer-eksgravec-kiyivskogo-dinamo-i-shahtarya-yomu-ne-bulo-60-ti.html Помер ексгравець київського Динамо і Шахтаря. Йому не було 60-ти] {{in lang|uk}}</ref> * හිල්පාස් සුලින්, වයස අවුරුදු 90, ෆින්ලන්ත අයිස් හොකී ක්‍රීඩක සහ පුහුණුකරු (HPK).<ref>[https://hpk.fi/suru-uutinen-hpk-hall-of-fame-jasen-hilpas-sulin-on-poissa/ Suru-uutinen: HPK Hall of Fame jäsen Hilpas Sulin on poissa] {{in lang|fi}}</ref> * ක්ජෙල් ස්වින්ඩ්ලන්ඩ්, වයස අවුරුදු 91, නෝර්වීජියානු දේශපාලනඥයා, වෙස්ට්-ඇග්ඩර් ප්‍රාන්ත නගරාධිපති (1995–1999).<ref>[https://www.nrk.no/sorlandet/kjell-svindland-er-dod-1.17204237 Kjell Svindland er død] {{in lang|no}}</ref> * ඔලිවියෙරෝ ටොස්කානි, වයස අවුරුදු 82, ඉතාලි ඡායාරූප ශිල්පියා, ඇමයිලොයිඩෝසිස් සංකූලතා.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c99yr0g4j17o Oliviero Toscani, Benetton's shock photographer, dies aged 82]</ref> * විසෙන්ට් වේගා, වයස අවුරුදු 69, වෙනිසියුලානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඩිපෝර්ටිවෝ ඉතාලි කැරකස්, පෘතුගීසි ඇකරිගුවා, ජාතික කණ්ඩායම), දියවැඩියාවෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.balonazos.com/fallecio-vicente-vega-gloria-del-futbol-profesional-venezolano-y-de-la-vinotinto/ Falleció Vicente Vega, gloria del futbol profesional venezolano y de la Vinotinto] {{in lang|es}}</ref> * බක් වයිට්, වයස අවුරුදු 94, ඇමරිකානු සංගීතඥයා (සුදු ජාතිකයින්).<ref>[https://savingcountrymusic.com/country-music-patriarch-buck-white-has-died-at-94/ Country Music Patriarch Buck White Has Died At 94]</ref> === 12 === * පීටර් බ්‍රවුන්, වයස අවුරුදු 83, ස්කොට්ලන්ත රග්බි සංගම් ක්‍රීඩකයා (ග්ලාස්ගෝ, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.theoffsideline.com/pc-brown/?srsltid=AfmBOophfd_boZAF-udY2mSc66IHZoJrrtcXg9CRbai30NII3SXGh7Co Scotland loses another giant with the death of Peter ‘PC’ Brown]</ref> * ලෙස්ලි චාර්ල්සන්, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු නිළිය (සාමාන්‍ය රෝහල, ආදරය යනු බොහෝ සෙයින් අලංකාර වූ දෙයක්, ඩොල්ෆින් දිනය).<ref>[https://variety.com/2025/tv/news/leslie-charleson-general-hospital-dies-79-1236272564/ Leslie Charleson, ‘General Hospital’ Icon Known as Monica Quartermaine, Dies at 79]</ref> * හස්ජිම් ජලාල්, වයස අවුරුදු 90, ඉන්දුනීසියානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා.<ref>[https://en.antaranews.com/news/341158/hasjim-djalal-an-architect-of-unclos-passes-away-at-90 Hasjim Djalal, an architect of UNCLOS, passes away at 90]</ref> * ජැකී ෆැරී, වයස අවුරුදු 58, ඇමරිකානු සංගීත කළමනාකරු සහ රූපවාහිනී සත්කාරක (සුපෙරොක්), පෙනහළු රෝගය.<ref>[https://www.billboard.com/music/music-news/jackie-farry-dead-frances-bean-cobain-nanny-label-veteran-dies-obituary-1235874683/ Jackie Farry, Frances Bean Cobain’s Nanny, 1990s Music Industry Veteran, Dies at 58]</ref> * ආර්නෝල්ඩ් ෆ්‍රොලොව්, වයස අවුරුදු 74, ඕස්ට්‍රේලියානු ගුවන් විදුලි පෞරුෂය, අග්න්‍යාශය සහ අක්මා පිළිකා.<ref>[https://www.abc.net.au/news/2025-01-13/arnold-frolows-triple-j-music-director-dead-double-jay/104811632 Arnold Frolows, long time triple j music director, dies at 74]</ref> * මොනිරේ ගෝර්ජි, 95–96, ඉරාන ගුරුවරියක් සහ මුජ්තාහිඩ්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අවසාන සමාලෝචනය සඳහා වූ සභාවේ සාමාජික (1979).<ref>[https://www.sharghdaily.com/بخش-سیاست-6/959566-درگذشت-تنها-زن-نماینده-مجلس-خبرگان-در-ایران درگذشت تنها زن نماینده مجلس خبرگان در ایران] {{in lang|fa}}</ref> * මාර්ක් ඉසු, වයස අවුරුදු 70, ඇමරිකානු ජෑස් ද්විත්ව බාස් වාදකයෙක් සහ නිර්මාපකයෙක්, මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://www.sfchronicle.com/entertainment/article/mark-izu-obit-20034770.php Mark Izu, bassist and composer at the center of the Asian American arts movement, dies at 70]</ref> * මන්දා ජගනාත්, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1998–2014).<ref>[https://www.gulte.com/political-news/334798/ex-mp-jagannadham-passes-away Ex-MP Jagannadham Passes Away]</ref> * ක්ලෝඩ් ජර්මන් ජූනියර්, වයස අවුරුදු 90, ඇමරිකානු නළුවා (ද ඉයර්ලින්, ඉන්ට්‍රූඩර් ඉන් ද ඩස්ට්, රියෝ ග්‍රෑන්ඩ්).<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/claude-jarman-dead-yearling-juvenile-oscar-1236107296/ Claude Jarman Jr., Young Star of ‘The Yearling,’ Dies at 90]</ref> * රොබට් මැක්‍රේ, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු නළුවා (චියර්ස්, තැන්ක්ස්, රැප්සිටී ස්ට්‍රීට් කිඩ්ස්: බිලීව් ඉන් සැන්ටා).<ref>[https://neptunesociety.com/obituaries/sherman-oaks-ca/robert-ward-12196502 Robert Machray Ward]</ref> * ජෙෆ්රි ඒ. මේයර්, වයස අවුරුදු 61, ඇමරිකානු නීතිවේදියෙක්, කනෙක්ටිකට් දිස්ත්‍රික්කය සඳහා එක්සත් ජනපද දිස්ත්‍රික් උසාවියේ විනිසුරු (2014 සිට).<ref>[https://www.law360.com/legalindustry/articles/2283592/u-s-district-judge-jeffrey-a-meyer-dies-at-61 U.S. District Judge Jeffrey A. Meyer Dies At 61]</ref> * ඩැරල් පියර්ස්, වයස අවුරුදු 64, ඕස්ට්‍රේලියානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඇඩිලේඩ් 36ers).<ref>[https://www.adelaide36ers.com/news/vale-darryl-pearce Vale: Darryl Pearce]</ref> * ජෑන් රැන්ඩල්ස්, වයස 79, ඕස්ට්‍රේලියානු දිගු දුර ධාවකයා, පැරාලිම්පික් ශූරයා (1984).<ref>[https://australiansportreflections.com/2021/12/08/australian-first-female-paralympic-marathon-gold-medallist-jan-randles-journey/ Australian First Female Paralympic Marathon Gold Medallist: Jan Randles Journey]</ref> * කීත් රේනර්, වයස 95, ඕස්ට්‍රේලියානු ඇන්ග්ලිකන් පූජකවරයා, ඕස්ට්‍රේලියාවේ ප්‍රයිමේට් (1991–1999).<ref>[https://tma.melbourneanglican.org.au/2025/01/significant-anglican-and-instrument-of-god-bishop-keith-rayner-dies/ Significant Anglican and ‘instrument of God’: Bishop Keith Rayner dies]</ref> * ඉසාස් රොඩ්‍රිගස්, වයස 82, වෙනිසියුලානු නීතිඥ සහ දේශපාලනඥයා, උප ජනාධිපති (2000) සහ නීතිපති (2000–2007).<ref>[https://www.ntn24.com/noticias-actualidad/murio-el-exfiscal-isaias-rodriguez-el-acusador-del-regimen-chavista-y-cerebro-de-toda-la-narrativa-del-caso-anderson-532935 Murió el exfiscal Isaías Rodríguez, el acusador del régimen chavista y cerebro de toda la narrativa del caso Anderson] {{in lang|es}}</ref> * ස්ටුවර්ට් ස්පෙන්සර්, වයස 97, ඇමරිකානු දේශපාලන උපායමාර්ගික.<ref>[https://www.latimes.com/obituaries/story/2025-01-13/stuart-spencer-republican-strategist-who-helped-launch-ronald-reagan-obituary Stuart Spencer, GOP strategist who helped Reagan become California governor, 40th president, dies]</ref> * ලින් ටේලර්-කෝබට්, වයස 78, ඇමරිකානු නර්තන ශිල්පිනිය (ෆුට්ලූස්, ස්විං!, ටයිටැනික්).<ref>[https://denvergazette.com/arts-entertainment/footloose-choreographer-lynne-taylor-corbett-obituary/article_0aab2ff4-d2a3-11ef-8afc-df132b4cf3c4.html Famed 'Footloose' choreographer Lynne Taylor-Corbett has died]</ref> * ඉවානා වොන්ඩ්‍රොවිකෝවා (cs), වයස 80, චෙක් නිළිය.<ref>[https://www.novinky.cz/clanek/kultura-divadlo-zemrela-herecka-ivana-vondrovicova-40504732 Zemřela herečka Ivana Vondrovicová] {{in lang|cs}}</ref> * කිම් යාරොෂෙව්ස්කායා, වයස 101, රුසියානු-උපත ලද කැනේඩියානු නිළිය (ෆැන්ෆ්‍රෙලුච්, පාස්-පාර්ට්අවුට්, හෝම් ෆයර්ස්).<ref>[https://www.lequotidien.com/arts/2025/01/12/la-comedienne-kim-yaroshevskaya-seteint-a-101-ans-2PBMB3SQ2VGJ7BUH2RKPME3TOY/ La comédienne Kim Yaroshevskaya s’éteint à 101 ans] {{in lang|fr}}</ref> === 11 === * රාʼනෝ අබ්දුල්ලායෙවා, වයස 89, උස්බෙක් ඉතිහාසඥයා.<ref>[https://vesti.uz/v-moskve-umerla-rano-abdullaeva/ В Москве умерла Рано Абдуллаева] {{in lang|ru}}</ref> * බෙරිල් ඇන්තනි ජූනියර්, වයස 86, ඇමරිකානු නීතිඥ සහ දේශපාලනඥයා, එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (1979–1993).<ref>[https://www.nwaonline.com/news/2025/jan/14/beryl-anthony-longtime-us-congressman-from/ Beryl Anthony, longtime U.S. congressman from Arkansas, dead at 86]</ref> * ලින්ඩා බර්න්ස් බෝල්ටන්, වයස 76, ඇමරිකානු හෙදියක් සහ සෞඛ්‍ය සේවා පරිපාලක (සීඩාර්ස්-සිනායි වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානය).<ref>[https://www.cedars-sinai.org/newsroom/a-tribute-linda-burnes-bolton-drph-rn-faan-1948--2025/ A Tribute: Linda Burnes Bolton, DrPH, RN, FAAN, 1948 – 2025]</ref> * මාටි ඩිමෙරිට්, වයස 71, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩක සහ පුහුණුකරු (සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ජයන්ට්ස්, චිකාගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.newsweek.com/sports/mlb/former-bounty-hunter-turned-mlb-pitching-coach-nicknamed-mad-dog-passes-away-2013659 Former Bounty Hunter Turned MLB Pitching Coach Nicknamed 'Mad Dog' Passes Away]</ref> * කිටී ෆ්ලින්, වයස 98, අයර්ලන්ත ඉතිහාසඥ සහ කතුවරිය.<ref>[https://rip.ie/death-notice/kitty-flynn-westmeath-kilbeggan-581482 Kitty Flynn]</ref> * ගුර්ප්‍රීත් ගෝගි, වයස 57, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, පන්ජාබ් මන්ත්‍රී (2022 සිට), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/aap-punjab-mla-gurpreet-bassi-gogi-dies-of-gunshot-wounds/articleshow/117132567.cms AAP Punjab MLA Gurpreet Bassi Gogi dies of gunshot wounds]</ref> * ඉන්ද්‍රදාස හෙට්ටිආරච්චි, වයස 97, ශ්‍රී ලාංකික දේශපාලනඥයා.<ref>[https://www.dailymirror.lk/obituaries/DESHABANDU-INDRADASA-HETTIARACHCHI/378-300007# Deshabandu Indradasa Hettiarachchi]</ref> * රයින් ජෑන් හෝක්ස්ට්‍රා, වයස 83, ලන්දේසි නීතිවේදියෙක්.<ref>[https://www.trouw.nl/politiek/rein-jan-hoekstra-1941-2025-was-jarenlang-de-meest-invloedrijke-man-van-nederland~bf521ee2/ Rein Jan Hoekstra (1941-2025) was jarenlang de ‘meest invloedrijke’ man van Nederland] {{in lang|nl}}</ref> * බොබී කෙනඩි, 87, ස්කොට්ලන්ත පාපන්දු ක්‍රීඩක (මැන්චෙස්ටර් නගරය, කිල්මර්නොක්) සහ කළමනාකරු (ග්‍රිම්ස්බි නගරය).<ref>[https://www.mancity.com/news/club/former-city-defender-bobby-kennedy-passes-away-63872199 Bobby Kennedy: 1937-2025]</ref> * මාරියෝ ක්ලෙමන්ස්, 88, චෙක් කොන්දොස්තර (චිත්‍රපට සංධ්වනි වාද්‍ය වෘන්දය) සහ මෙහෙයවීමේ අධ්‍යාපනඥයා.<ref>[https://www.memoryofnations.eu/en/klemens-mario-1936 Master of Fine Arts Mario Klemens * 1936 †︎ 2025]</ref> * සෝරා පැලෝවා, 77, ස්ලෝවැක් වීදුරු කලාකරුවා.<ref>[https://dennikn.sk/minuta/4403688/ Umelkyňa, sochárka a pedagogička Zora Palová zomrela vo veku 77 rokov] {{in lang|sk}}</ref> * කියු ඩහොං, 94, චීන වෙරළබඩ සහ අක්වෙරළ ඉංජිනේරු, චීන විද්‍යා ඇකඩමියේ සාමාජිකාව.<ref>[https://www.stdaily.com/web/gdxw/2025-01/11/content_285082.html 痛别！邱大洪院士逝世] {{in lang|zh}}</ref> * ටයිනි රූයිස්, 67, ලන්දේසි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා සහ කළමනාකරු (ෆෝචූනා සිටාර්ඩ්, එම්වීවී මාස්ට්‍රිච්ට්, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍ය ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://fortunasittard.nl/nieuws/fortunees-tini-ruijs-67-overleden Tiny Ruijs overleden] {{in lang|nl}}</ref> * බාබරා රයිල්ස්කා, 88, පෝලන්ත නිළිය.<ref>[https://kultura.onet.pl/film/nie-zyje-ikona-polskiego-kina-barbara-rylska-odeszla-w-wieku-89-lat/eh4sz6x Nie żyje ikona polskiego kina. Barbara Rylska odeszła w wieku 89 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ෆෙරෙයිඩූන් ෂාබස්යාන්, 82, ඉරාන නිර්මාපකයෙකු සහ කොන්දොස්තර, ශ්වසන රෝගය.<ref>[https://ifpnews.com/renowned-iranian-musician-fereydoun-shahbazian-82/ Renowned Iranian musician Fereydoun Shahbazian passes away at 82]</ref> === 10 === * කොලින් කාටර්, 76, බ්‍රිතාන්‍ය සංගීතඥ (ෆ්ලෑෂ්).<ref>[https://dmme.net/colin-carter-passed-away/ Colin Carter Passed Away]</ref> * ෆ්‍රෑන්ක් සිකුටෝ, 74–75, ඉතාලි-ඕස්ට්‍රේලියානු ව්‍යාපාරික විධායක, ජාතික ඕස්ට්‍රේලියානු බැංකුවේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී (1999–2004).<ref>[https://www.nationaltribune.com.au/statement-on-passing-of-former-nab-ceo-frank-cicutto/ Statement On Passing Of Former NAB CEO Frank Cicutto]</ref> * යෙව්ජීනියා ඩොබ්‍රොවොල්ස්කායා, වයස අවුරුදු 60, රුසියානු නිළිය (ක්වීන් මාර්ගොට්, නිළිය, ද අයිරනි ඔෆ් ෆේට් 2), පිළිකා සහ හෘදයාබාධ වලින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.rbc.ru/society/10/01/2025/678147e59a79472b64f7a234 Умерла Евгения Добровольская] {{in lang|ru}}</ref> * මිලාන් ෆෙරනෙක්, වයස අවුරුදු 60, චෙක් දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (2017 සිට), වකුගඩු පිළිකා.<ref>[https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/domaci/zemrel-poslanec-milan-feranec-356984 Zemřel poslanec Milan Feranec] {{in lang|cs}}</ref> * රයිමොන්ඩෝ ගලුප්පෝ, වයස අවුරුදු 78, ඉතාලි දේශපාලනඥයා, සෙනෙට් සභික (1992–1994).<ref>[https://www.fise.it/federazione/news-la-federazione/archivio-news-la-federazione/20554-addio-a-raimondo-galuppo.html Addio a Raimondo Galuppo] {{in lang|it}}</ref> * හොරසියෝ ගොන්සාලෙස් ඩි ලාස් කැසාස්, වයස අවුරුදු 82, මෙක්සිකානු දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1988–1991).<ref>[https://eldiariodedelicias.mx/local/2025/jan/10/fallece-el-exalcalde-de-delicias-horacio-gonzalez-de-las-casas-667203.html Fallece el exalcalde de Delicias, Horacio González de las Casas] {{in lang|es}}</ref> * වයිනන්ඩ් හැවෙන්ගා, වයස අවුරුදු 59, දකුණු අප්‍රිකානු ඩාර්ට්ස් ක්‍රීඩකයා.<ref>[https://www.pdc.tv/news/2025/01/10/south-africas-first-world-championship-representative-havenga-passes-away South Africa's first World Championship representative Havenga passes away]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * තෙල්මා හොප්කින්ස්, වයස අවුරුදු 88, උතුරු අයර්ලන්ත උස පැනීමේ ක්‍රීඩිකාව, ඔලිම්පික් රිදී පදක්කම්ලාභී (1956).<ref>[https://www.bbc.com/sport/athletics/articles/c4gxvj91vnxo Olympic high jump silver medallist Hopkins dies]</ref> * ජෝස් ජිමිනෙස්, වයස අවුරුදු 76, පුවර්ටෝ රිකෝ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයෙක්, යන්ග් ලෝඩ්ස් හි නිර්මාතෘ.<ref>[https://chicago.suntimes.com/obituaries/2025/01/11/jose-cha-cha-jimenez-human-rights-activist-and-former-chair-of-young-lords-organization-dead-at-76 José 'Cha Cha' Jiménez, human rights activist and former chair of Young Lords organization, dead at 76]</ref> * ටෙඩ් කිල්මුරේ, වයස අවුරුදු 90, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (නැගෙනහිර පර්ත්).<ref>[https://eastperthfc.com.au/news/25926/vale-ted-kilmurray Vale Ted Kilmurray]</ref> * ඇන්ඩ්‍රෙජ් ක්‍රස්නිකි, වයස අවුරුදු 75, පෝලන්ත ක්‍රීඩා ක්‍රියාකාරිකයෙක්.<ref>[https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2025-01-11/nie-zyje-andrzej-krasnicki-byly-prezes-pkol-mial-75-lat/ Nie żyje Andrzej Kraśnicki. Były prezes PKOl miał 75 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ස්ටෙෆාන් ක්‍රසොවිට්ස්කි, වයස අවුරුදු 89, රුසියානු කවියෙක්, පරිවර්තකයෙක් සහ පූජකයෙක්.<ref>[https://www.svoboda.org/a/umer-poet-svyaschennik-religioznyy-deyatelj-stanislav-krasovitskiy/33271216.html Умер поэт, священник, религиозный деятель Станислав Красовицкий] {{in lang|ru}}</ref> * රොජර් ලෙබ්‍රාන්චු, වයස අවුරුදු 102, ප්‍රංශ ඔලිම්පික් ඔරු පැදීමේ ක්‍රීඩකයෙක් (1948).<ref>[https://www.lequipe.fr/Aviron/Actualites/Doyen-des-porteurs-de-la-flamme-olympique-lors-des-jo-2024-roger-lebranchu-est-mort/1531261 Doyen des porteurs de la flamme olympique lors des JO 2024, Roger Lebranchu est mort] {{in lang|fr}}</ref> * සර් චාල්ස් ලෙපානි, වයස අවුරුදු 77, පැපුවා නිව්ගිනියානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා.<ref>[https://www.postcourier.com.pg/former-diplomat-sir-charles-lepani-passes-away/ Former diplomat Sir Charles Lepani passes away]</ref> * ජෝන්ස් පී. මැඩෙයිරා, වයස අවුරුදු 80, ට්‍රිනිඩෑඩියානු මාධ්‍යවේදියා (ට්‍රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ ගාඩියන්).<ref>[https://www.guardian.co.tt/news/jones-p-madeira-pioneering-journalist-and-broadcasting-legend-dies-at-80-6.2.2205037.ab86e2c880 Jones P Madeira, pioneering journalist and broadcasting legend, dies at 80]</ref> * ෆීලික්ස් මැන්ටිලා, වයස අවුරුදු 90, පුවර්ටෝ රිකෝ බේස්බෝල් ක්‍රීඩකයෙක් (මිල්වෞකි බ්‍රේව්ස්, බොස්ටන් රෙඩ් සොක්ස්).<ref>[https://www.mlbtraderumors.com/2025/01/felix-mantilla-passes-away.html Felix Mantilla Passes Away]</ref> * බිල් මැකාර්ට්නි, වයස අවුරුදු 84, ඇමරිකානු ප්‍රසිද්ධ පාපන්දු පුහුණුකරු (කොලරාඩෝ බෆලෝස්), ඩිමෙන්ශියාවෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://ca.sports.yahoo.com/news/bill-mccartney-former-championship-winning-head-coach-at-colorado-dies-at-age-84-052254130.html Bill McCartney, former championship-winning head coach at Colorado, dies at age 84]</ref> * සෑම් මුවර්, වයස 89, ඇමරිකානු ප්‍රසිද්ධ ගායක-ගීත රචක (සෑම් සහ ඩේව්), ශල්‍යකර්මයෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/sam-moore-sam-and-dave-soul-man-dead-obituary-1235140865/ Sam Moore, Soul Man Who Scored Hits With Sam and Dave, Dead at 89]</ref> * පැකිටා ඕර්ස් (එස්), වයස 96, ස්පාඤ්ඤ ඖෂධවේදිනියක් සහ රූපලාවන්‍ය ව්‍යාපාරික කාන්තාවක්.<ref>[https://www.abc.es/estilo/belleza/muere-paquita-ors-farmaceutica-pionera-cosmetica-botanica-20250110164058-nt.html Muere Paquita Ors, la farmacéutica pionera de la cosmética botánica y la divulgación en medios] {{in lang|es}}</ref> * ලොන්ගින් පැස්ටූසියාක්, වයස 89, පෝලන්ත දේශපාලනඥයෙක් සහ ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,31608771,nie-zyje-longin-pastusiak-byly-marszalek-senatu-mial-89-lat.html Nie żyje Longin Pastusiak. Były marszałek Senatu miał 89 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ඇනටෝලි පාටා, වයස 66, රුසියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ඩයිනමෝ ස්ටැව්රොපොල්, කුබන් ක්‍රස්නෝඩර්) සහ කළමනාකරු (ඩයිනමෝ ස්ටැව්රොපොල්).<ref>[https://pfckuban.ru/news/nashi-poteri-/ Наши потери….] {{in lang|ru}}</ref> * ජීන්-ලූක් පෙටිට්‍රෙනෝඩ්, වයස 74, ප්‍රංශ ආහාර විචාරක සහ රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නා.<ref>[https://www.francetvinfo.fr/culture/cuisine-et-gastronomie/le-journaliste-gastronomique-jean-luc-petitrenaud-ancien-animateur-d-emissions-culinaires-est-mort-a-l-age-de-74-ans_7005968.html Le journaliste gastronomique Jean-Luc Petitrenaud, ancien animateur d'émissions culinaires, est mort à l'âge de 74 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ෂියු කා-චුන්, වයස 55, හොංකොං ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාකාරිකයෙක්, එම්එල්සී (2016–2020), ආමාශ පිළිකාව.<ref>[https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-shiu-ka-chun-death-01092025133836.html 港前立法會議員邵家臻因胃癌病逝　終年55歲] {{in lang|zh}}</ref> * නෙල්සන් සිල්වා පැචෙකෝ, වයස 80, උරුගුවේ උපන් කොලොම්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ස්පෝර්ටිවෝ ඉතාලියානෝ, ටයිග්‍රේ, කොලොම්බියා ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.infobae.com/colombia/deportes/2025/01/10/fallecio-nelson-silva-pacheco-idolo-del-junior-y-figura-clave-del-subcampeonato-de-colombia-en-la-copa-america-1975/ Falleció Nelson Silva Pacheco, ídolo del Junior y figura clave del subcampeonato de Colombia en la Copa América] {{in lang|es}}</ref> * එයිනාර් ඔලව් ස්කොගොල්ට්, 77, නෝර්වීජියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (1989-2001).<ref>[https://www.stortinget.no/no/Representanter-og-komiteer/Representantene/Representant/?perid=EOS&tab=Biography Skogholt, Einar Olav (1947-2025)] {{in lang|no}}</ref> === 9 === * ඇන්ඩ්‍රෙජ් මේරියන් බාර්ට්සාක්, වයස අවුරුදු 79, පෝලන්ත කලාකරුවෙක් සහ අධ්‍යාපනඥයෙක්.<ref>[https://dzienniklodzki.pl/zmarl-profesor-andrzej-marian-bartczak-lodzki-artysta-i-pedagog/ar/c13-19030818 Zmarł profesor Andrzej Marian Bartczak, łódzki artysta i pedagog] {{in lang|pl}}</ref> * බ්ලැක් බාර්ට්, වයස අවුරුදු 76, ඇමරිකානු වෘත්තීය මල්ලවපොර (NWA), මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://slamwrestling.net/index.php/2025/01/09/black-bart-dies-at-76/ Black Bart dies at 76]</ref> * බිල් බයර්ජ්, වයස අවුරුදු 86, ඇමරිකානු නළුවා (''[[:en:Ernest_Saves_Christmas|Ernest Saves Christmas]]'', ''[[:en:Ernest_Goes_to_Jail|Ernest Goes to Jail]]'', ''[[:en:Ernest_Scared_Stupid|Ernest Scared Stupid]]'') සහ විකට නළුවා.<ref>[https://deadline.com/2025/01/bill-byrge-dies-bobby-ernest-movies-age-92-1236253707/ Bill Byrge Dies; Actor From ‘Ernest’ Movies Was 92]</ref> * මාරියස් සියුගරින්, වයස අවුරුදු 75, රුමේනියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ස්ටීවා බුකුරෙස්ටි, එෆ්සී බ්‍රසොව්, ප්‍රොග්‍රෙසුල් බුකුරෙස්ටි).<ref>[https://www.7est.ro/2025/01/a-murit-fostul-fotbalist-marius-ciugarin-sportul-romanesc-este-in-doliu/ A murit fostul fotbalist Marius Ciugarin. Sportul românesc este în doliu] {{in lang|ro}}</ref> * බිල් ක්ලෙමන්ට්ස්, වයස අවුරුදු 91, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (රිච්මන්ඩ්).<ref>[https://www.richmondfc.com.au/news/1707214/vale-bill-clements Vale Bill Clements]</ref> * ෆිලිස් ඩල්ටන්, වයස අවුරුදු 99, ඉංග්‍රීසි ඇඳුම් නිර්මාණකරු (ලෝරන්ස් ඔෆ් අරාබියා, ඩොක්ටර් ෂිවාගෝ, ද ප්‍රින්සස් බ්‍රයිඩ්), ඔස්කාර් සම්මානලාභියා (1966, 1990).<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/phyllis-dalton-dead-lawrence-of-arabia-doctor-zhivago-costume-designer-1236107231/ Phyllis Dalton, ‘Lawrence of Arabia’ and ‘Doctor Zhivago’ Costume Designer, Dies at 99]</ref> * මාග්‍රට් බබා ඩිරි, වයස අවුරුදු 70, උගන්ඩා දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1996 සිට).<ref>[https://www.independent.co.ug/former-koboko-woman-mp-margaret-baba-diri-dead/ Former Koboko Woman MP Margaret Baba Diri dead]</ref> * ලෝරි හොලෝවේ, වයස 86, ඉංග්‍රීසි පියානෝ වාදක, සංගීත අධ්‍යක්ෂක (ස්ට්‍රික්ට්ලි කම් ඩාන්සින්, පාකින්සන්) සහ රචක.<ref>[https://jerseyeveningpost.com/morenews/entertainment/2025/01/10/former-strictly-and-parkinson-musical-director-laurence-holloway-dies-aged-86/ Former Strictly and Parkinson musical director Laurence Holloway dies aged 86]</ref> * නෙකුලයි ඉයෝර්ගා, වයස 91, රුමේනියානු චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://www.protv.ro/articol/107746-pictorul-neculai-iorga-a-murit-mesajul-transmis-de-uap Pictorul Neculai Iorga a murit! Mesajul transmis de UAP] {{in lang|ro}}</ref> * පී. ජයචන්ද්‍රන්, වයස 80, ඉන්දියානු පසුබිම් ගායකයා.<ref>[https://www.onmanorama.com/news/kerala/2025/01/09/veteran-singer-p-jayachandran-passes-away.amp.html Legendary singer P Jayachandran passes away at 80]</ref> * මික් කෙනඩි, වයස 89, අයර්ලන්ත හෙලිකොප්ටර් (ෆෝස්, ටිපරරි, ඩබ්ලින්).<ref>[https://www.independent.ie/sport/gaelic-games/hurling/dublin-all-ireland-final-hurler-mick-kennedy-who-hit-the-first-ever-televised-score-in-gaa-passes-away/a1415471510.html Dublin All-Ireland final hurler Mick Kennedy, who hit the first-ever televised score in GAA, passes away]</ref> * සුසන් කෝන්, වයස 63, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, උටා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකාව (1997–2000), පියයුරු පිළිකා.<ref>[https://www.russonmortuary.com/obituaries/susan-koehn Susan Koehn]</ref> * වාසිලේ ලෙවා, වයස 65, රුමේනියානු ජන ගායිකාව.<ref>[https://www.libertatea.ro/stiri/vasile-leva-a-murit-5150460 Vasile Leva, artistul care a compus legendara piesă folk „Străinul”, a murit. „Muzica și poezia nu-mi ies din cap câte zile oi avea”] {{in lang|ro}}</ref> * මුක්තාර් මැගවුයින්, වයස 84, කසකස් ලේඛක සහ ප්‍රචාරක.<ref>[https://kazpravda.kz/n/izvestnyy-kazahstanskiy-pisatel-muhtar-magauin-umer-v-ssha/ Известный казахстанский писатель Мухтар Магауин умер в США] {{in lang|kk}}</ref> * මාර්ක් මිචෙට්ස් (ෆ්‍රා), වයස 73, බෙල්ජියම් විකට පොත් කලාකරුවා (කොගරාට්සු).<ref>[https://fumettologica.it/2025/01/marc-michetz-morto-disegnatore-kogaratsu/ È morto Marc Michetz, disegnatore di “Kogaratsu”] {{in lang|it}}</ref> * අයන් මයිල්ස්, වයස 72, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (රිච්මන්ඩ්).<ref>[https://www.richmondfc.com.au/news/1707273/vale-ian-miles Vale Ian Miles]</ref> * මැනුවල් එල්කින් පැටරෝයෝ, 78, කොලොම්බියානු ව්‍යාධි විද්‍යාඥ සහ ප්‍රතිශක්ති විද්‍යාඥ.<ref>[https://www.elespectador.com/ciencia/murio-el-cientifico-colombiano-manuel-elkin-patarroyo/ Murió el científico colombiano Manuel Elkin Patarroyo] {{in lang|es}}</ref> * ලයිලා රුස්ටොම් (ආර්), 87, ඊජිප්තු රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නියකි.<ref>[https://gate.ahram.org.eg/News/5071315.aspx وفاة الإعلامية ليلى رستم عن عمر يناهز 88 عامًا] {{in lang|ar}}</ref> * ජෝර්ජ් ලුයිස් සැන්චෙස්, 64, කියුබානු චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂක (එල් බෙනී, බුස්කැන්ඩෝ සහ කැසල්).<ref>[https://www.granma.cu/cultura/2025-01-09/fallecio-el-cineasta-cubano-jorge-luis-sanchez-director-de-el-benny-09-01-2025-09-01-12 Falleció el cineasta cubano Jorge Luis Sánchez, director de El Benny] {{in lang|es}}</ref> * ඔටෝ ෂෙන්ක්, 94, ඔස්ට්‍රියානු නළුවා (Dunja, Always Trouble with the Reverend), චිත්‍රපටය (Die Fledermaus) සහ නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂක.<ref>[https://orf.at/stories/3001001/ Otto Schenk ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ෂුලමිත් ෂහාර්, 96, ලැට්වියානු-උපත ඊශ්‍රායල ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.haaretz-evel.co.il/פרופ-אמריטה-שולמית-שחר-זל-תנחומים-מאו/ פרופ' (אמריטה) שולמית שחר ז"ל – תנחומים מאוניברסיטת תל אביב] {{in lang|he}}</ref> * ඩොක් ෂෙබෙලේසා, 51, දකුණු අප්‍රිකානු ක්වේටෝ සංගීතඥයෙක්.<ref>[https://sundayworld.co.za/celebrity-news/kwaito-legend-doc-shebeleza-has-died/ Kwaito legend Doc Shebeleza has died]</ref> * මුහම්මද් සෙගිරිනියා, 36, උගන්ඩාවේ දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2022 සිට).<ref>[https://www.monitor.co.ug/uganda/news/national/mp-ssegirinya-dies-at-37-4883142 MP Ssegirinya dies at 37]</ref> * ජෝන් විලියම් තොම්සන්, 96, කැනේඩියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (1979-1984).<ref>[https://exparl.ca/news/mr-john-william-thomsom/ Mr. John William Thomsom]</ref> * මාරියස් ට්‍රින්කිවික්ස්, 62, පෝලන්ත අනුක්‍රමික ඝාතකයා සහ ලිංගික අපරාධකරුවෙකි.<ref>[https://wiadomosci.onet.pl/kraj/mariusz-trynkiewicz-nie-zyje-szatan-z-piotrkowa-zmarl-w-wieku-62-lat/q9n92n7 Mariusz Trynkiewicz nie żyje. "Szatan z Piotrkowa" zmarł w wieku 62 lat] {{in lang|pl}}</ref> === 8 === * ගේබ්‍රියෙල් ඩි බ්‍රොග්ලි, 93, ප්‍රංශ ඉතිහාසඥයා, ප්‍රංශ ආයතනයේ චාන්සලර් (2006-2017) සහ ඇකඩමි ෆ්‍රැන්චයිස් හි සාමාජිකය.<ref>[https://www.academie-francaise.fr/actualites/deces-de-m-gabriel-de-broglie-f11 Décès de M. Gabriel de Broglie (F11)] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝර්ජ් කැසරෙස්, 77, ආර්ජන්ටිනාවේ උපන් කොලොම්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (සැන් මාර්ටින් ඩි ටුකුමන්, ඇමරිකා ඩි කැලි, කොලොම්බියා ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.infobae.com/colombia/deportes/2025/01/08/fallecio-jorge-ramon-la-fiera-caceres-historico-goleador-del-america-de-cali/ Falleció Jorge Ramón ‘la Fiera’ Cáceres, histórico goleador del América de Cali] {{in lang|es}}</ref> * ෆ්‍රැන්කොයිස් චෝයි, 99, ප්‍රංශ වාස්තු විද්‍යා සහ නාගරික ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.igloo.ro/francoise-choay-1925-2025/ Françoise Choay (1925–2025)] {{in lang|ro}}</ref> * ජුවාන් කාලෝස් කොන්චා ගුටියෙරෙස්, 91, චිලී ශල්‍ය වෛද්‍ය සහ දේශපාලනඥයා, මහජන සෞඛ්‍ය අමාත්‍ය (1971-1972).<ref>[https://www.latercera.com/nacional/noticia/fallece-el-exministro-de-salud-juan-carlos-concha/NPEXNFYBHVGNFNT33M3ZHO7R2I/ Fallece el exministro de Salud Juan Carlos Concha] {{in lang|es}}</ref> * ෆැබියෝ කුඩිසිනි, 89, ඉතාලි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (උඩිනීස්, රෝමා, මිලාන්).<ref>[https://www.uefa.com/news-media/news/0295-1cc56ed57f30-a62b282fa7f5-1000--italian-football-mourns-legendary-goalkeeper-fabio-cudicini/ Italian football mourns legendary goalkeeper Fabio Cudicini]</ref> * විලියම් පී. ඩික්සන්, වයස අවුරුදු 81, ඇමරිකානු නීතිඥ සහ දේශපාලන උපායමාර්ගික, ලෝක බැංකුවේ එක්සත් ජනපද විකල්ප අධ්‍යක්ෂ (1977–1979), 1980 ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජාතික සම්මේලනයේ කළමනාකරු, පුරස්ථි ග්‍රන්ථි පිළිකා.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/madison/name/william-dixon-obituary?id=57247841 William Patrick Dixon]</ref> * රුඩොල්ෆ් ඩ්‍රෙස්ලර්, වයස අවුරුදු 84, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙකු සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු, මන්ත්‍රී (1980–2000).<ref>[https://www.wz.de/nrw/wuppertal/der-ehemalige-spd-bundespolitiker-rudolf-dressler-ist-tot_aid-122877011 Der ehemalige SPD-Bundespolitiker Rudolf Dreßler ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ඇලන් එම්රිච්, වයස අවුරුදු 65, ඇමරිකානු ලේඛක සහ ක්‍රීඩා නිර්මාණකරු.<ref>[https://www.pcgamer.com/games/strategy/alan-emrich-the-game-designer-and-writer-who-coined-the-term-4x-has-died/ Alan Emrich, the game designer and writer who coined the term '4X,' has died]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ක්ජෙල්-ඔලොෆ් ෆෙල්ඩ්, වයස අවුරුදු 93, ස්වීඩන් දේශපාලනඥයෙකු, මුදල් අමාත්‍ය (1983–1990), අයවැය (1982) සහ වාණිජ හා කර්මාන්ත (1970–1975).<ref>[https://www.dn.se/sverige/forre-finansministern-kjell-olof-feldt-s-ar-dod/ Förre finansministern Kjell-Olof Feldt (S) är död] {{in lang|sv}}</ref> * ක්නඩ් හයින්සන්, වයස අවුරුදු 92, ඩෙන්මාර්ක දේශපාලනඥයෙකු, මුදල් අමාත්‍ය (දෙවරක්), පොදු වැඩ (1981) සහ අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1971–1973).<ref>[https://www.dr.dk/nyheder/seneste/tidligere-minister-knud-heinesen-er-doed Tidligere minister Knud Heinesen er død] {{in lang|da}}</ref> * සෙලිම් ඉලෙරි, වයස අවුරුදු 75, තුර්කි ලේඛක, තිර රචක සහ චිත්‍රපට විචාරක.<ref>[https://www.aa.com.tr/tr/kultur/yazar-selim-ileri-hayatini-kaybetti/3445067 Yazar Selim İleri hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> * ලකී ජයවර්ධන, වයස අවුරුදු 70, ශ්‍රී ලාංකික දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1994–2004, 2015–2020).<ref>[https://www.newswire.lk/2025/01/08/former-state-minister-lucky-jayawardena-passes-away/ Former State Minister Lucky Jayawardena passes away]</ref> * ජෙරන්ට් එච්. ජෙන්කින්ස්, වයස අවුරුදු 78, වේල්ස් ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.bbc.com/cymrufyw/erthyglau/c159ex1ky7jo.amp Yr hanesydd Geraint H Jenkins wedi marw] {{in lang|cy}}</ref> (මෙම දිනයේදී මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ගයනාඩා කකාටි, වයස අවුරුදු 92, ඉන්දියානු නිළිය.<ref>[https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/assam-news/assam-veteran-actress-gyanda-kakati-passes-away-at-92 Assam: Veteran Actress Gyanda Kakati Passes Away at 92]</ref> * චාල්ස් කේ, වයස අවුරුදු 94, බ්‍රිතාන්‍ය නළුවා (ඇමඩියස්, හෙන්රි V, ද ඉම්පෝර්ටන්ස් ඔෆ් බීවිං අර්නස්ට්).<ref>[https://www.theguardian.com/stage/2025/jan/14/charles-kay-obituary Charles Kay obituary]</ref> * කෙජෙල් ක්ජාර්, වයස අවුරුදු 82, නෝර්වීජියානු නළුවා (ෆ්ලෙක්ස්නස් ෆැටලයිටර්).<ref>[https://akasien.vareminnesider.no/memorial_page/memorial_page_ads.php?order_id=4410980&set_site_id=112&cat=ads&sign=56455daf23901372e34c82f1ec02baa7 Kjell Kjær] {{in lang|no}}</ref> * ලින් ලෙපෝර්, වයස අවුරුදු 63, ඕස්ට්‍රේලියානු ටැන්ඩම් බයිසිකල් ක්‍රීඩිකාව, පැරාලිම්පික් ශූරයා (2000), පිළිකාව.<ref>[https://www.westannouncements.com.au/browse/obituaries/view/lepore-lyn Lepore Lyn]{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ලින් චෙං-ෆොන්ග්, වයස අවුරුදු 75, තායිවාන දේශපාලනඥයෙක්, ව්‍යවස්ථාදායක යුවාන් සාමාජිකයෙක් (2005–2008) සහ ගුයිෂාන් නගරයේ නගරාධිපති (1998–2005), ඇමයිට්‍රොෆික් පාර්ශ්වික ස්ක්ලෙරෝසිස් වලින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.cna.com.tw/news/aipl/202501090003.aspx 國民黨前桃園立委林正峰辭世 享壽76歲] {{in lang|zh}}</ref> * ඇලස්ටෙයාර් මැකින්වන්, වයස අවුරුදු 53, බ්‍රිතාන්‍ය දෘශ්‍ය කලාකරුවෙක්.<ref>[https://thequietus.com/news/alastair-mackinven-has-died-aged-53/ Alastair Mackinven Has Died, Aged 53]</ref> (මෙම දිනයේදී මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ප්‍රිටිෂ් නැන්ඩි, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු කවියෙක්, චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයෙක් (බොලිවුඩ් කැලිං, ද මිස්ටික් මැසියර්), සහ දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1998–2004), හෘදයාබාධයක්.<ref>[https://odishabytes.com/poet-filmmaker-writer-pritish-nandy-dies-at-73-heartbroken-friend-anupam-kher-pays-rich-tribute/ Poet, Filmmaker, Writer Pritish Nandy Dies At 73; ‘Heartbroken’ Friend Anupam Kher Pays Rich Tribute]</ref> * ඩෙස් ඕ'ග්‍රේඩි, වයස අවුරුදු 72, අයර්ලන්ත ගේලික් පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ශාන්ත ෆින්බාර්ස්, කෝක්).<ref>[https://rip.ie/death-notice/des-ogrady-cork-ovens-581090 The death has occurred of Des O'Grady]</ref> * චාල්ස් පර්සන්, වයස අවුරුදු 82, ඇමරිකානු සිවිල් අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරිකයෙක් (ෆ්‍රීඩම් රයිඩ්ස්).<ref>[https://thebamabuzz.com/charles-person-civil-rights-icon-original-freedom-rider-passes-away-at-82/ Charles Person, civil rights icon + original Freedom Rider, passes away at 82]</ref> * ජේස් ලින්හාරෙස් පොන්ටේ, වයස අවුරුදු 94, බ්‍රසීලියානු දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (1991–2015).<ref>[https://www.opovo.com.br/noticias/politica/2025/01/08/morre-ex-deputado-do-ceara-padre-ze-linhares.html Morre ex-deputado do Ceará Padre Zé Linhares] {{in lang|pt}}</ref> * නුරුල් කොමාර්, වයස අවුරුදු 64, ඉන්දුනීසියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (2004–2014), මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://www.kompas.com/hype/read/2025/01/08/225156466/pelawak-qomar-meninggal-anak-sebut-penyebaran-sel-kanker-menjalar-ke-ginjal Pelawak Qomar Meninggal, Anak Sebut Penyebaran Sel Kanker Menjalar ke Ginjal, Lambung dan Jantung] {{in lang|id}}</ref> * රිනෝ ටොමාසි, වයස අවුරුදු 90, ඉතාලි මාධ්‍යවේදියෙක්, රූපවාහිනී සත්කාරකයෙක් සහ ක්‍රීඩා විචාරකයෙක්.<ref>[https://sport.sky.it/tennis/2025/01/08/rino-tommasi-morto Rino Tommasi, morto a 90 anni il giornalista sportivo] {{in lang|it}}</ref> * ඩේවිඩ් වයිසි, වයස අවුරුදු 89, බ්‍රිතාන්‍ය පුස්තකාලයාධිපති, බොඩ්ලිගේ පුස්තකාලයාධිපති (1986–1996).<ref>[https://www.exeter.ox.ac.uk/exeter-mourns-the-death-of-emeritus-fellow-and-alumnus-david-vaisey-cbe/ Exeter mourns the death of Emeritus Fellow and alumnus David Vaisey CBE]</ref> * වු ලුෂෙන්ග්, වයස අවුරුදු 94, චීන ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා.<ref>[https://finance.sina.com.cn/tech/discovery/2025-01-10/doc-ineenhzz6237665.shtml 同济大学教授吴庐生逝世，享年95岁] {{in lang|zh}}</ref> * නීල් සර්චර්, වයස අවුරුදු 89, ඇමරිකානු මාධ්‍යවේදියා (WJW-TV) සහ රූපවාහිනී සත්කාරක.<ref>{{Citation |title=FOX 8's Neil Zurcher passes away at 89 |url=https://fox8.com/news/fox-8s-neil-zurcher-passes-away-at-89/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114210249/https://fox8.com/news/fox-8s-neil-zurcher-passes-away-at-89/ }}</ref> === 7 === * ඇල්ෆ්‍රඩ් බැම්ස්බර්ගර්, වයස 86, ජර්මානු ශාස්ත්‍රඥයා.<ref>[http://www.ku.de/die-ku/kontakt/presse/presseinformationen-detail/sprachwissenschaftler-prof-dr-alfred-bammesberger-verstorben Sprachwissenschaftler Prof. Dr. Alfred Bammesberger verstorben] {{in lang|de}}</ref> * කැරොලින් බ්‍රවුන්, වයස 97, ඇමරිකානු නර්තන ශිල්පිනිය, නර්තන ශිල්පිනිය සහ ලේඛිකාව.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buehne-und-konzert/carolyn-brown-ist-verstorben-taenzerin-wollte-sie-eigentlich-nie-werden-110221314.html Ihr Sinn für Rhythmus und Romantik] {{in lang|de}}</ref> * චෙන් යූ-චෙන්, වයස 78, තායිවාන දේශපාලනඥයා, ව්‍යවස්ථාදායක යුවාන් සාමාජිකා (1981–1987, 1990–1993, 2002–2005), හෘදයාබාධය.<ref>[https://tw.news.yahoo.com/前民進黨立委鄭余鎮心臟病發逝世-享壽79歲-120411519.html 前民進黨立委鄭余鎮心臟病發逝世 享壽79歲] {{in lang|zh}}</ref> * බාබරා ක්ලෙග්, වයස 98, බ්‍රිතාන්‍ය නිළිය (හදිසි අවස්ථා වාට්ටුව 10) සහ තිර රචිකාවිය (ඩොක්ටර් හූ, කිරීටක වීදිය).<ref>[https://www.doctorwhonews.net/2025/01/barbara_clegg_1926_2025.html Barbara Clegg 1926–2025]</ref> * අයිලා එර්ඩුරන්, වයස 90, තුර්කි වයලීන වාදිකාව.<ref>[https://www.aa.com.tr/tr/kultur/devlet-sanatcisi-ayla-erduran-istanbulda-hayatini-kaybetti/3443741 Devlet Sanatçısı Ayla Erduran, İstanbul'da hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> * මර්වින් ගුවාර්ට්, වයස 32, පිලිපීන මධ්‍යම දුර ධාවකයිය, පිහියෙන් ඇන ඇත.<ref>[https://newsinfo.inquirer.net/2022175/sea-games-gold-medalist-mervin-guarte-stabbed-dies-in-mindoro SEA Games gold medalist Mervin Guarte stabbed, dies in Mindoro]</ref> * විනී කුමාලෝ, වයස 51, දකුණු අප්‍රිකානු ගායිකාවක් සහ නිළියක්.<ref>[https://www.newzimbabwe.com/legendary-south-african-singer-winnie-khumalo-dies-at-51-after-short-illness/ Legendary South African singer Winnie Khumalo dies at 51 after short illness]</ref> * ලිම් කිම්යා, වයස 73, ප්‍රංශ-කාම්බෝජ දේශපාලනඥයෙක්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2013–2018), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.bangkokpost.com/thailand/general/2934876/former-cambodian-mp-shot-dead-in-bangkok Former Cambodian MP shot dead in Bangkok]</ref> * ජීන්-මාරි ලෙ පෙන්, 96, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1956–1962, 1986–1988) සහ MEP (1984–2019), ජාතික පෙරමුණේ නිර්මාතෘ. * අබ්දෙල්කදර් ඕල්ඩ් මක්ලූෆි, 80, ඇල්ජීරියානු බොක්සිං ක්‍රීඩකයා.<ref>[https://www.dzair-tube.dz/en/minister-of-sports-sadi-pays-tribute-to-former-international-boxer-abdelkader-ould-makhloufi/ Minister of Sports Sadi Pays Tribute to Former International Boxer Abdelkader Ould Makhloufi]</ref> * මිරෝස්ලාවා මාර්චෙලුක් (pl), 85, පෝලන්ත නිළිය (වසරේ වීරයා, මැග්නට්).<ref>[https://dzienniklodzki.pl/zmarla-miroslawa-marcheluk-znakomita-aktorka-przez-wiele-lat-zwiazana-z-lodzia/ar/c13-19026458 Zmarła Mirosława Marcheluk, znakomita aktorka przez wiele lat związana z Łodzią] {{in lang|pl}}</ref> * වෝල්ටර් මාර්ටෝස්, 67, පේරු හමුදා නිලධාරිනියක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (2020) සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය (2019–2020).<ref>[https://larepublica.pe/politica/2025/01/07/fallecio-walter-martos-ex-primer-ministro-del-gobierno-de-martin-vizcarra-a-los-67-anos-hnews-458318 Falleció Walter Martos, exministro del gobierno de Martín Vizcarra, a los 67 años] {{in lang|es}}</ref> * නීල් මැකලෙබ්, 89, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ඔක්ලහෝමා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1975–1983), ඉන්දියානු කටයුතු සඳහා අභ්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ සහකාර ලේකම් (2001–2003).<ref>[https://www.kosu.org/local-news/2025-01-10/prominent-chickasaw-politician-neal-mccaleb-dies-at-90 Prominent Chickasaw politician Neal McCaleb dies at 90]</ref> * බිල් මැක්මාස්ටර්, 94, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් සහ පුහුණුකරුවෙක් (ගීලොන්ග්).<ref>[https://www.geelongcats.com.au/news/1706502/vale-cyril-bill-mcmaster Vale Cyril "Bill" McMaster]</ref> * ජග්දීෂ් මිට්ටල්, 99, ඉන්දියානු කලා එකතු කරන්නා.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/art-connoisseur-jagdish-mittal-passes-away/articleshow/117034472.cms Art connoisseur Jagdish Mittal, passes away]</ref> * බෙටී සී. මොන්ක්මන්, 82, ඇමරිකානු භාරකරු සහ කතුවරිය, ධවල මන්දිර භාරකරු (1997–2002), ලියුකේමියාව.<ref>[https://www.whitehousehistory.org/betty-monkman-in-memoriam-1942-2025 Betty Monkman - In Memoriam 1942–2025]</ref> * ජිබාන් මුඛෝපාධ්‍යායි, ​​76, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, බටහිර බෙංගාල මන්ත්‍රී (2011–2021).<ref>[https://www.millenniumpost.in/bengal/former-tmc-mla-jiban-mukhopadhyay-passes-away-593863 Former TMC MLA Jiban Mukhopadhyay passes away Former TMC MLA Jiban Mukhopadhyay passes away]</ref> * පෙටියා පෙන්ඩරේවා, 53, බල්ගේරියානු ඔලිම්පික් කෙටි දුර ධාවන ශූරයා (1996, 2000).<ref>[https://sportal.bg/news-2025010711145326533 Почина легендарната българска спринтьорка Петя Пендарева] {{in lang|bg}}</ref> * ආතර් පොමරෝයි (ද), 71, නවසීලන්ත සම්භාව්‍ය විශාරද, චෙස් ක්‍රීඩක සහ පරිපාලක.<ref>[https://newzealandchess.co.nz/2025/01/arthur-pomeroy-passes-away-7-january-2025-rip/ Arthur Pomeroy passes away 7 January 2025]</ref> * ඩියොග්‍රේසියස් වික්ටර් සැවෙලානෝ, 65, පිලිපීන දේශපාලනඥයා, ඉලොකොස් සුර් හි තුන් වතාවක් ආණ්ඩුකාර, නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (2016–2022) සහ නියෝජ්‍ය කථික (2019–2022), උදරීය ඇනුරිසම්.<ref>[https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/932127/da-usec-dv-savellano-s-cause-of-death-is-abdominal-aneurysm/story/ DA USec. DV Savellano's cause of death is abdominal aneurysm]</ref> * ලියෝ සෙගෙඩින්, 97, ඇමරිකානු චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://archive.today/20250109213249/https://www.chicagotribune.com/2025/01/09/leo-segedin-artist-whose-magic-realism-often-depicted-his-west-side-youth-dies-at-97/ Leo Segedin, artist whose magic realism often depicted his West Side youth, dies at 97]</ref> * වොල්කර් ස්ක්නාර්, වයස අවුරුදු 80, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, තුරින්ජියා හි ලෑන්ඩ්ටැග් සාමාජිකයෙක් (1990–2009).<ref>[https://www.mdr.de/nachrichten/thueringen/volker-sklenar-tod-minister-104.html Ehemaliger Landwirtschafts- und Umweltminister Volker Sklenar gestorben] {{in lang|de}}</ref> * ජෝසප් ට්‍රාන් සුආන් ටියු, වයස අවුරුදු 80, වියට්නාම රෝමානු කතෝලික පූජකයෙක්, ලෝන්ග් සුයෙන් බිෂොප් (2003–2019).<ref>[https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/btrxt.html Bishop Joseph Trần Xuân Tiếu †]</ref> * ඕයිවින්ද් වැග්නස්, වයස අවුරුදු 52, නෝර්වීජියානු ලේඛක සහ සඟරා සංස්කාරක, පෙනහළු ෆයිබ්‍රෝසිස්.<ref>[https://www.uib.no/infomedia/175098/professor-øyvind-vågnes-1972-2025 Professor Øyvind Vågnes (1972-2025)] {{in lang|nn}}</ref> * ඩෙරික් වෝඩ්, වයස අවුරුදු 62, ඇමරිකානු මාධ්‍යවේදියා (WRC-TV).<ref>[https://www.nbcwashington.com/news/local/derrick-ward-beloved-news4-reporter-and-dc-native-dead-at-62/3808156/ Derrick Ward, beloved News4 reporter and DC native, dead at 62]</ref> * පීටර් යාරෝ, වයස අවුරුදු 86, ඇමරිකානු ගායකයා (පීටර්, පෝල් සහ මේරි) සහ ගීත රචකයා ("පෆ්, ද මැජික් ඩ්‍රැගන්"), මුත්‍රාශ පිළිකාව.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2025/jan/07/peter-yarrow-of-folk-trio-peter-paul-and-mary-dies-aged-86 Peter Yarrow of folk trio Peter, Paul and Mary dies aged 86]</ref> === 6 === * ආලෝක් චැටර්ජි, 64, ඉන්දියානු නාට්‍ය නළුවා සහ අධ්‍යක්ෂ, බහු අවයව සැත්කම අසාර්ථකයි.<ref>[https://www.indiatoday.in/movies/story/alok-chatterjee-irrfan-nsd-batchmate-and-theatre-actor-dies-at-64-2660844-2025-01-07 Alok Chatterjee, Irrfan's NSD batchmate and theatre actor, dies at 64]</ref> * ගුසෙප් චියරවල්ලෝටි, 90, ඉතාලි නීතිවේදියෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, කැලබ්‍රියා හි සභාපති (2000-2005).<ref>[https://www.adnkronos.com/cronaca/calabria-morto-ex-presidente-della-regione-chiaravalloti_2djhmR6ZVXQ730wG8Ym36A Calabria, morto l'ex presidente della Regione Chiaravalloti] {{in lang|it}}</ref> * ඇන්ටෝනියෝ කූටෝ ඩොස් සැන්ටොස්, 75, පෘතුගීසි දේශපාලනඥයා, අධ්‍යාපන ඇමති (1992-1993).<ref>[https://expresso.pt/sociedade/2025-01-06-couto-dos-santos-encontrado-morto-num-campo-de-golfe-3c1a8849 Couto dos Santos encontrado morto num campo de golfe] {{in lang|pt}}</ref> * බුල්චා ඩෙමෙක්සා, 94, ඉතියෝපියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2005-2010).<ref>[https://www.ebc.et/newsdetails.aspx?newsid=9160 የምጣኔ ሀብት ባለሙያው እና የሰላማዊ ፖለቲካ አቀንቃኙ አቶ ቡልቻ ደመቅሳ] {{in lang|amh}}</ref> * ශ්‍රීමත් තෝමස් ඩන්, 91, බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා නිලධාරියා, හියර්ෆෝර්ඩ් සහ වෝර්සෙස්ටර්හි සාමි ලුතිනන් (1977-1998), හියර්ෆෝර්ඩ්ෂයර් (1998-2008) සහ වෝර්සෙස්ටර්ෂයර් (1998-2001).<ref>[https://www.herefordshire.gov.uk/news/article/1901/announcement-regarding-the-death-of-the-former-chairman-of-the-association-of-the-lord-lieutenant-and-former-lord-lieutenant-of-herefordshire-sir-thomas-dunne-kg-kcvo- Announcement regarding the death of the former Chairman of the Association of the Lord-Lieutenants and former Lord-Lieutenant of Herefordshire, Sir Thomas Dunne, KG, KCVO]</ref> * රේමන්ඩ් ඩුරන්ඩ්, වයස අවුරුදු 79, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (2008–2012), චැපොන්නේ නගරාධිපති (1989 සිට).<ref>[https://www.leprogres.fr/politique/2025/01/06/maire-de-chaponnay-depuis-1989-raymond-durand-est-decede-ce-lundi-matin Maire de Chaponnay depuis 1989, Raymond Durand est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * හෙනී එමන්, වයස අවුරුදු 76, අරුබාන් දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1986–1989, 1994–2001).<ref>[https://www.nd.nl/varia/varia/1252822/eerste-premier-van-aruba-henny-eman-76-overleden Eerste premier van Aruba Henny Eman (76) overleden] {{in lang|nl}} {{paywall}}</ref> * ජෝර්ජ් ෆ්ලෝරස්, වයස 70, මෙක්සිකානු ඔලිම්පික් පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයා (1976).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/name/jorge-flores-obituary?id=57226269 Jorge L. Flores]</ref> * ඩ්වයිට් ෆොස්ටර්, වයස 67, කැනේඩියානු අයිස් හොකී ක්‍රීඩකයා (ඩිට්‍රොයිට් රෙඩ් වින්ග්ස්, බොස්ටන් බෲයින්ස්, කොලරාඩෝ රොකීස්).<ref>[https://chl.ca/ohl/article/ohl-mourns-the-loss-of-dwight-foster/ OHL mourns the loss of Dwight Foster]</ref> * හෝප් ෆෝයි, වයස 103, ඇමරිකානු ජන ගායකයා.<ref>[https://www.randomlengthsnews.com/archives/2025/01/09/hope-foye/68303 Hope Foye, Trailblazing ‘People’s Artist’ and Civil Rights Pioneer, Passes Away at 103 (Sept. 2, 1921 – Jan. 6, 2025)]</ref> * ජෝන් ග්‍රැනාරා, වයස 81, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මැසචුසෙට්ස් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1977–1979).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bostonglobe/name/john-granara-obituary?id=57236949 John R. Granara]</ref> * ස්ටෙලා ග්‍රේකා, වයස 102, ග්‍රීක ගායිකාවක් සහ නිළියක්.<ref>[https://avecnews.gr/2025/01/06/apochairetismos-sti-stella-gkreka-1922-2025-tou-david-nachmia/ Αποχαιρετισμός στη Στέλλα Γκρέκα 1922-2025 -Του Δαυιδ Ναχμία] {{in lang|el}}</ref> * ඇරිස්ටයිඩ් ගුනෙල්ලා, වයස 93, ඉතාලි දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (1968–1992) සහ ප්‍රාදේශීය කටයුතු අමාත්‍ය (1987–1988).<ref>[https://www.rainews.it/tgr/sicilia/articoli/2025/01/morto-lex-ministro-e-leader-del-pri-aristide-gunnella--3190e16e-38fe-4cde-92d0-9c560fd76dbc.html Morto l'ex ministro e leader del Pri Aristide Gunnella] {{in lang|it}}</ref> * ජෝන් එස්. හන්කින්, වයස 79, කැනේඩියානු බැංකුකරුවෙක්, සභාපති (1999–2003) සහ ජනාධිපති (2003–2004) ) CIBC හි.<ref>[https://www.theglobeandmail.com/business/article-former-cibc-ceo-john-hunkin-dies-at-79/ Former CIBC CEO John Hunkin dies at 79]</ref> * පන්යා ක්‍රිචරෝන්, වයස අවුරුදු 75, තායි රෝමානු කතෝලික නාහිමි, රට්චබුරි හි බිෂොප් (2005–2023).<ref>[https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bkrit.html Bishop John Bosco Panya Kritcharoen †]</ref> * ඩුසාන් මාරවිච්, වයස අවුරුදු 85, සර්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (රෙඩ් ස්ටාර් බෙල්ග්‍රේඩ්, රේසිං පැරිස්, යුගෝස්ලාවියානු ජාතික කණ්ඩායම), ඔලිම්පික් ශූරයා (1960).<ref>[https://kossev.info/it/kosovo-online-najnovije-vestu-preminula-legenda-crvene-zvezde-dusan-maravic/ È morta la leggenda della Stella Rossa Dušan Maravić] {{in lang|it}}</ref> * බ්‍රයන් මැටූස්, වයස 37, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩක (බැල්ටිමෝර් ඔරියෝල්ස්, චිකාගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.mlb.com/news/former-orioles-pitcher-brian-matusz-dies-at-37 Brian Matusz, lefty who had Big Papi's number, dies at 37]</ref> * ඔල්ගා මෙෂෝ වොෂින්ටන්, වයස 42, දකුණු අප්‍රිකානු නීතිඥ.<ref>[https://www.snl24.com/dailysun/news/kenneth-meshoes-daughter-olga-passes-in-the-usa-after-sudden-lupus-diagnosis-20250107 Kenneth Meshoe mourns daughter's passing!]</ref> * මිලෝරාඩ් මිලින්කොවිච්, වයස 59, සර්බියානු චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ (ෆ්‍රොසන් ස්ටිෆ්), තිර රචක සහ රොක් සංගීතඥ (මොර්බිඩි අයි ම්නොචි).<ref>[https://www.blic.rs/sudbine/milorad-milinkovic-imao-velike-planove-sa-ekipom-potere-iznenadna-smrt-sve-prekinula/zk6ec3k Milorad Milinković imao velike planove sa ekipom "Potere", iznenadna smrt sve prekinula: Sve je trebalo da počne posle praznika] {{in lang|sr}}</ref> * ගන්වෝර් නෙල්සන්, වයස 93, ස්වීඩන් චිත්‍රපට නිෂ්පාදක (''[[:en:Schmeerguntz|Schmeerguntz]]'', ''[[:en:My_Name_Is_Oona|My Name Is Oona]]'').<ref>[https://www.dn.se/kultur/experimentfilmaren-gunvor-nelson-ar-dod/ Experimentfilmaren Gunvor Nelson är död] {{in lang|sv}}</ref> * ජේම්ස් නුනලි, වයස 79 , ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මිසිසිපි නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1972–1988).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/djournal/name/james-nunnally-obituary?id=57199698 James David Nunnally]</ref> * මාගස් ඕප්කාප්, වයස අවුරුදු 65, එස්තෝනියානු නළුවා.<ref>[https://saartehaal.postimees.ee/8168640/kaastunne-lahedastele-igaviku-teele-on-lainud-saaremaalt-parit-naitleja-margus-oopkaup Kaastunne lähedastele ⟩ Igaviku teele on läinud Saaremaalt pärit näitleja Margus Oopkaup] {{in lang|et}}</ref> * මෙරියන් රොබට්ස්, වයස අවුරුදු 90, වේල්ස් රග්බි සංගම් ක්‍රීඩකයා (කාඩිෆ්, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.bbc.com/sport/rugby-union/articles/cn540wr2eq6o Wales and Cardiff centre Roberts dies aged 90]</ref> * චාල්ස් එම්. රොසෙල්, වයස අවුරුදු 63, ඇමරිකානු නවාජෝ ඡායාරූප ශිල්පියා, මාධ්‍යවේදියා සහ අධ්‍යයන පරිපාලක, ඩිනේ විද්‍යාලයේ සභාපති (2017 සිට).<ref>[https://navajotimes.com/reznews/dine-college-president-charles-roessel-dies-at-63/ Diné College President Charles Roessel dies at 63]</ref> * පීටර් රොජර්ස්, වයස අවුරුදු 85, වේල්ස් දේශපාලනඥයා, ඒඑම් (1999–2003).<ref>[https://www.bbc.com/cymrufyw/erthyglau/cdxz192nel0o Y cyn-wleidydd, Peter Rogers, wedi marw yn 85 oed] {{in lang|cy}}</ref> * රේමන්ඩ් සෝ පෝ රේ, වයස අවුරුදු 76, බුරුම රෝමානු කතෝලික නාහිමි, යැන්ගොන්හි සහායක රදගුරු (1987–1993) සහ මව්ලමයින්හි රදගුරු (1993–2023).<ref>[https://www.rvasia.org/asian-news/myanmar-former-bishop-mawlamyine-diocese-dies-76 Myanmar: Former bishop of Mawlamyine diocese dies at 76]</ref> * හෙක්ටර් ට්‍රැවිසෝ, වයස අවුරුදු 81, කියුබානු-පුවර්ටෝ රිකන් නළුවා, විකට නළුවා සහ රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නා. (SuperXclusivo), හෘදයාබාධ.<ref>[https://www.metro.pr/entretenimiento/2025/01/06/muere-el-actor-y-animador-hector-travieso/ Muere el actor y animador Héctor Travieso] {{in lang|es}}</ref> * ජිම් වෙදරින්ටන්, වයස අවුරුදු 87, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ජෝර්ජියාවේ කොලොම්බස් නගරාධිපති (2007–2011).<ref>{{Citation |title=Former Columbus Mayor and Police Chief Jim Wetherington dies in Columbus home |url=https://www.wrbl.com/news/local-news/former-columbus-mayor-and-police-chief-jim-wetherington-dies-in-columbus-home/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114100749/https://www.wrbl.com/news/local-news/former-columbus-mayor-and-police-chief-jim-wetherington-dies-in-columbus-home/ }}</ref> * ඩේල් විල්සන්, වයස අවුරුදු 74, කැනේඩියානු හඬ නළුවා (ඩ්‍රැගන් බෝල් ඉසෙඩ්, ජී.අයි. ජෝ: සැබෑ ඇමරිකානු වීරයා, මාටින් අභිරහස), පුරස්ථි ග්‍රන්ථි පිළිකා සහ පාකින්සන් රෝගයෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.animenewsnetwork.com/news/2025-01-08/voice-actor-dale-wilson-dies/.219832 Voice Actor Dale Wilson Dies]</ref> * රොබට් පෝල් වුල්ෆ්, 91, ඇමරිකානු දේශපාලන දාර්ශනිකයා (අරාජිකත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා, පිරිසිදු ඉවසීම පිළිබඳ විවේචනයක්).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/legacyremembers/robert-wolff-obituary?id=57223118 Robert Wolff]</ref> * යූන් ජු-යොං, වයස 96, දකුණු කොරියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1973–1979).<ref>[https://www.chosun.com/culture-life/culture_general/2025/01/07/4AM5E6L3QNBVPDIG3DN2E3XYM4/ 교수·언론·정치 거쳐도… 사진가의 삶 가장 행복했다] {{in lang|ko}}</ref> * ලුඩ්වික් සාලෙව්ස්කි, වයස 70, පෝලන්ත දේශපාලනඥයෙක්, සෙනෙට් සභිකයෙක් (2005–2007).<ref>[https://mylomza.pl/artykul/zmarl-pulkownik-ludwik-n1661827 Zmarł pułkownik Ludwik Zalewski] {{in lang|pl}}</ref> * එඩ්ගර් මැඩිසන් වෙල්ච්, වයස 36, ඇමරිකානු අපරාධකරුවෙක්, වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.usatoday.com/story/news/nation/2025/01/10/pizzagate-gunman-edgar-welch-killed-kannapolis-nc/77592172007/ Man at the center of Washington DC 'Pizzagate' killed during North Carolina traffic stop]</ref> === 5 === * ගර්ඩ් ඇච්ටර්බර්ග්, 84, ජර්මානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (ස්පැන්ඩෝවර් BC) සහ කළමනාකරු (ටෙනිස් බොරූෂියා බර්ලින්, BFC සුඩ්‍රින්).<ref>[https://www.moz.de/nachrichten/regionalsport/gerd-achterberg-ist-tot-spandauer-ikone-verstorbennbsp-berlin-und-chemie-leipzig-trauern-77768182.html Gerd Achterberg ist tot] {{in lang|de}}</ref> * බෙනොයිට් ඇලමේන්, 82 හැවිරිදි, ප්‍රංශ හඬ නළුවා<ref>[https://www.allocine.fr/article/fichearticle_gen_carticle=1000122211.html Mort de Benoît Allemane, voix française mythique de Morgan Freeman et du Père Noël] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝ බාර්නෙට්, 95, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මොන්ටානා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1991–2001).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bozemandailychronicle/name/joseph-barnett-obituary?id=57242378 Joseph William Barnett]</ref> * ජෝසප් බෙන්ඩොන්ගා, 70, මධ්‍යම අප්‍රිකානු නීතිඥයෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, බන්ගුයි නගරාධිපති (1997–2000).<ref>[https://www.radiondekeluka.org/79051-centrafrique-lopposant-joseph-bendounga-tire-sa-reverence Centrafrique : l’opposant Joseph Bendounga tire sa révérence] {{in lang|fr}}</ref> * පිලිප්පා බ්ලෙයාර්, 79, නවසීලන්ත කලාකරුවෙක්.<ref>[https://notices.nzherald.co.nz/nz/obituaries/nzherald-nz/name/philippa-blair-obituary?id=57194953 Philippa Mary Blair]</ref> * ඔර්ලන්ඩෝ කබ්‍රල්ස් මාටිනෙස්, 85, කොලොම්බියානු රසායනික ඉංජිනේරුවෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, පතල් හා බලශක්ති අමාත්‍ය (1997–1998) සහ ආර්ථික සංවර්ධන අමාත්‍ය (1996–1997).<ref>[https://www.larepublica.co/obituarios/orlando-jose-cabrales-martinez-exministro-de-minas-y-energia-4031170 Orlando José Cabrales Martínez] {{in lang|es}}</ref> * බීජ් චානි, 68, ඇමරිකානු සංගීතඥයෙක් (උප නගර).<ref>[https://www.startribune.com/beej-chaney-suburbs-death-guitarist/601203171 Minnesota punk rock hero Beej Chaney of the Suburbs, 68, dies while swimming in the Pacific Ocean]</ref> * ඈන්-මාරි කොම්පරිනි, වයස 77, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (2002–2007) සහ රෝන්-ඇල්ප්ස් (1999–2004) හි සභාපති.<ref>[https://www.leprogres.fr/politique/2025/01/05/anne-marie-comparini-ancienne-presidente-de-la-region-rhone-alpes-est-decedee Anne-Marie Comparini, ancienne présidente de la Région Rhône-Alpes, est décédée] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝන් ඩග්ලස්, වයස 90, ස්කොට්ලන්ත රග්බි සංගම් ක්‍රීඩක (ම්ලේච්ඡ, බ්‍රිතාන්‍ය සහ අයර්ලන්ත සිංහයන්, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.theoffsideline.com/john-douglas/ Former Scotland cap and Grand National winning owner John Douglas dies, aged 90]</ref> * නා ඩි'සූසා, වයස 87, ඉන්දියානු නවකතාකරු.<ref>[https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/well-known-writer-na-dsouza-passes-away/article69065691.ece Well-known writer Na. D’Souza passes away]</ref> * මයිකල් ෆැල්සන්, වයස 79, මෝල්ටා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා සහ දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1976–1996).<ref>[https://www.maltatoday.com.mt/news/national/133007/maltatoday_columnist_and_expn_minister_michael_falzon_dies_at_79 MaltaToday columnist and ex-PN minister Michael Falzon dies at 79]</ref> * රොබට් හබ්නර්, වයස 76, ජර්මානු චෙස් ග්‍රෑන්ඩ්මාස්ටර්, ආමාශ පිළිකාව.<ref>[https://en.chessbase.com/post/robert-huebner-has-passed-away Robert Hübner has passed away]</ref> * එස්. ඒ. කලෙක්, බංග්ලාදේශ දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1979–1990, 1996, 2001–2006).<ref>[https://www.dhakatribune.com/bangladesh/people/370021/ex-mp-sa-khaleque-passes-away Ex-MP SA Khaleque passes away]</ref> * ලී හෝසුන්, වයස 89, ජපන්-දකුණු කොරියානු නවකතාකරු.<ref>[https://www.hokkaido-np.co.jp/article/1110363/ 李恢成さん死去　89歳　芥川賞作家、北海道新聞文学賞選考委員] {{in lang|ja}}</ref> * ෆෙඩ්රික් ලින්ඩ්ග්‍රන්, 53, ස්වීඩන් හෙවි මෙටල් සංගීත ශිල්පී (Unleshed, Terra Firma).<ref>[https://metalinsider.net/sad-news/former-unleashed-guitarist-fredrik-lindgren-passes-away Former Unleashed guitarist Fredrik Lindgren passes away]</ref> * අල් මැක්නීල්, 89, කැනේඩියානු අයිස් හොකී ක්‍රීඩකයා (Toronto Maple Leafs, Chicago Blackhawks) සහ පුහුණුකරු (Calgary Flames).<ref>[https://calgary.ctvnews.ca/al-macneil-long-time-flames-coach-executive-dies-at-89-1.7166216 Al MacNeil, long-time Flames coach, executive, dies at 89]</ref> * ඔල්ගා මාර්ලින්, 90, ඇමරිකාවේ උපන් කෙන්යානු අධ්‍යාපනඥයෙක් සහ ලේඛකයෙක්.<ref>[https://opusdei.org/en-ke/article/a-life-a-dream-and-magnificent-realities/ A life, a dream and magnificent realities]</ref> * ප්‍රබීර් මිත්‍රා, 83, බංග්ලාදේශ නළුවා (Titash Ekti Nadir Naam, Boro Bhalo Lok Chhilo, Buk Fatey To Mukh Foteyna).<ref>[https://www.daily-sun.com/post/785405 Prabir Mitra passes away]</ref> * සිමෙවෝ ඔරිෂා ඔකේ, 48, බෙනිනීස් ගායකයා.<ref>[https://lanouvelletribune.info/2025/01/deces-de-semevo-oricha-au-benin-les-confidences-de-son-chef-orchestre-exclusivite/ Décès de Sèmèvo Oricha au Bénin : Les confidences de son chef orchestre (Exclusivité)] {{in lang|fr}}</ref> * බර්න්ඩ් නොතොෆර්, 83, ජර්මානු වාග් විද්‍යාඥයෙක්.<ref>[https://mittelhessen-gedenkt.de/traueranzeige/bernd-nothofer Bernd Nothofer] {{in lang|de}}</ref> * මාරියා පරමෝ, 61, කොලොම්බියානු පාෂාණ විද්‍යාඥයා, භූ විද්‍යාඥ සහ කෞතුකාගාර අධ්‍යක්ෂ.<ref>[https://www.elespectador.com/ciencia/fallecio-maria-euridice-paramo-paleontologa-y-directora-del-museo-geologico-nacional/ Falleció María Páramo, paleontóloga y exdirectora del Museo Geológico Nacional] {{in lang|es}}</ref> * පාක් ස්යුං-හ්යුන්, 35, දකුණු කොරියානු කායවර්ධන ක්‍රීඩකයෙකි.<ref>[https://torontosun.com/sports/other-sports/south-korean-bodybuilder-youtuber-dead South Korean bodybuilder, Youtube Star died at the age of 35]</ref> * රැකෙල් රබිනොවිච්, 95, ආර්ජන්ටිනා-ඇමරිකානු කලාකරු, පිළිකාව.<ref>[https://hyperallergic.com/982551/raquel-rabinovich-artist-of-submerged-worlds-dies-at-95/ Raquel Rabinovich, Artist of Submerged Worlds, Dies at 95]</ref> * අනිසුර් රහ්මාන්, 91, බංග්ලාදේශ ආර්ථික විද්‍යාඥ.<ref>[https://en.prothomalo.com/bangladesh/wcqgsv1n4l Economist Anisur Rahman no more]</ref> * මයික් රින්ඩර්, 69, ඕස්ට්‍රේලියානු-ඇමරිකානු විද්‍යාඥ විධායක (1982–2007) සහ ලේඛක (බිලියන වසර), esophageal පිළිකා.<ref>[https://www.thedailybeast.com/scientology-executive-turned-whistleblower-mike-rinder-dead-after-cancer-battle/ Scientology Whistleblower Dead After Cancer Battle]</ref> * ජිම් ෂෝර්ට්, 58, ඕස්ට්‍රේලියාවේ උපන් ඇමරිකානු විකට නළුවෙක්, බඩේ රෝගය.<ref>[https://www.forbes.com/sites/marcberman1/2025/01/06/jim-short-dies-the-comedian-and-podcast-host-was-58/ Jim Short Dies: The Comedian And Podcast Host Was 58]</ref> * කොස්ටාස් සිමිටිස්, 88, ග්‍රීක දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1996–2004), සහ මන්ත්‍රී (1985–2009).<ref>[https://www.barrons.com/news/former-greek-pm-costas-simitis-dies-aged-88-ea144ae0 Former Greek PM Costas Simitis Dies Aged 88]</ref> * ෆ්‍රැන්ටිසෙක් ෂ්මහෙල්, 90, චෙක් ඉතිහාසඥයා.<ref>[https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/veda/zemrel-historik-smahel-znalec-lucemburku-husitstvi-ci-reformace-356820 Zemřel historik Šmahel, znalec Lucemburků, husitství či reformace] {{in lang|cs}}</ref> * ඇන්ඩ්‍රියාස් ස්ටෙන්ග්ලයින්, 95, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, බැවේරියාවේ ලෑන්ඩ්ටැග් සාමාජික (1958–1962, 1963–1966).<ref>[https://www.fraenkischertag.de/lokales/bamberg/politik/tod-von-altbuergermeister-andreas-stenglein-in-gaustadt-art-415436 Wie Andreas „Andres" Stenglein Gaustadt geprägt hat] {{in lang|de}}</ref> * මසාහිරෝ ටබාටා, 85, ජපන් දේශපාලනඥයෙක්, නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.jiji.com/jc/article?k=2025011501157&g=pol 田端正広さん死去　元公明党衆院議員] {{in lang|ja}}</ref> * ජෙෆ්රි ටැටර්සාල්, වයස අවුරුදු 77, බ්‍රිතාන්‍ය නීතිවේදියෙකු සහ ඇන්ග්ලිකන් පූජකයෙකි.<ref>[https://www.churchtimes.co.uk/articles/2025/10-january/news/uk/geoffrey-tattersall-synodsman-and-chancellor-dies-aged-77 Geoffrey Tattersall, synodsman and chancellor, dies, aged 77]</ref> * ඇල්බර්ටෝ වරිලාස්, වයස අවුරුදු 90, පේරු නීතිඥ, දේශපාලනඥයා සහ ලේඛක, අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1992–1993).<ref>[https://puntoedu.pucp.edu.pe/noticia/alberto-varillas-montenegro-una-vida-entregada-al-desarrollo-cultural-y-educativo-del-pais/ Alberto Varillas Montenegro: una vida entregada al desarrollo cultural y educativo del país] {{in lang|es}}</ref> * ජුවාන් මැනුවෙල් විලා, වයස අවුරුදු 86, ස්පාඤ්ඤ පාපන්දු ක්‍රීඩක (ප්ලස් අල්ට්‍රා, රියල් සරගෝසා, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://as.com/futbol/segunda/fallece-juan-manuel-villa-el-malabarista-de-los-cinco-magnificos-n/ Fallece Juan Manuel Villa, el malabarista de los Cinco Magníficos] {{in lang|es}}</ref> * විවියන්, වයස අවුරුදු 32, බ්‍රිතාන්‍ය ඩ්‍රැග් ක්වීන් (රුපෝල්ස් ඩ්‍රැග් රේස් එක්සත් රාජධානිය, රූපෝල්ස් ඩ්‍රැග් රේස් සියලුම තරු, අයිස් මත නැටුම්).<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/articles/c4gw1v51yezo ''RuPaul's Drag Race UK'' star The Vivienne dies aged 32]</ref> * වැන්ග් ෂෙන්ගුඕ, වයස අවුරුදු 89, චීන ක්ෂේත්‍ර වෛද්‍ය ඉංජිනේරු.<ref>[https://www.sohu.com/a/845538335_260616 工程院首批院士、野战外科学专家王正国逝世，享年90岁 ] {{in lang|zh}}</ref> * ෆ්‍රෙඩී සික්ස්, වයස අවුරුදු 89, ප්‍රංශ පාපන්දු ක්‍රීඩක (පියරොට්ස් වෝබන් ස්ට්‍රාස්බර්ග්, ආර්සී ස්ට්‍රාස්බර්ග්, 1968 ඔලිම්පික්).<ref>[https://www.fff.fr/article/13932-disparition-de-freddy-zix.html Disparition de Freddy Zix] {{in lang|fr}}</ref> === 4 === * මතියාස් අකුනා, වයස අවුරුදු 32, උරුගුවේ පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ලැමියා), සියදිවි නසා ගැනීම.<ref>[https://www.footboom1.com/en/news/football/2259116-tragedy-in-ecuador-mathias-acuna-found-dead-in-hotel-in-ecuador Tragedy in Ecuador: Mathias Acuña Found Dead in Hotel in Ecuador]</ref> * ක්ලෝඩ් ඇලෙග්‍රේ, වයස අවුරුදු 87, ප්‍රංශ භූ රසායන විද්‍යාඥයා සහ දේශපාලනඥයා, ජාතික අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1997–2000).<ref>[https://www.lepoint.fr/politique/claude-allegre-est-mort-04-01-2025-2579206_20.php Claude Allègre est mort] {{in lang|fr}}</ref> * එඩ් ඇස්කෙව්, වයස අවුරුදු 84, ඇමරිකානු චිත්‍ර ශිල්පියා සහ ගායක-ගීත රචකයා.<ref>[https://exclaim.ca/music/article/ed-askew-has-died Ed Askew Has Died]</ref> * බකී බ්ලැක්වෙල්, වයස අවුරුදු 77, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, බටහිර වර්ජිනියා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (1976–1982, 2016), සාර්කෝමා.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/name/frank-blackwell-obituary?id=57190194 Frank "Bucky" Blackwell]</ref> * වයි. මයිකල් බෝඩමන්, වයස අවුරුදු 80, ජර්මනියේ උපන් කැනේඩියානු සමාජ විද්‍යාඥයා.<ref>[https://www.boersenblatt.net/home/y-michal-bodemann-ist-gestorben-357393 Y. Michal Bodemann ist gestorben] {{in lang|de}}</ref> * පීටර් බ්‍රැන්ඩස්, වයස අවුරුදු 80, ඩෙන්මාර්ක චිත්‍ර ශිල්පියා සහ මූර්ති ශිල්පියා.<ref>[https://www.dr.dk/nyheder/seneste/kirkekunster-peter-brandes-er-doed Kirkekunster Peter Brandes er død] {{in lang|da}}</ref> * එල්වර් සෙරෝන්, කොලොම්බියානු දේශපාලනඥයා, මොකෝවා නගරාධිපති (2004–2007, 2012–2015), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.elespectador.com/judicial/asesinan-en-su-casa-a-elver-ceron-exalcalde-de-mocoa-putumayo/ Asesinan en su casa a Elver Cerón, exalcalde de Mocoa (Putumayo)] {{in lang|es}}</ref> * රාජගෝපාල චිදම්බරම්, වයස අවුරුදු 88, ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික භෞතික විද්‍යාඥ, රජයේ ප්‍රධාන විද්‍යාත්මක උපදේශක (2002–2018).<ref>[https://www.deccanherald.com/india/nuclear-scientist-dr-rajagopala-chidambaram-passes-away-3341318 Nuclear scientist Dr. Rajagopala Chidambaram passes away]</ref> * කොල්ම් කොනොලි, වයස අවුරුදු 82, අයර්ලන්ත මාධ්‍යවේදියා (RTÉ පුවත්, බීබීසී පුවත්).<ref>[https://www.rte.ie/news/2025/0105/1489190-colm-conolly/ Death announced of former RTÉ correspondent Colm Connolly]</ref> * බ්‍රයන් ඩන්ස්බි, වයස අවුරුදු 84, බ්‍රිතාන්‍ය පර්ලයිට් කර්මාන්ත විධායක.<ref>[https://www.harrogatechamber.co.uk/business-hub/dunsby-family-announcement-dunsby-brian-leslie Dunsby Family Announcement]</ref> * ෆ්‍රැන්ජෝ ඩිඩික්, වයස අවුරුදු 85, බොස්නියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (වෙලෙස් මොස්ටාර්) සහ කළමනාකරු (ෂිරෝකි බ්‍රිජෙග්, ස්රින්ජ්ස්කි මොස්ටාර්).<ref>[https://nova.rs/sport/fudbal/preminuo-franjo-dzidic/ Tuga: Preminuo prvi trener Luke Modrića, on mu je dao najvažniju šansu] {{in lang|sr}}</ref> * එමිලියෝ එචෙවාරියා, වයස අවුරුදු 80, මෙක්සිකානු නළුවා (අමෝරස් පෙරෝස්, ඩයි අනදර් ඩේ, ද ඇලමෝ).<ref>[https://www.excelsior.com.mx/funcion/muere-emilio-echevarria-actor-interpreto-el-chivo-amores-perros/1692626 Muere Emilio Echevarría, querido actor que interpretó a "El Chivo" en "Amores Perros"] {{in lang|es}}</ref> * බෙන් එස්පි, වයස අවුරුදු 81, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, ඔහියෝ සෙනෙට් සභික (1992–2002).<ref>[https://myfox28columbus.com/newsletter-daily/ben-espy-former-ohio-senate-minority-leader-columbus-city-council-member-dies-at-81-kathy-duffy-shannon-harding-andrew-ginther-joyce-beatty Ben Espy, former Ohio Senate minority leader, Columbus City Council member dies at 81]</ref> * බිලී ෆාලින්, 92, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ජෝර්ජියා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1967–1971).<ref>[https://www.bakerfhga.com/obituaries/william-fallin William Fallin]</ref> * රිචඩ් ෆෝර්මන්, 87, ඇමරිකානු නාට්‍ය රචකයෙක් (අල රටෙහි රෝඩා), නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.nytimes.com/2025/01/04/theater/richard-foreman-dead.html Richard Foreman, Iconoclastic Playwright and Impresario, Dies at 87]</ref> * ඇනා ග්ලිජික්, 90, සර්බියානු වෛරස් විද්‍යාඥයෙක්.<ref>[https://n1info.hr/regija/umrla-ana-gligic-virologinja-koja-je-zaustavila-velike-boginje/ Odlazak Ane Gligić: Znanstvenica koja je zaustavila smrtonosnu epidemiju] {{in lang|hr}}</ref> * එලිසබෙත් හාර්, 78, නෝර්වීජියානු කලාකාරිනි.<ref>[https://www.fvn.no/mening/debattinnlegg/i/o3lerj/en-annen-side-ved-elisabeth-astrup-haarr En annen side ved Elisabeth Astrup Haarr] {{in lang|no}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * මොහ්සන් හබාචා, 82, ටියුනීසියානු පාපන්දු ක්‍රීඩිකාව (සහෙල්, අජැසියෝ, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.tunisienumerique.com/ancien-joueur-de-less-mohsen-habacha-est-decede-a-lage-de-82-ans/ Ancien joueur de l’ESS, Mohsen Habacha est décédé à l’âge de 82 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ඔලෙක්සැන්ඩර් හුමෙන්යුක්, 48, යුක්රේන පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (CSKA කියෙව්, චෝර්නොමොරෙට්ස් ඔඩේසා) සහ කළමනාකරු (බුකොවිනා චර්නිව්ට්සි).<ref>[https://sport.ua/uk/news/728123-raptovo-pomer-eksvorotar-dnipra-ta-vidomiy-trener-golkiperiv-v-ukraini Раптово помер ексворотар Дніпра та відомий тренер голкіперів в Україні] {{in lang|uk}}</ref> * සාකා ඉසා, 69, නයිජීරියානු දේශපාලනඥයෙක්.<ref>[https://thenationalpilot.ng/2025/01/04/former-kwara-state-ssg-saka-isau-dies-at-69-janazah-to-hold-on-sunday/ Former Kwara State SSG, Saka Isau, Dies at 69, Janazah to hold on Sunday]</ref> * බැරී ක්‍රේමර්, වයස අවුරුදු 82, ඇමරිකානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩක (සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ වොරියර්ස්, නිව් යෝර්ක් නික්ස්) සහ නීතිවේදියෙකු, නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරු (2009–2012).<ref>[https://www.dailygazette.com/news/barry-kramer-schenectady-basketball-judge-obituary/article_8d45baaa-cb06-11ef-ab6a-bb42c6edffe5.html Schenectady basketball legend, long-time judge Barry Kramer dead at 82]</ref> * ඩිලන් තෝමස් මෝර්, ඇමරිකානු සංගීතඥ (කෙම්ලැබ්).<ref>[https://regenmag.com/blog/blog-for-dylan/ For Dylan]</ref> * අරිගෝ පැඩෝවන්, වයස අවුරුදු 97, ඉතාලි මාර්ග ධාවන පාපැදිකරු.<ref>[https://www.mattinopadova.it/cronaca/morto-arrigo-padovan-ciclista-giro-italia-tour-de-france-fk8vpjyp Addio a Arrigo Padovan, gloria di Giro e Tour] {{in lang|it}}</ref> * ජූලියන් පෝලින්, වයස අවුරුදු 78, කැනේඩියානු නළුවෙකු සහ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂක (මිනුයිට්, ලෙ සොයර්, බේබයින්).<ref>[https://ici.radio-canada.ca/nouvelle/2130667/deces-julien-poulin-elvis-gratton-cinema-tele-falardeau Julien Poulin, interprète d’Elvis Gratton, est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * කැරන් ප්‍රයර්, වයස අවුරුදු 92, ඇමරිකානු හැසිරීම් මනෝවිද්‍යාඥවරියක් සහ කතුවරියක්.<ref>[https://improbable.com/2025/01/05/sad-news-karen-pryor-has-died/ Sad news: Karen Pryor has died]</ref> * ජෙනී රැන්ඩර්සන්, බැරොනස් රැන්ඩර්සන්, වයස අවුරුදු 76, වේල්ස් දේශපාලනඥයියක් සහ සම වයසේ මිතුරියක්, වේල්සයේ වැඩබලන නියෝජ්‍ය පළමු අමාත්‍යවරිය (2001–2002) සහ ලෝඩ්ස් හවුස් හි සාමාජිකාවක් (2011 සිට).<ref>[https://www.libdemvoice.org/lib-dem-peer-jenny-randerson-dies-at-76-76789.html Lib Dem Peer Jenny Randerson dies at 76]</ref> * රිරෝ, වයස අවුරුදු 17, ජපන් මුහුදු ඔටර්.<ref>[https://www.asahi.com/articles/AST1413P4T14TIPE006M.html 国内唯一のオスのラッコ「リロ」死ぬ　「これまでよく頑張って感謝」] {{in lang|ja}}</ref> * රොබට් සෙඩ්ලර්, වයස අවුරුදු 89, ඇමරිකානු නීති විශාරදයෙක්.<ref>[https://law.wayne.edu/news/remembering-professor-robert-a-sedler-65222 Remembering Professor Robert A. Sedler]</ref> * අංජන සුල්තානා, 69, බංග්ලාදේශ නිළිය (පරිනීතා, අශික්ඛිතෝ), පෙනහළු ආසාදනය.<ref>[https://www.bd24live.com/actress-anjana-rahman-passes-away/amp/ Actress Anjana Rahman Passes Away]</ref> * ඩෙනිස් ටෲ, 34, ජර්මානු දේශපාලනඥයා, පහළ සැක්සොනියේ ලෑන්ඩ්ටැග්හි සාමාජික (2022 සිට), පිළිකාව.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/niedersachsen/hannover_weser-leinegebiet/SPD-Landtagsabgeordneter-Dennis-True-mit-36-Jahren-gestorben,true110.html SPD-Landtagsabgeordneter Dennis True mit 36 Jahren gestorben] {{in lang|de}}</ref> * කනෝකෝ ට්සුටානි-මබුචි, 86, ජපන් ඔලිම්පික් කිමිදුම්කරු (1956, 1960, 1964), නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.kobe-np.co.jp/news/sports/202501/0018529082.shtml 水泳飛び込みで五輪3度出場、馬淵かの子さん死去　寺内健さん、玉井陸斗ら指導] {{in lang|ja}}</ref> * යිල්මාස් උරුල්, 82, තුර්කි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඉස්තාන්බුල්ස්පෝර්, මර්සින් ඉඩ්මන්යර්ඩු, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.iha.com.tr/istanbul-haberleri/eski-milli-kaleci-yilmaz-urul-hayatini-kaybetti-171050219 Eski milli kaleci Yılmaz Urul, hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> === 3 === * [[:en:Jeff_Baena|Jeff Baena]], 47, American film director and screenwriter (''[[:en:The_Little_Hours|The Little Hours]]'', ''[[:en:Horse_Girl|Horse Girl]]'', ''[[:en:Spin_Me_Round|Spin Me Round]]''), suicide by hanging.<ref>[https://people.com/jeff-baena-writer-director-aubrey-plaza-husband-dead-at-47-8769239 Jeff Baena, Writer-Director Married to Aubrey Plaza, Dies by Suicide at 47]</ref> * [[:en:Hans_Dieter_Beck|Hans Dieter Beck]], 92, German publisher ([[:en:C._H._Beck|Verlag C. H. Beck]]).<ref>[https://www.faz.net/aktuell/beck-verlag-chef-hans-dieter-beck-gestorben-110211614.html Verleger Hans Dieter Beck gestorben] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Emmanuel_Bonde|Emmanuel Bonde]], 77, Cameroonian politician.<ref>[https://actucameroun.com/2025/01/04/necrologie-emmanuel-bonde-membre-du-conseil-constitutionnel-est-mort/ Nécrologie : Emmanuel Bonde, membre du conseil constitutionnel est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Morris_Bradshaw|Morris Bradshaw]], 72, American football player ([[:en:Oakland_Raiders|Oakland Raiders]], [[:en:New_England_Patriots|New England Patriots]]), [[:en:Super_Bowl|Super Bowl]] champion ([[:en:Super_Bowl_XI|1977]], [[:en:Super_Bowl_XV|1981]]).<ref>[https://www.raiders.com/news/raiders-mourn-the-passing-of-morris-bradshaw Raiders mourn the loss of Morris Bradshaw]</ref> (death announced on this date) * [[:en:Howard_Buten|Howard Buten]], 74, American author and clown.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2025/01/05/quand-j-avais-cinq-ans-je-m-ai-tue-deces-d-howard-buten-alias-le-clown-buffo_6481848_3382.html Howard Buten, alias le clown Buffo, auteur de « Quand j’avais cinq ans, je m’ai tué », est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Mukesh_Chandrakar|Mukesh Chandrakar]], 32, Indian journalist.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2025/jan/06/indian-journalist-mukesh-chandrakar-body-found-in-septic-tank-ntwnfb Indian press groups call for investigation after journalist’s body found in septic tank]</ref> (body discovered on this date) * [[:en:Choi_Sang-yeop_(politician)|Choi Sang-yeop]], 87, South Korean lawyer and politician, [[:en:Ministry_of_Government_Legislation|minister of legislation]] (1990–1992) and [[:en:Ministry_of_Justice_(South_Korea)|justice]] (1997).<ref>[https://www.yna.co.kr/view/AKR20250103065400505 최상엽 전 법무부 장관 별세] {{in lang|ko}}</ref> * [[:en:La_Chunga|La Chunga]], 87, French-born Spanish [[:en:Flamenco|flamenco]] dancer and painter.<ref>[https://www.elmundo.es/cultura/2025/01/03/67782e3721efa0bb708b457f.html Muere La Chunga, la genial bailaora descalza, a los 87 años] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Kate_Coolahan|Kate Coolahan]], 95, Australian-born New Zealand commercial artist, fashion illustrator and printmaker.<ref>[https://notices.nzherald.co.nz/nz/obituaries/nzherald-nz/name/cathrine-coolahan-obituary?id=57231047 Dr Cathrine Anne ONZM Coolahan]</ref> * [[:en:Zlatko_Dupovac|Zlatko Dupovac]], 72, Bosnian footballer ([[:en:FK_Sarajevo|Sarajevo]], [[:en:FK_Borac_Banja_Luka|Borac Banja Luka]], [[:en:FC_St._Gallen|St. Gallen]]).<ref>[https://www.nezavisne.com/sport/fudbal/Preminuo-Zlatko-Dupovac/879159 Preminuo Zlatko Dupovac] {{in lang|sr}}</ref> * [[:en:Sergio_Elgueta|Sergio Elgueta]], 91, Chilean politician, [[:en:Chamber_of_Deputies_of_Chile|deputy]] (1990–2002), mayor of [[:en:Puerto_Montt|Puerto Montt]] (1971–1973).<ref>[https://www.diariodepuertomontt.cl/noticia/actualidad/2025/01/a-los-91-anos-fallece-sergio-elgueta-exdiputado-y-exalcalde-de-puerto-montt A los 91 años fallece Sergio Elgueta, exdiputado y exalcalde de Puerto Montt] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Ernesto_Gianella|Ernesto Gianella]], 83, Argentine-French footballer ([[:en:AS_Béziers_Hérault_(football)|AS Béziers]], [[:en:Nîmes_Olympique|Nîmes]]).<ref>[https://www.objectifgard.com/sports-gard/nimes-olympique/nimes-olympique-lancien-attaquant-ernesto-gianella-est-mort-140066.php Nîmes Olympique L'ancien attaquant, Ernesto Gianella est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Sajad_Haider|Sajad Haider]], 92, Pakistani fighter pilot.<ref>[https://24newshd.tv/04-Jan-2025/air-commodore-sajjad-haider-laid-to-rest Air Commodore Sajjad Haider laid to rest]</ref> * [[:en:Hiroshi_Hara_(architect)|Hiroshi Hara]], 88, Japanese architect ([[:en:Kyōto_Station|Kyōto Station]], [[:en:Umeda_Sky_Building|Umeda Sky Building]], [[:en:Sapporo_Dome|Sapporo Dome]]).<ref>[https://www.asahi.com/sp/articles/AST143D7ST14UCVL002M.html 建築家の原広司さん死去　梅田スカイビル、京都駅ビルなど手がける] {{in lang|ja}}</ref> * [[:en:Richard_B._Hays|Richard B. Hays]], 76, American theologian.<ref>{{Citation |title=Richard B. Hays, 1948–2025 |url=https://akma.disseminary.org/2025/01/richard-b-hays-1948-2025/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250105140755/https://akma.disseminary.org/2025/01/richard-b-hays-1948-2025/ }}</ref> * [[:en:William_Leo_Higi|William Leo Higi]], 91, American Roman Catholic prelate, bishop of [[:en:Roman_Catholic_Diocese_of_Lafayette_in_Indiana|Lafayette]] (1984–2010).<ref>[https://dol-in.org/current-news-events#tabContent_6551598 William L. Higi]</ref> * [[:en:Robert_Loewy|Robert Loewy]], 98, American aerospace engineer.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/nytimes/name/robert-loewy-obituary?id=57246999 Robert Loewy]</ref> * {{ill|Stipica Kalogjera|hr}}, 90, Croatian composer.<ref>[https://www.vecernji.hr/showbiz/preminuo-stipica-kalogjera-jedan-od-najznacajnih-hrvatskih-skladatelja-i-aranzera-1828917 Preminuo Stipica Kalogjera, jedan od najznačajnijih hrvatskih skladatelja i aranžera] {{in lang|hr}}</ref> * [[:en:Donal_Kelly|Donal Kelly]], 86, Irish journalist and broadcaster ([[:en:RTÉ_News|RTÉ News]]).<ref>[https://www.donegallive.ie/news/local-news/1694426/former-rte-political-editor-and-buncrana-man-donal-kelly-passes-away.html Former RTÉ political editor and Buncrana man Donal Kelly passes away]</ref> * [[:en:Willem_van_Kooten|Willem van Kooten]], 83, Dutch disc jockey and businessman.<ref>[https://www.ad.nl/show/radiomaker-willem-van-kooten-alias-joost-den-draaijer-op-83-jarige-leeftijd-overleden~a736146c/ Radiomaker Willem van Kooten, alias Joost den Draaijer, op 83-jarige leeftijd overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Árni_Grétar_Jóhannesson|Árni Grétar Jóhannesson]], 41, Icelandic electronic musician, injuries sustained in a traffic collision.<ref>[https://www.visir.is/g/20252671028d/arni-gretar-futuregrapher-latinn Árni Grétar Futuregrapher látinn] {{in lang|is}}</ref> * [[:en:Harvey_Laidman|Harvey Laidman]], 82, American television director (''[[:en:Matlock_(1986_TV_series)|Matlock]]'', ''[[:en:7th_Heaven_(TV_series)|7th Heaven]]'', ''[[:en:The_Waltons|The Waltons]]''), cancer.<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/harvey-laidman-dead-waltons-matlock-7th-heaven-1236106621/ Harvey Laidman, Director on ‘The Waltons’ and ‘Matlock,’ Dies at 82]</ref> * [[:en:Benny_Lautrup|Benny Lautrup]], 85, Danish theoretical physicist.<ref>{{Citation |title=Benny Lautrup In Memoriam |url=https://nbia.nbi.ku.dk/news/2024/benny-lautrup-in-memoriam/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114132746/https://nbia.nbi.ku.dk/news/2024/benny-lautrup-in-memoriam/ }}</ref> * [[:en:Niko_Lekishvili|Niko Lekishvili]], 77, Georgian politician, [[:en:State_Minister_(Georgia)|state minister]] (1995–1998), [[:en:Mayor_of_Tbilisi|mayor of Tbilisi]] (1993–1995).<ref>[https://www.interpressnews.ge/ka/article/826826-niko-lekishvili-gardaicvala/ ნიკო ლეკიშვილი გარდაიცვალა] {{in lang|ka}}</ref> * [[:en:Richard_Louis|Richard Louis]], 60, Barbadian Olympic sprinter ([[:en:Athletics_at_the_1984_Summer_Olympics_–_Men's_4_×_400_metres_relay|1984]], [[:en:Athletics_at_the_1988_Summer_Olympics_–_Men's_400_metres|1988]]).<ref>[https://www.sportsmax.tv/athletics/richard-louis-member-of-barbados-historic-4x400m-relay-team-at-the-1984-olympics-passes-away Richard Louis, member of Barbados’ historic 4x400m relay team at the 1984 Olympics, passes away]</ref> * [[:en:Constantine_Manos|Constantine Manos]], 90, Greek-born American photographer.<ref>[https://www.kathimerini.gr/culture/563401951/konstantinos-manos-pethane-o-simantikos-fotografos-tis-diasporas/ Κωνσταντίνος Μάνος: Πέθανε ο σημαντικός φωτογράφος της διασποράς] {{in lang|el}}</ref> * [[:en:Dashbaldangiin_Purevsuren|Dashbaldangiin Purevsuren]], 95, Mongolian opera singer.<ref>[https://www.zogii.mn/post/7600712 Эмгэнэл: Дашбалдангийн Пүрэвсүрэн] {{in lang|mn}}</ref> * [[:en:Andrew_Pyper|Andrew Pyper]], 56, Canadian writer, complications from cancer.<ref>[https://www.thestar.com/news/gta/andrew-pyper-toronto-writer-of-literary-thrillers-dead-at-56/article_fe3b18fa-ca33-11ef-aaa2-d7555a69d849.html Andrew Pyper, Toronto writer of literary thrillers, dead at 56]</ref> * [[:en:Majda_Ra'ad|Majda Ra'ad]], 82, Swedish-born Jordanian [[:en:Hashemites|Hashemite]] princess.<ref>[http://en.royanews.tv/news/56513 Statement by the Royal Hashemite Court]</ref> * [[:en:James_Arthur_Ray|James Arthur Ray]], 67, American self-help businessman, author and convicted felon.<ref>[https://eu.azcentral.com/story/news/local/arizona/2025/01/05/james-arthur-ray-self-help-guru-linked-to-sedona-sweat-lodge-tragedy-dies/77473835007/ James Arthur Ray, controversial self-help guru linked to Sedona tragedy, dies]</ref> * [[:en:Yuji_Sawa|Yuji Sawa]], 76, Japanese politician, [[:en:House_of_Councillors|MP]] (2004–2010), pneumonia.<ref>[https://www.asahi.com/sp/articles/DA3S16121587.html 沢雄二さん死去] {{in lang|ja}}</ref> * [[:en:Peter_Schaap|Peter Schaap]], 78, Dutch singer and writer.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/cultuur/1253166/groningse-zanger-peter-schaap-adem-mijn-adem-overleden Groningse zanger Peter Schaap ('Adem mijn adem') overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Manfred_Schütz|Manfred Schütz]], 74, German record company founder ([[:en:SPV_GmbH|SPV GmbH]]).<ref>[https://blabbermouth.net/news/spv-founder-manfred-schutz-dead-at-74 SPV Founder Manfred Schütz Dead at 74]</ref> * {{Ill|Hazel Skuce|ru|Скьюс, Хейзел}}, 112, Canadian supercentenarian, [[:en:List_of_Canadian_supercentenarians|oldest living person in Canada]] (since 2024).<ref>[https://memorial.memorieschapel.com/hazel-skuce/5534718/index.php Hazel Skuce Obituary - Brandon, MB | Memories Chapel]</ref> * [[:en:Rod_Sykes|Rod Sykes]], 95, Canadian politician, [[:en:List_of_mayors_of_Calgary|mayor of Calgary]] (1969–1977).<ref>[https://calgaryherald.remembering.ca/obituary/james-sykes-1092521562 James Rodney Winter Sykes]</ref> * [[:en:Tariana_Turia|Dame Tariana Turia]], 80, New Zealand politician, [[:en:New_Zealand_Parliament|MP]] (1996–2014) and [[:en:Minister_for_the_Community_and_Voluntary_Sector|minister for the community and voluntary sector]] (2003–2004, 2008–2011), founder of [[:en:Te_Pāti_Māori|Te Pāti Māori]], stroke.<ref>[https://www.nzherald.co.nz/nz/politics/te-pati-maori-co-founder-dame-tariana-turia-dies/XXDWZXIRAJE5ZEBGONKUQBHLKY/ Te Pāti Māori co-founder Dame Tariana Turia dies]</ref> * [[:en:Brian_Usher|Brian Usher]], 80, English footballer ([[:en:Sunderland_A.F.C.|Sunderland]], [[:en:Sheffield_Wednesday_F.C.|Sheffield Wednesday]], [[:en:Doncaster_Rovers_F.C.|Doncaster Rovers]]).<ref>[https://www.safc.com/news/2025/january/06/obituary--brian-usher-/ Obituary: Brian Usher]</ref> * [[:en:Gilbert_Van_Binst|Gilbert Van Binst]], 73, Belgian footballer ([[:en:R.S.C._Anderlecht|Anderlecht]], [[:en:Club_Brugge_KV|Club Brugge]], [[:en:Belgium_national_football_team|national team]]).<ref>[https://www.hln.be/rode-duivels/ex-rode-duivel-gille-van-binst-op-73-jarige-leeftijd-overleden-na-slepende-ziekte~aa2792f4/ Ex-Rode Duivel Gille Van Binst op 73-jarige leeftijd overleden na slepende ziekte] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Bob_Veale|Bob Veale]], 89, American baseball player ([[:en:Pittsburgh_Pirates|Pittsburgh Pirates]], [[:en:Boston_Red_Sox|Boston Red Sox]]).<ref>[https://www.mlb.com/news/pirates-pitcher-bob-veale-dies-at-89 Bob Veale, 1971 World Series champ with Pirates, dies at 89]</ref> * [[:en:Thomas_R._Williams|Thomas R. Williams]], 85, Canadian academic and university administrator, principal of [[:en:Queen's_University_at_Kingston|Queen's University]] (2008–2009).<ref>[https://www.queensu.ca/gazette/stories/queen-s-remembers-principal-emeritus-thomas-r-williams Queen's remembers Principal Emeritus Thomas R. Williams]</ref> * [[:en:Brenton_Wood|Brenton Wood]], 83, American singer ("[[:en:The_Oogum_Boogum_Song|The Oogum Boogum Song]]", "[[:en:Gimme_Little_Sign|Gimme Little Sign]]").<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2025-01-03/brenton-wood-dead-oogum-boogum-song Brenton Wood, 'Oogum Boogum Song' crooner who captivated Latino listeners, dies at 83]</ref> * [[:en:Amit_Yoran|Amit Yoran]], 54, American cybersecurity executive, CEO of [[:en:Tenable,_Inc.|Tenable, Inc.]] (2017–2024), cancer.<ref>[https://techcrunch.com/2025/01/04/tenable-ceo-amit-yoran-dies/ Tenable CEO Amit Yoran dies]</ref> * [[:en:Bratislav_Živković_(soldier)|Bratislav Živković]], 49, Serbian mercenary, [[:en:Russo-Ukrainian_War|killed in action]].<ref>{{Citation |title=The Serbian Chetnik who was erecting barricades in the north of Kosovo is killed in Ukraine |url=https://insajderi.org/en/Serbian-Chetnik-who-was-erecting-barricades-in-the-north-of-Kosovo-is-killed-in-Ukraine/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250116141253/https://insajderi.org/en/Serbian-Chetnik-who-was-erecting-barricades-in-the-north-of-Kosovo-is-killed-in-Ukraine/ }}</ref> (death announced on this date) === 2 === * [[:en:Jytte_Abildstrøm|Jytte Abildstrøm]], 90, Danish actress (''[[:en:Helle_for_Helene|Helle for Helene]]'', ''[[:en:Don_Olsen_kommer_til_byen|Don Olsen kommer til byen]]'', ''[[:en:The_Adventures_of_Picasso|The Adventures of Picasso]]'').<ref>[https://www.billedbladet.dk/kendte/daimi-reagerer-paa-jytte-abildstroems-doed-besoegte-hende-torsdag-eftermiddag Daimi reagerer på Jytte Abildstrøms død: Besøgte hende torsdag eftermiddag] {{in lang|da}}</ref> * [[:en:Mary_Abrams|Mary Abrams]], 66, American politician, member of the [[:en:Connecticut_State_Senate|Connecticut State Senate]] (2019–2023), glioblastoma.<ref>[https://www.ctinsider.com/politics/article/mary-daugherty-abrams-former-one-term-20011753.php Mary Daugherty Abrams, former state senator from Meriden, dies from brain cancer]</ref> * [[:en:Aldo_Agroppi|Aldo Agroppi]], 80, Italian football player ([[:en:Torino_FC|Torino]], [[:en:Italy_national_football_team|national team]]) and manager ([[:en:ACF_Fiorentina|Fiorentina]]), pneumonia.<ref>[https://www.iltirreno.it/toscana/2025/01/02/news/aldo-agroppi-morto-1.100640218 È morto Aldo Agroppi, l'ex calciatore e allenatore aveva 80 anni] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Kabira_Uddina_Ahmed|Kabira Uddina Ahmed]], Bangladeshi politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Bangladesh)|MP]] (1996).<ref>[https://www.amarsangbad.com/country/news/301475 কিশোরগঞ্জে বীর মুক্তিযোদ্ধা কবীর উদ্দিন আহমেদের ইন্তেকাল] {{in lang|bn}}</ref> * [[:en:Francesc_Antich|Francesc Antich]], 66, Venezuelan-born Spanish politician, [[:en:President_of_the_Government_of_the_Balearic_Islands|president of the government of the Balearic Islands]] (1999–2003, 2007–2011) and [[:en:Senate_of_Spain|senator]] (2011–2019), cancer.<ref>[https://lavozdeibiza.com/en/current-news/2025/01/03/francesc-antich-former-president-of-the-balearic-islands-and-a-referent-of-insular-socialism-dies/ Francesc Antich, former president of the Balearic Islands and a referent of insular socialism, dies]</ref> * [[:en:Atmakusumah_Astraatmadja|Atmakusumah Astraatmadja]], 86, Indonesian journalist.<ref>[https://www.tempo.co/politik/mantan-ketua-dewan-pers-atmakusumah-astraatmadja-tutup-usia-1188942 Mantan Ketua Dewan Pers Atmakusumah Astraatmadja Tutup Usia] {{in lang|id}}</ref> * [[:en:Brian_Berry|Brian Berry]], 90, British-American human geographer and planner.<ref>[https://www.wisefuneralhome.com/obituary/brian-berry Brian Joe Lobley Berry]</ref> * [[:en:Wilhelm_Brückner_(luthier)|Wilhelm Brückner]], 92, German luthier.<ref>[https://www.mdr.de/nachrichten/thueringen/mitte-thueringen/erfurt/geigenbauer-wilhelm-brueckner-tot-100.html Ältester Geigenbaumeister Deutschlands Wilhelm Brückner aus Erfurt ist tot] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Gerard_Caris|Gerard Caris]], 99, Dutch sculptor and artist.<ref>[https://hortusleiden.nl/in-memoriam-gerard-caris In memoriam: Gerard Caris] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Lex_Clark|Lex Clark]], 81, New Zealand Olympic rower ([[:en:Rowing_at_the_1964_Summer_Olympics_–_Men's_eight|1964]]).<ref>[https://www.gillions.co.nz/death-notices Death notices – Clark, Alexander Grant (Lex)]</ref> * [[:en:Bernie_Constantin|Bernie Constantin]], 77, Swiss songwriter and radio show host.<ref>[https://www.rts.ch/info/culture/2025/article/bernie-constantin-rockeur-valaisan-est-decede-a-77-ans-28743128.html Le rockeur valaisan Bernie Constantin est décédé à l'âge de 77 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Italo_de_Lorenzo|Italo de Lorenzo]], 85, Italian bobsledder.<ref>[https://denuk.nl/met-de-dood-van-italo-de-lorenzo-verliest-utrecht-een-moedige-gastvrije-en-wijze-ondernemer/ Met de dood van Italo de Lorenzo verliest Utrecht een moedige, gastvrije en wijze ondernemer] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Tidiane_Diakité|Tidiane Diakité]], 80, Malian-born French historian and writer.<ref>[https://www.ouest-france.fr/bretagne/rennes-35000/lhistorien-malien-et-breton-dadoption-tidiane-diakite-est-decede-a-81-ans-65af6b58-caca-11ef-ae13-2f9181d4848b L'historien malien et breton d'adoption, Tidiane Diakité, est décédé à 81 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Pedro_Luis_García_Pérez|Pedro Luis García Pérez]], 86, Spanish mathematician, physicist and academic, president of the [[:en:Royal_Spanish_Mathematical_Society|Royal Spanish Mathematical Society]] (1982–1988).<ref>[https://www.lagacetadesalamanca.es/salamanca/fallece-catedratico-emerito-geometria-exdecano-facultad-ciencias-20250102223421-nt.html Fallece el catedrático emérito de Geometría y exdecano de la Facultad de Ciencias Pedro Luis García Pérez] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Pieter_Hofstra|Pieter Hofstra]], 78, Dutch politician, member of the [[:en:House_of_Representatives_(Netherlands)|House of Representatives]] (1994–2006) and [[:en:Senate_(Netherlands)|Senate]] (2007–2011).<ref>[https://www.eerstekamer.nl/nieuws/20250107/oud_senator_hofstra_vvd_overleden Oud-senator Hofstra (VVD) overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:James_R._Hogg|James R. Hogg]], 90, American admiral.<ref>[https://www.newportri.com/obituaries/ppvp1048818 Admiral James R. Hogg, USN Ret.]</ref> * [[:en:Derek_Humphry|Derek Humphry]], 94, British-American assisted suicide activist (''[[:en:Jean's_Way|Jean's Way]]'', ''[[:en:Final_Exit|Final Exit]]''), co-founder of [[:en:Final_Exit_Network|Final Exit Network]], heart failure.<ref>[https://wfrtds.org/the-wfrtds-joins-other-voices-of-the-right-to-die-movement-to-pay-their-respects-to-derek-humphry/ The WFRtDS joins other voices of the right to die movement to pay their respects to Derek Humphry]</ref> * [[:en:Ágnes_Keleti|Ágnes Keleti]], 103, Hungarian-Israeli artistic gymnast, Olympic champion ([[:en:Gymnastics_at_the_1952_Summer_Olympics_–_Women's_floor|1952]], [[:en:Gymnastics_at_the_1956_Summer_Olympics|1956]]), pneumonia.<ref>[https://hirado.hu/belfold/cikk/2025/01/02/elhunyt-keleti-agnes-otszoros-olimpiai-bajnok-tornasz-a-nemzet-sportoloja Elhunyt Keleti Ágnes ötszörös olimpiai bajnok tornász, a Nemzet Sportolója] {{in lang|hu}}</ref> * [[:en:Larry_Kish|Larry Kish]], 83, American ice hockey coach ([[:en:Hartford_Whalers|Hartford Whalers]]).<ref>[https://friars.com/news/2025/1/4/mens-ice-hockey-former-mens-hockey-all-american-larry-kish-64-passes-away.aspx Former Men's Hockey All-American Larry Kish '64 Passes Away]</ref> * [[:en:Karol_Krasnodębski|Karol Krasnodębski]], 95, Polish politician, [[:en:Sejm|MP]] (1989–1991).<ref>[https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/tarnow/zmarl-karol-krasnodebski-dzialacz-tarnowskiej-solidarnosci-w-okresie-prl-mial-95-lat/ Zmarł Karol Krasnodębski. Działacz tarnowskiej Solidarności w okresie PRL miał 95 lat] {{in lang|pl}}</ref> * [[:en:Seymour_P._Lachman|Seymour P. Lachman]], 91, American political historian and politician, member of the [[:en:New_York_State_Senate|New York State Senate]] (1996–2004).<ref>[https://wagner.edu/newsroom/former-wagner-teacher-author-lachman-dies-91/ Former Wagner teacher, author Lachman dies at 91]</ref> * [[:en:Werner_Leimgruber|Werner Leimgruber]], 90, Swiss footballer ([[:en:FC_Zürich|Zürich]], [[:en:Switzerland_national_football_team|national team]]).<ref>[https://www.rtn.ch/rtn/Sports/Football/Carnet-noir-Werner-Leimgruber-est-decede-a-90-ans.html Carnet noir: Werner Leimgruber est décédé à 90 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Ralph_Mann|Ralph Mann]], 75, American [[:en:National_Track_and_Field_Hall_of_Fame|Hall of Fame]] sprinter and hurdler, Olympic silver medalist ([[:en:Athletics_at_the_1972_Summer_Olympics_–_Men's_400_metres_hurdles|1972]]).<ref>[https://www.usatf.org/news/2025/usatf-mourns-passing-of-hall-of-famer-ralph-mann USATF Mourns Passing Of Hall Of Famer Ralph Mann]</ref> * [[:en:Roger_Mantovani|Roger Mantovani]], 59, Italian radio presenter and voice actor.<ref>[https://www.ilmessaggero.it/persone/roger_mantovani_morto_malattia_chi_era_ultime_notizie-8572016.html Roger Mantovani morto a 59 anni a Palma de Maiorca, mistero sulle cause: chi era il conduttore, voce cult di radio e tv] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Joyce_McRoberts|Joyce McRoberts]], 83, American politician, member of the [[:en:Idaho_Senate|Idaho Senate]] (1992–1995).<ref>[https://www.brundagefuneralhome.com/obituaries/belva-mcroberts Belva Joyce McRoberts]</ref> * [[:en:S._Jayachandran_Nair|S. Jayachandran Nair]], 85, Indian journalist, founder of ''[[:en:Samakalika_Malayalam_Vaarika|Samakalika Malayalam Vaarika]]''.<ref>[https://www.onmanorama.com/news/kerala/2025/01/02/samakalika-malayalam-founder-s-jayachandran-nair-passed-away.html Samakalika Malayalam founder-editor S Jayachandran Nair passes away]</ref> * [[:en:Russ_North|Russ North]], 59, English heavy metal singer ([[:en:Cloven_Hoof_(band)|Cloven Hoof]]).<ref>[https://metalinvader.net/en/cloven-hoofs-emblematic-singer-russ-north-has-passed-away/ Cloven Hoof’s emblematic singer Russ North has passed away]</ref> * [[:en:Cristóbal_Ortega|Cristóbal Ortega]], 68, Mexican footballer ([[:en:Club_América|América]], [[:en:Mexico_national_football_team|national team]]), cancer.<ref>[https://www.footboom1.com/en/news/football/2249688-cristobal-ortega-passes-away-one-of-america-s-greatest-icons Cristóbal Ortega Passes Away, One of America's Greatest Icons]</ref> * [[:en:Pádraig_Ó_Snodaigh|Pádraig Ó Snodaigh]], 89, Irish activist and writer.<ref>[https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0102/1488873-padraig-o-snodaigh-tar-eis-bhais/ An scríbhneoir agus an foilsitheoir Gaeilge Pádraig Ó Snodaigh tar éis bháis] {{in lang|ga}}</ref> * [[:en:Derek_Parker|Derek Parker]], 92, British writer and broadcaster.<ref>[https://www.2mbsfinemusicsydney.com/valederekparker/ Vale Derek Parker, 1932–2025]</ref> * [[:en:Noreen_Riols|Noreen Riols]], 98, British novelist and [[:en:Special_Operations_Executive|SOE]] agent during World War II.<ref>[https://www.telegraph.co.uk/obituaries/2025/01/05/noreen-riols-soe-second-world-war-france-obituary/ Noreen Riols, SOE operative who trained prospective agents for secret service behind enemy lines] {{paywall}}</ref> * [[:en:Arun_Roy|Arun Roy]], 56, Bangladeshi film director.<ref>[https://www.thehindu.com/entertainment/movies/bengali-film-director-arun-roy-dies-at-age-56/article69053589.ece Bengali film director Arun Roy dies at age 56]]</ref> * [[:en:J._R._P._Suriyapperuma|J. R. P. Suriyapperuma]], 96, Sri Lankan politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Sri_Lanka)|MP]] (2010–2015).<ref>[https://www.newswire.lk/2025/01/02/j-r-p-suriyapperuma-passed-away/ J. R. P. Suriyapperuma passed away]</ref> * [[:en:Ferdi_Tayfur|Ferdi Tayfur]], 79, Turkish singer and actor.<ref>[https://www.turkiyetoday.com/culture/legendary-turkish-singer-and-actor-ferdi-tayfur-passes-away-at-79-100423/ Legendary Turkish singer and actor Ferdi Tayfur passes away at 79]</ref> * [[:en:Ján_Zachara|Ján Zachara]], 96, Slovak boxer, Olympic champion ([[:en:Boxing_at_the_1952_Summer_Olympics_–_Featherweight|1952]]).<ref>[https://tvnoviny.sk/sport/clanok/944070-zomrel-najstarsi-slovensky-olympijsky-vitaz-jan-zachara-96 Zomrel najstarší slovenský olympijský víťaz Ján Zachara (†96)] {{in lang|sk}}</ref> === 1 === * [[:en:Viktor_Alksnis|Viktor Alksnis]], 74, Russian politician, mayor of [[:en:Tuchkovo|Tuchkovo]] (2013–2015), [[:en:State_Duma|MP]] (2000–2007), and [[:en:Congress_of_People's_Deputies_of_the_Soviet_Union|deputy of the Soviet Union]] (1989–1991).<ref>[https://vz.ru/news/2025/1/1/1306688.html Умер Виктор Алкснис] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Geoffrey_Bell|Geoffrey Bell]], 85, English economist and banker.<ref>[https://announcements.telegraph.co.uk/marketplace/advert/bell-notices_60616 Bell]</ref> * [[:en:William_Carter_(photographer)|William Carter]], 90, American photographer.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/sfgate/name/william-carter-obituary?id=57234019 William Carter]</ref> * [[:en:Leo_Dan|Leo Dan]], 82, Argentine singer, composer and actor (''[[:en:Story_of_a_Poor_Young_Man_(1968_film)|Story of a Poor Young Man]]'', ''[[:en:Cómo_te_extraño|Cómo te extraño]]'').<ref>[https://caracol.com.co/2025/01/01/fallecio-leo-dan-cantante-y-compositor-argentino-a-sus-82-anos/ Luto en la música: Falleció Leo Dan, cantante y compositor argentino, a sus 82 años] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Jean-Michel_Defaye|Jean-Michel Defaye]], 92, French composer and pianist.<ref>[https://www.lefigaro.fr/musique/le-compositeur-francais-jean-michel-defaye-arrangeur-de-leo-ferre-est-mort-a-l-age-de-92-ans-20250102 Le compositeur français Jean-Michel Defaye, arrangeur de Léo Ferré, est mort à l’âge de 92 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Roswitha_Erlenwein|Roswitha Erlenwein]], 94, German politician, member of the [[:en:Bürgerschaft_of_Bremen|Bürgerschaft of Bremen]] (1983–1995).<ref>[https://trauer.weser-kurier.de/traueranzeigen-suche/roswitha-erlenwein Roswitha Erlenwein] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Joan_Guinovart|Joan Guinovart]], 77, Spanish biochemist.<ref>[https://www.lavanguardia.com/mediterranean/20250101/10250580/scientist-joan-guinovart-founder-irb-barcelona-passes-away-spain-health-biochemistry-institute-barcelona.html Spanish scientist Joan Guinovart, founder of IRB Barcelona, dies]</ref> * [[:en:Pradeep_Hemsingh_Jadhav|Pradeep Hemsingh Jadhav]], 70, Indian politician, [[:en:Maharashtra_Legislative_Assembly|MLA]] (2004–2019).<ref>[https://www.loksatta.com/maharashtra/former-kinwat-mahur-mla-and-ncp-leader-pradeep-naik-died-of-cardiac-arrest-in-hyderabad-sud-02-4802496/ माजी आमदार प्रदीप नाईक यांचे निधन, दहेली तांडा येथे गुरुवारी अंत्यसंस्कार] {{in lang|mr}}</ref> * [[:en:Kaak_(cartoonist)|Kaak]], 84, Indian cartoonist (''[[:en:Jansatta|Jansatta]]'', ''[[:en:Navbharat_Times|Navbharat Times]]'', ''[[:en:Dainik_Jagran|Dainik Jagran]]''), heart attack.<ref>[https://indianexpress.com/article/cities/delhi/cartoonist-harish-chandra-shukla-dies-of-heart-attack-9754900/ Renowned cartoonist Harish Chandra Shukla dies of heart attack]</ref> * [[:en:Vladimir_Kosykh|Vladimir Kosykh]], 74, Russian politician, [[:en:State_Duma|MP]] (1993–1995).<ref>[https://v102.ru/news/138318.html Депутат первого созыва Госдумы РФ Владимир Косых скончался в Волгограде] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Elke_Leonhard|Elke Leonhard]], 75, German politician, [[:en:Bundestag|MP]] (1990–2005).<ref>[https://www.volksfreund.de/region/rheinland-pfalz/ehemalige-spd-parlamentarierin-elke-leonhard-ist-tot_aid-122953033 Ehemalige Parlamentarierin Elke Leonhard ist tot] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:David_Lodge_(author)|David Lodge]], 89, British author (''[[:en:Changing_Places|Changing Places]]'', ''[[:en:Small_World:_An_Academic_Romance|Small World: An Academic Romance]]'', ''[[:en:The_Picturegoers|The Picturegoers]]'').<ref>[https://www.penguin.co.uk/articles/2025/01/david-lodge-obituary David Lodge, 1935–2025]</ref> * [[:en:Michael_Loewe|Michael Loewe]], 102, British historian, [[:en:Sinology|Sinologist]] and writer.<ref>[https://www.ames.cam.ac.uk/news/dr-michael-loewe-1922-2025 Dr Michael Loewe (1922-2025)]</ref> * [[:en:K._S._Manilal|K. S. Manilal]], 86, Indian botany scholar and taxonomist.<ref>[https://www.telegraphindia.com/india/renowned-botanist-and-padmashree-awardee-k-s-manilal-passes-away-at-86-in-kerala/cid/2074690 Renowned Botanist and Padmashree awardee K S Manilal passes away at 86 in Kerala]</ref> * [[:en:Rosita_Missoni|Rosita Missoni]], 93, Italian knitwear designer, co-founder of [[:en:Missoni|Missoni]].<ref>[https://www.theguardian.com/fashion/2025/jan/02/rosita-missoni-italian-fashion-designer-dies-aged-93 Italian fashion designer and ‘colour genius’ Rosita Missoni dies aged 93]</ref> * [[:en:Henry_P._Monaghan|Henry P. Monaghan]], 90, American legal scholar.<ref>[https://www.law.columbia.edu/faculty/henry-p-monaghan Henry Paul Monaghan]</ref> * [[:en:Joseph_Monninger|Joseph Monninger]], 71, American novelist (''[[:en:The_Letters_(novel)|The Letters]]''), lung cancer.<ref>[https://www.kirkusreviews.com/news-and-features/articles/author-joseph-monninger-dies-at-71/ Author Joseph Monninger Dies at 71]</ref> * [[:en:Chad_Morgan|Chad Morgan]], 91, Australian country singer and guitarist (''[[:en:The_Sheik_of_Scrubby_Creek|The Sheik of Scrubby Creek]]'').<ref>[https://countrytown.com/news/aussie-music-legend-chad-morgan-passes-away/kzMph4aJiIs/02-01-25 Country Music Legend Chad Morgan Passes Away]</ref> * [[:en:JuJu_Mucciaccio|JuJu Mucciaccio]], 86, American recreation director.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bostonglobe/name/anthony-mucciaccio-obituary?id=57177010 Anthony Payl "JuJu" Mucciaccio]</ref> * [[:en:Viktor_Nastashevskyi|Viktor Nastashevskyi]], 67, Ukrainian footballer ([[:en:FC_Dynamo_Kyiv|Dynamo Kyiv]], [[:en:FC_CSKA_Kyiv|CSKA Kyiv]], [[:en:FC_Kryvbas_Kryvyi_Rih_(1959–2013)|Kryvbas Kryvyi Rih]]).<ref>[https://www.footboom1.com/ukrainian/high/1735741430-ne-stalo-viktora-nastashevskoho.html Не стало Виктора Насташевского...] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Noh_Haeng-seok|Noh Haeng-seok]], 36, South Korean footballer ([[:en:Gwangju_FC|Gwangju]], [[:en:Daegu_FC|Daegu]], [[:en:Busan_IPark|Busan IPark]]).<ref>[https://www.jnilbo.com/75817567489 노행석(전 광주FC 선수)씨 본인상] {{in lang|ko}}</ref> * [[:en:Gilbert_Normand|Gilbert Normand]], 81, Canadian politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Canada)|MP]] (1997–2004).<ref>[https://cimtchau.ca/nouvelles/lancien-depute-federal-gilbert-normand-seteint/ L’ancien député fédéral, Gilbert Normand, s’éteint] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Sally_Oppenheim-Barnes|Sally Oppenheim-Barnes, Baroness Oppenheim-Barnes]], 96, British politician, [[:en:Department_of_Trade_and_Industry_(United_Kingdom)|minister of state for consumer affairs]] (1979–1982), [[:en:House_of_Commons_of_the_United_Kingdom|MP]] (1970–1987), and member of the [[:en:House_of_Lords|House of Lords]] (1989–2019).<ref>[https://gloucesternewscentre.co.uk/former-gloucester-mp-dies/ Former Gloucester MP dies]</ref> * [[:en:John_B._O'Reilly_Jr.|John B. O'Reilly Jr.]], 76, American politician, mayor of [[:en:Dearborn,_Michigan|Dearborn, Michigan]] (2007–2022).<ref>[https://www.fox2detroit.com/news/former-longtime-dearborn-mayor-john-jack-oreilly-jr-has-died-says-family Former longtime Dearborn Mayor John 'Jack' O'Reilly Jr. has died, says family]</ref> * [[:en:Nora_Orlandi|Nora Orlandi]], 91, Italian musician and film composer (''[[:en:The_Strange_Vice_of_Mrs._Wardh|The Strange Vice of Mrs. Wardh]]'', ''[[:en:Johnny_Yuma_(film)|Johnny Yuma]]'', ''[[:en:Clint_the_Stranger|Clint the Stranger]]'').<ref>[https://www.spettakolo.it/2025/01/01/addio-a-nora-orlandi-aveva-91-anni/ Addio a Nora Orlandi, aveva 91 anni] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Wayne_Osmond|Wayne Osmond]], 73, American singer ([[:en:The_Osmonds|The Osmonds]]) and songwriter ("[[:en:Crazy_Horses|Crazy Horses]]", "[[:en:Let_Me_In_(The_Osmonds_song)|Let Me In]]"), stroke.<ref>[https://kslnewsradio.com/2168326/wayne-osmond-dies-at-73-years-old/ Wayne Osmond dies at 73]</ref> * [[:en:Vittorio_Pomilio|Vittorio Pomilio]], 91, Italian basketball player ([[:en:Stella_Azzurra_Roma|Stella Azzurra Roma]], [[:en:Italy_men's_national_basketball_team|national team]]).<ref>[https://www.rainews.it/tgr/abruzzo/articoli/2025/01/addio-a-vittorio-pomilio-francavilla-al-mare-chieti-abruzzo-basket-91f4a972-34e3-4854-b708-ea04ae0c6e4c.html Addio a Vittorio Pomilio] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Igor_Poznič|Igor Poznič]], 57, Slovenian footballer ([[:en:NK_Maribor|NK Maribor]], [[:en:NK_Mura|Mura]], [[:en:Slovenia_national_football_team|national team]]).<ref>[https://siol.net/sportal/nogomet/igor-poznic-1967-2025-651878 Slovenski nogomet žaluje, umrl legendarni napadalec Maribora Igor Poznič] {{in lang|sl}}</ref> * [[:en:Ripken_(dog)|Ripken]], 8, American retrieval dog ([[:en:Durham_Bulls|Durham Bulls]]).<ref>[https://www.wral.com/news/local/ripken-bat-dog-death/ Ripken, beloved dog to NC State and Durham Bulls fans, dies on New Year's Day]</ref> * [[:en:Louis_Schittly|Louis Schittly]], 86, French physician and humanitarian ([[:en:Médecins_Sans_Frontières|Médecins Sans Frontières]]).<ref>[https://www.lalsace.fr/culture-loisirs/2025/01/02/louis-schittly-medecin-paysan-sundgauvien-prix-nobel-de-la-paix-1999 Louis Schittly, « médecin-paysan » sundgauvien, cofondateur de médecin sans frontières, est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Maria_Grazia_Sestero|Maria Grazia Sestero]], 82, Italian politician, [[:en:Chamber_of_Deputies_(Italy)|deputy]] (1992–1994).<ref>[https://www.lastampa.it/torino/2025/01/01/news/morta_maria_grazia_sestero-14914789/ Addio a Maria Grazia Sestero, l'ex deputata e assessora comunista innamorata della politica e della scuola] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Zdzisław_Skupień|Zdzisław Skupień]], 86, Polish mathematician.<ref>[https://www.afterall.com/obituaries/d-18930839/zdzisaw-skupie/january-2025 Zdzisław Skupień] {{in lang|pl}}</ref> * [[:en:Tom_Wyatt|Tom Wyatt]], 78, Australian horticulturalist.<ref>[https://www.tuckersfunerals.com.au/event/wyatt-thomas-allen/ Wyatt, Thomas Allen]{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == යොමු කිරීම් == {{reflist}} qhzrcgt4zqmrjwbpxtdmue48x3rxg6m 751418 751417 2025-06-27T05:25:32Z KiranBOT 73220 URL වලින් AMP ලුහුබැඳීම ඉවත් කරන ලදී ([[:m:User:KiranBOT/AMP|විස්තර]]) ([[User talk:Usernamekiran|දෝෂයක් වාර්තා කරන්න]]) v2.2.7r 751418 wikitext text/x-wiki {{යාවත්කාලීන කරන්න}} 2025 දී පහත සඳහන් කැපී පෙනෙන මරණ සිදු විය. නම් මරණ දිනය යටතේ, අකාරාදී පිළිවෙලට වාර්තා කර ඇත. සාමාන්‍ය ඇතුළත් කිරීමක් පහත අනුපිළිවෙලින් තොරතුරු වාර්තා කරයි: නම, වයස, උපතේදී පුරවැසිභාවය ලැබූ රට, පසුව ජාතිකත්වය (අදාළ නම්), සටහන් කරන ලද විෂය, මරණයට හේතුව (දන්නා නම්) සහ යොමුවක්. == ජනවාරි == === 17 === === 16 === * පෝල් ඩැනන්, 46, ඉංග්‍රීසි නළුවා (හොලියෝක්ස්).<ref>[https://news.sky.com/story/hollyoaks-star-paul-danan-dies-aged-46-13289367 Hollyoaks star Paul Danan dies aged 46]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * හ්සී ෂි-චියන්, 72, තායිවාන ගුවන් සේවා විධායක, සභාපති (2016 සිට) සහ චයිනා එයාර්ලයින්ස් හි සභාපති (2019 සිට), හෘදයාබාධය.<ref>[https://money.udn.com/money/story/5612/8494259 華航董事長 由總經理高星潢代理] {{in lang|zh}}</ref> === 15 === * ඇනා මාරියා ඇකර්මන්, 92, ඉතාලි නිළිය (ලෙ ඉන්චියෙස්ටේ ඩෙල් කොමිසාරියෝ මයිග්‍රෙට්, ද ස්කින්, '''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''ඕ රේ).<ref>[https://napoli.repubblica.it/cronaca/2025/01/15/news/anna_maria_ackermann_morta_attrice_eduardo-423941427/ Teatro, morta Anna Maria Ackermann: debuttò con Eduardo] {{in lang|it}}</ref> * ස්ටෙෆනි ඒෆ්නර්, 48, ජර්මානු දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (2021 සිට).<ref>[https://www.gruene-bundestag.de/presse/pm-januar-25/wir-trauern-um-stephanie-aeffner/ Wir trauern um Stephanie Aeffner] {{in lang|de}}</ref> * ක්‍රිස්ටෝපර් බෙන්ජමින්, 9''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''0, ඉංග්‍රීසි නළුවා (ඩොක්ටර් හූ, ජජ් ජෝන් ඩීඩ්, ද ප්ලේග් ඩෝග්ස්).<ref>[https://www.doctorwhonews.net/2025/01/christopher_benjamin_1934_2025.html Christopher Benjamin 1934–2025]</ref>''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]'' * ඇලෙක්ස් බ්‍රාෂ්, 69, ස්කොට්ලන්ත පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ෆෝෆාර් මලල ක්‍රීඩා, රයිත් රෝවර්ස්, බ්‍රෙ''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''චින් සිටි).<ref>[https://www.forfarathletic.co.uk/item/6260-alex-brash Alex Brash]</ref> * ටොමී බ්‍රවුන්, 97, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩිකාව (බෲක්ලින් ඩොජර්ස්, ෆිලඩෙල්ෆියා ෆිලීස්, චිකා''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''ගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.si.com/mlb/tommy-brown-last-living-member-1947-brooklyn-dodgers-dies Tommy Brown, Last Living Member of 1947 Brooklyn Dodgers, Dies at 97]</ref> * ඇලෙජන්ඩ්‍රා ඩැරින්, 62, ආර්ජන්ටිනා නිළිය.<ref>[https://www.lanacion.com.ar/espectaculos/murio-alejandra-darin-a-los-58-anos-nid15012025/ Murió la actriz Alejandra Darín a los 62 años] {{in lang|es}}</ref> * එම්. අසිසුල් හක්, 84, බංග්ලාදේශ පොලිස් නිලධා''[[:en:'O_Re|<nowiki/>]]''රිනිය, පොලිස් පරීක්ෂක ජෙනරාල් (1996–1997).<ref>{{Citation |title=Former adviser Azizul Haque passes away |url=https://www.bssnews.net/others/238651 |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250122030030/https://www.bssnews.net/others/238651 }}</ref> * ජැක් හොෆ්මන්, 19, ඇමරිකානු පාපන්දු ක්‍රීඩිකාව සහ පිළිකා පර්යේෂණ උපදේශක, ග්ලියෝමා.<ref>[https://nebraskapublicmedia.org/en/news/news-articles/jack-hoffman-loses-battle-with-brain-cancer/ Jack Hoffman dies after battling brain cancer for years]</ref> * ඩයෑන් ලැන්ග්ටන්, 77, ඉංග්‍රීසි නිළිය (හොලියෝක්ස්, ඔන්ලි ෆූල්ස් ඇන්ඩ් හෝර්ස්, ඊස්ට්එන්ඩර්ස්).<ref>[https://www.lbc.co.uk/news/only-fools-and-horses-star-soap-legend-diane-langton-dies-77/ Only Fools and Horses star and soap legend Diane Langton dies aged 77]</ref> * ලී කුයි-හ්සියන්, 87, තායිවාන කවියා.<ref>[https://www.cna.com.tw/news/acul/202501150408.aspx 詩人李魁賢過世 享壽87歲] {{in lang|zh}}</ref> * පැට්‍රීෂියා ලයිෆවුන්, 47, ප්‍රංශ කාටූන් ශිල්පිනිය.<ref>[https://www.livreshebdo.fr/article/patricia-lyfoung-lautrice-de-la-rose-ecarlate-est-decedee Patricia Lyfoung, l’autrice de « La Rose écarlate », est décédée] {{in lang|fr}}</ref> * ඊබ්‍රහිම් නබාවි, වයස අවුරුදු 66, ඉරාන උපහාසාත්මක ලේඛකයෙක්, ලේඛකයෙක් සහ දිනපොත් රචකයෙක්, සියදිවි නසා ගැනීම.<ref>[https://www.iranintl.com/en/202501157443 Dissident Iranian satirist Ebrahim Nabavi commits suicide in Maryland]</ref> * ලින්ඩා නෝලන්, වයස අවුරුදු 65, අයර්ලන්ත ගායිකාවක්, නිළියක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක් (ද නෝලන්ස්), ද්විත්ව නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/articles/c1ezlgzj4vvo Singer Linda Nolan dies aged 65]</ref> * රිචඩ් රසල්, වයස අවුරුදු 79, ජැමෙයිකානු ටෙනිස් ක්‍රීඩකයෙක්, නියුමෝනියාව.<ref>[https://jamaica-gleaner.com/article/sports/20250115/jamaican-tennis-legend-richard-russell-has-died Jamaican tennis legend Richard Russell has died]</ref> * සයිඩ් මුහම්මද් අස්ගාර් ෂා, වයස අවුරුදු 75, පකිස්ථාන දේශපාලනඥයෙක්, එම්එන්ඒ (2013–2018).<ref>[https://www.24newshd.tv/15-Jan-2025/fomer-mna-syed-asghar-shah-passes-away Fomer MNA Syed Asghar Shah passes away]</ref> * මංජුල් සිංහ, ඉන්දියානු රූපවාහිනී අධ්‍යක්ෂක (යේ ජෝ හායි සින්ඩගි, යේ හායි මුම්බායි මේරි ජාන්), හෘදයාබාධය.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/tv-show-yeh-jo-hai-zindagis-veteran-filmmaker-manjul-sinha-passes-away-due-to-a-massive-heart-attack-producer-ashoke-pandit-extends-condolences/articleshow/117267578.cms TV show Yeh Jo Hai Zindagi's veteran filmmaker Manjul Sinha passes away due to a massive heart attack; Producer Ashoke Pandit extends condolences]</ref> * රොස්නි ස්මාර්ත්, වයස අවුරුදු 84, හයිටි දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1996–1997).<ref>[https://www.alterpresse.org/spip.php?article31331 Haïti : Décès de l’ancien premier ministre Rosny Smarth] {{in lang|fr}}</ref> * පී. ආර්. සුන්දරම්, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයෙක්, තමිල්නාඩු මන්ත්‍රී (1996–2006) සහ මන්ත්‍රී (2014–2019).<ref>[https://www.dtnext.in/news/tamilnadu/former-rasipuram-mla-pr-sundaram-passes-away-at-73-819449 Former Rasipuram MLA PR Sundaram passes away at 73]</ref> * ජෙනොට් ස්වාර්ක්, වයස 85, ප්‍රංශ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ (ජාව්ස් 2, සුපර්ගර්ල්, සමවර් ඉන් ටයිම්).<ref>[https://thedailyjaws.com/news/jaws-2-director-jeannot-szwarc-passes-away-aged-85 Jaws 2 director Jeannot Szwarc passes away aged 85]</ref> * සරිගම විජි, වයස 76, ඉන්දියානු නළුවා (බෙලුවලද මැඩිලල්ලි, මානා මෙචිඩා සෝසේ, යමලෝකදල්ලි වීරප්පන්).<ref>[https://www.oneindia.com/entertainment/kannada-actor-sarigama-vijay-passes-away-4042811.html Kannada Actor Sarigama Viji Passes Away At 76l]</ref> * ගස් විලියම්ස්, වයස 71, ඇමරිකානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩක (ගෝල්ඩන් ස්ටේට් වොරියර්ස්, සියැටල් සුපර්සොනික්ස්, වොෂින්ටන් බුලට්ස්), NBA ශූරයා (1979), ආඝාතයකින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.seattletimes.com/sports/sonics/gus-williams-who-lead-sonics-to-nba-championship-dies-at-71/ Gus Williams, who led Sonics to NBA championship, dies at 71]</ref> === 14 === * නෙලෝ අල්ටෝමරේ, වයස 61, කැනේඩියානු දේශපාලනඥයෙක්, මැනිටෝබා ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ සාමාජිකයෙක් (2019 සිට), හොඩ්ග්කින් ලිම්ෆෝමාව.<ref>[https://www.winnipegfreepress.com/breakingnews/2025/01/15/education-minister-altomare-dies-at-61 Education minister Altomare dies at 61]</ref> * නසාර් බිරියා, වයස 65, ඉරාන ෂියා පූජකයෙක්.<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1029959/سقای-بی-ریا-درگذشت «سقای بی ریا» درگذشت] {{in lang|fa}}</ref> * ජෝන් බ්ලේක්මෝර්, වයස 88, ඉංග්‍රීසි ඡායාරූප ශිල්පියා.<ref>[https://britishphotohistory.ning.com/profiles/blogs/john-blakemore-1936-2025 In passing: John Blakemore (1936-2025)]</ref> * ආතර් බ්ලෙසිට්, වයස 84, ඇමරිකානු ක්‍රිස්තියානි දේශකයෙක්.<ref>[https://premierchristian.news/en/news/article/arthur-blessitt-the-world-s-farthest-walking-pilgrim-dies-at-84 World's farthest walking pilgrim Arthur Blessitt dies at 84]</ref> * ෆියුරියෝ කලම්බු, 94, ඉතාලි මාධ්‍යවේදියා (L'Unità) සහ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1996–2001, 2008–2013) සහ සෙනෙට් සභික (2006–2008).<ref>[https://www.ilsole24ore.com/art/morto-fuorio-colombo-giornalista-e-parlamentare-AG02RIIC Morto Furio Colombo, giornalista e parlamentare] {{in lang|it}}</ref> * ක්ජෙල් ග්ජර්සෙත්, 78, නෝර්වීජියානු නවකතාකරු සහ මාධ්‍යවේදියා.<ref>[https://www.aftenbladet.no/kultur/i/93nlk9/kjell-gjerseth-er-doed Kjell Gjerseth er død] {{in lang|nn}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ඉෂාක් හලේවා, 84, තුර්කි රබ්බි, හකාම් බාෂි (2002 සිට).<ref>[https://bianet.org/haber/isak-haleva-chief-rabbi-of-turkey-dies-303602 Isak Haleva, Chief Rabbi of Turkey, dies]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ලැඩිස්ලාව් හුච්කෝ, 76, ස්ලෝවැක් රුතේනියානු ග්‍රීක කතෝලික ධූරාවලිය, චෙක් ජනරජයේ අපෝස්තලික එක්සාර්ච් (2003 සිට).<ref>[https://www.cirkev.cz/zemrel-apostolsky-exarcha-reckokatolicke-cirkve-biskup-ladislav-hucko_48610 Zemřel apoštolský exarcha řeckokatolické církve biskup Ladislav Hučko] {{in lang|cs}}</ref> * මිචාල් ජැනිස්වෙව්ස්කි, 70, පෝලන්ත දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1991–1993, 1997–2001).<ref>[https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/205959,Zmarl-Michal-Janiszewski-dzialacz-NSZZ-Solidarnosc-i-KPN.html Zmarł Michał Janiszewski – działacz NSZZ „Solidarność" i KPN] {{in lang|pl}}</ref> * සුරත් සිං ඛල්සා, 91, ඉන්දියානු-ඇමරිකානු දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයා.<ref>[https://www.ptcnews.tv/punjab-2/sikh-activist-advocate-of-bandi-singhs-surat-singh-khalsa-passes-away-at-91-4404401 Sikh activist, advocate of Bandi Singhs Surat Singh Khalsa passes away at 91]</ref> * හයින්ස් ක්ලූට්මියර්, වයස 82, ජර්මානු ක්‍රීඩා ඡායාරූප ශිල්පියා (ක්‍රීඩා නිදර්ශනය).<ref>[https://www.si.com/media/remembering-sports-illustrated-photographer-heinz-kluetmeier-iconic-career SI Photographer Heinz Kluetmeier’s Eye for the Iconic Made Him One of a Kind]</ref> * බෙනඩිටෝ ද ලීරා, වයස 82, බ්‍රසීලියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1995–1999, 2003–2019) සහ බාරා ද සාඕ මිගෙල් නගරාධිපති (2021 සිට), පිළිකාව.<ref>[https://g1.globo.com/al/alagoas/noticia/2025/01/14/morre-benedito-de-lira-em-maceio.ghtml Benedito de Lira, prefeito da Barra de São Miguel e pai de Arthur Lira, morre aos 82 anos em Maceió] {{in lang|pt}}</ref> * තෝමස් මැක්හග්, වයස 88, ඇමරිකානු නීතිවේදියෙක්, බටහිර වර්ජිනියාවේ අභියාචනාධිකරණයේ විනිසුරු (1981–1997, 2009–2013).<ref>[https://apnews.com/article/west-virginia-supreme-court-justice-thomas-mchugh-28ff1242594e155212e6655912b96bcc Former West Virginia Supreme Court Justice Thomas McHugh dies at 88]</ref> * මයිකල් මෙඩින්ගර්, වයස 83, ලක්සම්බර්ග් ඡායාරූප ශිල්පියෙක් සහ ඔලිම්පික් මධ්‍යම දුර ධාවකයෙක් (1964).<ref>[https://infos.rtl.lu/actu/luxembourg/a/2266943.html Le photographe luxembourgeois Michel Medinger est mort à 83 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ටෙඩි ඔසෙයි, වයස 87, ඝානා ජෑස් සැක්සෆෝනිස්ට් (ඔසිබිසා).<ref>[https://3news.com/showbiz/ghanaian-music-legend-teddy-osei-of-osibisa-passes-away-at-88/ Ghanaian music legend Teddy Osei of Osibisa passes away at 88]</ref> * හාන්ස් රීචෙල්ට්, වයස 99, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, වොක්ස්කැමර් සාමාජිකයෙක් (1950–1990).<ref>[https://www.tagesspiegel.de/berlin/im-alter-von-99-jahren-fruherer-ddr-minister-hans-reichelt-in-berlin-gestorben-13018387.html Im Alter von 99 Jahren: Früherer DDR-Minister Hans Reichelt in Berlin gestorben] {{in lang|de}}</ref> * තෝමස් පී. සැමන්, වයස 92, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, වර්මොන්ට් ආණ්ඩුකාර (1973–1977).<ref>[https://www.burlingtonfreepress.com/story/news/politics/2025/01/15/thomas-salmon-vermont-governor-uvm-president-death-obituary/77715944007/ 'He could walk with kings': Former Vermont Democratic Gov. Thomas Salmon dies at 92]</ref> * ටෝනි ස්ලැටරි, වයස 65, බ්‍රිතාන්‍ය නළුවා (ද ක්‍රයිං ගේම්, පීටර්ස් ෆ්‍රෙන්ඩ්ස්), විකට නළුවෙක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක් (කාගේ රේඛාවද එය කෙසේ වෙතත්?), හෘදයාබාධය.<ref>[https://www.aol.co.uk/comedian-tony-slattery-dies-aged-140227095.html Comedian Tony Slattery dies aged 65 after heart attack]</ref> * ජූඩි තොන්ගෝරි, කෙන්යානු නීතිඥවරියක් සහ කාන්තා අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරිනියක්.<ref>[https://www.capitalfm.co.ke/news/2025/01/renowned-family-lawyer-judy-thongori-passes-away-in-india/ Renowned Family Lawyer Judy Thongori Passes Away While Undergoing Treatment in India]</ref> * සයිමන් ටවුන්සෙන්ඩ්, වයස 79, ඕස්ට්‍රේලියානු රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නියක් (සයිමන් ටවුන්සෙන්ඩ්ගේ වොන්ඩර් වර්ල්ඩ්, ටීවීටීවී), පිළිකාව.<ref>[https://www.abc.net.au/news/2025-01-15/simon-townsend-has-died-journalist-tv-presenter/104818750 Wonder World presenter and creator Simon Townsend dies aged 79]</ref> === 13 === * එලිසියෝ ඇල්කොන්, 74, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, නිව් මෙක්සිකෝ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (2009–2024), අක්මා පිළිකාව.<ref>{{Citation |title=Former New Mexico State Rep. Eliseo Alcon passes away |url=https://www.krqe.com/news/new-mexico/former-new-mexico-state-rep-eliseo-alcon-passes-away/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114090216/https://www.krqe.com/news/new-mexico/former-new-mexico-state-rep-eliseo-alcon-passes-away/ }}</ref> * නීල් බර්නාඩ්, 75, දකුණු අප්‍රිකානු බුද්ධි අංශ ප්‍රධානියා, ජාතික බුද්ධි සේවයේ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් (1979–1992), පිළිකාව.<ref>[https://www.news24.com/news24/southafrica/news/former-spy-boss-and-first-negotiator-for-a-democratic-sa-dr-niel-barnard-dies-at-75-20250113 Former spy boss and first negotiator for a democratic SA, Dr Niël Barnard, dies at 75]</ref> * ටෝනි බුක්, 90, ඉංග්‍රීසි පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (බාත් සිටි, මැන්චෙස්ටර් නගරය) සහ කළමනාකරු (මැන්චෙස්ටර් නගරය).<ref>[https://www.mancity.com/news/club/tony-book-obituary-63872451 Tony Book: 1934–2025]</ref> * මාරියාමා කමාරා, 66, ගිනියානු දේශපාලනඥයෙක් සහ ව්‍යාපාරික කාන්තාවක්.<ref>[https://mosaiqueguinee.com/2025/01/urgent-lancienne-ministre-de-lagriculture-mariama-camara-soguipah-est-decedee-ce-lundi-au-maroc/ Urgent: l’ancienne Ministre de l’Agriculture Mariama Camara (SOGUIPAH) est décédée ce lundi au Maroc] {{in lang|fr}}</ref> * වෝල්ටර් ඩොයිෂ්, 101, ඔස්ට්‍රියානු සංගීත විද්‍යාඥවරිය.<ref>[https://noe.orf.at/stories/3288844 Volksmusikforscher Walter Deutsch ist tot] {{in lang|de}}</ref> * නතාලි ඩුප්‍රී, 85, ඇමරිකානු ඉවුම් පිහුම් පොත් ලේඛිකාවක් සහ රූපවාහිනී පෞරුෂයක්.<ref>[https://roughdraftatlanta.com/2025/01/14/nathalie-dupree-southern-cookbook-author-chef-dies/ Legendary Southern cookbook author and chef Nathalie Dupree dies at 85]</ref> * බෙඩියා එනර් (tr), 70, තුර්කි නිළිය (යාප්‍රක් ඩොකුමු, කාරා පරා ආස්ක්, බානා සෙව්මේයි ඇන්ලට්).<ref>[https://www.anews.com.tr/celebrities/2025/01/14/turkish-actress-bedia-ener-dies-at-70 Turkish actress Bedia Ener dies at 70]</ref> * පී. ෆ්ලූයිඩ්, වයස අවුරුදු 64, ඇමරිකානු රොක් සංගීතඥ (ස්පයිස් 24-7).<ref>[https://www.yahoo.com/news/bronx-man-found-beaten-death-000100974.html Bronx man found beaten to death in ambulette was groundbreaking rocker]</ref> * ටෝනි ග්‍රේෂම්, වයස අවුරුදු 84, ඕස්ට්‍රේලියානු ගොල්ෆ් ක්‍රීඩකයා, ආධුනික ශූරයා (1977).<ref>[https://www.golfnsw.org.au/news/2025/01/13/76636/vale-tony-gresham-oam/ Vale: Tony Gresham, OAM]</ref> * කීත් ග්‍රිෆිත්, වයස අවුරුදු 77, බාබඩියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ජාතික කණ්ඩායම) සහ කළමනාකරු (ජාතික කණ්ඩායම, එක්සත් ජනපද වර්ජින් දූපත් ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://barbadostoday.bb/2025/01/14/football-legend-grel-passes-on/ Football legend Grel passes on]</ref> * ෂම්සුදීන් හන්බබයෙව්, වයස අවුරුදු 85, අසර්බයිජානියානු දේශපාලනඥයා, නක්චිවන් ස්වයං පාලන ජනරජයේ අගමැති (1993–2000).<ref>[https://oxu.az/cemiyyet/semseddin-xanbabayev-defn-olundu Şəmsəddin Xanbabayev dəfn olundu] {{in lang|az}}</ref> * එල්ගාර් හොවාර්ත්, වයස අවුරුදු 89, ඉංග්‍රීසි කොන්දොස්තර, රචක සහ හොරණෑ වාදකයා.<ref>[https://www.4barsrest.com/news/61679/death-of-elgar-howarth Death of Elgar Howarth]</ref> * චාල්ස් ඊ. ජෙෆර්සන්, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, ඉලිනොයිස් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (2001–2014).<ref>{{Citation |title=Former Illinois State Representative Chuck Jefferson dies at 79 |url=https://www.mystateline.com/news/local-news/former-illinois-state-representative-chuck-jefferson-dies-at-79/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250117034511/https://www.mystateline.com/news/local-news/former-illinois-state-representative-chuck-jefferson-dies-at-79/ }}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) චාල්ස් ක්ලයිබර්, වයස අවුරුදු 82, ස්විට්සර්ලන්ත රජයේ නිලධාරියෙක්, අධ්‍යාපන රාජ්‍ය ලේකම් (1997–2007).<ref>[https://www.letemps.ch/suisse/deces-de-charles-kleiber-architecte-du-paysage-academique-suisse Décès de Charles Kleiber, architecte du paysage académique suisse] {{in lang|fr}}</ref> * ෆ්‍රැන්කෝ පිපර්නෝ, වයස අවුරුදු 82, ඉතාලි භෞතික විද්‍යාඥ සහ දේශපාලන ක්‍රියාකාරික, පොටෙරේ ඔපෙරායෝ හි සම-නිර්මාතෘ.<ref>[https://www.ilpost.it/2025/01/14/morto-franco-piperno/ È morto a 82 anni Franco Piperno, tra i fondatori del gruppo di sinistra extraparlamentare Potere operaio] {{in lang|it}}</ref> * පලවලස රාජසේකරම්, වයස අවුරුදු 80, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, ආන්ද්‍ර ප්‍රදේශ් මන්ත්‍රී (1976–1982, 1994–1999).<ref>[https://www.thehansindia.com/andhra-pradesh/veteran-politician-palavalasa-rajasekharam-passes-away-937059 Veteran politician Palavalasa Rajasekharam passes away]</ref> * රොල්ෆ් ෂ්වීගර්, වයස අවුරුදු 80, ස්විස් දේශපාලනඥයා, රාජ්‍ය කවුන්සිලයේ සාමාජික (1999–2011).<ref>[https://www.watson.ch/schweiz/gesellschaft-politik/445714126-ex-fdp-praesident-rolf-schweiger-ist-tot Ex-FDP-Präsident Rolf Schweiger ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ඇන්ඩ්‍රේ සොලී, වයස අවුරුදු 77, බෙල්ජියම් කතුවරයා සහ චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/01/13/andre-sollie-overleden-schrijver-dichter-illustrator/ Bekroonde jeugdschrijver en illustrator André Sollie (77) overleden] {{in lang|nl-BE}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * මයිකයිලෝ ස්ටෙල්මාක්, වයස අවුරුදු 58, යුක්‍රේන පාපන්දු ක්‍රීඩක (ඩයිනමෝ කියෙව්, ෂක්තාර් ඩොනෙට්ස්ක්) සහ කළමනාකරු (කාර්කිව්).<ref>[https://www.ua-football.com/ua/ukrainian/news/1736779081-pomer-eksgravec-kiyivskogo-dinamo-i-shahtarya-yomu-ne-bulo-60-ti.html Помер ексгравець київського Динамо і Шахтаря. Йому не було 60-ти] {{in lang|uk}}</ref> * හිල්පාස් සුලින්, වයස අවුරුදු 90, ෆින්ලන්ත අයිස් හොකී ක්‍රීඩක සහ පුහුණුකරු (HPK).<ref>[https://hpk.fi/suru-uutinen-hpk-hall-of-fame-jasen-hilpas-sulin-on-poissa/ Suru-uutinen: HPK Hall of Fame jäsen Hilpas Sulin on poissa] {{in lang|fi}}</ref> * ක්ජෙල් ස්වින්ඩ්ලන්ඩ්, වයස අවුරුදු 91, නෝර්වීජියානු දේශපාලනඥයා, වෙස්ට්-ඇග්ඩර් ප්‍රාන්ත නගරාධිපති (1995–1999).<ref>[https://www.nrk.no/sorlandet/kjell-svindland-er-dod-1.17204237 Kjell Svindland er død] {{in lang|no}}</ref> * ඔලිවියෙරෝ ටොස්කානි, වයස අවුරුදු 82, ඉතාලි ඡායාරූප ශිල්පියා, ඇමයිලොයිඩෝසිස් සංකූලතා.<ref>[https://www.bbc.com/news/articles/c99yr0g4j17o Oliviero Toscani, Benetton's shock photographer, dies aged 82]</ref> * විසෙන්ට් වේගා, වයස අවුරුදු 69, වෙනිසියුලානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඩිපෝර්ටිවෝ ඉතාලි කැරකස්, පෘතුගීසි ඇකරිගුවා, ජාතික කණ්ඩායම), දියවැඩියාවෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.balonazos.com/fallecio-vicente-vega-gloria-del-futbol-profesional-venezolano-y-de-la-vinotinto/ Falleció Vicente Vega, gloria del futbol profesional venezolano y de la Vinotinto] {{in lang|es}}</ref> * බක් වයිට්, වයස අවුරුදු 94, ඇමරිකානු සංගීතඥයා (සුදු ජාතිකයින්).<ref>[https://savingcountrymusic.com/country-music-patriarch-buck-white-has-died-at-94/ Country Music Patriarch Buck White Has Died At 94]</ref> === 12 === * පීටර් බ්‍රවුන්, වයස අවුරුදු 83, ස්කොට්ලන්ත රග්බි සංගම් ක්‍රීඩකයා (ග්ලාස්ගෝ, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.theoffsideline.com/pc-brown/?srsltid=AfmBOophfd_boZAF-udY2mSc66IHZoJrrtcXg9CRbai30NII3SXGh7Co Scotland loses another giant with the death of Peter ‘PC’ Brown]</ref> * ලෙස්ලි චාර්ල්සන්, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු නිළිය (සාමාන්‍ය රෝහල, ආදරය යනු බොහෝ සෙයින් අලංකාර වූ දෙයක්, ඩොල්ෆින් දිනය).<ref>[https://variety.com/2025/tv/news/leslie-charleson-general-hospital-dies-79-1236272564/ Leslie Charleson, ‘General Hospital’ Icon Known as Monica Quartermaine, Dies at 79]</ref> * හස්ජිම් ජලාල්, වයස අවුරුදු 90, ඉන්දුනීසියානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා.<ref>[https://en.antaranews.com/news/341158/hasjim-djalal-an-architect-of-unclos-passes-away-at-90 Hasjim Djalal, an architect of UNCLOS, passes away at 90]</ref> * ජැකී ෆැරී, වයස අවුරුදු 58, ඇමරිකානු සංගීත කළමනාකරු සහ රූපවාහිනී සත්කාරක (සුපෙරොක්), පෙනහළු රෝගය.<ref>[https://www.billboard.com/music/music-news/jackie-farry-dead-frances-bean-cobain-nanny-label-veteran-dies-obituary-1235874683/ Jackie Farry, Frances Bean Cobain’s Nanny, 1990s Music Industry Veteran, Dies at 58]</ref> * ආර්නෝල්ඩ් ෆ්‍රොලොව්, වයස අවුරුදු 74, ඕස්ට්‍රේලියානු ගුවන් විදුලි පෞරුෂය, අග්න්‍යාශය සහ අක්මා පිළිකා.<ref>[https://www.abc.net.au/news/2025-01-13/arnold-frolows-triple-j-music-director-dead-double-jay/104811632 Arnold Frolows, long time triple j music director, dies at 74]</ref> * මොනිරේ ගෝර්ජි, 95–96, ඉරාන ගුරුවරියක් සහ මුජ්තාහිඩ්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අවසාන සමාලෝචනය සඳහා වූ සභාවේ සාමාජික (1979).<ref>[https://www.sharghdaily.com/بخش-سیاست-6/959566-درگذشت-تنها-زن-نماینده-مجلس-خبرگان-در-ایران درگذشت تنها زن نماینده مجلس خبرگان در ایران] {{in lang|fa}}</ref> * මාර්ක් ඉසු, වයස අවුරුදු 70, ඇමරිකානු ජෑස් ද්විත්ව බාස් වාදකයෙක් සහ නිර්මාපකයෙක්, මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://www.sfchronicle.com/entertainment/article/mark-izu-obit-20034770.php Mark Izu, bassist and composer at the center of the Asian American arts movement, dies at 70]</ref> * මන්දා ජගනාත්, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1998–2014).<ref>[https://www.gulte.com/political-news/334798/ex-mp-jagannadham-passes-away Ex-MP Jagannadham Passes Away]</ref> * ක්ලෝඩ් ජර්මන් ජූනියර්, වයස අවුරුදු 90, ඇමරිකානු නළුවා (ද ඉයර්ලින්, ඉන්ට්‍රූඩර් ඉන් ද ඩස්ට්, රියෝ ග්‍රෑන්ඩ්).<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/claude-jarman-dead-yearling-juvenile-oscar-1236107296/ Claude Jarman Jr., Young Star of ‘The Yearling,’ Dies at 90]</ref> * රොබට් මැක්‍රේ, වයස අවුරුදු 79, ඇමරිකානු නළුවා (චියර්ස්, තැන්ක්ස්, රැප්සිටී ස්ට්‍රීට් කිඩ්ස්: බිලීව් ඉන් සැන්ටා).<ref>[https://neptunesociety.com/obituaries/sherman-oaks-ca/robert-ward-12196502 Robert Machray Ward]</ref> * ජෙෆ්රි ඒ. මේයර්, වයස අවුරුදු 61, ඇමරිකානු නීතිවේදියෙක්, කනෙක්ටිකට් දිස්ත්‍රික්කය සඳහා එක්සත් ජනපද දිස්ත්‍රික් උසාවියේ විනිසුරු (2014 සිට).<ref>[https://www.law360.com/legalindustry/articles/2283592/u-s-district-judge-jeffrey-a-meyer-dies-at-61 U.S. District Judge Jeffrey A. Meyer Dies At 61]</ref> * ඩැරල් පියර්ස්, වයස අවුරුදු 64, ඕස්ට්‍රේලියානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඇඩිලේඩ් 36ers).<ref>[https://www.adelaide36ers.com/news/vale-darryl-pearce Vale: Darryl Pearce]</ref> * ජෑන් රැන්ඩල්ස්, වයස 79, ඕස්ට්‍රේලියානු දිගු දුර ධාවකයා, පැරාලිම්පික් ශූරයා (1984).<ref>[https://australiansportreflections.com/2021/12/08/australian-first-female-paralympic-marathon-gold-medallist-jan-randles-journey/ Australian First Female Paralympic Marathon Gold Medallist: Jan Randles Journey]</ref> * කීත් රේනර්, වයස 95, ඕස්ට්‍රේලියානු ඇන්ග්ලිකන් පූජකවරයා, ඕස්ට්‍රේලියාවේ ප්‍රයිමේට් (1991–1999).<ref>[https://tma.melbourneanglican.org.au/2025/01/significant-anglican-and-instrument-of-god-bishop-keith-rayner-dies/ Significant Anglican and ‘instrument of God’: Bishop Keith Rayner dies]</ref> * ඉසාස් රොඩ්‍රිගස්, වයස 82, වෙනිසියුලානු නීතිඥ සහ දේශපාලනඥයා, උප ජනාධිපති (2000) සහ නීතිපති (2000–2007).<ref>[https://www.ntn24.com/noticias-actualidad/murio-el-exfiscal-isaias-rodriguez-el-acusador-del-regimen-chavista-y-cerebro-de-toda-la-narrativa-del-caso-anderson-532935 Murió el exfiscal Isaías Rodríguez, el acusador del régimen chavista y cerebro de toda la narrativa del caso Anderson] {{in lang|es}}</ref> * ස්ටුවර්ට් ස්පෙන්සර්, වයස 97, ඇමරිකානු දේශපාලන උපායමාර්ගික.<ref>[https://www.latimes.com/obituaries/story/2025-01-13/stuart-spencer-republican-strategist-who-helped-launch-ronald-reagan-obituary Stuart Spencer, GOP strategist who helped Reagan become California governor, 40th president, dies]</ref> * ලින් ටේලර්-කෝබට්, වයස 78, ඇමරිකානු නර්තන ශිල්පිනිය (ෆුට්ලූස්, ස්විං!, ටයිටැනික්).<ref>[https://denvergazette.com/arts-entertainment/footloose-choreographer-lynne-taylor-corbett-obituary/article_0aab2ff4-d2a3-11ef-8afc-df132b4cf3c4.html Famed 'Footloose' choreographer Lynne Taylor-Corbett has died]</ref> * ඉවානා වොන්ඩ්‍රොවිකෝවා (cs), වයස 80, චෙක් නිළිය.<ref>[https://www.novinky.cz/clanek/kultura-divadlo-zemrela-herecka-ivana-vondrovicova-40504732 Zemřela herečka Ivana Vondrovicová] {{in lang|cs}}</ref> * කිම් යාරොෂෙව්ස්කායා, වයස 101, රුසියානු-උපත ලද කැනේඩියානු නිළිය (ෆැන්ෆ්‍රෙලුච්, පාස්-පාර්ට්අවුට්, හෝම් ෆයර්ස්).<ref>[https://www.lequotidien.com/arts/2025/01/12/la-comedienne-kim-yaroshevskaya-seteint-a-101-ans-2PBMB3SQ2VGJ7BUH2RKPME3TOY/ La comédienne Kim Yaroshevskaya s’éteint à 101 ans] {{in lang|fr}}</ref> === 11 === * රාʼනෝ අබ්දුල්ලායෙවා, වයස 89, උස්බෙක් ඉතිහාසඥයා.<ref>[https://vesti.uz/v-moskve-umerla-rano-abdullaeva/ В Москве умерла Рано Абдуллаева] {{in lang|ru}}</ref> * බෙරිල් ඇන්තනි ජූනියර්, වයස 86, ඇමරිකානු නීතිඥ සහ දේශපාලනඥයා, එක්සත් ජනපද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (1979–1993).<ref>[https://www.nwaonline.com/news/2025/jan/14/beryl-anthony-longtime-us-congressman-from/ Beryl Anthony, longtime U.S. congressman from Arkansas, dead at 86]</ref> * ලින්ඩා බර්න්ස් බෝල්ටන්, වයස 76, ඇමරිකානු හෙදියක් සහ සෞඛ්‍ය සේවා පරිපාලක (සීඩාර්ස්-සිනායි වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථානය).<ref>[https://www.cedars-sinai.org/newsroom/a-tribute-linda-burnes-bolton-drph-rn-faan-1948--2025/ A Tribute: Linda Burnes Bolton, DrPH, RN, FAAN, 1948 – 2025]</ref> * මාටි ඩිමෙරිට්, වයස 71, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩක සහ පුහුණුකරු (සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ජයන්ට්ස්, චිකාගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.newsweek.com/sports/mlb/former-bounty-hunter-turned-mlb-pitching-coach-nicknamed-mad-dog-passes-away-2013659 Former Bounty Hunter Turned MLB Pitching Coach Nicknamed 'Mad Dog' Passes Away]</ref> * කිටී ෆ්ලින්, වයස 98, අයර්ලන්ත ඉතිහාසඥ සහ කතුවරිය.<ref>[https://rip.ie/death-notice/kitty-flynn-westmeath-kilbeggan-581482 Kitty Flynn]</ref> * ගුර්ප්‍රීත් ගෝගි, වයස 57, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, පන්ජාබ් මන්ත්‍රී (2022 සිට), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/india/aap-punjab-mla-gurpreet-bassi-gogi-dies-of-gunshot-wounds/articleshow/117132567.cms AAP Punjab MLA Gurpreet Bassi Gogi dies of gunshot wounds]</ref> * ඉන්ද්‍රදාස හෙට්ටිආරච්චි, වයස 97, ශ්‍රී ලාංකික දේශපාලනඥයා.<ref>[https://www.dailymirror.lk/obituaries/DESHABANDU-INDRADASA-HETTIARACHCHI/378-300007# Deshabandu Indradasa Hettiarachchi]</ref> * රයින් ජෑන් හෝක්ස්ට්‍රා, වයස 83, ලන්දේසි නීතිවේදියෙක්.<ref>[https://www.trouw.nl/politiek/rein-jan-hoekstra-1941-2025-was-jarenlang-de-meest-invloedrijke-man-van-nederland~bf521ee2/ Rein Jan Hoekstra (1941-2025) was jarenlang de ‘meest invloedrijke’ man van Nederland] {{in lang|nl}}</ref> * බොබී කෙනඩි, 87, ස්කොට්ලන්ත පාපන්දු ක්‍රීඩක (මැන්චෙස්ටර් නගරය, කිල්මර්නොක්) සහ කළමනාකරු (ග්‍රිම්ස්බි නගරය).<ref>[https://www.mancity.com/news/club/former-city-defender-bobby-kennedy-passes-away-63872199 Bobby Kennedy: 1937-2025]</ref> * මාරියෝ ක්ලෙමන්ස්, 88, චෙක් කොන්දොස්තර (චිත්‍රපට සංධ්වනි වාද්‍ය වෘන්දය) සහ මෙහෙයවීමේ අධ්‍යාපනඥයා.<ref>[https://www.memoryofnations.eu/en/klemens-mario-1936 Master of Fine Arts Mario Klemens * 1936 †︎ 2025]</ref> * සෝරා පැලෝවා, 77, ස්ලෝවැක් වීදුරු කලාකරුවා.<ref>[https://dennikn.sk/minuta/4403688/ Umelkyňa, sochárka a pedagogička Zora Palová zomrela vo veku 77 rokov] {{in lang|sk}}</ref> * කියු ඩහොං, 94, චීන වෙරළබඩ සහ අක්වෙරළ ඉංජිනේරු, චීන විද්‍යා ඇකඩමියේ සාමාජිකාව.<ref>[https://www.stdaily.com/web/gdxw/2025-01/11/content_285082.html 痛别！邱大洪院士逝世] {{in lang|zh}}</ref> * ටයිනි රූයිස්, 67, ලන්දේසි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා සහ කළමනාකරු (ෆෝචූනා සිටාර්ඩ්, එම්වීවී මාස්ට්‍රිච්ට්, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍ය ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://fortunasittard.nl/nieuws/fortunees-tini-ruijs-67-overleden Tiny Ruijs overleden] {{in lang|nl}}</ref> * බාබරා රයිල්ස්කා, 88, පෝලන්ත නිළිය.<ref>[https://kultura.onet.pl/film/nie-zyje-ikona-polskiego-kina-barbara-rylska-odeszla-w-wieku-89-lat/eh4sz6x Nie żyje ikona polskiego kina. Barbara Rylska odeszła w wieku 89 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ෆෙරෙයිඩූන් ෂාබස්යාන්, 82, ඉරාන නිර්මාපකයෙකු සහ කොන්දොස්තර, ශ්වසන රෝගය.<ref>[https://ifpnews.com/renowned-iranian-musician-fereydoun-shahbazian-82/ Renowned Iranian musician Fereydoun Shahbazian passes away at 82]</ref> === 10 === * කොලින් කාටර්, 76, බ්‍රිතාන්‍ය සංගීතඥ (ෆ්ලෑෂ්).<ref>[https://dmme.net/colin-carter-passed-away/ Colin Carter Passed Away]</ref> * ෆ්‍රෑන්ක් සිකුටෝ, 74–75, ඉතාලි-ඕස්ට්‍රේලියානු ව්‍යාපාරික විධායක, ජාතික ඕස්ට්‍රේලියානු බැංකුවේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී (1999–2004).<ref>[https://www.nationaltribune.com.au/statement-on-passing-of-former-nab-ceo-frank-cicutto/ Statement On Passing Of Former NAB CEO Frank Cicutto]</ref> * යෙව්ජීනියා ඩොබ්‍රොවොල්ස්කායා, වයස අවුරුදු 60, රුසියානු නිළිය (ක්වීන් මාර්ගොට්, නිළිය, ද අයිරනි ඔෆ් ෆේට් 2), පිළිකා සහ හෘදයාබාධ වලින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.rbc.ru/society/10/01/2025/678147e59a79472b64f7a234 Умерла Евгения Добровольская] {{in lang|ru}}</ref> * මිලාන් ෆෙරනෙක්, වයස අවුරුදු 60, චෙක් දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (2017 සිට), වකුගඩු පිළිකා.<ref>[https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/domaci/zemrel-poslanec-milan-feranec-356984 Zemřel poslanec Milan Feranec] {{in lang|cs}}</ref> * රයිමොන්ඩෝ ගලුප්පෝ, වයස අවුරුදු 78, ඉතාලි දේශපාලනඥයා, සෙනෙට් සභික (1992–1994).<ref>[https://www.fise.it/federazione/news-la-federazione/archivio-news-la-federazione/20554-addio-a-raimondo-galuppo.html Addio a Raimondo Galuppo] {{in lang|it}}</ref> * හොරසියෝ ගොන්සාලෙස් ඩි ලාස් කැසාස්, වයස අවුරුදු 82, මෙක්සිකානු දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1988–1991).<ref>[https://eldiariodedelicias.mx/local/2025/jan/10/fallece-el-exalcalde-de-delicias-horacio-gonzalez-de-las-casas-667203.html Fallece el exalcalde de Delicias, Horacio González de las Casas] {{in lang|es}}</ref> * වයිනන්ඩ් හැවෙන්ගා, වයස අවුරුදු 59, දකුණු අප්‍රිකානු ඩාර්ට්ස් ක්‍රීඩකයා.<ref>[https://www.pdc.tv/news/2025/01/10/south-africas-first-world-championship-representative-havenga-passes-away South Africa's first World Championship representative Havenga passes away]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * තෙල්මා හොප්කින්ස්, වයස අවුරුදු 88, උතුරු අයර්ලන්ත උස පැනීමේ ක්‍රීඩිකාව, ඔලිම්පික් රිදී පදක්කම්ලාභී (1956).<ref>[https://www.bbc.com/sport/athletics/articles/c4gxvj91vnxo Olympic high jump silver medallist Hopkins dies]</ref> * ජෝස් ජිමිනෙස්, වයස අවුරුදු 76, පුවර්ටෝ රිකෝ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිකයෙක්, යන්ග් ලෝඩ්ස් හි නිර්මාතෘ.<ref>[https://chicago.suntimes.com/obituaries/2025/01/11/jose-cha-cha-jimenez-human-rights-activist-and-former-chair-of-young-lords-organization-dead-at-76 José 'Cha Cha' Jiménez, human rights activist and former chair of Young Lords organization, dead at 76]</ref> * ටෙඩ් කිල්මුරේ, වයස අවුරුදු 90, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (නැගෙනහිර පර්ත්).<ref>[https://eastperthfc.com.au/news/25926/vale-ted-kilmurray Vale Ted Kilmurray]</ref> * ඇන්ඩ්‍රෙජ් ක්‍රස්නිකි, වයස අවුරුදු 75, පෝලන්ත ක්‍රීඩා ක්‍රියාකාරිකයෙක්.<ref>[https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2025-01-11/nie-zyje-andrzej-krasnicki-byly-prezes-pkol-mial-75-lat/ Nie żyje Andrzej Kraśnicki. Były prezes PKOl miał 75 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ස්ටෙෆාන් ක්‍රසොවිට්ස්කි, වයස අවුරුදු 89, රුසියානු කවියෙක්, පරිවර්තකයෙක් සහ පූජකයෙක්.<ref>[https://www.svoboda.org/a/umer-poet-svyaschennik-religioznyy-deyatelj-stanislav-krasovitskiy/33271216.html Умер поэт, священник, религиозный деятель Станислав Красовицкий] {{in lang|ru}}</ref> * රොජර් ලෙබ්‍රාන්චු, වයස අවුරුදු 102, ප්‍රංශ ඔලිම්පික් ඔරු පැදීමේ ක්‍රීඩකයෙක් (1948).<ref>[https://www.lequipe.fr/Aviron/Actualites/Doyen-des-porteurs-de-la-flamme-olympique-lors-des-jo-2024-roger-lebranchu-est-mort/1531261 Doyen des porteurs de la flamme olympique lors des JO 2024, Roger Lebranchu est mort] {{in lang|fr}}</ref> * සර් චාල්ස් ලෙපානි, වයස අවුරුදු 77, පැපුවා නිව්ගිනියානු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයා.<ref>[https://www.postcourier.com.pg/former-diplomat-sir-charles-lepani-passes-away/ Former diplomat Sir Charles Lepani passes away]</ref> * ජෝන්ස් පී. මැඩෙයිරා, වයස අවුරුදු 80, ට්‍රිනිඩෑඩියානු මාධ්‍යවේදියා (ට්‍රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ ගාඩියන්).<ref>[https://www.guardian.co.tt/news/jones-p-madeira-pioneering-journalist-and-broadcasting-legend-dies-at-80-6.2.2205037.ab86e2c880 Jones P Madeira, pioneering journalist and broadcasting legend, dies at 80]</ref> * ෆීලික්ස් මැන්ටිලා, වයස අවුරුදු 90, පුවර්ටෝ රිකෝ බේස්බෝල් ක්‍රීඩකයෙක් (මිල්වෞකි බ්‍රේව්ස්, බොස්ටන් රෙඩ් සොක්ස්).<ref>[https://www.mlbtraderumors.com/2025/01/felix-mantilla-passes-away.html Felix Mantilla Passes Away]</ref> * බිල් මැකාර්ට්නි, වයස අවුරුදු 84, ඇමරිකානු ප්‍රසිද්ධ පාපන්දු පුහුණුකරු (කොලරාඩෝ බෆලෝස්), ඩිමෙන්ශියාවෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://ca.sports.yahoo.com/news/bill-mccartney-former-championship-winning-head-coach-at-colorado-dies-at-age-84-052254130.html Bill McCartney, former championship-winning head coach at Colorado, dies at age 84]</ref> * සෑම් මුවර්, වයස 89, ඇමරිකානු ප්‍රසිද්ධ ගායක-ගීත රචක (සෑම් සහ ඩේව්), ශල්‍යකර්මයෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.rollingstone.com/music/music-news/sam-moore-sam-and-dave-soul-man-dead-obituary-1235140865/ Sam Moore, Soul Man Who Scored Hits With Sam and Dave, Dead at 89]</ref> * පැකිටා ඕර්ස් (එස්), වයස 96, ස්පාඤ්ඤ ඖෂධවේදිනියක් සහ රූපලාවන්‍ය ව්‍යාපාරික කාන්තාවක්.<ref>[https://www.abc.es/estilo/belleza/muere-paquita-ors-farmaceutica-pionera-cosmetica-botanica-20250110164058-nt.html Muere Paquita Ors, la farmacéutica pionera de la cosmética botánica y la divulgación en medios] {{in lang|es}}</ref> * ලොන්ගින් පැස්ටූසියාක්, වයස 89, පෝලන්ත දේශපාලනඥයෙක් සහ ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,31608771,nie-zyje-longin-pastusiak-byly-marszalek-senatu-mial-89-lat.html Nie żyje Longin Pastusiak. Były marszałek Senatu miał 89 lat] {{in lang|pl}}</ref> * ඇනටෝලි පාටා, වයස 66, රුසියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ඩයිනමෝ ස්ටැව්රොපොල්, කුබන් ක්‍රස්නෝඩර්) සහ කළමනාකරු (ඩයිනමෝ ස්ටැව්රොපොල්).<ref>[https://pfckuban.ru/news/nashi-poteri-/ Наши потери….] {{in lang|ru}}</ref> * ජීන්-ලූක් පෙටිට්‍රෙනෝඩ්, වයස 74, ප්‍රංශ ආහාර විචාරක සහ රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නා.<ref>[https://www.francetvinfo.fr/culture/cuisine-et-gastronomie/le-journaliste-gastronomique-jean-luc-petitrenaud-ancien-animateur-d-emissions-culinaires-est-mort-a-l-age-de-74-ans_7005968.html Le journaliste gastronomique Jean-Luc Petitrenaud, ancien animateur d'émissions culinaires, est mort à l'âge de 74 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ෂියු කා-චුන්, වයස 55, හොංකොං ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාකාරිකයෙක්, එම්එල්සී (2016–2020), ආමාශ පිළිකාව.<ref>[https://www.rfa.org/cantonese/news/htm/hongkong-shiu-ka-chun-death-01092025133836.html 港前立法會議員邵家臻因胃癌病逝　終年55歲] {{in lang|zh}}</ref> * නෙල්සන් සිල්වා පැචෙකෝ, වයස 80, උරුගුවේ උපන් කොලොම්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ස්පෝර්ටිවෝ ඉතාලියානෝ, ටයිග්‍රේ, කොලොම්බියා ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.infobae.com/colombia/deportes/2025/01/10/fallecio-nelson-silva-pacheco-idolo-del-junior-y-figura-clave-del-subcampeonato-de-colombia-en-la-copa-america-1975/ Falleció Nelson Silva Pacheco, ídolo del Junior y figura clave del subcampeonato de Colombia en la Copa América] {{in lang|es}}</ref> * එයිනාර් ඔලව් ස්කොගොල්ට්, 77, නෝර්වීජියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (1989-2001).<ref>[https://www.stortinget.no/no/Representanter-og-komiteer/Representantene/Representant/?perid=EOS&tab=Biography Skogholt, Einar Olav (1947-2025)] {{in lang|no}}</ref> === 9 === * ඇන්ඩ්‍රෙජ් මේරියන් බාර්ට්සාක්, වයස අවුරුදු 79, පෝලන්ත කලාකරුවෙක් සහ අධ්‍යාපනඥයෙක්.<ref>[https://dzienniklodzki.pl/zmarl-profesor-andrzej-marian-bartczak-lodzki-artysta-i-pedagog/ar/c13-19030818 Zmarł profesor Andrzej Marian Bartczak, łódzki artysta i pedagog] {{in lang|pl}}</ref> * බ්ලැක් බාර්ට්, වයස අවුරුදු 76, ඇමරිකානු වෘත්තීය මල්ලවපොර (NWA), මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://slamwrestling.net/index.php/2025/01/09/black-bart-dies-at-76/ Black Bart dies at 76]</ref> * බිල් බයර්ජ්, වයස අවුරුදු 86, ඇමරිකානු නළුවා (''[[:en:Ernest_Saves_Christmas|Ernest Saves Christmas]]'', ''[[:en:Ernest_Goes_to_Jail|Ernest Goes to Jail]]'', ''[[:en:Ernest_Scared_Stupid|Ernest Scared Stupid]]'') සහ විකට නළුවා.<ref>[https://deadline.com/2025/01/bill-byrge-dies-bobby-ernest-movies-age-92-1236253707/ Bill Byrge Dies; Actor From ‘Ernest’ Movies Was 92]</ref> * මාරියස් සියුගරින්, වයස අවුරුදු 75, රුමේනියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ස්ටීවා බුකුරෙස්ටි, එෆ්සී බ්‍රසොව්, ප්‍රොග්‍රෙසුල් බුකුරෙස්ටි).<ref>[https://www.7est.ro/2025/01/a-murit-fostul-fotbalist-marius-ciugarin-sportul-romanesc-este-in-doliu/ A murit fostul fotbalist Marius Ciugarin. Sportul românesc este în doliu] {{in lang|ro}}</ref> * බිල් ක්ලෙමන්ට්ස්, වයස අවුරුදු 91, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (රිච්මන්ඩ්).<ref>[https://www.richmondfc.com.au/news/1707214/vale-bill-clements Vale Bill Clements]</ref> * ෆිලිස් ඩල්ටන්, වයස අවුරුදු 99, ඉංග්‍රීසි ඇඳුම් නිර්මාණකරු (ලෝරන්ස් ඔෆ් අරාබියා, ඩොක්ටර් ෂිවාගෝ, ද ප්‍රින්සස් බ්‍රයිඩ්), ඔස්කාර් සම්මානලාභියා (1966, 1990).<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/phyllis-dalton-dead-lawrence-of-arabia-doctor-zhivago-costume-designer-1236107231/ Phyllis Dalton, ‘Lawrence of Arabia’ and ‘Doctor Zhivago’ Costume Designer, Dies at 99]</ref> * මාග්‍රට් බබා ඩිරි, වයස අවුරුදු 70, උගන්ඩා දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1996 සිට).<ref>[https://www.independent.co.ug/former-koboko-woman-mp-margaret-baba-diri-dead/ Former Koboko Woman MP Margaret Baba Diri dead]</ref> * ලෝරි හොලෝවේ, වයස 86, ඉංග්‍රීසි පියානෝ වාදක, සංගීත අධ්‍යක්ෂක (ස්ට්‍රික්ට්ලි කම් ඩාන්සින්, පාකින්සන්) සහ රචක.<ref>[https://jerseyeveningpost.com/morenews/entertainment/2025/01/10/former-strictly-and-parkinson-musical-director-laurence-holloway-dies-aged-86/ Former Strictly and Parkinson musical director Laurence Holloway dies aged 86]</ref> * නෙකුලයි ඉයෝර්ගා, වයස 91, රුමේනියානු චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://www.protv.ro/articol/107746-pictorul-neculai-iorga-a-murit-mesajul-transmis-de-uap Pictorul Neculai Iorga a murit! Mesajul transmis de UAP] {{in lang|ro}}</ref> * පී. ජයචන්ද්‍රන්, වයස 80, ඉන්දියානු පසුබිම් ගායකයා.<ref>[https://www.onmanorama.com/news/kerala/2025/01/09/veteran-singer-p-jayachandran-passes-away.html Legendary singer P Jayachandran passes away at 80]</ref> * මික් කෙනඩි, වයස 89, අයර්ලන්ත හෙලිකොප්ටර් (ෆෝස්, ටිපරරි, ඩබ්ලින්).<ref>[https://www.independent.ie/sport/gaelic-games/hurling/dublin-all-ireland-final-hurler-mick-kennedy-who-hit-the-first-ever-televised-score-in-gaa-passes-away/a1415471510.html Dublin All-Ireland final hurler Mick Kennedy, who hit the first-ever televised score in GAA, passes away]</ref> * සුසන් කෝන්, වයස 63, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, උටා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකාව (1997–2000), පියයුරු පිළිකා.<ref>[https://www.russonmortuary.com/obituaries/susan-koehn Susan Koehn]</ref> * වාසිලේ ලෙවා, වයස 65, රුමේනියානු ජන ගායිකාව.<ref>[https://www.libertatea.ro/stiri/vasile-leva-a-murit-5150460 Vasile Leva, artistul care a compus legendara piesă folk „Străinul”, a murit. „Muzica și poezia nu-mi ies din cap câte zile oi avea”] {{in lang|ro}}</ref> * මුක්තාර් මැගවුයින්, වයස 84, කසකස් ලේඛක සහ ප්‍රචාරක.<ref>[https://kazpravda.kz/n/izvestnyy-kazahstanskiy-pisatel-muhtar-magauin-umer-v-ssha/ Известный казахстанский писатель Мухтар Магауин умер в США] {{in lang|kk}}</ref> * මාර්ක් මිචෙට්ස් (ෆ්‍රා), වයස 73, බෙල්ජියම් විකට පොත් කලාකරුවා (කොගරාට්සු).<ref>[https://fumettologica.it/2025/01/marc-michetz-morto-disegnatore-kogaratsu/ È morto Marc Michetz, disegnatore di “Kogaratsu”] {{in lang|it}}</ref> * අයන් මයිල්ස්, වයස 72, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (රිච්මන්ඩ්).<ref>[https://www.richmondfc.com.au/news/1707273/vale-ian-miles Vale Ian Miles]</ref> * මැනුවල් එල්කින් පැටරෝයෝ, 78, කොලොම්බියානු ව්‍යාධි විද්‍යාඥ සහ ප්‍රතිශක්ති විද්‍යාඥ.<ref>[https://www.elespectador.com/ciencia/murio-el-cientifico-colombiano-manuel-elkin-patarroyo/ Murió el científico colombiano Manuel Elkin Patarroyo] {{in lang|es}}</ref> * ලයිලා රුස්ටොම් (ආර්), 87, ඊජිප්තු රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නියකි.<ref>[https://gate.ahram.org.eg/News/5071315.aspx وفاة الإعلامية ليلى رستم عن عمر يناهز 88 عامًا] {{in lang|ar}}</ref> * ජෝර්ජ් ලුයිස් සැන්චෙස්, 64, කියුබානු චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂක (එල් බෙනී, බුස්කැන්ඩෝ සහ කැසල්).<ref>[https://www.granma.cu/cultura/2025-01-09/fallecio-el-cineasta-cubano-jorge-luis-sanchez-director-de-el-benny-09-01-2025-09-01-12 Falleció el cineasta cubano Jorge Luis Sánchez, director de El Benny] {{in lang|es}}</ref> * ඔටෝ ෂෙන්ක්, 94, ඔස්ට්‍රියානු නළුවා (Dunja, Always Trouble with the Reverend), චිත්‍රපටය (Die Fledermaus) සහ නාට්‍ය අධ්‍යක්ෂක.<ref>[https://orf.at/stories/3001001/ Otto Schenk ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ෂුලමිත් ෂහාර්, 96, ලැට්වියානු-උපත ඊශ්‍රායල ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.haaretz-evel.co.il/פרופ-אמריטה-שולמית-שחר-זל-תנחומים-מאו/ פרופ' (אמריטה) שולמית שחר ז"ל – תנחומים מאוניברסיטת תל אביב] {{in lang|he}}</ref> * ඩොක් ෂෙබෙලේසා, 51, දකුණු අප්‍රිකානු ක්වේටෝ සංගීතඥයෙක්.<ref>[https://sundayworld.co.za/celebrity-news/kwaito-legend-doc-shebeleza-has-died/ Kwaito legend Doc Shebeleza has died]</ref> * මුහම්මද් සෙගිරිනියා, 36, උගන්ඩාවේ දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2022 සිට).<ref>[https://www.monitor.co.ug/uganda/news/national/mp-ssegirinya-dies-at-37-4883142 MP Ssegirinya dies at 37]</ref> * ජෝන් විලියම් තොම්සන්, 96, කැනේඩියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (1979-1984).<ref>[https://exparl.ca/news/mr-john-william-thomsom/ Mr. John William Thomsom]</ref> * මාරියස් ට්‍රින්කිවික්ස්, 62, පෝලන්ත අනුක්‍රමික ඝාතකයා සහ ලිංගික අපරාධකරුවෙකි.<ref>[https://wiadomosci.onet.pl/kraj/mariusz-trynkiewicz-nie-zyje-szatan-z-piotrkowa-zmarl-w-wieku-62-lat/q9n92n7 Mariusz Trynkiewicz nie żyje. "Szatan z Piotrkowa" zmarł w wieku 62 lat] {{in lang|pl}}</ref> === 8 === * ගේබ්‍රියෙල් ඩි බ්‍රොග්ලි, 93, ප්‍රංශ ඉතිහාසඥයා, ප්‍රංශ ආයතනයේ චාන්සලර් (2006-2017) සහ ඇකඩමි ෆ්‍රැන්චයිස් හි සාමාජිකය.<ref>[https://www.academie-francaise.fr/actualites/deces-de-m-gabriel-de-broglie-f11 Décès de M. Gabriel de Broglie (F11)] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝර්ජ් කැසරෙස්, 77, ආර්ජන්ටිනාවේ උපන් කොලොම්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (සැන් මාර්ටින් ඩි ටුකුමන්, ඇමරිකා ඩි කැලි, කොලොම්බියා ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.infobae.com/colombia/deportes/2025/01/08/fallecio-jorge-ramon-la-fiera-caceres-historico-goleador-del-america-de-cali/ Falleció Jorge Ramón ‘la Fiera’ Cáceres, histórico goleador del América de Cali] {{in lang|es}}</ref> * ෆ්‍රැන්කොයිස් චෝයි, 99, ප්‍රංශ වාස්තු විද්‍යා සහ නාගරික ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.igloo.ro/francoise-choay-1925-2025/ Françoise Choay (1925–2025)] {{in lang|ro}}</ref> * ජුවාන් කාලෝස් කොන්චා ගුටියෙරෙස්, 91, චිලී ශල්‍ය වෛද්‍ය සහ දේශපාලනඥයා, මහජන සෞඛ්‍ය අමාත්‍ය (1971-1972).<ref>[https://www.latercera.com/nacional/noticia/fallece-el-exministro-de-salud-juan-carlos-concha/NPEXNFYBHVGNFNT33M3ZHO7R2I/ Fallece el exministro de Salud Juan Carlos Concha] {{in lang|es}}</ref> * ෆැබියෝ කුඩිසිනි, 89, ඉතාලි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (උඩිනීස්, රෝමා, මිලාන්).<ref>[https://www.uefa.com/news-media/news/0295-1cc56ed57f30-a62b282fa7f5-1000--italian-football-mourns-legendary-goalkeeper-fabio-cudicini/ Italian football mourns legendary goalkeeper Fabio Cudicini]</ref> * විලියම් පී. ඩික්සන්, වයස අවුරුදු 81, ඇමරිකානු නීතිඥ සහ දේශපාලන උපායමාර්ගික, ලෝක බැංකුවේ එක්සත් ජනපද විකල්ප අධ්‍යක්ෂ (1977–1979), 1980 ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජාතික සම්මේලනයේ කළමනාකරු, පුරස්ථි ග්‍රන්ථි පිළිකා.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/madison/name/william-dixon-obituary?id=57247841 William Patrick Dixon]</ref> * රුඩොල්ෆ් ඩ්‍රෙස්ලර්, වයස අවුරුදු 84, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙකු සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු, මන්ත්‍රී (1980–2000).<ref>[https://www.wz.de/nrw/wuppertal/der-ehemalige-spd-bundespolitiker-rudolf-dressler-ist-tot_aid-122877011 Der ehemalige SPD-Bundespolitiker Rudolf Dreßler ist tot] {{in lang|de}}</ref> * ඇලන් එම්රිච්, වයස අවුරුදු 65, ඇමරිකානු ලේඛක සහ ක්‍රීඩා නිර්මාණකරු.<ref>[https://www.pcgamer.com/games/strategy/alan-emrich-the-game-designer-and-writer-who-coined-the-term-4x-has-died/ Alan Emrich, the game designer and writer who coined the term '4X,' has died]</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ක්ජෙල්-ඔලොෆ් ෆෙල්ඩ්, වයස අවුරුදු 93, ස්වීඩන් දේශපාලනඥයෙකු, මුදල් අමාත්‍ය (1983–1990), අයවැය (1982) සහ වාණිජ හා කර්මාන්ත (1970–1975).<ref>[https://www.dn.se/sverige/forre-finansministern-kjell-olof-feldt-s-ar-dod/ Förre finansministern Kjell-Olof Feldt (S) är död] {{in lang|sv}}</ref> * ක්නඩ් හයින්සන්, වයස අවුරුදු 92, ඩෙන්මාර්ක දේශපාලනඥයෙකු, මුදල් අමාත්‍ය (දෙවරක්), පොදු වැඩ (1981) සහ අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1971–1973).<ref>[https://www.dr.dk/nyheder/seneste/tidligere-minister-knud-heinesen-er-doed Tidligere minister Knud Heinesen er død] {{in lang|da}}</ref> * සෙලිම් ඉලෙරි, වයස අවුරුදු 75, තුර්කි ලේඛක, තිර රචක සහ චිත්‍රපට විචාරක.<ref>[https://www.aa.com.tr/tr/kultur/yazar-selim-ileri-hayatini-kaybetti/3445067 Yazar Selim İleri hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> * ලකී ජයවර්ධන, වයස අවුරුදු 70, ශ්‍රී ලාංකික දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1994–2004, 2015–2020).<ref>[https://www.newswire.lk/2025/01/08/former-state-minister-lucky-jayawardena-passes-away/ Former State Minister Lucky Jayawardena passes away]</ref> * ජෙරන්ට් එච්. ජෙන්කින්ස්, වයස අවුරුදු 78, වේල්ස් ඉතිහාසඥයෙක්.<ref>[https://www.bbc.com/cymrufyw/erthyglau/c159ex1ky7jo.amp Yr hanesydd Geraint H Jenkins wedi marw] {{in lang|cy}}</ref> (මෙම දිනයේදී මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ගයනාඩා කකාටි, වයස අවුරුදු 92, ඉන්දියානු නිළිය.<ref>[https://www.sentinelassam.com/north-east-india-news/assam-news/assam-veteran-actress-gyanda-kakati-passes-away-at-92 Assam: Veteran Actress Gyanda Kakati Passes Away at 92]</ref> * චාල්ස් කේ, වයස අවුරුදු 94, බ්‍රිතාන්‍ය නළුවා (ඇමඩියස්, හෙන්රි V, ද ඉම්පෝර්ටන්ස් ඔෆ් බීවිං අර්නස්ට්).<ref>[https://www.theguardian.com/stage/2025/jan/14/charles-kay-obituary Charles Kay obituary]</ref> * කෙජෙල් ක්ජාර්, වයස අවුරුදු 82, නෝර්වීජියානු නළුවා (ෆ්ලෙක්ස්නස් ෆැටලයිටර්).<ref>[https://akasien.vareminnesider.no/memorial_page/memorial_page_ads.php?order_id=4410980&set_site_id=112&cat=ads&sign=56455daf23901372e34c82f1ec02baa7 Kjell Kjær] {{in lang|no}}</ref> * ලින් ලෙපෝර්, වයස අවුරුදු 63, ඕස්ට්‍රේලියානු ටැන්ඩම් බයිසිකල් ක්‍රීඩිකාව, පැරාලිම්පික් ශූරයා (2000), පිළිකාව.<ref>[https://www.westannouncements.com.au/browse/obituaries/view/lepore-lyn Lepore Lyn]{{භින්න වූ සබැඳි|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ලින් චෙං-ෆොන්ග්, වයස අවුරුදු 75, තායිවාන දේශපාලනඥයෙක්, ව්‍යවස්ථාදායක යුවාන් සාමාජිකයෙක් (2005–2008) සහ ගුයිෂාන් නගරයේ නගරාධිපති (1998–2005), ඇමයිට්‍රොෆික් පාර්ශ්වික ස්ක්ලෙරෝසිස් වලින් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.cna.com.tw/news/aipl/202501090003.aspx 國民黨前桃園立委林正峰辭世 享壽76歲] {{in lang|zh}}</ref> * ඇලස්ටෙයාර් මැකින්වන්, වයස අවුරුදු 53, බ්‍රිතාන්‍ය දෘශ්‍ය කලාකරුවෙක්.<ref>[https://thequietus.com/news/alastair-mackinven-has-died-aged-53/ Alastair Mackinven Has Died, Aged 53]</ref> (මෙම දිනයේදී මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * ප්‍රිටිෂ් නැන්ඩි, වයස අවුරුදු 73, ඉන්දියානු කවියෙක්, චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයෙක් (බොලිවුඩ් කැලිං, ද මිස්ටික් මැසියර්), සහ දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1998–2004), හෘදයාබාධයක්.<ref>[https://odishabytes.com/poet-filmmaker-writer-pritish-nandy-dies-at-73-heartbroken-friend-anupam-kher-pays-rich-tribute/ Poet, Filmmaker, Writer Pritish Nandy Dies At 73; ‘Heartbroken’ Friend Anupam Kher Pays Rich Tribute]</ref> * ඩෙස් ඕ'ග්‍රේඩි, වයස අවුරුදු 72, අයර්ලන්ත ගේලික් පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (ශාන්ත ෆින්බාර්ස්, කෝක්).<ref>[https://rip.ie/death-notice/des-ogrady-cork-ovens-581090 The death has occurred of Des O'Grady]</ref> * චාල්ස් පර්සන්, වයස අවුරුදු 82, ඇමරිකානු සිවිල් අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරිකයෙක් (ෆ්‍රීඩම් රයිඩ්ස්).<ref>[https://thebamabuzz.com/charles-person-civil-rights-icon-original-freedom-rider-passes-away-at-82/ Charles Person, civil rights icon + original Freedom Rider, passes away at 82]</ref> * ජේස් ලින්හාරෙස් පොන්ටේ, වයස අවුරුදු 94, බ්‍රසීලියානු දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (1991–2015).<ref>[https://www.opovo.com.br/noticias/politica/2025/01/08/morre-ex-deputado-do-ceara-padre-ze-linhares.html Morre ex-deputado do Ceará Padre Zé Linhares] {{in lang|pt}}</ref> * නුරුල් කොමාර්, වයස අවුරුදු 64, ඉන්දුනීසියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (2004–2014), මහා අන්ත්‍ර පිළිකාව.<ref>[https://www.kompas.com/hype/read/2025/01/08/225156466/pelawak-qomar-meninggal-anak-sebut-penyebaran-sel-kanker-menjalar-ke-ginjal Pelawak Qomar Meninggal, Anak Sebut Penyebaran Sel Kanker Menjalar ke Ginjal, Lambung dan Jantung] {{in lang|id}}</ref> * රිනෝ ටොමාසි, වයස අවුරුදු 90, ඉතාලි මාධ්‍යවේදියෙක්, රූපවාහිනී සත්කාරකයෙක් සහ ක්‍රීඩා විචාරකයෙක්.<ref>[https://sport.sky.it/tennis/2025/01/08/rino-tommasi-morto Rino Tommasi, morto a 90 anni il giornalista sportivo] {{in lang|it}}</ref> * ඩේවිඩ් වයිසි, වයස අවුරුදු 89, බ්‍රිතාන්‍ය පුස්තකාලයාධිපති, බොඩ්ලිගේ පුස්තකාලයාධිපති (1986–1996).<ref>[https://www.exeter.ox.ac.uk/exeter-mourns-the-death-of-emeritus-fellow-and-alumnus-david-vaisey-cbe/ Exeter mourns the death of Emeritus Fellow and alumnus David Vaisey CBE]</ref> * වු ලුෂෙන්ග්, වයස අවුරුදු 94, චීන ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා.<ref>[https://finance.sina.com.cn/tech/discovery/2025-01-10/doc-ineenhzz6237665.shtml 同济大学教授吴庐生逝世，享年95岁] {{in lang|zh}}</ref> * නීල් සර්චර්, වයස අවුරුදු 89, ඇමරිකානු මාධ්‍යවේදියා (WJW-TV) සහ රූපවාහිනී සත්කාරක.<ref>{{Citation |title=FOX 8's Neil Zurcher passes away at 89 |url=https://fox8.com/news/fox-8s-neil-zurcher-passes-away-at-89/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114210249/https://fox8.com/news/fox-8s-neil-zurcher-passes-away-at-89/ }}</ref> === 7 === * ඇල්ෆ්‍රඩ් බැම්ස්බර්ගර්, වයස 86, ජර්මානු ශාස්ත්‍රඥයා.<ref>[http://www.ku.de/die-ku/kontakt/presse/presseinformationen-detail/sprachwissenschaftler-prof-dr-alfred-bammesberger-verstorben Sprachwissenschaftler Prof. Dr. Alfred Bammesberger verstorben] {{in lang|de}}</ref> * කැරොලින් බ්‍රවුන්, වයස 97, ඇමරිකානු නර්තන ශිල්පිනිය, නර්තන ශිල්පිනිය සහ ලේඛිකාව.<ref>[https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buehne-und-konzert/carolyn-brown-ist-verstorben-taenzerin-wollte-sie-eigentlich-nie-werden-110221314.html Ihr Sinn für Rhythmus und Romantik] {{in lang|de}}</ref> * චෙන් යූ-චෙන්, වයස 78, තායිවාන දේශපාලනඥයා, ව්‍යවස්ථාදායක යුවාන් සාමාජිකා (1981–1987, 1990–1993, 2002–2005), හෘදයාබාධය.<ref>[https://tw.news.yahoo.com/前民進黨立委鄭余鎮心臟病發逝世-享壽79歲-120411519.html 前民進黨立委鄭余鎮心臟病發逝世 享壽79歲] {{in lang|zh}}</ref> * බාබරා ක්ලෙග්, වයස 98, බ්‍රිතාන්‍ය නිළිය (හදිසි අවස්ථා වාට්ටුව 10) සහ තිර රචිකාවිය (ඩොක්ටර් හූ, කිරීටක වීදිය).<ref>[https://www.doctorwhonews.net/2025/01/barbara_clegg_1926_2025.html Barbara Clegg 1926–2025]</ref> * අයිලා එර්ඩුරන්, වයස 90, තුර්කි වයලීන වාදිකාව.<ref>[https://www.aa.com.tr/tr/kultur/devlet-sanatcisi-ayla-erduran-istanbulda-hayatini-kaybetti/3443741 Devlet Sanatçısı Ayla Erduran, İstanbul'da hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> * මර්වින් ගුවාර්ට්, වයස 32, පිලිපීන මධ්‍යම දුර ධාවකයිය, පිහියෙන් ඇන ඇත.<ref>[https://newsinfo.inquirer.net/2022175/sea-games-gold-medalist-mervin-guarte-stabbed-dies-in-mindoro SEA Games gold medalist Mervin Guarte stabbed, dies in Mindoro]</ref> * විනී කුමාලෝ, වයස 51, දකුණු අප්‍රිකානු ගායිකාවක් සහ නිළියක්.<ref>[https://www.newzimbabwe.com/legendary-south-african-singer-winnie-khumalo-dies-at-51-after-short-illness/ Legendary South African singer Winnie Khumalo dies at 51 after short illness]</ref> * ලිම් කිම්යා, වයස 73, ප්‍රංශ-කාම්බෝජ දේශපාලනඥයෙක්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2013–2018), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.bangkokpost.com/thailand/general/2934876/former-cambodian-mp-shot-dead-in-bangkok Former Cambodian MP shot dead in Bangkok]</ref> * ජීන්-මාරි ලෙ පෙන්, 96, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (1956–1962, 1986–1988) සහ MEP (1984–2019), ජාතික පෙරමුණේ නිර්මාතෘ. * අබ්දෙල්කදර් ඕල්ඩ් මක්ලූෆි, 80, ඇල්ජීරියානු බොක්සිං ක්‍රීඩකයා.<ref>[https://www.dzair-tube.dz/en/minister-of-sports-sadi-pays-tribute-to-former-international-boxer-abdelkader-ould-makhloufi/ Minister of Sports Sadi Pays Tribute to Former International Boxer Abdelkader Ould Makhloufi]</ref> * මිරෝස්ලාවා මාර්චෙලුක් (pl), 85, පෝලන්ත නිළිය (වසරේ වීරයා, මැග්නට්).<ref>[https://dzienniklodzki.pl/zmarla-miroslawa-marcheluk-znakomita-aktorka-przez-wiele-lat-zwiazana-z-lodzia/ar/c13-19026458 Zmarła Mirosława Marcheluk, znakomita aktorka przez wiele lat związana z Łodzią] {{in lang|pl}}</ref> * වෝල්ටර් මාර්ටෝස්, 67, පේරු හමුදා නිලධාරිනියක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (2020) සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය (2019–2020).<ref>[https://larepublica.pe/politica/2025/01/07/fallecio-walter-martos-ex-primer-ministro-del-gobierno-de-martin-vizcarra-a-los-67-anos-hnews-458318 Falleció Walter Martos, exministro del gobierno de Martín Vizcarra, a los 67 años] {{in lang|es}}</ref> * නීල් මැකලෙබ්, 89, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ඔක්ලහෝමා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1975–1983), ඉන්දියානු කටයුතු සඳහා අභ්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ සහකාර ලේකම් (2001–2003).<ref>[https://www.kosu.org/local-news/2025-01-10/prominent-chickasaw-politician-neal-mccaleb-dies-at-90 Prominent Chickasaw politician Neal McCaleb dies at 90]</ref> * බිල් මැක්මාස්ටර්, 94, ඕස්ට්‍රේලියානු පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් සහ පුහුණුකරුවෙක් (ගීලොන්ග්).<ref>[https://www.geelongcats.com.au/news/1706502/vale-cyril-bill-mcmaster Vale Cyril "Bill" McMaster]</ref> * ජග්දීෂ් මිට්ටල්, 99, ඉන්දියානු කලා එකතු කරන්නා.<ref>[https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/art-connoisseur-jagdish-mittal-passes-away/articleshow/117034472.cms Art connoisseur Jagdish Mittal, passes away]</ref> * බෙටී සී. මොන්ක්මන්, 82, ඇමරිකානු භාරකරු සහ කතුවරිය, ධවල මන්දිර භාරකරු (1997–2002), ලියුකේමියාව.<ref>[https://www.whitehousehistory.org/betty-monkman-in-memoriam-1942-2025 Betty Monkman - In Memoriam 1942–2025]</ref> * ජිබාන් මුඛෝපාධ්‍යායි, ​​76, ඉන්දියානු දේශපාලනඥයා, බටහිර බෙංගාල මන්ත්‍රී (2011–2021).<ref>[https://www.millenniumpost.in/bengal/former-tmc-mla-jiban-mukhopadhyay-passes-away-593863 Former TMC MLA Jiban Mukhopadhyay passes away Former TMC MLA Jiban Mukhopadhyay passes away]</ref> * පෙටියා පෙන්ඩරේවා, 53, බල්ගේරියානු ඔලිම්පික් කෙටි දුර ධාවන ශූරයා (1996, 2000).<ref>[https://sportal.bg/news-2025010711145326533 Почина легендарната българска спринтьорка Петя Пендарева] {{in lang|bg}}</ref> * ආතර් පොමරෝයි (ද), 71, නවසීලන්ත සම්භාව්‍ය විශාරද, චෙස් ක්‍රීඩක සහ පරිපාලක.<ref>[https://newzealandchess.co.nz/2025/01/arthur-pomeroy-passes-away-7-january-2025-rip/ Arthur Pomeroy passes away 7 January 2025]</ref> * ඩියොග්‍රේසියස් වික්ටර් සැවෙලානෝ, 65, පිලිපීන දේශපාලනඥයා, ඉලොකොස් සුර් හි තුන් වතාවක් ආණ්ඩුකාර, නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (2016–2022) සහ නියෝජ්‍ය කථික (2019–2022), උදරීය ඇනුරිසම්.<ref>[https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/932127/da-usec-dv-savellano-s-cause-of-death-is-abdominal-aneurysm/story/ DA USec. DV Savellano's cause of death is abdominal aneurysm]</ref> * ලියෝ සෙගෙඩින්, 97, ඇමරිකානු චිත්‍ර ශිල්පියා.<ref>[https://archive.today/20250109213249/https://www.chicagotribune.com/2025/01/09/leo-segedin-artist-whose-magic-realism-often-depicted-his-west-side-youth-dies-at-97/ Leo Segedin, artist whose magic realism often depicted his West Side youth, dies at 97]</ref> * වොල්කර් ස්ක්නාර්, වයස අවුරුදු 80, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, තුරින්ජියා හි ලෑන්ඩ්ටැග් සාමාජිකයෙක් (1990–2009).<ref>[https://www.mdr.de/nachrichten/thueringen/volker-sklenar-tod-minister-104.html Ehemaliger Landwirtschafts- und Umweltminister Volker Sklenar gestorben] {{in lang|de}}</ref> * ජෝසප් ට්‍රාන් සුආන් ටියු, වයස අවුරුදු 80, වියට්නාම රෝමානු කතෝලික පූජකයෙක්, ලෝන්ග් සුයෙන් බිෂොප් (2003–2019).<ref>[https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/btrxt.html Bishop Joseph Trần Xuân Tiếu †]</ref> * ඕයිවින්ද් වැග්නස්, වයස අවුරුදු 52, නෝර්වීජියානු ලේඛක සහ සඟරා සංස්කාරක, පෙනහළු ෆයිබ්‍රෝසිස්.<ref>[https://www.uib.no/infomedia/175098/professor-øyvind-vågnes-1972-2025 Professor Øyvind Vågnes (1972-2025)] {{in lang|nn}}</ref> * ඩෙරික් වෝඩ්, වයස අවුරුදු 62, ඇමරිකානු මාධ්‍යවේදියා (WRC-TV).<ref>[https://www.nbcwashington.com/news/local/derrick-ward-beloved-news4-reporter-and-dc-native-dead-at-62/3808156/ Derrick Ward, beloved News4 reporter and DC native, dead at 62]</ref> * පීටර් යාරෝ, වයස අවුරුදු 86, ඇමරිකානු ගායකයා (පීටර්, පෝල් සහ මේරි) සහ ගීත රචකයා ("පෆ්, ද මැජික් ඩ්‍රැගන්"), මුත්‍රාශ පිළිකාව.<ref>[https://www.theguardian.com/music/2025/jan/07/peter-yarrow-of-folk-trio-peter-paul-and-mary-dies-aged-86 Peter Yarrow of folk trio Peter, Paul and Mary dies aged 86]</ref> === 6 === * ආලෝක් චැටර්ජි, 64, ඉන්දියානු නාට්‍ය නළුවා සහ අධ්‍යක්ෂ, බහු අවයව සැත්කම අසාර්ථකයි.<ref>[https://www.indiatoday.in/movies/story/alok-chatterjee-irrfan-nsd-batchmate-and-theatre-actor-dies-at-64-2660844-2025-01-07 Alok Chatterjee, Irrfan's NSD batchmate and theatre actor, dies at 64]</ref> * ගුසෙප් චියරවල්ලෝටි, 90, ඉතාලි නීතිවේදියෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, කැලබ්‍රියා හි සභාපති (2000-2005).<ref>[https://www.adnkronos.com/cronaca/calabria-morto-ex-presidente-della-regione-chiaravalloti_2djhmR6ZVXQ730wG8Ym36A Calabria, morto l'ex presidente della Regione Chiaravalloti] {{in lang|it}}</ref> * ඇන්ටෝනියෝ කූටෝ ඩොස් සැන්ටොස්, 75, පෘතුගීසි දේශපාලනඥයා, අධ්‍යාපන ඇමති (1992-1993).<ref>[https://expresso.pt/sociedade/2025-01-06-couto-dos-santos-encontrado-morto-num-campo-de-golfe-3c1a8849 Couto dos Santos encontrado morto num campo de golfe] {{in lang|pt}}</ref> * බුල්චා ඩෙමෙක්සා, 94, ඉතියෝපියානු දේශපාලනඥයා, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී (2005-2010).<ref>[https://www.ebc.et/newsdetails.aspx?newsid=9160 የምጣኔ ሀብት ባለሙያው እና የሰላማዊ ፖለቲካ አቀንቃኙ አቶ ቡልቻ ደመቅሳ] {{in lang|amh}}</ref> * ශ්‍රීමත් තෝමස් ඩන්, 91, බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා නිලධාරියා, හියර්ෆෝර්ඩ් සහ වෝර්සෙස්ටර්හි සාමි ලුතිනන් (1977-1998), හියර්ෆෝර්ඩ්ෂයර් (1998-2008) සහ වෝර්සෙස්ටර්ෂයර් (1998-2001).<ref>[https://www.herefordshire.gov.uk/news/article/1901/announcement-regarding-the-death-of-the-former-chairman-of-the-association-of-the-lord-lieutenant-and-former-lord-lieutenant-of-herefordshire-sir-thomas-dunne-kg-kcvo- Announcement regarding the death of the former Chairman of the Association of the Lord-Lieutenants and former Lord-Lieutenant of Herefordshire, Sir Thomas Dunne, KG, KCVO]</ref> * රේමන්ඩ් ඩුරන්ඩ්, වයස අවුරුදු 79, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (2008–2012), චැපොන්නේ නගරාධිපති (1989 සිට).<ref>[https://www.leprogres.fr/politique/2025/01/06/maire-de-chaponnay-depuis-1989-raymond-durand-est-decede-ce-lundi-matin Maire de Chaponnay depuis 1989, Raymond Durand est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * හෙනී එමන්, වයස අවුරුදු 76, අරුබාන් දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1986–1989, 1994–2001).<ref>[https://www.nd.nl/varia/varia/1252822/eerste-premier-van-aruba-henny-eman-76-overleden Eerste premier van Aruba Henny Eman (76) overleden] {{in lang|nl}} {{paywall}}</ref> * ජෝර්ජ් ෆ්ලෝරස්, වයස 70, මෙක්සිකානු ඔලිම්පික් පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයා (1976).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/name/jorge-flores-obituary?id=57226269 Jorge L. Flores]</ref> * ඩ්වයිට් ෆොස්ටර්, වයස 67, කැනේඩියානු අයිස් හොකී ක්‍රීඩකයා (ඩිට්‍රොයිට් රෙඩ් වින්ග්ස්, බොස්ටන් බෲයින්ස්, කොලරාඩෝ රොකීස්).<ref>[https://chl.ca/ohl/article/ohl-mourns-the-loss-of-dwight-foster/ OHL mourns the loss of Dwight Foster]</ref> * හෝප් ෆෝයි, වයස 103, ඇමරිකානු ජන ගායකයා.<ref>[https://www.randomlengthsnews.com/archives/2025/01/09/hope-foye/68303 Hope Foye, Trailblazing ‘People’s Artist’ and Civil Rights Pioneer, Passes Away at 103 (Sept. 2, 1921 – Jan. 6, 2025)]</ref> * ජෝන් ග්‍රැනාරා, වයස 81, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මැසචුසෙට්ස් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1977–1979).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bostonglobe/name/john-granara-obituary?id=57236949 John R. Granara]</ref> * ස්ටෙලා ග්‍රේකා, වයස 102, ග්‍රීක ගායිකාවක් සහ නිළියක්.<ref>[https://avecnews.gr/2025/01/06/apochairetismos-sti-stella-gkreka-1922-2025-tou-david-nachmia/ Αποχαιρετισμός στη Στέλλα Γκρέκα 1922-2025 -Του Δαυιδ Ναχμία] {{in lang|el}}</ref> * ඇරිස්ටයිඩ් ගුනෙල්ලා, වයස 93, ඉතාලි දේශපාලනඥයෙක්, නියෝජ්‍ය (1968–1992) සහ ප්‍රාදේශීය කටයුතු අමාත්‍ය (1987–1988).<ref>[https://www.rainews.it/tgr/sicilia/articoli/2025/01/morto-lex-ministro-e-leader-del-pri-aristide-gunnella--3190e16e-38fe-4cde-92d0-9c560fd76dbc.html Morto l'ex ministro e leader del Pri Aristide Gunnella] {{in lang|it}}</ref> * ජෝන් එස්. හන්කින්, වයස 79, කැනේඩියානු බැංකුකරුවෙක්, සභාපති (1999–2003) සහ ජනාධිපති (2003–2004) ) CIBC හි.<ref>[https://www.theglobeandmail.com/business/article-former-cibc-ceo-john-hunkin-dies-at-79/ Former CIBC CEO John Hunkin dies at 79]</ref> * පන්යා ක්‍රිචරෝන්, වයස අවුරුදු 75, තායි රෝමානු කතෝලික නාහිමි, රට්චබුරි හි බිෂොප් (2005–2023).<ref>[https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bkrit.html Bishop John Bosco Panya Kritcharoen †]</ref> * ඩුසාන් මාරවිච්, වයස අවුරුදු 85, සර්බියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (රෙඩ් ස්ටාර් බෙල්ග්‍රේඩ්, රේසිං පැරිස්, යුගෝස්ලාවියානු ජාතික කණ්ඩායම), ඔලිම්පික් ශූරයා (1960).<ref>[https://kossev.info/it/kosovo-online-najnovije-vestu-preminula-legenda-crvene-zvezde-dusan-maravic/ È morta la leggenda della Stella Rossa Dušan Maravić] {{in lang|it}}</ref> * බ්‍රයන් මැටූස්, වයස 37, ඇමරිකානු බේස්බෝල් ක්‍රීඩක (බැල්ටිමෝර් ඔරියෝල්ස්, චිකාගෝ කබ්ස්).<ref>[https://www.mlb.com/news/former-orioles-pitcher-brian-matusz-dies-at-37 Brian Matusz, lefty who had Big Papi's number, dies at 37]</ref> * ඔල්ගා මෙෂෝ වොෂින්ටන්, වයස 42, දකුණු අප්‍රිකානු නීතිඥ.<ref>[https://www.snl24.com/dailysun/news/kenneth-meshoes-daughter-olga-passes-in-the-usa-after-sudden-lupus-diagnosis-20250107 Kenneth Meshoe mourns daughter's passing!]</ref> * මිලෝරාඩ් මිලින්කොවිච්, වයස 59, සර්බියානු චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ (ෆ්‍රොසන් ස්ටිෆ්), තිර රචක සහ රොක් සංගීතඥ (මොර්බිඩි අයි ම්නොචි).<ref>[https://www.blic.rs/sudbine/milorad-milinkovic-imao-velike-planove-sa-ekipom-potere-iznenadna-smrt-sve-prekinula/zk6ec3k Milorad Milinković imao velike planove sa ekipom "Potere", iznenadna smrt sve prekinula: Sve je trebalo da počne posle praznika] {{in lang|sr}}</ref> * ගන්වෝර් නෙල්සන්, වයස 93, ස්වීඩන් චිත්‍රපට නිෂ්පාදක (''[[:en:Schmeerguntz|Schmeerguntz]]'', ''[[:en:My_Name_Is_Oona|My Name Is Oona]]'').<ref>[https://www.dn.se/kultur/experimentfilmaren-gunvor-nelson-ar-dod/ Experimentfilmaren Gunvor Nelson är död] {{in lang|sv}}</ref> * ජේම්ස් නුනලි, වයස 79 , ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මිසිසිපි නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1972–1988).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/djournal/name/james-nunnally-obituary?id=57199698 James David Nunnally]</ref> * මාගස් ඕප්කාප්, වයස අවුරුදු 65, එස්තෝනියානු නළුවා.<ref>[https://saartehaal.postimees.ee/8168640/kaastunne-lahedastele-igaviku-teele-on-lainud-saaremaalt-parit-naitleja-margus-oopkaup Kaastunne lähedastele ⟩ Igaviku teele on läinud Saaremaalt pärit näitleja Margus Oopkaup] {{in lang|et}}</ref> * මෙරියන් රොබට්ස්, වයස අවුරුදු 90, වේල්ස් රග්බි සංගම් ක්‍රීඩකයා (කාඩිෆ්, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.bbc.com/sport/rugby-union/articles/cn540wr2eq6o Wales and Cardiff centre Roberts dies aged 90]</ref> * චාල්ස් එම්. රොසෙල්, වයස අවුරුදු 63, ඇමරිකානු නවාජෝ ඡායාරූප ශිල්පියා, මාධ්‍යවේදියා සහ අධ්‍යයන පරිපාලක, ඩිනේ විද්‍යාලයේ සභාපති (2017 සිට).<ref>[https://navajotimes.com/reznews/dine-college-president-charles-roessel-dies-at-63/ Diné College President Charles Roessel dies at 63]</ref> * පීටර් රොජර්ස්, වයස අවුරුදු 85, වේල්ස් දේශපාලනඥයා, ඒඑම් (1999–2003).<ref>[https://www.bbc.com/cymrufyw/erthyglau/cdxz192nel0o Y cyn-wleidydd, Peter Rogers, wedi marw yn 85 oed] {{in lang|cy}}</ref> * රේමන්ඩ් සෝ පෝ රේ, වයස අවුරුදු 76, බුරුම රෝමානු කතෝලික නාහිමි, යැන්ගොන්හි සහායක රදගුරු (1987–1993) සහ මව්ලමයින්හි රදගුරු (1993–2023).<ref>[https://www.rvasia.org/asian-news/myanmar-former-bishop-mawlamyine-diocese-dies-76 Myanmar: Former bishop of Mawlamyine diocese dies at 76]</ref> * හෙක්ටර් ට්‍රැවිසෝ, වයස අවුරුදු 81, කියුබානු-පුවර්ටෝ රිකන් නළුවා, විකට නළුවා සහ රූපවාහිනී ඉදිරිපත් කරන්නා. (SuperXclusivo), හෘදයාබාධ.<ref>[https://www.metro.pr/entretenimiento/2025/01/06/muere-el-actor-y-animador-hector-travieso/ Muere el actor y animador Héctor Travieso] {{in lang|es}}</ref> * ජිම් වෙදරින්ටන්, වයස අවුරුදු 87, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ජෝර්ජියාවේ කොලොම්බස් නගරාධිපති (2007–2011).<ref>{{Citation |title=Former Columbus Mayor and Police Chief Jim Wetherington dies in Columbus home |url=https://www.wrbl.com/news/local-news/former-columbus-mayor-and-police-chief-jim-wetherington-dies-in-columbus-home/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114100749/https://www.wrbl.com/news/local-news/former-columbus-mayor-and-police-chief-jim-wetherington-dies-in-columbus-home/ }}</ref> * ඩේල් විල්සන්, වයස අවුරුදු 74, කැනේඩියානු හඬ නළුවා (ඩ්‍රැගන් බෝල් ඉසෙඩ්, ජී.අයි. ජෝ: සැබෑ ඇමරිකානු වීරයා, මාටින් අභිරහස), පුරස්ථි ග්‍රන්ථි පිළිකා සහ පාකින්සන් රෝගයෙන් ඇතිවන සංකූලතා.<ref>[https://www.animenewsnetwork.com/news/2025-01-08/voice-actor-dale-wilson-dies/.219832 Voice Actor Dale Wilson Dies]</ref> * රොබට් පෝල් වුල්ෆ්, 91, ඇමරිකානු දේශපාලන දාර්ශනිකයා (අරාජිකත්වය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා, පිරිසිදු ඉවසීම පිළිබඳ විවේචනයක්).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/legacyremembers/robert-wolff-obituary?id=57223118 Robert Wolff]</ref> * යූන් ජු-යොං, වයස 96, දකුණු කොරියානු දේශපාලනඥයෙක්, මන්ත්‍රීවරයෙක් (1973–1979).<ref>[https://www.chosun.com/culture-life/culture_general/2025/01/07/4AM5E6L3QNBVPDIG3DN2E3XYM4/ 교수·언론·정치 거쳐도… 사진가의 삶 가장 행복했다] {{in lang|ko}}</ref> * ලුඩ්වික් සාලෙව්ස්කි, වයස 70, පෝලන්ත දේශපාලනඥයෙක්, සෙනෙට් සභිකයෙක් (2005–2007).<ref>[https://mylomza.pl/artykul/zmarl-pulkownik-ludwik-n1661827 Zmarł pułkownik Ludwik Zalewski] {{in lang|pl}}</ref> * එඩ්ගර් මැඩිසන් වෙල්ච්, වයස 36, ඇමරිකානු අපරාධකරුවෙක්, වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.usatoday.com/story/news/nation/2025/01/10/pizzagate-gunman-edgar-welch-killed-kannapolis-nc/77592172007/ Man at the center of Washington DC 'Pizzagate' killed during North Carolina traffic stop]</ref> === 5 === * ගර්ඩ් ඇච්ටර්බර්ග්, 84, ජර්මානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (ස්පැන්ඩෝවර් BC) සහ කළමනාකරු (ටෙනිස් බොරූෂියා බර්ලින්, BFC සුඩ්‍රින්).<ref>[https://www.moz.de/nachrichten/regionalsport/gerd-achterberg-ist-tot-spandauer-ikone-verstorbennbsp-berlin-und-chemie-leipzig-trauern-77768182.html Gerd Achterberg ist tot] {{in lang|de}}</ref> * බෙනොයිට් ඇලමේන්, 82 හැවිරිදි, ප්‍රංශ හඬ නළුවා<ref>[https://www.allocine.fr/article/fichearticle_gen_carticle=1000122211.html Mort de Benoît Allemane, voix française mythique de Morgan Freeman et du Père Noël] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝ බාර්නෙට්, 95, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, මොන්ටානා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1991–2001).<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bozemandailychronicle/name/joseph-barnett-obituary?id=57242378 Joseph William Barnett]</ref> * ජෝසප් බෙන්ඩොන්ගා, 70, මධ්‍යම අප්‍රිකානු නීතිඥයෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, බන්ගුයි නගරාධිපති (1997–2000).<ref>[https://www.radiondekeluka.org/79051-centrafrique-lopposant-joseph-bendounga-tire-sa-reverence Centrafrique : l’opposant Joseph Bendounga tire sa révérence] {{in lang|fr}}</ref> * පිලිප්පා බ්ලෙයාර්, 79, නවසීලන්ත කලාකරුවෙක්.<ref>[https://notices.nzherald.co.nz/nz/obituaries/nzherald-nz/name/philippa-blair-obituary?id=57194953 Philippa Mary Blair]</ref> * ඔර්ලන්ඩෝ කබ්‍රල්ස් මාටිනෙස්, 85, කොලොම්බියානු රසායනික ඉංජිනේරුවෙක් සහ දේශපාලනඥයෙක්, පතල් හා බලශක්ති අමාත්‍ය (1997–1998) සහ ආර්ථික සංවර්ධන අමාත්‍ය (1996–1997).<ref>[https://www.larepublica.co/obituarios/orlando-jose-cabrales-martinez-exministro-de-minas-y-energia-4031170 Orlando José Cabrales Martínez] {{in lang|es}}</ref> * බීජ් චානි, 68, ඇමරිකානු සංගීතඥයෙක් (උප නගර).<ref>[https://www.startribune.com/beej-chaney-suburbs-death-guitarist/601203171 Minnesota punk rock hero Beej Chaney of the Suburbs, 68, dies while swimming in the Pacific Ocean]</ref> * ඈන්-මාරි කොම්පරිනි, වයස 77, ප්‍රංශ දේශපාලනඥයා, නියෝජ්‍ය (2002–2007) සහ රෝන්-ඇල්ප්ස් (1999–2004) හි සභාපති.<ref>[https://www.leprogres.fr/politique/2025/01/05/anne-marie-comparini-ancienne-presidente-de-la-region-rhone-alpes-est-decedee Anne-Marie Comparini, ancienne présidente de la Région Rhône-Alpes, est décédée] {{in lang|fr}}</ref> * ජෝන් ඩග්ලස්, වයස 90, ස්කොට්ලන්ත රග්බි සංගම් ක්‍රීඩක (ම්ලේච්ඡ, බ්‍රිතාන්‍ය සහ අයර්ලන්ත සිංහයන්, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.theoffsideline.com/john-douglas/ Former Scotland cap and Grand National winning owner John Douglas dies, aged 90]</ref> * නා ඩි'සූසා, වයස 87, ඉන්දියානු නවකතාකරු.<ref>[https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/well-known-writer-na-dsouza-passes-away/article69065691.ece Well-known writer Na. D’Souza passes away]</ref> * මයිකල් ෆැල්සන්, වයස 79, මෝල්ටා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා සහ දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1976–1996).<ref>[https://www.maltatoday.com.mt/news/national/133007/maltatoday_columnist_and_expn_minister_michael_falzon_dies_at_79 MaltaToday columnist and ex-PN minister Michael Falzon dies at 79]</ref> * රොබට් හබ්නර්, වයස 76, ජර්මානු චෙස් ග්‍රෑන්ඩ්මාස්ටර්, ආමාශ පිළිකාව.<ref>[https://en.chessbase.com/post/robert-huebner-has-passed-away Robert Hübner has passed away]</ref> * එස්. ඒ. කලෙක්, බංග්ලාදේශ දේශපාලනඥයා, මන්ත්‍රී (1979–1990, 1996, 2001–2006).<ref>[https://www.dhakatribune.com/bangladesh/people/370021/ex-mp-sa-khaleque-passes-away Ex-MP SA Khaleque passes away]</ref> * ලී හෝසුන්, වයස 89, ජපන්-දකුණු කොරියානු නවකතාකරු.<ref>[https://www.hokkaido-np.co.jp/article/1110363/ 李恢成さん死去　89歳　芥川賞作家、北海道新聞文学賞選考委員] {{in lang|ja}}</ref> * ෆෙඩ්රික් ලින්ඩ්ග්‍රන්, 53, ස්වීඩන් හෙවි මෙටල් සංගීත ශිල්පී (Unleshed, Terra Firma).<ref>[https://metalinsider.net/sad-news/former-unleashed-guitarist-fredrik-lindgren-passes-away Former Unleashed guitarist Fredrik Lindgren passes away]</ref> * අල් මැක්නීල්, 89, කැනේඩියානු අයිස් හොකී ක්‍රීඩකයා (Toronto Maple Leafs, Chicago Blackhawks) සහ පුහුණුකරු (Calgary Flames).<ref>[https://calgary.ctvnews.ca/al-macneil-long-time-flames-coach-executive-dies-at-89-1.7166216 Al MacNeil, long-time Flames coach, executive, dies at 89]</ref> * ඔල්ගා මාර්ලින්, 90, ඇමරිකාවේ උපන් කෙන්යානු අධ්‍යාපනඥයෙක් සහ ලේඛකයෙක්.<ref>[https://opusdei.org/en-ke/article/a-life-a-dream-and-magnificent-realities/ A life, a dream and magnificent realities]</ref> * ප්‍රබීර් මිත්‍රා, 83, බංග්ලාදේශ නළුවා (Titash Ekti Nadir Naam, Boro Bhalo Lok Chhilo, Buk Fatey To Mukh Foteyna).<ref>[https://www.daily-sun.com/post/785405 Prabir Mitra passes away]</ref> * සිමෙවෝ ඔරිෂා ඔකේ, 48, බෙනිනීස් ගායකයා.<ref>[https://lanouvelletribune.info/2025/01/deces-de-semevo-oricha-au-benin-les-confidences-de-son-chef-orchestre-exclusivite/ Décès de Sèmèvo Oricha au Bénin : Les confidences de son chef orchestre (Exclusivité)] {{in lang|fr}}</ref> * බර්න්ඩ් නොතොෆර්, 83, ජර්මානු වාග් විද්‍යාඥයෙක්.<ref>[https://mittelhessen-gedenkt.de/traueranzeige/bernd-nothofer Bernd Nothofer] {{in lang|de}}</ref> * මාරියා පරමෝ, 61, කොලොම්බියානු පාෂාණ විද්‍යාඥයා, භූ විද්‍යාඥ සහ කෞතුකාගාර අධ්‍යක්ෂ.<ref>[https://www.elespectador.com/ciencia/fallecio-maria-euridice-paramo-paleontologa-y-directora-del-museo-geologico-nacional/ Falleció María Páramo, paleontóloga y exdirectora del Museo Geológico Nacional] {{in lang|es}}</ref> * පාක් ස්යුං-හ්යුන්, 35, දකුණු කොරියානු කායවර්ධන ක්‍රීඩකයෙකි.<ref>[https://torontosun.com/sports/other-sports/south-korean-bodybuilder-youtuber-dead South Korean bodybuilder, Youtube Star died at the age of 35]</ref> * රැකෙල් රබිනොවිච්, 95, ආර්ජන්ටිනා-ඇමරිකානු කලාකරු, පිළිකාව.<ref>[https://hyperallergic.com/982551/raquel-rabinovich-artist-of-submerged-worlds-dies-at-95/ Raquel Rabinovich, Artist of Submerged Worlds, Dies at 95]</ref> * අනිසුර් රහ්මාන්, 91, බංග්ලාදේශ ආර්ථික විද්‍යාඥ.<ref>[https://en.prothomalo.com/bangladesh/wcqgsv1n4l Economist Anisur Rahman no more]</ref> * මයික් රින්ඩර්, 69, ඕස්ට්‍රේලියානු-ඇමරිකානු විද්‍යාඥ විධායක (1982–2007) සහ ලේඛක (බිලියන වසර), esophageal පිළිකා.<ref>[https://www.thedailybeast.com/scientology-executive-turned-whistleblower-mike-rinder-dead-after-cancer-battle/ Scientology Whistleblower Dead After Cancer Battle]</ref> * ජිම් ෂෝර්ට්, 58, ඕස්ට්‍රේලියාවේ උපන් ඇමරිකානු විකට නළුවෙක්, බඩේ රෝගය.<ref>[https://www.forbes.com/sites/marcberman1/2025/01/06/jim-short-dies-the-comedian-and-podcast-host-was-58/ Jim Short Dies: The Comedian And Podcast Host Was 58]</ref> * කොස්ටාස් සිමිටිස්, 88, ග්‍රීක දේශපාලනඥයෙක්, අගමැති (1996–2004), සහ මන්ත්‍රී (1985–2009).<ref>[https://www.barrons.com/news/former-greek-pm-costas-simitis-dies-aged-88-ea144ae0 Former Greek PM Costas Simitis Dies Aged 88]</ref> * ෆ්‍රැන්ටිසෙක් ෂ්මහෙල්, 90, චෙක් ඉතිහාසඥයා.<ref>[https://ct24.ceskatelevize.cz/clanek/veda/zemrel-historik-smahel-znalec-lucemburku-husitstvi-ci-reformace-356820 Zemřel historik Šmahel, znalec Lucemburků, husitství či reformace] {{in lang|cs}}</ref> * ඇන්ඩ්‍රියාස් ස්ටෙන්ග්ලයින්, 95, ජර්මානු දේශපාලනඥයෙක්, බැවේරියාවේ ලෑන්ඩ්ටැග් සාමාජික (1958–1962, 1963–1966).<ref>[https://www.fraenkischertag.de/lokales/bamberg/politik/tod-von-altbuergermeister-andreas-stenglein-in-gaustadt-art-415436 Wie Andreas „Andres" Stenglein Gaustadt geprägt hat] {{in lang|de}}</ref> * මසාහිරෝ ටබාටා, 85, ජපන් දේශපාලනඥයෙක්, නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.jiji.com/jc/article?k=2025011501157&g=pol 田端正広さん死去　元公明党衆院議員] {{in lang|ja}}</ref> * ජෙෆ්රි ටැටර්සාල්, වයස අවුරුදු 77, බ්‍රිතාන්‍ය නීතිවේදියෙකු සහ ඇන්ග්ලිකන් පූජකයෙකි.<ref>[https://www.churchtimes.co.uk/articles/2025/10-january/news/uk/geoffrey-tattersall-synodsman-and-chancellor-dies-aged-77 Geoffrey Tattersall, synodsman and chancellor, dies, aged 77]</ref> * ඇල්බර්ටෝ වරිලාස්, වයස අවුරුදු 90, පේරු නීතිඥ, දේශපාලනඥයා සහ ලේඛක, අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1992–1993).<ref>[https://puntoedu.pucp.edu.pe/noticia/alberto-varillas-montenegro-una-vida-entregada-al-desarrollo-cultural-y-educativo-del-pais/ Alberto Varillas Montenegro: una vida entregada al desarrollo cultural y educativo del país] {{in lang|es}}</ref> * ජුවාන් මැනුවෙල් විලා, වයස අවුරුදු 86, ස්පාඤ්ඤ පාපන්දු ක්‍රීඩක (ප්ලස් අල්ට්‍රා, රියල් සරගෝසා, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://as.com/futbol/segunda/fallece-juan-manuel-villa-el-malabarista-de-los-cinco-magnificos-n/ Fallece Juan Manuel Villa, el malabarista de los Cinco Magníficos] {{in lang|es}}</ref> * විවියන්, වයස අවුරුදු 32, බ්‍රිතාන්‍ය ඩ්‍රැග් ක්වීන් (රුපෝල්ස් ඩ්‍රැග් රේස් එක්සත් රාජධානිය, රූපෝල්ස් ඩ්‍රැග් රේස් සියලුම තරු, අයිස් මත නැටුම්).<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/articles/c4gw1v51yezo ''RuPaul's Drag Race UK'' star The Vivienne dies aged 32]</ref> * වැන්ග් ෂෙන්ගුඕ, වයස අවුරුදු 89, චීන ක්ෂේත්‍ර වෛද්‍ය ඉංජිනේරු.<ref>[https://www.sohu.com/a/845538335_260616 工程院首批院士、野战外科学专家王正国逝世，享年90岁 ] {{in lang|zh}}</ref> * ෆ්‍රෙඩී සික්ස්, වයස අවුරුදු 89, ප්‍රංශ පාපන්දු ක්‍රීඩක (පියරොට්ස් වෝබන් ස්ට්‍රාස්බර්ග්, ආර්සී ස්ට්‍රාස්බර්ග්, 1968 ඔලිම්පික්).<ref>[https://www.fff.fr/article/13932-disparition-de-freddy-zix.html Disparition de Freddy Zix] {{in lang|fr}}</ref> === 4 === * මතියාස් අකුනා, වයස අවුරුදු 32, උරුගුවේ පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ලැමියා), සියදිවි නසා ගැනීම.<ref>[https://www.footboom1.com/en/news/football/2259116-tragedy-in-ecuador-mathias-acuna-found-dead-in-hotel-in-ecuador Tragedy in Ecuador: Mathias Acuña Found Dead in Hotel in Ecuador]</ref> * ක්ලෝඩ් ඇලෙග්‍රේ, වයස අවුරුදු 87, ප්‍රංශ භූ රසායන විද්‍යාඥයා සහ දේශපාලනඥයා, ජාතික අධ්‍යාපන අමාත්‍ය (1997–2000).<ref>[https://www.lepoint.fr/politique/claude-allegre-est-mort-04-01-2025-2579206_20.php Claude Allègre est mort] {{in lang|fr}}</ref> * එඩ් ඇස්කෙව්, වයස අවුරුදු 84, ඇමරිකානු චිත්‍ර ශිල්පියා සහ ගායක-ගීත රචකයා.<ref>[https://exclaim.ca/music/article/ed-askew-has-died Ed Askew Has Died]</ref> * බකී බ්ලැක්වෙල්, වයස අවුරුදු 77, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, බටහිර වර්ජිනියා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජික (1976–1982, 2016), සාර්කෝමා.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/name/frank-blackwell-obituary?id=57190194 Frank "Bucky" Blackwell]</ref> * වයි. මයිකල් බෝඩමන්, වයස අවුරුදු 80, ජර්මනියේ උපන් කැනේඩියානු සමාජ විද්‍යාඥයා.<ref>[https://www.boersenblatt.net/home/y-michal-bodemann-ist-gestorben-357393 Y. Michal Bodemann ist gestorben] {{in lang|de}}</ref> * පීටර් බ්‍රැන්ඩස්, වයස අවුරුදු 80, ඩෙන්මාර්ක චිත්‍ර ශිල්පියා සහ මූර්ති ශිල්පියා.<ref>[https://www.dr.dk/nyheder/seneste/kirkekunster-peter-brandes-er-doed Kirkekunster Peter Brandes er død] {{in lang|da}}</ref> * එල්වර් සෙරෝන්, කොලොම්බියානු දේශපාලනඥයා, මොකෝවා නගරාධිපති (2004–2007, 2012–2015), වෙඩි තබා ඇත.<ref>[https://www.elespectador.com/judicial/asesinan-en-su-casa-a-elver-ceron-exalcalde-de-mocoa-putumayo/ Asesinan en su casa a Elver Cerón, exalcalde de Mocoa (Putumayo)] {{in lang|es}}</ref> * රාජගෝපාල චිදම්බරම්, වයස අවුරුදු 88, ඉන්දියානු න්‍යෂ්ටික භෞතික විද්‍යාඥ, රජයේ ප්‍රධාන විද්‍යාත්මක උපදේශක (2002–2018).<ref>[https://www.deccanherald.com/india/nuclear-scientist-dr-rajagopala-chidambaram-passes-away-3341318 Nuclear scientist Dr. Rajagopala Chidambaram passes away]</ref> * කොල්ම් කොනොලි, වයස අවුරුදු 82, අයර්ලන්ත මාධ්‍යවේදියා (RTÉ පුවත්, බීබීසී පුවත්).<ref>[https://www.rte.ie/news/2025/0105/1489190-colm-conolly/ Death announced of former RTÉ correspondent Colm Connolly]</ref> * බ්‍රයන් ඩන්ස්බි, වයස අවුරුදු 84, බ්‍රිතාන්‍ය පර්ලයිට් කර්මාන්ත විධායක.<ref>[https://www.harrogatechamber.co.uk/business-hub/dunsby-family-announcement-dunsby-brian-leslie Dunsby Family Announcement]</ref> * ෆ්‍රැන්ජෝ ඩිඩික්, වයස අවුරුදු 85, බොස්නියානු පාපන්දු ක්‍රීඩක (වෙලෙස් මොස්ටාර්) සහ කළමනාකරු (ෂිරෝකි බ්‍රිජෙග්, ස්රින්ජ්ස්කි මොස්ටාර්).<ref>[https://nova.rs/sport/fudbal/preminuo-franjo-dzidic/ Tuga: Preminuo prvi trener Luke Modrića, on mu je dao najvažniju šansu] {{in lang|sr}}</ref> * එමිලියෝ එචෙවාරියා, වයස අවුරුදු 80, මෙක්සිකානු නළුවා (අමෝරස් පෙරෝස්, ඩයි අනදර් ඩේ, ද ඇලමෝ).<ref>[https://www.excelsior.com.mx/funcion/muere-emilio-echevarria-actor-interpreto-el-chivo-amores-perros/1692626 Muere Emilio Echevarría, querido actor que interpretó a "El Chivo" en "Amores Perros"] {{in lang|es}}</ref> * බෙන් එස්පි, වයස අවුරුදු 81, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයා, ඔහියෝ සෙනෙට් සභික (1992–2002).<ref>[https://myfox28columbus.com/newsletter-daily/ben-espy-former-ohio-senate-minority-leader-columbus-city-council-member-dies-at-81-kathy-duffy-shannon-harding-andrew-ginther-joyce-beatty Ben Espy, former Ohio Senate minority leader, Columbus City Council member dies at 81]</ref> * බිලී ෆාලින්, 92, ඇමරිකානු දේශපාලනඥයෙක්, ජෝර්ජියා නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙක් (1967–1971).<ref>[https://www.bakerfhga.com/obituaries/william-fallin William Fallin]</ref> * රිචඩ් ෆෝර්මන්, 87, ඇමරිකානු නාට්‍ය රචකයෙක් (අල රටෙහි රෝඩා), නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.nytimes.com/2025/01/04/theater/richard-foreman-dead.html Richard Foreman, Iconoclastic Playwright and Impresario, Dies at 87]</ref> * ඇනා ග්ලිජික්, 90, සර්බියානු වෛරස් විද්‍යාඥයෙක්.<ref>[https://n1info.hr/regija/umrla-ana-gligic-virologinja-koja-je-zaustavila-velike-boginje/ Odlazak Ane Gligić: Znanstvenica koja je zaustavila smrtonosnu epidemiju] {{in lang|hr}}</ref> * එලිසබෙත් හාර්, 78, නෝර්වීජියානු කලාකාරිනි.<ref>[https://www.fvn.no/mening/debattinnlegg/i/o3lerj/en-annen-side-ved-elisabeth-astrup-haarr En annen side ved Elisabeth Astrup Haarr] {{in lang|no}}</ref> (මෙම දිනයේ මරණය නිවේදනය කරන ලදී) * මොහ්සන් හබාචා, 82, ටියුනීසියානු පාපන්දු ක්‍රීඩිකාව (සහෙල්, අජැසියෝ, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.tunisienumerique.com/ancien-joueur-de-less-mohsen-habacha-est-decede-a-lage-de-82-ans/ Ancien joueur de l’ESS, Mohsen Habacha est décédé à l’âge de 82 ans] {{in lang|fr}}</ref> * ඔලෙක්සැන්ඩර් හුමෙන්යුක්, 48, යුක්රේන පාපන්දු ක්‍රීඩකයෙක් (CSKA කියෙව්, චෝර්නොමොරෙට්ස් ඔඩේසා) සහ කළමනාකරු (බුකොවිනා චර්නිව්ට්සි).<ref>[https://sport.ua/uk/news/728123-raptovo-pomer-eksvorotar-dnipra-ta-vidomiy-trener-golkiperiv-v-ukraini Раптово помер ексворотар Дніпра та відомий тренер голкіперів в Україні] {{in lang|uk}}</ref> * සාකා ඉසා, 69, නයිජීරියානු දේශපාලනඥයෙක්.<ref>[https://thenationalpilot.ng/2025/01/04/former-kwara-state-ssg-saka-isau-dies-at-69-janazah-to-hold-on-sunday/ Former Kwara State SSG, Saka Isau, Dies at 69, Janazah to hold on Sunday]</ref> * බැරී ක්‍රේමර්, වයස අවුරුදු 82, ඇමරිකානු පැසිපන්දු ක්‍රීඩක (සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ වොරියර්ස්, නිව් යෝර්ක් නික්ස්) සහ නීතිවේදියෙකු, නිව් යෝර්ක් ප්‍රාන්ත ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරු (2009–2012).<ref>[https://www.dailygazette.com/news/barry-kramer-schenectady-basketball-judge-obituary/article_8d45baaa-cb06-11ef-ab6a-bb42c6edffe5.html Schenectady basketball legend, long-time judge Barry Kramer dead at 82]</ref> * ඩිලන් තෝමස් මෝර්, ඇමරිකානු සංගීතඥ (කෙම්ලැබ්).<ref>[https://regenmag.com/blog/blog-for-dylan/ For Dylan]</ref> * අරිගෝ පැඩෝවන්, වයස අවුරුදු 97, ඉතාලි මාර්ග ධාවන පාපැදිකරු.<ref>[https://www.mattinopadova.it/cronaca/morto-arrigo-padovan-ciclista-giro-italia-tour-de-france-fk8vpjyp Addio a Arrigo Padovan, gloria di Giro e Tour] {{in lang|it}}</ref> * ජූලියන් පෝලින්, වයස අවුරුදු 78, කැනේඩියානු නළුවෙකු සහ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂක (මිනුයිට්, ලෙ සොයර්, බේබයින්).<ref>[https://ici.radio-canada.ca/nouvelle/2130667/deces-julien-poulin-elvis-gratton-cinema-tele-falardeau Julien Poulin, interprète d’Elvis Gratton, est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * කැරන් ප්‍රයර්, වයස අවුරුදු 92, ඇමරිකානු හැසිරීම් මනෝවිද්‍යාඥවරියක් සහ කතුවරියක්.<ref>[https://improbable.com/2025/01/05/sad-news-karen-pryor-has-died/ Sad news: Karen Pryor has died]</ref> * ජෙනී රැන්ඩර්සන්, බැරොනස් රැන්ඩර්සන්, වයස අවුරුදු 76, වේල්ස් දේශපාලනඥයියක් සහ සම වයසේ මිතුරියක්, වේල්සයේ වැඩබලන නියෝජ්‍ය පළමු අමාත්‍යවරිය (2001–2002) සහ ලෝඩ්ස් හවුස් හි සාමාජිකාවක් (2011 සිට).<ref>[https://www.libdemvoice.org/lib-dem-peer-jenny-randerson-dies-at-76-76789.html Lib Dem Peer Jenny Randerson dies at 76]</ref> * රිරෝ, වයස අවුරුදු 17, ජපන් මුහුදු ඔටර්.<ref>[https://www.asahi.com/articles/AST1413P4T14TIPE006M.html 国内唯一のオスのラッコ「リロ」死ぬ　「これまでよく頑張って感謝」] {{in lang|ja}}</ref> * රොබට් සෙඩ්ලර්, වයස අවුරුදු 89, ඇමරිකානු නීති විශාරදයෙක්.<ref>[https://law.wayne.edu/news/remembering-professor-robert-a-sedler-65222 Remembering Professor Robert A. Sedler]</ref> * අංජන සුල්තානා, 69, බංග්ලාදේශ නිළිය (පරිනීතා, අශික්ඛිතෝ), පෙනහළු ආසාදනය.<ref>[https://www.bd24live.com/actress-anjana-rahman-passes-away/ Actress Anjana Rahman Passes Away]</ref> * ඩෙනිස් ටෲ, 34, ජර්මානු දේශපාලනඥයා, පහළ සැක්සොනියේ ලෑන්ඩ්ටැග්හි සාමාජික (2022 සිට), පිළිකාව.<ref>[https://www.ndr.de/nachrichten/niedersachsen/hannover_weser-leinegebiet/SPD-Landtagsabgeordneter-Dennis-True-mit-36-Jahren-gestorben,true110.html SPD-Landtagsabgeordneter Dennis True mit 36 Jahren gestorben] {{in lang|de}}</ref> * කනෝකෝ ට්සුටානි-මබුචි, 86, ජපන් ඔලිම්පික් කිමිදුම්කරු (1956, 1960, 1964), නියුමෝනියාව.<ref>[https://www.kobe-np.co.jp/news/sports/202501/0018529082.shtml 水泳飛び込みで五輪3度出場、馬淵かの子さん死去　寺内健さん、玉井陸斗ら指導] {{in lang|ja}}</ref> * යිල්මාස් උරුල්, 82, තුර්කි පාපන්දු ක්‍රීඩකයා (ඉස්තාන්බුල්ස්පෝර්, මර්සින් ඉඩ්මන්යර්ඩු, ජාතික කණ්ඩායම).<ref>[https://www.iha.com.tr/istanbul-haberleri/eski-milli-kaleci-yilmaz-urul-hayatini-kaybetti-171050219 Eski milli kaleci Yılmaz Urul, hayatını kaybetti] {{in lang|tr}}</ref> === 3 === * [[:en:Jeff_Baena|Jeff Baena]], 47, American film director and screenwriter (''[[:en:The_Little_Hours|The Little Hours]]'', ''[[:en:Horse_Girl|Horse Girl]]'', ''[[:en:Spin_Me_Round|Spin Me Round]]''), suicide by hanging.<ref>[https://people.com/jeff-baena-writer-director-aubrey-plaza-husband-dead-at-47-8769239 Jeff Baena, Writer-Director Married to Aubrey Plaza, Dies by Suicide at 47]</ref> * [[:en:Hans_Dieter_Beck|Hans Dieter Beck]], 92, German publisher ([[:en:C._H._Beck|Verlag C. H. Beck]]).<ref>[https://www.faz.net/aktuell/beck-verlag-chef-hans-dieter-beck-gestorben-110211614.html Verleger Hans Dieter Beck gestorben] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Emmanuel_Bonde|Emmanuel Bonde]], 77, Cameroonian politician.<ref>[https://actucameroun.com/2025/01/04/necrologie-emmanuel-bonde-membre-du-conseil-constitutionnel-est-mort/ Nécrologie : Emmanuel Bonde, membre du conseil constitutionnel est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Morris_Bradshaw|Morris Bradshaw]], 72, American football player ([[:en:Oakland_Raiders|Oakland Raiders]], [[:en:New_England_Patriots|New England Patriots]]), [[:en:Super_Bowl|Super Bowl]] champion ([[:en:Super_Bowl_XI|1977]], [[:en:Super_Bowl_XV|1981]]).<ref>[https://www.raiders.com/news/raiders-mourn-the-passing-of-morris-bradshaw Raiders mourn the loss of Morris Bradshaw]</ref> (death announced on this date) * [[:en:Howard_Buten|Howard Buten]], 74, American author and clown.<ref>[https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2025/01/05/quand-j-avais-cinq-ans-je-m-ai-tue-deces-d-howard-buten-alias-le-clown-buffo_6481848_3382.html Howard Buten, alias le clown Buffo, auteur de « Quand j’avais cinq ans, je m’ai tué », est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Mukesh_Chandrakar|Mukesh Chandrakar]], 32, Indian journalist.<ref>[https://www.theguardian.com/world/2025/jan/06/indian-journalist-mukesh-chandrakar-body-found-in-septic-tank-ntwnfb Indian press groups call for investigation after journalist’s body found in septic tank]</ref> (body discovered on this date) * [[:en:Choi_Sang-yeop_(politician)|Choi Sang-yeop]], 87, South Korean lawyer and politician, [[:en:Ministry_of_Government_Legislation|minister of legislation]] (1990–1992) and [[:en:Ministry_of_Justice_(South_Korea)|justice]] (1997).<ref>[https://www.yna.co.kr/view/AKR20250103065400505 최상엽 전 법무부 장관 별세] {{in lang|ko}}</ref> * [[:en:La_Chunga|La Chunga]], 87, French-born Spanish [[:en:Flamenco|flamenco]] dancer and painter.<ref>[https://www.elmundo.es/cultura/2025/01/03/67782e3721efa0bb708b457f.html Muere La Chunga, la genial bailaora descalza, a los 87 años] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Kate_Coolahan|Kate Coolahan]], 95, Australian-born New Zealand commercial artist, fashion illustrator and printmaker.<ref>[https://notices.nzherald.co.nz/nz/obituaries/nzherald-nz/name/cathrine-coolahan-obituary?id=57231047 Dr Cathrine Anne ONZM Coolahan]</ref> * [[:en:Zlatko_Dupovac|Zlatko Dupovac]], 72, Bosnian footballer ([[:en:FK_Sarajevo|Sarajevo]], [[:en:FK_Borac_Banja_Luka|Borac Banja Luka]], [[:en:FC_St._Gallen|St. Gallen]]).<ref>[https://www.nezavisne.com/sport/fudbal/Preminuo-Zlatko-Dupovac/879159 Preminuo Zlatko Dupovac] {{in lang|sr}}</ref> * [[:en:Sergio_Elgueta|Sergio Elgueta]], 91, Chilean politician, [[:en:Chamber_of_Deputies_of_Chile|deputy]] (1990–2002), mayor of [[:en:Puerto_Montt|Puerto Montt]] (1971–1973).<ref>[https://www.diariodepuertomontt.cl/noticia/actualidad/2025/01/a-los-91-anos-fallece-sergio-elgueta-exdiputado-y-exalcalde-de-puerto-montt A los 91 años fallece Sergio Elgueta, exdiputado y exalcalde de Puerto Montt] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Ernesto_Gianella|Ernesto Gianella]], 83, Argentine-French footballer ([[:en:AS_Béziers_Hérault_(football)|AS Béziers]], [[:en:Nîmes_Olympique|Nîmes]]).<ref>[https://www.objectifgard.com/sports-gard/nimes-olympique/nimes-olympique-lancien-attaquant-ernesto-gianella-est-mort-140066.php Nîmes Olympique L'ancien attaquant, Ernesto Gianella est mort] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Sajad_Haider|Sajad Haider]], 92, Pakistani fighter pilot.<ref>[https://24newshd.tv/04-Jan-2025/air-commodore-sajjad-haider-laid-to-rest Air Commodore Sajjad Haider laid to rest]</ref> * [[:en:Hiroshi_Hara_(architect)|Hiroshi Hara]], 88, Japanese architect ([[:en:Kyōto_Station|Kyōto Station]], [[:en:Umeda_Sky_Building|Umeda Sky Building]], [[:en:Sapporo_Dome|Sapporo Dome]]).<ref>[https://www.asahi.com/sp/articles/AST143D7ST14UCVL002M.html 建築家の原広司さん死去　梅田スカイビル、京都駅ビルなど手がける] {{in lang|ja}}</ref> * [[:en:Richard_B._Hays|Richard B. Hays]], 76, American theologian.<ref>{{Citation |title=Richard B. Hays, 1948–2025 |url=https://akma.disseminary.org/2025/01/richard-b-hays-1948-2025/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250105140755/https://akma.disseminary.org/2025/01/richard-b-hays-1948-2025/ }}</ref> * [[:en:William_Leo_Higi|William Leo Higi]], 91, American Roman Catholic prelate, bishop of [[:en:Roman_Catholic_Diocese_of_Lafayette_in_Indiana|Lafayette]] (1984–2010).<ref>[https://dol-in.org/current-news-events#tabContent_6551598 William L. Higi]</ref> * [[:en:Robert_Loewy|Robert Loewy]], 98, American aerospace engineer.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/nytimes/name/robert-loewy-obituary?id=57246999 Robert Loewy]</ref> * {{ill|Stipica Kalogjera|hr}}, 90, Croatian composer.<ref>[https://www.vecernji.hr/showbiz/preminuo-stipica-kalogjera-jedan-od-najznacajnih-hrvatskih-skladatelja-i-aranzera-1828917 Preminuo Stipica Kalogjera, jedan od najznačajnijih hrvatskih skladatelja i aranžera] {{in lang|hr}}</ref> * [[:en:Donal_Kelly|Donal Kelly]], 86, Irish journalist and broadcaster ([[:en:RTÉ_News|RTÉ News]]).<ref>[https://www.donegallive.ie/news/local-news/1694426/former-rte-political-editor-and-buncrana-man-donal-kelly-passes-away.html Former RTÉ political editor and Buncrana man Donal Kelly passes away]</ref> * [[:en:Willem_van_Kooten|Willem van Kooten]], 83, Dutch disc jockey and businessman.<ref>[https://www.ad.nl/show/radiomaker-willem-van-kooten-alias-joost-den-draaijer-op-83-jarige-leeftijd-overleden~a736146c/ Radiomaker Willem van Kooten, alias Joost den Draaijer, op 83-jarige leeftijd overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Árni_Grétar_Jóhannesson|Árni Grétar Jóhannesson]], 41, Icelandic electronic musician, injuries sustained in a traffic collision.<ref>[https://www.visir.is/g/20252671028d/arni-gretar-futuregrapher-latinn Árni Grétar Futuregrapher látinn] {{in lang|is}}</ref> * [[:en:Harvey_Laidman|Harvey Laidman]], 82, American television director (''[[:en:Matlock_(1986_TV_series)|Matlock]]'', ''[[:en:7th_Heaven_(TV_series)|7th Heaven]]'', ''[[:en:The_Waltons|The Waltons]]''), cancer.<ref>[https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/harvey-laidman-dead-waltons-matlock-7th-heaven-1236106621/ Harvey Laidman, Director on ‘The Waltons’ and ‘Matlock,’ Dies at 82]</ref> * [[:en:Benny_Lautrup|Benny Lautrup]], 85, Danish theoretical physicist.<ref>{{Citation |title=Benny Lautrup In Memoriam |url=https://nbia.nbi.ku.dk/news/2024/benny-lautrup-in-memoriam/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250114132746/https://nbia.nbi.ku.dk/news/2024/benny-lautrup-in-memoriam/ }}</ref> * [[:en:Niko_Lekishvili|Niko Lekishvili]], 77, Georgian politician, [[:en:State_Minister_(Georgia)|state minister]] (1995–1998), [[:en:Mayor_of_Tbilisi|mayor of Tbilisi]] (1993–1995).<ref>[https://www.interpressnews.ge/ka/article/826826-niko-lekishvili-gardaicvala/ ნიკო ლეკიშვილი გარდაიცვალა] {{in lang|ka}}</ref> * [[:en:Richard_Louis|Richard Louis]], 60, Barbadian Olympic sprinter ([[:en:Athletics_at_the_1984_Summer_Olympics_–_Men's_4_×_400_metres_relay|1984]], [[:en:Athletics_at_the_1988_Summer_Olympics_–_Men's_400_metres|1988]]).<ref>[https://www.sportsmax.tv/athletics/richard-louis-member-of-barbados-historic-4x400m-relay-team-at-the-1984-olympics-passes-away Richard Louis, member of Barbados’ historic 4x400m relay team at the 1984 Olympics, passes away]</ref> * [[:en:Constantine_Manos|Constantine Manos]], 90, Greek-born American photographer.<ref>[https://www.kathimerini.gr/culture/563401951/konstantinos-manos-pethane-o-simantikos-fotografos-tis-diasporas/ Κωνσταντίνος Μάνος: Πέθανε ο σημαντικός φωτογράφος της διασποράς] {{in lang|el}}</ref> * [[:en:Dashbaldangiin_Purevsuren|Dashbaldangiin Purevsuren]], 95, Mongolian opera singer.<ref>[https://www.zogii.mn/post/7600712 Эмгэнэл: Дашбалдангийн Пүрэвсүрэн] {{in lang|mn}}</ref> * [[:en:Andrew_Pyper|Andrew Pyper]], 56, Canadian writer, complications from cancer.<ref>[https://www.thestar.com/news/gta/andrew-pyper-toronto-writer-of-literary-thrillers-dead-at-56/article_fe3b18fa-ca33-11ef-aaa2-d7555a69d849.html Andrew Pyper, Toronto writer of literary thrillers, dead at 56]</ref> * [[:en:Majda_Ra'ad|Majda Ra'ad]], 82, Swedish-born Jordanian [[:en:Hashemites|Hashemite]] princess.<ref>[http://en.royanews.tv/news/56513 Statement by the Royal Hashemite Court]</ref> * [[:en:James_Arthur_Ray|James Arthur Ray]], 67, American self-help businessman, author and convicted felon.<ref>[https://eu.azcentral.com/story/news/local/arizona/2025/01/05/james-arthur-ray-self-help-guru-linked-to-sedona-sweat-lodge-tragedy-dies/77473835007/ James Arthur Ray, controversial self-help guru linked to Sedona tragedy, dies]</ref> * [[:en:Yuji_Sawa|Yuji Sawa]], 76, Japanese politician, [[:en:House_of_Councillors|MP]] (2004–2010), pneumonia.<ref>[https://www.asahi.com/sp/articles/DA3S16121587.html 沢雄二さん死去] {{in lang|ja}}</ref> * [[:en:Peter_Schaap|Peter Schaap]], 78, Dutch singer and writer.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/cultuur/1253166/groningse-zanger-peter-schaap-adem-mijn-adem-overleden Groningse zanger Peter Schaap ('Adem mijn adem') overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Manfred_Schütz|Manfred Schütz]], 74, German record company founder ([[:en:SPV_GmbH|SPV GmbH]]).<ref>[https://blabbermouth.net/news/spv-founder-manfred-schutz-dead-at-74 SPV Founder Manfred Schütz Dead at 74]</ref> * {{Ill|Hazel Skuce|ru|Скьюс, Хейзел}}, 112, Canadian supercentenarian, [[:en:List_of_Canadian_supercentenarians|oldest living person in Canada]] (since 2024).<ref>[https://memorial.memorieschapel.com/hazel-skuce/5534718/index.php Hazel Skuce Obituary - Brandon, MB | Memories Chapel]</ref> * [[:en:Rod_Sykes|Rod Sykes]], 95, Canadian politician, [[:en:List_of_mayors_of_Calgary|mayor of Calgary]] (1969–1977).<ref>[https://calgaryherald.remembering.ca/obituary/james-sykes-1092521562 James Rodney Winter Sykes]</ref> * [[:en:Tariana_Turia|Dame Tariana Turia]], 80, New Zealand politician, [[:en:New_Zealand_Parliament|MP]] (1996–2014) and [[:en:Minister_for_the_Community_and_Voluntary_Sector|minister for the community and voluntary sector]] (2003–2004, 2008–2011), founder of [[:en:Te_Pāti_Māori|Te Pāti Māori]], stroke.<ref>[https://www.nzherald.co.nz/nz/politics/te-pati-maori-co-founder-dame-tariana-turia-dies/XXDWZXIRAJE5ZEBGONKUQBHLKY/ Te Pāti Māori co-founder Dame Tariana Turia dies]</ref> * [[:en:Brian_Usher|Brian Usher]], 80, English footballer ([[:en:Sunderland_A.F.C.|Sunderland]], [[:en:Sheffield_Wednesday_F.C.|Sheffield Wednesday]], [[:en:Doncaster_Rovers_F.C.|Doncaster Rovers]]).<ref>[https://www.safc.com/news/2025/january/06/obituary--brian-usher-/ Obituary: Brian Usher]</ref> * [[:en:Gilbert_Van_Binst|Gilbert Van Binst]], 73, Belgian footballer ([[:en:R.S.C._Anderlecht|Anderlecht]], [[:en:Club_Brugge_KV|Club Brugge]], [[:en:Belgium_national_football_team|national team]]).<ref>[https://www.hln.be/rode-duivels/ex-rode-duivel-gille-van-binst-op-73-jarige-leeftijd-overleden-na-slepende-ziekte~aa2792f4/ Ex-Rode Duivel Gille Van Binst op 73-jarige leeftijd overleden na slepende ziekte] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Bob_Veale|Bob Veale]], 89, American baseball player ([[:en:Pittsburgh_Pirates|Pittsburgh Pirates]], [[:en:Boston_Red_Sox|Boston Red Sox]]).<ref>[https://www.mlb.com/news/pirates-pitcher-bob-veale-dies-at-89 Bob Veale, 1971 World Series champ with Pirates, dies at 89]</ref> * [[:en:Thomas_R._Williams|Thomas R. Williams]], 85, Canadian academic and university administrator, principal of [[:en:Queen's_University_at_Kingston|Queen's University]] (2008–2009).<ref>[https://www.queensu.ca/gazette/stories/queen-s-remembers-principal-emeritus-thomas-r-williams Queen's remembers Principal Emeritus Thomas R. Williams]</ref> * [[:en:Brenton_Wood|Brenton Wood]], 83, American singer ("[[:en:The_Oogum_Boogum_Song|The Oogum Boogum Song]]", "[[:en:Gimme_Little_Sign|Gimme Little Sign]]").<ref>[https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2025-01-03/brenton-wood-dead-oogum-boogum-song Brenton Wood, 'Oogum Boogum Song' crooner who captivated Latino listeners, dies at 83]</ref> * [[:en:Amit_Yoran|Amit Yoran]], 54, American cybersecurity executive, CEO of [[:en:Tenable,_Inc.|Tenable, Inc.]] (2017–2024), cancer.<ref>[https://techcrunch.com/2025/01/04/tenable-ceo-amit-yoran-dies/ Tenable CEO Amit Yoran dies]</ref> * [[:en:Bratislav_Živković_(soldier)|Bratislav Živković]], 49, Serbian mercenary, [[:en:Russo-Ukrainian_War|killed in action]].<ref>{{Citation |title=The Serbian Chetnik who was erecting barricades in the north of Kosovo is killed in Ukraine |url=https://insajderi.org/en/Serbian-Chetnik-who-was-erecting-barricades-in-the-north-of-Kosovo-is-killed-in-Ukraine/ |access-date=2025-01-16 |archive-date=2025-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250116141253/https://insajderi.org/en/Serbian-Chetnik-who-was-erecting-barricades-in-the-north-of-Kosovo-is-killed-in-Ukraine/ }}</ref> (death announced on this date) === 2 === * [[:en:Jytte_Abildstrøm|Jytte Abildstrøm]], 90, Danish actress (''[[:en:Helle_for_Helene|Helle for Helene]]'', ''[[:en:Don_Olsen_kommer_til_byen|Don Olsen kommer til byen]]'', ''[[:en:The_Adventures_of_Picasso|The Adventures of Picasso]]'').<ref>[https://www.billedbladet.dk/kendte/daimi-reagerer-paa-jytte-abildstroems-doed-besoegte-hende-torsdag-eftermiddag Daimi reagerer på Jytte Abildstrøms død: Besøgte hende torsdag eftermiddag] {{in lang|da}}</ref> * [[:en:Mary_Abrams|Mary Abrams]], 66, American politician, member of the [[:en:Connecticut_State_Senate|Connecticut State Senate]] (2019–2023), glioblastoma.<ref>[https://www.ctinsider.com/politics/article/mary-daugherty-abrams-former-one-term-20011753.php Mary Daugherty Abrams, former state senator from Meriden, dies from brain cancer]</ref> * [[:en:Aldo_Agroppi|Aldo Agroppi]], 80, Italian football player ([[:en:Torino_FC|Torino]], [[:en:Italy_national_football_team|national team]]) and manager ([[:en:ACF_Fiorentina|Fiorentina]]), pneumonia.<ref>[https://www.iltirreno.it/toscana/2025/01/02/news/aldo-agroppi-morto-1.100640218 È morto Aldo Agroppi, l'ex calciatore e allenatore aveva 80 anni] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Kabira_Uddina_Ahmed|Kabira Uddina Ahmed]], Bangladeshi politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Bangladesh)|MP]] (1996).<ref>[https://www.amarsangbad.com/country/news/301475 কিশোরগঞ্জে বীর মুক্তিযোদ্ধা কবীর উদ্দিন আহমেদের ইন্তেকাল] {{in lang|bn}}</ref> * [[:en:Francesc_Antich|Francesc Antich]], 66, Venezuelan-born Spanish politician, [[:en:President_of_the_Government_of_the_Balearic_Islands|president of the government of the Balearic Islands]] (1999–2003, 2007–2011) and [[:en:Senate_of_Spain|senator]] (2011–2019), cancer.<ref>[https://lavozdeibiza.com/en/current-news/2025/01/03/francesc-antich-former-president-of-the-balearic-islands-and-a-referent-of-insular-socialism-dies/ Francesc Antich, former president of the Balearic Islands and a referent of insular socialism, dies]</ref> * [[:en:Atmakusumah_Astraatmadja|Atmakusumah Astraatmadja]], 86, Indonesian journalist.<ref>[https://www.tempo.co/politik/mantan-ketua-dewan-pers-atmakusumah-astraatmadja-tutup-usia-1188942 Mantan Ketua Dewan Pers Atmakusumah Astraatmadja Tutup Usia] {{in lang|id}}</ref> * [[:en:Brian_Berry|Brian Berry]], 90, British-American human geographer and planner.<ref>[https://www.wisefuneralhome.com/obituary/brian-berry Brian Joe Lobley Berry]</ref> * [[:en:Wilhelm_Brückner_(luthier)|Wilhelm Brückner]], 92, German luthier.<ref>[https://www.mdr.de/nachrichten/thueringen/mitte-thueringen/erfurt/geigenbauer-wilhelm-brueckner-tot-100.html Ältester Geigenbaumeister Deutschlands Wilhelm Brückner aus Erfurt ist tot] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Gerard_Caris|Gerard Caris]], 99, Dutch sculptor and artist.<ref>[https://hortusleiden.nl/in-memoriam-gerard-caris In memoriam: Gerard Caris] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Lex_Clark|Lex Clark]], 81, New Zealand Olympic rower ([[:en:Rowing_at_the_1964_Summer_Olympics_–_Men's_eight|1964]]).<ref>[https://www.gillions.co.nz/death-notices Death notices – Clark, Alexander Grant (Lex)]</ref> * [[:en:Bernie_Constantin|Bernie Constantin]], 77, Swiss songwriter and radio show host.<ref>[https://www.rts.ch/info/culture/2025/article/bernie-constantin-rockeur-valaisan-est-decede-a-77-ans-28743128.html Le rockeur valaisan Bernie Constantin est décédé à l'âge de 77 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Italo_de_Lorenzo|Italo de Lorenzo]], 85, Italian bobsledder.<ref>[https://denuk.nl/met-de-dood-van-italo-de-lorenzo-verliest-utrecht-een-moedige-gastvrije-en-wijze-ondernemer/ Met de dood van Italo de Lorenzo verliest Utrecht een moedige, gastvrije en wijze ondernemer] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:Tidiane_Diakité|Tidiane Diakité]], 80, Malian-born French historian and writer.<ref>[https://www.ouest-france.fr/bretagne/rennes-35000/lhistorien-malien-et-breton-dadoption-tidiane-diakite-est-decede-a-81-ans-65af6b58-caca-11ef-ae13-2f9181d4848b L'historien malien et breton d'adoption, Tidiane Diakité, est décédé à 81 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Pedro_Luis_García_Pérez|Pedro Luis García Pérez]], 86, Spanish mathematician, physicist and academic, president of the [[:en:Royal_Spanish_Mathematical_Society|Royal Spanish Mathematical Society]] (1982–1988).<ref>[https://www.lagacetadesalamanca.es/salamanca/fallece-catedratico-emerito-geometria-exdecano-facultad-ciencias-20250102223421-nt.html Fallece el catedrático emérito de Geometría y exdecano de la Facultad de Ciencias Pedro Luis García Pérez] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Pieter_Hofstra|Pieter Hofstra]], 78, Dutch politician, member of the [[:en:House_of_Representatives_(Netherlands)|House of Representatives]] (1994–2006) and [[:en:Senate_(Netherlands)|Senate]] (2007–2011).<ref>[https://www.eerstekamer.nl/nieuws/20250107/oud_senator_hofstra_vvd_overleden Oud-senator Hofstra (VVD) overleden] {{in lang|nl}}</ref> * [[:en:James_R._Hogg|James R. Hogg]], 90, American admiral.<ref>[https://www.newportri.com/obituaries/ppvp1048818 Admiral James R. Hogg, USN Ret.]</ref> * [[:en:Derek_Humphry|Derek Humphry]], 94, British-American assisted suicide activist (''[[:en:Jean's_Way|Jean's Way]]'', ''[[:en:Final_Exit|Final Exit]]''), co-founder of [[:en:Final_Exit_Network|Final Exit Network]], heart failure.<ref>[https://wfrtds.org/the-wfrtds-joins-other-voices-of-the-right-to-die-movement-to-pay-their-respects-to-derek-humphry/ The WFRtDS joins other voices of the right to die movement to pay their respects to Derek Humphry]</ref> * [[:en:Ágnes_Keleti|Ágnes Keleti]], 103, Hungarian-Israeli artistic gymnast, Olympic champion ([[:en:Gymnastics_at_the_1952_Summer_Olympics_–_Women's_floor|1952]], [[:en:Gymnastics_at_the_1956_Summer_Olympics|1956]]), pneumonia.<ref>[https://hirado.hu/belfold/cikk/2025/01/02/elhunyt-keleti-agnes-otszoros-olimpiai-bajnok-tornasz-a-nemzet-sportoloja Elhunyt Keleti Ágnes ötszörös olimpiai bajnok tornász, a Nemzet Sportolója] {{in lang|hu}}</ref> * [[:en:Larry_Kish|Larry Kish]], 83, American ice hockey coach ([[:en:Hartford_Whalers|Hartford Whalers]]).<ref>[https://friars.com/news/2025/1/4/mens-ice-hockey-former-mens-hockey-all-american-larry-kish-64-passes-away.aspx Former Men's Hockey All-American Larry Kish '64 Passes Away]</ref> * [[:en:Karol_Krasnodębski|Karol Krasnodębski]], 95, Polish politician, [[:en:Sejm|MP]] (1989–1991).<ref>[https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/tarnow/zmarl-karol-krasnodebski-dzialacz-tarnowskiej-solidarnosci-w-okresie-prl-mial-95-lat/ Zmarł Karol Krasnodębski. Działacz tarnowskiej Solidarności w okresie PRL miał 95 lat] {{in lang|pl}}</ref> * [[:en:Seymour_P._Lachman|Seymour P. Lachman]], 91, American political historian and politician, member of the [[:en:New_York_State_Senate|New York State Senate]] (1996–2004).<ref>[https://wagner.edu/newsroom/former-wagner-teacher-author-lachman-dies-91/ Former Wagner teacher, author Lachman dies at 91]</ref> * [[:en:Werner_Leimgruber|Werner Leimgruber]], 90, Swiss footballer ([[:en:FC_Zürich|Zürich]], [[:en:Switzerland_national_football_team|national team]]).<ref>[https://www.rtn.ch/rtn/Sports/Football/Carnet-noir-Werner-Leimgruber-est-decede-a-90-ans.html Carnet noir: Werner Leimgruber est décédé à 90 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Ralph_Mann|Ralph Mann]], 75, American [[:en:National_Track_and_Field_Hall_of_Fame|Hall of Fame]] sprinter and hurdler, Olympic silver medalist ([[:en:Athletics_at_the_1972_Summer_Olympics_–_Men's_400_metres_hurdles|1972]]).<ref>[https://www.usatf.org/news/2025/usatf-mourns-passing-of-hall-of-famer-ralph-mann USATF Mourns Passing Of Hall Of Famer Ralph Mann]</ref> * [[:en:Roger_Mantovani|Roger Mantovani]], 59, Italian radio presenter and voice actor.<ref>[https://www.ilmessaggero.it/persone/roger_mantovani_morto_malattia_chi_era_ultime_notizie-8572016.html Roger Mantovani morto a 59 anni a Palma de Maiorca, mistero sulle cause: chi era il conduttore, voce cult di radio e tv] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Joyce_McRoberts|Joyce McRoberts]], 83, American politician, member of the [[:en:Idaho_Senate|Idaho Senate]] (1992–1995).<ref>[https://www.brundagefuneralhome.com/obituaries/belva-mcroberts Belva Joyce McRoberts]</ref> * [[:en:S._Jayachandran_Nair|S. Jayachandran Nair]], 85, Indian journalist, founder of ''[[:en:Samakalika_Malayalam_Vaarika|Samakalika Malayalam Vaarika]]''.<ref>[https://www.onmanorama.com/news/kerala/2025/01/02/samakalika-malayalam-founder-s-jayachandran-nair-passed-away.html Samakalika Malayalam founder-editor S Jayachandran Nair passes away]</ref> * [[:en:Russ_North|Russ North]], 59, English heavy metal singer ([[:en:Cloven_Hoof_(band)|Cloven Hoof]]).<ref>[https://metalinvader.net/en/cloven-hoofs-emblematic-singer-russ-north-has-passed-away/ Cloven Hoof’s emblematic singer Russ North has passed away]</ref> * [[:en:Cristóbal_Ortega|Cristóbal Ortega]], 68, Mexican footballer ([[:en:Club_América|América]], [[:en:Mexico_national_football_team|national team]]), cancer.<ref>[https://www.footboom1.com/en/news/football/2249688-cristobal-ortega-passes-away-one-of-america-s-greatest-icons Cristóbal Ortega Passes Away, One of America's Greatest Icons]</ref> * [[:en:Pádraig_Ó_Snodaigh|Pádraig Ó Snodaigh]], 89, Irish activist and writer.<ref>[https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0102/1488873-padraig-o-snodaigh-tar-eis-bhais/ An scríbhneoir agus an foilsitheoir Gaeilge Pádraig Ó Snodaigh tar éis bháis] {{in lang|ga}}</ref> * [[:en:Derek_Parker|Derek Parker]], 92, British writer and broadcaster.<ref>[https://www.2mbsfinemusicsydney.com/valederekparker/ Vale Derek Parker, 1932–2025]</ref> * [[:en:Noreen_Riols|Noreen Riols]], 98, British novelist and [[:en:Special_Operations_Executive|SOE]] agent during World War II.<ref>[https://www.telegraph.co.uk/obituaries/2025/01/05/noreen-riols-soe-second-world-war-france-obituary/ Noreen Riols, SOE operative who trained prospective agents for secret service behind enemy lines] {{paywall}}</ref> * [[:en:Arun_Roy|Arun Roy]], 56, Bangladeshi film director.<ref>[https://www.thehindu.com/entertainment/movies/bengali-film-director-arun-roy-dies-at-age-56/article69053589.ece Bengali film director Arun Roy dies at age 56]]</ref> * [[:en:J._R._P._Suriyapperuma|J. R. P. Suriyapperuma]], 96, Sri Lankan politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Sri_Lanka)|MP]] (2010–2015).<ref>[https://www.newswire.lk/2025/01/02/j-r-p-suriyapperuma-passed-away/ J. R. P. Suriyapperuma passed away]</ref> * [[:en:Ferdi_Tayfur|Ferdi Tayfur]], 79, Turkish singer and actor.<ref>[https://www.turkiyetoday.com/culture/legendary-turkish-singer-and-actor-ferdi-tayfur-passes-away-at-79-100423/ Legendary Turkish singer and actor Ferdi Tayfur passes away at 79]</ref> * [[:en:Ján_Zachara|Ján Zachara]], 96, Slovak boxer, Olympic champion ([[:en:Boxing_at_the_1952_Summer_Olympics_–_Featherweight|1952]]).<ref>[https://tvnoviny.sk/sport/clanok/944070-zomrel-najstarsi-slovensky-olympijsky-vitaz-jan-zachara-96 Zomrel najstarší slovenský olympijský víťaz Ján Zachara (†96)] {{in lang|sk}}</ref> === 1 === * [[:en:Viktor_Alksnis|Viktor Alksnis]], 74, Russian politician, mayor of [[:en:Tuchkovo|Tuchkovo]] (2013–2015), [[:en:State_Duma|MP]] (2000–2007), and [[:en:Congress_of_People's_Deputies_of_the_Soviet_Union|deputy of the Soviet Union]] (1989–1991).<ref>[https://vz.ru/news/2025/1/1/1306688.html Умер Виктор Алкснис] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Geoffrey_Bell|Geoffrey Bell]], 85, English economist and banker.<ref>[https://announcements.telegraph.co.uk/marketplace/advert/bell-notices_60616 Bell]</ref> * [[:en:William_Carter_(photographer)|William Carter]], 90, American photographer.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/sfgate/name/william-carter-obituary?id=57234019 William Carter]</ref> * [[:en:Leo_Dan|Leo Dan]], 82, Argentine singer, composer and actor (''[[:en:Story_of_a_Poor_Young_Man_(1968_film)|Story of a Poor Young Man]]'', ''[[:en:Cómo_te_extraño|Cómo te extraño]]'').<ref>[https://caracol.com.co/2025/01/01/fallecio-leo-dan-cantante-y-compositor-argentino-a-sus-82-anos/ Luto en la música: Falleció Leo Dan, cantante y compositor argentino, a sus 82 años] {{in lang|es}}</ref> * [[:en:Jean-Michel_Defaye|Jean-Michel Defaye]], 92, French composer and pianist.<ref>[https://www.lefigaro.fr/musique/le-compositeur-francais-jean-michel-defaye-arrangeur-de-leo-ferre-est-mort-a-l-age-de-92-ans-20250102 Le compositeur français Jean-Michel Defaye, arrangeur de Léo Ferré, est mort à l’âge de 92 ans] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Roswitha_Erlenwein|Roswitha Erlenwein]], 94, German politician, member of the [[:en:Bürgerschaft_of_Bremen|Bürgerschaft of Bremen]] (1983–1995).<ref>[https://trauer.weser-kurier.de/traueranzeigen-suche/roswitha-erlenwein Roswitha Erlenwein] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:Joan_Guinovart|Joan Guinovart]], 77, Spanish biochemist.<ref>[https://www.lavanguardia.com/mediterranean/20250101/10250580/scientist-joan-guinovart-founder-irb-barcelona-passes-away-spain-health-biochemistry-institute-barcelona.html Spanish scientist Joan Guinovart, founder of IRB Barcelona, dies]</ref> * [[:en:Pradeep_Hemsingh_Jadhav|Pradeep Hemsingh Jadhav]], 70, Indian politician, [[:en:Maharashtra_Legislative_Assembly|MLA]] (2004–2019).<ref>[https://www.loksatta.com/maharashtra/former-kinwat-mahur-mla-and-ncp-leader-pradeep-naik-died-of-cardiac-arrest-in-hyderabad-sud-02-4802496/ माजी आमदार प्रदीप नाईक यांचे निधन, दहेली तांडा येथे गुरुवारी अंत्यसंस्कार] {{in lang|mr}}</ref> * [[:en:Kaak_(cartoonist)|Kaak]], 84, Indian cartoonist (''[[:en:Jansatta|Jansatta]]'', ''[[:en:Navbharat_Times|Navbharat Times]]'', ''[[:en:Dainik_Jagran|Dainik Jagran]]''), heart attack.<ref>[https://indianexpress.com/article/cities/delhi/cartoonist-harish-chandra-shukla-dies-of-heart-attack-9754900/ Renowned cartoonist Harish Chandra Shukla dies of heart attack]</ref> * [[:en:Vladimir_Kosykh|Vladimir Kosykh]], 74, Russian politician, [[:en:State_Duma|MP]] (1993–1995).<ref>[https://v102.ru/news/138318.html Депутат первого созыва Госдумы РФ Владимир Косых скончался в Волгограде] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Elke_Leonhard|Elke Leonhard]], 75, German politician, [[:en:Bundestag|MP]] (1990–2005).<ref>[https://www.volksfreund.de/region/rheinland-pfalz/ehemalige-spd-parlamentarierin-elke-leonhard-ist-tot_aid-122953033 Ehemalige Parlamentarierin Elke Leonhard ist tot] {{in lang|de}}</ref> * [[:en:David_Lodge_(author)|David Lodge]], 89, British author (''[[:en:Changing_Places|Changing Places]]'', ''[[:en:Small_World:_An_Academic_Romance|Small World: An Academic Romance]]'', ''[[:en:The_Picturegoers|The Picturegoers]]'').<ref>[https://www.penguin.co.uk/articles/2025/01/david-lodge-obituary David Lodge, 1935–2025]</ref> * [[:en:Michael_Loewe|Michael Loewe]], 102, British historian, [[:en:Sinology|Sinologist]] and writer.<ref>[https://www.ames.cam.ac.uk/news/dr-michael-loewe-1922-2025 Dr Michael Loewe (1922-2025)]</ref> * [[:en:K._S._Manilal|K. S. Manilal]], 86, Indian botany scholar and taxonomist.<ref>[https://www.telegraphindia.com/india/renowned-botanist-and-padmashree-awardee-k-s-manilal-passes-away-at-86-in-kerala/cid/2074690 Renowned Botanist and Padmashree awardee K S Manilal passes away at 86 in Kerala]</ref> * [[:en:Rosita_Missoni|Rosita Missoni]], 93, Italian knitwear designer, co-founder of [[:en:Missoni|Missoni]].<ref>[https://www.theguardian.com/fashion/2025/jan/02/rosita-missoni-italian-fashion-designer-dies-aged-93 Italian fashion designer and ‘colour genius’ Rosita Missoni dies aged 93]</ref> * [[:en:Henry_P._Monaghan|Henry P. Monaghan]], 90, American legal scholar.<ref>[https://www.law.columbia.edu/faculty/henry-p-monaghan Henry Paul Monaghan]</ref> * [[:en:Joseph_Monninger|Joseph Monninger]], 71, American novelist (''[[:en:The_Letters_(novel)|The Letters]]''), lung cancer.<ref>[https://www.kirkusreviews.com/news-and-features/articles/author-joseph-monninger-dies-at-71/ Author Joseph Monninger Dies at 71]</ref> * [[:en:Chad_Morgan|Chad Morgan]], 91, Australian country singer and guitarist (''[[:en:The_Sheik_of_Scrubby_Creek|The Sheik of Scrubby Creek]]'').<ref>[https://countrytown.com/news/aussie-music-legend-chad-morgan-passes-away/kzMph4aJiIs/02-01-25 Country Music Legend Chad Morgan Passes Away]</ref> * [[:en:JuJu_Mucciaccio|JuJu Mucciaccio]], 86, American recreation director.<ref>[https://www.legacy.com/us/obituaries/bostonglobe/name/anthony-mucciaccio-obituary?id=57177010 Anthony Payl "JuJu" Mucciaccio]</ref> * [[:en:Viktor_Nastashevskyi|Viktor Nastashevskyi]], 67, Ukrainian footballer ([[:en:FC_Dynamo_Kyiv|Dynamo Kyiv]], [[:en:FC_CSKA_Kyiv|CSKA Kyiv]], [[:en:FC_Kryvbas_Kryvyi_Rih_(1959–2013)|Kryvbas Kryvyi Rih]]).<ref>[https://www.footboom1.com/ukrainian/high/1735741430-ne-stalo-viktora-nastashevskoho.html Не стало Виктора Насташевского...] {{in lang|ru}}</ref> * [[:en:Noh_Haeng-seok|Noh Haeng-seok]], 36, South Korean footballer ([[:en:Gwangju_FC|Gwangju]], [[:en:Daegu_FC|Daegu]], [[:en:Busan_IPark|Busan IPark]]).<ref>[https://www.jnilbo.com/75817567489 노행석(전 광주FC 선수)씨 본인상] {{in lang|ko}}</ref> * [[:en:Gilbert_Normand|Gilbert Normand]], 81, Canadian politician, [[:en:Member_of_Parliament_(Canada)|MP]] (1997–2004).<ref>[https://cimtchau.ca/nouvelles/lancien-depute-federal-gilbert-normand-seteint/ L’ancien député fédéral, Gilbert Normand, s’éteint] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Sally_Oppenheim-Barnes|Sally Oppenheim-Barnes, Baroness Oppenheim-Barnes]], 96, British politician, [[:en:Department_of_Trade_and_Industry_(United_Kingdom)|minister of state for consumer affairs]] (1979–1982), [[:en:House_of_Commons_of_the_United_Kingdom|MP]] (1970–1987), and member of the [[:en:House_of_Lords|House of Lords]] (1989–2019).<ref>[https://gloucesternewscentre.co.uk/former-gloucester-mp-dies/ Former Gloucester MP dies]</ref> * [[:en:John_B._O'Reilly_Jr.|John B. O'Reilly Jr.]], 76, American politician, mayor of [[:en:Dearborn,_Michigan|Dearborn, Michigan]] (2007–2022).<ref>[https://www.fox2detroit.com/news/former-longtime-dearborn-mayor-john-jack-oreilly-jr-has-died-says-family Former longtime Dearborn Mayor John 'Jack' O'Reilly Jr. has died, says family]</ref> * [[:en:Nora_Orlandi|Nora Orlandi]], 91, Italian musician and film composer (''[[:en:The_Strange_Vice_of_Mrs._Wardh|The Strange Vice of Mrs. Wardh]]'', ''[[:en:Johnny_Yuma_(film)|Johnny Yuma]]'', ''[[:en:Clint_the_Stranger|Clint the Stranger]]'').<ref>[https://www.spettakolo.it/2025/01/01/addio-a-nora-orlandi-aveva-91-anni/ Addio a Nora Orlandi, aveva 91 anni] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Wayne_Osmond|Wayne Osmond]], 73, American singer ([[:en:The_Osmonds|The Osmonds]]) and songwriter ("[[:en:Crazy_Horses|Crazy Horses]]", "[[:en:Let_Me_In_(The_Osmonds_song)|Let Me In]]"), stroke.<ref>[https://kslnewsradio.com/2168326/wayne-osmond-dies-at-73-years-old/ Wayne Osmond dies at 73]</ref> * [[:en:Vittorio_Pomilio|Vittorio Pomilio]], 91, Italian basketball player ([[:en:Stella_Azzurra_Roma|Stella Azzurra Roma]], [[:en:Italy_men's_national_basketball_team|national team]]).<ref>[https://www.rainews.it/tgr/abruzzo/articoli/2025/01/addio-a-vittorio-pomilio-francavilla-al-mare-chieti-abruzzo-basket-91f4a972-34e3-4854-b708-ea04ae0c6e4c.html Addio a Vittorio Pomilio] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Igor_Poznič|Igor Poznič]], 57, Slovenian footballer ([[:en:NK_Maribor|NK Maribor]], [[:en:NK_Mura|Mura]], [[:en:Slovenia_national_football_team|national team]]).<ref>[https://siol.net/sportal/nogomet/igor-poznic-1967-2025-651878 Slovenski nogomet žaluje, umrl legendarni napadalec Maribora Igor Poznič] {{in lang|sl}}</ref> * [[:en:Ripken_(dog)|Ripken]], 8, American retrieval dog ([[:en:Durham_Bulls|Durham Bulls]]).<ref>[https://www.wral.com/news/local/ripken-bat-dog-death/ Ripken, beloved dog to NC State and Durham Bulls fans, dies on New Year's Day]</ref> * [[:en:Louis_Schittly|Louis Schittly]], 86, French physician and humanitarian ([[:en:Médecins_Sans_Frontières|Médecins Sans Frontières]]).<ref>[https://www.lalsace.fr/culture-loisirs/2025/01/02/louis-schittly-medecin-paysan-sundgauvien-prix-nobel-de-la-paix-1999 Louis Schittly, « médecin-paysan » sundgauvien, cofondateur de médecin sans frontières, est décédé] {{in lang|fr}}</ref> * [[:en:Maria_Grazia_Sestero|Maria Grazia Sestero]], 82, Italian politician, [[:en:Chamber_of_Deputies_(Italy)|deputy]] (1992–1994).<ref>[https://www.lastampa.it/torino/2025/01/01/news/morta_maria_grazia_sestero-14914789/ Addio a Maria Grazia Sestero, l'ex deputata e assessora comunista innamorata della politica e della scuola] {{in lang|it}}</ref> * [[:en:Zdzisław_Skupień|Zdzisław Skupień]], 86, Polish mathematician.<ref>[https://www.afterall.com/obituaries/d-18930839/zdzisaw-skupie/january-2025 Zdzisław Skupień] {{in lang|pl}}</ref> * [[:en:Tom_Wyatt|Tom Wyatt]], 78, Australian horticulturalist.<ref>[https://www.tuckersfunerals.com.au/event/wyatt-thomas-allen/ Wyatt, Thomas Allen]{{භින්න වූ සබැඳි|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == යොමු කිරීම් == {{reflist}} l36pd75ejzatoizg0m6c7pc2xkqsbtu 0 180755 751299 746691 2025-06-26T16:10:47Z 61.245.161.97 /* රංගනය */ 751299 wikitext text/x-wiki ===රංගනය=== * පුබුදු චතුරංග * ආශා එදිරිසිංහ * [[රොෂාන් රණවන]] * රොබින් පනාන්දු * ශියානි අමරසේන * ජනක් පේමලාල් * [[විජේරත්න වරකාගොඩ]] * [[සාරංග දිසාසේකර]] * [[සචිනි අයේන්දා]] * මහින්ද පතිරගේ * [[මිහිර සිරිතිලක]] * [[ඇන්ටන් ජූඩ්]] * සීතා කුමාරි * සෝමසිරි අලකෝලංග * අකිල සඳකැලුම් * මනෝහාරි විමලතුංග t1pq45gl61clcwmnh4k33au3lsj5ro8 751300 751299 2025-06-26T16:11:21Z 61.245.161.97 /* රංගනය */ 751300 wikitext text/x-wiki ===රංගනය=== * පුබුදු චතුරංග * ආශා එදිරිසිංහ * [[රොෂාන් රණවන]] * රොබින් පනාන්දු * ශියානි අමරසේන * ජනක් පේමලාල් * [[විජේරත්න වරකාගොඩ]] * [[සාරංග දිසාසේකර]] * සචිනි අයේන්දා * මහින්ද පතිරගේ * [[මිහිර සිරිතිලක]] * [[ඇන්ටන් ජූඩ්]] * සීතා කුමාරි * සෝමසිරි අලකෝලංග * අකිල සඳකැලුම් * මනෝහාරි විමලතුංග k58w0iiy483qgo35hwhgbph9anc7lmp 751340 751300 2025-06-26T20:16:01Z Ttheek 66430 Adding [[Category:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751340 wikitext text/x-wiki ===රංගනය=== * පුබුදු චතුරංග * ආශා එදිරිසිංහ * [[රොෂාන් රණවන]] * රොබින් පනාන්දු * ශියානි අමරසේන * ජනක් පේමලාල් * [[විජේරත්න වරකාගොඩ]] * [[සාරංග දිසාසේකර]] * සචිනි අයේන්දා * මහින්ද පතිරගේ * [[මිහිර සිරිතිලක]] * [[ඇන්ටන් ජූඩ්]] * සීතා කුමාරි * සෝමසිරි අලකෝලංග * අකිල සඳකැලුම් * මනෝහාරි විමලතුංග [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල-භාෂා චිත්‍රපට]] ldk4rymj4iv7yfvw5s3raqtayfbpsce 0 180990 751613 749911 2025-06-27T10:16:48Z 61.245.171.115 /* ටෙලි නිර්මාණ */ 751613 wikitext text/x-wiki ===ටෙලි නිර්මාණ=== * ''අම්මාවරුනේ'' * ''අහන්කාර නගරේ'' * ''අහස් ගව්ව'' * ''[[කූඹියෝ]]'' * ''[[පබා]]'' * ''පැහැසරා'' * ''රතු අහස'' * ''සඳ පිනි බිඳක'' f80b6babvny7650y0qdia3xspnxrp95 2 181599 751322 751086 2025-06-26T19:50:40Z Ttheek 66430 751322 javascript text/javascript //syntax highlighter //mw.loader.load('//www.mediawiki.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-DotsSyntaxHighlighter.js&action=raw&ctype=text/javascript'); //<nowiki> /* Cat-a-lot - changes category of multiple files */ mw.loader.using(['jquery.ui', 'mediawiki.util'], function(){ mw.loader.load('//commons.wikimedia.org/w/load.php?modules=ext.gadget.Cat-a-lot'); }); ////////// Cat-a-lot user preferences ////////// window.catALotPrefs = {"watchlist":"preferences","minor":true,"editpages":true,"docleanup":false,"subcatcount":10}; ////////////////////////////////////catALotEnd// //</nowiki> 87i8nqb8b0edb6slivloentbzq8dttq 0 181850 751362 748010 2025-06-27T02:02:18Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751362 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = සතිෂ් පෙරේරා | image = | birth_name = තොටගමගේ සතිෂ් පෙරේරා | birth_date = {{Birth date|1969|05|29|df=y}} | birth_place = | death_date = {{death date and age|2012|04|23|1969|05|29|df=y}} | death_place = [[කොළඹ]], ශ්‍රී ලංකාව | education = [[ආනන්ද විද්‍යාලය]] | occupation = {{hlist|ගායක|ගී පද රචක|සංගීතඥ}} | spouse = දිනේෂා පෙරේරා | children = 1 | mother = කුමාරි ශෂී පෙරේරා | father = [[ෂෙල්ටන් පෙරේරා]] | relatives = අනුරාධා පෙරේරා (සහෝදරිය) | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | instrument = Vocals<!--If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first--> | genre = <!--These music genres are all sourced under the section #Musical themes and genres-->{{hlist|[[Pop music|Pop]]|[[Soul music|soul]]|{{nowrap|[[rhythm and blues]]}}|[[Indian classical music]]}} | years_active = 1989–2011 | label = {{hlist|නිල්වලා|රන්සිළු|Evoke|}} | associated_acts = }} }} '''තොටගමගේ සතිෂ් පෙරේරා''' ( 1969 මැයි 29 - 2012 අප්‍රේල් 23) [[ශ්‍රී ලංකාව|ශ්‍රී ලාංකික]] ගායකයෙක්, සංගීඥයෙක් සහ ගීත රචකයෙකි. ඔහු ජනප්‍රිය ගායකයෙකු වූ අභාවප්‍රාප්ත ෂෙල්ටන් පෙරේරාගේ පුත්‍රයා විය. <ref name="sathishdead">{{Cite news|url=http://www.adaderana.lk/news.php?nid=17844|title=Sathish Perera passes away|date=23 April 2012|work=Ada Derana|access-date=22 January 2019}}</ref> == වෘත්තීය ජීවිතය == ඔහු සංගීත පවුලකින් පැවත ආවත්, 1989 දී ඔහුගේ පියා වයස අවුරුදු 49 දී හදිසියේ මිය යන තෙක් පෙරේරා සංගීත ක්ෂේත්‍රයට පිවිසියේ නැත. ඔහු තම පියාගේ උරුමය මත ගායන වෘත්තිය ආරම්භ කළේය. ඔහු 1991 දී තම පියාගේ වඩාත් ජනප්‍රිය ගීත වන ''එගොඩහ යන්නෝ'' සහ ''අවසන් ලියුමයි හි'' නැවත මිශ්‍ර අනුවාදයක් නිකුත් කළේය. ගීත දෙකක් සමඟින්, ඔහු ජනප්‍රියත්වයට පත් වූ අතර එළිමහන් සංගීත සංදර්ශනවල පෙනී සිටියේය. <ref name="sathish">{{Cite news|url=http://magazine.lankahelp.com/2012/04/23/a-tribute-to-sathish-perera/|title=A tribute to Sathish Perera|date=23 April 2012|work=Lanka Help|access-date=22 January 2019|archive-date=22 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190122201021/http://magazine.lankahelp.com/2012/04/23/a-tribute-to-sathish-perera/|url-status=dead}}</ref> පෙරේරා විසින් ''පෙම් හසුන්'' සහ ''එගොඩහ යන්නෝ යන'' සංගීත ඇල්බම දෙකක් නිකුත් කරන ලදී. "අවසන් ලියුමයි", "සුන්දරයි ඔබ", "කඩුළු වලින් පෙම් හසුන", "මිහිරතී වසන්ත කාලේ", "කණ්ඩලමේ වැව බලන්න", "ආදරේට හදුවක් තරම්" සහ "මහ මුහුදු විමනේ" වැනි ඔහුගේ පියාගේ සහ ඔහුගේම නිර්මාණ දෙකම ඔහුගේ ජනප්‍රිය ගීතවලට ඇතුළත් වේ. <ref name="sathish"/> <ref>{{Cite news|url=http://www.sinhalachord.com/2012/04/sathish-perera-passes-away.html|title=Sathish Perera Passes Away|date=23 April 2012|work=sinhalachord|access-date=22 January 2019|archive-date=22 January 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190122195526/http://www.sinhalachord.com/2012/04/sathish-perera-passes-away.html|url-status=dead}}</ref> ඔහුගේ පියා බොහෝ ජනප්‍රිය චිත්‍රපට සඳහා සම්මානලාභී පසුබිම් ගායකයෙකු වුවද, පෙරේරා පසුබිම් ගායනයෙන් සාර්ථක නොවීය. සතිෂ් පෙරේරා, රනිල් මල්ලවආරච්චි සහ ප්‍රියංකර පෙරේරා සමඟ එක්ව ඔවුන්ගේ අභාවප්‍රාප්ත පියවරුන් වන මිල්ටන් පෙරේරා, මිල්ටන් [[මිල්ටන් මල්ලවාරච්චි|මල්ලවආරච්චි]] සහ ෂෙල්ටන් පෙරේරා යන අයට උපහාර දැක්වීම සඳහා ''මිල්ටන්, මිල්ටන් සහ ෂෙල්ටන්'' යන සංගීත සංදර්ශනයක් පැවැත්වීය. <ref name="sathish"/> <ref>{{Cite news|url=https://www.onlanka.com/news/singer-sathis-perera-passes-away.html|title=Singer Satish Perera passes away|date=23 April 2012|work=onlanka|access-date=22 January 2019}}</ref> == ගීත ඇල්බම == === සන්ෆ්ලවර් සමග සතිෂ් පෙරේරා === {{Track listing | headline = සන්ෆ්ලවර් සමග සතිෂ් පෙරේරා ඇල්බමය | total_length = 56:12 | title1 = එගොඩහ යන්නෝ | length1 = 4:31 | title2 = මී පැණි දී රිදි ගන්න | length2 = 3:36 | title3 = මිහිරැති වසන්ත කාලේ | length3 = 3:28 | title4 = අයදින්නේ නෑ | length4 = 3:02 | title5 = කිකිණි වැල් | length5 = 3:30 | title6 = අන් හැමට හොරා | length6 = 2:41 | title7 = නානම් දොරේ | length7 = 2:55 | title8 = සිහිනයෙන් පවා | length8 = 3:07 | title9 = අවසන් ලියුමයි | length9 = 4:12 | title10 = අඹ දඹ නාරන් | length10 = 4:02 | title11 = ණය වීලා | length11 = 3:10 | title12 = මා හඩවන්නට | length12 = 3:31 | title13 = ඔබේ නීල දෑස | length13 = 3:55 | title14 = සිනා දෑසේ | length14 = 4:04 | title15 = නිල් දෑස | length15 = 3:10 | title16 = මහ මුදුනු විමානේ | length16 =3:16 }} === පෙම් හසුන් === {{Track listing | headline = පෙම් හසුන් ඇල්බමය | total_length = 53:03 | lyrics_credits = yes | music_credits = yes | title1 = කණ්ඩලමේ වැව | length1 = 3:38 | lyrics1 = කවි කීර්ති හිමි | music1 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title2 = පෙම් හසුන් | length2 = 4:32 | lyrics2 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | music2 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title3 = ගංගාවේ | length3 = 4:14 | lyrics3 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | music3 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title4 = සුන්දරයි ඔබ | length4 = 3:53 | lyrics4 = අයෝධ්‍ය ප්‍රනාන්දු | music4 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title5 =සුවඳ හාදුවක් | length5 = 3:28 | lyrics5 = චාමින්ද රත්නසූරිය | music5 = [[රෝහණ වීරසිංහ]] | title6 = ගෙවුනු වසන්තෙක | length6 = 3:42 | lyrics6 = සත්‍යජිත් ලක්මාල් | music6 = සුනෙත් කැළුම් | title7 = පිපාසයට | length7 = 3:02 | lyrics7 = අයෝධ්‍ය ප්‍රනාන්දු | music7 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title8 = මලින් බරවී | length8 = 3:38 | lyrics8 = රවීන්ද්‍ර ප්‍රදීනාන්දු | music8 = [[රෝහණ වීරසිංහ]] | title9 = මොර සූරන | length9 = 3:50 | lyrics9 = කවි කීර්ති හිමි | music9 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title10 = සුවඳ රෝස | length10 = 4:09 | lyrics10 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | music10 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title11 = පාට පිරුණු | length11 = 3:52 | lyrics11 = ඒ.එස්. අලගියවන්න | music11 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title12 = ඔය රූ සොබා | length12 = 4:08 | lyrics12 = අයෝධ්‍ය ප්‍රනාන්දු | music12 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු | title13 = කරදරයක් නම් | length13 = 4:11 | lyrics13 = කවි කීර්ති හිමි | music13 = [[රෝහණ වීරසිංහ]] | title14 = ආදරේට හාදුවක් | length14 = 2:39 | lyrics14 = කවි කීර්ති හිමි | music14 = රොෂාන් ප්‍රනාන්දු }} == මූලාශ්‍ර == {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} {{සිංහල සංගීතය}} [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ගායකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:20 වන සියවස තුළ ශ්‍රී ලාංකික ගායකයෝ (පුරුෂ)]] [[ප්‍රවර්ගය:2012 මරණ]] [[ප්‍රවර්ගය:1969 උපත්]] [[ප්‍රවර්ගය:Articles with hCards]] [[ප්‍රවර්ගය:Short description is different from Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කෙටි විස්තරයක් සහිත ලිපි]] m30mgvs1gvrspg9ntcndifid7b41n3b 0 181851 751387 748017 2025-06-27T04:26:52Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751387 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව පුද්ගලයා | name = සෝමසිරි මැදගෙදර <br> Somasiri Medagedara | birth_name = | birth_date = 8 November | birth_place = [[වලපනේ]], [[ශ්‍රී ලංකාව]] | nationality = ශ්‍රි ලාංකික | education = තෙරිපැහැ සිද්ධාර්ථ විද්‍යාලය | alma_mater = | occupation = ගායක, සංගීත අධ්‍යක්ෂක | spouse = නීලා සෙනෙවිරත්න (m. 1989) | children = 3 | mother = රන්කිරි | father = මැදගෙදර විද්‍යාරත්න | awards = | website = | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | instrument = Vocals<!--If you think an instrument should be listed, a discussion to reach consensus is needed first--> | genre = <!--These music genres are all sourced under the section #Musical themes and genres-->{{hlist|[[Pop music|Pop]]|[[Soul music|soul]]|{{nowrap|[[rhythm and blues]]}}|[[Indian classical music]]}} | years_active = 1980–present | label = {{hlist|නිල්වලා|රන්සිළු}} | associated_acts = }} | signature = | footnotes = }} '''සෝමසිරි මැදගෙදර'''( උපත 8 නොවැම්බර් ), යනු ශ්‍රී ලාංකික ගායකයෙකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Singer Somasiri Medagedara |url=http://www.srilankasingers.com/index.php/artists/221-somasiri-medagedara |access-date=28 August 2020 |publisher=SLASA}}</ref> සමූහ ගායකයෙකු ලෙස තරුණ සේවා සභාවෙන් කලා ලොවට ආ මැදගෙදර සඳයි ''තරුයි'', අ''සා ඉමු අපි'', ''ඉස්සර බැදි පෙම'', ''ඔබේ දොතින් පිදූ'', මු''තු මුතු වැස්සේ'' වැනි ජනප්‍රිය ගීත කිහිපයක්ම ගායනා කරමින් සිය දක්ෂතා පෙන්වීමට සමත් වී ඇත. <ref name="soma">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Thirty-five years later: A concert by Somasiri |url=https://www.divaina.com/2016/11/18/cineart02.html |access-date=28 August 2020 |publisher=Divaina}}</ref> == වෘත්තීය ජීවිතය == 1980 දී, ඔහු සැප්තැම්බර් 1 වන දින ජාතික තරුණ සේවා සභාව විසින් ප්‍රථම වරට පිහිටුවන ලද තරුණ ගායනා කණ්ඩායමට සම්බන්ධ විය. <ref name="siri">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Early life of Somasiri Medagedara |url=https://gossip.hirufm.lk/43057/2020/02/somasiri-madagedara.html |access-date=28 August 2020 |publisher=Hiru FM}}</ref> ප්‍රේමදාස මුදුන්කොටුව සහ සිසිර කුමාර මාරසිංහ යන සංගීත ගුරුවරුන් යටතේ මැදගෙදර සංගීතය ඉගෙන ගත්තේය. ඔහුගේ ගායන කණ්ඩායමේ සමකාලීනයන් වන්නේ [[චන්ද්‍රසේන හෙට්ටිආරච්චි]], මාෂල් ජනතා, [[චන්ද්‍රලේඛා පෙරේරා]], ධම්මිකා කරුණාරත්න සහ තේජා දමයන්ති යන අයයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Somasiri brings Sadai Tharu among 35 years of commemoration |url=https://www.divaina.com/2016/11/13/meewitha09.html |access-date=28 August 2020 |publisher=Divaina}}</ref> සංගීතඥයන් [[ෂර්ලි වෛජයන්ත|වන ෂර්ලි වෛජයන්ත]] සහ [[නිහාල් ගම්හේවා]] ගීත රචකයින් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Bellwood days are still young |url=http://www.dinamina.lk/2019/10/18/විශේෂාංග/82556/බෙල්වුඩ්-දවස්-තවමත්-තරුණයි |access-date=28 August 2020 |publisher=Dinamina}}</ref> ඔහු තරුණ සේවා සභාවේ සිටියදී ඔහුගේ පළමු ඒක පුද්ගල ගීතය ''වන සල්සපු පිපිලා'' ගායනා කළේය. ගීතය රචනා කර සංගීතවත් කරන ලද්දේ [[ෂර්ලි වෛජයන්ත]] විසිනි. 1984 දී සංගීත කණ්ඩායමෙන් ඉවත් වූ පසු, ඔහු පළමු සංයුක්ත තැටිය එළිදැක්වීය. මෙම සංයුක්ත තැටිය ''රිදවන්නෙපා මේ තරම්'', ''සඳයි තරුයි නිසන්සලේ'' සහ ''ඔබේ ආදරේ'' වැනි ජනප්‍රිය ගීත කිහිපයකින් සමන්විත විය. <ref name="soma">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Thirty-five years later: A concert by Somasiri |url=https://www.divaina.com/2016/11/18/cineart02.html |access-date=28 August 2020 |publisher=Divaina}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.divaina.com/2016/11/18/cineart02.html "Thirty-five years later: A concert by Somasiri"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200219080447/http://www.divaina.com/2016/11/18/cineart02.html |date=2020-02-19 }}. Divaina<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 August</span> 2020</span>.</cite></ref> 1984 ජුනි 16 වන දින මැදගෙදර සහකාර තරුණ සේවා නිලධාරියෙකු ලෙස තරුණ සේවා සභාවට සම්බන්ධ විය. පසුව 2016 දී ඔහු එහි සංස්කෘතික අංශයේ සහකාර අධ්‍යක්ෂ ලෙස සේවය කළේය. 1986 දී ඔහු මංගල කැසට් පටය "මංගල යහන" එළිදක්වන ලදී. පසුව 1989 දී ඔහු ''අහිංසකාවිය ඔබට නොවේ'' ඇල්බමය සහ 1992 දී ''සිතක් බිඳුණු පසු'' ඇල්බමය එළිදැක්වීය. 2000 මුල් භාගයේදී, ඔහු [[සන්ෆ්ලවර් (ශ්‍රී ලාංකික සංගීත කණ්ඩායම)|සන්ෆ්ලවර්ස්]] සමඟ "සන්ෆ්ලවර්ස් සමඟ සෝමසිරි මැදගෙදර" නමින් ජනප්‍රිය ඇල්බම දෙකක් දියත් කළේය. පසුව 2004 දී ඔහු "සුවඳ හාදුවක්" ඇල්බමය සහ 2011 දී "පහන් වැටක්" ඇල්බමය නිර්මාණය කළේය. <ref name="meda">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Issara Bedi Pema |url=http://www.lankadeepa.lk/latest_news/ඉස්සර-බැඳි-පෙම-හිත්වල-සුවඳයි/1-481693 |access-date=28 August 2020 |publisher=Lankadeepa}}</ref> == මූලාශ්‍ර == {{ආශ්‍රලැයිස්තුව}} [[ප්‍රවර්ගය:Year of birth missing (living people)]] [[ප්‍රවර්ගය:සිංහල ගායකයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:ජීවමාන ජනයා]] [[ප්‍රවර්ගය:20 වන සියවස තුළ ශ්‍රී ලාංකික ගායකයෝ (පුරුෂ)]] [[ප්‍රවර්ගය:ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධයෝ]] [[ප්‍රවර්ගය:Articles with hCards]] [[ප්‍රවර්ගය:Short description is different from Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කෙටි විස්තරයක් සහිත ලිපි]] b8evlgkutzb7us8vto1v1726ar1m578 0 181903 751297 750099 2025-06-26T16:04:19Z 61.245.161.97 /* ටෙලි නිර්මාණ */ 751297 wikitext text/x-wiki {{BLP unreferenced}} '''ශිමාල් වෙඩිසිංහ''' ලාංකික රංගන ශිල්පියෙකි. සිනමාවේ හා රූපවාහිනී ටෙලි නිර්මාණවල කටයුතු කරයි. බොහෝ සිංහල සිනමාපට රැසක දුෂ්ට චරිත නිරූපනය කලේය. රන්ජන් රාමනායකගේ [[ඩොක්ටර් නවරියන් ]] සිනමාපටය එයට නිදසුනකි. ===ටෙලි නිර්මාණ=== * ''ගිම්හානයේ සඳ'' * ''මිරිඟු නදිය'' * ''සිහින විමන්'' hmve7eb08wzysquyvs9mpdjw271equg 751298 751297 2025-06-26T16:05:38Z 61.245.161.97 751298 wikitext text/x-wiki '''ශිමාල් වෙඩිසිංහ''' ලාංකික රංගන ශිල්පියෙකි. සිනමාවේ හා රූපවාහිනී ටෙලි නිර්මාණවල කටයුතු කරයි. බොහෝ සිංහල සිනමාපට රැසක දුෂ්ට චරිත නිරූපනය කලේය. රන්ජන් රාමනායකගේ [[ඩොක්ටර් නවරියන් ]] සිනමාපටය එයට නිදසුනකි. ===ටෙලි නිර්මාණ=== * ''ගිම්හානයේ සඳ'' * ''මිරිඟු නදිය'' * ''සිහින විමන්'' dri1ip6te1541jjsrk6bp7vdnuu54cl 0 182418 751364 750832 2025-06-27T04:08:57Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751364 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Locator map of Saint-Laurent-du-Maroni 2022.png|thumb|සිතියම]] '''සෙන්ට්-ලෝරන්ට්-ඩු-මරෝනි''' ({{IPA|fr|sɛ̃ loʁɑ̃ dy maʁɔni}}, {{Literal translation|Saint-Laurent of the [[Maroni (river)|Maroni]]}} <span class="gloss-text">Saint-Laurent of the Maroni</span> <span class="gloss-quot">'</span> ; {{Langx|gcr|Sen-Laurent-di-Maronni|label=[[French Guianese Creole]]}} ) යනු [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] පිහිටා ඇති [[ප්‍රංශය|ප්‍රංශයේ]] විදේශීය කලාපයක් සහ දෙපාර්තමේන්තුවක් වන [[ප්‍රංශ ගයනාව|ප්‍රංශ ගයනාවේ]] කොමියුනයකි . ශාන්ත-ලෝරන්ට්-ඩු-මරෝනි යනු ප්‍රංශ ගයනාවේ උප-ප්‍රාන්ත තුනෙන් එකක් වන අතර ශාන්ත-ලෝරන්ට්-ඩු-මරෝනි හි ආරොන්ඩිස්මන්ට් හි ආසනයයි. 2021 ජනවාරි සංගණනයට අනුව 50,250 ක ජනගහනයක් සිටින එය ප්‍රංශ ගයනාවේ දෙවන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය වේ. <ref name="population">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=INSEE |author-link=Institut national de la statistique et des études économiques |date=2024-01-20 |title=Séries historiques de population (1876 à 2021) - Communes |url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/fichier/3698339/base-pop-historiques-1876-2021.xlsx |language=fr}}</ref> එය 1880 සිට බන්ධනාගාර කොමියුනයක් වූ අතර, 1946 දී වසා දමා සාමාන්‍ය කොමියුනයක් බවට පත් කරන ලදී. 2025 දී ප්‍රංශය එහි නව අධි ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරයක් විවෘත කිරීමේ සැලැස්මක් නිවේදනය කළේය. == ඉතිහාසය == 1858 දී ඔගස්ටේ බවුඩින් විසින් ආරම්භ කරන ලද <ref name="hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Historique de Saint-Laurent-du-Maroni |url=https://www.97320.com/Historique-de-Saint-Laurent-du-Maroni_a22.html |access-date=7 June 2020 |website=97320.com |language=fr}}</ref> එය කලින් ''කඳවුර ඩි ලා ප්‍රවාහනයට'' පැමිණෙන සිරකරුවන් සඳහා පැමිණීමේ ස්ථානය විය. <ref name="bagne">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=BAGNE DE SAINT-LAURENT-DU-MARONI - CAMP DE LA TRANSPORTATION |url=https://www.petitfute.com/v56396-saint-laurent-du-maroni-97320/c1173-visites-points-d-interet/c937-monuments/32584-bagne-de-saint-laurent-du-maroni-camp-de-la-transportation.html |access-date=7 June 2020 |website=Petit Futé |language=fr}}</ref> නගරය පිහිටා තිබුණේ ඔවුන්ගේ ප්‍රධානියාගේ නමින් නම් කරන ලද කමලකුලි <ref name="petit">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Guide Saint-Laurent-du-Maroni |url=https://www.petitfute.com/v56396-saint-laurent-du-maroni-97320/ |access-date=7 June 2020 |website=Petit Futé |language=fr}}</ref> නම් ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනාවාසයක් අසල ය. <ref name="fier">{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=16 September 2016 |title=Saint-Laurent du Maroni, Histoire d'une commune |url=http://www.fierdetreguyanais.com/folklore/saint-laurent-maroni-histoire-dune-commune/ |access-date=7 June 2020 |website=Fier de Tre Guyanais |language=fr}}</ref> 1880 සැප්තැම්බර් 15 වන දින, නගරය විශේෂ බන්ධනාගාර කොමියුනයක අගනුවර බවට පත් විය; නගරාධිපතිවරයා බන්ධනාගාර පරිපාලනයේ අධ්‍යක්ෂවරයා විය. <ref name="hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Historique de Saint-Laurent-du-Maroni |url=https://www.97320.com/Historique-de-Saint-Laurent-du-Maroni_a22.html |access-date=7 June 2020 |website=97320.com |language=fr}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[https://www.97320.com/Historique-de-Saint-Laurent-du-Maroni_a22.html "Historique de Saint-Laurent-du-Maroni"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210429152409/https://www.97320.com/Historique-de-Saint-Laurent-du-Maroni_a22.html |date=2021-04-29 }}. </cite></ref> හෝටලය ඩි විල් 1907 දී නිම කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=30 October 2013 |title=Villes de l'Ouest Guyanais |url=https://travelocity.canalblog.com/archives/2013/10/30/28371077.html |access-date=25 May 2025 |publisher=Le monde à portée de main}}</ref> 1932 දී ගැස්ටන් මොනර්විල් නියෝජ්‍ය මන්ත්‍රීවරයා ලෙස තේරී පත් වූ විට, ඔහු බන්ධනාගාර සංකීර්ණය වසා දැමීමට උත්සාහ කළේය. 1938 ජුනි 17 වන දින බන්ධනාගාරය අවලංගු කරන ලද නමුත් අවසාන වසා දැමීම 1946 වන තෙක් සිදු නොවීය. <ref name="fier">{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=16 September 2016 |title=Saint-Laurent du Maroni, Histoire d'une commune |url=http://www.fierdetreguyanais.com/folklore/saint-laurent-maroni-histoire-dune-commune/ |access-date=7 June 2020 |website=Fier de Tre Guyanais |language=fr}}</ref> 1949 නොවැම්බර් 9 වන දින Saint-Laurent-du-Maroni නිත්‍ය කොමියුනයක් බවට පත් විය. <ref name="hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Historique de Saint-Laurent-du-Maroni |url=https://www.97320.com/Historique-de-Saint-Laurent-du-Maroni_a22.html |access-date=7 June 2020 |website=97320.com |language=fr}}</ref> 2025 දී ප්‍රංශය එහි නව අධි ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරයක් විවෘත කිරීමේ සැලැස්මක් නිවේදනය කළේය, එහි ඇස්තමේන්තුගත වියදම යුරෝ මිලියන 400 ක් විය හැකිය, සමහර විට 2028 දී, ප්‍රංශයේ ප්‍රධාන භූමියේ අධි ආරක්ෂිත බන්ධනාගාර සම්බන්ධ සිදුවීම් කිහිපයකින් පසුව. <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/articles/c7v7n81emy3o|title=France to open new high security prison in French Guiana|last=Lamche|first=Anna|date=19 May 2025|publisher=BBC News}}</ref> 2025 ජුනි මාසයේදී, ප්‍රංශ රජය සහ ශාන්ත-ලෝරන්ට්-ඩු-මරෝනි නගරය අතර රජය සතු ඉඩම් හෙක්ටයාර 91 ක් පැවරීම සඳහා ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදී. ප්‍රංශ රජය හෙක්ටයාර 250,000 කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ප්‍රංශ ගයනා ප්‍රජාවන්ට පැවරූ අතර, එමඟින් පොදු පහසුකම්, නිවාස සහ නව ව්‍යාපාරික උද්‍යානයක් නිර්මාණය කිරීමට හැකි විය. <ref>{{Cite news|url=https://la1ere.franceinfo.fr/guyane/ouest-guyanais/guyane/250-000-hectares-promis-l-etat-commence-par-saint-laurent-du-maroni-avec-91-hectares-retrocedes-1596225.html|title=250 000 hectares promis : l’État commence par Saint-Laurent-du-Maroni avec 91 hectares rétrocédés|last=|first=|date=16 June 2025|publisher=la1ere.franceinfo.fr}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ප්‍රංශ-භාෂා මූලාශ්‍ර (fr)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 2oqd26opnur64s0u3cfogcf6l8yavhp 0 182445 751413 751280 2025-06-27T05:10:45Z BuddhikaW88 37808 /* පරිපාලන අංශ */ 751413 wikitext text/x-wiki [[File:Casa_de_Nariño_y_Vigilantes.jpg|thumb|කාසා ඩි නරිනෝ යනු කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයාගේ නිල නිවස සහ ප්‍රධාන සේවා ස්ථානයයි.]]1991 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කර ඇති පරිදි, කොලොම්බියා රජය ජනාධිපති සහභාගීත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක රාමුව තුළ සිදු වේ. බලතල බෙදීමේ මූලධර්මයට අනුකූලව, රජය ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව සහ අධිකරණ ශාඛාව.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 113)</ref> විධායක ශාඛාවේ ප්‍රධානියා ලෙස, කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා යන දෙකම ලෙස කටයුතු කරන අතර, පසුව උප ජනාධිපතිවරයා සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලය කටයුතු කරයි. ජනාධිපතිවරයා වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීම සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වේ (2015 දී, කොලොම්බියාවේ කොංග්‍රසය ජනාධිපතිවරුන් සඳහා එක් වාර සීමාව වාර දෙකක සීමාවකට වෙනස් කළ 2004 ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අවලංගු කිරීම අනුමත කළේය).<ref>{{cite web |date=4 June 2015 |title=Colombian lawmakers vote to limit presidents to single term |url=http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153517/http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |archive-date=31 July 2018 |access-date=3 May 2017 |work=The San Diego Union-Tribune}}</ref> පළාත් මට්ටමින් විධායක බලය දෙපාර්තමේන්තු ආණ්ඩුකාරවරුන්, නාගරික නගරාධිපතිවරුන් සහ ප්‍රාදේශීය පරිපාලකයින් වෙත පවරා ඇත, එනම් කොරිජිමියන්ටෝස් හෝ කොමූනස්.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 115)</ref> සියලුම ප්‍රාදේශීය මැතිවරණ පැවැත්වෙන්නේ ජනාධිපති මැතිවරණයෙන් වසරක් සහ මාස පහකට පසුවය.<ref name="Government">{{cite web |title=The Government of Colombia |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140315042920/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |archive-date=15 March 2014 |access-date=14 March 2014 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the executive branch)</ref> [[File:Capitalio National de Colombia, Bogotá.jpg|thumb|කැපිටෝලියෝ නැෂනල්, කොන්ග්‍රසයේ ආසනය]] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව ජාතික වශයෙන් නියෝජනය කරනු ලබන්නේ කොංග්‍රසය විසිනි. එය ආසන 166 කින් යුත් නියෝජිත මණ්ඩලයකින් සහ ආසන 102 කින් යුත් සෙනෙට් සභාවකින් සමන්විත ද්වි-මණ්ඩල ආයතනයකි.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 114)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 4 – Concerning the senate – Article 171)</ref> සෙනෙට් සභාව ජාතික වශයෙන් තේරී පත් වන අතර නියෝජිත මණ්ඩලය මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්කවල තේරී පත් වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 5 – Concerning the chamber of representatives – Article 176)</ref> ජනාධිපතිවරයාට මාස දෙකකට පෙර වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීමට මන්ත්‍රී මණ්ඩල දෙකෙහිම සාමාජිකයින් තේරී පත් වේ. එසේම මහජන ඡන්දයෙන් ද තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VI – Concerning the legislative branch – Chapter 1 – Concerning its structure and functions – Article 132)</ref> [[File:Palacio_de_Justicia_de_Colombia,_Bogotá.jpg|thumb|කොලොම්බියාවේ අධිකරණ මාලිගය, කොලොම්බියා අධිකරණයේ ආසනය සහ සංකේතය]] අධිකරණ ශාඛාව මහාධිකරණ හතරක් විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර,<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the judiciary branch – Chapter 2 – Concerning ordinary jurisdiction – Article 234)</ref> දණ්ඩනීය සහ සිවිල් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, පරිපාලන නීතිය සඳහා විශේෂ වගකීමක් ඇති සහ විධායකයට, කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීම සඳහා වගකිව යුතු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණයට සහ අධිකරණ ශාඛාව විගණනය කිරීම සඳහා වගකිව යුතු අධිකරණ කටයුතු පිළිබඳ උසස් කවුන්සිලයට නීති උපදෙස් ලබා දෙන රාජ්‍ය කවුන්සිලයෙන් සමන්විත වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VIII – Concerning the judiciary branch)</ref> කොලොම්බියාව සිවිල් නීති පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක කරන අතර, එය 1991 සිට විරුද්ධවාදී පද්ධතියක් හරහා ක්‍රියාත්මක වේ.<ref>{{Cite book |last=Landau |first=David |title=Colombian Constitutional Law: Leading Cases |publisher=Oxford University Press |year=2017 |isbn=9780190640378 |pages=217 |quote=The 1991 Constitution moved Colombia away from the inquisitorial criminal system that it has traditionally possessed (and where the judge plays the leading role in the criminal process), and toward an adversarial system more like the American system, where lawyers act for each side as the protagonists.}}</ref> මතභේද ගණනාවක් තිබියදීත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්තිය මගින් හිටපු ජනාධිපති අල්වාරෝ උරිබේ කොලොම්බියානු ජනතාව අතර ජනප්‍රියව සිටීමට සහතික වී ඇති අතර, 2009 දී කරන ලද මත විමසුමකට අනුව, ඔහුගේ අනුමත ශ්‍රේණිගත කිරීම 76% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.<ref>{{cite news|url=http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|title=Si no es Uribe, es Santos|author=Ipsos-Napoleon Franco poll|date=1 June 2009|access-date=15 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316082009/http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|archive-date=16 March 2014|publisher=semana.com|language=es|url-status=live}}</ref> කෙසේ වෙතත්, වාර දෙකක් සේවය කිරීමෙන් පසු, 2010 දී නැවත තේරී පත්වීමට ඔහුට ව්‍යවස්ථානුකූලව තහනම් කරන ලදී.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|title=Colombian Court Blocks President's Bid for a Third Term|date=26 February 2010|newspaper=The New York Times|access-date=24 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151005070520/http://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|archive-date=5 October 2015|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> 2010 ජුනි 20 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී, හිටපු ආරක්ෂක අමාත්‍ය ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් දෙවන වඩාත් ජනප්‍රිය අපේක්ෂකයා වන ඇන්ටනාස් මොකස්ට එරෙහිව 69% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කිසිදු අපේක්ෂකයෙකුට 50% ක ජයග්‍රාහී ඡන්ද සීමාව ඉක්මවා නොලැබුණු බැවින් දෙවන වටයක් අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2010 |url=http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718033546/http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |archive-date=18 July 2011 |access-date=20 June 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2014 ජුනි 15 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී 51% කට ආසන්න ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් සැන්ටොස් නැවත තේරී පත් වූ අතර, 45% ක් දිනා ගත් දක්ෂිණාංශික ප්‍රතිවාදියා වන ඔස්කාර් අයිවන් සුලුගා පරාජය කළේය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2014 |url=https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140705010101/https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |archive-date=5 July 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2018 දී, මැතිවරණයේ දෙවන වටයේදී, අයිවන් ඩුක් 54% ක ඡන්ද ප්‍රතිවාදියා වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝට 42% ක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කොලොම්බියාවේ ජනාධිපති ධුරයේ ඔහුගේ ධුර කාලය 2018 අගෝස්තු 7 වන දින සිට වසර හතරක් පැවතුනි.<ref>{{cite web |title=2ª Vuelta 2018 |url=https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180618010101/https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |archive-date=18 June 2018 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2022 දී, කොලොම්බියාව එහි පළමු වාමාංශික නායකයා<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|title=Latin America's new 'pink tide' gains pace as Colombia shifts left; Brazil up next|last1=Woodford|first1=Isabel|date=23 June 2022|access-date=11 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220628195416/https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|archive-date=28 June 2022|publisher=Reuters|last2=Vargas|first2=Carlos|language=en|last3=Araujo|first3=Gabriel|url-status=live}}</ref> බවට පත් වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝ සහ උප ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ පළමු කළු ජාතිකයා වූ ෆ්‍රැන්සියා මාකේස් තේරී පත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|title=Francia Márquez — a former housekeeper and activist — is Colombia's first Black vice president.|last=Turkewitz|first=Julie|date=19 June 2022|work=The New York Times|access-date=30 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20230604134301/https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|archive-date=4 June 2023|language=en-US|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> === විදේශ කටයුතු === [[File:VII Cumbre de la Alianza del Pacífico, Santiago de Cali.jpg|thumb|පැසිෆික් සන්ධානයේ VII සමුළුව: කොලොම්බියාවේ හිටපු ජනාධිපති ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් වමේ සිට දෙවන ස්ථානයේ සිටී.]]කොලොම්බියාවේ විදේශ කටයුතු රාජ්‍ය නායකයා ලෙස ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර විදේශ කටයුතු අමාත්‍යවරයා විසින් කළමනාකරණය කරනු ලැබේ.<ref name="The foreign affairs">{{cite web |title=The Ministry of Foreign Affairs |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227222556/http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |archive-date=27 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාවේ සියලුම මහාද්වීපවල රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල ඇත.<ref>{{cite web |date=9 November 2015 |title=Colombian Embassies and Consulates abroad |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922113608/https://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |archive-date=22 September 2022 |access-date=19 June 2016 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාව පැසිෆික් සන්ධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයන් හතර දෙනාගෙන් එකකි, එය සාමාජිකයින් අතර භාණ්ඩ, සේවා, ප්‍රාග්ධනය සහ පුද්ගලයින්ගේ නිදහස් සංසරණය ප්‍රවර්ධනය කරන දේශපාලන, ආර්ථික සහ සහයෝගී ඒකාබද්ධ යාන්ත්‍රණයක් මෙන්ම රටවල් කිහිපයක පොදු කොටස් හුවමාරුවක් සහ ඒකාබද්ධ තානාපති කාර්යාල වේ.[23] කොලොම්බියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය සහ ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව යන ආයතනවල සාමාජිකයෙකි.<ref>{{cite web |title=Organismos multilaterales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922064436/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Mecanismos de Concertación e Integración Regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922020840/https://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/regional |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221205134936/https://www.cancilleria.gov.co/international/regional |archive-date=5 December 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos Intergubernamentales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922015849/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>[http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/ A mutually beneficial relationship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210216004726/http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/|date=16 February 2021}}. oecd.org (25 May 2018).</ref> කොලොම්බියාව නේටෝවේ ගෝලීය හවුල්කරුවෙකු වන අතර එක්සත් ජනපදයේ නේටෝ නොවන ප්‍රධාන මිත්‍රයෙකි.<ref>[http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en Relations with Colombia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521075718/http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en|date=21 May 2017}}. nato.int (19 May 2017).</ref> === හමුදාව === [[File:Arc fragata caldas.jpg|thumb|කොලොම්බියානු නාවික හමුදාවේ ARC Caldas නෞකාව]] කොලොම්බියාවේ ආරක්ෂාව කළමනාකරණය කිරීම සඳහා රජයේ විධායක ශාඛාව වගකිව යුතු අතර, සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සේනාධිනායකයා ජනාධිපතිවරයා වේ. ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය හමුදාව සහ කොලොම්බියානු ජාතික පොලිසිය දිනපතා පාලනය කරයි. කොලොම්බියාවේ ක්‍රියාකාරී හමුදා නිලධාරීන් 455,461 ක් සිටී.<ref>{{cite web |title=Military Personnel – Logros de la Política Integral de Seguridad y Defensa para la Prosperidad |url=http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170623061949/http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |archive-date=23 June 2017 |access-date=23 June 2017 |publisher=mindefensa |language=es}}</ref> 2016 දී, රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3.4% ක් හමුදා වියදම් සඳහා ගිය අතර, එය ලෝකයේ 24 වන ස්ථානයේ සිටියේය. කොලොම්බියාවේ සන්නද්ධ හමුදා ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම වන අතර එය බ්‍රසීලයෙන් පසු එහි හමුදාව සඳහා දෙවන විශාලතම වියදම් කරන්නා වේ.<ref>{{cite web |title=Military spending |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref><ref>{{cite web |title=Military expenditure (% of GDP) |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref> 2018 දී, කොලොම්බියාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.<ref>{{Cite web |date=7 July 2017 |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190806220546/https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |archive-date=6 August 2019 |access-date=17 November 2019 |publisher=United Nations Treaty Collection}}</ref> කොලොම්බියානු හමුදාව ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: කොලොම්බියාවේ ජාතික හමුදාව; කොලොම්බියානු අභ්‍යවකාශ බලකාය; සහ කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව. ජාතික පොලිසිය, මුළු රටටම නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනය ලෙස හමුදාවෙන් ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වන, ජෙන්ඩර්මරියක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. මේ සෑම එකක්ම ක්‍රියාත්මක වන්නේ ජාතික බුද්ධි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයෙන් (DNI, ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන්) වෙන් වූ තමන්ගේම බුද්ධි උපකරණයක් සමඟිනි.<ref name="The Colombian military">{{cite web |title=Colombian Constitution of 1991 (Title VII: The Executive Branch – Chapter VII: The Public Force) |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170521193530/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |archive-date=21 May 2017 |access-date=20 May 2017 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref> ජාතික හමුදාව පිහිටුවා ඇත්තේ අංශ, බලසේනා, විශේෂ බලසේනා සහ විශේෂ ඒකක මගිනි,<ref name="The National Army">{{cite web |title=Military units |url=http://www.ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140403223436/http://ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |archive-date=3 April 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව නාවික පාබල හමුදාව, කැරිබියානු නාවික හමුදාව, පැසිෆික් නාවික හමුදාව, දකුණේ නාවික හමුදාව, නැගෙනහිර නාවික හමුදාව, කොලොම්බියානු වෙරළාරක්ෂක බලකාය, නාවික ගුවන් සේවා සහ සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් වයි ප්‍රොවිඩෙන්සියාවේ නිශ්චිත අණදෙන නිලධාරියා<ref name="the National Armada">{{cite web |title=Forces and commands |url=https://www.armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140208012034/http://armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |archive-date=8 February 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=armada.mil.co |language=es}}</ref> සහ ගුවන් ඒකක 15 කින් අභ්‍යවකාශ බලකාය මගිනි.<ref name="The Air Force">{{cite web |title=Air units |url=https://www.fac.mil.co/unidades-aereas |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141217104239/http://www.fac.mil.co/unidades-aereas |archive-date=17 December 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> === පරිපාලන අංශ === කොලොම්බියාව දෙපාර්තමේන්තු 32 කට සහ එක් අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයකට බෙදා ඇති අතර එය දෙපාර්තමේන්තුවක් ලෙස සැලකේ (බොගෝටා කුන්ඩිනමාර්කා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙසද සේවය කරයි). දෙපාර්තමේන්තු මහ නගර සභාවලට බෙදා ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම නාගරික ආසනයක් පවරනු ලබන අතර, මහ නගර සභා ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සහයෝගිතා සහ නාගරික ප්‍රදේශවල කොමුනා ලෙස බෙදා ඇත. සෑම දෙපාර්තමේන්තුවකටම වසර හතරක කාලයක් සඳහා සෘජුවම තේරී පත් වූ ආණ්ඩුකාරවරයෙකු සහ සභාවක් සහිත පළාත් පාලන ආයතනයක් ඇති අතර, සෑම මහ නගර සභාවක්ම නගරාධිපතිවරයෙකු සහ කවුන්සිලයක් විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. එක් එක් සහයෝගිතා හෝ කොමුනා තුළ ජනප්‍රිය ලෙස තේරී පත් වූ ප්‍රාදේශීය පරිපාලන මණ්ඩලයක් ඇත.<ref name="Administrative divisions">{{cite web |title=Codificación de la División Político-Administrativa de Colombia (Divipola) |url=http://www.dane.gov.co/Divipola/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209012507/http://dane.gov.co/Divipola/ |archive-date=9 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref><ref name="Concerning the territorial organization">Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization – Chapter 3 – Concerning the municipal regime – Article 318)</ref><ref>{{cite journal|last=Herrera Llanos|first=W|year=2011|title=Régimen municipal en Colombia (Continuación del tema sobre Organización Territorial)|journal=Revista de Derecho|publisher=Universidad del Norte|page=27}}</ref> අගනුවරට අමතරව, විශේෂ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ මත පදනම්ව, තවත් නගර හතරක් දිස්ත්‍රික්ක (ඇත්ත වශයෙන්ම විශේෂ මහ නගර සභා) ලෙස නම් කර ඇත. මේවා බැරැන්කිලා, කාටජිනා, සැන්ටා මාර්ටා සහ බුවනවෙන්චුරා ය. සමහර දෙපාර්තමේන්තු වලට ප්‍රාදේශීය පරිපාලන උප කොට්ඨාශ ඇත, එහිදී නගරවල ජනගහනය විශාල සාන්ද්‍රණයක් ඇති අතර මහ නගර සභා එකිනෙකට ආසන්නව පිහිටා ඇත (නිදසුනක් ලෙස, ඇන්ටියෝකියා සහ කුන්ඩිනමාර්කා හි). දෙපාර්තමේන්තු අඩු ජනගහනයක් ඇති තැන (නිදසුනක් ලෙස ඇමසෝනාස්, වෝපේස් සහ විචාඩා), "දෙපාර්තමේන්තු කොරෙජිමියන්ටෝස්" වැනි විශේෂ පරිපාලන අංශ භාවිතා කරනු ලැබේ, ඒවා නගර සභාවක සහ කොරෙජිමියන්ටෝවක දෙමුහුන් වර්ගයකි.<ref name="Administrative divisions" /><ref name="Concerning the territorial organization" /> <small>එහි ලිපියට යාමට පහත සිතියමේ දෙපාර්තමේන්තුවක් මත ක්ලික් කරන්න.</small> {{Colombia map clickable}} {| |- valign="top" |<!--First column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 1 || [[File:Flag of Amazonas (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Amazonas]] [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]]|| [[ලේටිසියා, කොලොම්බියාව|ලේටිසියා]] |- | 2 || [[File:Flag of Antioquia Department.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Antioquia]] [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අන්ටියෝකුයියා]]|| [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩිලින්]] |- | 3 || [[File:Flag of Arauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Arauca]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා]]|| [[අරවුකා, කොලොම්බියාව|අරවුකා]] |- | 4 || [[File:Flag of Atlántico.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Atlántico]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]]|| [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බරංකුඉලා]] |- | 5 || [[File:Flag of Bolívar (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Bolívar]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]]|| [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කර්ටජෙනා]] |- | 6 || [[File:Flag of Boyacá Department.svg|22x20px|Flag of the Department of Boyacá]] [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොයකා]]|| [[ටුන්ජා, කොලොම්බියාව|ටුන්ජා]] |- | 7 || [[File:Flag of Caldas.svg|22x20px|Flag of the Department of Caldas]] [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්ඩාස්]]|| [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මනිසලෙස්]] |- | 8 || [[File:Flag of Caquetá.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Caquetá]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කක්වෙටා]]|| [[Florencia, Caquetá|Florencia]] |- | 9 || [[File:Flag of Casanare.svg|22x20px|Flag of the Department of Casanare]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කසනේයාර්]]{{Spaces|2}}||{{Smaller|[[Yopal]]}} |- | 10 || [[File:Flag of Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cauca]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කවුකා]]|| [[Popayán]] |- | 11 || [[File:Flag of Cesar.svg|22x20px|Flag of the Department of Cesar]] [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර්]]|| [[Valledupar]]{{nbsp|6}} |- | 12 || [[File:Flag of Chocó.svg|22x20px|Flag of the Department of Chocó]] [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චෝකෝ]]|| [[Quibdó]] |- | 13 || [[File:Flag of Córdoba.svg|22x20px|Flag of the Department of Córdoba]] [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩොබා]]|| [[Montería]] |- | 14 || [[File:Flag of Cundinamarca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cundinamarca]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනාමර්කා]]|| [[Bogotá]] |- | 15 || [[File:Flag of Guainía.svg|22x20px|Flag of the Department of Guainía]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]]|| [[Inírida, Guainía|Inírida]] |- | 16 || [[File:Flag of Guaviare.svg|22x20px|Flag of the Department of Guaviare]] [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගවියරේ]]|| [[San José del Guaviare]] |- | 17 || [[File:Flag of Huila.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Huila]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා]]|| [[Neiva, Colombia|Neiva]] |} |<!--Second column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 18 || [[File:Flag of La Guajira.svg|border|22x20px|Flag of La Guajira]] [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුආජිරා]]{{nbsp|2}}||{{Smaller|[[Riohacha]]}} |- | 19 || [[File:Flag of Magdalena.svg|22x20px|Flag of the Department of Magdalena]] [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මග්ඩලේනා]]|| [[Santa Marta]] |- | 20 || [[File:Flag of Meta.svg|22x20px|Flag of the Department of Meta]] [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා]]|| [[Villavicencio]] |- | 21 || [[File:Flag of Nariño.svg|22x20px|Flag of the Department of Nariño]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නරිනෝ]]|| [[Pasto, Colombia|Pasto]] |- | 22 || [[File:Flag of Norte de Santander.svg|22x20px|Flag of the Department of Norte de Santander]] [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන්]]|| [[Cúcuta]] |- | 23 || [[File:Flag of Putumayo.svg|22x20px|Flag of the Department of Putumayo]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]]|| [[Mocoa]] |- | 24 || [[File:Flag of Quindío.svg|22x20px|Flag of the Department of Quindío]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුයින්ඩියෝ]]|| [[Armenia, Colombia|Armenia]] |- | 25 || [[File:Flag of Risaralda.svg|22x20px|Flag of the Department of Risaralda]] [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]]|| [[Pereira, Colombia|Pereira]] |- | 26 || [[File:Flag of San Andrés y Providencia.svg|22x20px|Flag of the Department of San Andres, Providencia and Santa Catalina]] [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]]|| [[San Andrés, San Andrés y Providencia|San Andrés]] |- | 27 || [[File:Flag of Santander (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Santander]] [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සන්ටන්ඩෙර්]]|| [[Bucaramanga]] |- | 28 || [[File:Flag of Sucre (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Sucre]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]]|| [[Sincelejo]] |- | 29 || [[File:Flag of Tolima.svg|22x20px|Flag of the Department of Tolima]] [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටෝලිමා]]|| [[Ibagué]] |- | 30 || [[File:Flag of Valle del Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Valle del Cauca]] [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලි ඩෙල් කාවුකා]]|| [[Santiago de Cali|Cali]] |- | 31 || [[File:Flag of Vaupés.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෞපේස්]]|| [[Mitú]] |- | 32 || [[File:Flag of Vichada.svg|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වික්හඩා]]|| [[Puerto Carreño]] |- | 33 || [[File:Flag of Bogotá.svg|22x20px|Flag of Bogotá]] [[බොගෝටා]]|| [[බොගෝටා]] |} |} == යොමු කිරීම් == <references /> [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] 63rkv6t0phs2xbviu32gwjta64g2u9k 751523 751413 2025-06-27T07:07:40Z BuddhikaW88 37808 /* පරිපාලන අංශ */ 751523 wikitext text/x-wiki [[File:Casa_de_Nariño_y_Vigilantes.jpg|thumb|කාසා ඩි නරිනෝ යනු කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයාගේ නිල නිවස සහ ප්‍රධාන සේවා ස්ථානයයි.]]1991 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කර ඇති පරිදි, කොලොම්බියා රජය ජනාධිපති සහභාගීත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක රාමුව තුළ සිදු වේ. බලතල බෙදීමේ මූලධර්මයට අනුකූලව, රජය ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව සහ අධිකරණ ශාඛාව.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 113)</ref> විධායක ශාඛාවේ ප්‍රධානියා ලෙස, කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා යන දෙකම ලෙස කටයුතු කරන අතර, පසුව උප ජනාධිපතිවරයා සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලය කටයුතු කරයි. ජනාධිපතිවරයා වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීම සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වේ (2015 දී, කොලොම්බියාවේ කොංග්‍රසය ජනාධිපතිවරුන් සඳහා එක් වාර සීමාව වාර දෙකක සීමාවකට වෙනස් කළ 2004 ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අවලංගු කිරීම අනුමත කළේය).<ref>{{cite web |date=4 June 2015 |title=Colombian lawmakers vote to limit presidents to single term |url=http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153517/http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |archive-date=31 July 2018 |access-date=3 May 2017 |work=The San Diego Union-Tribune}}</ref> පළාත් මට්ටමින් විධායක බලය දෙපාර්තමේන්තු ආණ්ඩුකාරවරුන්, නාගරික නගරාධිපතිවරුන් සහ ප්‍රාදේශීය පරිපාලකයින් වෙත පවරා ඇත, එනම් කොරිජිමියන්ටෝස් හෝ කොමූනස්.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 115)</ref> සියලුම ප්‍රාදේශීය මැතිවරණ පැවැත්වෙන්නේ ජනාධිපති මැතිවරණයෙන් වසරක් සහ මාස පහකට පසුවය.<ref name="Government">{{cite web |title=The Government of Colombia |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140315042920/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |archive-date=15 March 2014 |access-date=14 March 2014 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the executive branch)</ref> [[File:Capitalio National de Colombia, Bogotá.jpg|thumb|කැපිටෝලියෝ නැෂනල්, කොන්ග්‍රසයේ ආසනය]] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව ජාතික වශයෙන් නියෝජනය කරනු ලබන්නේ කොංග්‍රසය විසිනි. එය ආසන 166 කින් යුත් නියෝජිත මණ්ඩලයකින් සහ ආසන 102 කින් යුත් සෙනෙට් සභාවකින් සමන්විත ද්වි-මණ්ඩල ආයතනයකි.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 114)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 4 – Concerning the senate – Article 171)</ref> සෙනෙට් සභාව ජාතික වශයෙන් තේරී පත් වන අතර නියෝජිත මණ්ඩලය මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්කවල තේරී පත් වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 5 – Concerning the chamber of representatives – Article 176)</ref> ජනාධිපතිවරයාට මාස දෙකකට පෙර වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීමට මන්ත්‍රී මණ්ඩල දෙකෙහිම සාමාජිකයින් තේරී පත් වේ. එසේම මහජන ඡන්දයෙන් ද තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VI – Concerning the legislative branch – Chapter 1 – Concerning its structure and functions – Article 132)</ref> [[File:Palacio_de_Justicia_de_Colombia,_Bogotá.jpg|thumb|කොලොම්බියාවේ අධිකරණ මාලිගය, කොලොම්බියා අධිකරණයේ ආසනය සහ සංකේතය]] අධිකරණ ශාඛාව මහාධිකරණ හතරක් විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර,<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the judiciary branch – Chapter 2 – Concerning ordinary jurisdiction – Article 234)</ref> දණ්ඩනීය සහ සිවිල් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, පරිපාලන නීතිය සඳහා විශේෂ වගකීමක් ඇති සහ විධායකයට, කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීම සඳහා වගකිව යුතු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණයට සහ අධිකරණ ශාඛාව විගණනය කිරීම සඳහා වගකිව යුතු අධිකරණ කටයුතු පිළිබඳ උසස් කවුන්සිලයට නීති උපදෙස් ලබා දෙන රාජ්‍ය කවුන්සිලයෙන් සමන්විත වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VIII – Concerning the judiciary branch)</ref> කොලොම්බියාව සිවිල් නීති පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක කරන අතර, එය 1991 සිට විරුද්ධවාදී පද්ධතියක් හරහා ක්‍රියාත්මක වේ.<ref>{{Cite book |last=Landau |first=David |title=Colombian Constitutional Law: Leading Cases |publisher=Oxford University Press |year=2017 |isbn=9780190640378 |pages=217 |quote=The 1991 Constitution moved Colombia away from the inquisitorial criminal system that it has traditionally possessed (and where the judge plays the leading role in the criminal process), and toward an adversarial system more like the American system, where lawyers act for each side as the protagonists.}}</ref> මතභේද ගණනාවක් තිබියදීත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්තිය මගින් හිටපු ජනාධිපති අල්වාරෝ උරිබේ කොලොම්බියානු ජනතාව අතර ජනප්‍රියව සිටීමට සහතික වී ඇති අතර, 2009 දී කරන ලද මත විමසුමකට අනුව, ඔහුගේ අනුමත ශ්‍රේණිගත කිරීම 76% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.<ref>{{cite news|url=http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|title=Si no es Uribe, es Santos|author=Ipsos-Napoleon Franco poll|date=1 June 2009|access-date=15 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316082009/http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|archive-date=16 March 2014|publisher=semana.com|language=es|url-status=live}}</ref> කෙසේ වෙතත්, වාර දෙකක් සේවය කිරීමෙන් පසු, 2010 දී නැවත තේරී පත්වීමට ඔහුට ව්‍යවස්ථානුකූලව තහනම් කරන ලදී.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|title=Colombian Court Blocks President's Bid for a Third Term|date=26 February 2010|newspaper=The New York Times|access-date=24 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151005070520/http://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|archive-date=5 October 2015|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> 2010 ජුනි 20 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී, හිටපු ආරක්ෂක අමාත්‍ය ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් දෙවන වඩාත් ජනප්‍රිය අපේක්ෂකයා වන ඇන්ටනාස් මොකස්ට එරෙහිව 69% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කිසිදු අපේක්ෂකයෙකුට 50% ක ජයග්‍රාහී ඡන්ද සීමාව ඉක්මවා නොලැබුණු බැවින් දෙවන වටයක් අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2010 |url=http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718033546/http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |archive-date=18 July 2011 |access-date=20 June 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2014 ජුනි 15 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී 51% කට ආසන්න ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් සැන්ටොස් නැවත තේරී පත් වූ අතර, 45% ක් දිනා ගත් දක්ෂිණාංශික ප්‍රතිවාදියා වන ඔස්කාර් අයිවන් සුලුගා පරාජය කළේය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2014 |url=https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140705010101/https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |archive-date=5 July 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2018 දී, මැතිවරණයේ දෙවන වටයේදී, අයිවන් ඩුක් 54% ක ඡන්ද ප්‍රතිවාදියා වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝට 42% ක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කොලොම්බියාවේ ජනාධිපති ධුරයේ ඔහුගේ ධුර කාලය 2018 අගෝස්තු 7 වන දින සිට වසර හතරක් පැවතුනි.<ref>{{cite web |title=2ª Vuelta 2018 |url=https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180618010101/https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |archive-date=18 June 2018 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2022 දී, කොලොම්බියාව එහි පළමු වාමාංශික නායකයා<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|title=Latin America's new 'pink tide' gains pace as Colombia shifts left; Brazil up next|last1=Woodford|first1=Isabel|date=23 June 2022|access-date=11 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220628195416/https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|archive-date=28 June 2022|publisher=Reuters|last2=Vargas|first2=Carlos|language=en|last3=Araujo|first3=Gabriel|url-status=live}}</ref> බවට පත් වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝ සහ උප ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ පළමු කළු ජාතිකයා වූ ෆ්‍රැන්සියා මාකේස් තේරී පත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|title=Francia Márquez — a former housekeeper and activist — is Colombia's first Black vice president.|last=Turkewitz|first=Julie|date=19 June 2022|work=The New York Times|access-date=30 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20230604134301/https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|archive-date=4 June 2023|language=en-US|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> === විදේශ කටයුතු === [[File:VII Cumbre de la Alianza del Pacífico, Santiago de Cali.jpg|thumb|පැසිෆික් සන්ධානයේ VII සමුළුව: කොලොම්බියාවේ හිටපු ජනාධිපති ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් වමේ සිට දෙවන ස්ථානයේ සිටී.]]කොලොම්බියාවේ විදේශ කටයුතු රාජ්‍ය නායකයා ලෙස ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර විදේශ කටයුතු අමාත්‍යවරයා විසින් කළමනාකරණය කරනු ලැබේ.<ref name="The foreign affairs">{{cite web |title=The Ministry of Foreign Affairs |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227222556/http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |archive-date=27 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාවේ සියලුම මහාද්වීපවල රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල ඇත.<ref>{{cite web |date=9 November 2015 |title=Colombian Embassies and Consulates abroad |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922113608/https://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |archive-date=22 September 2022 |access-date=19 June 2016 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාව පැසිෆික් සන්ධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයන් හතර දෙනාගෙන් එකකි, එය සාමාජිකයින් අතර භාණ්ඩ, සේවා, ප්‍රාග්ධනය සහ පුද්ගලයින්ගේ නිදහස් සංසරණය ප්‍රවර්ධනය කරන දේශපාලන, ආර්ථික සහ සහයෝගී ඒකාබද්ධ යාන්ත්‍රණයක් මෙන්ම රටවල් කිහිපයක පොදු කොටස් හුවමාරුවක් සහ ඒකාබද්ධ තානාපති කාර්යාල වේ.[23] කොලොම්බියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය සහ ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව යන ආයතනවල සාමාජිකයෙකි.<ref>{{cite web |title=Organismos multilaterales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922064436/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Mecanismos de Concertación e Integración Regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922020840/https://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/regional |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221205134936/https://www.cancilleria.gov.co/international/regional |archive-date=5 December 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos Intergubernamentales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922015849/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>[http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/ A mutually beneficial relationship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210216004726/http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/|date=16 February 2021}}. oecd.org (25 May 2018).</ref> කොලොම්බියාව නේටෝවේ ගෝලීය හවුල්කරුවෙකු වන අතර එක්සත් ජනපදයේ නේටෝ නොවන ප්‍රධාන මිත්‍රයෙකි.<ref>[http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en Relations with Colombia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521075718/http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en|date=21 May 2017}}. nato.int (19 May 2017).</ref> === හමුදාව === [[File:Arc fragata caldas.jpg|thumb|කොලොම්බියානු නාවික හමුදාවේ ARC Caldas නෞකාව]] කොලොම්බියාවේ ආරක්ෂාව කළමනාකරණය කිරීම සඳහා රජයේ විධායක ශාඛාව වගකිව යුතු අතර, සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සේනාධිනායකයා ජනාධිපතිවරයා වේ. ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය හමුදාව සහ කොලොම්බියානු ජාතික පොලිසිය දිනපතා පාලනය කරයි. කොලොම්බියාවේ ක්‍රියාකාරී හමුදා නිලධාරීන් 455,461 ක් සිටී.<ref>{{cite web |title=Military Personnel – Logros de la Política Integral de Seguridad y Defensa para la Prosperidad |url=http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170623061949/http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |archive-date=23 June 2017 |access-date=23 June 2017 |publisher=mindefensa |language=es}}</ref> 2016 දී, රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3.4% ක් හමුදා වියදම් සඳහා ගිය අතර, එය ලෝකයේ 24 වන ස්ථානයේ සිටියේය. කොලොම්බියාවේ සන්නද්ධ හමුදා ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම වන අතර එය බ්‍රසීලයෙන් පසු එහි හමුදාව සඳහා දෙවන විශාලතම වියදම් කරන්නා වේ.<ref>{{cite web |title=Military spending |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref><ref>{{cite web |title=Military expenditure (% of GDP) |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref> 2018 දී, කොලොම්බියාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.<ref>{{Cite web |date=7 July 2017 |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190806220546/https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |archive-date=6 August 2019 |access-date=17 November 2019 |publisher=United Nations Treaty Collection}}</ref> කොලොම්බියානු හමුදාව ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: කොලොම්බියාවේ ජාතික හමුදාව; කොලොම්බියානු අභ්‍යවකාශ බලකාය; සහ කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව. ජාතික පොලිසිය, මුළු රටටම නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනය ලෙස හමුදාවෙන් ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වන, ජෙන්ඩර්මරියක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. මේ සෑම එකක්ම ක්‍රියාත්මක වන්නේ ජාතික බුද්ධි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයෙන් (DNI, ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන්) වෙන් වූ තමන්ගේම බුද්ධි උපකරණයක් සමඟිනි.<ref name="The Colombian military">{{cite web |title=Colombian Constitution of 1991 (Title VII: The Executive Branch – Chapter VII: The Public Force) |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170521193530/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |archive-date=21 May 2017 |access-date=20 May 2017 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref> ජාතික හමුදාව පිහිටුවා ඇත්තේ අංශ, බලසේනා, විශේෂ බලසේනා සහ විශේෂ ඒකක මගිනි,<ref name="The National Army">{{cite web |title=Military units |url=http://www.ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140403223436/http://ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |archive-date=3 April 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව නාවික පාබල හමුදාව, කැරිබියානු නාවික හමුදාව, පැසිෆික් නාවික හමුදාව, දකුණේ නාවික හමුදාව, නැගෙනහිර නාවික හමුදාව, කොලොම්බියානු වෙරළාරක්ෂක බලකාය, නාවික ගුවන් සේවා සහ සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් වයි ප්‍රොවිඩෙන්සියාවේ නිශ්චිත අණදෙන නිලධාරියා<ref name="the National Armada">{{cite web |title=Forces and commands |url=https://www.armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140208012034/http://armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |archive-date=8 February 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=armada.mil.co |language=es}}</ref> සහ ගුවන් ඒකක 15 කින් අභ්‍යවකාශ බලකාය මගිනි.<ref name="The Air Force">{{cite web |title=Air units |url=https://www.fac.mil.co/unidades-aereas |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141217104239/http://www.fac.mil.co/unidades-aereas |archive-date=17 December 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> === පරිපාලන අංශ === කොලොම්බියාව දෙපාර්තමේන්තු 32 කට සහ එක් අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයකට බෙදා ඇති අතර එය දෙපාර්තමේන්තුවක් ලෙස සැලකේ (බොගෝටා කුන්ඩිනමාර්කා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙසද සේවය කරයි). දෙපාර්තමේන්තු මහ නගර සභාවලට බෙදා ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම නාගරික ආසනයක් පවරනු ලබන අතර, මහ නගර සභා ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සහයෝගිතා සහ නාගරික ප්‍රදේශවල කොමුනා ලෙස බෙදා ඇත. සෑම දෙපාර්තමේන්තුවකටම වසර හතරක කාලයක් සඳහා සෘජුවම තේරී පත් වූ ආණ්ඩුකාරවරයෙකු සහ සභාවක් සහිත පළාත් පාලන ආයතනයක් ඇති අතර, සෑම මහ නගර සභාවක්ම නගරාධිපතිවරයෙකු සහ කවුන්සිලයක් විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. එක් එක් සහයෝගිතා හෝ කොමුනා තුළ ජනප්‍රිය ලෙස තේරී පත් වූ ප්‍රාදේශීය පරිපාලන මණ්ඩලයක් ඇත.<ref name="Administrative divisions">{{cite web |title=Codificación de la División Político-Administrativa de Colombia (Divipola) |url=http://www.dane.gov.co/Divipola/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209012507/http://dane.gov.co/Divipola/ |archive-date=9 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref><ref name="Concerning the territorial organization">Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization – Chapter 3 – Concerning the municipal regime – Article 318)</ref><ref>{{cite journal|last=Herrera Llanos|first=W|year=2011|title=Régimen municipal en Colombia (Continuación del tema sobre Organización Territorial)|journal=Revista de Derecho|publisher=Universidad del Norte|page=27}}</ref> අගනුවරට අමතරව, විශේෂ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ මත පදනම්ව, තවත් නගර හතරක් දිස්ත්‍රික්ක (ඇත්ත වශයෙන්ම විශේෂ මහ නගර සභා) ලෙස නම් කර ඇත. මේවා බැරැන්කිලා, කාටජිනා, සැන්ටා මාර්ටා සහ බුවනවෙන්චුරා ය. සමහර දෙපාර්තමේන්තු වලට ප්‍රාදේශීය පරිපාලන උප කොට්ඨාශ ඇත, එහිදී නගරවල ජනගහනය විශාල සාන්ද්‍රණයක් ඇති අතර මහ නගර සභා එකිනෙකට ආසන්නව පිහිටා ඇත (නිදසුනක් ලෙස, ඇන්ටියෝකියා සහ කුන්ඩිනමාර්කා හි). දෙපාර්තමේන්තු අඩු ජනගහනයක් ඇති තැන (නිදසුනක් ලෙස ඇමසෝනාස්, වෝපේස් සහ විචාඩා), "දෙපාර්තමේන්තු කොරෙජිමියන්ටෝස්" වැනි විශේෂ පරිපාලන අංශ භාවිතා කරනු ලැබේ, ඒවා නගර සභාවක සහ කොරෙජිමියන්ටෝවක දෙමුහුන් වර්ගයකි.<ref name="Administrative divisions" /><ref name="Concerning the territorial organization" /> <small>එහි ලිපියට යාමට පහත සිතියමේ දෙපාර්තමේන්තුවක් මත ක්ලික් කරන්න.</small> {{Colombia map clickable}} {| |- valign="top" |<!--First column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 1 || [[File:Flag of Amazonas (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Amazonas]] [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]]|| [[ලේටිසියා, කොලොම්බියාව|ලේටිසියා]] |- | 2 || [[File:Flag of Antioquia Department.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Antioquia]] [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අන්ටියෝකුයියා]]|| [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩිලින්]] |- | 3 || [[File:Flag of Arauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Arauca]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා]]|| [[අරවුකා, කොලොම්බියාව|අරවුකා]] |- | 4 || [[File:Flag of Atlántico.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Atlántico]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]]|| [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බරංකුඉලා]] |- | 5 || [[File:Flag of Bolívar (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Bolívar]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]]|| [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කර්ටජෙනා]] |- | 6 || [[File:Flag of Boyacá Department.svg|22x20px|Flag of the Department of Boyacá]] [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොයකා]]|| [[ටුන්ජා, කොලොම්බියාව|ටුන්ජා]] |- | 7 || [[File:Flag of Caldas.svg|22x20px|Flag of the Department of Caldas]] [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්ඩාස්]]|| [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මනිසලෙස්]] |- | 8 || [[File:Flag of Caquetá.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Caquetá]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කක්වෙටා]]|| [[ෆ්ලොරෙන්සියා, කොලොම්බියාව|ෆ්ලොරෙන්සියා]] |- | 9 || [[File:Flag of Casanare.svg|22x20px|Flag of the Department of Casanare]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කසනේයාර්]]||[[යෝපාල්, කොලොම්බියාව|යෝපාල්]] |- | 10 || [[File:Flag of Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cauca]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කවුකා]]|| [[පොපයාන්, කොලොම්බියාව|පොපයාන්]] |- | 11 || [[File:Flag of Cesar.svg|22x20px|Flag of the Department of Cesar]] [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර්]]|| [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|වලේදුපාර්]]{{nbsp|6}} |- | 12 || [[File:Flag of Chocó.svg|22x20px|Flag of the Department of Chocó]] [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චෝකෝ]]|| [[කුඉබ්දෝ, කොලොම්බියාව|කුඉබ්දෝ]] |- | 13 || [[File:Flag of Córdoba.svg|22x20px|Flag of the Department of Córdoba]] [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩොබා]]|| [[මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව|මොන්ටෙරියා]] |- | 14 || [[File:Flag of Cundinamarca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cundinamarca]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනාමර්කා]]|| [[බොගෝටා]] |- | 15 || [[File:Flag of Guainía.svg|22x20px|Flag of the Department of Guainía]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]]|| [[ඉනීරිදා, කොලොම්බියාව|ඉනීරිදා]] |- | 16 || [[File:Flag of Guaviare.svg|22x20px|Flag of the Department of Guaviare]] [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගවියරේ]]|| [[සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ, කොලොම්බියාව|සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ]] |- | 17 || [[File:Flag of Huila.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Huila]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා]]|| [[නෙයිවා, කොලොම්බියාව|නෙයිවා]] |} |<!--Second column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 18 || [[File:Flag of La Guajira.svg|border|22x20px|Flag of La Guajira]] [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුආජිරා]]{{nbsp|2}}||[[රයෝහචා, කොලොම්බියාව|රයෝහචා]] |- | 19 || [[File:Flag of Magdalena.svg|22x20px|Flag of the Department of Magdalena]] [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මග්ඩලේනා]]|| [[සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව|සැන්ටා මර්ටා]] |- | 20 || [[File:Flag of Meta.svg|22x20px|Flag of the Department of Meta]] [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා]]|| [[විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව|විලවිසෙන්සියෝ]] |- | 21 || [[File:Flag of Nariño.svg|22x20px|Flag of the Department of Nariño]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නරිනෝ]]|| [[පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව|පැස්ටෝ]] |- | 22 || [[File:Flag of Norte de Santander.svg|22x20px|Flag of the Department of Norte de Santander]] [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන්]]|| [[කුකූටා, කොලොම්බියාව|කුකූටා]] |- | 23 || [[File:Flag of Putumayo.svg|22x20px|Flag of the Department of Putumayo]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]]|| [[Mocoa]] |- | 24 || [[File:Flag of Quindío.svg|22x20px|Flag of the Department of Quindío]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුයින්ඩියෝ]]|| [[Armenia, Colombia|Armenia]] |- | 25 || [[File:Flag of Risaralda.svg|22x20px|Flag of the Department of Risaralda]] [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]]|| [[Pereira, Colombia|Pereira]] |- | 26 || [[File:Flag of San Andrés y Providencia.svg|22x20px|Flag of the Department of San Andres, Providencia and Santa Catalina]] [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]]|| [[San Andrés, San Andrés y Providencia|San Andrés]] |- | 27 || [[File:Flag of Santander (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Santander]] [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සන්ටන්ඩෙර්]]|| [[Bucaramanga]] |- | 28 || [[File:Flag of Sucre (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Sucre]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]]|| [[Sincelejo]] |- | 29 || [[File:Flag of Tolima.svg|22x20px|Flag of the Department of Tolima]] [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටෝලිමා]]|| [[Ibagué]] |- | 30 || [[File:Flag of Valle del Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Valle del Cauca]] [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලි ඩෙල් කාවුකා]]|| [[Santiago de Cali|Cali]] |- | 31 || [[File:Flag of Vaupés.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෞපේස්]]|| [[Mitú]] |- | 32 || [[File:Flag of Vichada.svg|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වික්හඩා]]|| [[Puerto Carreño]] |- | 33 || [[File:Flag of Bogotá.svg|22x20px|Flag of Bogotá]] [[බොගෝටා]]|| [[බොගෝටා]] |} |} == යොමු කිරීම් == <references /> [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] 9p347kn36ooou72wi51mof7j7qqmfny 751565 751523 2025-06-27T07:43:48Z BuddhikaW88 37808 /* පරිපාලන අංශ */ 751565 wikitext text/x-wiki [[File:Casa_de_Nariño_y_Vigilantes.jpg|thumb|කාසා ඩි නරිනෝ යනු කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයාගේ නිල නිවස සහ ප්‍රධාන සේවා ස්ථානයයි.]]1991 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කර ඇති පරිදි, කොලොම්බියා රජය ජනාධිපති සහභාගීත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක රාමුව තුළ සිදු වේ. බලතල බෙදීමේ මූලධර්මයට අනුකූලව, රජය ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව සහ අධිකරණ ශාඛාව.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 113)</ref> විධායක ශාඛාවේ ප්‍රධානියා ලෙස, කොලොම්බියා ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා යන දෙකම ලෙස කටයුතු කරන අතර, පසුව උප ජනාධිපතිවරයා සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලය කටයුතු කරයි. ජනාධිපතිවරයා වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීම සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වේ (2015 දී, කොලොම්බියාවේ කොංග්‍රසය ජනාධිපතිවරුන් සඳහා එක් වාර සීමාව වාර දෙකක සීමාවකට වෙනස් කළ 2004 ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අවලංගු කිරීම අනුමත කළේය).<ref>{{cite web |date=4 June 2015 |title=Colombian lawmakers vote to limit presidents to single term |url=http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153517/http://www.sandiegouniontribune.com/hoy-san-diego/sdhoy-colombian-lawmakers-vote-to-limit-presidents-to-2015jun04-story.html |archive-date=31 July 2018 |access-date=3 May 2017 |work=The San Diego Union-Tribune}}</ref> පළාත් මට්ටමින් විධායක බලය දෙපාර්තමේන්තු ආණ්ඩුකාරවරුන්, නාගරික නගරාධිපතිවරුන් සහ ප්‍රාදේශීය පරිපාලකයින් වෙත පවරා ඇත, එනම් කොරිජිමියන්ටෝස් හෝ කොමූනස්.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 115)</ref> සියලුම ප්‍රාදේශීය මැතිවරණ පැවැත්වෙන්නේ ජනාධිපති මැතිවරණයෙන් වසරක් සහ මාස පහකට පසුවය.<ref name="Government">{{cite web |title=The Government of Colombia |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140315042920/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/ayudadetareas/gobierno/gob3a.htm |archive-date=15 March 2014 |access-date=14 March 2014 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the executive branch)</ref> [[File:Capitalio National de Colombia, Bogotá.jpg|thumb|කැපිටෝලියෝ නැෂනල්, කොන්ග්‍රසයේ ආසනය]] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව ජාතික වශයෙන් නියෝජනය කරනු ලබන්නේ කොංග්‍රසය විසිනි. එය ආසන 166 කින් යුත් නියෝජිත මණ්ඩලයකින් සහ ආසන 102 කින් යුත් සෙනෙට් සභාවකින් සමන්විත ද්වි-මණ්ඩල ආයතනයකි.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title V – Concerning the organization of the state – Chapter 1 – Concerning the structure of the state – Article 114)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 4 – Concerning the senate – Article 171)</ref> සෙනෙට් සභාව ජාතික වශයෙන් තේරී පත් වන අතර නියෝජිත මණ්ඩලය මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්කවල තේරී පත් වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Chapter 5 – Concerning the chamber of representatives – Article 176)</ref> ජනාධිපතිවරයාට මාස දෙකකට පෙර වසර හතරක කාලයක් සේවය කිරීමට මන්ත්‍රී මණ්ඩල දෙකෙහිම සාමාජිකයින් තේරී පත් වේ. එසේම මහජන ඡන්දයෙන් ද තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VI – Concerning the legislative branch – Chapter 1 – Concerning its structure and functions – Article 132)</ref> [[File:Palacio_de_Justicia_de_Colombia,_Bogotá.jpg|thumb|කොලොම්බියාවේ අධිකරණ මාලිගය, කොලොම්බියා අධිකරණයේ ආසනය සහ සංකේතය]] අධිකරණ ශාඛාව මහාධිකරණ හතරක් විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර,<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VII – Concerning the judiciary branch – Chapter 2 – Concerning ordinary jurisdiction – Article 234)</ref> දණ්ඩනීය සහ සිවිල් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කරන ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, පරිපාලන නීතිය සඳහා විශේෂ වගකීමක් ඇති සහ විධායකයට, කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීම සඳහා වගකිව යුතු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණයට සහ අධිකරණ ශාඛාව විගණනය කිරීම සඳහා වගකිව යුතු අධිකරණ කටයුතු පිළිබඳ උසස් කවුන්සිලයට නීති උපදෙස් ලබා දෙන රාජ්‍ය කවුන්සිලයෙන් සමන්විත වේ.<ref>Colombian Constitution of 1991 (Title VIII – Concerning the judiciary branch)</ref> කොලොම්බියාව සිවිල් නීති පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක කරන අතර, එය 1991 සිට විරුද්ධවාදී පද්ධතියක් හරහා ක්‍රියාත්මක වේ.<ref>{{Cite book |last=Landau |first=David |title=Colombian Constitutional Law: Leading Cases |publisher=Oxford University Press |year=2017 |isbn=9780190640378 |pages=217 |quote=The 1991 Constitution moved Colombia away from the inquisitorial criminal system that it has traditionally possessed (and where the judge plays the leading role in the criminal process), and toward an adversarial system more like the American system, where lawyers act for each side as the protagonists.}}</ref> මතභේද ගණනාවක් තිබියදීත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආරක්ෂක ප්‍රතිපත්තිය මගින් හිටපු ජනාධිපති අල්වාරෝ උරිබේ කොලොම්බියානු ජනතාව අතර ජනප්‍රියව සිටීමට සහතික වී ඇති අතර, 2009 දී කරන ලද මත විමසුමකට අනුව, ඔහුගේ අනුමත ශ්‍රේණිගත කිරීම 76% දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.<ref>{{cite news|url=http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|title=Si no es Uribe, es Santos|author=Ipsos-Napoleon Franco poll|date=1 June 2009|access-date=15 March 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316082009/http://www.semana.com/politica/articulo/si-no-uribe-santos/103711-3|archive-date=16 March 2014|publisher=semana.com|language=es|url-status=live}}</ref> කෙසේ වෙතත්, වාර දෙකක් සේවය කිරීමෙන් පසු, 2010 දී නැවත තේරී පත්වීමට ඔහුට ව්‍යවස්ථානුකූලව තහනම් කරන ලදී.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|title=Colombian Court Blocks President's Bid for a Third Term|date=26 February 2010|newspaper=The New York Times|access-date=24 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151005070520/http://www.nytimes.com/2010/02/27/world/americas/27colombia.html|archive-date=5 October 2015|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> 2010 ජුනි 20 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී, හිටපු ආරක්ෂක අමාත්‍ය ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් දෙවන වඩාත් ජනප්‍රිය අපේක්ෂකයා වන ඇන්ටනාස් මොකස්ට එරෙහිව 69% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කිසිදු අපේක්ෂකයෙකුට 50% ක ජයග්‍රාහී ඡන්ද සීමාව ඉක්මවා නොලැබුණු බැවින් දෙවන වටයක් අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2010 |url=http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718033546/http://www.registraduria.gov.co/imagenes/escrutinio_seg_vuelta.pdf |archive-date=18 July 2011 |access-date=20 June 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2014 ජුනි 15 වන දින පැවති දෙවන වටයේ මැතිවරණයේදී 51% කට ආසන්න ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් සැන්ටොස් නැවත තේරී පත් වූ අතර, 45% ක් දිනා ගත් දක්ෂිණාංශික ප්‍රතිවාදියා වන ඔස්කාර් අයිවන් සුලුගා පරාජය කළේය.<ref>{{cite web |title=escrutinio 2ª Vuelta 2014 |url=https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140705010101/https://elecciones.registraduria.gov.co:81/elecciones2014/presidente/2v/99PR2/DPR9999999_L1.htm |archive-date=5 July 2014 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2018 දී, මැතිවරණයේ දෙවන වටයේදී, අයිවන් ඩුක් 54% ක ඡන්ද ප්‍රතිවාදියා වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝට 42% ක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය. කොලොම්බියාවේ ජනාධිපති ධුරයේ ඔහුගේ ධුර කාලය 2018 අගෝස්තු 7 වන දින සිට වසර හතරක් පැවතුනි.<ref>{{cite web |title=2ª Vuelta 2018 |url=https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180618010101/https://presidente2018.registraduria.gov.co/resultados/2html/resultados.html |archive-date=18 June 2018 |publisher=registraduria.gov.co |language=es}}</ref> 2022 දී, කොලොම්බියාව එහි පළමු වාමාංශික නායකයා<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|title=Latin America's new 'pink tide' gains pace as Colombia shifts left; Brazil up next|last1=Woodford|first1=Isabel|date=23 June 2022|access-date=11 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220628195416/https://www.reuters.com/world/americas/latin-americas-new-pink-tide-gains-pace-colombia-shifts-left-brazil-up-next-2022-06-22/|archive-date=28 June 2022|publisher=Reuters|last2=Vargas|first2=Carlos|language=en|last3=Araujo|first3=Gabriel|url-status=live}}</ref> බවට පත් වූ ගුස්ටාවෝ පෙට්‍රෝ සහ උප ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ පළමු කළු ජාතිකයා වූ ෆ්‍රැන්සියා මාකේස් තේරී පත් විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|title=Francia Márquez — a former housekeeper and activist — is Colombia's first Black vice president.|last=Turkewitz|first=Julie|date=19 June 2022|work=The New York Times|access-date=30 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20230604134301/https://www.nytimes.com/2022/06/19/world/americas/francia-marquez-vice-president-colombia.html|archive-date=4 June 2023|language=en-US|issn=0362-4331|url-status=live}}</ref> === විදේශ කටයුතු === [[File:VII Cumbre de la Alianza del Pacífico, Santiago de Cali.jpg|thumb|පැසිෆික් සන්ධානයේ VII සමුළුව: කොලොම්බියාවේ හිටපු ජනාධිපති ජුවාන් මැනුවෙල් සැන්ටොස් වමේ සිට දෙවන ස්ථානයේ සිටී.]]කොලොම්බියාවේ විදේශ කටයුතු රාජ්‍ය නායකයා ලෙස ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලබන අතර විදේශ කටයුතු අමාත්‍යවරයා විසින් කළමනාකරණය කරනු ලැබේ.<ref name="The foreign affairs">{{cite web |title=The Ministry of Foreign Affairs |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140227222556/http://www.cancilleria.gov.co/en/ministry/the_ministry |archive-date=27 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාවේ සියලුම මහාද්වීපවල රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල ඇත.<ref>{{cite web |date=9 November 2015 |title=Colombian Embassies and Consulates abroad |url=http://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922113608/https://www.cancilleria.gov.co/en/colombian-embassies-and-consulates-abroad |archive-date=22 September 2022 |access-date=19 June 2016 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref> කොලොම්බියාව පැසිෆික් සන්ධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයන් හතර දෙනාගෙන් එකකි, එය සාමාජිකයින් අතර භාණ්ඩ, සේවා, ප්‍රාග්ධනය සහ පුද්ගලයින්ගේ නිදහස් සංසරණය ප්‍රවර්ධනය කරන දේශපාලන, ආර්ථික සහ සහයෝගී ඒකාබද්ධ යාන්ත්‍රණයක් මෙන්ම රටවල් කිහිපයක පොදු කොටස් හුවමාරුවක් සහ ඒකාබද්ධ තානාපති කාර්යාල වේ.[23] කොලොම්බියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය, ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය, ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය සහ ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව යන ආයතනවල සාමාජිකයෙකි.<ref>{{cite web |title=Organismos multilaterales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922064436/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Mecanismos de Concertación e Integración Regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922020840/https://www.cancilleria.gov.co/international/consensus |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos regionales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/regional |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221205134936/https://www.cancilleria.gov.co/international/regional |archive-date=5 December 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>{{cite web |title=Organismos Intergubernamentales |url=http://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922015849/https://www.cancilleria.gov.co/international/multilateral/inter-governmental |archive-date=22 September 2022 |access-date=23 April 2017 |publisher=cancilleria.gov.co}}</ref><ref>[http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/ A mutually beneficial relationship] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210216004726/http://www.oecd.org/latin-america/countries/colombia/|date=16 February 2021}}. oecd.org (25 May 2018).</ref> කොලොම්බියාව නේටෝවේ ගෝලීය හවුල්කරුවෙකු වන අතර එක්සත් ජනපදයේ නේටෝ නොවන ප්‍රධාන මිත්‍රයෙකි.<ref>[http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en Relations with Colombia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170521075718/http://nato.int/cps/en/natohq/topics_143936.htm?selectedLocale=en|date=21 May 2017}}. nato.int (19 May 2017).</ref> === හමුදාව === [[File:Arc fragata caldas.jpg|thumb|කොලොම්බියානු නාවික හමුදාවේ ARC Caldas නෞකාව]] කොලොම්බියාවේ ආරක්ෂාව කළමනාකරණය කිරීම සඳහා රජයේ විධායක ශාඛාව වගකිව යුතු අතර, සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සේනාධිනායකයා ජනාධිපතිවරයා වේ. ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය හමුදාව සහ කොලොම්බියානු ජාතික පොලිසිය දිනපතා පාලනය කරයි. කොලොම්බියාවේ ක්‍රියාකාරී හමුදා නිලධාරීන් 455,461 ක් සිටී.<ref>{{cite web |title=Military Personnel – Logros de la Política Integral de Seguridad y Defensa para la Prosperidad |url=http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170623061949/http://asosec.co/wp-content/uploads/2013/09/Logros_Sector_Defensa.pdf |archive-date=23 June 2017 |access-date=23 June 2017 |publisher=mindefensa |language=es}}</ref> 2016 දී, රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3.4% ක් හමුදා වියදම් සඳහා ගිය අතර, එය ලෝකයේ 24 වන ස්ථානයේ සිටියේය. කොලොම්බියාවේ සන්නද්ධ හමුදා ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම වන අතර එය බ්‍රසීලයෙන් පසු එහි හමුදාව සඳහා දෙවන විශාලතම වියදම් කරන්නා වේ.<ref>{{cite web |title=Military spending |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-constant-2015-USD.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref><ref>{{cite web |title=Military expenditure (% of GDP) |url=https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.sipri.org/sites/default/files/Milex-share-of-GDP.pdf |archive-date=9 October 2022 |access-date=22 June 2017 |publisher=sipri.org}}</ref> 2018 දී, කොලොම්බියාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.<ref>{{Cite web |date=7 July 2017 |title=Chapter XXVI: Disarmament&nbsp;– No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons |url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190806220546/https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVI-9&chapter=26&clang=_en |archive-date=6 August 2019 |access-date=17 November 2019 |publisher=United Nations Treaty Collection}}</ref> කොලොම්බියානු හමුදාව ශාඛා තුනකට බෙදා ඇත: කොලොම්බියාවේ ජාතික හමුදාව; කොලොම්බියානු අභ්‍යවකාශ බලකාය; සහ කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව. ජාතික පොලිසිය, මුළු රටටම නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන ආයතනය ලෙස හමුදාවෙන් ස්වාධීනව ක්‍රියාත්මක වන, ජෙන්ඩර්මරියක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. මේ සෑම එකක්ම ක්‍රියාත්මක වන්නේ ජාතික බුද්ධි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩලයෙන් (DNI, ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන්) වෙන් වූ තමන්ගේම බුද්ධි උපකරණයක් සමඟිනි.<ref name="The Colombian military">{{cite web |title=Colombian Constitution of 1991 (Title VII: The Executive Branch – Chapter VII: The Public Force) |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170521193530/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/derecho/constitucion-politica-de-colombia-1991/titulo-7-capitulo-7 |archive-date=21 May 2017 |access-date=20 May 2017 |publisher=banrepcultural.org |language=es}}</ref> ජාතික හමුදාව පිහිටුවා ඇත්තේ අංශ, බලසේනා, විශේෂ බලසේනා සහ විශේෂ ඒකක මගිනි,<ref name="The National Army">{{cite web |title=Military units |url=http://www.ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140403223436/http://ejercito.mil.co/?idcategoria=253869 |archive-date=3 April 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> කොලොම්බියානු නාවික හමුදාව නාවික පාබල හමුදාව, කැරිබියානු නාවික හමුදාව, පැසිෆික් නාවික හමුදාව, දකුණේ නාවික හමුදාව, නැගෙනහිර නාවික හමුදාව, කොලොම්බියානු වෙරළාරක්ෂක බලකාය, නාවික ගුවන් සේවා සහ සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් වයි ප්‍රොවිඩෙන්සියාවේ නිශ්චිත අණදෙන නිලධාරියා<ref name="the National Armada">{{cite web |title=Forces and commands |url=https://www.armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140208012034/http://armada.mil.co/es/content/fuerzas-y-comandos |archive-date=8 February 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=armada.mil.co |language=es}}</ref> සහ ගුවන් ඒකක 15 කින් අභ්‍යවකාශ බලකාය මගිනි.<ref name="The Air Force">{{cite web |title=Air units |url=https://www.fac.mil.co/unidades-aereas |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141217104239/http://www.fac.mil.co/unidades-aereas |archive-date=17 December 2014 |access-date=10 March 2014 |publisher=ejercito.mil.co |language=es}}</ref> === පරිපාලන අංශ === කොලොම්බියාව දෙපාර්තමේන්තු 32 කට සහ එක් අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයකට බෙදා ඇති අතර එය දෙපාර්තමේන්තුවක් ලෙස සැලකේ (බොගෝටා කුන්ඩිනමාර්කා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙසද සේවය කරයි). දෙපාර්තමේන්තු මහ නගර සභාවලට බෙදා ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම නාගරික ආසනයක් පවරනු ලබන අතර, මහ නගර සභා ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සහයෝගිතා සහ නාගරික ප්‍රදේශවල කොමුනා ලෙස බෙදා ඇත. සෑම දෙපාර්තමේන්තුවකටම වසර හතරක කාලයක් සඳහා සෘජුවම තේරී පත් වූ ආණ්ඩුකාරවරයෙකු සහ සභාවක් සහිත පළාත් පාලන ආයතනයක් ඇති අතර, සෑම මහ නගර සභාවක්ම නගරාධිපතිවරයෙකු සහ කවුන්සිලයක් විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. එක් එක් සහයෝගිතා හෝ කොමුනා තුළ ජනප්‍රිය ලෙස තේරී පත් වූ ප්‍රාදේශීය පරිපාලන මණ්ඩලයක් ඇත.<ref name="Administrative divisions">{{cite web |title=Codificación de la División Político-Administrativa de Colombia (Divipola) |url=http://www.dane.gov.co/Divipola/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209012507/http://dane.gov.co/Divipola/ |archive-date=9 February 2014 |access-date=15 March 2014 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref><ref name="Concerning the territorial organization">Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization)</ref><ref>Colombian Constitution of 1991 (Title XI – Concerning the territorial organization – Chapter 3 – Concerning the municipal regime – Article 318)</ref><ref>{{cite journal|last=Herrera Llanos|first=W|year=2011|title=Régimen municipal en Colombia (Continuación del tema sobre Organización Territorial)|journal=Revista de Derecho|publisher=Universidad del Norte|page=27}}</ref> අගනුවරට අමතරව, විශේෂ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ මත පදනම්ව, තවත් නගර හතරක් දිස්ත්‍රික්ක (ඇත්ත වශයෙන්ම විශේෂ මහ නගර සභා) ලෙස නම් කර ඇත. මේවා බැරැන්කිලා, කාටජිනා, සැන්ටා මාර්ටා සහ බුවනවෙන්චුරා ය. සමහර දෙපාර්තමේන්තු වලට ප්‍රාදේශීය පරිපාලන උප කොට්ඨාශ ඇත, එහිදී නගරවල ජනගහනය විශාල සාන්ද්‍රණයක් ඇති අතර මහ නගර සභා එකිනෙකට ආසන්නව පිහිටා ඇත (නිදසුනක් ලෙස, ඇන්ටියෝකියා සහ කුන්ඩිනමාර්කා හි). දෙපාර්තමේන්තු අඩු ජනගහනයක් ඇති තැන (නිදසුනක් ලෙස ඇමසෝනාස්, වෝපේස් සහ විචාඩා), "දෙපාර්තමේන්තු කොරෙජිමියන්ටෝස්" වැනි විශේෂ පරිපාලන අංශ භාවිතා කරනු ලැබේ, ඒවා නගර සභාවක සහ කොරෙජිමියන්ටෝවක දෙමුහුන් වර්ගයකි.<ref name="Administrative divisions" /><ref name="Concerning the territorial organization" /> <small>එහි ලිපියට යාමට පහත සිතියමේ දෙපාර්තමේන්තුවක් මත ක්ලික් කරන්න.</small> {{Colombia map clickable}} {| |- valign="top" |<!--First column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 1 || [[File:Flag of Amazonas (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Amazonas]] [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]]|| [[ලේටිසියා, කොලොම්බියාව|ලේටිසියා]] |- | 2 || [[File:Flag of Antioquia Department.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Antioquia]] [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අන්ටියෝකුයියා]]|| [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩිලින්]] |- | 3 || [[File:Flag of Arauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Arauca]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා]]|| [[අරවුකා, කොලොම්බියාව|අරවුකා]] |- | 4 || [[File:Flag of Atlántico.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Atlántico]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]]|| [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බරංකුඉලා]] |- | 5 || [[File:Flag of Bolívar (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Bolívar]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]]|| [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කර්ටජෙනා]] |- | 6 || [[File:Flag of Boyacá Department.svg|22x20px|Flag of the Department of Boyacá]] [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොයකා]]|| [[ටුන්ජා, කොලොම්බියාව|ටුන්ජා]] |- | 7 || [[File:Flag of Caldas.svg|22x20px|Flag of the Department of Caldas]] [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්ඩාස්]]|| [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මනිසලෙස්]] |- | 8 || [[File:Flag of Caquetá.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Caquetá]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කක්වෙටා]]|| [[ෆ්ලොරෙන්සියා, කොලොම්බියාව|ෆ්ලොරෙන්සියා]] |- | 9 || [[File:Flag of Casanare.svg|22x20px|Flag of the Department of Casanare]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කසනේයාර්]]||[[යෝපාල්, කොලොම්බියාව|යෝපාල්]] |- | 10 || [[File:Flag of Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cauca]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කවුකා]]|| [[පොපයාන්, කොලොම්බියාව|පොපයාන්]] |- | 11 || [[File:Flag of Cesar.svg|22x20px|Flag of the Department of Cesar]] [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර්]]|| [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|වලේදුපාර්]]{{nbsp|6}} |- | 12 || [[File:Flag of Chocó.svg|22x20px|Flag of the Department of Chocó]] [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චෝකෝ]]|| [[කුඉබ්දෝ, කොලොම්බියාව|කුඉබ්දෝ]] |- | 13 || [[File:Flag of Córdoba.svg|22x20px|Flag of the Department of Córdoba]] [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩොබා]]|| [[මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව|මොන්ටෙරියා]] |- | 14 || [[File:Flag of Cundinamarca.svg|22x20px|Flag of the Department of Cundinamarca]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනාමර්කා]]|| [[බොගෝටා]] |- | 15 || [[File:Flag of Guainía.svg|22x20px|Flag of the Department of Guainía]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]]|| [[ඉනීරිදා, කොලොම්බියාව|ඉනීරිදා]] |- | 16 || [[File:Flag of Guaviare.svg|22x20px|Flag of the Department of Guaviare]] [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගවියරේ]]|| [[සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ, කොලොම්බියාව|සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ]] |- | 17 || [[File:Flag of Huila.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Huila]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා]]|| [[නෙයිවා, කොලොම්බියාව|නෙයිවා]] |} |<!--Second column:--> {| class="wikitable" |- ! || දෙපාර්තමේන්තුව || අගනුවර |- | 18 || [[File:Flag of La Guajira.svg|border|22x20px|Flag of La Guajira]] [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුආජිරා]]{{nbsp|2}}||[[රයෝහචා, කොලොම්බියාව|රයෝහචා]] |- | 19 || [[File:Flag of Magdalena.svg|22x20px|Flag of the Department of Magdalena]] [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මග්ඩලේනා]]|| [[සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව|සැන්ටා මර්ටා]] |- | 20 || [[File:Flag of Meta.svg|22x20px|Flag of the Department of Meta]] [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා]]|| [[විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව|විලවිසෙන්සියෝ]] |- | 21 || [[File:Flag of Nariño.svg|22x20px|Flag of the Department of Nariño]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නරිනෝ]]|| [[පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව|පැස්ටෝ]] |- | 22 || [[File:Flag of Norte de Santander.svg|22x20px|Flag of the Department of Norte de Santander]] [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන්]]|| [[කුකූටා, කොලොම්බියාව|කුකූටා]] |- | 23 || [[File:Flag of Putumayo.svg|22x20px|Flag of the Department of Putumayo]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]]|| [[මොකොආ, කොලොම්බියාව|මොකොආ]] |- | 24 || [[File:Flag of Quindío.svg|22x20px|Flag of the Department of Quindío]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුයින්ඩියෝ]]|| [[ආර්මේනියා, කොලොම්බියාව|ආර්මේනියා]] |- | 25 || [[File:Flag of Risaralda.svg|22x20px|Flag of the Department of Risaralda]] [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]]|| [[පෙරෙයිරා, කොලොම්බියාව|පෙරෙයිරා]] |- | 26 || [[File:Flag of San Andrés y Providencia.svg|22x20px|Flag of the Department of San Andres, Providencia and Santa Catalina]] [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]]|| [[සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස්, කොලොම්බියාව|සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස්]] |- | 27 || [[File:Flag of Santander (Colombia).svg|22x20px|Flag of the Department of Santander]] [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සන්ටන්ඩෙර්]]|| [[බුකරමන්ගා, කොලොම්බියාව|බුකරමන්ගා]] |- | 28 || [[File:Flag of Sucre (Colombia).svg|border|22x20px|Flag of the Department of Sucre]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]]|| [[සින්සේලේජෝ, කොලොම්බියාව|සින්සේලේජෝ]] |- | 29 || [[File:Flag of Tolima.svg|22x20px|Flag of the Department of Tolima]] [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටෝලිමා]]|| [[ඉබාග්, කොලොම්බියාව|ඉබාග්]] |- | 30 || [[File:Flag of Valle del Cauca.svg|22x20px|Flag of the Department of Valle del Cauca]] [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලි ඩෙල් කාවුකා]]|| [[කාලි, කොලොම්බියාව|කාලි]] |- | 31 || [[File:Flag of Vaupés.svg|border|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෞපේස්]]|| [[මිටූ, කොලොම්බියාව|මිටූ]] |- | 32 || [[File:Flag of Vichada.svg|22x20px|Flag of the Department of Vichada]] [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වික්හඩා]]|| [[පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, කොලොම්බියාව|පුවර්ටෝ කැරෙනෝ]] |- | 33 || [[File:Flag of Bogotá.svg|22x20px|Flag of Bogotá]] [[බොගෝටා]]|| [[බොගෝටා]] |} |} == යොමු කිරීම් == <references /> [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] r7053sv64w1k0t9noszeu8h6ejijm4r 0 182451 751290 751025 2025-06-26T13:53:17Z Shwetha 6574 සංස්කරණය 751290 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව මැතිවරණය | reporting = 93 | last_update = June 25 at 12:25 AM | election_name = 2025 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | country = නිව්යෝර්ක් නගරය | type = primary | ongoing = yes | previous_election = 2021 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | previous_year = 2021 | next_election = 2029 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | next_year = 2029 | election_date = ජූනි 24, 2025 | image1 = {{CSS image crop|Image =Zohran Mamdani 05.25.25 (cropped 3x4).jpg|bSize = 113|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 0}} | candidate1 = [[සොහ්රාන් මම්දානි]] | color1 = f3ad3d | first_round1 = 432,305'''<br />'''(43.51%) | final_round1 = TBD | image2 = {{CSS image crop|Image = Andrew Cuomo 2019 (cropped).jpg |bSize = 113|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 0}} | candidate2 = [[ඇන්ඩෘෘ ක්වෝමෝ]] | color2 = 415c97 | first_round2 = 361,840<br />(36.42%) | final_round2 = TBD | image3 = {{CSS image crop|Image =Brad Lander 2023 (cropped).jpg |bSize = 133|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 10}} | candidate3 = [[බ්‍රැඩ් ලෑන්ඩර්]] | color3 = 70a34c | first_round3 = 112,349<br />(11.31%) | final_round3 = TBD | map_image = File:2025 New York City mayoral election Democratic Primary results by borough.svg | map_caption = පේරුව අනුව පළමුවන වටයෙහි ප්‍රතිඵල<br> '''මම්දානි''': {{legend0|#f3c57a|30–40%}}&nbsp;{{legend0|#f3ad3d|40–50%}}<br>'''ක්වෝමෝ''': {{legend0|#86acfc|40–50%}}&nbsp;{{legend0|#628be3|50–60%}} | title = ඩිමොක්‍රටික් නාමිකයා | before_election = [[එරික් ඇඩම්ස්]] | after_election = [[සොහ්රාන් මම්දානි]] | map_size = 250px | time_zone = [[නැගෙනහිර දිවා ආලෝක වේලාව |EDT]] }} '''2025 නිව්යෝර්ක් ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය''' 2025 ජූනි 24 දින පැවැත්වුණේ , [[2025 නිව්යෝර්ක් නගරය පුරපති මැතිවරණය]] තුල [[නිව්යෝර්ක් නගරයෙහි පුරපති]] ධූරය සඳහා [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] නාමිකයා තෝරා ගැනුමටය. 5q5e07vpf3zs9fzrpj2icdizhdsf1tc 751291 751290 2025-06-26T14:13:30Z Shwetha 6574 සංස්කරණය 751291 wikitext text/x-wiki {{තොරතුරුකොටුව මැතිවරණය | reporting = 93 | last_update = June 25 at 12:25 AM | election_name = 2025 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | country = නිව්යෝර්ක් නගරය | type = primary | ongoing = yes | previous_election = 2021 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | previous_year = 2021 | next_election = 2029 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය | next_year = 2029 | election_date = ජූනි 24, 2025 | image1 = {{CSS image crop|Image =Zohran Mamdani 05.25.25 (cropped 3x4).jpg|bSize = 113|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 0}} | candidate1 = [[සොහ්රාන් මම්දානි]] | color1 = f3ad3d | first_round1 = 432,305'''<br />'''(43.51%) | final_round1 = TBD | image2 = {{CSS image crop|Image = Andrew Cuomo 2019 (cropped).jpg |bSize = 113|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 0}} | candidate2 = [[ඇන්ඩෘෘ ක්වෝමෝ]] | color2 = 415c97 | first_round2 = 361,840<br />(36.42%) | final_round2 = TBD | image3 = {{CSS image crop|Image =Brad Lander 2023 (cropped).jpg |bSize = 133|cWidth = 113|cHeight = 150|oTop = 0|oLeft = 10}} | candidate3 = [[බ්‍රැඩ් ලෑන්ඩර්]] | color3 = 70a34c | first_round3 = 112,349<br />(11.31%) | final_round3 = TBD | map_image = File:2025 New York City mayoral election Democratic Primary results by borough.svg | map_caption = පේරුව අනුව පළමුවන වටයෙහි ප්‍රතිඵල<br> '''මම්දානි''': {{legend0|#f3c57a|30–40%}}&nbsp;{{legend0|#f3ad3d|40–50%}}<br>'''ක්වෝමෝ''': {{legend0|#86acfc|40–50%}}&nbsp;{{legend0|#628be3|50–60%}} | title = ඩිමොක්‍රටික් නාමිකයා | before_election = [[එරික් ඇඩම්ස්]] | after_election = [[සොහ්රාන් මම්දානි]] | map_size = 250px | time_zone = [[නැගෙනහිර දිවා ආලෝක වේලාව |EDT]] }} '''2025 නිව්යෝර්ක් නගරය ඩිමොක්‍රටික් පුරපති ප්‍රාථමිකය''' 2025 ජූනි 24 දින පැවැත්වුණේ , [[2025 නිව්යෝර්ක් නගරය පුරපති මැතිවරණය]] තුල [[නිව්යෝර්ක් නගරයෙහි පුරපති]] ධූරය සඳහා [[ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය (එක්සත් ජනපදය)|ඩිමොක්‍රටික්]] නාමිකයා තෝරා ගැනුමටය. er47vgxek4hb857zheghejvmck1n5h5 10 182462 751524 751279 2025-06-27T07:07:59Z BuddhikaW88 37808 751524 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | country = Colombia | stat_ref = According to the 2018 Census<ref>{{cite web|title= Largest cities|url= https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE)|access-date=10 February 2020}}</ref> | div_name = Department | city_1 = බොගෝටා{{!}}බොගෝටා | div_1 = බොගෝටා{{!}}ඩිස්ට්‍රිටෝ කැපිටල් | pop_1 = 7,387,400|img_1 = BOGOTA_CITY.jpg | city_2 = මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව{{!}}මෙඩිලින් | div_2 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_2 = 2,382,399|img_2 = Centro_de_Medellín_en_dron_04.jpg | city_3 = Cali{{!}} | div_3 = වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}වැලි ඩෙල් කාවුකා | pop_3 = 2,172,527|img_3 = Panorámica nocturna de Cali 2023.jpg | city_4 = බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව{{!}}බරංකුඉලා| div_4 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_4 = 1,205,284|img_4 = | city_5 = කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව{{!}}කර්ටජෙනා| div_5 = බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}බොලිවර් | pop_5 = 876,885 | city_6 = කුකූටා, කොලොම්බියාව{{!}}කුකූටා | div_6 = නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් | pop_6 = 685,445 | city_7 = Soacha{{!}} | div_7 = කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුන්ඩිනාමර්කා | pop_7 = 655,025 | city_8 = Soledad, Atlántico{{!}}Soledad | div_8 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_8 = 602,644 | city_9 = Bucaramanga{{!}} | div_9 = සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සන්ටන්ඩෙර් | pop_9 = 570,752 | city_10 = Bello, Antioquia{{!}}Bello | div_10 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_10 = 495,483 | city_11 = Ibagué{{!}} | div_11 = ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ටෝලිමා | pop_11 = 492,554 | city_12 = විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව{{!}}විලවිසෙන්සියෝ | div_12 = මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මෙටා | pop_12 = 492,052 | city_13 = සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව{{!}}සැන්ටා මර්ටා | div_13 = මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මග්ඩලේනා | pop_13 = 455,299 | city_14 = වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව{{!}}වලේදුපාර් | div_14 = සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සීසර් | pop_14 = 431,794 | city_15 = මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව{{!}}මනිසලෙස්| div_15 = කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කල්ඩාස් | pop_15 = 405,234 | city_16 = මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව{{!}}මොන්ටෙරියා | div_16 = කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කොර්ඩොබා | pop_16 = 388,499 | city_17 = Pereira, Colombia{{!}}Pereira | div_17 = රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}රිසරල්ඩා | pop_17 = 385,838 | city_18 = නෙයිවා, කොලොම්බියාව{{!}}නෙයිවා| div_18 = හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}හුයිලා | pop_18 = 335,994 | city_19 = පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව{{!}}පැස්ටෝ| div_19 = නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නරිනෝ | pop_19 = 308,095 | city_20 = Armenia, Colombia{{!}}Armenia | div_20 = කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුයින්ඩියෝ | pop_20 = 287,245 }}<noinclude> {{Template reference list}} [[Category:Largest cities of South America templates|Colombia]] [[Category:Colombia templates]] </noinclude> f6m8llg1fjnfe8jeyh9lkh1nunkrbyc 751563 751524 2025-06-27T07:39:02Z BuddhikaW88 37808 751563 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | country = Colombia | stat_ref = According to the 2018 Census<ref>{{cite web|title= Largest cities|url= https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE)|access-date=10 February 2020}}</ref> | div_name = Department | city_1 = බොගෝටා{{!}}බොගෝටා | div_1 = බොගෝටා{{!}}ඩිස්ට්‍රිටෝ කැපිටල් | pop_1 = 7,387,400|img_1 = BOGOTA_CITY.jpg | city_2 = මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව{{!}}මෙඩිලින් | div_2 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_2 = 2,382,399|img_2 = Centro_de_Medellín_en_dron_04.jpg | city_3 = කාලි, කොලොම්බියාව{{!}}කාලි | div_3 = වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}වැලි ඩෙල් කාවුකා | pop_3 = 2,172,527|img_3 = Panorámica nocturna de Cali 2023.jpg | city_4 = බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව{{!}}බරංකුඉලා| div_4 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_4 = 1,205,284|img_4 = | city_5 = කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව{{!}}කර්ටජෙනා| div_5 = බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}බොලිවර් | pop_5 = 876,885 | city_6 = කුකූටා, කොලොම්බියාව{{!}}කුකූටා | div_6 = නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් | pop_6 = 685,445 | city_7 = Soacha{{!}} | div_7 = කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුන්ඩිනාමර්කා | pop_7 = 655,025 | city_8 = Soledad, Atlántico{{!}}Soledad | div_8 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_8 = 602,644 | city_9 = බුකරමන්ගා, කොලොම්බියාව{{!}}බුකරමන්ගා | div_9 = සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සන්ටන්ඩෙර් | pop_9 = 570,752 | city_10 = Bello, Antioquia{{!}}Bello | div_10 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_10 = 495,483 | city_11 = ඉබාග්, කොලොම්බියාව{{!}}ඉබාග් | div_11 = ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ටෝලිමා | pop_11 = 492,554 | city_12 = විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව{{!}}විලවිසෙන්සියෝ | div_12 = මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මෙටා | pop_12 = 492,052 | city_13 = සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව{{!}}සැන්ටා මර්ටා | div_13 = මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මග්ඩලේනා | pop_13 = 455,299 | city_14 = වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව{{!}}වලේදුපාර් | div_14 = සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සීසර් | pop_14 = 431,794 | city_15 = මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව{{!}}මනිසලෙස්| div_15 = කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කල්ඩාස් | pop_15 = 405,234 | city_16 = මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව{{!}}මොන්ටෙරියා | div_16 = කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කොර්ඩොබා | pop_16 = 388,499 | city_17 = පෙරෙයිරා, කොලොම්බියාව{{!}}පෙරෙයිරා| div_17 = රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}රිසරල්ඩා | pop_17 = 385,838 | city_18 = නෙයිවා, කොලොම්බියාව{{!}}නෙයිවා| div_18 = හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}හුයිලා | pop_18 = 335,994 | city_19 = පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව{{!}}පැස්ටෝ| div_19 = නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නරිනෝ | pop_19 = 308,095 | city_20 = Armenia, Colombia{{!}}Armenia | div_20 = කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුයින්ඩියෝ | pop_20 = 287,245 }}<noinclude> {{Template reference list}} [[Category:Largest cities of South America templates|Colombia]] [[Category:Colombia templates]] </noinclude> da9eej2nnsyijbnodm2850ka85o7b1p 751574 751563 2025-06-27T07:50:55Z BuddhikaW88 37808 751574 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | country = Colombia | stat_ref = According to the 2018 Census<ref>{{cite web|title= Largest cities|url= https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE)|access-date=10 February 2020}}</ref> | div_name = Department | city_1 = බොගෝටා{{!}}බොගෝටා | div_1 = බොගෝටා{{!}}ඩිස්ට්‍රිටෝ කැපිටල් | pop_1 = 7,387,400|img_1 = BOGOTA_CITY.jpg | city_2 = මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව{{!}}මෙඩිලින් | div_2 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_2 = 2,382,399|img_2 = Centro_de_Medellín_en_dron_04.jpg | city_3 = කාලි, කොලොම්බියාව{{!}}කාලි | div_3 = වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}වැලි ඩෙල් කාවුකා | pop_3 = 2,172,527|img_3 = Panorámica nocturna de Cali 2023.jpg | city_4 = බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව{{!}}බරංකුඉලා| div_4 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_4 = 1,205,284|img_4 = | city_5 = කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව{{!}}කර්ටජෙනා| div_5 = බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}බොලිවර් | pop_5 = 876,885 | city_6 = කුකූටා, කොලොම්බියාව{{!}}කුකූටා | div_6 = නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් | pop_6 = 685,445 | city_7 = සෝචා, කොලොම්බියාව{{!}}සෝචා | div_7 = කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුන්ඩිනාමර්කා | pop_7 = 655,025 | city_8 = සොලෙඩාඩ්, කොලොම්බියාව{{!}}සොලෙඩාඩ්| div_8 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_8 = 602,644 | city_9 = බුකරමන්ගා, කොලොම්බියාව{{!}}බුකරමන්ගා | div_9 = සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සන්ටන්ඩෙර් | pop_9 = 570,752 | city_10 = බෙලෝ, කොලොම්බියාව{{!}}බෙලෝ| div_10 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_10 = 495,483 | city_11 = ඉබාග්, කොලොම්බියාව{{!}}ඉබාග් | div_11 = ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ටෝලිමා | pop_11 = 492,554 | city_12 = විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව{{!}}විලවිසෙන්සියෝ | div_12 = මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මෙටා | pop_12 = 492,052 | city_13 = සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව{{!}}සැන්ටා මර්ටා | div_13 = මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මග්ඩලේනා | pop_13 = 455,299 | city_14 = වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව{{!}}වලේදුපාර් | div_14 = සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සීසර් | pop_14 = 431,794 | city_15 = මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව{{!}}මනිසලෙස්| div_15 = කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කල්ඩාස් | pop_15 = 405,234 | city_16 = මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව{{!}}මොන්ටෙරියා | div_16 = කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කොර්ඩොබා | pop_16 = 388,499 | city_17 = පෙරෙයිරා, කොලොම්බියාව{{!}}පෙරෙයිරා| div_17 = රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}රිසරල්ඩා | pop_17 = 385,838 | city_18 = නෙයිවා, කොලොම්බියාව{{!}}නෙයිවා| div_18 = හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}හුයිලා | pop_18 = 335,994 | city_19 = පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව{{!}}පැස්ටෝ| div_19 = නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නරිනෝ | pop_19 = 308,095 | city_20 = ආර්මේනියා, කොලොම්බියාව{{!}}ආර්මේනියා| div_20 = කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුයින්ඩියෝ | pop_20 = 287,245 }}<noinclude> {{Template reference list}} [[Category:Largest cities of South America templates|Colombia]] [[Category:Colombia templates]] </noinclude> c2vieungdyfdvv49ujrgo3b0oxo2ico 751578 751574 2025-06-27T07:56:38Z BuddhikaW88 37808 751578 wikitext text/x-wiki {{Largest cities | country = කොලොම්බියාව | stat_ref = 2018 සංගණනයට අනුව<ref>{{cite web|title= Largest cities|url= https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE)|access-date=10 February 2020}}</ref> | div_name = දෙපාර්තමේන්තුව | city_1 = බොගෝටා{{!}}බොගෝටා | div_1 = බොගෝටා{{!}}ඩිස්ට්‍රිටෝ කැපිටල් | pop_1 = 7,387,400|img_1 = BOGOTA_CITY.jpg | city_2 = මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව{{!}}මෙඩිලින් | div_2 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_2 = 2,382,399|img_2 = Centro_de_Medellín_en_dron_04.jpg | city_3 = කාලි, කොලොම්බියාව{{!}}කාලි | div_3 = වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}වැලි ඩෙල් කාවුකා | pop_3 = 2,172,527|img_3 = Panorámica nocturna de Cali 2023.jpg | city_4 = බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව{{!}}බරංකුඉලා| div_4 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_4 = 1,205,284|img_4 = | city_5 = කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව{{!}}කර්ටජෙනා| div_5 = බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}බොලිවර් | pop_5 = 876,885 | city_6 = කුකූටා, කොලොම්බියාව{{!}}කුකූටා | div_6 = නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් | pop_6 = 685,445 | city_7 = සෝචා, කොලොම්බියාව{{!}}සෝචා | div_7 = කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුන්ඩිනාමර්කා | pop_7 = 655,025 | city_8 = සොලෙඩාඩ්, කොලොම්බියාව{{!}}සොලෙඩාඩ්| div_8 = ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ඇට්ලන්ටිකෝ | pop_8 = 602,644 | city_9 = බුකරමන්ගා, කොලොම්බියාව{{!}}බුකරමන්ගා | div_9 = සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සන්ටන්ඩෙර් | pop_9 = 570,752 | city_10 = බෙලෝ, කොලොම්බියාව{{!}}බෙලෝ| div_10 = අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}අන්ටියෝකුයියා | pop_10 = 495,483 | city_11 = ඉබාග්, කොලොම්බියාව{{!}}ඉබාග් | div_11 = ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}ටෝලිමා | pop_11 = 492,554 | city_12 = විලවිසෙන්සියෝ, කොලොම්බියාව{{!}}විලවිසෙන්සියෝ | div_12 = මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මෙටා | pop_12 = 492,052 | city_13 = සැන්ටා මර්ටා, කොලොම්බියාව{{!}}සැන්ටා මර්ටා | div_13 = මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}මග්ඩලේනා | pop_13 = 455,299 | city_14 = වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව{{!}}වලේදුපාර් | div_14 = සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}සීසර් | pop_14 = 431,794 | city_15 = මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව{{!}}මනිසලෙස්| div_15 = කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කල්ඩාස් | pop_15 = 405,234 | city_16 = මොන්ටෙරියා, කොලොම්බියාව{{!}}මොන්ටෙරියා | div_16 = කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කොර්ඩොබා | pop_16 = 388,499 | city_17 = පෙරෙයිරා, කොලොම්බියාව{{!}}පෙරෙයිරා| div_17 = රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}රිසරල්ඩා | pop_17 = 385,838 | city_18 = නෙයිවා, කොලොම්බියාව{{!}}නෙයිවා| div_18 = හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}හුයිලා | pop_18 = 335,994 | city_19 = පැස්ටෝ, කොලොම්බියාව{{!}}පැස්ටෝ| div_19 = නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}නරිනෝ | pop_19 = 308,095 | city_20 = ආර්මේනියා, කොලොම්බියාව{{!}}ආර්මේනියා| div_20 = කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව{{!}}කුයින්ඩියෝ | pop_20 = 287,245 }}<noinclude> {{Template reference list}} [[Category:Largest cities of South America templates|Colombia]] [[Category:Colombia templates]] </noinclude> klddrznz4f14rv8jtdvdaqgvr8d3e3f 0 182463 751350 751202 2025-06-26T20:22:49Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751350 wikitext text/x-wiki {| class="table-pale" style="width:15em;border-top-width:0;border-spacing: 0;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 0.5em;" |+ class="caption-purple" id="181" style="padding:0.25em;font-weight:bold" |ඓතිහාසික ජනගහනය |- style="font-size:95%" ! style="border-bottom:1px solid var(--color-base, #000000);padding:1px;width:3em" | වර්ෂය ! style="border-bottom:1px solid var(--color-base, #000000);padding:1px 2px;text-align:right" | <abbr class="abbr-header" title="Population">පොප්.</abbr> ! style="border-bottom:1px solid var(--color-base, #000000);padding:1px;text-align:right" | <abbr class="abbr-header" title="Percent change">±%</abbr> |- ! style="text-align:center;padding:1px" | 1973 | style="text-align:right;padding:1px" | 964,087 කි | style="text-align:right;padding:1px" | —&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; |- ! style="text-align:center;padding:1px" |1985 | style="text-align:right;padding:1px" | 1,478,213 | style="text-align:right;padding:1px" | +53.3% |- ! style="text-align:center;padding:1px" | 1993 | style="text-align:right;padding:1px" | 1,837,468 | style="text-align:right;padding:1px" | +24.3% |- ! style="text-align:center;padding:1px" | 2005 | style="text-align:right;padding:1px" | 2,166,156 | style="text-align:right;padding:1px" | +17.9% |- ! style="text-align:center;padding:1px" | 2018 | style="text-align:right;padding:1px" | 2,535,517 | style="text-align:right;padding:1px" | +17.1% |- | colspan="3" style="border-top:1px solid var(--color-base, #000000);font-size:85%;text-align:left" | මූලාශ්‍රය: <ref><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation web cs1">[https://web.archive.org/web/20180116020433/http://www.dane.gov.co/reloj/ "Reloj de Población"]. </cite></ref> |} '''ඇට්ලන්ටිකෝ''' (ස්පාඤ්ඤ උච්චාරණය: [aðˈlantiko], ඉංග්‍රීසි: අත්ලාන්තික්) යනු කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තුවක් වන අතර එය උතුරු කොලොම්බියාවේ පිහිටා ඇති අතර එහි උතුරින් කැරිබියන් මුහුද, බටහිරින් සහ දකුණින් බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව කැනල් ඩෙල් ඩික් විසින් වෙන් කර ඇති අතර නැගෙනහිරින් මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුව මැග්ඩලීනා ගඟෙන් වෙන් කර ඇත. රටේ තුන්වන කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුව වුවද, දෙපාර්තමේන්තුව 2,535,517 ක ජනගහනයක් සහිත වඩාත් ඝනත්වයෙන් යුත් ජනගහනයක් අතර වේ.[[ගොනුව:Atlantico in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය වන්නේ 1,327,209 ක ජනගහනයක් සහිත බැරැන්කිලා ය. සොලෙඩාඩ් සහ මලම්බෝ යනු ඇට්ලන්ටිකෝ හි සැලකිය යුතු ජනගහන මධ්‍යස්ථාන වන අතර එය බැරන්කිලා අගනගරයේ අනිවාර්ය කොටස් වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 8vwhanybuu6dfh90k6ss817al5kr2ks 0 182464 751349 751209 2025-06-26T20:22:48Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751349 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Caldas in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''කැල්ඩාස්''' ({{IPA|es|ˈkaldas}} ) යනු කොලොම්බියානු දේශප්‍රේමී චරිතයක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ජෝසේ ඩි කැල්ඩාස් ගේ නමින් නම් කරන ලද [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය පයිසා කලාපයේ කොටසක් වන අතර එහි අගනුවර මැනිසාලෙස් වේ. කල්දාස්හි ජනගහනය 998,255 ක් වන අතර එහි භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 7,291 කි. 1966 දී කල්ඩාස් වෙතින් දේශපාලනිකව වෙන් කරන ලද රිසරල්ඩා සහ ක්වින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තු සමඟ කැල්ඩාස් කොලොම්බියානු කෝපි-වගාකරුවන්ගේ අක්ෂ කලාපයේ කොටසක් ද වේ. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 8zw80hy7whcl26mi26vt1svjxm0aia3 0 182465 751348 751210 2025-06-26T20:22:48Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751348 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Caqueta in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''කැකෙටා දෙපාර්තමේන්තුව''' ({{IPA|es|kakeˈta}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . ඇමසෝනාස් කලාපයේ පිහිටා ඇති කැකෙටා, බටහිරින් කොකා සහ හුයිලා යන දෙපාර්තමේන්තු සමඟත්, උතුරින් මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, ඊසාන දෙසින් ගුවියාර් දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, නැගෙනහිරින් වවුපේස් දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, දකුණින් ඇමසෝනාස් සහ පුටුමායෝ යන දෙපාර්තමේන්තු සමඟත් මායිම් වන අතර එහි මුළු භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 88,965 කි. රටේ තුන්වන විශාලතම එක වේ. එහි අගනුවර ෆ්ලොරෙන්ෂියා නගරයයි. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] c9764p0kfbz4w3dg6f93y9a8n79swje 0 182466 751325 751197 2025-06-26T20:06:19Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751325 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Amazonas in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''ඇමසෝනාස්''' ({{IPA|es|amaˈsonas}} ) යනු දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය ප්‍රදේශය අනුව විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුව වන අතර දෙපාර්තමේන්තු අතරින් තුන්වන කුඩාම ජනගහනය ඇත. එහි අගනුවර ලෙටීෂියා වන අතර එහි නම පැමිණ ඇත්තේ දෙපාර්තමේන්තුවට [[ගංගා ද්‍රෝණි|ජලය ගලා යන]] ඇමසන් ගඟෙනි. එය සම්පූර්ණයෙන්ම ඇමසන් වැසි වනාන්තර භූමියෙන් සෑදී ඇත. පුටුමායෝ ගඟට දකුණින් පිහිටි දෙපාර්තමේන්තුවේ දකුණු කොටස "ඇමසෝනියානු ට්‍රැපීස්" ලෙස හැඳින්වෙන අතර එයට කොලොම්බියාව, [[පෙරූ|පේරු]] සහ [[බ්‍රසීලය]] යන ත්‍රිත්ව මායිම ඇතුළත් වන අතර එහි දකුණු සීමාව ඇමසන් ගඟයි . == ස්ථාන නාමය == දෙපාර්තමේන්තුවේ නම පැමිණෙන්නේ ඇමසන් ගඟේ නමිනි. මෙම ගංගාව ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද ඔරෙල්ලානා (1511–1546) විසින් නම් කරන ලද අතර, ඔහු තම ගවේෂණ චාරිකාවේදී ග්‍රීක පුරාවෘත්තවල ඇමසන්වරුන් මෙන් පෙනෙන "දරුණු කාන්තාවන්" විසින් තමාට පහර දුන් බව පැවසීය; කෙසේ වෙතත්, එකල කාන්තා රණශූර ගෝත්‍රයක පැවැත්ම පෙන්නුම් කර නොමැති අතර ඔවුන් දිගු කෙස් ඇති ස්වදේශික ඇමරිකානු රණශූරයන් විය හැකි අතර, ඔවුන් වනාන්තරය සහ ගංගාව ඇමසන් යන නමින් හැඳින්වූ ජයග්‍රාහකයා විශ්මයට පත් කළේය. [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 91nn8razs56ajyimf01q37zighmvnll 0 182467 751347 751198 2025-06-26T20:22:47Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751347 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Antioquia in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''අන්ටියෝකුයියා''' ({{IPA|es|anˈtjokja|-|ES-pe - Antioquia.ogg}} ) යනු කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන අතර එය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වයඹ දෙසින් [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදට]] මායිම් වන පටු කොටසක් සමඟ පිහිටා ඇත. එහි භූමි ප්‍රදේශයෙන් වැඩි කොටසක් ඇන්ඩීස් කඳු පන්තියේ කොටසක් වන නිම්න සහිත කඳුකර ප්‍රදේශයකි. වර්තමාන කොලොම්බියාවේ භූමිය තුළ නිර්මාණය කරන ලද පැරණි රටවල බොහෝ භෞමික කොට්ඨාශවල කොටසක් ලෙස අන්ටියෝකුයියාව පැවතුනි. 1886 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මත කිරීමට පෙර, ඇන්ටියොක්වියා රාජ්‍යයට ස්වෛරී රජයක් තිබුණි. දෙපාර්තමේන්තුව වර්ග කිලෝමීටර 63,612 ක භූමි ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි සහ 6,994,792 (2023) ජනගහනයක් ඇත. ඇන්ටියොක්වියාව උතුරින් කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදට]] මායිම් වේ; බටහිරින් චොකෝ ; නැගෙනහිරින් බොලිවර්, සැන්ටැන්ඩර් සහ බොයාකා යන දෙපාර්තමේන්තු; දකුණින් කල්දාස් සහ රිසරල්ඩා යන දෙපාර්තමේන්තු මායිම් වේ. මෙඩෙලින් යනු ඇන්ටියොක්වියා හි අගනුවර වන අතර රටේ දෙවන විශාලතම නගරය වේ. අනෙකුත් වැදගත් නගර වන්නේ කොකා ගඟේ පිහිටි පැරණි අගනුවර වන සැන්ටා ෆේ ඩි ඇන්ටියෝකියා සහ මැග්ඩලීනා ගඟේ පුවර්ටෝ බෙරියෝ ය . [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] thn3cvqdsa28kkyvwd9sad107d9h9s3 0 182468 751346 751199 2025-06-26T20:22:47Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751346 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Arauca in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''අරෞකා''' ({{IPA|es|aˈɾawka}} ) යනු [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවට]] මායිම්ව පිහිටි කොලොම්බියාවේ ඔරිනෝකෝ ද්‍රෝණියේ ( ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් ) අන්ත උතුරේ පිහිටි නැගෙනහිර [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . අරෞකා හි දකුණු මායිම කැසනාරේ සහ මෙටා ගංගා මගින් සෑදී ඇති අතර, එය අරෞකා කැසනාරේ සහ විචාඩා යන දෙපාර්තමේන්තු වලින් වෙන් කරයි. බටහිරින්, අරවුකා බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවට මායිම් වේ. කොලොම්බියානු [[බොරතෙල්|තෙල්]] නිෂ්පාදනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ නිර්මාණය වන්නේ අරවුකා හි පිහිටි කානෝ ලිමන් තෙල් බිම් මගිනි . එහි අගනුවර වන්නේ අරවුකා නගරයයි. == නිරුක්තිය == අරවුකා යන නම ආදිවාසී ජනතාවකගේ නමකින් උපුටා ගත් බව විශ්වාස කෙරෙන අතර, ඔවුන් අරවක් හෝ අර්හුවාකෝ ජනයාට සම්බන්ධ යැයි සැලකේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=February 2017}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2017)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> සමහරු අනුමාන කර ඇත්තේ අරෞකා යන නම [[චිලී]] සහ [[ආර්ජන්ටිනාව|ආර්ජන්ටිනාවේ]] අරවුකානියානු හෝ මාපුචේ ඉන්දියානුවන් සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති බවයි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=February 2017}} [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 52apfopiv9qkmue6byo3hqvstmz36hk 0 182469 751345 751201 2025-06-26T20:22:46Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751345 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Bolivar in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''බොලිවර්''' ({{IPA|es|boˈliβaɾ}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය කොලොම්බියා එක්සත් ජනපදයේ මුල් ප්‍රාන්ත නවයෙන් එකක නමින් නම් කරන ලදී. එය රටේ උතුරට වන්නට පිහිටා ඇති අතර, මැග්ඩලීනා ගඟේ මුඛය අසල කාටජිනා හි කැරිබියානු වෙරළ තීරයේ සිට දළ වශයෙන් උතුරට-දකුණට විහිදෙන අතර, පසුව ගඟ දිගේ දකුණට ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවේ මායිම දක්වා විහිදේ. සුක්‍රේ සහ කෝර්ඩෝබා යන දෙපාර්තමේන්තු බටහිරින් පිහිටා ඇති අතර, ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව උතුරින් සහ නැගෙනහිරින් පිහිටා ඇත (මායිමෙන් වැඩි කොටසක් ඩික් ඇළෙන් සෑදී ඇත). නැගෙනහිරින් මැග්ඩලීනා ගඟ හරහා මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුව ඇත. දෙපාර්තමේන්තුවේ ධජය ලිතුවේනියාවේ ධජයට සමානකමක් දක්වයි. එහි අගනුවර කාටජිනා ඩි ඉන්දියාස් වේ. අනෙකුත් වැදගත් නගර අතර මැගන්ගු, එල් කාමන් ඩි බොලිවර් සහ ටර්බකෝ ඇතුළත් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 1y2n64nf99kwode1srmavkigvto1rjx 0 182471 751344 751211 2025-06-26T20:22:46Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751344 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Casanare in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''කැසනාරේ''' ({{IPA|es|kasaˈnaɾe}}, {{Langx|es|Departamento de Casanare}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] මධ්‍යම නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේ පිහිටි දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය තෙල් හා ස්වාභාවික වායු නිෂ්පාදනය මෙන්ම පශු සම්පත් සහ පුළුල් තැනිතලා සඳහා ප්‍රසිද්ධය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=S.A.S |first=Editorial La República |title=Campos petroleros de Casanare, los que más aportaron al aumento de la producción |url=https://www.larepublica.co/economia/campos-petroleros-de-casanare-los-que-mas-aportaron-al-aumento-de-la-produccion-3418252 |access-date=2023-09-12 |website=Diario La República |language=es}}</ref> එය වර්ග කිලෝමීටර 44,490 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුත් දහවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුව ද වේ.&nbsp;[[ඩෙන්මාර්කය|ඩෙන්මාර්කයට]] සමාන නමුත් හත්වන අඩුම ජනාකීර්ණ රට ද වේ. එහි අගනුවර යෝපාල් වන අතර එය රෝමානු කතෝලික යෝපාල් රදගුරු පදවියේ රදගුරු ආසනය ද වේ. එහි තෙල් නිධි සහ 800 ක් අඩංගු වේ&nbsp;BP සතු වෙරළබඩ වරායක් වන කොවේනාස් වෙත යන කිලෝමීටර නල මාර්ගය . == ගංගා සහ වේලි == උපියා ගංගාව (Río Upía) කැසනාරේ හි ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Archived copy |url=http://www.ingetec.com.co/brochures-ingles/BROCHURE-PRESAS-INGLES.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090327183137/http://www.ingetec.com.co/brochures-ingles/BROCHURE-PRESAS-INGLES.pdf |archive-date=2009-03-27 |access-date=2008-09-16}}</ref> කැසනාරේ, අරිපොරෝ, ගුවාචිරියා, ගුවානාපාලෝ, පෝටෝ, ටොකාරියා, ක්‍රාවෝ සුර්, කුසියානා, ටුවා සහ උපියා. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] q9apfxcv6jua8ekkq533oiffoq8g47e 0 182474 751343 751232 2025-06-26T20:21:03Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751343 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Cesar in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව''' ( {{Langx|es|Departamento del Cesar|links=no}} ), නැතහොත් සරලව '''සීසර්''', ({{IPA|es|seˈsaɾ}} ) යනු රටේ උතුරේ කැරිබියානු කලාපයේ පිහිටා ඇති [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවක් වන අතර, උතුරින් ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවට, බටහිරින් මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවට සහ [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවට]], දකුණින් සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුවට, නැගෙනහිරින් උතුරු සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුවට සහ නැගෙනහිරින් [[වෙනිසියුලාව]] ( සුලියා ප්‍රාන්තය ) රටට මායිම් වේ. දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන්නේ වල්ලෙඩුපාර් ය.<ref name="Objectivos">{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=January 2012 |title=Estado de avance de los Objetivos de Desarrollo del Milenio en el departamento de Cesar y en la ciudad de Valledupar, (Progress on the Millennium Development Goals in the Cesar department and the city of Valledupar) |url=http://www.valledupar.gov.co/index.php/j-stuff/odm-valledupar/valledupar-hacia-los-odm/lb-cesar-odm-pdf/detail |publisher=PNUD Colombia – Fundación Universitaria del Área Andina |language=es}}</ref> මෙම ප්‍රදේශය මුලින්ම ජනාවාස වූයේ උපාර් නිම්නයේ යුපාරිස් සහ සීසර් ගංගා නිම්නයේ ගුවාටපුරිස් ලෙස හැඳින්වෙන ආදිවාසී ජනයා විසිනි, මේ අතර ටූපේට අදාළ ඔරෙජෝන්, මොටිලන්ට අදාළ ඇකනායුටෝස් සහ චිමිලාට අදාළ ඇල්කොහොලේඩ්ස් ද විය. මෙම ප්‍රදේශය ගවේෂණය කළ පළමු යුරෝපීයයා ස්පාඤ්ඤ කපිතාන් පීටර් වාඩිලෝ ය, නමුත් ජර්මානු ඇම්බ්‍රෝස් ඇල්ෆින්ගර් 1532 දී එම කලාපය ම්ලේච්ඡ ලෙස යටත් කර ගත්තේය. <ref name="ACGI-2003">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=History of Cesar |url=http://www.finagro.com.co/colombia/departamento.asp?IDDepartamento=09&Tema=13 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20031024044528/http://www.finagro.com.co/colombia/departamento.asp?IDDepartamento=09&Tema=13 |archive-date=24 October 2003 |publisher=Agustin Codazzi Geographic Institute |language=es}}</ref> 1996 සිට 2006 දක්වා කාලය තුළ පැරාමිලිටරි කණ්ඩායම් සීසර් පතල් කලාපයේ දස දහස් ගණනක් වින්දිතයින්ට බලපාන පරිදි දරුණු මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සිදු කළහ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:2016 ජූනි සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] jpr16yfc3sc38b9nb1sjabsceodv8qk 0 182475 751336 751231 2025-06-26T20:10:12Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751336 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Choco in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව''' ({{IPA|es|tʃoˈko}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ දෙපාර්තමේන්තුවක් වන අතර එය ජාතියේ විශාලතම අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ජනගහනයට සහ ඇමරින්ඩියන් සහ මිශ්‍ර අප්‍රිකානු-අමෙරින්ඩියන් කොලොම්බියානුවන්ගේ විශාල ජනගහනයකට සත්කාරකත්වය සැපයීම සඳහා ප්‍රසිද්ධය. එය රටේ බටහිර දෙසින් පිහිටා ඇති අතර, පැසිෆික් සාගරයේ සහ අත්ලාන්තික් සාගරයේ වෙරළ තීරයන් ඇති එකම කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුව වේ. එහි කොලොම්බියාවේ [[පැනමාව|පැනමා]] දේශ සීමාව සියල්ලම අඩංගු වේ. එහි අගනුවර ක්විබ්ඩෝ ය. චොකෝහි විවිධ භූගෝලීය පිහිටීමක්, අද්විතීය පරිසර පද්ධති සහ සූරාකෑමට ලක් නොවූ ස්වභාවික සම්පත් ඇත; කෙසේ වෙතත්, එහි ජනගහනය කොලොම්බියාවේ සියලුම දෙපාර්තමේන්තු අතරින් පහළම ජීවන තත්වයන්ගෙන් එකකි. රජය විසින් උපුටා දක්වන ලද ප්‍රධාන සාධකයක් වන්නේ රළු, කඳුකර වැසි වනාන්තර පරිසරය සහ උණුසුම්, අධික ආර්ද්‍රතාවය සහිත දේශගුණයයි. මෙම සාධක කලාපයට සැලකිය යුතු යටිතල පහසුකම් වැඩිදියුණු කිරීම් සීමා කර ඇති අතර, චොකෝ කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා කලාපවලින් එකක් ලෙස පවතී, 1967 දී චොකෝ මෙඩෙලින් නගරය සමඟ සම්බන්ධ කරන අධිවේගී මාර්ගයක් සඳහා මූලික අත්තිවාරම් දැමූ දා සිට ප්‍රධාන ප්‍රවාහන යටිතල පහසුකම් ඉදිකර නොමැත. මෙම ප්‍රදේශයට වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා ප්‍රවේශය ඉතා අල්පය. 2016 අගෝස්තු මාසයේදී, කොලොම්බියානු මාධ්‍ය වාර්තා කළේ, චොකෝහි වැසියන් මුහුණ දෙන බරපතල තත්ත්වය පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමක් ඇති කරමින්, මාස තුනකටත් අඩු කාලයකදී ළමුන් 50 ක් පමණ කුසගින්නේ මිය ගිය බවයි. එම වසරේම, චොකෝහි ආදිවාසී ප්‍රජාවේ තවත් වැඩිහිටියන් සහ වැඩිහිටි පුරවැසියන් 10 දෙනෙකු මැලේරියාව සහ පාචනය වැනි වළක්වා ගත හැකි හේතූන් නිසා මිය ගියහ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Jared Wade |date=16 August 2016 |title=Chocó strikes to force government action on healthcare, infrastructure |url=https://thecitypaperbogota.com/news/choco-goes-on-strike-to-force-government-action-on-healthcare-and-infrastructure |access-date=30 September 2022 |publisher=The City Paper - Bogotá}}</ref> දෙපාර්තමේන්තුව විසින් "ලෝකයේ වැසි සහිතම පහත් බිම්" ( චොකෝ–ඩැරියන් තෙතමනය සහිත වනාන්තර පරිසර කලාපය ) ලෙස ශ්‍රේණිගත කර තිබියදීත්, එහි උස {{Convert|400|in|mm|sigfig=1}} පමණ වේ. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය, <ref name="parsons">{{Citation|last=Parsons|first=James J.|title=Review of ''Slavery on the Spanish Frontier: The Colombian Chocó, 1680-1810'' by William Frederick Sharp|date=November 1978|work=The Hispanic American Historical Review|volume=58|issue=4|pages=717–718|publisher=Duke University Press|jstor=2513352}}</ref> ක්විබ්ඩෝ හි සනීපාරක්ෂක පානීය ජලය නොමැත. <ref name="semana">{{Cite news|url=http://www.semana.com/wf_InfoArticulo.aspx?IdArt=101935|title=¿Se debe acabar Chocó?|date=31 March 2007|work=Semana|access-date=7 February 2010|publisher=Semana.com|location=Bogotá|language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] szcrmco7ol4zar7d4jdy8igk0posv73 751642 751336 2025-06-27T10:35:55Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751642 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Choco in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව''' ({{IPA|es|tʃoˈko}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ දෙපාර්තමේන්තුවක් වන අතර එය ජාතියේ විශාලතම අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ජනගහනයට සහ ඇමරින්ඩියන් සහ මිශ්‍ර අප්‍රිකානු-අමෙරින්ඩියන් කොලොම්බියානුවන්ගේ විශාල ජනගහනයකට සත්කාරකත්වය සැපයීම සඳහා ප්‍රසිද්ධය. එය රටේ බටහිර දෙසින් පිහිටා ඇති අතර, පැසිෆික් සාගරයේ සහ අත්ලාන්තික් සාගරයේ වෙරළ තීරයන් ඇති එකම කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුව වේ. එහි කොලොම්බියාවේ [[පැනමාව|පැනමා]] දේශ සීමාව සියල්ලම අඩංගු වේ. එහි අගනුවර ක්විබ්ඩෝ ය. චොකෝහි විවිධ භූගෝලීය පිහිටීමක්, අද්විතීය පරිසර පද්ධති සහ සූරාකෑමට ලක් නොවූ ස්වභාවික සම්පත් ඇත; කෙසේ වෙතත්, එහි ජනගහනය කොලොම්බියාවේ සියලුම දෙපාර්තමේන්තු අතරින් පහළම ජීවන තත්වයන්ගෙන් එකකි. රජය විසින් උපුටා දක්වන ලද ප්‍රධාන සාධකයක් වන්නේ රළු, කඳුකර වැසි වනාන්තර පරිසරය සහ උණුසුම්, අධික ආර්ද්‍රතාවය සහිත දේශගුණයයි. මෙම සාධක කලාපයට සැලකිය යුතු යටිතල පහසුකම් වැඩිදියුණු කිරීම් සීමා කර ඇති අතර, චොකෝ කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා කලාපවලින් එකක් ලෙස පවතී, 1967 දී චොකෝ මෙඩෙලින් නගරය සමඟ සම්බන්ධ කරන අධිවේගී මාර්ගයක් සඳහා මූලික අත්තිවාරම් දැමූ දා සිට ප්‍රධාන ප්‍රවාහන යටිතල පහසුකම් ඉදිකර නොමැත. මෙම ප්‍රදේශයට වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා ප්‍රවේශය ඉතා අල්පය. 2016 අගෝස්තු මාසයේදී, කොලොම්බියානු මාධ්‍ය වාර්තා කළේ, චොකෝහි වැසියන් මුහුණ දෙන බරපතල තත්ත්වය පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමක් ඇති කරමින්, මාස තුනකටත් අඩු කාලයකදී ළමුන් 50 ක් පමණ කුසගින්නේ මිය ගිය බවයි. එම වසරේම, චොකෝහි ආදිවාසී ප්‍රජාවේ තවත් වැඩිහිටියන් සහ වැඩිහිටි පුරවැසියන් 10 දෙනෙකු මැලේරියාව සහ පාචනය වැනි වළක්වා ගත හැකි හේතූන් නිසා මිය ගියහ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Jared Wade |date=16 August 2016 |title=Chocó strikes to force government action on healthcare, infrastructure |url=https://thecitypaperbogota.com/news/choco-goes-on-strike-to-force-government-action-on-healthcare-and-infrastructure |access-date=30 September 2022 |publisher=The City Paper - Bogotá}}</ref> දෙපාර්තමේන්තුව විසින් "ලෝකයේ වැසි සහිතම පහත් බිම්" ( චොකෝ–ඩැරියන් තෙතමනය සහිත වනාන්තර පරිසර කලාපය ) ලෙස ශ්‍රේණිගත කර තිබියදීත්, එහි උස {{Convert|400|in|mm|sigfig=1}} පමණ වේ. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය, <ref name="parsons">{{Citation|last=Parsons|first=James J.|title=Review of ''Slavery on the Spanish Frontier: The Colombian Chocó, 1680-1810'' by William Frederick Sharp|date=November 1978|work=The Hispanic American Historical Review|volume=58|issue=4|pages=717–718|publisher=Duke University Press|jstor=2513352}}</ref> ක්විබ්ඩෝ හි සනීපාරක්ෂක පානීය ජලය නොමැත. <ref name="semana">{{Cite news|url=http://www.semana.com/wf_InfoArticulo.aspx?IdArt=101935|title=¿Se debe acabar Chocó?|date=31 March 2007|work=Semana|access-date=7 February 2010|publisher=Semana.com|location=Bogotá|language=es|archive-date=1 May 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100501040702/http://www.semana.com/wf_InfoArticulo.aspx?IdArt=101935|url-status=dead}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] kes7xumk2y5kswa8jcjiysgutk44qtu 0 182476 751335 751230 2025-06-26T20:10:10Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751335 wikitext text/x-wiki {{Historical populations|1973|649462|1985|1013247|1993|1275623|2005|1467929|2018|1784783|type=|footnote=Source:<ref>{{cite web|title=Reloj de Población|url=http://www.dane.gov.co/reloj/|website=DANE|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadísitica|access-date=6 July 2017|archive-date=16 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180116020433/http://www.dane.gov.co/reloj/|url-status=dead}}</ref>}} [[ගොනුව:Cordoba in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''කොර්ඩෝබා''' ({{IPA|es|ˈkoɾðoβa}}, {{Langx|es|Departamento de Córdoba}} ) යනු කොලොම්බියානු කැරිබියානු කලාපයේ මෙම රටට උතුරින් පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජයේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . කොර්ඩෝබා උතුරට කැරිබියන් මුහුදටත්, ඊසාන දෙසින් සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුවටත්, නැගෙනහිරින් [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවටත්]], දකුණින් [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවටත්]] මුහුණලා සිටී. 2018 වන විට, කොර්ඩෝබා හි ජනගහනය 1,784,783 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. එහි අගනුවර මොන්ටෙරියා නගරයයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 9ta7qbt9e4djakgqmify5r81j89hbpq 0 182477 751334 751229 2025-06-26T20:10:10Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751334 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Cundinamarca in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව''' ( {{බස|es|Departamento de Cundinamarca}} ,{{IPA|es|kundinaˈmaɾka}} ) යනු කොලොම්බියාවේ එක් දෙපාර්තමේන්තුවකි . එහි වර්ග ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 22,623 (අගනුවර දිස්ත්‍රික්කය ඇතුළත් නොවේ) සහ 2018 වන විට එහි ජනගහනය 2,919,060 කි. එය 1886 අගෝස්තු 5 වන දින එම වසරේම ඉදිරිපත් කරන ලද ව්‍යවස්ථාමය නියමයන් යටතේ නිර්මාණය කරන ලදී. කුන්ඩිනමාර්කා පිහිටා ඇත්තේ කොලොම්බියාවේ මධ්‍යයේය. කුන්ඩිනාමර්කා හි අගනුවර කොලොම්බියාවේ අගනුවර වන බොගෝටා වේ. කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තු අතර මෙය විශේෂ අවස්ථාවකි, මන්ද බොගෝටා නීත්‍යානුකූලව කුන්ඩිනමාර්කා හි කොටසක් නොවන නමුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් එහි අගනුවර නම් කර ඇති එකම දෙපාර්තමේන්තුව එයයි (අගනුවර කවදා හෝ ගෙන යාමට සිදුවුවහොත්, එසේ කිරීමට කුන්ඩිනමාර්කා සභාව විසින් සම්මත කරන ලද සරල ආඥා පනතක් වෙනුවට ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිසංස්කරණයක් අවශ්‍ය වනු ඇත). [[ජන සංගණන|සංගණනවලදී]], බොගෝටා සහ කුන්ඩිනමාර්කා සඳහා ජනගහනය වෙන වෙනම වගුගත කර ඇත; එසේ නොවුවහොත්, කුන්ඩිනමාර්කා හි ජනගහනය මිලියන 11 ඉක්මවනු ඇත. == නිරුක්තිය == කුන්ඩිනාමර්කා යන නම පැමිණෙන්නේ ''Kuntur marqa'', [[ආදිවාසීන්|ස්වදේශික]] ප්‍රකාශනයකි, සමහර විට කෙචුවාන් භාෂාවෙන් ව්‍යුත්පන්න වී ඇති අතර එහි තේරුම "කොන්ඩෝර් කූඩුව" යන්නයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Acosta, Joaquín |year=1848 |title=Extensión y limites del territorio de los Chibchas ó Muíscas |url=http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/historia/descol/comp12a.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171227211432/http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/historia/descol/comp12a.htm |archive-date=27 December 2017 |access-date=18 April 2012 |website=Compendio Histórico-Descubrimiento y colonización de la Nueva Granada en el siglo décimo-sexto |publisher=Biblioteca Virtual de la Biblioteca Luis Ángel Arango |language=es}}</ref> == භූගෝලය == කුන්ඩිනමාර්කා හි වැඩි කොටසක් පිහිටා ඇත්තේ නැගෙනහිර කෝඩිලෙරා ( ''කෝඩිලෙරා පෙරදිග'' ) හි වන අතර [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|එය බොයාකාට]] දකුණින් පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් මැග්ඩලීනා ගඟෙන් මායිම් වී නැගෙනහිරින් ඔරිනෝකෝ ගංගා ද්‍රෝණියට ළඟා වන අතර දකුණින් ටොලිමා හි මායිම් වේ. බොගෝටා අගනුවර දිස්ත්‍රික්කය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ කුන්ඩිනමාර්කා භූමියෙන් වට වී ඇති අතර එය කුන්ඩිනමාර්කා කැබලි කිරීමෙන් සෑදී ඇත. මේ නිසා සහ අනෙකුත් දේශසීමා වෙනස්කම් නිසා, වර්තමාන කුන්ඩිනමාර්කා දෙපාර්තමේන්තුව මුල් රාජ්‍යයට වඩා බෙහෙවින් කුඩා ය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] acmum3d8rpi7s0f16sa2oweupf1qk01 0 182478 751337 751236 2025-06-26T20:10:12Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751337 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Guaviare in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''ගවියරේ''' ({{IPA|es|ɡwaˈβjaɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ දකුණු මධ්‍යම කලාපයේ පිහිටා ඇත. එහි අගනුවර සැන් ජෝස් ඩෙල් ගුවාවියරේ වේ. 1991 ජූලි 4 වන දින කොලොම්බියාවේ නව දේශපාලන ව්‍යවස්ථාව මගින් ගුවියාර් නිර්මාණය කරන ලදී. ඒ මොහොත දක්වා, එය 1977 දෙසැම්බර් 23 වන දින එවකට වෝපේස් කොමසාරිස් කාර්යාලයේ භූමියෙන් වෙන් කරන ලද කොමසාරිස් කාර්යාලයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ ජාතික භූමියක් විය. මුලින් ස්වදේශික නුකාක් ජනයා වාසය කළ ගුවියාර්, 1910 සහ 1940 ගණන්වල ඇමසන් රබර් උත්පාතය අතරතුර යටත් විජිතකරණයට ලක් වූ ප්‍රදේශවලින් එකකි. කොලොම්බියාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශවල සිදුවන ද්වි-පාර්ශ්වික ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් බේරී, වේගවත් ආදායමක් සොයමින් බොහෝ පවුල් රටේ මධ්‍යම ප්‍රදේශයෙන් සංක්‍රමණය වූහ. කෙසේ වෙතත්, 'රබර් උණ' ඉක්මනින් අවසන් වූ අතර, ගුවාවියරේ හි නව වැසියන් යටත් කර ගැනීමට අපහසු දැවැන්ත වැසි වනාන්තරයක තනි විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2020-12-16 |title=Can a Tropical Bird Take the Jungles of Colombia out of the 'Conflict Trap'? |url=https://www.strifeblog.org/2020/12/16/can-a-tropical-bird-take-the-jungles-of-colombia-out-of-the-conflict-trap/ |access-date=2021-01-27 |website=Strife |language=en-GB}}</ref> 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේ කොකේන් හි උත්පාතය, කොකා ආදායමෙන් ආකර්ෂණය වූ අනෙකුත් දුප්පත් ප්‍රදේශවලින් සංක්‍රමණය වූ නව ජනපදිකයන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේය. මෙම නව ජනපදකරණ රැල්ලෙන් පසුව, මෙම ප්‍රදේශය වසරකට {{Convert|30,000|ha}} ක කොකා වගා කිරීමට පටන් ගත්තේය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=MinJusticia |date= |title=Caracterización Regional de la problemática asociada a las drogas ilícitas en el departamento de Guaviare |url=http://www.odc.gov.co/Portals/1/publicaciones/pdf/oferta/caracterizacion/RE0635JUN2015-guaviare.pdf |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref> ප්‍රචණ්ඩත්වය බහුලව පැවති අතර කොලොම්බියානු සන්නද්ධ ගැටුමේ කණ්ඩායම් අතර ගැටුම් නිරන්තරයෙන් පැවති මෙම කාලය තුළ ගුවාවියරේ ප්‍රදේශයේ කොටස් කිහිපයක් මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන් සහ කොලොම්බියාවේ විප්ලවවාදී සන්නද්ධ හමුදා (FARC) ගරිල්ලා කණ්ඩායම විසින් පාලනය කරන ලදී. කොලොම්බියාවේ වින්දිතයින්ගේ ඒකකයට අනුව, 1985 සිට ගුවාවියරේ හි ගැටුමෙන් 93,000 කට වැඩි පිරිසක් ගොදුරු වී ඇති අතර, 83,000 කට වැඩි පිරිසක් අවතැන් වී 6,612 ක් මිය ගොස් ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Victim's Unit |date= |title=General Report |url=https://cifras.unidadvictimas.gov.co/Home/Departamento?vvg=1 |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref> කොකා වගාවට එරෙහිව සටන් කිරීමට කොලොම්බියානු රජය දරන උත්සාහයන් දුෂ්කරතා රැසකට මුහුණ දී තිබේ. කොකා භෝග මත [[ග්ලයිෆොසෙට්|ග්ලයිෆොසේට්]] ගුවනින් යෙදීම අධිකරණ නියෝගයක් මගින් අත්හිටුවන ලදී, මන්ද එය වැසියන්ගේ සෞඛ්‍යයට අවදානම් විය හැකි බැවිනි. ඊට අමතරව, කොකා වෙනත් භෝග සමඟ ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමේ සැලසුම් නීතිමය, පාරිසරික සහ ආර්ථික සීමාවන්ට මුහුණ දී ඇති අතර එමඟින් ඒවායේ ශක්‍යතාව සීමා වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Investigación científica para el desarrollo sostenible de la región Amazónica Colombiana |date= |title=ZONIFICACIÓN AMBIENTAL Y ORDENAMIENTO DE LA RESERVA FORESTAL DE LA AMAZONÍA, CREADA MEDIANTE LA LEY 2ª DE 1959, EN EL DEPARTAMENTO DE GUAVIARE |url=https://sinchi.org.co/files/PUBLICACIONES%20DIGITALES/Zonificaci%C3%B3n%20Ambiental%20y%20Ordenamiento%20de%20la%20Reserva%20Forestal%20de%20la%20Amazonia/Fase%20I%3A%20Departamento%20del%20Guaviare/light2%20F1%20Vol%202%20Estado%20del%20arte.pdf |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref> මෙම කිසිදු භෝගයකට කොකා ලබා දුන් ලාභ මට්ටමට සම කළ නොහැකි විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2017-12-13 |title=Los retos para sustituir los cultivos de coca en el Guaviare |url=https://cerosetenta.uniandes.edu.co/los-retos-para-sustituir-los-cultivos-de-coca-en-el-guaviare/ |access-date=2021-01-27 |website=Cerosetenta |language=es}}</ref> කලාපයට ගවයින් හඳුන්වාදීමත් සමඟ විකල්ප ආදායම් මාර්ග උත්පාදනය කිරීමෙන් ගොවීන් කොකා මත යැපීම අඩු වී ඇත. කෙසේ වෙතත්, ගව පාලනය හේතුවෙන් සිදුවන වන විනාශය නියඟ, ගිනි ගැනීම් සහ ජෛව විවිධත්වය අහිමි වීමට හේතු වී තිබේ. 2016 දී FARC බලමුලු ගැන්වීම ගුවියාර් හි ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජීවන තත්ත්වය වැඩිදියුණු කිරීමට හේතු වී ඇත, නමුත් බලමුලු ගැන්වීම නොකළ FARC විසම්මුති කණ්ඩායම් තවමත් දෙපාර්තමේන්තුවේ සමහර කලාපවල භෞමික පාලනය ක්‍රියාත්මක කරයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] n6sqke7o3bjbt3kgv7bzm88kcmdx7o9 0 182479 751326 751242 2025-06-26T20:06:19Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751326 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Huila in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''හුයිලා''' ({{IPA|es|ˈwila}} ) යනු කොලොම්බියාවේ එක් දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ නිරිත දෙසින් පිහිටා ඇති අතර එහි අගනුවර නීවා වේ. <ref name="Generalidades">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Generalidades del departamento |url=http://www.huila.gov.co/index.php?option=com_content&view=article&id=6989&Itemid=2163 |access-date=26 April 2013 |publisher=Gobernación del Huila}}</ref> == ජන විකාශනය සහ ජනවාර්ගික විද්‍යාව == 2020 දී හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනය 1,122,622 ක් වූ අතර, ඉන් 679,667 ක් (60.54%) නාගරික ප්‍රදේශවල සහ 442,955 ක් (39.46%) ''හුයිලෙන්ස්'' ප්‍රදේශයේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල ජීවත් වෙති. <ref name=":2">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Ficha de Caracterización - DPN 2020 Huila |url=http://sirhuila.gov.co/images/sirhuila/SIR_2020/FICHAS_DE_CARACTERIZACION_2020/1_Huila.pdf}}</ref> මෙය මුළු කොලොම්බියානු ජනගහනයෙන් 2.5% කි. වාණිජ ආකාරයේ කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකය, තෙල් නිෂ්පාදනය, මූලික මහජන සේවාවන් සඳහා ප්‍රවේශය සහ මැග්ඩලීනා දිගේ මධ්‍යම මාර්ග අක්ෂයට සම්බන්ධ මාර්ග මගින් ලබා දෙන හැකියාවන් හේතුවෙන්, එහි බහුතරය මැග්ඩලීනා නිම්නයේ පදිංචි වී ඇති අතර, ප්‍රධාන නාගරික මධ්‍යස්ථාන වන්නේ නීවා සහ ගාර්සන් ය . ඉතිරි ජනගහනය කෝපි තීරයේ පිහිටා ඇති අතර, පිටාලිටෝ සහ ලා ප්ලාටා වලින් කැපී පෙනේ; උතුරු උප කලාපයේ ග්‍රාමීය ජනගහනයේ අඩුවීමක් දක්නට ලැබේ, ප්‍රධාන වශයෙන් භූ දර්ශනයේ කෘෂිකාර්මික හා තෙල් ක්‍රියාකාරකම්වල වෙනස්වීම් හේතුවෙන්. දෙපාර්තමේන්තුවේ සාමාන්‍ය ජන ඝනත්වය 59.88 වැසියන් / ^km2 වන අතර, වැඩිම ඝනත්වය නීවා (223.72), පිටලිටෝ (200.1) සහ ගාර්සන් (162.45) හි ඇති අතර, කොලොම්බියාව සහ විලාවිජා (පිළිවෙලින් 7.83 සහ 10.91) නගර සභා වල අඩුම වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Población 2018 |url=http://sirhuila.gov.co/index.php/estadisticas/sociales/poblacion/1513-poblacion-2018 |access-date=2021-09-03 |website=sirhuila.gov.co}}</ref> === ජනවාර්ගික විද්‍යාව === DANE ට අනුව, හුයිලා හි වාර්ගික සංයුතිය පහත පරිදි වේ: 98.43% ක් තමන් සුදු ජාතිකයින් සහ මෙස්ටිසෝවරුන් ලෙස හඳුනා ගන්නා අතර, ජනවාර්ගික ජනගහනයක් ලෙස 1.57% ක් පමණක් (අමෙරින්ඩියන් සහ අප්‍රිකානු/මුලටෝවරු) හඳුනා ගනී. මෙය රටේ ජනවාර්ගික නොවන අනුබද්ධ ජනගහනයේ ඉහළම ප්‍රතිශතයක් ඇති දෙපාර්තමේන්තු වලින් එකක් බවට පත් කරයි.<ref>{{Cite web |title=Censo Nacional de Población y Vivienda 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/censo-nacional-de-poblacion-y-vivenda-2018}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] f4tz6mzeut52wycw3wuemqux087fbqk 0 182480 751333 751238 2025-06-26T20:10:10Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751333 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:La Guajira in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''ලා ගුආජිරා''' ({{IPA|es|la ɣwaˈxiɾa}} {{refn|In isolation, they are pronounced {{IPA|es|la|}} and {{IPA|es|gwaˈxiɾa|}} respectively.}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ ඊසානදිග කලාපයේ, කැරිබියන් මුහුදේ සහ දකුණු ඇමරිකාවේ උතුරු කෙළවරේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවට]] මායිම්ව පිහිටි ගුජිරා අර්ධද්වීපයේ වැඩි කොටසක් අල්ලා ගනී. දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර රියෝහාචා ය. ස්පාඤ්ඤ ගවේෂණ ඇමරිකානු මහාද්වීපයට ළඟා වීමට බොහෝ කලකට පෙර සිටම විවිධ ස්වදේශික ගෝත්‍රිකයන් කලාපයේ ශුෂ්ක තැනිතලා ජනාවාස කර ඇත. 1498 දී, ඇලොන්සෝ ද ඔජෙඩා ලා ගුවාජිරා අර්ධද්වීපය වටා යාත්‍රා කළ නමුත්, අද ලා ගුවාජිරා ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශයට පය තැබූ පළමු යුරෝපීයයා වූයේ 1499 දී ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක ජුවාන් ද ලා කෝසා ය . යටත් විජිත යුගයේදී, ලා ගුජිරා ප්‍රදේශය සැන්ටා මාර්ටා සහ වෙනිසියුලාවේ ආණ්ඩුකාරවරුන් විසින් මුතු තැන්පතු හේතුවෙන් මතභේදයට ලක් විය. ඉංග්‍රීසි මුහුදු කොල්ලකරුවන්, ප්‍රංශ ජාතිකයන් සහ ජර්මානුවන් ද එම ප්‍රදේශයේ පාලනය සඳහා සටන් කළහ. මාර්ටින් ෆර්නැන්ඩස් ඩි එන්සිසෝ විසින් නියුස්ට්‍රා සෙනෝරා සැන්ටා මරියා ඩි ලොස් රෙමිඩියෝස් ඩෙල් කබෝ ද ලා වේලා, ප්‍රදේශයේ පළමු යටත් විජිත ගම්මානය ආරම්භ කරන ලදී. 1535 දී, වායූ ජනයාගේ නිරන්තර ප්‍රහාරවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, නිකොලස් ද ෆෙඩර්මන් විසින් රියෝහාචා ගම්මානය ලෙස ජනාවාසය නැවත ස්ථාපිත කරන ලදී. 1544 දී, එය වර්තමාන නගරය පිහිටි ස්ථානයට ගෙන යන ලදී. 1871 දී, කලාපය මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් වෙන් කරන ලද අතර, ලා ගුජිරා තමන්ගේම අයිතියෙන් ජාතික භූමියක් බවට පත් විය. ලා ගුජිරා අභිප්‍රාය 1898 දී නිර්මාණය කරන ලදී. 1911 දී කොලොම්බියානු රජය ලා ගුජිරා කොමසාරිස් කාර්යාලය නිර්මාණය කළේය. 1930 ගණන් වලදී, මැද පෙරදිගින් ( ක්‍රිස්තියානි අරාබිවරුන්, විශේෂයෙන් මැරොනයිට්වරුන් සහ [[ෂියා ඉස්ලාම් ආගම|ෂියා මුස්ලිම්වරුන්]] ) [[ලෙබනන් සමුහාණ්ඩුව|ලෙබනනය]], [[සිරියාව]], පලස්තීනය සහ ජෝර්දානය යන රටවලින් බොහෝ සංක්‍රමණිකයන් මෙම ප්‍රදේශයට පැමිණියහ. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් මයිකාඕ නගරයේ පදිංචි වූහ. 1954 දී, ලා ගුජිරා අභිප්‍රාය නැවත නිර්මාණය කරන ලද අතර රියෝහාචා මහ නගර සභාවක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. අවසානයේ, 1964 දී, ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කරන ලදී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Pages with ස්පාඤ්ඤ IPA]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] g268rukdue4feqmwy0odkjiqetlwhmf 0 182481 751332 751240 2025-06-26T20:10:09Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751332 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Magdalena in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''මැග්ඩලීනා''' ({{IPA|es|maɣðaˈlena}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවක් වන අතර එය රටේ උතුරේ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] පිහිටා ඇති අතර එහි ජනගහනය මිලියන 1.3 කට වඩා වැඩිය. මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සැන්ටා මාර්ටා වන අතර එය මැග්ඩලීනා ගඟෙන් නම් කරන ලදී. දෙපාර්තමේන්තුවට එහි වත්මන් භූමි ප්‍රදේශය ඒකාබද්ධ වූ කොලොම්බියා එක්සත් ජනපදයේ මුල් ප්‍රාන්ත නවයෙන් එකක නම උරුම විය. === ස්ථානය === මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුව කොලොම්බියානු කැරිබියානු කලාපයේ උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටා ඇත. උතුරින් එය [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදට]] මායිම් වේ. ඊසාන දෙසින් එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවට මායිම් වන අතර එය පැලෝමිනෝ ගඟෙන් බෙදී යයි. නැගෙනහිරින් එය මායිම් වන්නේ සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවට වන අතර එය අර්ධ වශයෙන් ගුවාරානි ගඟෙන් බෙදී ඇත. බටහිරින් එය මැග්ඩලීනා ගඟෙන් බෙදී ඇති අතර, එය වයඹ දෙසින් [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අත්ලාන්තික්]] සහ බටහිරින් සහ නිරිත දෙසින් [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] cmz9qnuhg5rbl8s1dgxkjpcokd1noud 0 182482 751331 751241 2025-06-26T20:10:08Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751331 wikitext text/x-wiki {{Historical populations|1973|242664|1985|474046|1993|618427|2005|783168|2018|1039722|type=|footnote=Source:<ref>{{cite web|title=Reloj de Población|url=http://www.dane.gov.co/reloj/|website=DANE|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadísitica|access-date=6 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161028083854/http://www.dane.gov.co/reloj/|archive-date=28 October 2016|url-status=dead}}</ref>}} [[ගොනුව:Meta in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''මෙටා''' ({{IPA|es|ˈmeta}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය ඇන්ඩියන් කඳුකරයට නැගෙනහිරින්, රටේ භූගෝලීය මධ්‍යස්ථානයට ආසන්නව පිහිටා ඇත. මෙටා ගඟෙන් ද හරස් කර ඇති දෙපාර්තමේන්තුවේ විශාල කොටසක්, ලැනොස් ලෙස හැඳින්වෙන තණබිම් තැනිතලාවකින් වැසී ඇත. එහි අගනුවර විලාවිසෙන්සියෝ ය. දෙපාර්තමේන්තුවට කොලොම්බියාවේ භූගෝලීය මධ්‍යයේ, පුවර්ටෝ ලෝපෙස් සිට කිලෝමීටර කිහිපයක් දුරින් පිහිටි ඇල්ටෝ ද මෙනෙගුවා නමින් හැඳින්වෙන ස්ථානයක ස්මාරකයක් තබා ඇත. පියාපොකෝ භාෂාවට සමාන අචගුවා භාෂාව, දෙපාර්තමේන්තුවේ සුළුතරයක් විසින් කතා කරන ස්වදේශික භාෂාවකි . == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1960]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 0bl4hc2yj18d11ndt9ttehvonjtm51k 0 182483 751342 751228 2025-06-26T20:21:03Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751342 wikitext text/x-wiki #යළියොමුව [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 75z9v9uh0mqykuqpo1ihurb4neh94cl 0 182484 751316 751262 2025-06-26T19:36:13Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751316 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Risaralda in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''රිසරල්ඩා''' ({{IPA|es|risaˈɾalda}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ බටහිර මධ්‍යම ප්‍රදේශයේ, ඇන්ඩියන් කලාපයේ පිහිටා ඇති අතර, එය [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැල්ඩාස්]] සහ ක්වින්ඩියෝ සමඟ කෝපි අක්ෂයේ කොටසකි. එහි අගනුවර පෙරෙයිරා ය. රිසරල්ඩා එහි [[කෝපි (පානය)|කෝපි]] වල උසස් තත්ත්වය සහ දියුණු කර්මාන්තයක් සඳහා ඉතා ප්‍රසිද්ධය: මෝටර් රථ, ඇඳුම් පැළඳුම්, ආහාර, භාණ්ඩ හා සේවා වෙළඳාම. එය 1966 දී කැල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුවෙන් වෙන් කරන ලදී. මෙම භූමි ප්‍රදේශය ඉතා කඳුකර වන අතර ඉතා කුඩා ප්‍රදේශයක විවිධ දේශගුණික තත්ත්වයන් ඇත. පැසිෆික් කලාපයේ බුවනවෙන්චුරා වැනි වරායන්ට සහ කොලොම්බියාවේ විශාලතම නගරවලට එහි සමීපත්වය.&nbsp;- බොගෝටා, කැලි, මෙඩලින්&nbsp;- එය වේගයෙන් වර්ධනය වන ආර්ථික මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් කරයි. == භූගෝලය == වර්ග කිලෝමීටර 3,653 භූමි ප්‍රමාණයකින් යුත් රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව , රටේ බටහිරින් මධ්‍යම ඇන්ඩියන් කලාපයේ මධ්‍යම අංශයේ ආර්ථික සංවර්ධනයේ ප්‍රධාන ධ්‍රැව දෙකක් අතර (උතුරු සහ දකුණු කොකා නිම්නයේ ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුව, මධ්‍යම සහ බටහිර කෝඩිලෙරා අතර විහිදේ) පිහිටා ඇති අතර එය රියෝ කොකා දෙසට බෑවුම් වන අතර ඊසාන දෙසින්, නැගෙනහිරින් ටොලිමා, දකුණින් සහ බටහිරින් ක්වින්ඩියෝ චොකෝ යන කැල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තු වලටද මායිම් වේ. දෙපාර්තමේන්තුවේ ජලාපවහන පද්ධතිය ප්‍රධාන ද්‍රෝණි දෙකකින් සමන්විත වේ, කොකා ගඟ සහ සැන් ජුවාන් ගඟ . භෞතික විද්‍යාත්මක සංයුතීන් මධ්‍යම සහ බටහිර කඳු වැටිවල ගිනිකඳු ස්කන්ධයන්ගෙන්, ඔටුන් ගඟ, කොකා ගඟ, රිසරල්ඩා ගඟ සහ ලා වීජා ගඟේ ස්වාභාවික ගංගා ද්‍රෝණිවලින් සෑදුණු පැතලි හා පටු නිම්නවලින් ආවරණය වී ඇත. දෙපාර්තමේන්තුවේ පසෙහි මූලාරම්භය ආග්නේය පාෂාණ සහ අවසාදිත පාෂාණ සහ ඇලුවීයල් සහ කොලුවියල් ද්‍රව්‍ය වලින් ලබාගත් ගිනිකඳු අළු වලිනි. මෙම ද්‍රව්‍යවලට අනුව, ප්‍රාන්ත පාංශු ඒකකවල පිහිටා ඇත: මැනිලා, පර්නාස් හෝ 200, ඒකකය 10 හෝ චින්චිනා සහ මලබාර්, කෝපි හෝ චින්චිනා ඒකකය 10 හි වඩාත් පුළුල් වේ. කෘෂි විද්‍යාත්මක වර්ගීකරණය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල (බෝග) දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රදේශයෙන් 6.4% (පුවෙබ්ලෝ රිකෝ, බෙලන් ඩි උම්බ්‍රියා මිස්ට්‍රාටෝ නගර සභා හැර සහ කෘෂි විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයක් නොමැති) II, III සහ IV පන්තිවලට අනුරූප වන අතර, V, VI, VII පන්තිවලට 77.2% ක් සහ VIII පන්තියට 16.4% ක් සහ කෘෂි විද්‍යාත්මක පෙනුමෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් Mj ඒකක සහ Fn හමු විය. විවිධ භෝග සහ වනාන්තර සඳහා සුදුසු යැයි සැලකෙන මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 58.6% ක් අල්ලා ගනී. දෙපාර්තමේන්තුවේ විවිධ ජීවන කලාප ඇති අතර ඒවා පහත පරිදි බෙදා හරිනු ලැබේ: BMH-PM (40.3%), BMH-MB (28.7%), BP-pm (9.4%) සහ ඉතිරිය (21.5%) bs -TT bh, bh-T, bh-PM, bp-MB, BH-F, bp-M, ආදිය වේ. [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] m6baj7hw7bmr4u99kv2kx0i55ytqban 0 182485 751317 751265 2025-06-26T19:36:57Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751317 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Santander in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''සන්ටන්ඩෙර්''' ({{IPA|es|santanˈdeɾ}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි. කොලොම්බියා එක්සත් ජනපදයේ මුල් ප්‍රාන්ත නවයෙන් එකක නම සැන්ටැන්ඩර්ට උරුම විය. එය රටේ මධ්‍යම උතුරු කොටසේ පිහිටා ඇති අතර, නැගෙනහිරින් මැග්ඩලීනා ගඟ, දකුණින් සහ ගිනිකොන දෙසින් [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොයාකා]], ඊසාන දෙසින් නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුව, උතුරින් [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව]], බටහිරින් [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] සහ [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තු]] මායිම් වේ. එහි අගනුවර බුකාරමන්ගා නගරයයි. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] bexnjxjfcs4jcy654i8y4lco0pkki28 0 182486 751318 751267 2025-06-26T19:37:36Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751318 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Tolima in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''ටෝලිමා''' ({{IPA|es|toˈlima}} ) යනු කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන අතර එය රටේ මධ්‍යම-බටහිර දෙසින් ඇන්ඩියන් කලාපයේ පිහිටා ඇත. එය උතුරින් සහ බටහිරින් [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්දාස්]] දෙපාර්තමේන්තුවෙන්; නැගෙනහිරින් [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනමාර්කා]] දෙපාර්තමේන්තුවෙන්; දකුණින් [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා]] දෙපාර්තමේන්තුවෙන් සහ බටහිරින් [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]], වැලී ඩෙල් කොකා, ක්වින්ඩියෝ සහ රිසරල්ඩා යන දෙපාර්තමේන්තු වලින් මායිම් වී ඇත. ටොලිමා හි මතුපිට වර්ගඵලය 23,562 කි.&nbsp;කිලෝමීටර ^{2 ක්} වන අතර, එහි අගනුවර ඉබාගු වේ. ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුව 1861 දී නිර්මාණය කරන ලද්දේ කලින් කුන්ඩිනමාර්කා ලෙස හැඳින්වූ කොටසකිනි. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] dczjghp5x4hrvg5buxvqzrnpkm12eh3 0 182487 751319 751268 2025-06-26T19:38:37Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751319 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Valle del Cauca in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''වැලි ඩෙල් කාවුකා''', හෝ '''කාවුකා වැලි''' ({{IPA|es|ˈbaʎe ðel ˈkawka}} ), යනු බටහිර [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ශාන්තිකර සාගරය|පැසිෆික් සාගරයට]] යාබදව පිහිටි දෙපාර්තමේන්තුවකි . එහි අගනුවර සන්තියාගෝ ඩි කැලි වේ. බුවනවෙන්ටුරා, බුගා, කාටගෝ, පැල්මිරා සහ ටුලුවා වැනි අනෙකුත් නගර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජීවිතයට විශාල ආර්ථික, දේශපාලනික, සමාජීය සහ සංස්කෘතික බලපෑමක් ඇති කරයි. රටේ ජනගහනය 100,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සිටින විශාලතම ස්වාධීන (එනම්, මහානගර නොවන) නගර සංඛ්‍යාව වැලී ඩෙල් කොකා හි ඇති අතර, එහි මායිම් තුළ හයක් ඇත. කොලොම්බියාවේ විශාලතම සහ කාර්යබහුලම වරාය බුවනවෙන්ටුරා සතුව ඇති අතර, වාර්ෂිකව ටොන් 8,500,000 ක පමණ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Official Buenaventura's port statistics (Spanish) |url=http://www.sprbun.com/informacion-para-comercio-exterior/estadisticas/acumulado_ano.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007042442/http://www.sprbun.com/informacion-para-comercio-exterior/estadisticas/acumulado_ano.php |archive-date=7 October 2011 |access-date=17 October 2011 |publisher=Sprbun.com}}</ref> == භූගෝලය == වැලී ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව රටේ බටහිර කොටසේ, 3° අතර පිහිටා ඇත.&nbsp;5′&nbsp;N සහ 5°&nbsp;1′&nbsp;උතුරු අක්ෂාංශ සහ 75°&nbsp;42′&nbsp;බටහිර සහ 77°&nbsp;33′&nbsp;W දේශාංශ. එය උතුරින් රිසරල්ඩා සහ ක්වින්ඩියෝ, දකුණින් [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]], නැගෙනහිරින් ටොලිමා සහ බටහිරින් [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ]] සහ [[ශාන්තිකර සාගරය|පැසිෆික් සාගරය]] යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. මෙම නිම්නය භූගෝලීය වශයෙන් කෝඩිලෙරා මධ්‍යම සහ බටහිර ගංගාවලින් මායිම් වී ඇති අතර කොකා ගඟට ගලා යන බොහෝ ගංගාවලින් ජලය සපයයි. දෙපාර්තමේන්තුව කලාප හතරකට බෙදා ඇත: තෙතමනය සහිත සහ බොහෝ දුරට වනාන්තර සහිත පැසිෆික් ෆ්‍රින්ජ්; කඩදාසි කර්මාන්තය නිසා දැඩි ලෙස වනාන්තර [[වන විනාශය|විනාශ කරන ලද]] තෙතමනය සහිත සහ වනාන්තරවලින් පිරුණු බටහිර කඳු වැටිය; රටේ වඩාත්ම සාරවත් ඉඩම් ඇති කොකා ගඟේ ඇන්ඩියන් නිම්නය; සහ කෝඩිලෙරා මධ්‍යම බටහිර කඳු වැටිය. වැලි ඩෙල් කාවුකා පැසිෆික් සාගරයේ මැල්පෙලෝ දූපත ද පරිපාලනය කරයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] ru7f1wu4bxq7nwytikesi79mvj5eiiw 0 182489 751320 751258 2025-06-26T19:39:02Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751320 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Narino in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''නරිනෝ''' ({{IPA|es|naˈɾiɲo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නිදහස් නායක ඇන්ටෝනියෝ නරිනෝගේ නමින් නම් කරන ලද දෙපාර්තමේන්තුවකි . එහි අගනුවර පැස්ටෝ ය. එය රටේ බටහිර දෙසින්, [[ඉක්වදෝරය]] සහ [[ශාන්තිකර සාගරය|පැසිෆික් සාගරයට]] මායිම්ව පිහිටා ඇත. නරිනෝහි භූගෝලීය පිහිටීම සහ උන්නතාංශය අනුව දේශගුණය විවිධාකාර වේ: පැසිෆික් සාගරයේ තැනිතලා ප්‍රදේශවල උණුසුම් වන අතර ජනගහනයෙන් වැඩි දෙනෙක් ජීවත් වන කඳුකරයේ සීතල වේ, මෙම තත්වය උතුරු-දකුණු දිශාවට පුනරාවර්තනය වේ. අනෙකුත් වැදගත් නගර අතර ටුමකෝ සහ ඉපියේල්ස් ඇතුළත් වේ. == ඉතිහාසය == ප්‍රාග්-කොලොම්බියානු යුගයේදී ක්විලේසින්ගස්, අවා, පැස්ටෝ සහ ටූමාස් ඇතුළු ඉන්දියානු ගෝත්‍ර ගණනාවක් විසින් මෙම ප්‍රදේශය අත්පත් කරගෙන ඇත. 1522 දී මෙම භූමියට ඇතුළු වූ පළමු යුරෝපීය ජයග්‍රාහකයා වූයේ ඇන්ඩගෝයා පැස්කුවල් ය. ඔහු කොලොම්බියානු පැසිෆික් වෙරළ තීරයෙන් ගමන් කර, පසුව ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝ විසින් ලබාගත් තොරතුරු භාවිතා කරමින් [[පෙරූ|පේරු]] යටත් කර ගැනීමෙන් අවසන් වූ ගවේෂණය සංවිධානය කළේය. 1535 දී සෙබස්තියන් ද බෙලාල්කසාර් විසින් පත් කරන ලද දෙපාර්තමේන්තුවේ කඳුකර කොටස ජුවාන් ද ඇම්පුඩියා සහ පේද්‍රෝ ද ආනාස්කෝ මුලින්ම ගවේෂණය කළ අතර, පසුව ඔහු 1536 දී එම ප්‍රදේශයේ සංචාරය කර පොපයාන් වෙත ළඟා වී ස්පාඤ්ඤයට යාමට පෙර ටික කලක් රැඳී සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] irbgyco8fjxb2tmxolfwck23tsgpp7s 0 182490 751321 751259 2025-06-26T19:39:32Z Ttheek 66430 [[:ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 751321 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Norte de Santander in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙ''' ( '''උතුරු සැන්ටැන්ඩර්''' සඳහා ස්පාඤ්ඤය) ({{IPA|es|ˈnoɾte ðe santanˈdeɾ}} ) යනු ඊසානදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවට]] මායිම්ව රටේ උතුරේ පිහිටා ඇත. එහි අගනුවර වන්නේ රටේ ප්‍රධාන නගරවලින් එකක් වන කුකුටා ය . නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් නැගෙනහිරින් සහ උතුරින් වෙනිසියුලාවෙන් ද, දකුණින් සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුව සහ [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] ද, බටහිරින් සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුව සහ [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] ද මායිම් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Norte de Santander, Colombia – South America |url=http://www.colombia-sa.com/departamentos/nsantander/nsantander-in.html |access-date=2014-07-11 |publisher=Colombia-sa.com}}</ref> කොලොම්බියානු හමුදා සහ දේශපාලන නායක ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නිල දෙපාර්තමේන්තුවේ නම " ''Departamento de Norte de Santander'' " (නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙ දෙපාර්තමේන්තුව) වේ, ඔහු කුකුටා අසල ඉපදී හැදී වැඩුණි. නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර් දෙපාර්තමේන්තුව කොලොම්බියානු ඇන්ඩියන් කලාපයේ වයඹ කලාපයේ පිහිටා ඇත. ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස් සටනේදී කොංග්‍රසය විසින් විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි මහා කොලොම්බියාව ආරම්භ කළ විට, වර්තමාන නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර් ප්‍රදේශය කොලොම්බියාවේ ඉතිහාසයේ වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 2sd7rg9xcih6xncdmsbi8gnflilgdou 0 182491 751330 751260 2025-06-26T20:10:08Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751330 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Putumayo in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''පුටුමායෝ''' ({{IPA|es|putuˈmaʝo}} ) යනු දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ නිරිත දෙසින්, [[ඉක්වදෝරය]] සහ [[පෙරූ|පේරු රාජ්‍යයන්ට]] මායිම්ව පිහිටා ඇත. එහි අගනුවර මොකෝවා ය. ''පුටුමායෝ යන'' වචනය පැමිණෙන්නේ කෙචුවා භාෂාවලින් . ''"ප්'යුටුයි'' " යන ක්‍රියා පදය "පැන නැගීම" හෝ "පිපිරී යාම" යන අර්ථය දෙන අතර, ''"මායු'' " යන්නෙහි තේරුම ගංගාවයි. ඒ නිසා එහි තේරුම "ගලා යන ගංගාව" යන්නයි. == ඉතිහාසය == {{Historical populations|1973|67336|1985|174129|1993|264291|2005|310132|2018|348182|type=|footnote=Source:<ref>{{cite web|title=Reloj de Población|url=http://www.dane.gov.co/reloj/|website=DANE|publisher=Departamento Administrativo Nacional de Estadísitica|access-date=6 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20161028083854/http://www.dane.gov.co/reloj/|archive-date=28 October 2016|url-status=dead}}</ref>}} මුලින්, දෙපාර්තමේන්තුවේ නිරිතදිග ප්‍රදේශය කෝෆන් ඉන්දියානුවන්ටත්, වයඹ දෙසින් කමෙන්ට්සා ඉන්දියානුවන්ටත්, මධ්‍යම සහ දකුණු ප්‍රදේශ ටුකානෝ භාෂා කතා කළ ගෝත්‍රවලටත් ( සියෝනා වැනි) සහ නැගෙනහිර ප්‍රදේශය විටෝටෝ භාෂා කතා කළ ගෝත්‍රවලටත් අයත් විය. 1492 දී කමෙන්ක්සා භූමියෙන් කොටසක් ඉන්කා හුවායිනා කැපක් විසින් යටත් කර ගන්නා ලද අතර, ඔවුන් කෝෆන් භූමිය තරණය කිරීමෙන් පසු, අද ඉන්ගාස් ලෙස හඳුන්වන සිබුන්ඩෝයි නිම්නයේ කෙචුවා ජනගහනයක් ස්ථාපිත කළහ. 1533 දී ඉන්කාවරුන්ගේ පරාජයෙන් පසු, 1542 දී ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් විසින් මෙම කලාපය ආක්‍රමණය කරන ලද අතර, 1547 සිට කතෝලික දූත මණ්ඩල මගින් පරිපාලනය කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත යුගයේදී පුටුමායෝ හි වර්තමාන භූමිය පොපයාන් සමඟ සම්බන්ධ වී තිබූ අතර පළමු ජනරජ දශකවලදී ඉක්වදෝරයේ සහ පේරුහි භූමි ප්‍රදේශ ඇතුළත් " අසුවේ දෙපාර්තමේන්තුවට " අයත් විය. පසුව භෞමික නැවත බෙදා හැරීමේ දිගු ක්‍රියාවලියක් ආරම්භ විය: * 1831: පොපයාන් පළාත * 1857: Estado Federal del Cauca * 1886: [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව]] * 1905: {{Interlanguage link|Intendencia del Putumayo|es}} * 1909: {{Interlanguage link|Intendencia del Caquetá|es}} * 1912: Comisaría Especial del Putumayo * 1953: නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව * 1957: Comisaría Especial del Putumayo * 1968: Intendencia Especial del Putumayo * 1991: '''පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව''' == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] gv8ss9548hsbzir55u5kz6ezqet52uu 0 182492 751329 751261 2025-06-26T20:10:07Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751329 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Quindio in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''ක්වින්ඩියෝ''' ({{IPA|es|kinˈdi.o}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ බටහිර මධ්‍යම ප්‍රදේශයේ, විශේෂයෙන් ඇන්ඩියන් කලාපයේ පිහිටා ඇත. එහි අගනුවර ආර්මේනියාවයි . එය කෝපි වගාවන්, වර්ණවත් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, හිතකර කාලගුණය සහ සංචාරක සන්ධිස්ථාන සඳහා ප්‍රසිද්ධය. මෙම දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇත්තේ රටේ ප්‍රධාන නගර තුන වන බොගෝටා, මෙඩෙලින් සහ කැලි විසින් පිහිටුවන ලද ත්‍රිකෝණයේ මධ්‍යයේ, උපායමාර්ගික ප්‍රදේශයක ය. ක්වින්ඩියෝ යනු කොලොම්බියාවේ දෙවන කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුවයි (ජාතික භූමි ප්‍රමාණයෙන් 0.2%) එහි නගර සභා 12 ක් ඇත. ජනවාර්ගික හා සංස්කෘතික වශයෙන් එය පයිසා කලාපයට අයත් වේ. == ඉතිහාසය == ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණයට පෙර මුළු ප්‍රදේශයම ක්විම්බයා ශිෂ්ටාචාරයේ ජනයා විසින් ජනාවාස කරන ලදී. ක්‍රි.පූ. 10 වන සියවස දක්වා. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණය සිදුවන විට මෙම ප්‍රදේශයේ ජනාවාස වී සිටියේ පිජාඕ ගෝත්‍රිකයන් ලෙස හැඳින්වෙන කැරිබ් සම්භවයක් ඇති ආදිවාසී ජනතාව විසිනි. රබර් උත්පාතය අතරතුර වහල්භාවය, සන්නද්ධ ගැටුම් සහ සමූලඝාතන හේතුවෙන් ස්වදේශික ජනගහනය ක්‍රමයෙන් අඩු වූ අතර, එමඟින් ඊළඟ සියවස් කිහිපය තුළ භූමිය බොහෝ දුරට ජනාවාස නොවීය. වර්තමානයේ, ලා ටෙබයිඩා අසල ස්වදේශික රක්ෂිතයක ඉතිරිව සිටින්නේ ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් 2000 කට ආසන්න කුඩා ජනගහනයක් පමණි. මෙම ප්‍රදේශයේ ආරම්භ කරන ලද පළමු ජනාවාසය 1842 දී සැලෙන්ටෝ ය . 19 වන සියවසේදී [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියාවේ]] උතුරු ගොවීන් එම ප්‍රදේශයේ පදිංචි වීමට පිටත් වූ අතර ඔවුන්ගේ ඉලක්කය වූයේ කොලොනිසාසියන් ඇන්ටියොක්වියනා ( ඇන්ටියෝක්වියානු ජනපදකරණය ) ලෙස හැඳින්වෙන ක්‍රියාවලියක් තුළ ස්ථිරවම එහි රැඳී සිටීමයි. භූමියට ප්‍රවේශ විය නොහැකි වීම සහ මාර්ග නොමැතිකම හේතුවෙන්, වෙළඳාම සහ සන්නිවේදනය මුලේ කැරවාන් ( ඇරියෙරියා ) හරහා හෝ සිලෙරෝස් වැනි පෝටර්වරුන් හරහා සිදු කරන ලදී. 1905 දී, පැරණි ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුව දෙකට බෙදා වෙන් කරන ලද අතර, එමඟින් නව [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව]] ඇති වූ අතර, ඒ වන විට එයට නූතන රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව ඇතුළත් විය. 1908 දී එවකට [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අධිකරණ බලය යටතේ පැවති ක්වින්ඩියෝ ප්‍රදේශය, කල්දාස් දෙපාර්තමේන්තුවට ඈඳා ගන්නා ලදී. තවද, ක්වින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ ආණ්ඩුකාරවරුන්ගේ ලැයිස්තුව බලන්න. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 4e2q3fseubh4tc3cyv8qawx6ml0otdu 0 182493 751315 751266 2025-06-26T19:34:50Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751315 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Sucre in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''සුක්‍රේ''' ({{IPA|es|ˈsukɾe}} ) යනු කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ පිහිටි දෙපාර්තමේන්තුවකි . දෙපාර්තමේන්තුව ප්‍රදේශය අනුව 27 වන ස්ථානයේ සිටී, එය වර්ග කිලෝමීටර 10,670 වන අතර එහි ජනගහනය 904,863 ක් වන අතර එය කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු 32 න් 20 වන ස්ථානයේ සිටී. සුක්‍රේ වයඹ දෙසින් කැරිබියන් මුහුදෙන් ද, නැගෙනහිරින් [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] ද, බටහිරින් [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] ද මායිම් වේ. "ඔවුන් මගේ හදවත මරා දැමුවා" යනුවෙන් සයිමන් බොලිවර්ගේ මරණය සම්බන්ධයෙන් මෙම දෙපාර්තමේන්තුවේ නිර්මාතෘවරුන් උපුටා දක්වමින්, නිදහස් වීරයා වූ ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේට ගෞරවයක් වශයෙන් සුක්‍රේ නම් කරන ලදී, වර්තමාන සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුවේ භූමිය හරහා ගමන් කරමින් ඔහු මෙසේ පැවසීය. 2009 වන විට, සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුවේ ඇස්තමේන්තුගත ජනගහනය 802,733 ක් වන අතර, ඉන් 234,886 ක් දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන සින්සෙලෙජෝ හි සිටින බව DANE ප්‍රක්ෂේපණවලට අනුව ය. [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] pc0lmfb356mpnl3cn835aneuo0mo61c 0 182494 751327 751269 2025-06-26T20:06:20Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751327 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Vaupes in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''වෞපේස්''' ({{IPA|es|bawˈpes}} ) යනු ඇමසෝනියා කලාපයෙන් [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ආවරණය වූ වනාන්තරයේ]] ගිනිකොනදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටා ඇති අතර, නැගෙනහිරින් [[බ්‍රසීලය]], දකුණින් [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුව, බටහිරින් [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] සහ උතුරින් [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවාවියාර්]] සහ [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]] යන ප්‍රදේශවලට මායිම් වේ; මුළු භූමි ප්‍රමාණය 54,135 කි.&nbsp;කි.මී. ² . එහි අගනුවර මිටු නගරයයි. 2018 වන විට ජනගහනය 40,797 ක් වූ අතර එය කොලොම්බියාවේ අඩුම ජනගහනය සහිත දෙපාර්තමේන්තුව බවට පත්විය. == ඉතිහාසය == ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය අතරතුර සහ පළමු ජනරජයේ මුල් දිනවල, මහා කොලොම්බියාව සමයේදී, වෝපෙස් භූමිය [[Province of Popayán|පොපයාන් පළාතේ]] කොටසක් විය. 1821 සිට 1830 දක්වා කාලය තුළ ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] පළමු අනුවාදයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1831 සිට 1857 දක්වා කාලය තුළ මෙම භූමිය [[National Territory of Caquetá|කැකෙටා ජාතික භූමියේ]] කොටසක් බවට පත් වූ අතර පසුව එය ස්වෛරී කොකා රාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1886 දී එවකට මෑතකදී නිර්මාණය කරන ලද [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කොටසක් බවට පත්විය. රබර් කර්මාන්තයේ ව්‍යාප්තිය සහ කාර්මික විප්ලවයත් සමඟ, රබර් ගවේෂණය ප්‍රදේශයට ළඟා වූ අතර යටත් විජිතවාදීන් එහි පදිංචියට පැමිණි අතර එමඟින් ආදිවාසී ජනගහනයෙන් බහුතරයක් වෙනස් වූ අතර සමහර අවස්ථාවල දී එය විනාශ විය. මෙම භූමිය ප්‍රථම වරට 1910 දී භෞමික අංශයක් බවට පත් කරන ලද අතර කැලමාර් නගරය අගනුවර ලෙස (වර්තමාන [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවාවියරේ]] හි පිහිටා ඇත) කොමසාරිස්වරුන් (කොමිසාරියස්) ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ නමුත් පසුව [[බ්‍රසීලය|බ්‍රසීලයේ]] දේශ සීමාව අසල "පැමිණීමේ ක්‍රියාවක්" සිදු කිරීම සඳහා මිටු නගරයට ගෙන යන ලදී. 1963 දී [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවයිනියා]] වෝප්ස්ගෙන් වෙන් වී කොමසාරිස්වරයෙකු බවට පත්විය. 1977 දී [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියරේ ද]] එම මාවතම අනුගමනය කළේය. 1991 ජූලි 4 වන දින කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවක් ලෙස ස්ථාපිත කරන ලද 1991 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පසුව මෙම දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කරන ලදී <ref>[http://www.sedvaupes.gov.co/historia.html {{In lang|es}} Vaupes Secretary of Education; History of Vaupes]</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] i7xz3qzkayjvw50fzadfjw7leul33k1 751360 751327 2025-06-27T00:30:36Z InternetArchiveBot 63598 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 751360 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Vaupes in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] '''වෞපේස්''' ({{IPA|es|bawˈpes}} ) යනු ඇමසෝනියා කලාපයෙන් [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ආවරණය වූ වනාන්තරයේ]] ගිනිකොනදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙපාර්තමේන්තුවකි . එය රටේ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටා ඇති අතර, නැගෙනහිරින් [[බ්‍රසීලය]], දකුණින් [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුව, බටහිරින් [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] සහ උතුරින් [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවාවියාර්]] සහ [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]] යන ප්‍රදේශවලට මායිම් වේ; මුළු භූමි ප්‍රමාණය 54,135 කි.&nbsp;කි.මී. ² . එහි අගනුවර මිටු නගරයයි. 2018 වන විට ජනගහනය 40,797 ක් වූ අතර එය කොලොම්බියාවේ අඩුම ජනගහනය සහිත දෙපාර්තමේන්තුව බවට පත්විය. == ඉතිහාසය == ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය අතරතුර සහ පළමු ජනරජයේ මුල් දිනවල, මහා කොලොම්බියාව සමයේදී, වෝපෙස් භූමිය [[Province of Popayán|පොපයාන් පළාතේ]] කොටසක් විය. 1821 සිට 1830 දක්වා කාලය තුළ ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] පළමු අනුවාදයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1831 සිට 1857 දක්වා කාලය තුළ මෙම භූමිය [[National Territory of Caquetá|කැකෙටා ජාතික භූමියේ]] කොටසක් බවට පත් වූ අතර පසුව එය ස්වෛරී කොකා රාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1886 දී එවකට මෑතකදී නිර්මාණය කරන ලද [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කොටසක් බවට පත්විය. රබර් කර්මාන්තයේ ව්‍යාප්තිය සහ කාර්මික විප්ලවයත් සමඟ, රබර් ගවේෂණය ප්‍රදේශයට ළඟා වූ අතර යටත් විජිතවාදීන් එහි පදිංචියට පැමිණි අතර එමඟින් ආදිවාසී ජනගහනයෙන් බහුතරයක් වෙනස් වූ අතර සමහර අවස්ථාවල දී එය විනාශ විය. මෙම භූමිය ප්‍රථම වරට 1910 දී භෞමික අංශයක් බවට පත් කරන ලද අතර කැලමාර් නගරය අගනුවර ලෙස (වර්තමාන [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවාවියරේ]] හි පිහිටා ඇත) කොමසාරිස්වරුන් (කොමිසාරියස්) ලෙස ක්‍රියාත්මක වූ නමුත් පසුව [[බ්‍රසීලය|බ්‍රසීලයේ]] දේශ සීමාව අසල "පැමිණීමේ ක්‍රියාවක්" සිදු කිරීම සඳහා මිටු නගරයට ගෙන යන ලදී. 1963 දී [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවයිනියා]] වෝප්ස්ගෙන් වෙන් වී කොමසාරිස්වරයෙකු බවට පත්විය. 1977 දී [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියරේ ද]] එම මාවතම අනුගමනය කළේය. 1991 ජූලි 4 වන දින කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවක් ලෙස ස්ථාපිත කරන ලද 1991 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පසුව මෙම දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කරන ලදී <ref>{{Citation |title=Vaupes Secretary of Education; History of Vaupes |url=http://www.sedvaupes.gov.co/historia.html |language=es |access-date=2025-06-26 |archive-date=2007-09-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070928180702/http://www.sedvaupes.gov.co/historia.html }}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] 9h3i5zmh9qyxkstoejelbr6dd60hlsl 0 182495 751328 751273 2025-06-26T20:10:07Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751328 wikitext text/x-wiki [[ගොනුව:Vichada in Colombia (mainland).svg|thumb|සිතියම]] විචාඩා දෙපාර්තමේන්තුව ({{langx|es|Departamento del Vichada|link=no}}, {{IPA|es|biˈtʃaða}}) යනු දකුණු ඇමරිකාවේ කොලොම්බියා ජනරජයේ දෙපාර්තමේන්තුවකි. විචාඩා කොලොම්බියාවේ නැගෙනහිර තැනිතලාවේ, ඔරිනෝකෝ ගංගා ද්‍රෝණිය තුළ ඔරිනෝකියා කලාපයේ උතුරින් සහ නැගෙනහිරින් වෙනිසියුලාවේ බොලිවේරියානු ජනරජයට මායිම් වේ. උතුරට දෙපාර්තමේන්තුව අරෞකා දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, වයඹ දෙසින් කැසනාරේ දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, බටහිරින් මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, නිරිත දෙසින් ගුවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත්, දකුණින් ගුවයිනියා දෙපාර්තමේන්තුව සමඟත් මායිම් වේ. මෙම දෙපාර්තමේන්තුව කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුව වන අතර අනෙකුත් දෙපාර්තමේන්තු හා සසඳන විට ජනාකීර්ණ නොවේ. මෙම දෙපාර්තමේන්තුව මීට පෙර 1913 දී පිහිටුවන ලද කොමසාරිස් කාර්යාලයක් විය. දෙපාර්තමේන්තුවෙහි විශාලතම නගරය සහ අගනුවර වන්නේ දෙපාර්තමේන්තුවේ අන්ත ඊසානදිග කොටසේ සහ වෙනිසියුලාවට මායිම්ව පිහිටි පුවර්ටෝ කැරෙනෝ ය. දෙපාර්තමේන්තුව මහ නගර සභා හතරකට බෙදා ඇත; පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, ලා ප්‍රිමවෙරා, සැන්ටා රොසාලියා සහ කුමරිබෝ. එහි ස්වදේශික රක්ෂිත 46 ක් සහ ප්‍රජාවන් 6 ක් ද අඩංගු වේ. [[ප්‍රවර්ගය:States and territories established in 1991]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ දෙපාර්තමේන්තු]] hhv1zjjzpyo73lqsq9ea9j00tk69rpw 1 182496 751288 2025-06-26T13:09:11Z 2402:D000:813C:A83:848:8DCA:2502:58BE /* ඉතිහාසය */ නව ඡේදය 751288 wikitext text/x-wiki == ඉතිහාසය == මහා විජයබාහු රජතුමා [[විශේෂ:දායකත්ව/2402:D000:813C:A83:848:8DCA:2502:58BE|2402:D000:813C:A83:848:8DCA:2502:58BE]] 13:09, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) 0ndmxptt4ys46dxmyq5r7lb3sq5oc6n 1 182497 751289 2025-06-26T13:10:58Z 203.189.78.202 /* history */ නව ඡේදය 751289 wikitext text/x-wiki == history == උතුරු අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිරට වන්නට නයිල් ගඟ ආශ්‍රිතව මෙම පැරණි ඊජිප්තු ශිෂ්ටාචාරය විහිදී පැවතිණි. මෙම ශිෂ්ටාචාරයේ ආරම්භය ක්‍රි.පූ 3150 දී සිදුවිණි. එය පළමුවන පාරාවෝ රජු විසින් උතුරු හා දකුණු ඊජිප්තුව එක්සේසත් කිරීමත් සමඟම ඇතිවිණි. එසේ ඇරඹුණු ඊජිප්තු ශිෂ්ටාචාරයේ මුල් කාලවලදී දේශපාලනික වශයෙන් අස්ථාවර භාවයක් දක්නට හැකිවිය. ක්‍රි.ව 31 පමණ වන විට පාරාවෝ රජ පෙළපතේ අවසානයත් සමඟම ඊජිප්තුව රෝම අධිරාජ්‍යයට යටත් විණි. නයිල් ගඟ ආශ්‍රිතව පැවති ඊජිප්තුව එකල වාරිකර්මාන්තය හා කෘෂිකාර්මික වශයෙන් දියුණුවක් අත්කරගෙන තිබිණි. ස්වභාවික සම්පත් බහුල වු ඊජිප්තුව, නයිල් නිම්න මිටියාවත් හා කාන්තාර ප්‍රදේශයන් පුරාවට පැතිර තිබුණු වටිනා ඛනිජ නිධිවලටද උරුමකම් කීය. දියුණු කෘෂිකාර්මික ව්‍යාපෘති ශක්තිමත් වෙළෙඳ සම්බන්ධතාවයකට හිමිකම් කී පුරාණ ඊජිප්තු රාජ්‍යය පාරාවෝවරු විසින් පත්කරන ලද ආගමික නායකයින් විසින් හා වෙනත් උගතුන් විසින් පාලනය කරන ලදහ.t [[විශේෂ:දායකත්ව/203.189.78.202|203.189.78.202]] 13:10, 26 ජූනි 2025 (යූටීසී) d0koxleme6ahe3jqfuy191ik8kqmy3n 0 182498 751307 2025-06-26T16:36:28Z 61.245.161.97 '===රංගනය=== * විජය කුමාරතුංග * සබීතා පෙරේරා * [[ජීවන් කුමාරතුංග]] * [[අනෝජා වීරසිංහ]] * ලයනල් දැරණියගල * සෝනියා දිසා * පියදාස විජේකෝන් * [[ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්]] * ෆෙඩී සිල්වා * රෙක්...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751307 wikitext text/x-wiki ===රංගනය=== * විජය කුමාරතුංග * සබීතා පෙරේරා * [[ජීවන් කුමාරතුංග]] * [[අනෝජා වීරසිංහ]] * ලයනල් දැරණියගල * සෝනියා දිසා * පියදාස විජේකෝන් * [[ක්ලීටස් මෙන්ඩිස්]] * ෆෙඩී සිල්වා * [[රෙක්ස් කොඩිප්පිලි]] * සුදේශ් වසන්ත පීරිස් * චිතා වාකිෂ්ඨ * රංජිත් සිල්වා cz10wq4b7f9nicq8lmllati90gt1cqu 14 182500 751323 2025-06-26T19:55:18Z Ttheek 66430 '[[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]]' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751323 wikitext text/x-wiki [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] 3su455tssie8t22k7bf5gujufhxrlrz 0 182501 751361 2025-06-27T00:48:56Z 112.135.64.150 මම හේලීගේ ධූමකේතුව ගැන සම්පූර්න විස්තරයක් කලා 751361 wikitext text/x-wiki හෙලීගේ ධූමකේතුව (Halley's Comet) යනු අතිවිශේෂිත සහ ප්‍රසිද්ධ වූ ආකාශගාමී වස්තුවක් වන අතර, එය පුංචි සුර්යමණ්ඩලය තුළ පවතින පරිපථයකින් චලනය වන කාන්තාරක (periodic comet) එකකි.<ref>powered by malla </ref> === 📌 මූලික තොරතුරු: === * '''නම''': Halley's Comet (හෙලීගේ ධූමකේතුව) * '''ඉංග්‍රීසි නම''': 1P/Halley * '''ආවර්ත කාලය''': අවුරුදු 75 – 76කින් වරක් පෘථිවිය අසළින් දිස් වේ * '''අවසන් වරක් දිස් වුයේ''': 1986 * '''ඊළඟට දිස් වීම''': 2061 දී බලාපොරොත්තු වේ * '''පළමුව හඳුනාගත් පර්යේෂකයා''': Edmond Halley (එඩ්මන්ඩ් හෙලී) === 🪐 ලක්ෂණ: === * '''පරිපථය''': එය සුර්යයා වටා දිගු ඝණවෘත්තයකින් (elongated elliptical orbit) චලනය වේ * '''වේගය''': ආසන්නව ~70 km/s (උපරිම වේගය) * '''විශාලත්වය''': ධූමකේතු වායුමය (coma) සහ පූඨය (tail) වැනි වශයෙන් දිගුකම සහ විශාලත්වය වෙනස් වේ. නමුත් ගුනිකායය (nucleus) වැනි තිව්‍ර කොටසේ දිග සම්භාව්‍යව ~15 km ක් පමණ වේ. * '''වර්ණය''': සුදු, නිල් සහ කොළ පැහැයන් අඩංගු වේ – මේවා වායු මූලධර්ම සහ සූර්ය ආලෝකයට ක්‍රියාවලියකට පත්වීම නිසා වේ === 🔭 ඉතිහාසය සහ වැදගත්කම: === * Halley යනු '''පරිපථයක් සහිත බව තහවුරු කළ ප්‍රථම ධූමකේතුව''' වේ. * එඩ්මන්ඩ් හෙලී විසින් 1531, 1607 සහ 1682 දී දැකූ ධූමකේතු එකම වස්තුවක් බවට තර්ක කළ අතර, එය 1758 දී නැවත පැමිණෙමින් ඔහුගේ අනුමානය නිවැරදි බව පෙන්වා දුන්නා. * පුරාණ ලේඛන වලට අනුව, ක්‍රි.ව. 240 සිටම Halley’s Comet වාර්තා වී ඇත. === 🧠 විශේෂත්වය: === * Halley’s Comet හරහා අපිට බොහෝ විද්‍යාත්මක දත්ත ලබාගෙන ඇත. 1986 දී '''Giotto''' යානය එයට ආසන්නව ගොස් ධූමකේතුවේ ගුනිකායයගේ පින්තූර ලබාදුන්නා – මෙය පළමු වතාවේය. * එය '''නියුටන්ගේ ගුරුත්වාකර්ෂණ නියමයන්''' වල සැබෑභාවය තහවුරු කිරීමට උපකාරී විය. === 🌠 ජනප්‍රිය සංස්කෘතියේ: === * Halley's Comet බොහෝමයක කලා කෘතීන්, වංශකථා, බෙදුම්කරණයන්, දේවකතා, සහ වාස්තු විද්‍යාත්මක සැලසුම්වල දක්නට ලැබේ. hzlujqx4m5ajvsvl8n4msgh00k1izii 0 182502 751365 2025-06-27T04:10:59Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1293837831|Valledupar]]" 751365 wikitext text/x-wiki '''වල්ලෙඩුපාර්''' ({{IPA|es|baʝeðuˈpaɾ}} ) යනු ඊසානදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවකි. එය [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි නම, ''වැලී ද උපාර්'' (උපාර් නිම්නය), නිම්නය පාලනය කළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු කැසික් ; ''කැසික් උපාර්ට'' ගෞරවයක් වශයෙන් ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙම නගරය සියෙරා නෙවාඩා ඩි සැන්ටා මාර්ටා සහ සෙරානියා ඩෙල් පෙරිජා කඳු අතර ග්වාටපුරි සහ සීසර් ගංගා මායිම් දක්වා පිහිටා ඇත. <ref name="alcvalledupar">[http://www.valledupar.gov.co/infoNoticia.asp?IdNot=39 Alcaldia Valledupar: Historia de Valledupar] {{In lang|es}} valledupar.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් වැල්ලෙඩුපාර් යනු සීසර් දෙපාර්තමේන්තු සහ කලින් [[Padilla Province|පැඩිල්ලා පළාත]] ලෙස හැඳින්වූ [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දකුණු මහ නගර සභා අතර කලාපය සඳහා වැදගත් කෘෂිකාර්මික, ගව පාලනය, ගල් අඟුරු කැණීම සහ කෘෂි කාර්මික මධ්‍යස්ථානයකි. වැලෙඩුපාර්, ''වැලෙනාටෝ'' සංගීතයේ තොටිල්ල ලෙසත්, කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ නියෝජිතයා ලෙසත් කැපී පෙනේ. නගරය වැලෙනාටෝ පුරාවෘත්ත උත්සවය පවත්වයි. 1980, 1990 සහ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී, කොලොම්බියානු සන්නද්ධ ගැටුම අතරතුර නගරය පීඩා වින්දා, බොහෝ පැහැරගැනීම්, <ref name="nytimes">[https://www.nytimes.com/2004/12/20/international/americas/20colombia.html?ex=1261285200&en=aeb9a3b334d843ee&ei=5090&partner=rssuserland "From Colombia's Upper Class, Rebel and His Foil Diverged"], ''New York Times''{{In lang|es}} Accessed 8 October 2006.</ref> දහස් ගණනක් ජනතාව බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීම <ref name="presidencia">[http://www.presidencia.gov.co/cne/diciembre/31/04122002.htm "Viviendas para desplazados de Valledupar"], Presidencia de Colombia {{In lang|es}}, Accessed 8 October 2006.</ref> සහ අපරාධ පාලනය කිරීමට අපොහොසත් වීම හේතුවෙන්. [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නවීනතම උපරිම ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරවලින් එකක් වල්ලෙඩුපාර්හි ඇත. <ref name="inpec">[http://www.inpec.gov.co/contenido.php?pagina=89 INPEC: Instituto Nacional Penitenciario; listado de Carceles] {{In lang|es}} inpec.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 9pz27j8upug9ir9jmhjm0ndrn150gmc 751386 751365 2025-06-27T04:26:28Z BuddhikaW88 37808 751386 wikitext text/x-wiki '''වලේදුපාර්''' ({{IPA|es|baʝeðuˈpaɾ}} ) යනු ඊසානදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවකි. එය [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි නම, ''වැලී ද උපාර්'' (උපාර් නිම්නය), නිම්නය පාලනය කළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු කැසික් ; ''කැසික් උපාර්ට'' ගෞරවයක් වශයෙන් ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙම නගරය සියෙරා නෙවාඩා ඩි සැන්ටා මාර්ටා සහ සෙරානියා ඩෙල් පෙරිජා කඳු අතර ග්වාටපුරි සහ සීසර් ගංගා මායිම් දක්වා පිහිටා ඇත. <ref name="alcvalledupar">[http://www.valledupar.gov.co/infoNoticia.asp?IdNot=39 Alcaldia Valledupar: Historia de Valledupar] {{In lang|es}} valledupar.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> වැල්ලෙඩුපාර් යනු සීසර් දෙපාර්තමේන්තු සහ කලින් [[Padilla Province|පැඩිල්ලා පළාත]] ලෙස හැඳින්වූ [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දකුණු මහ නගර සභා අතර කලාපය සඳහා වැදගත් කෘෂිකාර්මික, ගව පාලනය, ගල් අඟුරු කැණීම සහ කෘෂි කාර්මික මධ්‍යස්ථානයකි. වැලෙඩුපාර්, ''වැලෙනාටෝ'' සංගීතයේ තොටිල්ල ලෙසත්, කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ නියෝජිතයා ලෙසත් කැපී පෙනේ. නගරය වැලෙනාටෝ පුරාවෘත්ත උත්සවය පවත්වයි. 1980, 1990 සහ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී, කොලොම්බියානු සන්නද්ධ ගැටුම අතරතුර නගරය පීඩා වින්දා, බොහෝ පැහැරගැනීම්, <ref name="nytimes">[https://www.nytimes.com/2004/12/20/international/americas/20colombia.html?ex=1261285200&en=aeb9a3b334d843ee&ei=5090&partner=rssuserland "From Colombia's Upper Class, Rebel and His Foil Diverged"], ''New York Times''{{In lang|es}} Accessed 8 October 2006.</ref> දහස් ගණනක් ජනතාව බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීම <ref name="presidencia">[http://www.presidencia.gov.co/cne/diciembre/31/04122002.htm "Viviendas para desplazados de Valledupar"], Presidencia de Colombia {{In lang|es}}, Accessed 8 October 2006.</ref> සහ අපරාධ පාලනය කිරීමට අපොහොසත් වීම හේතුවෙන්. [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නවීනතම උපරිම ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරවලින් එකක් වල්ලෙඩුපාර්හි ඇත. <ref name="inpec">[http://www.inpec.gov.co/contenido.php?pagina=89 INPEC: Instituto Nacional Penitenciario; listado de Carceles] {{In lang|es}} inpec.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] a4xx4ohxaz20hjk9wlem6gkjy6r4zb1 751394 751386 2025-06-27T04:42:30Z BuddhikaW88 37808 751394 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = වලේදුපාර් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|29|N|73|15|W|region:CO_type:city(354180)|display=inline,title}} }}'''වලේදුපාර්''' ({{IPA|es|baʝeðuˈpaɾ}} ) යනු ඊසානදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවකි. එය [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි නම, ''වැලී ද උපාර්'' (උපාර් නිම්නය), නිම්නය පාලනය කළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු කැසික් ; ''කැසික් උපාර්ට'' ගෞරවයක් වශයෙන් ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙම නගරය සියෙරා නෙවාඩා ඩි සැන්ටා මාර්ටා සහ සෙරානියා ඩෙල් පෙරිජා කඳු අතර ග්වාටපුරි සහ සීසර් ගංගා මායිම් දක්වා පිහිටා ඇත. <ref name="alcvalledupar">[http://www.valledupar.gov.co/infoNoticia.asp?IdNot=39 Alcaldia Valledupar: Historia de Valledupar] {{In lang|es}} valledupar.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> වැල්ලෙඩුපාර් යනු සීසර් දෙපාර්තමේන්තු සහ කලින් [[Padilla Province|පැඩිල්ලා පළාත]] ලෙස හැඳින්වූ [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දකුණු මහ නගර සභා අතර කලාපය සඳහා වැදගත් කෘෂිකාර්මික, ගව පාලනය, ගල් අඟුරු කැණීම සහ කෘෂි කාර්මික මධ්‍යස්ථානයකි. වැලෙඩුපාර්, ''වැලෙනාටෝ'' සංගීතයේ තොටිල්ල ලෙසත්, කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ නියෝජිතයා ලෙසත් කැපී පෙනේ. නගරය වැලෙනාටෝ පුරාවෘත්ත උත්සවය පවත්වයි. 1980, 1990 සහ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී, කොලොම්බියානු සන්නද්ධ ගැටුම අතරතුර නගරය පීඩා වින්දා, බොහෝ පැහැරගැනීම්, <ref name="nytimes">[https://www.nytimes.com/2004/12/20/international/americas/20colombia.html?ex=1261285200&en=aeb9a3b334d843ee&ei=5090&partner=rssuserland "From Colombia's Upper Class, Rebel and His Foil Diverged"], ''New York Times''{{In lang|es}} Accessed 8 October 2006.</ref> දහස් ගණනක් ජනතාව බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීම <ref name="presidencia">[http://www.presidencia.gov.co/cne/diciembre/31/04122002.htm "Viviendas para desplazados de Valledupar"], Presidencia de Colombia {{In lang|es}}, Accessed 8 October 2006.</ref> සහ අපරාධ පාලනය කිරීමට අපොහොසත් වීම හේතුවෙන්. [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නවීනතම උපරිම ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරවලින් එකක් වල්ලෙඩුපාර්හි ඇත. <ref name="inpec">[http://www.inpec.gov.co/contenido.php?pagina=89 INPEC: Instituto Nacional Penitenciario; listado de Carceles] {{In lang|es}} inpec.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] kk2qm0ve0glqv2i6z40tpwizvhyr01j 751411 751394 2025-06-27T04:45:24Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751411 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = වලේදුපාර් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|29|N|73|15|W|region:CO_type:city(354180)|display=inline,title}} }}'''වලේදුපාර්''' ({{IPA|es|baʝeðuˈpaɾ}} ) යනු ඊසානදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවකි. එය [[සීසර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සීසර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි නම, ''වැලී ද උපාර්'' (උපාර් නිම්නය), නිම්නය පාලනය කළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු කැසික් ; ''කැසික් උපාර්ට'' ගෞරවයක් වශයෙන් ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙම නගරය සියෙරා නෙවාඩා ඩි සැන්ටා මාර්ටා සහ සෙරානියා ඩෙල් පෙරිජා කඳු අතර ග්වාටපුරි සහ සීසර් ගංගා මායිම් දක්වා පිහිටා ඇත. <ref name="alcvalledupar">[http://www.valledupar.gov.co/infoNoticia.asp?IdNot=39 Alcaldia Valledupar: Historia de Valledupar] {{In lang|es}} valledupar.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> වැල්ලෙඩුපාර් යනු සීසර් දෙපාර්තමේන්තු සහ කලින් [[Padilla Province|පැඩිල්ලා පළාත]] ලෙස හැඳින්වූ [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දකුණු මහ නගර සභා අතර කලාපය සඳහා වැදගත් කෘෂිකාර්මික, ගව පාලනය, ගල් අඟුරු කැණීම සහ කෘෂි කාර්මික මධ්‍යස්ථානයකි. වැලෙඩුපාර්, ''වැලෙනාටෝ'' සංගීතයේ තොටිල්ල ලෙසත්, කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ නියෝජිතයා ලෙසත් කැපී පෙනේ. නගරය වැලෙනාටෝ පුරාවෘත්ත උත්සවය පවත්වයි. 1980, 1990 සහ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී, කොලොම්බියානු සන්නද්ධ ගැටුම අතරතුර නගරය පීඩා වින්දා, බොහෝ පැහැරගැනීම්, <ref name="nytimes">[https://www.nytimes.com/2004/12/20/international/americas/20colombia.html?ex=1261285200&en=aeb9a3b334d843ee&ei=5090&partner=rssuserland "From Colombia's Upper Class, Rebel and His Foil Diverged"], ''New York Times''{{In lang|es}} Accessed 8 October 2006.</ref> දහස් ගණනක් ජනතාව බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීම <ref name="presidencia">[http://www.presidencia.gov.co/cne/diciembre/31/04122002.htm "Viviendas para desplazados de Valledupar"], Presidencia de Colombia {{In lang|es}}, Accessed 8 October 2006.</ref> සහ අපරාධ පාලනය කිරීමට අපොහොසත් වීම හේතුවෙන්. [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නවීනතම උපරිම ආරක්ෂිත බන්ධනාගාරවලින් එකක් වල්ලෙඩුපාර්හි ඇත. <ref name="inpec">[http://www.inpec.gov.co/contenido.php?pagina=89 INPEC: Instituto Nacional Penitenciario; listado de Carceles] {{In lang|es}} inpec.gov.co Accessed 8 October 2006.</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] c6c25j6n6icggzl18zd1v8zwboy28zu 0 182503 751366 2025-06-27T04:11:01Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294672753|Popayán]]" 751366 wikitext text/x-wiki මෙම නගරය එහි යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතික හා දේශපාලන ජීවිතයට එහි දායකත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. San Francisco, San José, Belén, Santo Domingo, San Agustín සහ Catedral Basílica Nuestra Señora de la Asunción වැනි පල්ලි පිහිටා ඇති නගර මධ්‍යයේ බොහෝ යටත් විජිත ගොඩනැගිලිවල වර්ණය නිසා එය "සුදු නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. අල්ලා ගන්නා ලද [[ඉන්කා ශිෂ්ටාචාරය|ඉන්කා]] අධිරාජ්‍යයා වූ අටහුල්පාගෙන් ලබාගත් මරකත සහිත 16 වන සියවසේ මාරියනිස්ට් භක්තිමත් වස්තුවක් වන ඇන්ඩීස් ඔටුන්න නගරයේ ආසන දෙව්මැදුරේ පිහිටා තිබුණි. එය දේශීය [[සෞඛ්‍ය සේවා]] ආයතනවලට මුදල් සැපයීම සඳහා විකුණන ලදී. '''පොපයාන්''' ({{IPA|es|popaˈʝan|-|ES-pe_-_Popayán.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය බටහිර කඳු වැටිය සහ මධ්‍යම කඳු වැටිය අතර නිරිතදිග කොලොම්බියාවේ පුබෙන්සා නිම්නයේ පිහිටා ඇත. නගර සභාවේ ජනගහනය 318,059 ක් වන අතර, භූමි ප්‍රමාණය 483 කි.&nbsp;කිලෝමීටර ², මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1760 ක් ඉහළින් පිහිටා ඇති අතර සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 18 කි.&nbsp;°C.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් මෙම නගරය එහි යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතික හා දේශපාලන ජීවිතයට එහි දායකත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. San Francisco, San José, Belén, Santo Domingo, San Agustín සහ Catedral Basílica Nuestra Señora de la Asunción වැනි පල්ලි පිහිටා ඇති නගර මධ්‍යයේ බොහෝ යටත් විජිත ගොඩනැගිලිවල වර්ණය නිසා එය "සුදු නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. අල්ලා ගන්නා ලද [[ඉන්කා ශිෂ්ටාචාරය|ඉන්කා]] අධිරාජ්‍යයා වූ අටහුල්පාගෙන් ලබාගත් මරකත සහිත 16 වන සියවසේ මාරියනිස්ට් භක්තිමත් වස්තුවක් වන ඇන්ඩීස් ඔටුන්න නගරයේ ආසන දෙව්මැදුරේ පිහිටා තිබුණි. එය දේශීය [[සෞඛ්‍ය සේවා]] ආයතනවලට මුදල් සැපයීම සඳහා විකුණන ලදී. පොපයාන් කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරුන් දාහතක් මෙන්ම ප්‍රසිද්ධ කවියන්, චිත්‍ර ශිල්පීන් සහ රචනාකරුවන්ගේ නිවහන වී ඇත. කොලොම්බියාවේ පැරණිතම සහ කීර්තිමත්ම උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක් වන කොකා විශ්ව විද්‍යාලය (ඇස්ටා. 1827) මෙහි පිහිටා ඇති බැවින්, පොපයාන් "විශ්ව විද්‍යාල නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. ඒ අසල පුරේස් ජාතික ස්වාභාවික උද්‍යානය පිහිටා ඇත. ආසන්නතම විශාල නගරය වන්නේ කොකා නගරයට උතුරින් පිහිටි [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කැලි ය . 1983 මාර්තු 31 වන දින භූමිකම්පාවකින් බොහෝ ගොඩනැගිලි පෙරළී යාමෙන් නගරයේ මුල් තේජසින් වැඩි කොටසක් විනාශ විය. බොහෝ ඒවා නැවත ගොඩනඟා අලුත්වැඩියා කළද, නගර මධ්‍යයේ තවමත් නටබුන් සහ හිස් ඉඩම් තිබේ. 2005 දී, පොපයාන් එහි විවිධත්වය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ අස්පෘශ්‍ය උරුමයට ඇති වැදගත්කම නිසා [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් ආහාර විද්‍යාවේ පළමු නගරය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සූපශාස්ත්‍ර ඉතිහාසය තෝරා ගනු ලැබුවේ එය පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ වාචිකව සම්ප්‍රේෂණය වූ සාම්ප්‍රදායික ආහාර සැකසීමේ ක්‍රම පවත්වාගෙන යන බැවිනි. 2009 දී, යුනෙස්කෝව [[පාස්කු උත්සවය|පාස්කු]] සතියේ සෙමන නත්තල් සීයා පෙරහැර මනුෂ්‍යත්වයේ වාචික හා අස්පෘශ්‍ය උරුමයේ විශිෂ්ට කෘතියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Holy Week processions in Popayán - UNESCO Intangible Cultural Heritage |url=https://ich.unesco.org/en/RL/holy-week-processions-in-popayan-00259 |access-date=2025-06-02 |website=ich.unesco.org |language=en}}</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] opj7aun39m2s29e9ucq7ugfvevbs3tx 751385 751366 2025-06-27T04:26:03Z BuddhikaW88 37808 751385 wikitext text/x-wiki '''පොපයාන්''' ({{IPA|es|popaˈʝan|-|ES-pe_-_Popayán.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය බටහිර කඳු වැටිය සහ මධ්‍යම කඳු වැටිය අතර නිරිතදිග කොලොම්බියාවේ පුබෙන්සා නිම්නයේ පිහිටා ඇත. නගර සභාවේ ජනගහනය 318,059 ක් වන අතර, භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 483 කි.&nbsp; මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1760 ක් ඉහළින් පිහිටා ඇති අතර සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 18 කි.&nbsp;°C.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් මෙම නගරය එහි යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතික හා දේශපාලන ජීවිතයට එහි දායකත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ, සැන් හෝසේ, බෙලන්, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ, සැන් ඇගස්ටින් සහ බැසිලිකා නියුස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා අසුන්සියන් ආසන දෙව්මැදුර වැනි පල්ලි පිහිටා ඇති නගර මධ්‍යයේ බොහෝ යටත් විජිත ගොඩනැගිලිවල වර්ණය නිසා එය "සුදු නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. අල්ලා ගන්නා ලද [[ඉන්කා ශිෂ්ටාචාරය|ඉන්කා]] අධිරාජ්‍යයා වූ අටහුල්පාගෙන් ලබාගත් මරකත සහිත 16 වන සියවසේ මාරියනිස්ට් භක්තිමත් වස්තුවක් වන ඇන්ඩීස් ඔටුන්න නගරයේ ආසන දෙව්මැදුරේ පිහිටා තිබුණි. එය දේශීය [[සෞඛ්‍ය සේවා]] ආයතනවලට මුදල් සැපයීම සඳහා විකුණන ලදී. පොපයාන් කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරුන් දාහතක් මෙන්ම ප්‍රසිද්ධ කවියන්, චිත්‍ර ශිල්පීන් සහ රචනාකරුවන්ගේ නිවහන වී ඇත. කොලොම්බියාවේ පැරණිතම සහ කීර්තිමත්ම උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක් වන කොකා විශ්ව විද්‍යාලය (ඇස්ටා. 1827) මෙහි පිහිටා ඇති බැවින්, පොපයාන් "විශ්ව විද්‍යාල නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. ඒ අසල පුරේස් ජාතික ස්වාභාවික උද්‍යානය පිහිටා ඇත. ආසන්නතම විශාල නගරය වන්නේ කොකා නගරයට උතුරින් පිහිටි [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කැලි ය . 1983 මාර්තු 31 වන දින භූමිකම්පාවකින් බොහෝ ගොඩනැගිලි පෙරළී යාමෙන් නගරයේ මුල් තේජසින් වැඩි කොටසක් විනාශ විය. බොහෝ ඒවා නැවත ගොඩනඟා අලුත්වැඩියා කළද, නගර මධ්‍යයේ තවමත් නටබුන් සහ හිස් ඉඩම් තිබේ. 2005 දී, පොපයාන් එහි විවිධත්වය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ අස්පෘශ්‍ය උරුමයට ඇති වැදගත්කම නිසා [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් ආහාර විද්‍යාවේ පළමු නගරය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සූපශාස්ත්‍ර ඉතිහාසය තෝරා ගනු ලැබුවේ එය පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ වාචිකව සම්ප්‍රේෂණය වූ සාම්ප්‍රදායික ආහාර සැකසීමේ ක්‍රම පවත්වාගෙන යන බැවිනි. 2009 දී, යුනෙස්කෝව [[පාස්කු උත්සවය|පාස්කු]] සතියේ සෙමන නත්තල් සීයා පෙරහැර මනුෂ්‍යත්වයේ වාචික හා අස්පෘශ්‍ය උරුමයේ විශිෂ්ට කෘතියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Holy Week processions in Popayán - UNESCO Intangible Cultural Heritage |url=https://ich.unesco.org/en/RL/holy-week-processions-in-popayan-00259 |access-date=2025-06-02 |website=ich.unesco.org |language=en}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 3avz7ei2iapki2uecc9yygjxbwd8jwu 751395 751385 2025-06-27T04:42:43Z BuddhikaW88 37808 751395 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පොපයාන් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|2|27|15|N|76|36|33|W|region:CO_type:city(258653)|display=inline,title}} }}'''පොපයාන්''' ({{IPA|es|popaˈʝan|-|ES-pe_-_Popayán.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය බටහිර කඳු වැටිය සහ මධ්‍යම කඳු වැටිය අතර නිරිතදිග කොලොම්බියාවේ පුබෙන්සා නිම්නයේ පිහිටා ඇත. නගර සභාවේ ජනගහනය 318,059 ක් වන අතර, භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 483 කි.&nbsp; මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1760 ක් ඉහළින් පිහිටා ඇති අතර සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 18 කි.&nbsp;°C.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් මෙම නගරය එහි යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතික හා දේශපාලන ජීවිතයට එහි දායකත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ, සැන් හෝසේ, බෙලන්, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ, සැන් ඇගස්ටින් සහ බැසිලිකා නියුස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා අසුන්සියන් ආසන දෙව්මැදුර වැනි පල්ලි පිහිටා ඇති නගර මධ්‍යයේ බොහෝ යටත් විජිත ගොඩනැගිලිවල වර්ණය නිසා එය "සුදු නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. අල්ලා ගන්නා ලද [[ඉන්කා ශිෂ්ටාචාරය|ඉන්කා]] අධිරාජ්‍යයා වූ අටහුල්පාගෙන් ලබාගත් මරකත සහිත 16 වන සියවසේ මාරියනිස්ට් භක්තිමත් වස්තුවක් වන ඇන්ඩීස් ඔටුන්න නගරයේ ආසන දෙව්මැදුරේ පිහිටා තිබුණි. එය දේශීය [[සෞඛ්‍ය සේවා]] ආයතනවලට මුදල් සැපයීම සඳහා විකුණන ලදී. පොපයාන් කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරුන් දාහතක් මෙන්ම ප්‍රසිද්ධ කවියන්, චිත්‍ර ශිල්පීන් සහ රචනාකරුවන්ගේ නිවහන වී ඇත. කොලොම්බියාවේ පැරණිතම සහ කීර්තිමත්ම උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක් වන කොකා විශ්ව විද්‍යාලය (ඇස්ටා. 1827) මෙහි පිහිටා ඇති බැවින්, පොපයාන් "විශ්ව විද්‍යාල නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. ඒ අසල පුරේස් ජාතික ස්වාභාවික උද්‍යානය පිහිටා ඇත. ආසන්නතම විශාල නගරය වන්නේ කොකා නගරයට උතුරින් පිහිටි [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කැලි ය . 1983 මාර්තු 31 වන දින භූමිකම්පාවකින් බොහෝ ගොඩනැගිලි පෙරළී යාමෙන් නගරයේ මුල් තේජසින් වැඩි කොටසක් විනාශ විය. බොහෝ ඒවා නැවත ගොඩනඟා අලුත්වැඩියා කළද, නගර මධ්‍යයේ තවමත් නටබුන් සහ හිස් ඉඩම් තිබේ. 2005 දී, පොපයාන් එහි විවිධත්වය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ අස්පෘශ්‍ය උරුමයට ඇති වැදගත්කම නිසා [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් ආහාර විද්‍යාවේ පළමු නගරය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සූපශාස්ත්‍ර ඉතිහාසය තෝරා ගනු ලැබුවේ එය පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ වාචිකව සම්ප්‍රේෂණය වූ සාම්ප්‍රදායික ආහාර සැකසීමේ ක්‍රම පවත්වාගෙන යන බැවිනි. 2009 දී, යුනෙස්කෝව [[පාස්කු උත්සවය|පාස්කු]] සතියේ සෙමන නත්තල් සීයා පෙරහැර මනුෂ්‍යත්වයේ වාචික හා අස්පෘශ්‍ය උරුමයේ විශිෂ්ට කෘතියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Holy Week processions in Popayán - UNESCO Intangible Cultural Heritage |url=https://ich.unesco.org/en/RL/holy-week-processions-in-popayan-00259 |access-date=2025-06-02 |website=ich.unesco.org |language=en}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] adrlk9d9i8bdsp6ls7lq26l3jwpvfzz 751410 751395 2025-06-27T04:45:21Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751410 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පොපයාන් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|2|27|15|N|76|36|33|W|region:CO_type:city(258653)|display=inline,title}} }}'''පොපයාන්''' ({{IPA|es|popaˈʝan|-|ES-pe_-_Popayán.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය බටහිර කඳු වැටිය සහ මධ්‍යම කඳු වැටිය අතර නිරිතදිග කොලොම්බියාවේ පුබෙන්සා නිම්නයේ පිහිටා ඇත. නගර සභාවේ ජනගහනය 318,059 ක් වන අතර, භූමි ප්‍රමාණය වර්ග කිලෝමීටර 483 කි.&nbsp; මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1760 ක් ඉහළින් පිහිටා ඇති අතර සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 18 කි.&nbsp;°C.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් මෙම නගරය එහි යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතික හා දේශපාලන ජීවිතයට එහි දායකත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. සැන් ෆ්‍රැන්සිස්කෝ, සැන් හෝසේ, බෙලන්, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ, සැන් ඇගස්ටින් සහ බැසිලිකා නියුස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා අසුන්සියන් ආසන දෙව්මැදුර වැනි පල්ලි පිහිටා ඇති නගර මධ්‍යයේ බොහෝ යටත් විජිත ගොඩනැගිලිවල වර්ණය නිසා එය "සුදු නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. අල්ලා ගන්නා ලද [[ඉන්කා ශිෂ්ටාචාරය|ඉන්කා]] අධිරාජ්‍යයා වූ අටහුල්පාගෙන් ලබාගත් මරකත සහිත 16 වන සියවසේ මාරියනිස්ට් භක්තිමත් වස්තුවක් වන ඇන්ඩීස් ඔටුන්න නගරයේ ආසන දෙව්මැදුරේ පිහිටා තිබුණි. එය දේශීය [[සෞඛ්‍ය සේවා]] ආයතනවලට මුදල් සැපයීම සඳහා විකුණන ලදී. පොපයාන් කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරුන් දාහතක් මෙන්ම ප්‍රසිද්ධ කවියන්, චිත්‍ර ශිල්පීන් සහ රචනාකරුවන්ගේ නිවහන වී ඇත. කොලොම්බියාවේ පැරණිතම සහ කීර්තිමත්ම උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක් වන කොකා විශ්ව විද්‍යාලය (ඇස්ටා. 1827) මෙහි පිහිටා ඇති බැවින්, පොපයාන් "විශ්ව විද්‍යාල නගරය" ලෙසද හැඳින්වේ. ඒ අසල පුරේස් ජාතික ස්වාභාවික උද්‍යානය පිහිටා ඇත. ආසන්නතම විශාල නගරය වන්නේ කොකා නගරයට උතුරින් පිහිටි [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] කැලි ය . 1983 මාර්තු 31 වන දින භූමිකම්පාවකින් බොහෝ ගොඩනැගිලි පෙරළී යාමෙන් නගරයේ මුල් තේජසින් වැඩි කොටසක් විනාශ විය. බොහෝ ඒවා නැවත ගොඩනඟා අලුත්වැඩියා කළද, නගර මධ්‍යයේ තවමත් නටබුන් සහ හිස් ඉඩම් තිබේ. 2005 දී, පොපයාන් එහි විවිධත්වය සහ කොලොම්බියානු සංස්කෘතියේ අස්පෘශ්‍ය උරුමයට ඇති වැදගත්කම නිසා [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් ආහාර විද්‍යාවේ පළමු නගරය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. [[කවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සූපශාස්ත්‍ර ඉතිහාසය තෝරා ගනු ලැබුවේ එය පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ වාචිකව සම්ප්‍රේෂණය වූ සාම්ප්‍රදායික ආහාර සැකසීමේ ක්‍රම පවත්වාගෙන යන බැවිනි. 2009 දී, යුනෙස්කෝව [[පාස්කු උත්සවය|පාස්කු]] සතියේ සෙමන නත්තල් සීයා පෙරහැර මනුෂ්‍යත්වයේ වාචික හා අස්පෘශ්‍ය උරුමයේ විශිෂ්ට කෘතියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Holy Week processions in Popayán - UNESCO Intangible Cultural Heritage |url=https://ich.unesco.org/en/RL/holy-week-processions-in-popayan-00259 |access-date=2025-06-02 |website=ich.unesco.org |language=en}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] g7cu4ityxyf1qtdmga3p1km2u21hvpe 0 182504 751367 2025-06-27T04:11:03Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1291861083|Yopal]]" 751367 wikitext text/x-wiki '''යෝපාල්''' ({{IPA|es|ɟʝoˈpal}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරක් වන අතර විලාවිසෙන්සියෝට පසුව ඔරිනොක්වියා කලාපයේ දෙවන වඩාත්ම ජනාකීර්ණ හා වැදගත් නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Espectador |first=El |date=2023-07-23 |title=ELESPECTADOR.COM |url=https://www.elespectador.com/especiales/trabajamos-por-una-ciudad-mas-prospera-y-vibrante/ |access-date=2023-09-25 |website=ELESPECTADOR.COM |language=spanish}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == ඉතිහාසය == ඇමරිකාවේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණ කාලයට පෙර, යෝපාල් පිහිටා ඇති භූමිය ආදිවාසී අචගුවා ජනතාව විසින් අත්පත් කරගෙන තිබුණි. යොපාල් යන නම පැමිණෙන්නේ කලාපයේ බහුල ලෙස දක්නට ලැබෙන ''ඇනඩෙනන්තෙරා පෙරෙග්‍රිනා'' නිසාය, එය බොහෝ විට යෝපෝ ලෙසද හැඳින්වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 4n9hj7x40hy2xmnoomjco5sjyx9dlfj 751384 751367 2025-06-27T04:24:27Z BuddhikaW88 37808 751384 wikitext text/x-wiki '''යෝපාල්''' ({{IPA|es|ɟʝoˈpal}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරක් වන අතර විලාවිසෙන්සියෝට පසුව ඔරිනොක්වියා කලාපයේ දෙවන වඩාත්ම ජනාකීර්ණ හා වැදගත් නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Espectador |first=El |date=2023-07-23 |title=ELESPECTADOR.COM |url=https://www.elespectador.com/especiales/trabajamos-por-una-ciudad-mas-prospera-y-vibrante/ |access-date=2023-09-25 |website=ELESPECTADOR.COM |language=spanish}}</ref> == ඉතිහාසය == ඇමරිකාවේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණ කාලයට පෙර, යෝපාල් පිහිටා ඇති භූමිය ආදිවාසී අචගුවා ජනතාව විසින් අත්පත් කරගෙන තිබුණි. යොපාල් යන නම පැමිණෙන්නේ කලාපයේ බහුල ලෙස දක්නට ලැබෙන ''ඇනඩෙනන්තෙරා පෙරෙග්‍රිනා'' නිසාය, එය බොහෝ විට යෝපෝ ලෙසද හැඳින්වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] h6sezmu91r62fnlconxlwrha6r1m7l5 751396 751384 2025-06-27T04:42:51Z BuddhikaW88 37808 751396 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = යෝපාල් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|5|21|0|N|72|24|36|W|region:CO_type:city(84293)|display=inline,title}} }}'''යෝපාල්''' ({{IPA|es|ɟʝoˈpal}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරක් වන අතර විලාවිසෙන්සියෝට පසුව ඔරිනොක්වියා කලාපයේ දෙවන වඩාත්ම ජනාකීර්ණ හා වැදගත් නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Espectador |first=El |date=2023-07-23 |title=ELESPECTADOR.COM |url=https://www.elespectador.com/especiales/trabajamos-por-una-ciudad-mas-prospera-y-vibrante/ |access-date=2023-09-25 |website=ELESPECTADOR.COM |language=spanish}}</ref> == ඉතිහාසය == ඇමරිකාවේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණ කාලයට පෙර, යෝපාල් පිහිටා ඇති භූමිය ආදිවාසී අචගුවා ජනතාව විසින් අත්පත් කරගෙන තිබුණි. යොපාල් යන නම පැමිණෙන්නේ කලාපයේ බහුල ලෙස දක්නට ලැබෙන ''ඇනඩෙනන්තෙරා පෙරෙග්‍රිනා'' නිසාය, එය බොහෝ විට යෝපෝ ලෙසද හැඳින්වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 3ffb4b3zbqc6lny7v66if9vh5z3s07h 751409 751396 2025-06-27T04:45:17Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751409 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = යෝපාල් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|5|21|0|N|72|24|36|W|region:CO_type:city(84293)|display=inline,title}} }}'''යෝපාල්''' ({{IPA|es|ɟʝoˈpal}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරක් වන අතර විලාවිසෙන්සියෝට පසුව ඔරිනොක්වියා කලාපයේ දෙවන වඩාත්ම ජනාකීර්ණ හා වැදගත් නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Espectador |first=El |date=2023-07-23 |title=ELESPECTADOR.COM |url=https://www.elespectador.com/especiales/trabajamos-por-una-ciudad-mas-prospera-y-vibrante/ |access-date=2023-09-25 |website=ELESPECTADOR.COM |language=spanish}}</ref> == ඉතිහාසය == ඇමරිකාවේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණ කාලයට පෙර, යෝපාල් පිහිටා ඇති භූමිය ආදිවාසී අචගුවා ජනතාව විසින් අත්පත් කරගෙන තිබුණි. යොපාල් යන නම පැමිණෙන්නේ කලාපයේ බහුල ලෙස දක්නට ලැබෙන ''ඇනඩෙනන්තෙරා පෙරෙග්‍රිනා'' නිසාය, එය බොහෝ විට යෝපෝ ලෙසද හැඳින්වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] tdgy7ga0byhao017p4emgz5750qgsg1 0 182505 751368 2025-06-27T04:11:04Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1253482778|Florencia, Caquetá]]" 751368 wikitext text/x-wiki '''ෆ්ලොරෙන්සියා''' ({{IPA|es|floˈɾensja}}, {{Langx|en|Florence}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවර වේ. එය කොලොම්බියාවේ ඇමසන් කලාපයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය කැකෙටා ගඟට ගලා යන ඔර්ටෙගුවාසා ගඟේ පිහිටා ඇත. 2023 දී එහි ජනගහනය 177,946 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tiene Florencia, Caquetá en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/caqueta/florencia |access-date=2023-10-28 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> <ref>https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == නිරුක්තිය == නගරයේ නම රබර් වෙළඳාමට කැප වූ ඉතාලි ව්‍යාපාරිකයෙකු වන ෆ්ලෝරන්ස් නගරයේ පාවුලෝ රිචීට උපහාරයක් ලෙස නම් කර ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |url=https://books.google.com/books?id=b9hRAQAAMAAJ&q=Paolo+Ricci+Florencia+Caquet%C3%A1 |title=Caquetá: características geográficas |date=2010 |publisher=Instituto Geográfico Agustín Codazzi, Subdirección de Geografía y Cartogafia |isbn=978-958-8323-37-4 |language=es}}</ref> [[ගොනුව:Plaza_de_Toros_Santo_Domingo.JPG|thumb| සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ගොන් පිටියක්]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] o0f4cvt92ijc9fy7f58xfgplvqwggyd 751383 751368 2025-06-27T04:23:56Z BuddhikaW88 37808 751383 wikitext text/x-wiki '''ෆ්ලොරෙන්සියා''' ({{IPA|es|floˈɾensja}}, {{Langx|en|Florence}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවර වේ. එය කොලොම්බියාවේ ඇමසන් කලාපයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය කැකෙටා ගඟට ගලා යන ඔර්ටෙගුවාසා ගඟේ පිහිටා ඇත. 2023 දී එහි ජනගහනය 177,946 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tiene Florencia, Caquetá en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/caqueta/florencia |access-date=2023-10-28 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> <ref>https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref>[[ගොනුව:Plaza_de_Toros_Santo_Domingo.JPG|thumb| සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ගොන් පිටියක්|වම]] == නිරුක්තිය == නගරයේ නම රබර් වෙළඳාමට කැප වූ ඉතාලි ව්‍යාපාරිකයෙකු වන ෆ්ලෝරන්ස් නගරයේ පාවුලෝ රිචීට උපහාරයක් ලෙස නම් කර ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |url=https://books.google.com/books?id=b9hRAQAAMAAJ&q=Paolo+Ricci+Florencia+Caquet%C3%A1 |title=Caquetá: características geográficas |date=2010 |publisher=Instituto Geográfico Agustín Codazzi, Subdirección de Geografía y Cartogafia |isbn=978-958-8323-37-4 |language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 4o3fyuv44mhhd47r3nyfc43rtr482ts 751397 751383 2025-06-27T04:42:59Z BuddhikaW88 37808 751397 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ෆ්ලොරෙන්සියා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|1|36|50|N|75|36|46|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ෆ්ලොරෙන්සියා''' ({{IPA|es|floˈɾensja}}, {{Langx|en|Florence}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවර වේ. එය කොලොම්බියාවේ ඇමසන් කලාපයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය කැකෙටා ගඟට ගලා යන ඔර්ටෙගුවාසා ගඟේ පිහිටා ඇත. 2023 දී එහි ජනගහනය 177,946 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tiene Florencia, Caquetá en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/caqueta/florencia |access-date=2023-10-28 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> <ref>https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref>[[ගොනුව:Plaza_de_Toros_Santo_Domingo.JPG|thumb| සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ගොන් පිටියක්|වම]] == නිරුක්තිය == නගරයේ නම රබර් වෙළඳාමට කැප වූ ඉතාලි ව්‍යාපාරිකයෙකු වන ෆ්ලෝරන්ස් නගරයේ පාවුලෝ රිචීට උපහාරයක් ලෙස නම් කර ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |url=https://books.google.com/books?id=b9hRAQAAMAAJ&q=Paolo+Ricci+Florencia+Caquet%C3%A1 |title=Caquetá: características geográficas |date=2010 |publisher=Instituto Geográfico Agustín Codazzi, Subdirección de Geografía y Cartogafia |isbn=978-958-8323-37-4 |language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] gbepmcj1w7jwnghzl1tsoe4nf64mth7 751408 751397 2025-06-27T04:45:13Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751408 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ෆ්ලොරෙන්සියා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|1|36|50|N|75|36|46|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ෆ්ලොරෙන්සියා''' ({{IPA|es|floˈɾensja}}, {{Langx|en|Florence}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කක්වෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැකෙටා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවර වේ. එය කොලොම්බියාවේ ඇමසන් කලාපයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය කැකෙටා ගඟට ගලා යන ඔර්ටෙගුවාසා ගඟේ පිහිටා ඇත. 2023 දී එහි ජනගහනය 177,946 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tiene Florencia, Caquetá en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/caqueta/florencia |access-date=2023-10-28 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> <ref>https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref>[[ගොනුව:Plaza_de_Toros_Santo_Domingo.JPG|thumb| සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ගොන් පිටියක්|වම]] == නිරුක්තිය == නගරයේ නම රබර් වෙළඳාමට කැප වූ ඉතාලි ව්‍යාපාරිකයෙකු වන ෆ්ලෝරන්ස් නගරයේ පාවුලෝ රිචීට උපහාරයක් ලෙස නම් කර ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |url=https://books.google.com/books?id=b9hRAQAAMAAJ&q=Paolo+Ricci+Florencia+Caquet%C3%A1 |title=Caquetá: características geográficas |date=2010 |publisher=Instituto Geográfico Agustín Codazzi, Subdirección de Geografía y Cartogafia |isbn=978-958-8323-37-4 |language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 61da61ko7q0kp9b6xky8ude7omqnyr7 0 182506 751369 2025-06-27T04:11:06Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1282443993|Manizales]]" 751369 wikitext text/x-wiki '''මැනිසාලෙස්''' ({{IPA|es|maniˈsales}} ) යනු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි නගරයකි. එය [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්දාස් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] අසල පිහිටා ඇත.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් වර්තමානයේ, නගරය කොලොම්බියානු කෝපි නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය වන අතර උසස් අධ්‍යාපන ආයතන සඳහා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයකි. == ඉතිහාසය == මැනිසාලෙස් 1849 ඔක්තෝබර් 12 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ නීරා සහ සලමිනා වලින් පැමිණි [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝක්වියානුවන්]] විසි දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් ( ''20 දෙනාගේ ගවේෂණය'' ) විසිනි. == භූගෝලය == මැනිසාලෙස් යනු කොලොම්බියාවේ කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුවක අගනුවරයි. නගරය "හදිසි භූ විෂමතාවයක් " ඇති බව විස්තර කර ඇති අතර, එය කොලොම්බියානු මධ්‍යම කඳු වැටියේ (දිගම මහාද්වීපික කඳු වැටියේ කොටසක් වන ඇන්ඩීස් ) පිහිටා ඇති අතර, විශාල කඳු වැටි සහ බෑවුම් සහිත වන අතර, එම ප්‍රදේශයේ භූ කම්පන අස්ථාවරත්වය සමඟ ඒකාබද්ධව, නගරය ආරක්ෂිත කිරීම සඳහා වාස්තු විද්‍යාත්මක අනුවර්තනයන් සහ පොදු කටයුතු අවශ්‍ය වී තිබේ. මැනිසාලෙස්හි මෙතරම් දුෂ්කර භූ විෂමතාවයක් තිබුණද, එහි සාරවත් ඉඩම්වල කෝපි වගාවන් රාශියක් ඇත. මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගාකරුවන්ගේ අක්ෂයේ ("ඊජේ කැෆෙටෙරෝ") උතුරු කොටසේ, මීටර් 5,321 (17,457.3) ක උන්නතාංශයක් සහිත නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් ගිනි කන්ද අසල පිහිටා ඇත.&nbsp;අඩි). එය චින්චිනා ගංගා ද්‍රෝණියේ සහ ගුවාකායිකා ගංගා ද්‍රෝණියේ උප ද්‍රෝණියේ පිහිටා ඇත. එහි ස්වාභාවික තර්ජන වන්නේ භූමිකම්පා, මඩ නායයෑම් සහ ගිනිකඳු පිපිරීම් ය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] pym56wiatl3t1hfc5yn8i3p8whcvm9s 751382 751369 2025-06-27T04:22:35Z BuddhikaW88 37808 751382 wikitext text/x-wiki '''මනිසලෙස්''' ({{IPA|es|maniˈsales}} ) යනු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි නගරයකි. එය [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්දාස් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] අසල පිහිටා ඇත. වර්තමානයේ, නගරය කොලොම්බියානු කෝපි නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය වන අතර උසස් අධ්‍යාපන ආයතන සඳහා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයකි. == ඉතිහාසය == මැනිසාලෙස් 1849 ඔක්තෝබර් 12 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ නීරා සහ සලමිනා වලින් පැමිණි [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝක්වියානුවන්]] විසි දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් ( ''20 දෙනාගේ ගවේෂණය'' ) විසිනි. == භූගෝලය == මනිසලෙස් යනු කොලොම්බියාවේ කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුවක අගනුවරයි. නගරය "හදිසි භූ විෂමතාවයක් " ඇති බව විස්තර කර ඇති අතර, එය කොලොම්බියානු මධ්‍යම කඳු වැටියේ (දිගම මහාද්වීපික කඳු වැටියේ කොටසක් වන ඇන්ඩීස් ) පිහිටා ඇති අතර, විශාල කඳු වැටි සහ බෑවුම් සහිත වන අතර, එම ප්‍රදේශයේ භූ කම්පන අස්ථාවරත්වය සමඟ ඒකාබද්ධව, නගරය ආරක්ෂිත කිරීම සඳහා වාස්තු විද්‍යාත්මක අනුවර්තනයන් සහ පොදු කටයුතු අවශ්‍ය වී තිබේ. මැනිසාලෙස්හි මෙතරම් දුෂ්කර භූ විෂමතාවයක් තිබුණද, එහි සාරවත් ඉඩම්වල කෝපි වගාවන් රාශියක් ඇත. මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගාකරුවන්ගේ අක්ෂයේ ("ඊජේ කැෆෙටෙරෝ") උතුරු කොටසේ, මීටර් 5,321 (අඩි 17,457.3) ක උන්නතාංශයක් සහිත නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් ගිනි කන්ද අසල පිහිටා ඇත.&nbsp; එය චින්චිනා ගංගා ද්‍රෝණියේ සහ ගුවාකායිකා ගංගා ද්‍රෝණියේ උප ද්‍රෝණියේ පිහිටා ඇත. එහි ස්වාභාවික තර්ජන වන්නේ භූමිකම්පා, මඩ නායයෑම් සහ ගිනිකඳු පිපිරීම් ය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] c3vivwsila9bd1tvpfzy7e7hu6trodx 751393 751382 2025-06-27T04:41:10Z BuddhikaW88 37808 751393 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මනිසලෙස් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{Wikidatacoord|Q235190|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''මනිසලෙස්''' ({{IPA|es|maniˈsales}} ) යනු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි නගරයකි. එය [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්දාස් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] අසල පිහිටා ඇත. වර්තමානයේ, නගරය කොලොම්බියානු කෝපි නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය වන අතර උසස් අධ්‍යාපන ආයතන සඳහා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයකි. == ඉතිහාසය == මැනිසාලෙස් 1849 ඔක්තෝබර් 12 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ නීරා සහ සලමිනා වලින් පැමිණි [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝක්වියානුවන්]] විසි දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් ( ''20 දෙනාගේ ගවේෂණය'' ) විසිනි. == භූගෝලය == මනිසලෙස් යනු කොලොම්බියාවේ කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුවක අගනුවරයි. නගරය "හදිසි භූ විෂමතාවයක් " ඇති බව විස්තර කර ඇති අතර, එය කොලොම්බියානු මධ්‍යම කඳු වැටියේ (දිගම මහාද්වීපික කඳු වැටියේ කොටසක් වන ඇන්ඩීස් ) පිහිටා ඇති අතර, විශාල කඳු වැටි සහ බෑවුම් සහිත වන අතර, එම ප්‍රදේශයේ භූ කම්පන අස්ථාවරත්වය සමඟ ඒකාබද්ධව, නගරය ආරක්ෂිත කිරීම සඳහා වාස්තු විද්‍යාත්මක අනුවර්තනයන් සහ පොදු කටයුතු අවශ්‍ය වී තිබේ. මැනිසාලෙස්හි මෙතරම් දුෂ්කර භූ විෂමතාවයක් තිබුණද, එහි සාරවත් ඉඩම්වල කෝපි වගාවන් රාශියක් ඇත. මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගාකරුවන්ගේ අක්ෂයේ ("ඊජේ කැෆෙටෙරෝ") උතුරු කොටසේ, මීටර් 5,321 (අඩි 17,457.3) ක උන්නතාංශයක් සහිත නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් ගිනි කන්ද අසල පිහිටා ඇත.&nbsp; එය චින්චිනා ගංගා ද්‍රෝණියේ සහ ගුවාකායිකා ගංගා ද්‍රෝණියේ උප ද්‍රෝණියේ පිහිටා ඇත. එහි ස්වාභාවික තර්ජන වන්නේ භූමිකම්පා, මඩ නායයෑම් සහ ගිනිකඳු පිපිරීම් ය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 6pp9hbxz3ddmumsjqoaagrpo0wx28x5 751407 751393 2025-06-27T04:45:07Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751407 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මනිසලෙස් | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{Wikidatacoord|Q235190|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''මනිසලෙස්''' ({{IPA|es|maniˈsales}} ) යනු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි නගරයකි. එය [[කල්ඩාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කල්දාස් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] අසල පිහිටා ඇත. වර්තමානයේ, නගරය කොලොම්බියානු කෝපි නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානය වන අතර උසස් අධ්‍යාපන ආයතන සඳහා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයකි. == ඉතිහාසය == මැනිසාලෙස් 1849 ඔක්තෝබර් 12 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ නීරා සහ සලමිනා වලින් පැමිණි [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝක්වියානුවන්]] විසි දෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායමක් ( ''20 දෙනාගේ ගවේෂණය'' ) විසිනි. == භූගෝලය == මනිසලෙස් යනු කොලොම්බියාවේ කුඩාම දෙපාර්තමේන්තුවක අගනුවරයි. නගරය "හදිසි භූ විෂමතාවයක් " ඇති බව විස්තර කර ඇති අතර, එය කොලොම්බියානු මධ්‍යම කඳු වැටියේ (දිගම මහාද්වීපික කඳු වැටියේ කොටසක් වන ඇන්ඩීස් ) පිහිටා ඇති අතර, විශාල කඳු වැටි සහ බෑවුම් සහිත වන අතර, එම ප්‍රදේශයේ භූ කම්පන අස්ථාවරත්වය සමඟ ඒකාබද්ධව, නගරය ආරක්ෂිත කිරීම සඳහා වාස්තු විද්‍යාත්මක අනුවර්තනයන් සහ පොදු කටයුතු අවශ්‍ය වී තිබේ. මැනිසාලෙස්හි මෙතරම් දුෂ්කර භූ විෂමතාවයක් තිබුණද, එහි සාරවත් ඉඩම්වල කෝපි වගාවන් රාශියක් ඇත. මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගාකරුවන්ගේ අක්ෂයේ ("ඊජේ කැෆෙටෙරෝ") උතුරු කොටසේ, මීටර් 5,321 (අඩි 17,457.3) ක උන්නතාංශයක් සහිත නෙවාඩෝ ඩෙල් රුයිස් ගිනි කන්ද අසල පිහිටා ඇත.&nbsp; එය චින්චිනා ගංගා ද්‍රෝණියේ සහ ගුවාකායිකා ගංගා ද්‍රෝණියේ උප ද්‍රෝණියේ පිහිටා ඇත. එහි ස්වාභාවික තර්ජන වන්නේ භූමිකම්පා, මඩ නායයෑම් සහ ගිනිකඳු පිපිරීම් ය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 17aomrnc2k4i4b186ouhxe3mz6phg5p 0 182507 751370 2025-06-27T04:11:07Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1296554478|Tunja]]" 751370 wikitext text/x-wiki '''ටුන්ජා''' ({{IPA|es|ˈtuŋxa}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පරාසයන්හි පිහිටි, ඇල්ටිප්ලානෝ කුන්ඩිබෝයාසෙන්ස්, 130 ලෙස හැඳින්වෙන කලාපයේ පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයකි.&nbsp;[[බොගෝටා]] සිට ඊසාන දෙසින් කි.මී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 172,548 කි. එය [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සහ මධ්‍යම බෝයාකා පළාතේ අගනුවරයි. ටුන්ජා යනු ප්‍රසිද්ධ විශ්ව විද්‍යාල වල වැදගත් අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයකි. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් මුයිස්කා යටත් කර ගැනීමට පෙර කාලයේ, 1537 අගෝස්තු 20 වන දින ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් විසින් යටත් කර ගන්නා ලද ''හෝවා'' යුකැනෙම් හි ආසනය '''වන හුන්සා''' නමින් ස්වදේශික ජනාවාසයක් තිබුණි. ස්පාඤ්ඤ නගරය 1539 අගෝස්තු 6 වන දින කපිතාන් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩන් විසින් ආරම්භ කරන ලදී, එනම් අගනුවර වන [[බොගෝටා|සැන්ටාෆේ ද බොගෝටා]] සිට හරියටම වසරකට පසුවය. නගරය වඩාත් ඉතිරිව ඇති Muisca ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට සත්කාරකත්වය සපයයි: Hunzahúa Well, Goranchacha Temple සහ Cojines del Zaque .අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් ටුන්ජා යනු සංචාරක ගමනාන්තයකි, විශේෂයෙන් ආගමික යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සඳහා, කැසා ෆන්ඩඩෝර් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩොන් පැරණිතම ශේෂය ලෙස පිළිගැනේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Tiempo |first=Redacción El |date=October 15, 1999 |title=EL TURISMO, FUERZA ECONÓMICA DE BOYACÁ |url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-856597 |website=El Tiempo}}</ref> එහි ආගමික හා ඓතිහාසික ස්ථාන වලට අමතරව එය ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධ උත්සව කිහිපයකට සත්කාරකත්වය සපයන අතර විලා ඩි ලෙයිවා, පයිපා සහ සියෙරා නෙවාඩා ඩෙල් කොකුයි වැනි කලාපීය සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා පැනීමේ ස්ථානයක් වේ. එය ටුන්ජා බොගෝටා සහ සැන්ටා මාර්ටා වෙත සම්බන්ධ කරන පෑන් ඇමරිකානු අධිවේගී මාර්ගයේ නැවතුමකි, අවසානයේ [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] උතුරු හා දකුණු කෙළවරට. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] jyr5q3ubel81bi4pxbr6zhtujv1imtm 751381 751370 2025-06-27T04:21:43Z BuddhikaW88 37808 751381 wikitext text/x-wiki '''ටුන්ජා''' ({{IPA|es|ˈtuŋxa}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පරාසයන්හි පිහිටි, ඇල්ටිප්ලානෝ කුන්ඩිබෝයාසෙන්ස්, 130 ලෙස හැඳින්වෙන කලාපයේ පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයකි.&nbsp;[[බොගෝටා]] සිට ඊසාන දෙසින් කි.මී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 172,548 කි. එය [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සහ මධ්‍යම බෝයාකා පළාතේ අගනුවරයි. ටුන්ජා යනු ප්‍රසිද්ධ විශ්ව විද්‍යාල වල වැදගත් අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයකි. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් මුයිස්කා යටත් කර ගැනීමට පෙර කාලයේ, 1537 අගෝස්තු 20 වන දින ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් විසින් යටත් කර ගන්නා ලද ''හෝවා'' යුකැනෙම් හි ආසනය '''වන හුන්සා''' නමින් ස්වදේශික ජනාවාසයක් තිබුණි. ස්පාඤ්ඤ නගරය 1539 අගෝස්තු 6 වන දින කපිතාන් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩන් විසින් ආරම්භ කරන ලදී, එනම් අගනුවර වන [[බොගෝටා|සැන්ටාෆේ ද බොගෝටා]] සිට හරියටම වසරකට පසුවය. නගරය වඩාත් ඉතිරිව ඇති මුයිස්කා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට සත්කාරකත්වය සපයයි: ටුන්ජා යනු සංචාරක ගමනාන්තයකි, විශේෂයෙන් ආගමික යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සඳහා, කැසා ෆන්ඩඩෝර් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩොන් පැරණිතම ශේෂය ලෙස පිළිගැනේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Tiempo |first=Redacción El |date=October 15, 1999 |title=EL TURISMO, FUERZA ECONÓMICA DE BOYACÁ |url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-856597 |website=El Tiempo}}</ref> එහි ආගමික හා ඓතිහාසික ස්ථාන වලට අමතරව එය ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධ උත්සව කිහිපයකට සත්කාරකත්වය සපයන අතර විලා ඩි ලෙයිවා, පයිපා සහ සියෙරා නෙවාඩා ඩෙල් කොකුයි වැනි කලාපීය සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා පැනීමේ ස්ථානයක් වේ. එය ටුන්ජා බොගෝටා සහ සැන්ටා මාර්ටා වෙත සම්බන්ධ කරන පෑන් ඇමරිකානු අධිවේගී මාර්ගයේ නැවතුමකි, අවසානයේ [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] උතුරු හා දකුණු කෙළවරට. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 54oxpverwieevjayqbbo2n5oq10sd1b 751398 751381 2025-06-27T04:43:26Z BuddhikaW88 37808 751398 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ටුන්ජා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|5|32|N|73|22|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }} '''ටුන්ජා''' ({{IPA|es|ˈtuŋxa}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පරාසයන්හි පිහිටි, ඇල්ටිප්ලානෝ කුන්ඩිබෝයාසෙන්ස්, 130 ලෙස හැඳින්වෙන කලාපයේ පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයකි.&nbsp;[[බොගෝටා]] සිට ඊසාන දෙසින් කි.මී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 172,548 කි. එය [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සහ මධ්‍යම බෝයාකා පළාතේ අගනුවරයි. ටුන්ජා යනු ප්‍රසිද්ධ විශ්ව විද්‍යාල වල වැදගත් අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයකි. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් මුයිස්කා යටත් කර ගැනීමට පෙර කාලයේ, 1537 අගෝස්තු 20 වන දින ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් විසින් යටත් කර ගන්නා ලද ''හෝවා'' යුකැනෙම් හි ආසනය '''වන හුන්සා''' නමින් ස්වදේශික ජනාවාසයක් තිබුණි. ස්පාඤ්ඤ නගරය 1539 අගෝස්තු 6 වන දින කපිතාන් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩන් විසින් ආරම්භ කරන ලදී, එනම් අගනුවර වන [[බොගෝටා|සැන්ටාෆේ ද බොගෝටා]] සිට හරියටම වසරකට පසුවය. නගරය වඩාත් ඉතිරිව ඇති මුයිස්කා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට සත්කාරකත්වය සපයයි: ටුන්ජා යනු සංචාරක ගමනාන්තයකි, විශේෂයෙන් ආගමික යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සඳහා, කැසා ෆන්ඩඩෝර් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩොන් පැරණිතම ශේෂය ලෙස පිළිගැනේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Tiempo |first=Redacción El |date=October 15, 1999 |title=EL TURISMO, FUERZA ECONÓMICA DE BOYACÁ |url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-856597 |website=El Tiempo}}</ref> එහි ආගමික හා ඓතිහාසික ස්ථාන වලට අමතරව එය ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධ උත්සව කිහිපයකට සත්කාරකත්වය සපයන අතර විලා ඩි ලෙයිවා, පයිපා සහ සියෙරා නෙවාඩා ඩෙල් කොකුයි වැනි කලාපීය සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා පැනීමේ ස්ථානයක් වේ. එය ටුන්ජා බොගෝටා සහ සැන්ටා මාර්ටා වෙත සම්බන්ධ කරන පෑන් ඇමරිකානු අධිවේගී මාර්ගයේ නැවතුමකි, අවසානයේ [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] උතුරු හා දකුණු කෙළවරට. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] pt74awexqecvkgi7ml1bi3ic8df3wy1 751406 751398 2025-06-27T04:45:03Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751406 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ටුන්ජා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|5|32|N|73|22|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }} '''ටුන්ජා''' ({{IPA|es|ˈtuŋxa}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පරාසයන්හි පිහිටි, ඇල්ටිප්ලානෝ කුන්ඩිබෝයාසෙන්ස්, 130 ලෙස හැඳින්වෙන කලාපයේ පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයකි.&nbsp;[[බොගෝටා]] සිට ඊසාන දෙසින් කි.මී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 172,548 කි. එය [[බොයකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බෝයාකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සහ මධ්‍යම බෝයාකා පළාතේ අගනුවරයි. ටුන්ජා යනු ප්‍රසිද්ධ විශ්ව විද්‍යාල වල වැදගත් අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයකි. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් මුයිස්කා යටත් කර ගැනීමට පෙර කාලයේ, 1537 අගෝස්තු 20 වන දින ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් විසින් යටත් කර ගන්නා ලද ''හෝවා'' යුකැනෙම් හි ආසනය '''වන හුන්සා''' නමින් ස්වදේශික ජනාවාසයක් තිබුණි. ස්පාඤ්ඤ නගරය 1539 අගෝස්තු 6 වන දින කපිතාන් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩන් විසින් ආරම්භ කරන ලදී, එනම් අගනුවර වන [[බොගෝටා|සැන්ටාෆේ ද බොගෝටා]] සිට හරියටම වසරකට පසුවය. නගරය වඩාත් ඉතිරිව ඇති මුයිස්කා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට සත්කාරකත්වය සපයයි: ටුන්ජා යනු සංචාරක ගමනාන්තයකි, විශේෂයෙන් ආගමික යටත් විජිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සඳහා, කැසා ෆන්ඩඩෝර් ගොන්සාලෝ සුවාරෙස් රෙන්ඩොන් පැරණිතම ශේෂය ලෙස පිළිගැනේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Tiempo |first=Redacción El |date=October 15, 1999 |title=EL TURISMO, FUERZA ECONÓMICA DE BOYACÁ |url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-856597 |website=El Tiempo}}</ref> එහි ආගමික හා ඓතිහාසික ස්ථාන වලට අමතරව එය ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධ උත්සව කිහිපයකට සත්කාරකත්වය සපයන අතර විලා ඩි ලෙයිවා, පයිපා සහ සියෙරා නෙවාඩා ඩෙල් කොකුයි වැනි කලාපීය සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා පැනීමේ ස්ථානයක් වේ. එය ටුන්ජා බොගෝටා සහ සැන්ටා මාර්ටා වෙත සම්බන්ධ කරන පෑන් ඇමරිකානු අධිවේගී මාර්ගයේ නැවතුමකි, අවසානයේ [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] උතුරු හා දකුණු කෙළවරට. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] fmxf49tdf2bbrx4hb5hh48yqfr4por6 0 182508 751371 2025-06-27T04:11:09Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1296894109|Cartagena, Colombia]]" 751371 wikitext text/x-wiki '''Cartagena''' {{IPAc-en|ˌ|k|ɑːr|t|ə|ˈ|h|eɪ|n|ə}} {{respell|KAR|tə|HAY|nə}} යටත් විජිත යුගයේ සිට '''Cartagena de Indias''' ලෙස හැඳින්වේ ({{IPA|es|kaɾtaˈxena ðe ˈindjas|lang|Es-Cartagena de Indias.oga}} ), යනු කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ, [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] දිගේ, [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි නගරයක් සහ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් වෙත යන මාර්ගයේ සම්බන්ධකයක් ලෙස කාටජිනාහි අතීත භූමිකාව, ලෝක ගවේෂණය සඳහා සහ මහා වාණිජ සමුද්‍රීය මාර්ගවලින් උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා වැදගත් ඓතිහාසික වටිනාකමක් සපයයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Port, Fortresses and Group of Monuments, Cartagena |url=https://whc.unesco.org/en/list/285/ |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> පැරණි ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතයක් ලෙස, එය ස්පාඤ්ඤයට බොලිවියානු රිදී අපනයනය කිරීම සහ අසෙන්ටෝ ක්‍රමය යටතේ වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් ආනයනය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් විය. කැරිබියන් දූපත් වල මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාරවලට එරෙහිව එය ආරක්ෂාකාරී විය. මැග්ඩලීනා සහ සිනූ ගංගා අතර නගරයේ උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසා නිව් ග්‍රනාඩාවේ අභ්‍යන්තරයට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකි වූ අතර ස්පාඤ්ඤය සහ එහි විදේශීය අධිරාජ්‍යය අතර වෙළඳාම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් බවට පත් වූ අතර 1540 ගණන්වල මුල් භාගය වන විට එහි වැදගත්කම තහවුරු විය.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් නූතන කාටජිනා යනු [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර, 2018 සංගණනයට අනුව එහි ජනගහනය 876,885 ක් වූ අතර, එය බැරැන්කිල්ලාට පසුව කැරිබියානු කලාපයේ දෙවන විශාලතම නගරය සහ කොලොම්බියාවේ පස්වන විශාලතම නගරය බවට පත් කළේය. බුකාරමන්ගා අගනගර ප්‍රදේශයෙන් පසු කාටජිනා අගනගර ප්‍රදේශය රටේ හයවන විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශය වේ. ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් අතරට සමුද්‍රීය හා ඛනිජ රසායනික කර්මාන්ත මෙන්ම සංචාරක ව්‍යාපාරය ද ඇතුළත් වේ. වර්තමාන නගරය {{Em dash}} ස්පාඤ්ඤයේ කාටජිනා සහ දිගුවක් ලෙස ඓතිහාසික කාර්තේජ් නගරය ලෙස නම් කර ඇත {{Em dash}} 1533 ජුනි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලද අතර එය දකුණු ඇමරිකාවේ පැරණිතම යටත් විජිත නගරවලින් එකක් බවට පත් කළේය; <ref>{{Cite news|url=https://www.nationalgeographic.com/travel/article/big-on-charm-colonial-cartagena|title=Big on Charm: Colonial Cartagena|date=17 November 2015|work=Travel|language=en}}</ref> නමුත් කාටජිනා බොක්ක අවට කලාපයේ විවිධ ආදිවාසී ජනයා විසින් ජනාවාස කිරීම ක්‍රි.පූ. 4000 සිට ආරම්භ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී කාටජිනා ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ පරිපාලනය හා ව්‍යාප්තිය සඳහා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. එය දේශපාලනික, ආගමික සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම්වල මධ්‍යස්ථානයක් විය. 1984 දී, කාටජිනාහි යටත් විජිත තාප්ප නගරය සහ බලකොටුව [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක්]] ලෙස නම් කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤය සහ බ්‍රිතාන්‍යය අතර ජෙන්කින්ස් කන් යුද්ධය අතරතුර 1741 දී කාටජිනා ඩි ඉන්ඩියාස් සටන පැවති ස්ථානය ද එය විය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] c4rma5gtd7rjvecnqqgcemfyucneyco 751380 751371 2025-06-27T04:20:47Z BuddhikaW88 37808 751380 wikitext text/x-wiki '''කර්ටජෙනා''' '''('''{{IPAc-en|ˌ|k|ɑːr|t|ə|ˈ|h|eɪ|n|ə}} {{respell|KAR|tə|HAY|nə}} යටත් විජිත යුගයේ සිට '''කාටජිනා ඩි ඉන්දියාස්''' ලෙස හැඳින්වේ ({{IPA|es|kaɾtaˈxena ðe ˈindjas|lang|Es-Cartagena de Indias.oga}} ), යනු කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ, [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] දිගේ, [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි නගරයක් සහ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් වෙත යන මාර්ගයේ සම්බන්ධකයක් ලෙස කාටජිනාහි අතීත භූමිකාව, ලෝක ගවේෂණය සඳහා සහ මහා වාණිජ සමුද්‍රීය මාර්ගවලින් උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා වැදගත් ඓතිහාසික වටිනාකමක් සපයයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Port, Fortresses and Group of Monuments, Cartagena |url=https://whc.unesco.org/en/list/285/ |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> පැරණි ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතයක් ලෙස, එය ස්පාඤ්ඤයට බොලිවියානු රිදී අපනයනය කිරීම සහ අසෙන්ටෝ ක්‍රමය යටතේ වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් ආනයනය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් විය. කැරිබියන් දූපත් වල මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාරවලට එරෙහිව එය ආරක්ෂාකාරී විය. මැග්ඩලීනා සහ සිනූ ගංගා අතර නගරයේ උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසා නිව් ග්‍රනාඩාවේ අභ්‍යන්තරයට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකි වූ අතර ස්පාඤ්ඤය සහ එහි විදේශීය අධිරාජ්‍යය අතර වෙළඳාම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් බවට පත් වූ අතර 1540 ගණන්වල මුල් භාගය වන විට එහි වැදගත්කම තහවුරු විය. නූතන කාටජිනා යනු [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර, 2018 සංගණනයට අනුව එහි ජනගහනය 876,885 ක් වූ අතර, එය බැරැන්කිල්ලාට පසුව කැරිබියානු කලාපයේ දෙවන විශාලතම නගරය සහ කොලොම්බියාවේ පස්වන විශාලතම නගරය බවට පත් කළේය. බුකාරමන්ගා අගනගර ප්‍රදේශයෙන් පසු කාටජිනා අගනගර ප්‍රදේශය රටේ හයවන විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශය වේ. ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් අතරට සමුද්‍රීය හා ඛනිජ රසායනික කර්මාන්ත මෙන්ම සංචාරක ව්‍යාපාරය ද ඇතුළත් වේ. වර්තමාන නගරය {{Em dash}} ස්පාඤ්ඤයේ කාටජිනා සහ දිගුවක් ලෙස ඓතිහාසික කාර්තේජ් නගරය ලෙස නම් කර ඇත {{Em dash}} 1533 ජුනි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලද අතර එය දකුණු ඇමරිකාවේ පැරණිතම යටත් විජිත නගරවලින් එකක් බවට පත් කළේය; <ref>{{Cite news|url=https://www.nationalgeographic.com/travel/article/big-on-charm-colonial-cartagena|title=Big on Charm: Colonial Cartagena|date=17 November 2015|work=Travel|language=en}}</ref> නමුත් කාටජිනා බොක්ක අවට කලාපයේ විවිධ ආදිවාසී ජනයා විසින් ජනාවාස කිරීම ක්‍රි.පූ. 4000 සිට ආරම්භ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී කාටජිනා ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ පරිපාලනය හා ව්‍යාප්තිය සඳහා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. එය දේශපාලනික, ආගමික සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම්වල මධ්‍යස්ථානයක් විය. 1984 දී, කාටජිනාහි යටත් විජිත තාප්ප නගරය සහ බලකොටුව [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක්]] ලෙස නම් කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤය සහ බ්‍රිතාන්‍යය අතර ජෙන්කින්ස් කන් යුද්ධය අතරතුර 1741 දී කාටජිනා ඩි ඉන්ඩියාස් සටන පැවති ස්ථානය ද එය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] g3q5ttaq6n5fyldkajqlbgkfozeoq24 751390 751380 2025-06-27T04:37:42Z BuddhikaW88 37808 751390 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = කර්ටජෙනා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|24|N|75|30|W|region:CO_type:city(892545)|display=inline,title}} }}'''කර්ටජෙනා''' '''('''{{IPAc-en|ˌ|k|ɑːr|t|ə|ˈ|h|eɪ|n|ə}} {{respell|KAR|tə|HAY|nə}} යටත් විජිත යුගයේ සිට '''කාටජිනා ඩි ඉන්දියාස්''' ලෙස හැඳින්වේ ({{IPA|es|kaɾtaˈxena ðe ˈindjas|lang|Es-Cartagena de Indias.oga}} ), යනු කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ, [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] දිගේ, [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි නගරයක් සහ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් වෙත යන මාර්ගයේ සම්බන්ධකයක් ලෙස කාටජිනාහි අතීත භූමිකාව, ලෝක ගවේෂණය සඳහා සහ මහා වාණිජ සමුද්‍රීය මාර්ගවලින් උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා වැදගත් ඓතිහාසික වටිනාකමක් සපයයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Port, Fortresses and Group of Monuments, Cartagena |url=https://whc.unesco.org/en/list/285/ |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> පැරණි ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතයක් ලෙස, එය ස්පාඤ්ඤයට බොලිවියානු රිදී අපනයනය කිරීම සහ අසෙන්ටෝ ක්‍රමය යටතේ වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් ආනයනය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් විය. කැරිබියන් දූපත් වල මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාරවලට එරෙහිව එය ආරක්ෂාකාරී විය. මැග්ඩලීනා සහ සිනූ ගංගා අතර නගරයේ උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසා නිව් ග්‍රනාඩාවේ අභ්‍යන්තරයට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකි වූ අතර ස්පාඤ්ඤය සහ එහි විදේශීය අධිරාජ්‍යය අතර වෙළඳාම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් බවට පත් වූ අතර 1540 ගණන්වල මුල් භාගය වන විට එහි වැදගත්කම තහවුරු විය. නූතන කාටජිනා යනු [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර, 2018 සංගණනයට අනුව එහි ජනගහනය 876,885 ක් වූ අතර, එය බැරැන්කිල්ලාට පසුව කැරිබියානු කලාපයේ දෙවන විශාලතම නගරය සහ කොලොම්බියාවේ පස්වන විශාලතම නගරය බවට පත් කළේය. බුකාරමන්ගා අගනගර ප්‍රදේශයෙන් පසු කාටජිනා අගනගර ප්‍රදේශය රටේ හයවන විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශය වේ. ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් අතරට සමුද්‍රීය හා ඛනිජ රසායනික කර්මාන්ත මෙන්ම සංචාරක ව්‍යාපාරය ද ඇතුළත් වේ. වර්තමාන නගරය {{Em dash}} ස්පාඤ්ඤයේ කාටජිනා සහ දිගුවක් ලෙස ඓතිහාසික කාර්තේජ් නගරය ලෙස නම් කර ඇත {{Em dash}} 1533 ජුනි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලද අතර එය දකුණු ඇමරිකාවේ පැරණිතම යටත් විජිත නගරවලින් එකක් බවට පත් කළේය; <ref>{{Cite news|url=https://www.nationalgeographic.com/travel/article/big-on-charm-colonial-cartagena|title=Big on Charm: Colonial Cartagena|date=17 November 2015|work=Travel|language=en}}</ref> නමුත් කාටජිනා බොක්ක අවට කලාපයේ විවිධ ආදිවාසී ජනයා විසින් ජනාවාස කිරීම ක්‍රි.පූ. 4000 සිට ආරම්භ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී කාටජිනා ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ පරිපාලනය හා ව්‍යාප්තිය සඳහා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. එය දේශපාලනික, ආගමික සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම්වල මධ්‍යස්ථානයක් විය. 1984 දී, කාටජිනාහි යටත් විජිත තාප්ප නගරය සහ බලකොටුව [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක්]] ලෙස නම් කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤය සහ බ්‍රිතාන්‍යය අතර ජෙන්කින්ස් කන් යුද්ධය අතරතුර 1741 දී කාටජිනා ඩි ඉන්ඩියාස් සටන පැවති ස්ථානය ද එය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] k9zi78tnx65h16mvmlsu37fhoptscp4 751405 751390 2025-06-27T04:44:59Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751405 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = කර්ටජෙනා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|24|N|75|30|W|region:CO_type:city(892545)|display=inline,title}} }}'''කර්ටජෙනා''' '''('''{{IPAc-en|ˌ|k|ɑːr|t|ə|ˈ|h|eɪ|n|ə}} {{respell|KAR|tə|HAY|nə}} යටත් විජිත යුගයේ සිට '''කාටජිනා ඩි ඉන්දියාස්''' ලෙස හැඳින්වේ ({{IPA|es|kaɾtaˈxena ðe ˈindjas|lang|Es-Cartagena de Indias.oga}} ), යනු කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ, [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] දිගේ, [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු වෙරළ තීරයේ පිහිටි නගරයක් සහ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් වෙත යන මාර්ගයේ සම්බන්ධකයක් ලෙස කාටජිනාහි අතීත භූමිකාව, ලෝක ගවේෂණය සඳහා සහ මහා වාණිජ සමුද්‍රීය මාර්ගවලින් උරුමයන් සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා වැදගත් ඓතිහාසික වටිනාකමක් සපයයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Centre |first=UNESCO World Heritage |title=Port, Fortresses and Group of Monuments, Cartagena |url=https://whc.unesco.org/en/list/285/ |website=UNESCO World Heritage Centre |language=en}}</ref> පැරණි ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතයක් ලෙස, එය ස්පාඤ්ඤයට බොලිවියානු රිදී අපනයනය කිරීම සහ අසෙන්ටෝ ක්‍රමය යටතේ වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් ආනයනය කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් විය. කැරිබියන් දූපත් වල මුහුදු කොල්ලකරුවන්ගේ ප්‍රහාරවලට එරෙහිව එය ආරක්ෂාකාරී විය. මැග්ඩලීනා සහ සිනූ ගංගා අතර නගරයේ උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසා නිව් ග්‍රනාඩාවේ අභ්‍යන්තරයට පහසුවෙන් ප්‍රවේශ විය හැකි වූ අතර ස්පාඤ්ඤය සහ එහි විදේශීය අධිරාජ්‍යය අතර වෙළඳාම සඳහා ප්‍රධාන වරායක් බවට පත් වූ අතර 1540 ගණන්වල මුල් භාගය වන විට එහි වැදගත්කම තහවුරු විය. නූතන කාටජිනා යනු [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර, 2018 සංගණනයට අනුව එහි ජනගහනය 876,885 ක් වූ අතර, එය බැරැන්කිල්ලාට පසුව කැරිබියානු කලාපයේ දෙවන විශාලතම නගරය සහ කොලොම්බියාවේ පස්වන විශාලතම නගරය බවට පත් කළේය. බුකාරමන්ගා අගනගර ප්‍රදේශයෙන් පසු කාටජිනා අගනගර ප්‍රදේශය රටේ හයවන විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශය වේ. ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් අතරට සමුද්‍රීය හා ඛනිජ රසායනික කර්මාන්ත මෙන්ම සංචාරක ව්‍යාපාරය ද ඇතුළත් වේ. වර්තමාන නගරය {{Em dash}} ස්පාඤ්ඤයේ කාටජිනා සහ දිගුවක් ලෙස ඓතිහාසික කාර්තේජ් නගරය ලෙස නම් කර ඇත {{Em dash}} 1533 ජුනි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලද අතර එය දකුණු ඇමරිකාවේ පැරණිතම යටත් විජිත නගරවලින් එකක් බවට පත් කළේය; <ref>{{Cite news|url=https://www.nationalgeographic.com/travel/article/big-on-charm-colonial-cartagena|title=Big on Charm: Colonial Cartagena|date=17 November 2015|work=Travel|language=en}}</ref> නමුත් කාටජිනා බොක්ක අවට කලාපයේ විවිධ ආදිවාසී ජනයා විසින් ජනාවාස කිරීම ක්‍රි.පූ. 4000 සිට ආරම්භ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී කාටජිනා ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යයේ පරිපාලනය හා ව්‍යාප්තිය සඳහා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. එය දේශපාලනික, ආගමික සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම්වල මධ්‍යස්ථානයක් විය. 1984 දී, කාටජිනාහි යටත් විජිත තාප්ප නගරය සහ බලකොටුව [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක්]] ලෙස නම් කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤය සහ බ්‍රිතාන්‍යය අතර ජෙන්කින්ස් කන් යුද්ධය අතරතුර 1741 දී කාටජිනා ඩි ඉන්ඩියාස් සටන පැවති ස්ථානය ද එය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] c0bgtg1tyeuvuunejmkyieo6y18zsyk 0 182509 751372 2025-06-27T04:11:11Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1297428402|Barranquilla]]" 751372 wikitext text/x-wiki '''බැරැන්කිලා''' ({{IPA|es-419|baraŋˈkiʝa|latam|Barranquilla1.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අත්ලාන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයයි. එය [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] අසල පිහිටා ඇති අතර කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ විශාලතම නගරය සහ තුන්වන වරාය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |orig-date=February 2020 |title=BOLETÍN ESTADÍSTICO TRÁFICO PORTUARIO EN COLOMBIA Año 2019 |url=https://www.supertransporte.gov.co/documentos/2020/Febrero/Puertos_07/BOLETIN-TRAFICO-PORTUARIO-2019.pdf |website=supertransporte.gov.co |pages=46}}</ref> වේ; 2018 වන විට එහි ජනගහනය 1,206,319 ක් වූ අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Barranquilla · Population |url=http://population.city/colombia/barranquilla/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201032037/http://population.city/colombia/barranquilla/ |archive-date=December 1, 2017 |access-date=November 21, 2017}}</ref> එය [[බොගෝටා]], මෙඩෙලින් සහ කැලි වලින් පසු කොලොම්බියාවේ සිව්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කළේය.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් බැරැන්කිලා පිහිටා ඇත්තේ මැග්ඩලීනා ගඟේ ඩෙල්ටාව අසල උපායමාර්ගිකව ය, {{cvt|7.5|km|1|abbr=off}} (මුලින් {{cvt|25|km|0|abbr=off}} ඉතා වේගවත් නාගරික වර්ධනයට පෙර) කැරිබියන් මුහුදේ මුඛයේ සිට කොලොම්බියාව තුළ ගංගා සහ සමුද්‍ර ප්‍රවාහනය සඳහා වරායක් ලෙස සේවය කරයි. එය කොලොම්බියාවේ [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය ද වේ. මෙම නගරය බැරැන්කිලා අගනගරයේ හරය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 2 කට වඩා වැඩි වන අතර එයට සොලෙඩාඩ්, ගලපා, මලම්බෝ සහ පුවර්ටෝ කොලොම්බියාව යන මහ නගර සභා ද ඇතුළත් වේ. බැරැන්කිලා නගරයක් ලෙස නීත්‍යානුකූලව ස්ථාපිත කරන ලද්දේ 1813 අප්‍රේල් 7 වන දින වුවද, එය අවම වශයෙන් 1629 සිට පැවත එන්නකි. එය වැදගත් වරායක් බවට පත් වූ අතර, විශේෂයෙන් පළමු ලෝක යුද්ධය සහ දෙවන ලෝක යුද්ධය අතරතුර සහ ඉන් ඉක්බිතිව, මැද පෙරදිග හා ආසියාවෙන් අමතර සංක්‍රමණික රැළි පැමිණි විට, යුරෝපයෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයින් සඳහා තෝතැන්නක් ලෙස සේවය කළේය. බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ ප්‍රධාන වරාය බවට පත් වූ අතර, එහි කාර්මිකකරණය සහ නූතනත්වයේ මට්ටමත් සමඟ එය "කොලොම්බියාවේ රන් දොරටුව" (ස්පාඤ්ඤ: ''ලා පුවර්ටා ඩි ඔරෝ ඩි කොලොම්බියා'' ) යන අන්වර්ථ නාමය උපයා ගත්තේය. 1940 ගණන් වලදී, බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නගරය වූ අතර කැරිබියන් සහ දකුණු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නවීන නගරවලින් එකක් විය; පසුකාලීන පළාත් පාලන ආයතන, ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිවල පැතිරුණු දූෂණය හේතුවෙන්, ජීවන තත්ත්වය පහත වැටීමට හේතු විය. අනෙකුත් කොලොම්බියානු නගරවල රජයේ ආයෝජන වැඩි වීමත් සමඟ, බැරැන්කිලාහි ජාතික තත්ත්වය යටපත් විය. බැරැන්කිලා 2018 මධ්‍යම ඇමරිකානු සහ කැරිබියානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරකත්වය දරා ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Cali |first=Casa Editorial El País |date=August 27, 2021 |title=¡Gran noticia! Barranquilla será sede de los Juegos Panamericanos del 2027 |url=https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013162623/https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |archive-date=October 13, 2022 |access-date=2021-08-29 |website=elpais.com.co |language=spanish}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=SKNVibes {{!}} Barranquilla will be the host city of the 2027 Pan American Games |url=https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210829014853/https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |archive-date=August 29, 2021 |access-date=2021-08-29 |website=www.sknvibes.com}}</ref> කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම ජන හා සංස්කෘතික උත්සවයක් වන බැරැන්කිලා කානිවල් සඳහා මෙම නගරය නිවහන වන අතර එය 2001 දී කොලොම්බියා සම්මේලනය විසින් ජාතික සංස්කෘතික උරුමයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2003 දී [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් පිළිගනු ලැබීය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Proclamation 2003: "The Carnival of Barranquilla" |url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100907084254/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |archive-date=September 7, 2010 |access-date=April 19, 2011 |publisher=[[UNESCO]] |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Heritage of the Nation |url=http://www.carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090227051347/http://carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |archive-date=February 27, 2009 |access-date=April 19, 2011 |publisher=Carnaval de Barranquilla Foundation |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UNESCO - Carnival of Barranquilla |url=https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180705230349/https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |archive-date=July 5, 2018 |access-date=July 24, 2017}}</ref> 1919 දී බැරැන්කිලා හි ඉදිකරන ලද අර්නස්ටෝ කෝටිසෝස් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ දකුණු ඇමරිකාවේ පළමු ගුවන් තොටුපළ විය. මෙම නගරය දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ගුවන් ගමන් මගින් සේවා සපයන අතර එය අවියන්කා හි පළමු මධ්‍යස්ථානය විය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] p9he7o62pr7g723jymccew16pnc2mqi 751379 751372 2025-06-27T04:20:02Z BuddhikaW88 37808 751379 wikitext text/x-wiki '''බරංකුඉලා''' ({{IPA|es-419|baraŋˈkiʝa|latam|Barranquilla1.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අත්ලාන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයයි. එය [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] අසල පිහිටා ඇති අතර කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ විශාලතම නගරය සහ තුන්වන වරාය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |orig-date=February 2020 |title=BOLETÍN ESTADÍSTICO TRÁFICO PORTUARIO EN COLOMBIA Año 2019 |url=https://www.supertransporte.gov.co/documentos/2020/Febrero/Puertos_07/BOLETIN-TRAFICO-PORTUARIO-2019.pdf |website=supertransporte.gov.co |pages=46}}</ref> වේ; 2018 වන විට එහි ජනගහනය 1,206,319 ක් වූ අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Barranquilla · Population |url=http://population.city/colombia/barranquilla/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201032037/http://population.city/colombia/barranquilla/ |archive-date=December 1, 2017 |access-date=November 21, 2017}}</ref> එය [[බොගෝටා]], මෙඩෙලින් සහ කැලි වලින් පසු කොලොම්බියාවේ සිව්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කළේය. බරංකුඉලා පිහිටා ඇත්තේ මැග්ඩලීනා ගඟේ ඩෙල්ටාව අසල උපායමාර්ගිකව ය, කැරිබියන් මුහුදේ මුඛයේ සිට කොලොම්බියාව තුළ ගංගා සහ සමුද්‍ර ප්‍රවාහනය සඳහා වරායක් ලෙස සේවය කරයි. එය කොලොම්බියාවේ [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය ද වේ. මෙම නගරය බරංකුඉලා අගනගරයේ හරය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 2 කට වඩා වැඩි වන අතර එයට සොලෙඩාඩ්, ගලපා, මලම්බෝ සහ පුවර්ටෝ කොලොම්බියාව යන මහ නගර සභා ද ඇතුළත් වේ. බරංකුඉලා නගරයක් ලෙස නීත්‍යානුකූලව ස්ථාපිත කරන ලද්දේ 1813 අප්‍රේල් 7 වන දින වුවද, එය අවම වශයෙන් 1629 සිට පැවත එන්නකි. එය වැදගත් වරායක් බවට පත් වූ අතර, විශේෂයෙන් පළමු ලෝක යුද්ධය සහ දෙවන ලෝක යුද්ධය අතරතුර සහ ඉන් ඉක්බිතිව, මැද පෙරදිග හා ආසියාවෙන් අමතර සංක්‍රමණික රැළි පැමිණි විට, යුරෝපයෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයින් සඳහා තෝතැන්නක් ලෙස සේවය කළේය. බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ ප්‍රධාන වරාය බවට පත් වූ අතර, එහි කාර්මිකකරණය සහ නූතනත්වයේ මට්ටමත් සමඟ එය "කොලොම්බියාවේ රන් දොරටුව" (ස්පාඤ්ඤ: ''ලා පුවර්ටා ඩි ඔරෝ ඩි කොලොම්බියා'' ) යන අන්වර්ථ නාමය උපයා ගත්තේය. 1940 ගණන් වලදී, බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නගරය වූ අතර කැරිබියන් සහ දකුණු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නවීන නගරවලින් එකක් විය; පසුකාලීන පළාත් පාලන ආයතන, ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිවල පැතිරුණු දූෂණය හේතුවෙන්, ජීවන තත්ත්වය පහත වැටීමට හේතු විය. අනෙකුත් කොලොම්බියානු නගරවල රජයේ ආයෝජන වැඩි වීමත් සමඟ, බැරැන්කිලාහි ජාතික තත්ත්වය යටපත් විය. බැරැන්කිලා 2018 මධ්‍යම ඇමරිකානු සහ කැරිබියානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරකත්වය දරා ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Cali |first=Casa Editorial El País |date=August 27, 2021 |title=¡Gran noticia! Barranquilla será sede de los Juegos Panamericanos del 2027 |url=https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013162623/https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |archive-date=October 13, 2022 |access-date=2021-08-29 |website=elpais.com.co |language=spanish}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=SKNVibes {{!}} Barranquilla will be the host city of the 2027 Pan American Games |url=https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210829014853/https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |archive-date=August 29, 2021 |access-date=2021-08-29 |website=www.sknvibes.com}}</ref> කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම ජන හා සංස්කෘතික උත්සවයක් වන බරංකුඉලා කානිවල් සඳහා මෙම නගරය නිවහන වන අතර එය 2001 දී කොලොම්බියා සම්මේලනය විසින් ජාතික සංස්කෘතික උරුමයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2003 දී [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් පිළිගනු ලැබීය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Proclamation 2003: "The Carnival of Barranquilla" |url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100907084254/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |archive-date=September 7, 2010 |access-date=April 19, 2011 |publisher=[[UNESCO]] |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Heritage of the Nation |url=http://www.carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090227051347/http://carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |archive-date=February 27, 2009 |access-date=April 19, 2011 |publisher=Carnaval de Barranquilla Foundation |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UNESCO - Carnival of Barranquilla |url=https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180705230349/https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |archive-date=July 5, 2018 |access-date=July 24, 2017}}</ref> 1919 දී බරංකුඉලා හි ඉදිකරන ලද අර්නස්ටෝ කෝටිසෝස් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ දකුණු ඇමරිකාවේ පළමු ගුවන් තොටුපළ විය. මෙම නගරය දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ගුවන් ගමන් මගින් සේවා සපයන අතර එය අවියන්කා හි පළමු මධ්‍යස්ථානය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 860mn00w7htjs8maqet13c7cci5ic9i 751392 751379 2025-06-27T04:37:56Z BuddhikaW88 37808 751392 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බරංකුඉලා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|59|00|N|74|48|07|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''බරංකුඉලා''' ({{IPA|es-419|baraŋˈkiʝa|latam|Barranquilla1.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අත්ලාන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයයි. එය [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] අසල පිහිටා ඇති අතර කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ විශාලතම නගරය සහ තුන්වන වරාය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |orig-date=February 2020 |title=BOLETÍN ESTADÍSTICO TRÁFICO PORTUARIO EN COLOMBIA Año 2019 |url=https://www.supertransporte.gov.co/documentos/2020/Febrero/Puertos_07/BOLETIN-TRAFICO-PORTUARIO-2019.pdf |website=supertransporte.gov.co |pages=46}}</ref> වේ; 2018 වන විට එහි ජනගහනය 1,206,319 ක් වූ අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Barranquilla · Population |url=http://population.city/colombia/barranquilla/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201032037/http://population.city/colombia/barranquilla/ |archive-date=December 1, 2017 |access-date=November 21, 2017}}</ref> එය [[බොගෝටා]], මෙඩෙලින් සහ කැලි වලින් පසු කොලොම්බියාවේ සිව්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කළේය. බරංකුඉලා පිහිටා ඇත්තේ මැග්ඩලීනා ගඟේ ඩෙල්ටාව අසල උපායමාර්ගිකව ය, කැරිබියන් මුහුදේ මුඛයේ සිට කොලොම්බියාව තුළ ගංගා සහ සමුද්‍ර ප්‍රවාහනය සඳහා වරායක් ලෙස සේවය කරයි. එය කොලොම්බියාවේ [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය ද වේ. මෙම නගරය බරංකුඉලා අගනගරයේ හරය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 2 කට වඩා වැඩි වන අතර එයට සොලෙඩාඩ්, ගලපා, මලම්බෝ සහ පුවර්ටෝ කොලොම්බියාව යන මහ නගර සභා ද ඇතුළත් වේ. බරංකුඉලා නගරයක් ලෙස නීත්‍යානුකූලව ස්ථාපිත කරන ලද්දේ 1813 අප්‍රේල් 7 වන දින වුවද, එය අවම වශයෙන් 1629 සිට පැවත එන්නකි. එය වැදගත් වරායක් බවට පත් වූ අතර, විශේෂයෙන් පළමු ලෝක යුද්ධය සහ දෙවන ලෝක යුද්ධය අතරතුර සහ ඉන් ඉක්බිතිව, මැද පෙරදිග හා ආසියාවෙන් අමතර සංක්‍රමණික රැළි පැමිණි විට, යුරෝපයෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයින් සඳහා තෝතැන්නක් ලෙස සේවය කළේය. බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ ප්‍රධාන වරාය බවට පත් වූ අතර, එහි කාර්මිකකරණය සහ නූතනත්වයේ මට්ටමත් සමඟ එය "කොලොම්බියාවේ රන් දොරටුව" (ස්පාඤ්ඤ: ''ලා පුවර්ටා ඩි ඔරෝ ඩි කොලොම්බියා'' ) යන අන්වර්ථ නාමය උපයා ගත්තේය. 1940 ගණන් වලදී, බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නගරය වූ අතර කැරිබියන් සහ දකුණු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නවීන නගරවලින් එකක් විය; පසුකාලීන පළාත් පාලන ආයතන, ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිවල පැතිරුණු දූෂණය හේතුවෙන්, ජීවන තත්ත්වය පහත වැටීමට හේතු විය. අනෙකුත් කොලොම්බියානු නගරවල රජයේ ආයෝජන වැඩි වීමත් සමඟ, බැරැන්කිලාහි ජාතික තත්ත්වය යටපත් විය. බැරැන්කිලා 2018 මධ්‍යම ඇමරිකානු සහ කැරිබියානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරකත්වය දරා ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Cali |first=Casa Editorial El País |date=August 27, 2021 |title=¡Gran noticia! Barranquilla será sede de los Juegos Panamericanos del 2027 |url=https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013162623/https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |archive-date=October 13, 2022 |access-date=2021-08-29 |website=elpais.com.co |language=spanish}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=SKNVibes {{!}} Barranquilla will be the host city of the 2027 Pan American Games |url=https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210829014853/https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |archive-date=August 29, 2021 |access-date=2021-08-29 |website=www.sknvibes.com}}</ref> කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම ජන හා සංස්කෘතික උත්සවයක් වන බරංකුඉලා කානිවල් සඳහා මෙම නගරය නිවහන වන අතර එය 2001 දී කොලොම්බියා සම්මේලනය විසින් ජාතික සංස්කෘතික උරුමයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2003 දී [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් පිළිගනු ලැබීය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Proclamation 2003: "The Carnival of Barranquilla" |url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100907084254/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |archive-date=September 7, 2010 |access-date=April 19, 2011 |publisher=[[UNESCO]] |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Heritage of the Nation |url=http://www.carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090227051347/http://carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |archive-date=February 27, 2009 |access-date=April 19, 2011 |publisher=Carnaval de Barranquilla Foundation |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UNESCO - Carnival of Barranquilla |url=https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180705230349/https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |archive-date=July 5, 2018 |access-date=July 24, 2017}}</ref> 1919 දී බරංකුඉලා හි ඉදිකරන ලද අර්නස්ටෝ කෝටිසෝස් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ දකුණු ඇමරිකාවේ පළමු ගුවන් තොටුපළ විය. මෙම නගරය දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ගුවන් ගමන් මගින් සේවා සපයන අතර එය අවියන්කා හි පළමු මධ්‍යස්ථානය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] d31y7yxe1e7kjmyt7a87rkdayeg97tl 751404 751392 2025-06-27T04:44:53Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751404 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බරංකුඉලා | pushpin_map = Colombia#South America | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{coord|10|59|00|N|74|48|07|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''බරංකුඉලා''' ({{IPA|es-419|baraŋˈkiʝa|latam|Barranquilla1.ogg}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අත්ලාන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර දිස්ත්‍රික්කයයි. එය [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුද]] අසල පිහිටා ඇති අතර කැරිබියානු වෙරළ කලාපයේ විශාලතම නගරය සහ තුන්වන වරාය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |orig-date=February 2020 |title=BOLETÍN ESTADÍSTICO TRÁFICO PORTUARIO EN COLOMBIA Año 2019 |url=https://www.supertransporte.gov.co/documentos/2020/Febrero/Puertos_07/BOLETIN-TRAFICO-PORTUARIO-2019.pdf |website=supertransporte.gov.co |pages=46}}</ref> වේ; 2018 වන විට එහි ජනගහනය 1,206,319 ක් වූ අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Barranquilla · Population |url=http://population.city/colombia/barranquilla/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171201032037/http://population.city/colombia/barranquilla/ |archive-date=December 1, 2017 |access-date=November 21, 2017}}</ref> එය [[බොගෝටා]], මෙඩෙලින් සහ කැලි වලින් පසු කොලොම්බියාවේ සිව්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කළේය. බරංකුඉලා පිහිටා ඇත්තේ මැග්ඩලීනා ගඟේ ඩෙල්ටාව අසල උපායමාර්ගිකව ය, කැරිබියන් මුහුදේ මුඛයේ සිට කොලොම්බියාව තුළ ගංගා සහ සමුද්‍ර ප්‍රවාහනය සඳහා වරායක් ලෙස සේවය කරයි. එය කොලොම්බියාවේ [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය ද වේ. මෙම නගරය බරංකුඉලා අගනගරයේ හරය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 2 කට වඩා වැඩි වන අතර එයට සොලෙඩාඩ්, ගලපා, මලම්බෝ සහ පුවර්ටෝ කොලොම්බියාව යන මහ නගර සභා ද ඇතුළත් වේ. බරංකුඉලා නගරයක් ලෙස නීත්‍යානුකූලව ස්ථාපිත කරන ලද්දේ 1813 අප්‍රේල් 7 වන දින වුවද, එය අවම වශයෙන් 1629 සිට පැවත එන්නකි. එය වැදගත් වරායක් බවට පත් වූ අතර, විශේෂයෙන් පළමු ලෝක යුද්ධය සහ දෙවන ලෝක යුද්ධය අතරතුර සහ ඉන් ඉක්බිතිව, මැද පෙරදිග හා ආසියාවෙන් අමතර සංක්‍රමණික රැළි පැමිණි විට, යුරෝපයෙන් පැමිණි සංක්‍රමණිකයින් සඳහා තෝතැන්නක් ලෙස සේවය කළේය. බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ ප්‍රධාන වරාය බවට පත් වූ අතර, එහි කාර්මිකකරණය සහ නූතනත්වයේ මට්ටමත් සමඟ එය "කොලොම්බියාවේ රන් දොරටුව" (ස්පාඤ්ඤ: ''ලා පුවර්ටා ඩි ඔරෝ ඩි කොලොම්බියා'' ) යන අන්වර්ථ නාමය උපයා ගත්තේය. 1940 ගණන් වලදී, බැරැන්කිලා කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නගරය වූ අතර කැරිබියන් සහ දකුණු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම නවීන නගරවලින් එකක් විය; පසුකාලීන පළාත් පාලන ආයතන, ඔවුන්ගේ ශ්‍රේණිවල පැතිරුණු දූෂණය හේතුවෙන්, ජීවන තත්ත්වය පහත වැටීමට හේතු විය. අනෙකුත් කොලොම්බියානු නගරවල රජයේ ආයෝජන වැඩි වීමත් සමඟ, බැරැන්කිලාහි ජාතික තත්ත්වය යටපත් විය. බැරැන්කිලා 2018 මධ්‍යම ඇමරිකානු සහ කැරිබියානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරකත්වය දරා ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Cali |first=Casa Editorial El País |date=August 27, 2021 |title=¡Gran noticia! Barranquilla será sede de los Juegos Panamericanos del 2027 |url=https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221013162623/https://www.elpais.com.co/deportes/gran-noticia-barranquilla-sera-sede-de-los-juegos-panamericanos-del-2027.html |archive-date=October 13, 2022 |access-date=2021-08-29 |website=elpais.com.co |language=spanish}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=SKNVibes {{!}} Barranquilla will be the host city of the 2027 Pan American Games |url=https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210829014853/https://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/116585 |archive-date=August 29, 2021 |access-date=2021-08-29 |website=www.sknvibes.com}}</ref> කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම ජන හා සංස්කෘතික උත්සවයක් වන බරංකුඉලා කානිවල් සඳහා මෙම නගරය නිවහන වන අතර එය 2001 දී කොලොම්බියා සම්මේලනය විසින් ජාතික සංස්කෘතික උරුමයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2003 දී [[යුනෙස්කෝ|යුනෙස්කෝව]] විසින් පිළිගනු ලැබීය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Proclamation 2003: "The Carnival of Barranquilla" |url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100907084254/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?cp=CO#TOC1 |archive-date=September 7, 2010 |access-date=April 19, 2011 |publisher=[[UNESCO]] |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Heritage of the Nation |url=http://www.carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090227051347/http://carnavaldebarranquilla.org/previo/patrimonio_nacion.html |archive-date=February 27, 2009 |access-date=April 19, 2011 |publisher=Carnaval de Barranquilla Foundation |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UNESCO - Carnival of Barranquilla |url=https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180705230349/https://ich.unesco.org/en/RL/carnival-of-barranquilla-00051 |archive-date=July 5, 2018 |access-date=July 24, 2017}}</ref> 1919 දී බරංකුඉලා හි ඉදිකරන ලද අර්නස්ටෝ කෝටිසෝස් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ දකුණු ඇමරිකාවේ පළමු ගුවන් තොටුපළ විය. මෙම නගරය දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ගුවන් ගමන් මගින් සේවා සපයන අතර එය අවියන්කා හි පළමු මධ්‍යස්ථානය විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] e5kt1khrxenc6kau4cxxbvsqvyhlkea 0 182510 751373 2025-06-27T04:11:12Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1227092905|Arauca, Arauca]]" 751373 wikitext text/x-wiki '''අරූකා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරූකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] [[අගනුවර|මහ]] නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. එහි සම්පූර්ණ නම Villa de Santa Bárbara de Arauca, එය N 07° 05′ 25″ - W 70° 45′ 42″ හි පිහිටා ඇත. අරවුකා මහ නගර සභාවේ මුළු ජනගහනය 85,585 කි (2018 සංගණනය). <ref name="dane">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Departamento Administrativo Nacional De Estadística (DANE) - Información Capital |url=https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf |access-date=}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == ඉතිහාසය == ජර්මානු ආක්‍රමණික ජෝර්ජ් ඩි ලා එස්පිරා නොහොත් ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් විසින් 1536 දී අරවුකා ප්‍රදේශය ගවේෂණය කරන ලදී. මුල් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එල් ඩොරාඩෝ ගවේෂණයේ යෙදී සිටි නිසා ඔවුන් එහි රැඳී සිටියේ නැත. කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔවුන් අනුගමනය කළේ [[ජේසු නිකාය|ජේසු නිකායිකවරුන්]] සහ ඉඩම් ප්‍රදානලාභීන් වන අතර ඔවුන් පළමු ජනාවාස ආරම්භ කළහ. අරවුකා නගරය 1780 දෙසැම්බර් 4 වන දින [[Juan Isidro Daboín|ජුවාන් ඉසිඩ්‍රෝ ඩබොයින්]] විසින් ගුවාහිබෝ නම් පවුල් දහයකින් පමණ සමන්විත ස්වදේශික කුඩා ගම්මානයක ආරම්භ කරන ලදී. අරූකා යන නම ලැබුණේ දැන් [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවෙන්]] එය වෙන් කරන අරූකා ගඟ නිසාය, එම ගංගාව ආදිවාසී ජනතාව වන අරූකා සඳහා නම් කරන ලදී. මෙම ප්‍රදේශය සමතලා ප්‍රදේශයක් වන අතර ගංගාවෙන් නිතර ගංවතුරට ලක් වේ. එක් අවස්ථාවක, එය නව ග්‍රැනඩා පළාතේ කැසනාරේ අගනුවර වූ අතර එය වර්තමාන [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ දෙපාර්තමේන්තුවට]] වඩා බෙහෙවින් විශාල විය. මීට අමතරව, Villa de Santa Bárbara de Arauca, මෙසේ විය. * විප්ලවවාදී රජය යටතේ ජනරජයේ අගනුවර 1816 ජූලි 16 වන දින පිහිටුවන ලදී; * 1911 සිට පොලිස් දිස්ත්‍රික්කයේ අගනුවර (කොමිසාරියා විශේෂ); * පළාතේ අගනුවර (Intendencia Nacional) Arauca, 1955-1991; * 1986 සිට කොලොම්බියාවේ තෙල් අගනුවර; * 1991 සිට අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 4aotcl7qnk4xje3rmdxhib9h0r72baj 751378 751373 2025-06-27T04:18:36Z BuddhikaW88 37808 751378 wikitext text/x-wiki '''අරවුකා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] [[අගනුවර|මහ]] නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. එහි සම්පූර්ණ නම විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, එය N 07° 05′ 25″ - W 70° 45′ 42″ හි පිහිටා ඇත. අරවුකා මහ නගර සභාවේ මුළු ජනගහනය 85,585 කි (2018 සංගණනය). <ref name="dane">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Departamento Administrativo Nacional De Estadística (DANE) - Información Capital |url=https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf |access-date=}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == ඉතිහාසය == ජර්මානු ආක්‍රමණික ජෝර්ජ් ඩි ලා එස්පිරා නොහොත් ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් විසින් 1536 දී අරවුකා ප්‍රදේශය ගවේෂණය කරන ලදී. මුල් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එල් ඩොරාඩෝ ගවේෂණයේ යෙදී සිටි නිසා ඔවුන් එහි රැඳී සිටියේ නැත. කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔවුන් අනුගමනය කළේ [[ජේසු නිකාය|ජේසු නිකායිකවරුන්]] සහ ඉඩම් ප්‍රදානලාභීන් වන අතර ඔවුන් පළමු ජනාවාස ආරම්භ කළහ. අරවුකා නගරය 1780 දෙසැම්බර් 4 වන දින [[Juan Isidro Daboín|ජුවාන් ඉසිඩ්‍රෝ ඩබොයින්]] විසින් ගුවාහිබෝ නම් පවුල් දහයකින් පමණ සමන්විත ස්වදේශික කුඩා ගම්මානයක ආරම්භ කරන ලදී. අරූකා යන නම ලැබුණේ දැන් [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවෙන්]] එය වෙන් කරන අරූකා ගඟ නිසාය, එම ගංගාව ආදිවාසී ජනතාව වන අරූකා සඳහා නම් කරන ලදී. මෙම ප්‍රදේශය සමතලා ප්‍රදේශයක් වන අතර ගංගාවෙන් නිතර ගංවතුරට ලක් වේ. එක් අවස්ථාවක, එය නව ග්‍රැනඩා පළාතේ කැසනාරේ අගනුවර වූ අතර එය වර්තමාන [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ දෙපාර්තමේන්තුවට]] වඩා බෙහෙවින් විශාල විය. මීට අමතරව, විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, මෙසේ විය. * විප්ලවවාදී රජය යටතේ ජනරජයේ අගනුවර 1816 ජූලි 16 වන දින පිහිටුවන ලදී; * 1911 සිට පොලිස් දිස්ත්‍රික්කයේ අගනුවර (කොමිසාරියා විශේෂ); * පළාතේ අගනුවර (Intendencia Nacional) Arauca, 1955-1991; * 1986 සිට කොලොම්බියාවේ තෙල් අගනුවර; * 1991 සිට අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] a3rhl9gtpxy4zimzd0exgd3fzo4764m 751391 751378 2025-06-27T04:37:54Z BuddhikaW88 37808 751391 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = අරවුකා |pushpin_map = Colombia<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> |coordinates = {{coord|7|5|26|N|70|45|42|W|region:CO|display=inline}} }}'''අරවුකා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] [[අගනුවර|මහ]] නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. එහි සම්පූර්ණ නම විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, එය N 07° 05′ 25″ - W 70° 45′ 42″ හි පිහිටා ඇත. අරවුකා මහ නගර සභාවේ මුළු ජනගහනය 85,585 කි (2018 සංගණනය). <ref name="dane">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Departamento Administrativo Nacional De Estadística (DANE) - Información Capital |url=https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf |access-date=}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == ඉතිහාසය == ජර්මානු ආක්‍රමණික ජෝර්ජ් ඩි ලා එස්පිරා නොහොත් ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් විසින් 1536 දී අරවුකා ප්‍රදේශය ගවේෂණය කරන ලදී. මුල් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එල් ඩොරාඩෝ ගවේෂණයේ යෙදී සිටි නිසා ඔවුන් එහි රැඳී සිටියේ නැත. කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔවුන් අනුගමනය කළේ [[ජේසු නිකාය|ජේසු නිකායිකවරුන්]] සහ ඉඩම් ප්‍රදානලාභීන් වන අතර ඔවුන් පළමු ජනාවාස ආරම්භ කළහ. අරවුකා නගරය 1780 දෙසැම්බර් 4 වන දින [[Juan Isidro Daboín|ජුවාන් ඉසිඩ්‍රෝ ඩබොයින්]] විසින් ගුවාහිබෝ නම් පවුල් දහයකින් පමණ සමන්විත ස්වදේශික කුඩා ගම්මානයක ආරම්භ කරන ලදී. අරූකා යන නම ලැබුණේ දැන් [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවෙන්]] එය වෙන් කරන අරූකා ගඟ නිසාය, එම ගංගාව ආදිවාසී ජනතාව වන අරූකා සඳහා නම් කරන ලදී. මෙම ප්‍රදේශය සමතලා ප්‍රදේශයක් වන අතර ගංගාවෙන් නිතර ගංවතුරට ලක් වේ. එක් අවස්ථාවක, එය නව ග්‍රැනඩා පළාතේ කැසනාරේ අගනුවර වූ අතර එය වර්තමාන [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ දෙපාර්තමේන්තුවට]] වඩා බෙහෙවින් විශාල විය. මීට අමතරව, විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, මෙසේ විය. * විප්ලවවාදී රජය යටතේ ජනරජයේ අගනුවර 1816 ජූලි 16 වන දින පිහිටුවන ලදී; * 1911 සිට පොලිස් දිස්ත්‍රික්කයේ අගනුවර (කොමිසාරියා විශේෂ); * පළාතේ අගනුවර (Intendencia Nacional) Arauca, 1955-1991; * 1986 සිට කොලොම්බියාවේ තෙල් අගනුවර; * 1991 සිට අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 7o9cbdrxm7qarw8obw1bm4srdrp25dx 751403 751391 2025-06-27T04:44:48Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751403 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See the Table at Infobox Settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ----------------> |official_name = අරවුකා |pushpin_map = Colombia<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map --> |coordinates = {{coord|7|5|26|N|70|45|42|W|region:CO|display=inline}} }}'''අරවුකා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] [[අගනුවර|මහ]] නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. එහි සම්පූර්ණ නම විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, එය N 07° 05′ 25″ - W 70° 45′ 42″ හි පිහිටා ඇත. අරවුකා මහ නගර සභාවේ මුළු ජනගහනය 85,585 කි (2018 සංගණනය). <ref name="dane">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Departamento Administrativo Nacional De Estadística (DANE) - Información Capital |url=https://www.dane.gov.co/files/varios/informacion-capital-DANE-2019.pdf |access-date=}}</ref>අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් == ඉතිහාසය == ජර්මානු ආක්‍රමණික ජෝර්ජ් ඩි ලා එස්පිරා නොහොත් ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් විසින් 1536 දී අරවුකා ප්‍රදේශය ගවේෂණය කරන ලදී. මුල් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එල් ඩොරාඩෝ ගවේෂණයේ යෙදී සිටි නිසා ඔවුන් එහි රැඳී සිටියේ නැත. කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔවුන් අනුගමනය කළේ [[ජේසු නිකාය|ජේසු නිකායිකවරුන්]] සහ ඉඩම් ප්‍රදානලාභීන් වන අතර ඔවුන් පළමු ජනාවාස ආරම්භ කළහ. අරවුකා නගරය 1780 දෙසැම්බර් 4 වන දින [[Juan Isidro Daboín|ජුවාන් ඉසිඩ්‍රෝ ඩබොයින්]] විසින් ගුවාහිබෝ නම් පවුල් දහයකින් පමණ සමන්විත ස්වදේශික කුඩා ගම්මානයක ආරම්භ කරන ලදී. අරූකා යන නම ලැබුණේ දැන් [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවෙන්]] එය වෙන් කරන අරූකා ගඟ නිසාය, එම ගංගාව ආදිවාසී ජනතාව වන අරූකා සඳහා නම් කරන ලදී. මෙම ප්‍රදේශය සමතලා ප්‍රදේශයක් වන අතර ගංගාවෙන් නිතර ගංවතුරට ලක් වේ. එක් අවස්ථාවක, එය නව ග්‍රැනඩා පළාතේ කැසනාරේ අගනුවර වූ අතර එය වර්තමාන [[කසනේයාර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කැසනාරේ දෙපාර්තමේන්තුවට]] වඩා බෙහෙවින් විශාල විය. මීට අමතරව, විලා ඩි සැන්ටා බාබරා ඩි අරවුකා, මෙසේ විය. * විප්ලවවාදී රජය යටතේ ජනරජයේ අගනුවර 1816 ජූලි 16 වන දින පිහිටුවන ලදී; * 1911 සිට පොලිස් දිස්ත්‍රික්කයේ අගනුවර (කොමිසාරියා විශේෂ); * පළාතේ අගනුවර (Intendencia Nacional) Arauca, 1955-1991; * 1986 සිට කොලොම්බියාවේ තෙල් අගනුවර; * 1991 සිට අරවුකා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] p4bajyl6kjyan3n558kiyerwd00bd5y 0 182511 751374 2025-06-27T04:11:14Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1293709867|Medellín]]" 751374 wikitext text/x-wiki '''මෙඩෙලින්''' {{IPAc-en|ˌ|m|ɛ|d|eɪ|ˈ|(|j|)|iː|n}} {{respell|MED|ay|(Y)EEN}} ;{{IPA|es|meðeˈʝin|lang}} හෝ {{IPA|es|meðeˈʎin|}} ), නිල වශයෙන් '''මෙඩලින්හි විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය සහ නවෝත්පාදන විශේෂ දිස්ත්‍රික්කය''' ( {{Langx|es|Distrito Especial de Ciencia, Tecnología e Innovación de Medellín}} ), යනු [[බොගෝටා|බොගෝටාවෙන්]] පසු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය පිහිටා ඇත්තේ වයඹදිග දකුණු ඇමරිකාවේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ මධ්‍යම කලාපයක් වන අබුරා නිම්නයේ ය . 2018 සංගණනයේදී නගරයේ ජනගහනය 2,427,129 කි. ජනගහනය සහ ආර්ථිකය අතින් කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නාගරික සමූහකරණය මෙඩලින් මෙට්‍රෝ ප්‍රදේශය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 4 කට වඩා වැඩිය.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් 1616 දී ස්පාඤ්ඤ ජාතික Francisco de Herrera Campuzano විසින් "Aburrá හි ශාන්ත ලෝරන්ස් " ( ''San Lorenzo de Aburrá'' ) ලෙස හඳුන්වන කුඩා ස්වදේශික ගම්මානයක් ( ''පොබ්ලාඩෝ'' ) ඉදිකරන ලදී. 1675 නොවැම්බර් 2 වන දින, ඔස්ට්‍රියාවේ [[අග බිසව|රැජින]] මරියානා විසින් ආනා කලාපයේ "මෙඩෙලින්හි කැන්ඩලේරියා ආර්යාවගේ නගරය" ( ''විලා ඩි නුවෙස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා කැන්ඩලේරියා ඩි මෙඩෙලින්'' ) ආරම්භ කරන ලද අතර, එය අද නගරයේ මධ්‍යයට (නැගෙනහිර-මධ්‍යම කලාපයට) අනුරූප වන අතර මුලින්ම එම කලාපය "මෙඩෙලින්" ලෙස විස්තර කරයි. 1826 දී, වර්තමාන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව, ඉක්වදෝරය සහ පැනමාව යන රාජ්‍යයන්ගෙන් සමන්විත, නව ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයේ ජාතික සම්මේලනය විසින්, නගරය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. කොලොම්බියාව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසුව, 1888 වන තෙක් මෙඩෙලින්, 1886 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ, ඇන්ටියොක්වියා ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ අගනුවර බවට පත්විය. 19 වන සියවසේදී, මෙඩලින් නගරය ගතික වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වූ අතර, පළමුව රත්තරන් අපනයනය කළ අතර, පසුව කෝපි නිෂ්පාදනය කර අපනයනය කළේය. 20 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 21 වන සියවස ආරම්භයේදී, මෙඩලින් මෙට්‍රෝ මගී දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීම, සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීම සහ ආරක්ෂාව සහ අධ්‍යාපනය වැඩිදියුණු කිරීමත් සමඟ නගරය කාර්මික ගතිකත්වය නැවත ලබා ගත්තේය. වොෂින්ටන් සම්මුතියෙන් පසු " දේශීය සංවර්ධන රාජ්‍ය " ආර්ථික සංවර්ධන ආකෘතියක පුරෝගාමියෙකු ලෙස විදේශ සංවර්ධන ආයතනයේ පර්යේෂකයින් නගරය අගය කර ඇත. මෙම නගරය ජාත්‍යන්තරව සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරනු ලබන අතර ගෝලීයකරණ සහ ලෝක නගර පර්යේෂණ ජාලය විසින් ගෝලීය නගර වර්ගයේ "ගැමා +" ලෙස සැලකේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=The World According to GaWC 2020 |url=https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200824031341/https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |archive-date=24 August 2020 |access-date=31 August 2020 |website=GaWC - Research Network |publisher=Globalization and World Cities}}</ref> මෙඩලින් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 67% ක් සහ කොලොම්බියාවේ ආර්ථිකයෙන් 11% ක් නිෂ්පාදනය කරයි. <ref name="ProExport16">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Report on Medellín's Economy by 2005 |url=http://www.proexport.com.co/VBeContent/NewsDetail.asp?ID=7658&IDCompany=16 |access-date=May 8, 2008 |publisher=Proexport Colombia |quote=participation of the cities GDP by countries provided by the International Cooperation Agency of Medellín}}</ref> මෙඩලින් එහි විශ්ව විද්‍යාල, ඇකඩමි, වාණිජ්‍යය, කර්මාන්ත, විද්‍යාව, සෞඛ්‍ය සේවා, මල් වගාව සහ උත්සව සඳහා කලාපයට වැදගත් වේ. 2013 පෙබරවාරි මාසයේදී, නාගරික ඉඩම් ආයතනය විසින් මෙඩලින් නගරය ලෝකයේ වඩාත්ම නව්‍ය නගරය ලෙස තෝරා ගනු ලැබුවේ දේශපාලනය, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ සංවර්ධනය යන ක්ෂේත්‍රවල එහි මෑත කාලීන දියුණුව හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Arturo Wallace BBC Mundo, Colombia |date=2013-01-01 |title=Medellín, capital latinoamericana de la innovación - BBC Mundo - Noticias |url=https://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130317185015/http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |archive-date=2013-03-17 |access-date=2013-03-12 |publisher=Bbc.co.uk}}</ref> එම වසරේම, මෙඩලින්, [[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය|හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය]] විසින් නාගරික සංවර්ධන ව්‍යවසාය සඳහා පිරිනමන ලද වෙරෝනිකා රඩ්ජ් නාගරිකකරණ සම්මානය දිනා ගත්තේ ප්‍රධාන වශයෙන් නගරයේ වයඹ සමෝධානික සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිය හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Carlos Mario Gómez El Colombiano, Colombia |date=2013-05-28 |title=Harvard premia urbanismo en Medellín |url=http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130607062028/http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |archive-date=2013-06-07 |access-date=2013-05-28 |publisher=elcolombiano.com}}</ref> 2014 දී මෙඩෙලින් UN-Habitat හි 7 වන ලෝක නාගරික සංසදය පැවැත්වීය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UN-HABITAT.:. World Urban Forum 7 |url=http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202025608/http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |archive-date=2013-12-02 |access-date=2014-01-10}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Courtney Scott Colombia Reports, Colombia |date=2013-09-06 |title=Medellín to host 7th World Urban Forum: UN - Colombia Reports |url=http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140111002923/http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |archive-date=2014-01-11 |access-date=16 March 2016}}</ref> 2016 දී, නගරය ලී ක්වාන් යූ ලෝක නගර ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය. නාගරික විසඳුම් සහ තිරසාර නාගරික සංවර්ධනයේ නවෝත්පාදනයන් තවදුරටත් වැඩිදියුණු කිරීමේ උත්සාහයන් හඳුනා ගැනීම සහ සැමරීම මෙම සම්මානයේ අරමුණයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2016 |title=2016 Prize Laureate: Medellín |url=http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206124352/http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |archive-date=6 December 2016 |access-date=15 November 2016 |publisher=Lee Kuan Yew City Prize}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|title=Colombian city awarded LKY city prize|last=Yangchen|first=Lin|date=16 March 2016|work=The Straits Times|access-date=15 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202001338/http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|archive-date=2 February 2017}}</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:තහවුරු නොකළ ප්‍රකාශ අඩංගු ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 8r7g1b9bqgvkdarsbdb5hxfkwudfwaj 751377 751374 2025-06-27T04:17:34Z BuddhikaW88 37808 751377 wikitext text/x-wiki '''මෙඩිලින්''' ({{IPAc-en|ˌ|m|ɛ|d|eɪ|ˈ|(|j|)|iː|n}} {{respell|MED|ay|(Y)EEN}} ;{{IPA|es|meðeˈʝin|lang}} හෝ {{IPA|es|meðeˈʎin|}} ), නිල වශයෙන් '''මෙඩලින්හි විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය සහ නවෝත්පාදන විශේෂ දිස්ත්‍රික්කය''' ( {{Langx|es|Distrito Especial de Ciencia, Tecnología e Innovación de Medellín}} ), යනු [[බොගෝටා|බොගෝටාවෙන්]] පසු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය පිහිටා ඇත්තේ වයඹදිග දකුණු ඇමරිකාවේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ මධ්‍යම කලාපයක් වන අබුරා නිම්නයේ ය . 2018 සංගණනයේදී නගරයේ ජනගහනය 2,427,129 කි. ජනගහනය සහ ආර්ථිකය අතින් කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නාගරික සමූහකරණය මෙඩලින් මෙට්‍රෝ ප්‍රදේශය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 4 කට වඩා වැඩිය. 1616 දී ස්පාඤ්ඤ ජාතික ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ඩි හෙරේරා කැම්පුසානෝ විසින් "අබුරා හි ශාන්ත ලෝරන්ස් " ( ''San Lorenzo de Aburrá'' ) ලෙස හඳුන්වන කුඩා ස්වදේශික ගම්මානයක් ( ''පොබ්ලාඩෝ'' ) ඉදිකරන ලදී. 1675 නොවැම්බර් 2 වන දින, ඔස්ට්‍රියාවේ [[අග බිසව|රැජින]] මරියානා විසින් ආනා කලාපයේ "මෙඩෙලින්හි කැන්ඩලේරියා ආර්යාවගේ නගරය" ( ''විලා ඩි නුවෙස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා කැන්ඩලේරියා ඩි මෙඩෙලින්'' ) ආරම්භ කරන ලද අතර, එය අද නගරයේ මධ්‍යයට (නැගෙනහිර-මධ්‍යම කලාපයට) අනුරූප වන අතර මුලින්ම එම කලාපය "මෙඩෙලින්" ලෙස විස්තර කරයි. 1826 දී, වර්තමාන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව, ඉක්වදෝරය සහ පැනමාව යන රාජ්‍යයන්ගෙන් සමන්විත, නව ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයේ ජාතික සම්මේලනය විසින්, නගරය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. කොලොම්බියාව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසුව, 1888 වන තෙක් මෙඩෙලින්, 1886 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ, ඇන්ටියොක්වියා ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ අගනුවර බවට පත්විය. 19 වන සියවසේදී, මෙඩලින් නගරය ගතික වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වූ අතර, පළමුව රත්තරන් අපනයනය කළ අතර, පසුව කෝපි නිෂ්පාදනය කර අපනයනය කළේය. 20 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 21 වන සියවස ආරම්භයේදී, මෙඩලින් මෙට්‍රෝ මගී දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීම, සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීම සහ ආරක්ෂාව සහ අධ්‍යාපනය වැඩිදියුණු කිරීමත් සමඟ නගරය කාර්මික ගතිකත්වය නැවත ලබා ගත්තේය. වොෂින්ටන් සම්මුතියෙන් පසු " දේශීය සංවර්ධන රාජ්‍ය " ආර්ථික සංවර්ධන ආකෘතියක පුරෝගාමියෙකු ලෙස විදේශ සංවර්ධන ආයතනයේ පර්යේෂකයින් නගරය අගය කර ඇත. මෙම නගරය ජාත්‍යන්තරව සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරනු ලබන අතර ගෝලීයකරණ සහ ලෝක නගර පර්යේෂණ ජාලය විසින් ගෝලීය නගර වර්ගයේ "ගැමා +" ලෙස සැලකේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=The World According to GaWC 2020 |url=https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200824031341/https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |archive-date=24 August 2020 |access-date=31 August 2020 |website=GaWC - Research Network |publisher=Globalization and World Cities}}</ref> මෙඩලින් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 67% ක් සහ කොලොම්බියාවේ ආර්ථිකයෙන් 11% ක් නිෂ්පාදනය කරයි. <ref name="ProExport16">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Report on Medellín's Economy by 2005 |url=http://www.proexport.com.co/VBeContent/NewsDetail.asp?ID=7658&IDCompany=16 |access-date=May 8, 2008 |publisher=Proexport Colombia |quote=participation of the cities GDP by countries provided by the International Cooperation Agency of Medellín}}</ref> මෙඩලින් එහි විශ්ව විද්‍යාල, ඇකඩමි, වාණිජ්‍යය, කර්මාන්ත, විද්‍යාව, සෞඛ්‍ය සේවා, මල් වගාව සහ උත්සව සඳහා කලාපයට වැදගත් වේ. 2013 පෙබරවාරි මාසයේදී, නාගරික ඉඩම් ආයතනය විසින් මෙඩලින් නගරය ලෝකයේ වඩාත්ම නව්‍ය නගරය ලෙස තෝරා ගනු ලැබුවේ දේශපාලනය, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ සංවර්ධනය යන ක්ෂේත්‍රවල එහි මෑත කාලීන දියුණුව හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Arturo Wallace BBC Mundo, Colombia |date=2013-01-01 |title=Medellín, capital latinoamericana de la innovación - BBC Mundo - Noticias |url=https://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130317185015/http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |archive-date=2013-03-17 |access-date=2013-03-12 |publisher=Bbc.co.uk}}</ref> එම වසරේම, මෙඩලින්, [[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය|හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය]] විසින් නාගරික සංවර්ධන ව්‍යවසාය සඳහා පිරිනමන ලද වෙරෝනිකා රඩ්ජ් නාගරිකකරණ සම්මානය දිනා ගත්තේ ප්‍රධාන වශයෙන් නගරයේ වයඹ සමෝධානික සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිය හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Carlos Mario Gómez El Colombiano, Colombia |date=2013-05-28 |title=Harvard premia urbanismo en Medellín |url=http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130607062028/http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |archive-date=2013-06-07 |access-date=2013-05-28 |publisher=elcolombiano.com}}</ref> 2014 දී මෙඩෙලින් UN-Habitat හි 7 වන ලෝක නාගරික සංසදය පැවැත්වීය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UN-HABITAT.:. World Urban Forum 7 |url=http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202025608/http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |archive-date=2013-12-02 |access-date=2014-01-10}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Courtney Scott Colombia Reports, Colombia |date=2013-09-06 |title=Medellín to host 7th World Urban Forum: UN - Colombia Reports |url=http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140111002923/http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |archive-date=2014-01-11 |access-date=16 March 2016}}</ref> 2016 දී, නගරය ලී ක්වාන් යූ ලෝක නගර ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය. නාගරික විසඳුම් සහ තිරසාර නාගරික සංවර්ධනයේ නවෝත්පාදනයන් තවදුරටත් වැඩිදියුණු කිරීමේ උත්සාහයන් හඳුනා ගැනීම සහ සැමරීම මෙම සම්මානයේ අරමුණයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2016 |title=2016 Prize Laureate: Medellín |url=http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206124352/http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |archive-date=6 December 2016 |access-date=15 November 2016 |publisher=Lee Kuan Yew City Prize}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|title=Colombian city awarded LKY city prize|last=Yangchen|first=Lin|date=16 March 2016|work=The Straits Times|access-date=15 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202001338/http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|archive-date=2 February 2017}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:තහවුරු නොකළ ප්‍රකාශ අඩංගු ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] njyqkn8o6be6eowwyme2o15bwsa581l 751388 751377 2025-06-27T04:32:35Z BuddhikaW88 37808 751388 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මෙඩිලින් | coordinates = {{coord|6|13|51|N|75|35|26|W|region:US-NY|display=inline, title}} | pushpin_map = Colombia }}'''මෙඩිලින්''' ({{IPAc-en|ˌ|m|ɛ|d|eɪ|ˈ|(|j|)|iː|n}} {{respell|MED|ay|(Y)EEN}} ;{{IPA|es|meðeˈʝin|lang}} හෝ {{IPA|es|meðeˈʎin|}} ), නිල වශයෙන් '''මෙඩලින්හි විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය සහ නවෝත්පාදන විශේෂ දිස්ත්‍රික්කය''' ( {{Langx|es|Distrito Especial de Ciencia, Tecnología e Innovación de Medellín}} ), යනු [[බොගෝටා|බොගෝටාවෙන්]] පසු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය පිහිටා ඇත්තේ වයඹදිග දකුණු ඇමරිකාවේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ මධ්‍යම කලාපයක් වන අබුරා නිම්නයේ ය . 2018 සංගණනයේදී නගරයේ ජනගහනය 2,427,129 කි. ජනගහනය සහ ආර්ථිකය අතින් කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නාගරික සමූහකරණය මෙඩලින් මෙට්‍රෝ ප්‍රදේශය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 4 කට වඩා වැඩිය. 1616 දී ස්පාඤ්ඤ ජාතික ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ඩි හෙරේරා කැම්පුසානෝ විසින් "අබුරා හි ශාන්ත ලෝරන්ස් " ( ''San Lorenzo de Aburrá'' ) ලෙස හඳුන්වන කුඩා ස්වදේශික ගම්මානයක් ( ''පොබ්ලාඩෝ'' ) ඉදිකරන ලදී. 1675 නොවැම්බර් 2 වන දින, ඔස්ට්‍රියාවේ [[අග බිසව|රැජින]] මරියානා විසින් ආනා කලාපයේ "මෙඩෙලින්හි කැන්ඩලේරියා ආර්යාවගේ නගරය" ( ''විලා ඩි නුවෙස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා කැන්ඩලේරියා ඩි මෙඩෙලින්'' ) ආරම්භ කරන ලද අතර, එය අද නගරයේ මධ්‍යයට (නැගෙනහිර-මධ්‍යම කලාපයට) අනුරූප වන අතර මුලින්ම එම කලාපය "මෙඩෙලින්" ලෙස විස්තර කරයි. 1826 දී, වර්තමාන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව, ඉක්වදෝරය සහ පැනමාව යන රාජ්‍යයන්ගෙන් සමන්විත, නව ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයේ ජාතික සම්මේලනය විසින්, නගරය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. කොලොම්බියාව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසුව, 1888 වන තෙක් මෙඩෙලින්, 1886 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ, ඇන්ටියොක්වියා ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ අගනුවර බවට පත්විය. 19 වන සියවසේදී, මෙඩලින් නගරය ගතික වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වූ අතර, පළමුව රත්තරන් අපනයනය කළ අතර, පසුව කෝපි නිෂ්පාදනය කර අපනයනය කළේය. 20 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 21 වන සියවස ආරම්භයේදී, මෙඩලින් මෙට්‍රෝ මගී දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීම, සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීම සහ ආරක්ෂාව සහ අධ්‍යාපනය වැඩිදියුණු කිරීමත් සමඟ නගරය කාර්මික ගතිකත්වය නැවත ලබා ගත්තේය. වොෂින්ටන් සම්මුතියෙන් පසු " දේශීය සංවර්ධන රාජ්‍ය " ආර්ථික සංවර්ධන ආකෘතියක පුරෝගාමියෙකු ලෙස විදේශ සංවර්ධන ආයතනයේ පර්යේෂකයින් නගරය අගය කර ඇත. මෙම නගරය ජාත්‍යන්තරව සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරනු ලබන අතර ගෝලීයකරණ සහ ලෝක නගර පර්යේෂණ ජාලය විසින් ගෝලීය නගර වර්ගයේ "ගැමා +" ලෙස සැලකේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=The World According to GaWC 2020 |url=https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200824031341/https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |archive-date=24 August 2020 |access-date=31 August 2020 |website=GaWC - Research Network |publisher=Globalization and World Cities}}</ref> මෙඩලින් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 67% ක් සහ කොලොම්බියාවේ ආර්ථිකයෙන් 11% ක් නිෂ්පාදනය කරයි. <ref name="ProExport16">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Report on Medellín's Economy by 2005 |url=http://www.proexport.com.co/VBeContent/NewsDetail.asp?ID=7658&IDCompany=16 |access-date=May 8, 2008 |publisher=Proexport Colombia |quote=participation of the cities GDP by countries provided by the International Cooperation Agency of Medellín}}</ref> මෙඩලින් එහි විශ්ව විද්‍යාල, ඇකඩමි, වාණිජ්‍යය, කර්මාන්ත, විද්‍යාව, සෞඛ්‍ය සේවා, මල් වගාව සහ උත්සව සඳහා කලාපයට වැදගත් වේ. 2013 පෙබරවාරි මාසයේදී, නාගරික ඉඩම් ආයතනය විසින් මෙඩලින් නගරය ලෝකයේ වඩාත්ම නව්‍ය නගරය ලෙස තෝරා ගනු ලැබුවේ දේශපාලනය, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ සංවර්ධනය යන ක්ෂේත්‍රවල එහි මෑත කාලීන දියුණුව හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Arturo Wallace BBC Mundo, Colombia |date=2013-01-01 |title=Medellín, capital latinoamericana de la innovación - BBC Mundo - Noticias |url=https://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130317185015/http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |archive-date=2013-03-17 |access-date=2013-03-12 |publisher=Bbc.co.uk}}</ref> එම වසරේම, මෙඩලින්, [[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය|හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය]] විසින් නාගරික සංවර්ධන ව්‍යවසාය සඳහා පිරිනමන ලද වෙරෝනිකා රඩ්ජ් නාගරිකකරණ සම්මානය දිනා ගත්තේ ප්‍රධාන වශයෙන් නගරයේ වයඹ සමෝධානික සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිය හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Carlos Mario Gómez El Colombiano, Colombia |date=2013-05-28 |title=Harvard premia urbanismo en Medellín |url=http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130607062028/http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |archive-date=2013-06-07 |access-date=2013-05-28 |publisher=elcolombiano.com}}</ref> 2014 දී මෙඩෙලින් UN-Habitat හි 7 වන ලෝක නාගරික සංසදය පැවැත්වීය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UN-HABITAT.:. World Urban Forum 7 |url=http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202025608/http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |archive-date=2013-12-02 |access-date=2014-01-10}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Courtney Scott Colombia Reports, Colombia |date=2013-09-06 |title=Medellín to host 7th World Urban Forum: UN - Colombia Reports |url=http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140111002923/http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |archive-date=2014-01-11 |access-date=16 March 2016}}</ref> 2016 දී, නගරය ලී ක්වාන් යූ ලෝක නගර ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය. නාගරික විසඳුම් සහ තිරසාර නාගරික සංවර්ධනයේ නවෝත්පාදනයන් තවදුරටත් වැඩිදියුණු කිරීමේ උත්සාහයන් හඳුනා ගැනීම සහ සැමරීම මෙම සම්මානයේ අරමුණයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2016 |title=2016 Prize Laureate: Medellín |url=http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206124352/http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |archive-date=6 December 2016 |access-date=15 November 2016 |publisher=Lee Kuan Yew City Prize}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|title=Colombian city awarded LKY city prize|last=Yangchen|first=Lin|date=16 March 2016|work=The Straits Times|access-date=15 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202001338/http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|archive-date=2 February 2017}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:තහවුරු නොකළ ප්‍රකාශ අඩංගු ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] ld637k96vhxs76qer7dh18p4zlrcnw7 751402 751388 2025-06-27T04:44:44Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751402 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මෙඩිලින් | coordinates = {{coord|6|13|51|N|75|35|26|W|region:US-NY|display=inline, title}} | pushpin_map = Colombia }}'''මෙඩිලින්''' ({{IPAc-en|ˌ|m|ɛ|d|eɪ|ˈ|(|j|)|iː|n}} {{respell|MED|ay|(Y)EEN}} ;{{IPA|es|meðeˈʝin|lang}} හෝ {{IPA|es|meðeˈʎin|}} ), නිල වශයෙන් '''මෙඩලින්හි විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය සහ නවෝත්පාදන විශේෂ දිස්ත්‍රික්කය''' ( {{Langx|es|Distrito Especial de Ciencia, Tecnología e Innovación de Medellín}} ), යනු [[බොගෝටා|බොගෝටාවෙන්]] පසු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියොක්වියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය පිහිටා ඇත්තේ වයඹදිග දකුණු ඇමරිකාවේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ මධ්‍යම කලාපයක් වන අබුරා නිම්නයේ ය . 2018 සංගණනයේදී නගරයේ ජනගහනය 2,427,129 කි. ජනගහනය සහ ආර්ථිකය අතින් කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම නාගරික සමූහකරණය මෙඩලින් මෙට්‍රෝ ප්‍රදේශය වන අතර එහි ජනගහනය මිලියන 4 කට වඩා වැඩිය. 1616 දී ස්පාඤ්ඤ ජාතික ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ඩි හෙරේරා කැම්පුසානෝ විසින් "අබුරා හි ශාන්ත ලෝරන්ස් " ( ''San Lorenzo de Aburrá'' ) ලෙස හඳුන්වන කුඩා ස්වදේශික ගම්මානයක් ( ''පොබ්ලාඩෝ'' ) ඉදිකරන ලදී. 1675 නොවැම්බර් 2 වන දින, ඔස්ට්‍රියාවේ [[අග බිසව|රැජින]] මරියානා විසින් ආනා කලාපයේ "මෙඩෙලින්හි කැන්ඩලේරියා ආර්යාවගේ නගරය" ( ''විලා ඩි නුවෙස්ට්‍රා සෙනෝරා ඩි ලා කැන්ඩලේරියා ඩි මෙඩෙලින්'' ) ආරම්භ කරන ලද අතර, එය අද නගරයේ මධ්‍යයට (නැගෙනහිර-මධ්‍යම කලාපයට) අනුරූප වන අතර මුලින්ම එම කලාපය "මෙඩෙලින්" ලෙස විස්තර කරයි. 1826 දී, වර්තමාන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව, ඉක්වදෝරය සහ පැනමාව යන රාජ්‍යයන්ගෙන් සමන්විත, නව ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයේ ජාතික සම්මේලනය විසින්, නගරය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. කොලොම්බියාව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසුව, 1888 වන තෙක් මෙඩෙලින්, 1886 කොලොම්බියානු ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ, ඇන්ටියොක්වියා ෆෙඩරල් රාජ්‍යයේ අගනුවර බවට පත්විය. 19 වන සියවසේදී, මෙඩලින් නගරය ගතික වාණිජ මධ්‍යස්ථානයක් වූ අතර, පළමුව රත්තරන් අපනයනය කළ අතර, පසුව කෝපි නිෂ්පාදනය කර අපනයනය කළේය. 20 වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 21 වන සියවස ආරම්භයේදී, මෙඩලින් මෙට්‍රෝ මගී දුම්රිය මාර්ගය ඉදිකිරීම, සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති ලිහිල් කිරීම සහ ආරක්ෂාව සහ අධ්‍යාපනය වැඩිදියුණු කිරීමත් සමඟ නගරය කාර්මික ගතිකත්වය නැවත ලබා ගත්තේය. වොෂින්ටන් සම්මුතියෙන් පසු " දේශීය සංවර්ධන රාජ්‍ය " ආර්ථික සංවර්ධන ආකෘතියක පුරෝගාමියෙකු ලෙස විදේශ සංවර්ධන ආයතනයේ පර්යේෂකයින් නගරය අගය කර ඇත. මෙම නගරය ජාත්‍යන්තරව සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස ප්‍රවර්ධනය කරනු ලබන අතර ගෝලීයකරණ සහ ලෝක නගර පර්යේෂණ ජාලය විසින් ගෝලීය නගර වර්ගයේ "ගැමා +" ලෙස සැලකේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=The World According to GaWC 2020 |url=https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200824031341/https://www.lboro.ac.uk/gawc/world2020t.html |archive-date=24 August 2020 |access-date=31 August 2020 |website=GaWC - Research Network |publisher=Globalization and World Cities}}</ref> මෙඩලින් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 67% ක් සහ කොලොම්බියාවේ ආර්ථිකයෙන් 11% ක් නිෂ්පාදනය කරයි. <ref name="ProExport16">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Report on Medellín's Economy by 2005 |url=http://www.proexport.com.co/VBeContent/NewsDetail.asp?ID=7658&IDCompany=16 |access-date=May 8, 2008 |publisher=Proexport Colombia |quote=participation of the cities GDP by countries provided by the International Cooperation Agency of Medellín}}</ref> මෙඩලින් එහි විශ්ව විද්‍යාල, ඇකඩමි, වාණිජ්‍යය, කර්මාන්ත, විද්‍යාව, සෞඛ්‍ය සේවා, මල් වගාව සහ උත්සව සඳහා කලාපයට වැදගත් වේ. 2013 පෙබරවාරි මාසයේදී, නාගරික ඉඩම් ආයතනය විසින් මෙඩලින් නගරය ලෝකයේ වඩාත්ම නව්‍ය නගරය ලෙස තෝරා ගනු ලැබුවේ දේශපාලනය, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ සංවර්ධනය යන ක්ෂේත්‍රවල එහි මෑත කාලීන දියුණුව හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Arturo Wallace BBC Mundo, Colombia |date=2013-01-01 |title=Medellín, capital latinoamericana de la innovación - BBC Mundo - Noticias |url=https://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130317185015/http://www.bbc.co.uk/mundo/noticias/2013/01/130123_medellin_innovacion_aw.shtml |archive-date=2013-03-17 |access-date=2013-03-12 |publisher=Bbc.co.uk}}</ref> එම වසරේම, මෙඩලින්, [[හාවඩ් විශ්වවිද්‍යාලය|හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය]] විසින් නාගරික සංවර්ධන ව්‍යවසාය සඳහා පිරිනමන ලද වෙරෝනිකා රඩ්ජ් නාගරිකකරණ සම්මානය දිනා ගත්තේ ප්‍රධාන වශයෙන් නගරයේ වයඹ සමෝධානික සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිය හේතුවෙනි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Carlos Mario Gómez El Colombiano, Colombia |date=2013-05-28 |title=Harvard premia urbanismo en Medellín |url=http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130607062028/http://www.elcolombiano.com/BancoConocimiento/H/harvard_premia_urbanismo_en_medellin/harvard_premia_urbanismo_en_medellin.asp |archive-date=2013-06-07 |access-date=2013-05-28 |publisher=elcolombiano.com}}</ref> 2014 දී මෙඩෙලින් UN-Habitat හි 7 වන ලෝක නාගරික සංසදය පැවැත්වීය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=UN-HABITAT.:. World Urban Forum 7 |url=http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131202025608/http://www.unhabitat.org/categories.asp?catid=767 |archive-date=2013-12-02 |access-date=2014-01-10}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Courtney Scott Colombia Reports, Colombia |date=2013-09-06 |title=Medellín to host 7th World Urban Forum: UN - Colombia Reports |url=http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140111002923/http://colombiareports.co/medellin-to-host-7th-world-urban-forum-un/ |archive-date=2014-01-11 |access-date=16 March 2016}}</ref> 2016 දී, නගරය ලී ක්වාන් යූ ලෝක නගර ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය. නාගරික විසඳුම් සහ තිරසාර නාගරික සංවර්ධනයේ නවෝත්පාදනයන් තවදුරටත් වැඩිදියුණු කිරීමේ උත්සාහයන් හඳුනා ගැනීම සහ සැමරීම මෙම සම්මානයේ අරමුණයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2016 |title=2016 Prize Laureate: Medellín |url=http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161206124352/http://www.leekuanyewworldcityprize.com.sg/laureate_medellin.htm |archive-date=6 December 2016 |access-date=15 November 2016 |publisher=Lee Kuan Yew City Prize}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|title=Colombian city awarded LKY city prize|last=Yangchen|first=Lin|date=16 March 2016|work=The Straits Times|access-date=15 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202001338/http://www.straitstimes.com/singapore/environment/colombian-city-awarded-lky-city-prize|archive-date=2 February 2017}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:තහවුරු නොකළ ප්‍රකාශ අඩංගු ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා පෙළ ඇතුළත් ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] s4muxbx65k0dbbfwy368highq4ug1bp 0 182512 751375 2025-06-27T04:11:16Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1287394814|Leticia, Amazonas]]" 751375 wikitext text/x-wiki '''ලෙටීෂියා''' ({{IPA|es|leˈtisja}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජයේ]] දකුණු දිගම [[නගර|නගරය]] වන අතර, [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර, කොලොම්බියාවේ දකුණු දිගම නගරය (4.09° දකුණ 69.57° බටහිර) සහ ඇමසන් ගඟේ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. එය මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 96 (315') ක උන්නතාංශයක් සහ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 27ºC වේ.&nbsp;°C (80.6&nbsp;°F). ලෙටීෂියා දිගු කලක් තිස්සේ මින්මැදුර වෙළඳාම සඳහා නිවර්තන මත්ස්‍යයන් සඳහා කොලොම්බියාවේ නැව්ගත කිරීමේ ස්ථානය වී ඇත. කොලොම්බියාව, [[බ්‍රසීලය]] සහ [[පෙරූ|පේරු]] යන රටවල මායිම් හමුවන ට්‍රෙස් ෆ්‍රොන්ටෙරාස් නම් ප්‍රදේශයේ ඇමසන් ගඟේ වම් ඉවුරේ පිහිටි ලෙටීෂියා හි ජනගහනය 33,503 කි.අස් ෆස්ෆ් ස්ෆ් ස ෆ්සෆ් සෆ් අස්ෆ් ස ෆ්සෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් අස්ෆ් ෆ්බ් cන්හ්ෆ්ග් හ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ් [[ගොනුව:Sitio_de_la_Victoria_regia,_Leticia.JPG|thumb|250x250පික්| ඇමසෝනාස් වෙරළ තීරය.]] කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර ලෙටීෂියා සම්බන්ධ දිගුකාලීන දේශසීමා ආරවුලක් 1934 දී [[ජාතීන්ගේ සංගමය]] විසින් තීරණය කරන ලද්දේ මෙම ජාතීන් දෙක කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සන්නද්ධ ගැටුමක ගිලී යාමෙන් පසුවය. <ref name="stahn08">{{උපන්‍යාස පොත |last=Stahn |first=Carsten |title=The Law and Practice of International Territorial Administration |date=2008 |isbn=978-0-521-87800-5 |doi=10.1017/CBO9780511585937}}</ref> එය විශාල බ්‍රසීලියානු නගරයක් වන ටබටින්ගාවට යාබදව පිහිටා ඇත. [[පෙරූ|පේරු]] නගරය වන සැන්ටා රෝසා ද යවාරි සමඟ එක්ව, මුළු නාගරික ප්‍රදේශයම ඇමසන් ගඟ දිගේ පැතිරී ඇති 120,000 කට අධික පදිංචිකරුවන් සංඛ්‍යාවක් සිටී. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] je26bmislr2a7qzgpc5acrmyhq5dupg 751376 751375 2025-06-27T04:15:53Z BuddhikaW88 37808 751376 wikitext text/x-wiki '''ලේටිසියා''' ({{IPA|es|leˈtisja}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජයේ]] දකුණු දිගම [[නගර|නගරය]] වන අතර, [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර, කොලොම්බියාවේ දකුණු දිගම නගරය (4.09° දකුණ 69.57° බටහිර) සහ ඇමසන් ගඟේ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. එය මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 96 (315') ක උන්නතාංශයක් සහ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 27ºC වේ.&nbsp;°C (80.6&nbsp;°F). ලෙටීෂියා දිගු කලක් තිස්සේ මින්මැදුර වෙළඳාම සඳහා නිවර්තන මත්ස්‍යයන් සඳහා කොලොම්බියාවේ නැව්ගත කිරීමේ ස්ථානය වී ඇත. කොලොම්බියාව, [[බ්‍රසීලය]] සහ [[පෙරූ|පේරු]] යන රටවල මායිම් හමුවන ට්‍රෙස් ෆ්‍රොන්ටෙරාස් නම් ප්‍රදේශයේ ඇමසන් ගඟේ වම් ඉවුරේ පිහිටි ලෙටීෂියා හි ජනගහනය 33,503 කි. [[ගොනුව:Sitio_de_la_Victoria_regia,_Leticia.JPG|thumb|250x250පික්| ඇමසෝනාස් වෙරළ තීරය.|වම]] කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර ලෙටීෂියා සම්බන්ධ දිගුකාලීන දේශසීමා ආරවුලක් 1934 දී [[ජාතීන්ගේ සංගමය]] විසින් තීරණය කරන ලද්දේ මෙම ජාතීන් දෙක කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සන්නද්ධ ගැටුමක ගිලී යාමෙන් පසුවය. <ref name="stahn08">{{උපන්‍යාස පොත |last=Stahn |first=Carsten |title=The Law and Practice of International Territorial Administration |date=2008 |isbn=978-0-521-87800-5 |doi=10.1017/CBO9780511585937}}</ref> එය විශාල බ්‍රසීලියානු නගරයක් වන ටබටින්ගාවට යාබදව පිහිටා ඇත. [[පෙරූ|පේරු]] නගරය වන සැන්ටා රෝසා ද යවාරි සමඟ එක්ව, මුළු නාගරික ප්‍රදේශයම ඇමසන් ගඟ දිගේ පැතිරී ඇති 120,000 කට අධික පදිංචිකරුවන් සංඛ්‍යාවක් සිටී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] jsuuhy3u73uonk79p8s269qyejabrgn 751389 751376 2025-06-27T04:32:42Z BuddhikaW88 37808 751389 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ලේටිසියා | pushpin_map = Colombia | pushpin_mapsize = 300 | pushpin_map_caption = කොලොම්බියාවේ පිහිටීම | coordinates = {{coord|4|12|19|S|69|55|58|W|region:CO|display=inline}} }}'''ලේටිසියා''' ({{IPA|es|leˈtisja}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජයේ]] දකුණු දිගම [[නගර|නගරය]] වන අතර, [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර, කොලොම්බියාවේ දකුණු දිගම නගරය (4.09° දකුණ 69.57° බටහිර) සහ ඇමසන් ගඟේ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. එය මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 96 (315') ක උන්නතාංශයක් සහ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 27ºC වේ.&nbsp;°C (80.6&nbsp;°F). ලෙටීෂියා දිගු කලක් තිස්සේ මින්මැදුර වෙළඳාම සඳහා නිවර්තන මත්ස්‍යයන් සඳහා කොලොම්බියාවේ නැව්ගත කිරීමේ ස්ථානය වී ඇත. කොලොම්බියාව, [[බ්‍රසීලය]] සහ [[පෙරූ|පේරු]] යන රටවල මායිම් හමුවන ට්‍රෙස් ෆ්‍රොන්ටෙරාස් නම් ප්‍රදේශයේ ඇමසන් ගඟේ වම් ඉවුරේ පිහිටි ලෙටීෂියා හි ජනගහනය 33,503 කි. [[ගොනුව:Sitio_de_la_Victoria_regia,_Leticia.JPG|thumb|250x250පික්| ඇමසෝනාස් වෙරළ තීරය.|වම]] කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර ලෙටීෂියා සම්බන්ධ දිගුකාලීන දේශසීමා ආරවුලක් 1934 දී [[ජාතීන්ගේ සංගමය]] විසින් තීරණය කරන ලද්දේ මෙම ජාතීන් දෙක කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සන්නද්ධ ගැටුමක ගිලී යාමෙන් පසුවය. <ref name="stahn08">{{උපන්‍යාස පොත |last=Stahn |first=Carsten |title=The Law and Practice of International Territorial Administration |date=2008 |isbn=978-0-521-87800-5 |doi=10.1017/CBO9780511585937}}</ref> එය විශාල බ්‍රසීලියානු නගරයක් වන ටබටින්ගාවට යාබදව පිහිටා ඇත. [[පෙරූ|පේරු]] නගරය වන සැන්ටා රෝසා ද යවාරි සමඟ එක්ව, මුළු නාගරික ප්‍රදේශයම ඇමසන් ගඟ දිගේ පැතිරී ඇති 120,000 කට අධික පදිංචිකරුවන් සංඛ්‍යාවක් සිටී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] b8cd8s8bxatoqr8z5zbkjubklu89dgq 751399 751389 2025-06-27T04:43:59Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751399 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | official_name = ලේටිසියා | pushpin_map = Colombia | pushpin_mapsize = 300 | pushpin_map_caption = කොලොම්බියාවේ පිහිටීම | coordinates = {{coord|4|12|19|S|69|55|58|W|region:CO|display=inline}} }}'''ලේටිසියා''' ({{IPA|es|leˈtisja}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජයේ]] දකුණු දිගම [[නගර|නගරය]] වන අතර, [[ඇමසෝනාස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇමසෝනාස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර, කොලොම්බියාවේ දකුණු දිගම නගරය (4.09° දකුණ 69.57° බටහිර) සහ ඇමසන් ගඟේ ප්‍රධාන වරායන්ගෙන් එකකි. එය මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 96 (315') ක උන්නතාංශයක් සහ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 27ºC වේ.&nbsp;°C (80.6&nbsp;°F). ලෙටීෂියා දිගු කලක් තිස්සේ මින්මැදුර වෙළඳාම සඳහා නිවර්තන මත්ස්‍යයන් සඳහා කොලොම්බියාවේ නැව්ගත කිරීමේ ස්ථානය වී ඇත. කොලොම්බියාව, [[බ්‍රසීලය]] සහ [[පෙරූ|පේරු]] යන රටවල මායිම් හමුවන ට්‍රෙස් ෆ්‍රොන්ටෙරාස් නම් ප්‍රදේශයේ ඇමසන් ගඟේ වම් ඉවුරේ පිහිටි ලෙටීෂියා හි ජනගහනය 33,503 කි. [[ගොනුව:Sitio_de_la_Victoria_regia,_Leticia.JPG|thumb|250x250පික්| ඇමසෝනාස් වෙරළ තීරය.|වම]] කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර ලෙටීෂියා සම්බන්ධ දිගුකාලීන දේශසීමා ආරවුලක් 1934 දී [[ජාතීන්ගේ සංගමය]] විසින් තීරණය කරන ලද්දේ මෙම ජාතීන් දෙක කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සන්නද්ධ ගැටුමක ගිලී යාමෙන් පසුවය. <ref name="stahn08">{{උපන්‍යාස පොත |last=Stahn |first=Carsten |title=The Law and Practice of International Territorial Administration |date=2008 |isbn=978-0-521-87800-5 |doi=10.1017/CBO9780511585937}}</ref> එය විශාල බ්‍රසීලියානු නගරයක් වන ටබටින්ගාවට යාබදව පිහිටා ඇත. [[පෙරූ|පේරු]] නගරය වන සැන්ටා රෝසා ද යවාරි සමඟ එක්ව, මුළු නාගරික ප්‍රදේශයම ඇමසන් ගඟ දිගේ පැතිරී ඇති 120,000 කට අධික පදිංචිකරුවන් සංඛ්‍යාවක් සිටී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] hziogmaj80oehylpmohbeqxl79hz3ds 14 182513 751400 2025-06-27T04:44:24Z BuddhikaW88 37808 Created blank page 751400 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 751415 751400 2025-06-27T05:18:57Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751415 wikitext text/x-wiki [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාව]] 3su455tssie8t22k7bf5gujufhxrlrz 14 182514 751421 2025-06-27T06:29:50Z Ttheek 66430 '{{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}}' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751421 wikitext text/x-wiki {{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}} 0gjew81zsp67m4ylihbl4ra9h1pi37y 751433 751421 2025-06-27T06:32:06Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:රාජ්‍ය නායකයෝ -රට අනුව]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751433 wikitext text/x-wiki {{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}} [[ප්‍රවර්ගය:රාජ්‍ය නායකයෝ -රට අනුව]] 98i0ccdvzeh40mea7pc3q7ufbfgq52z 751434 751433 2025-06-27T06:32:32Z Ttheek 66430 [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751434 wikitext text/x-wiki {{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}} [[ප්‍රවර්ගය:රාජ්‍ය නායකයෝ -රට අනුව]] [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු]] 4r1wqbf20125uwtc721g7kdc762o301 751441 751434 2025-06-27T06:44:50Z Ttheek 66430 751441 wikitext text/x-wiki {{ප්‍රවර්ග යළි යොමු|ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.}} 2t2ms2et9uj7cmob8gr7n5qi3xpudao 0 182515 751423 2025-06-27T06:31:08Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1281134246|Quibdó]]" 751423 wikitext text/x-wiki '''ක්විබ්ඩෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. Quibdó මහ නගර සභාව {{Convert|3,507|km2}} වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක්. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] jmv2lhay52n5wgt4weu1h7hp2ypfqgs 751435 751423 2025-06-27T06:37:12Z BuddhikaW88 37808 751435 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map_caption = Location in Colombia |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. Quibdó මහ නගර සභාව {{Convert|3,507|km2}} වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක්. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 0qp0cke6jtlb0x1hgna9ag2moy7jab5 751451 751435 2025-06-27T06:46:49Z BuddhikaW88 37808 751451 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. Quibdó මහ නගර සභාව {{Convert|3,507|km2}} වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක්. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] hjbssduulylo0rpw0ptjthxqy24g5x8 751456 751451 2025-06-27T06:47:36Z BuddhikaW88 37808 751456 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map = Colombia |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. Quibdó මහ නගර සභාව {{Convert|3,507|km2}} වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක්. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 323ulf3xp0lmpszzpr386p9fog3ncfc 751461 751456 2025-06-27T06:48:42Z BuddhikaW88 37808 751461 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. Quibdó මහ නගර සභාව {{Convert|3,507|km2}} වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක්. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ්හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] hjbssduulylo0rpw0ptjthxqy24g5x8 751494 751461 2025-06-27T06:52:40Z BuddhikaW88 37808 751494 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. කුඉබ්දෝ මහ නගර සභාව වර්ග කිලෝමීටර 3,507 වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක් ඇත. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] dko9jvca9nhu1fmp939klf88sdb7zlh 751513 751494 2025-06-27T07:01:51Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751513 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුඉබ්දෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|5|41|32|N|76|39|29|W|region:CO_type:city(100000)|display=inline,title}} }}'''කුඉබ්දෝ''' ({{IPA|es|kiβˈðo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පැසිෆික් කලාපයේ [[චෝකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|චොකෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර එය ඇට්‍රාටෝ ගඟේ පිහිටා ඇත. කුඉබ්දෝ මහ නගර සභාව වර්ග කිලෝමීටර 3,507 වපසරියකින් යුක්ත වේ.සැම්බෝ කොලොම්බියානුවන් ඇතුළුව, ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities & Metropolitan Areas - Statistics & Maps on City Population |url=http://www.citypopulation.de/Colombia.html |access-date=2014-05-22 |website=citypopulation.de}}</ref>, 129,237 ක ජනගහනයක් ඇත. <ref>{{Cite news|url=http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|title=Incursiones armadas ahogan en la zozobra al Chocó|date=2011-09-11|work=El Tiempo|access-date=2014-12-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20121006042059/http://www.eltiempo.com/colombia/otraszonas/ARTICULO-WEB-NEW_NOTA_INTERIOR-10398947.html|archive-date=2012-10-06}}</ref> == ඉතිහාසය == ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේදී, චොකෝ වැසි වනාන්තර සහ කඳු, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ශිෂ්ටාචාර වෙන් කරන ප්‍රධාන බාධකයක් විය. අධික වර්ෂාපතනය සහ අතිශයින් තෙතමනය සහිත දේශගුණය ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් ආකර්ෂණය කර ගත්තේ නැත. 1648 දී එම්බෙරා ජනයා ඔවුන්ගේ භූමියෙන් වැඩි කොටසක් ස්පාඤ්ඤ ෆ්‍රැන්සිස්කන් නියෝගයට භාර දුන්හ. යටත් විජිත මුරපොලවල් වෙත සතුරු ගෝත්‍රිකයින් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර හේතුවෙන් ජනාවාස කිරීමේ උත්සාහයන් අධෛර්යමත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=V!VA Travel Guides History - The History of Quibdó from V!VA's up-to-date book and ebook |url=http://www.vivatravelguides.com/south-america/colombia/the-pacific-coast/the-choco/quibdo/quibdo-overview/history-of-quibdo/ |website=www.vivatravelguides.com}}</ref> වසර හයකට පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් නැවතත් එම ප්‍රදේශය යටත් විජිතකරණය කිරීමට පටන් ගත් අතර, අවසානයේ ඔවුන් වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් කම්කරුවන් ලෙස භාවිතා කළ දැව කඳවුරු සහ වතු කිහිපයක් ස්ථාපිත කළහ. මැගෙලන් සමුද්‍ර සන්ධිය හරහා ගමන් කිරීමෙන් වැළකීම සඳහා අත්ලාන්තික් සහ පැසිෆික් සාගර අතර නැව් මාර්ගයක් සොයා ගැනීමේ උනන්දුව ඇති වූ දහනව වන සියවස වන තෙක් චොකෝ කලාපය නැවතත් යුරෝපීය යටත් විජිත බලවතුන්ට සැලකිය යුතු උනන්දුවක් ඇති කළේ නැත, මන්ද ගවේෂක ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් ඇට්‍රාටෝ ගංගා නිම්නය මෙම අරමුණ සඳහා හොඳම හැකියාව ලෙස සලකනු ලැබීය; කෙසේ වෙතත්, මෙම අදහස අවසානයේ පැනමා ඇළට පක්ෂව අත්හැර දමන ලදී. පැසිෆික් සහ අත්ලාන්තික් සාගරය සම්බන්ධ කිරීම සඳහා චොකෝ භාවිතා කිරීම පිළිබඳ පර්යේෂණ සිදු කරන අතරතුර, ඇට්‍රාටෝ නිම්නයේ <ref name="practicality" /> [[රන්]] සහ ප්ලැටිනම් සොයා ගන්නා ලද අතර එමඟින් කලාපයේ ප්‍රධාන නගරය ලෙස ක්විබ්ඩෝහි වර්ධනය සහ තත්ත්වය සහතික විය. මේ කාලයේ තවත් තීරණාත්මක වර්ධනයක් වූයේ නිදහස් කරන ලද කළු වහලුන් චොකෝ වෙත සංක්‍රමණය වීමයි; ඔවුන් ප්‍රධාන වශයෙන් අධික ආර්ද්‍රතාවයෙන් සිදුවන අධික කාන්දුවීම් සමඟ සාර්ථකව කටයුතු කිරීම සඳහා වගාව මාරු කිරීමේ කටයුතුවල නිරත විය. ඔවුන් මසුන් ඇල්ලීම සහ වන නිෂ්පාදන අස්වැන්න නෙළා ගැනීම ද සිදු කළහ. <ref>Asher, Kiran; ''Black and Green: Afro-Colombians, Development and Nature in the Pacific Lowlands''; p. 36. {{ISBN|978-0-8223-4483-4}}</ref> 1853 දී මැනුවෙල් මාරියා පාස් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජල වර්ණ චිත්‍ර මගින් මෙස්ටිසෝ හෙවත් යුරෝපීය පිරිමින් දෙදෙනෙකු අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු වීදි වෙළෙන්දෙකු සමඟ ලේඛනගත කර ඇති අතර නගර චතුරශ්‍රයේ අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු සහ යුරෝපීය කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම නිරූපණය කෙරේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |author-link=Manuel María Paz |title=View of a Street in Quibdó, Chocó Province |url=http://www.wdl.org/en/item/9059 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Paz |first=Manuel María |title=The Square of Quibdó, Chocó |url=http://www.wdl.org/en/item/9058 |access-date=2014-05-22 |website=World Digital Library}}</ref> අප්‍රිකානු-කොලොම්බියානු ප්‍රජාවන් 1950 ගණන් වන තෙක් භාවිතා කරන ලද රළු මුගටි මංපෙත් හරහා [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩලින්]] වැනි උස්බිම් නගර සමඟ වෙළඳාම ආරම්භ කළහ. <ref>Zarsky, Lyuba; ''Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World''; pp. 177-178. {{ISBN|1-85383-815-2}}</ref> ජනගහන වර්ධනය සහ කලාපයේ ස්වභාවික සම්පත් සඳහා අගයන් පහත වැටීමේ සංයෝජනයක් ක්‍රමයෙන් කලාපයට සහ විශේෂයෙන් ක්විබ්ඩෝට ආර්ථික පසුබෑමකට හේතු විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] g02fa8d1m0n878y8yesqr1s9v0gqbfi 0 182516 751424 2025-06-27T06:31:10Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1290172093|Montería]]" 751424 wikitext text/x-wiki '''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ {{Convert|50|km|mi|abbr=on}} කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි [[Antonio de la Torre y Miranda]] විසින් [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena]] ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ Juan de Torrezar Díaz Pimienta විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා Antonio de la Torre y Miranda විසින් ''San Jerónimo de Buenavista'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 55iasigntbod6xjfrfuclejqhayq19p 751440 751424 2025-06-27T06:43:04Z BuddhikaW88 37808 751440 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = මොන්ටෙරියා |pushpin_map_caption = Location in Colombia |coordinates = {{coord|8|45|N|75|53|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ {{Convert|50|km|mi|abbr=on}} කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි [[Antonio de la Torre y Miranda]] විසින් [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena]] ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ Juan de Torrezar Díaz Pimienta විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා Antonio de la Torre y Miranda විසින් ''San Jerónimo de Buenavista'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] mgg02ksbxf87qy02uxy3hvbwnyr6t66 751454 751440 2025-06-27T06:47:14Z BuddhikaW88 37808 751454 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = මොන්ටෙරියා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|8|45|N|75|53|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ {{Convert|50|km|mi|abbr=on}} කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි [[Antonio de la Torre y Miranda]] විසින් [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena]] ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ Juan de Torrezar Díaz Pimienta විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා Antonio de la Torre y Miranda විසින් ''San Jerónimo de Buenavista'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] jbcj4aebjr5x0b2p3d8tu12x8tahqeb 751462 751454 2025-06-27T06:48:51Z BuddhikaW88 37808 751462 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = මොන්ටෙරියා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|8|45|N|75|53|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ {{Convert|50|km|mi|abbr=on}} කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි [[Antonio de la Torre y Miranda]] විසින් [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena]] ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ Juan de Torrezar Díaz Pimienta විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා Antonio de la Torre y Miranda විසින් ''San Jerónimo de Buenavista'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 276a9x812t4r01zjaucybl2x2mcepfk 751495 751462 2025-06-27T06:55:04Z BuddhikaW88 37808 751495 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = මොන්ටෙරියා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|8|45|N|75|53|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ කිලෝමීටර 50 කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත. == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි ඇන්ටෝනියෝ ඩි ලා ටෝරේ වයි මිරැන්ඩා විසින් කාටජිනා ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ ජුවාන් ඩි ටොරෙසාර් ඩයස් පිමියන්ටා විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා ''ඇන්ටෝනියෝ ඩි ලා ටෝරේ වයි මිරැන්ඩා විසින් සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනාවිස්ටා'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] ln3xyuj9a8jlawrgs8ja3d4ai3j6ns1 751514 751495 2025-06-27T07:01:55Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751514 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = මොන්ටෙරියා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|8|45|N|75|53|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''මොන්ටෙරියා''' ({{IPA|es|monteˈɾi.a}} ) යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] පිහිටි මහ නගර සභාවක් සහ නගරයක් වන අතර [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කොර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. නගරය පිහිටා ඇත්තේ කිලෝමීටර 50 කැරිබියන් මුහුදෙන් ඈතින්, සයිනු ගඟ අසල. නගරය සහ කලාපය ඔවුන්ගේ සුවිශේෂී සංස්කෘතික උරුමයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඒවාට ප්‍රධාන වශයෙන් යටත් විජිත [[ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයෝ|ස්පාඤ්ඤ]] පරම්පරාව, ස්වදේශික සෙනු ජනයා, ක්‍රිප්ටෝ-යුදෙව්වන් සහ මෑතකදී [[මැද පෙරදිග]] සංක්‍රමණිකයින්ගේ මිශ්‍රණයක් ඇතුළත් වේ. ජාතික සංකේතයක් වන සොම්බ්‍රෙරෝ වුල්ටියාඕ හි නිවහන මෙම නගරය වන අතර එය පෝරෝ ජනප්‍රවාද සංගීතයේ නිවහන වේ. මෙම නගරයේ සයිනු ගඟෙන් කැරිබියානු මුහුදට සම්බන්ධ අභ්‍යන්තර වරායක් ඇත. == ඉතිහාසය == අද කෝර්ඩෝබා දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටා ඇති ප්‍රදේශය මුලින්ම පදිංචි කරන ලද්දේ සීනු ඉන්දියානුවන් විසිනි, ඔවුන් ගංගා තුනක ඉවුරු අසල ජීවත් වූහ: සීනු ( [[Finzenú|ෆින්සෙන්යු]] ), සැන් ජෝර්ජ් ( [[Panzenú|පන්සෙන්යු]] ) සහ නෙචී ( [[Zenúfana|සෙනුෆානා]] ). මොන්ටෙරියා 1777 මැයි 1 වන දින ආරම්භ කරන ලදී <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Castro |first=Jaime |title=Historia extensa de Montería}}</ref> ස්පාඤ්ඤ නිලධාරි ඇන්ටෝනියෝ ඩි ලා ටෝරේ වයි මිරැන්ඩා විසින් කාටජිනා ප්‍රාන්තයේ ආණ්ඩුකාරවරයා වූ ජුවාන් ඩි ටොරෙසාර් ඩයස් පිමියන්ටා විසින්. එහි වැසියන් විසින් මොන්ටෙරියා ලෙස නම් කරන ලද සහ සිනූ ගඟේ නැගෙනහිර පැත්තේ පිහිටා තිබූ නගරය පසුව "සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනවිස්ටා" ලෙස නම් කර ගඟේ බටහිර පැත්තට ගෙන යන ලදී. ශාන්ත ජෙරොම්ට ගෞරව කිරීම සඳහා නගරය නම් කිරීම සඳහා ''ඇන්ටෝනියෝ ඩි ලා ටෝරේ වයි මිරැන්ඩා විසින් සැන් ජෙරොනිමෝ ඩි බුවනාවිස්ටා'' තෝරා ගන්නා ලද නමුත් මිනිසුන් එය මොන්ටෙරියා ලෙස හැඳින්වූහ. 1803 දී, ස්වදේශිකයන් පිරිසක් විසින් නගරය ගිනිබත් කරන ලද අතර, එම නිසා නිවැසියන් සයිනූහි නැගෙනහිර ඉවුරට ආපසු යාමට තීරණය කළ අතර එය අදටත් පවතී. මෑත වසරවලදී, මොන්ටේරියාවේ බටහිර පැත්තේ ජනගහනයේ වර්ධනයක් දක්නට ලැබේ. 1923 දී එය බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් බවට පත් වූ අතර 1952 දී එය කොර්ඩෝබා නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නම් කරන ලදී. මොන්ටේරියා 1952 දක්වා [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[බොලිවර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|බොලිවර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ සීමාවන් තුළ පිහිටා තිබූ අතර එය බොලිවර් වෙතින් වෙන් වී නව [[කොර්ඩොබා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කෝර්ඩෝබා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. ආසන්න වශයෙන් 400,000 ක ජනගහනයක් සහිත මෙම නගරය කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගර දහයෙන් එකක් ලෙස සැලකෙන අතර එය දේශීයව '''ලා පර්ලා ඩෙල් සිනූ''' (සිනූ ගඟේ මුතු ඇටය) ලෙස හැඳින්වේ. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 7nc3kx7dzyln78lrf3dssiofo7ccvtq 0 182517 751425 2025-06-27T06:31:12Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1269962536|Inírida, Guainía]]" 751425 wikitext text/x-wiki '''ඉනිරිඩා''' ({{IPA|es|iˈniɾiða}} ), කලින් '''Puerto Inírida''', [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|Guainia]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ මහ නගර සභාවකි. එය 1963 දී සැන් ෆෙලිපේ මහ නගර සභාවේ ඔබන්ඩෝ නම් කුඩා ගම්මානයේ භූමියේ ස්ථාපිත කරන ලදී. 1974 දී නගර සභාව නැවත නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයට අනුව, නාගරික ජනගහනය 31,514 ක් වන අතර, එය බොහෝ දුරට ආදිවාසී වන අතර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ වේ. ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == 1960 ට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ සංවර්ධනය ඉතා අල්ප වූ අතර, එහි ජනගහනය ඉතා අඩුය <ref name="pop">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities, Metropolitan Areas - Population Statistics in Maps and Charts |url=https://www.citypopulation.de/en/colombia/ |access-date=19 July 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආදිවාසී ජනතාවගෙන් සමන්විත විය. <ref>Suárez, Carlos Alberto ''et al.'' (2003) ''Colombia: Guía Enciclopédica'' NORMA, Bogotá, D.E., pp. 114-115, {{ISBN|958-04-6806-0}}</ref> කෙසේ වෙතත්, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම වැඩිවීමත් සමඟ, දේශීය ජනගහනය කළමනාකරණය කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත. <ref>[http://www.armada.mil.co/english/index.php?idcategoria=83088&ts=ce887ed377ebfa4961b0668f5ee9ba84 "Captured fourteen Brazilian illegal ones in Puerto Inírida" 19 August 2005]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}};</ref> == භූගෝලය == ඉනිරිඩා ගඟ සහ ගුවියරේ ගඟ එක්වන ස්ථානයේ ''ලැනෝස්'' හි පිහිටා ඇති පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා මහ නගර සභාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශය ගංගා ටෙරස් සහ පහළ බිම් වේ, නමුත් සමහර කඳු ඇත. එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලානු]] දේශසීමාවේ සිට {{Convert|30|km|mi|0|disp=or}} දුරින් පිහිටා ඇත. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] co4jhtj2zxlebzeo9r19xa0cislzftb 751455 751425 2025-06-27T06:47:16Z BuddhikaW88 37808 751455 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ඉනීරිදා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|3|51|55|N|67|55|26|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ඉනිරිඩා''' ({{IPA|es|iˈniɾiða}} ), කලින් '''Puerto Inírida''', [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|Guainia]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ මහ නගර සභාවකි. එය 1963 දී සැන් ෆෙලිපේ මහ නගර සභාවේ ඔබන්ඩෝ නම් කුඩා ගම්මානයේ භූමියේ ස්ථාපිත කරන ලදී. 1974 දී නගර සභාව නැවත නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයට අනුව, නාගරික ජනගහනය 31,514 ක් වන අතර, එය බොහෝ දුරට ආදිවාසී වන අතර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ වේ. ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == 1960 ට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ සංවර්ධනය ඉතා අල්ප වූ අතර, එහි ජනගහනය ඉතා අඩුය <ref name="pop">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities, Metropolitan Areas - Population Statistics in Maps and Charts |url=https://www.citypopulation.de/en/colombia/ |access-date=19 July 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආදිවාසී ජනතාවගෙන් සමන්විත විය. <ref>Suárez, Carlos Alberto ''et al.'' (2003) ''Colombia: Guía Enciclopédica'' NORMA, Bogotá, D.E., pp. 114-115, {{ISBN|958-04-6806-0}}</ref> කෙසේ වෙතත්, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම වැඩිවීමත් සමඟ, දේශීය ජනගහනය කළමනාකරණය කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත. <ref>[http://www.armada.mil.co/english/index.php?idcategoria=83088&ts=ce887ed377ebfa4961b0668f5ee9ba84 "Captured fourteen Brazilian illegal ones in Puerto Inírida" 19 August 2005]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}};</ref> == භූගෝලය == ඉනිරිඩා ගඟ සහ ගුවියරේ ගඟ එක්වන ස්ථානයේ ''ලැනෝස්'' හි පිහිටා ඇති පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා මහ නගර සභාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශය ගංගා ටෙරස් සහ පහළ බිම් වේ, නමුත් සමහර කඳු ඇත. එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලානු]] දේශසීමාවේ සිට {{Convert|30|km|mi|0|disp=or}} දුරින් පිහිටා ඇත. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] tk4rmut6ncrslhpxtvz310icvcu3fgh 751473 751455 2025-06-27T06:50:01Z BuddhikaW88 37808 751473 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ඉනීරිදා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|3|51|55|N|67|55|26|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ඉනිරිඩා''' ({{IPA|es|iˈniɾiða}} ), කලින් '''Puerto Inírida''', [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|Guainia]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ මහ නගර සභාවකි. එය 1963 දී සැන් ෆෙලිපේ මහ නගර සභාවේ ඔබන්ඩෝ නම් කුඩා ගම්මානයේ භූමියේ ස්ථාපිත කරන ලදී. 1974 දී නගර සභාව නැවත නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයට අනුව, නාගරික ජනගහනය 31,514 ක් වන අතර, එය බොහෝ දුරට ආදිවාසී වන අතර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ වේ. ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == 1960 ට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ සංවර්ධනය ඉතා අල්ප වූ අතර, එහි ජනගහනය ඉතා අඩුය <ref name="pop">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities, Metropolitan Areas - Population Statistics in Maps and Charts |url=https://www.citypopulation.de/en/colombia/ |access-date=19 July 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආදිවාසී ජනතාවගෙන් සමන්විත විය. <ref>Suárez, Carlos Alberto ''et al.'' (2003) ''Colombia: Guía Enciclopédica'' NORMA, Bogotá, D.E., pp. 114-115, {{ISBN|958-04-6806-0}}</ref> කෙසේ වෙතත්, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම වැඩිවීමත් සමඟ, දේශීය ජනගහනය කළමනාකරණය කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත. <ref>[http://www.armada.mil.co/english/index.php?idcategoria=83088&ts=ce887ed377ebfa4961b0668f5ee9ba84 "Captured fourteen Brazilian illegal ones in Puerto Inírida" 19 August 2005]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}};</ref> == භූගෝලය == ඉනිරිඩා ගඟ සහ ගුවියරේ ගඟ එක්වන ස්ථානයේ ''ලැනෝස්'' හි පිහිටා ඇති පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා මහ නගර සභාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශය ගංගා ටෙරස් සහ පහළ බිම් වේ, නමුත් සමහර කඳු ඇත. එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලානු]] දේශසීමාවේ සිට {{Convert|30|km|mi|0|disp=or}} දුරින් පිහිටා ඇත. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 332baiuj3j2fswnefbugudp0jgg0pcs 751502 751473 2025-06-27T06:55:43Z BuddhikaW88 37808 751502 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ඉනීරිදා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|3|51|55|N|67|55|26|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ඉනිරිඩා''' ({{IPA|es|iˈniɾiða}} ), කලින් '''පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා''', [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ මහ නගර සභාවකි. එය 1963 දී සැන් ෆෙලිපේ මහ නගර සභාවේ ඔබන්ඩෝ නම් කුඩා ගම්මානයේ භූමියේ ස්ථාපිත කරන ලදී. 1974 දී නගර සභාව නැවත නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයට අනුව, නාගරික ජනගහනය 31,514 ක් වන අතර, එය බොහෝ දුරට ආදිවාසී වන අතර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ වේ. == ඉතිහාසය == 1960 ට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ සංවර්ධනය ඉතා අල්ප වූ අතර, එහි ජනගහනය ඉතා අඩුය <ref name="pop">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities, Metropolitan Areas - Population Statistics in Maps and Charts |url=https://www.citypopulation.de/en/colombia/ |access-date=19 July 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආදිවාසී ජනතාවගෙන් සමන්විත විය. <ref>Suárez, Carlos Alberto ''et al.'' (2003) ''Colombia: Guía Enciclopédica'' NORMA, Bogotá, D.E., pp. 114-115, {{ISBN|958-04-6806-0}}</ref> කෙසේ වෙතත්, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම වැඩිවීමත් සමඟ, දේශීය ජනගහනය කළමනාකරණය කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත. <ref>[http://www.armada.mil.co/english/index.php?idcategoria=83088&ts=ce887ed377ebfa4961b0668f5ee9ba84 "Captured fourteen Brazilian illegal ones in Puerto Inírida" 19 August 2005]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}};</ref> == භූගෝලය == ඉනිරිඩා ගඟ සහ ගුවියරේ ගඟ එක්වන ස්ථානයේ ''ලැනෝස්'' හි පිහිටා ඇති පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා මහ නගර සභාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශය ගංගා ටෙරස් සහ පහළ බිම් වේ, නමුත් සමහර කඳු ඇත. එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලානු]] දේශසීමාවේ සිට {{Convert|30|km|mi|0|disp=or}} දුරින් පිහිටා ඇත. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 0805l3llv3yhaaznwbkffolkwlli3de 751515 751502 2025-06-27T07:01:59Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751515 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ඉනීරිදා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|3|51|55|N|67|55|26|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''ඉනිරිඩා''' ({{IPA|es|iˈniɾiða}} ), කලින් '''පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා''', [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[ගුවානියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවානියා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ මහ නගර සභාවකි. එය 1963 දී සැන් ෆෙලිපේ මහ නගර සභාවේ ඔබන්ඩෝ නම් කුඩා ගම්මානයේ භූමියේ ස්ථාපිත කරන ලදී. 1974 දී නගර සභාව නැවත නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයට අනුව, නාගරික ජනගහනය 31,514 ක් වන අතර, එය බොහෝ දුරට ආදිවාසී වන අතර දෙපාර්තමේන්තුවේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් පමණ වේ. == ඉතිහාසය == 1960 ට පෙර මෙම ප්‍රදේශයේ සංවර්ධනය ඉතා අල්ප වූ අතර, එහි ජනගහනය ඉතා අඩුය <ref name="pop">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia: Departments, Municipalities, Cities, Localities, Metropolitan Areas - Population Statistics in Maps and Charts |url=https://www.citypopulation.de/en/colombia/ |access-date=19 July 2023 |website=www.citypopulation.de}}</ref> එය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ ආදිවාසී ජනතාවගෙන් සමන්විත විය. <ref>Suárez, Carlos Alberto ''et al.'' (2003) ''Colombia: Guía Enciclopédica'' NORMA, Bogotá, D.E., pp. 114-115, {{ISBN|958-04-6806-0}}</ref> කෙසේ වෙතත්, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික සම්පත් සූරාකෑම වැඩිවීමත් සමඟ, දේශීය ජනගහනය කළමනාකරණය කිරීමට උත්සාහ දරා ඇත. <ref>[http://www.armada.mil.co/english/index.php?idcategoria=83088&ts=ce887ed377ebfa4961b0668f5ee9ba84 "Captured fourteen Brazilian illegal ones in Puerto Inírida" 19 August 2005]{{භින්න වූ සබැඳි|date=November 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}};</ref> == භූගෝලය == ඉනිරිඩා ගඟ සහ ගුවියරේ ගඟ එක්වන ස්ථානයේ ''ලැනෝස්'' හි පිහිටා ඇති පුවර්ටෝ ඉනිරිඩා මහ නගර සභාවේ බොහෝ භූමි ප්‍රදේශය ගංගා ටෙරස් සහ පහළ බිම් වේ, නමුත් සමහර කඳු ඇත. එය [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලානු]] දේශසීමාවේ සිට {{Convert|30|km|mi|0|disp=or}} දුරින් පිහිටා ඇත. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 8bmux9dzhbyacmkhtqza4mdevwqdgjt 0 182518 751426 2025-06-27T06:31:13Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1247238856|San José del Guaviare]]" 751426 wikitext text/x-wiki '''සැන් ජෝස් ඩෙල් ගුවාවියරේ''' ({{IPA|es|saŋ xoˈse ðel ɣwaˈβja.ɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය ගුවියාර් ගඟ අසබඩ [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියාර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය හුදකලා වූ නූනැක් ජනයා කිහිප දෙනෙකුගේ නිවහනයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare, elevation {{convert|165|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 33.4 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.9 | Apr high C = 31.5 | May high C = 30.7 | Jun high C = 29.9 | Jul high C = 29.7 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.5 | Dec high C = 32.2 | year high C = 31.6 | Jan mean C = 26.3 | Feb mean C = 26.7 | Mar mean C = 26.4 | Apr mean C = 25.9 | May mean C = 25.4 | Jun mean C = 24.7 | Jul mean C = 24.6 | Aug mean C = 25.1 | Sep mean C = 25.5 | Oct mean C = 25.7 | Nov mean C = 25.8 | Dec mean C = 26.1 | year mean C = 25.7 | Jan low C = 21.2 | Feb low C = 21.4 | Mar low C = 21.9 | Apr low C = 22.4 | May low C = 22.2 | Jun low C = 21.9 | Jul low C = 21.5 | Aug low C = 21.6 | Sep low C = 21.9 | Oct low C = 22.2 | Nov low C = 22.2 | Dec low C = 21.7 | year low C = 21.8 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 44.6 | Feb precipitation mm = 94.0 | Mar precipitation mm = 153.2 | Apr precipitation mm = 319.7 | May precipitation mm = 353.6 | Jun precipitation mm = 355.0 | Jul precipitation mm = 334.9 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 237.1 | Oct precipitation mm = 235.4 | Nov precipitation mm = 225.0 | Dec precipitation mm = 99.9 | year precipitation mm = 2725.6 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 8 | Mar precipitation days = 13 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 21 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 22 | Aug precipitation days = 21 | Sep precipitation days = 17 | Oct precipitation days = 17 | Nov precipitation days = 16 | Dec precipitation days = 10 | year precipitation days = 188 | Jan humidity = 80 | Feb humidity = 80 | Mar humidity = 82 | Apr humidity = 87 | May humidity = 89 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 89 | Aug humidity = 88 | Sep humidity = 86 | Oct humidity = 86 | Nov humidity = 87 | Dec humidity = 84 | year humidity = 86 | Jan sun = 189.1 | Feb sun = 155.3 | Mar sun = 139.5 | Apr sun = 120.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 96.0 | Jul sun = 114.7 | Aug sun = 133.3 | Sep sun = 156.0 | Oct sun = 155.0 | Nov sun = 150.0 | Dec sun = 164.3 | year sun = | Jand sun = 6.1 | Febd sun = 5.5 | Mard sun = 4.5 | Aprd sun = 4.0 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.2 | Juld sun = 3.7 | Augd sun = 4.3 | Sepd sun = 5.2 | Octd sun = 5.0 | Novd sun = 5.0 | Decd sun = 5.3 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }}{{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare (Trueno El), elevation {{convert|150|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 32.9 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.7 | Apr high C = 31.4 | May high C = 30.6 | Jun high C = 29.8 | Jul high C = 29.5 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.3 | Dec high C = 31.6 | year high C = 31.4 | Jan mean C = 26.2 | Feb mean C = 26.4 | Mar mean C = 26.0 | Apr mean C = 25.5 | May mean C = 25.0 | Jun mean C = 24.4 | Jul mean C = 24.1 | Aug mean C = 24.5 | Sep mean C = 25.0 | Oct mean C = 25.3 | Nov mean C = 25.3 | Dec mean C = 25.7 | year mean C = 25.3 | Jan low C = 20.8 | Feb low C = 21.0 | Mar low C = 21.7 | Apr low C = 21.8 | May low C = 21.7 | Jun low C = 21.1 | Jul low C = 20.8 | Aug low C = 20.9 | Sep low C = 21.1 | Oct low C = 21.4 | Nov low C = 21.5 | Dec low C = 21.2 | year low C = 21.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 58.7 | Feb precipitation mm = 84.1 | Mar precipitation mm = 193.6 | Apr precipitation mm = 308.3 | May precipitation mm = 377.2 | Jun precipitation mm = 370.9 | Jul precipitation mm = 350.1 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 239.3 | Oct precipitation mm = 278.9 | Nov precipitation mm = 208.6 | Dec precipitation mm = 122.4 | year precipitation mm = 2762.1 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 7 | Mar precipitation days = 14 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 23 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 24 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 19 | Oct precipitation days = 19 | Nov precipitation days = 17 | Dec precipitation days = 11 | year precipitation days = 197 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 79 | Mar humidity = 83 | Apr humidity = 89 | May humidity = 90 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 90 | Aug humidity = 90 | Sep humidity = 88 | Oct humidity = 87 | Nov humidity = 89 | Dec humidity = 85 | year humidity = 87 | Jan sun = 182.9 | Feb sun = 146.8 | Mar sun = 124.0 | Apr sun = 102.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 90.0 | Jul sun = 105.4 | Aug sun = 120.9 | Sep sun = 144.0 | Oct sun = 145.7 | Nov sun = 138.0 | Dec sun = 155.0 | year sun = | Jand sun = 5.9 | Febd sun = 5.2 | Mard sun = 4.0 | Aprd sun = 3.4 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.0 | Juld sun = 3.4 | Augd sun = 3.9 | Sepd sun = 4.8 | Octd sun = 4.7 | Novd sun = 4.6 | Decd sun = 5.0 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] dzj45zjio0asy4ujs932770dulfni35 751450 751426 2025-06-27T06:46:16Z BuddhikaW88 37808 751450 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|34|N|72|38|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''සැන් ජෝස් ඩෙල් ගුවාවියරේ''' ({{IPA|es|saŋ xoˈse ðel ɣwaˈβja.ɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය ගුවියාර් ගඟ අසබඩ [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියාර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය හුදකලා වූ නූනැක් ජනයා කිහිප දෙනෙකුගේ නිවහනයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare, elevation {{convert|165|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 33.4 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.9 | Apr high C = 31.5 | May high C = 30.7 | Jun high C = 29.9 | Jul high C = 29.7 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.5 | Dec high C = 32.2 | year high C = 31.6 | Jan mean C = 26.3 | Feb mean C = 26.7 | Mar mean C = 26.4 | Apr mean C = 25.9 | May mean C = 25.4 | Jun mean C = 24.7 | Jul mean C = 24.6 | Aug mean C = 25.1 | Sep mean C = 25.5 | Oct mean C = 25.7 | Nov mean C = 25.8 | Dec mean C = 26.1 | year mean C = 25.7 | Jan low C = 21.2 | Feb low C = 21.4 | Mar low C = 21.9 | Apr low C = 22.4 | May low C = 22.2 | Jun low C = 21.9 | Jul low C = 21.5 | Aug low C = 21.6 | Sep low C = 21.9 | Oct low C = 22.2 | Nov low C = 22.2 | Dec low C = 21.7 | year low C = 21.8 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 44.6 | Feb precipitation mm = 94.0 | Mar precipitation mm = 153.2 | Apr precipitation mm = 319.7 | May precipitation mm = 353.6 | Jun precipitation mm = 355.0 | Jul precipitation mm = 334.9 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 237.1 | Oct precipitation mm = 235.4 | Nov precipitation mm = 225.0 | Dec precipitation mm = 99.9 | year precipitation mm = 2725.6 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 8 | Mar precipitation days = 13 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 21 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 22 | Aug precipitation days = 21 | Sep precipitation days = 17 | Oct precipitation days = 17 | Nov precipitation days = 16 | Dec precipitation days = 10 | year precipitation days = 188 | Jan humidity = 80 | Feb humidity = 80 | Mar humidity = 82 | Apr humidity = 87 | May humidity = 89 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 89 | Aug humidity = 88 | Sep humidity = 86 | Oct humidity = 86 | Nov humidity = 87 | Dec humidity = 84 | year humidity = 86 | Jan sun = 189.1 | Feb sun = 155.3 | Mar sun = 139.5 | Apr sun = 120.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 96.0 | Jul sun = 114.7 | Aug sun = 133.3 | Sep sun = 156.0 | Oct sun = 155.0 | Nov sun = 150.0 | Dec sun = 164.3 | year sun = | Jand sun = 6.1 | Febd sun = 5.5 | Mard sun = 4.5 | Aprd sun = 4.0 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.2 | Juld sun = 3.7 | Augd sun = 4.3 | Sepd sun = 5.2 | Octd sun = 5.0 | Novd sun = 5.0 | Decd sun = 5.3 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }}{{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare (Trueno El), elevation {{convert|150|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 32.9 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.7 | Apr high C = 31.4 | May high C = 30.6 | Jun high C = 29.8 | Jul high C = 29.5 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.3 | Dec high C = 31.6 | year high C = 31.4 | Jan mean C = 26.2 | Feb mean C = 26.4 | Mar mean C = 26.0 | Apr mean C = 25.5 | May mean C = 25.0 | Jun mean C = 24.4 | Jul mean C = 24.1 | Aug mean C = 24.5 | Sep mean C = 25.0 | Oct mean C = 25.3 | Nov mean C = 25.3 | Dec mean C = 25.7 | year mean C = 25.3 | Jan low C = 20.8 | Feb low C = 21.0 | Mar low C = 21.7 | Apr low C = 21.8 | May low C = 21.7 | Jun low C = 21.1 | Jul low C = 20.8 | Aug low C = 20.9 | Sep low C = 21.1 | Oct low C = 21.4 | Nov low C = 21.5 | Dec low C = 21.2 | year low C = 21.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 58.7 | Feb precipitation mm = 84.1 | Mar precipitation mm = 193.6 | Apr precipitation mm = 308.3 | May precipitation mm = 377.2 | Jun precipitation mm = 370.9 | Jul precipitation mm = 350.1 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 239.3 | Oct precipitation mm = 278.9 | Nov precipitation mm = 208.6 | Dec precipitation mm = 122.4 | year precipitation mm = 2762.1 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 7 | Mar precipitation days = 14 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 23 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 24 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 19 | Oct precipitation days = 19 | Nov precipitation days = 17 | Dec precipitation days = 11 | year precipitation days = 197 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 79 | Mar humidity = 83 | Apr humidity = 89 | May humidity = 90 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 90 | Aug humidity = 90 | Sep humidity = 88 | Oct humidity = 87 | Nov humidity = 89 | Dec humidity = 85 | year humidity = 87 | Jan sun = 182.9 | Feb sun = 146.8 | Mar sun = 124.0 | Apr sun = 102.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 90.0 | Jul sun = 105.4 | Aug sun = 120.9 | Sep sun = 144.0 | Oct sun = 145.7 | Nov sun = 138.0 | Dec sun = 155.0 | year sun = | Jand sun = 5.9 | Febd sun = 5.2 | Mard sun = 4.0 | Aprd sun = 3.4 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.0 | Juld sun = 3.4 | Augd sun = 3.9 | Sepd sun = 4.8 | Octd sun = 4.7 | Novd sun = 4.6 | Decd sun = 5.0 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 42gkzr81on35rek7lvlh1h658ithdo9 751472 751450 2025-06-27T06:49:59Z BuddhikaW88 37808 751472 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|34|N|72|38|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''සැන් ජෝස් ඩෙල් ගුවාවියරේ''' ({{IPA|es|saŋ xoˈse ðel ɣwaˈβja.ɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය ගුවියාර් ගඟ අසබඩ [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියාර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය හුදකලා වූ නූනැක් ජනයා කිහිප දෙනෙකුගේ නිවහනයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare, elevation {{convert|165|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 33.4 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.9 | Apr high C = 31.5 | May high C = 30.7 | Jun high C = 29.9 | Jul high C = 29.7 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.5 | Dec high C = 32.2 | year high C = 31.6 | Jan mean C = 26.3 | Feb mean C = 26.7 | Mar mean C = 26.4 | Apr mean C = 25.9 | May mean C = 25.4 | Jun mean C = 24.7 | Jul mean C = 24.6 | Aug mean C = 25.1 | Sep mean C = 25.5 | Oct mean C = 25.7 | Nov mean C = 25.8 | Dec mean C = 26.1 | year mean C = 25.7 | Jan low C = 21.2 | Feb low C = 21.4 | Mar low C = 21.9 | Apr low C = 22.4 | May low C = 22.2 | Jun low C = 21.9 | Jul low C = 21.5 | Aug low C = 21.6 | Sep low C = 21.9 | Oct low C = 22.2 | Nov low C = 22.2 | Dec low C = 21.7 | year low C = 21.8 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 44.6 | Feb precipitation mm = 94.0 | Mar precipitation mm = 153.2 | Apr precipitation mm = 319.7 | May precipitation mm = 353.6 | Jun precipitation mm = 355.0 | Jul precipitation mm = 334.9 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 237.1 | Oct precipitation mm = 235.4 | Nov precipitation mm = 225.0 | Dec precipitation mm = 99.9 | year precipitation mm = 2725.6 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 8 | Mar precipitation days = 13 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 21 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 22 | Aug precipitation days = 21 | Sep precipitation days = 17 | Oct precipitation days = 17 | Nov precipitation days = 16 | Dec precipitation days = 10 | year precipitation days = 188 | Jan humidity = 80 | Feb humidity = 80 | Mar humidity = 82 | Apr humidity = 87 | May humidity = 89 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 89 | Aug humidity = 88 | Sep humidity = 86 | Oct humidity = 86 | Nov humidity = 87 | Dec humidity = 84 | year humidity = 86 | Jan sun = 189.1 | Feb sun = 155.3 | Mar sun = 139.5 | Apr sun = 120.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 96.0 | Jul sun = 114.7 | Aug sun = 133.3 | Sep sun = 156.0 | Oct sun = 155.0 | Nov sun = 150.0 | Dec sun = 164.3 | year sun = | Jand sun = 6.1 | Febd sun = 5.5 | Mard sun = 4.5 | Aprd sun = 4.0 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.2 | Juld sun = 3.7 | Augd sun = 4.3 | Sepd sun = 5.2 | Octd sun = 5.0 | Novd sun = 5.0 | Decd sun = 5.3 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }}{{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare (Trueno El), elevation {{convert|150|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 32.9 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.7 | Apr high C = 31.4 | May high C = 30.6 | Jun high C = 29.8 | Jul high C = 29.5 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.3 | Dec high C = 31.6 | year high C = 31.4 | Jan mean C = 26.2 | Feb mean C = 26.4 | Mar mean C = 26.0 | Apr mean C = 25.5 | May mean C = 25.0 | Jun mean C = 24.4 | Jul mean C = 24.1 | Aug mean C = 24.5 | Sep mean C = 25.0 | Oct mean C = 25.3 | Nov mean C = 25.3 | Dec mean C = 25.7 | year mean C = 25.3 | Jan low C = 20.8 | Feb low C = 21.0 | Mar low C = 21.7 | Apr low C = 21.8 | May low C = 21.7 | Jun low C = 21.1 | Jul low C = 20.8 | Aug low C = 20.9 | Sep low C = 21.1 | Oct low C = 21.4 | Nov low C = 21.5 | Dec low C = 21.2 | year low C = 21.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 58.7 | Feb precipitation mm = 84.1 | Mar precipitation mm = 193.6 | Apr precipitation mm = 308.3 | May precipitation mm = 377.2 | Jun precipitation mm = 370.9 | Jul precipitation mm = 350.1 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 239.3 | Oct precipitation mm = 278.9 | Nov precipitation mm = 208.6 | Dec precipitation mm = 122.4 | year precipitation mm = 2762.1 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 7 | Mar precipitation days = 14 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 23 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 24 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 19 | Oct precipitation days = 19 | Nov precipitation days = 17 | Dec precipitation days = 11 | year precipitation days = 197 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 79 | Mar humidity = 83 | Apr humidity = 89 | May humidity = 90 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 90 | Aug humidity = 90 | Sep humidity = 88 | Oct humidity = 87 | Nov humidity = 89 | Dec humidity = 85 | year humidity = 87 | Jan sun = 182.9 | Feb sun = 146.8 | Mar sun = 124.0 | Apr sun = 102.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 90.0 | Jul sun = 105.4 | Aug sun = 120.9 | Sep sun = 144.0 | Oct sun = 145.7 | Nov sun = 138.0 | Dec sun = 155.0 | year sun = | Jand sun = 5.9 | Febd sun = 5.2 | Mard sun = 4.0 | Aprd sun = 3.4 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.0 | Juld sun = 3.4 | Augd sun = 3.9 | Sepd sun = 4.8 | Octd sun = 4.7 | Novd sun = 4.6 | Decd sun = 5.0 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 79q7txx7wo24r7e6wnv6n8j1pemgkkj 751503 751472 2025-06-27T06:56:04Z BuddhikaW88 37808 751503 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|34|N|72|38|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ''' ({{IPA|es|saŋ xoˈse ðel ɣwaˈβja.ɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය ගුවියාර් ගඟ අසබඩ [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියාර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය හුදකලා වූ නූනැක් ජනයා කිහිප දෙනෙකුගේ නිවහනයි. == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare, elevation {{convert|165|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 33.4 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.9 | Apr high C = 31.5 | May high C = 30.7 | Jun high C = 29.9 | Jul high C = 29.7 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.5 | Dec high C = 32.2 | year high C = 31.6 | Jan mean C = 26.3 | Feb mean C = 26.7 | Mar mean C = 26.4 | Apr mean C = 25.9 | May mean C = 25.4 | Jun mean C = 24.7 | Jul mean C = 24.6 | Aug mean C = 25.1 | Sep mean C = 25.5 | Oct mean C = 25.7 | Nov mean C = 25.8 | Dec mean C = 26.1 | year mean C = 25.7 | Jan low C = 21.2 | Feb low C = 21.4 | Mar low C = 21.9 | Apr low C = 22.4 | May low C = 22.2 | Jun low C = 21.9 | Jul low C = 21.5 | Aug low C = 21.6 | Sep low C = 21.9 | Oct low C = 22.2 | Nov low C = 22.2 | Dec low C = 21.7 | year low C = 21.8 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 44.6 | Feb precipitation mm = 94.0 | Mar precipitation mm = 153.2 | Apr precipitation mm = 319.7 | May precipitation mm = 353.6 | Jun precipitation mm = 355.0 | Jul precipitation mm = 334.9 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 237.1 | Oct precipitation mm = 235.4 | Nov precipitation mm = 225.0 | Dec precipitation mm = 99.9 | year precipitation mm = 2725.6 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 8 | Mar precipitation days = 13 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 21 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 22 | Aug precipitation days = 21 | Sep precipitation days = 17 | Oct precipitation days = 17 | Nov precipitation days = 16 | Dec precipitation days = 10 | year precipitation days = 188 | Jan humidity = 80 | Feb humidity = 80 | Mar humidity = 82 | Apr humidity = 87 | May humidity = 89 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 89 | Aug humidity = 88 | Sep humidity = 86 | Oct humidity = 86 | Nov humidity = 87 | Dec humidity = 84 | year humidity = 86 | Jan sun = 189.1 | Feb sun = 155.3 | Mar sun = 139.5 | Apr sun = 120.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 96.0 | Jul sun = 114.7 | Aug sun = 133.3 | Sep sun = 156.0 | Oct sun = 155.0 | Nov sun = 150.0 | Dec sun = 164.3 | year sun = | Jand sun = 6.1 | Febd sun = 5.5 | Mard sun = 4.5 | Aprd sun = 4.0 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.2 | Juld sun = 3.7 | Augd sun = 4.3 | Sepd sun = 5.2 | Octd sun = 5.0 | Novd sun = 5.0 | Decd sun = 5.3 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }}{{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare (Trueno El), elevation {{convert|150|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 32.9 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.7 | Apr high C = 31.4 | May high C = 30.6 | Jun high C = 29.8 | Jul high C = 29.5 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.3 | Dec high C = 31.6 | year high C = 31.4 | Jan mean C = 26.2 | Feb mean C = 26.4 | Mar mean C = 26.0 | Apr mean C = 25.5 | May mean C = 25.0 | Jun mean C = 24.4 | Jul mean C = 24.1 | Aug mean C = 24.5 | Sep mean C = 25.0 | Oct mean C = 25.3 | Nov mean C = 25.3 | Dec mean C = 25.7 | year mean C = 25.3 | Jan low C = 20.8 | Feb low C = 21.0 | Mar low C = 21.7 | Apr low C = 21.8 | May low C = 21.7 | Jun low C = 21.1 | Jul low C = 20.8 | Aug low C = 20.9 | Sep low C = 21.1 | Oct low C = 21.4 | Nov low C = 21.5 | Dec low C = 21.2 | year low C = 21.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 58.7 | Feb precipitation mm = 84.1 | Mar precipitation mm = 193.6 | Apr precipitation mm = 308.3 | May precipitation mm = 377.2 | Jun precipitation mm = 370.9 | Jul precipitation mm = 350.1 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 239.3 | Oct precipitation mm = 278.9 | Nov precipitation mm = 208.6 | Dec precipitation mm = 122.4 | year precipitation mm = 2762.1 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 7 | Mar precipitation days = 14 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 23 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 24 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 19 | Oct precipitation days = 19 | Nov precipitation days = 17 | Dec precipitation days = 11 | year precipitation days = 197 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 79 | Mar humidity = 83 | Apr humidity = 89 | May humidity = 90 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 90 | Aug humidity = 90 | Sep humidity = 88 | Oct humidity = 87 | Nov humidity = 89 | Dec humidity = 85 | year humidity = 87 | Jan sun = 182.9 | Feb sun = 146.8 | Mar sun = 124.0 | Apr sun = 102.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 90.0 | Jul sun = 105.4 | Aug sun = 120.9 | Sep sun = 144.0 | Oct sun = 145.7 | Nov sun = 138.0 | Dec sun = 155.0 | year sun = | Jand sun = 5.9 | Febd sun = 5.2 | Mard sun = 4.0 | Aprd sun = 3.4 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.0 | Juld sun = 3.4 | Augd sun = 3.9 | Sepd sun = 4.8 | Octd sun = 4.7 | Novd sun = 4.6 | Decd sun = 5.0 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] nizpq4wnt3ou5wqsnp9o2pb4l44cqc8 751516 751503 2025-06-27T07:02:02Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751516 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|34|N|72|38|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} }}'''සැන් ජොසේ ඩෙල් ගවියාරේ''' ({{IPA|es|saŋ xoˈse ðel ɣwaˈβja.ɾe}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය ගුවියාර් ගඟ අසබඩ [[ගවියරේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ගුවියාර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. එය හුදකලා වූ නූනැක් ජනයා කිහිප දෙනෙකුගේ නිවහනයි. == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare, elevation {{convert|165|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 33.4 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.9 | Apr high C = 31.5 | May high C = 30.7 | Jun high C = 29.9 | Jul high C = 29.7 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.5 | Dec high C = 32.2 | year high C = 31.6 | Jan mean C = 26.3 | Feb mean C = 26.7 | Mar mean C = 26.4 | Apr mean C = 25.9 | May mean C = 25.4 | Jun mean C = 24.7 | Jul mean C = 24.6 | Aug mean C = 25.1 | Sep mean C = 25.5 | Oct mean C = 25.7 | Nov mean C = 25.8 | Dec mean C = 26.1 | year mean C = 25.7 | Jan low C = 21.2 | Feb low C = 21.4 | Mar low C = 21.9 | Apr low C = 22.4 | May low C = 22.2 | Jun low C = 21.9 | Jul low C = 21.5 | Aug low C = 21.6 | Sep low C = 21.9 | Oct low C = 22.2 | Nov low C = 22.2 | Dec low C = 21.7 | year low C = 21.8 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 44.6 | Feb precipitation mm = 94.0 | Mar precipitation mm = 153.2 | Apr precipitation mm = 319.7 | May precipitation mm = 353.6 | Jun precipitation mm = 355.0 | Jul precipitation mm = 334.9 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 237.1 | Oct precipitation mm = 235.4 | Nov precipitation mm = 225.0 | Dec precipitation mm = 99.9 | year precipitation mm = 2725.6 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 8 | Mar precipitation days = 13 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 21 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 22 | Aug precipitation days = 21 | Sep precipitation days = 17 | Oct precipitation days = 17 | Nov precipitation days = 16 | Dec precipitation days = 10 | year precipitation days = 188 | Jan humidity = 80 | Feb humidity = 80 | Mar humidity = 82 | Apr humidity = 87 | May humidity = 89 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 89 | Aug humidity = 88 | Sep humidity = 86 | Oct humidity = 86 | Nov humidity = 87 | Dec humidity = 84 | year humidity = 86 | Jan sun = 189.1 | Feb sun = 155.3 | Mar sun = 139.5 | Apr sun = 120.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 96.0 | Jul sun = 114.7 | Aug sun = 133.3 | Sep sun = 156.0 | Oct sun = 155.0 | Nov sun = 150.0 | Dec sun = 164.3 | year sun = | Jand sun = 6.1 | Febd sun = 5.5 | Mard sun = 4.5 | Aprd sun = 4.0 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.2 | Juld sun = 3.7 | Augd sun = 4.3 | Sepd sun = 5.2 | Octd sun = 5.0 | Novd sun = 5.0 | Decd sun = 5.3 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }}{{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = San José del Guaviare (Trueno El), elevation {{convert|150|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 32.9 | Feb high C = 33.5 | Mar high C = 32.7 | Apr high C = 31.4 | May high C = 30.6 | Jun high C = 29.8 | Jul high C = 29.5 | Aug high C = 30.6 | Sep high C = 31.5 | Oct high C = 31.6 | Nov high C = 31.3 | Dec high C = 31.6 | year high C = 31.4 | Jan mean C = 26.2 | Feb mean C = 26.4 | Mar mean C = 26.0 | Apr mean C = 25.5 | May mean C = 25.0 | Jun mean C = 24.4 | Jul mean C = 24.1 | Aug mean C = 24.5 | Sep mean C = 25.0 | Oct mean C = 25.3 | Nov mean C = 25.3 | Dec mean C = 25.7 | year mean C = 25.3 | Jan low C = 20.8 | Feb low C = 21.0 | Mar low C = 21.7 | Apr low C = 21.8 | May low C = 21.7 | Jun low C = 21.1 | Jul low C = 20.8 | Aug low C = 20.9 | Sep low C = 21.1 | Oct low C = 21.4 | Nov low C = 21.5 | Dec low C = 21.2 | year low C = 21.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 58.7 | Feb precipitation mm = 84.1 | Mar precipitation mm = 193.6 | Apr precipitation mm = 308.3 | May precipitation mm = 377.2 | Jun precipitation mm = 370.9 | Jul precipitation mm = 350.1 | Aug precipitation mm = 273.1 | Sep precipitation mm = 239.3 | Oct precipitation mm = 278.9 | Nov precipitation mm = 208.6 | Dec precipitation mm = 122.4 | year precipitation mm = 2762.1 | Jan precipitation days = 6 | Feb precipitation days = 7 | Mar precipitation days = 14 | Apr precipitation days = 19 | May precipitation days = 23 | Jun precipitation days = 24 | Jul precipitation days = 24 | Aug precipitation days = 22 | Sep precipitation days = 19 | Oct precipitation days = 19 | Nov precipitation days = 17 | Dec precipitation days = 11 | year precipitation days = 197 | Jan humidity = 79 | Feb humidity = 79 | Mar humidity = 83 | Apr humidity = 89 | May humidity = 90 | Jun humidity = 90 | Jul humidity = 90 | Aug humidity = 90 | Sep humidity = 88 | Oct humidity = 87 | Nov humidity = 89 | Dec humidity = 85 | year humidity = 87 | Jan sun = 182.9 | Feb sun = 146.8 | Mar sun = 124.0 | Apr sun = 102.0 | May sun = 102.3 | Jun sun = 90.0 | Jul sun = 105.4 | Aug sun = 120.9 | Sep sun = 144.0 | Oct sun = 145.7 | Nov sun = 138.0 | Dec sun = 155.0 | year sun = | Jand sun = 5.9 | Febd sun = 5.2 | Mard sun = 4.0 | Aprd sun = 3.4 | Mayd sun = 3.3 | Jund sun = 3.0 | Juld sun = 3.4 | Augd sun = 3.9 | Sepd sun = 4.8 | Octd sun = 4.7 | Novd sun = 4.6 | Decd sun = 5.0 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 5bj31hrnjjrdx03xyvx1jszccby72pk 0 182519 751427 2025-06-27T06:31:15Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1285349280|Neiva, Huila]]" 751427 wikitext text/x-wiki '''නීවා''' ({{IPA|es|ˈnejβa}} ) යනු දකුණු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය මැග්ඩලීනා ගංගා නිම්නයේ පිහිටා ඇති අතර එහි නාගරික ජනගහනය 388,299 කි. එය දකුණු කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගරවලින් එකකි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි උපායමාර්ගික භූගෝලීය පිහිටීම නිසා.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == නීවා ප්‍රථම වරට 1539 දී ජුවාන් ද කබ්රේරා විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ දැන් කැම්පෝඇලෙග්‍රේ මහ නගර සභාවට අයත් ප්‍රදේශයක ය. 1550 දී, ජුවාන් ද ඇලොන්සෝ වයි ඇරියස් නගරය දැන් විලාවිජා මහ නගර සභාව වන ස්ථානයට ගෙන ගියේය. මෙම ස්ථානයේ දී, 1560 දී ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන් විසින් නගරය විනාශ කරන ලදී. නගරය එහි වත්මන් ස්ථානයේ, තුන්වන සහ අවසාන වරට 1612 දී ඩියාගෝ ද ඔස්පිනා වයි මෙඩිනිල්ලා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. යටත් විජිත සමයේදී නීවා වැදගත් වූයේ එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසාය. එය පිහිටා තිබුණේ පේරු හි උප රාජකීයත්වය [[බොගෝටා]] සහ කැරකස් සමඟ සන්නිවේදනය කරන වෙළඳ මාර්ගයේ ය. නගරය Neiva, La Plata, Timaná, Purificación cabildos වලින් සමන්විත Neiva පළාතේ අගනුවර ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1905 දී නගරය ජාතික රජය විසින් [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] වෙන් කරන ලද අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත් විය. 1967 දී, නගරයට 7.2 ක ප්‍රබල [[භූචලන|භූමිකම්පාවකින්]] දැඩි ලෙස බලපෑම් එල්ල විය. භූමිකම්පාවෙන් ආණ්ඩුකාර ගොඩනැගිල්ල ''වන පැලසියෝ ඩි ලාස් 57 වෙන්ටානාස්'' ඇතුළු ගොඩනැගිලි කිහිපයක් විනාශ විය. 2003 දී කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරයා ඉලක්ක කරගත් විශාල බෝම්බ ප්‍රහාරයක් නගරයේදී සිදු විය. 13 දෙනෙක් මිය ගියහ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 87qmzddjl6da6r9wfnxdnxplurqa4jb 751448 751427 2025-06-27T06:46:13Z BuddhikaW88 37808 751448 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = නෙයිවා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|56|04.14|N|75|16|51.24|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''නීවා''' ({{IPA|es|ˈnejβa}} ) යනු දකුණු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය මැග්ඩලීනා ගංගා නිම්නයේ පිහිටා ඇති අතර එහි නාගරික ජනගහනය 388,299 කි. එය දකුණු කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගරවලින් එකකි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි උපායමාර්ගික භූගෝලීය පිහිටීම නිසා.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == නීවා ප්‍රථම වරට 1539 දී ජුවාන් ද කබ්රේරා විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ දැන් කැම්පෝඇලෙග්‍රේ මහ නගර සභාවට අයත් ප්‍රදේශයක ය. 1550 දී, ජුවාන් ද ඇලොන්සෝ වයි ඇරියස් නගරය දැන් විලාවිජා මහ නගර සභාව වන ස්ථානයට ගෙන ගියේය. මෙම ස්ථානයේ දී, 1560 දී ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන් විසින් නගරය විනාශ කරන ලදී. නගරය එහි වත්මන් ස්ථානයේ, තුන්වන සහ අවසාන වරට 1612 දී ඩියාගෝ ද ඔස්පිනා වයි මෙඩිනිල්ලා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. යටත් විජිත සමයේදී නීවා වැදගත් වූයේ එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසාය. එය පිහිටා තිබුණේ පේරු හි උප රාජකීයත්වය [[බොගෝටා]] සහ කැරකස් සමඟ සන්නිවේදනය කරන වෙළඳ මාර්ගයේ ය. නගරය Neiva, La Plata, Timaná, Purificación cabildos වලින් සමන්විත Neiva පළාතේ අගනුවර ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1905 දී නගරය ජාතික රජය විසින් [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] වෙන් කරන ලද අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත් විය. 1967 දී, නගරයට 7.2 ක ප්‍රබල [[භූචලන|භූමිකම්පාවකින්]] දැඩි ලෙස බලපෑම් එල්ල විය. භූමිකම්පාවෙන් ආණ්ඩුකාර ගොඩනැගිල්ල ''වන පැලසියෝ ඩි ලාස් 57 වෙන්ටානාස්'' ඇතුළු ගොඩනැගිලි කිහිපයක් විනාශ විය. 2003 දී කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරයා ඉලක්ක කරගත් විශාල බෝම්බ ප්‍රහාරයක් නගරයේදී සිදු විය. 13 දෙනෙක් මිය ගියහ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] nvet8k4ey9v0eurj1e6ufn493e8s7yd 751470 751448 2025-06-27T06:49:56Z BuddhikaW88 37808 751470 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = නෙයිවා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|56|04.14|N|75|16|51.24|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''නීවා''' ({{IPA|es|ˈnejβa}} ) යනු දකුණු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය මැග්ඩලීනා ගංගා නිම්නයේ පිහිටා ඇති අතර එහි නාගරික ජනගහනය 388,299 කි. එය දකුණු කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගරවලින් එකකි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි උපායමාර්ගික භූගෝලීය පිහිටීම නිසා.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == නීවා ප්‍රථම වරට 1539 දී ජුවාන් ද කබ්රේරා විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ දැන් කැම්පෝඇලෙග්‍රේ මහ නගර සභාවට අයත් ප්‍රදේශයක ය. 1550 දී, ජුවාන් ද ඇලොන්සෝ වයි ඇරියස් නගරය දැන් විලාවිජා මහ නගර සභාව වන ස්ථානයට ගෙන ගියේය. මෙම ස්ථානයේ දී, 1560 දී ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන් විසින් නගරය විනාශ කරන ලදී. නගරය එහි වත්මන් ස්ථානයේ, තුන්වන සහ අවසාන වරට 1612 දී ඩියාගෝ ද ඔස්පිනා වයි මෙඩිනිල්ලා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. යටත් විජිත සමයේදී නීවා වැදගත් වූයේ එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසාය. එය පිහිටා තිබුණේ පේරු හි උප රාජකීයත්වය [[බොගෝටා]] සහ කැරකස් සමඟ සන්නිවේදනය කරන වෙළඳ මාර්ගයේ ය. නගරය Neiva, La Plata, Timaná, Purificación cabildos වලින් සමන්විත Neiva පළාතේ අගනුවර ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1905 දී නගරය ජාතික රජය විසින් [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] වෙන් කරන ලද අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත් විය. 1967 දී, නගරයට 7.2 ක ප්‍රබල [[භූචලන|භූමිකම්පාවකින්]] දැඩි ලෙස බලපෑම් එල්ල විය. භූමිකම්පාවෙන් ආණ්ඩුකාර ගොඩනැගිල්ල ''වන පැලසියෝ ඩි ලාස් 57 වෙන්ටානාස්'' ඇතුළු ගොඩනැගිලි කිහිපයක් විනාශ විය. 2003 දී කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරයා ඉලක්ක කරගත් විශාල බෝම්බ ප්‍රහාරයක් නගරයේදී සිදු විය. 13 දෙනෙක් මිය ගියහ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] dmpntpffdnnjxx9xiowhdy1gag7k2pw 751504 751470 2025-06-27T06:57:08Z BuddhikaW88 37808 751504 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = නෙයිවා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|56|04.14|N|75|16|51.24|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''නෙයිවා''' ({{IPA|es|ˈnejβa}} ) යනු දකුණු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය මැග්ඩලීනා ගංගා නිම්නයේ පිහිටා ඇති අතර එහි නාගරික ජනගහනය 388,299 කි. එය දකුණු කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගරවලින් එකකි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි උපායමාර්ගික භූගෝලීය පිහිටීම නිසා. == ඉතිහාසය == නීවා ප්‍රථම වරට 1539 දී ජුවාන් ද කබ්රේරා විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ දැන් කැම්පෝඇලෙග්‍රේ මහ නගර සභාවට අයත් ප්‍රදේශයක ය. 1550 දී, ජුවාන් ද ඇලොන්සෝ වයි ඇරියස් නගරය දැන් විලාවිජා මහ නගර සභාව වන ස්ථානයට ගෙන ගියේය. මෙම ස්ථානයේ දී, 1560 දී ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන් විසින් නගරය විනාශ කරන ලදී. නගරය එහි වත්මන් ස්ථානයේ, තුන්වන සහ අවසාන වරට 1612 දී ඩියාගෝ ද ඔස්පිනා වයි මෙඩිනිල්ලා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. යටත් විජිත සමයේදී නීවා වැදගත් වූයේ එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසාය. එය පිහිටා තිබුණේ පේරු හි උප රාජකීයත්වය [[බොගෝටා]] සහ කැරකස් සමඟ සන්නිවේදනය කරන වෙළඳ මාර්ගයේ ය. නගරය නෙයිවා, ලා ප්ලාටා, ටිමානා, පියුරිෆිකේසියන් කැබිල්ඩෝස් වලින් සමන්විත නෙයිවා පළාතේ අගනුවර ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1905 දී නගරය ජාතික රජය විසින් [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] වෙන් කරන ලද අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත් විය. 1967 දී, නගරයට 7.2 ක ප්‍රබල [[භූචලන|භූමිකම්පාවකින්]] දැඩි ලෙස බලපෑම් එල්ල විය. භූමිකම්පාවෙන් ආණ්ඩුකාර ගොඩනැගිල්ල ''වන පැලසියෝ ඩි ලාස් 57 වෙන්ටානාස්'' ඇතුළු ගොඩනැගිලි කිහිපයක් විනාශ විය. 2003 දී කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරයා ඉලක්ක කරගත් විශාල බෝම්බ ප්‍රහාරයක් නගරයේදී සිදු විය. 13 දෙනෙක් මිය ගියහ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] ru4nywnma0k7tk06s80wxyy3ez3az94 751517 751504 2025-06-27T07:02:06Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751517 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = නෙයිවා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|2|56|04.14|N|75|16|51.24|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''නෙයිවා''' ({{IPA|es|ˈnejβa}} ) යනු දකුණු මධ්‍යම [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර සහ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. එය මැග්ඩලීනා ගංගා නිම්නයේ පිහිටා ඇති අතර එහි නාගරික ජනගහනය 388,299 කි. එය දකුණු කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම නගරවලින් එකකි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි උපායමාර්ගික භූගෝලීය පිහිටීම නිසා. == ඉතිහාසය == නීවා ප්‍රථම වරට 1539 දී ජුවාන් ද කබ්රේරා විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ දැන් කැම්පෝඇලෙග්‍රේ මහ නගර සභාවට අයත් ප්‍රදේශයක ය. 1550 දී, ජුවාන් ද ඇලොන්සෝ වයි ඇරියස් නගරය දැන් විලාවිජා මහ නගර සභාව වන ස්ථානයට ගෙන ගියේය. මෙම ස්ථානයේ දී, 1560 දී ආදිවාසී ගෝත්‍රිකයන් විසින් නගරය විනාශ කරන ලදී. නගරය එහි වත්මන් ස්ථානයේ, තුන්වන සහ අවසාන වරට 1612 දී ඩියාගෝ ද ඔස්පිනා වයි මෙඩිනිල්ලා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. යටත් විජිත සමයේදී නීවා වැදගත් වූයේ එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම නිසාය. එය පිහිටා තිබුණේ පේරු හි උප රාජකීයත්වය [[බොගෝටා]] සහ කැරකස් සමඟ සන්නිවේදනය කරන වෙළඳ මාර්ගයේ ය. නගරය නෙයිවා, ලා ප්ලාටා, ටිමානා, පියුරිෆිකේසියන් කැබිල්ඩෝස් වලින් සමන්විත නෙයිවා පළාතේ අගනුවර ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1905 දී නගරය ජාතික රජය විසින් [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවෙන්]] වෙන් කරන ලද අලුතින් නිර්මාණය කරන ලද හුයිලා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත් විය. 1967 දී, නගරයට 7.2 ක ප්‍රබල [[භූචලන|භූමිකම්පාවකින්]] දැඩි ලෙස බලපෑම් එල්ල විය. භූමිකම්පාවෙන් ආණ්ඩුකාර ගොඩනැගිල්ල ''වන පැලසියෝ ඩි ලාස් 57 වෙන්ටානාස්'' ඇතුළු ගොඩනැගිලි කිහිපයක් විනාශ විය. 2003 දී කොලොම්බියානු ජනාධිපතිවරයා ඉලක්ක කරගත් විශාල බෝම්බ ප්‍රහාරයක් නගරයේදී සිදු විය. 13 දෙනෙක් මිය ගියහ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] n2u52or0xs0946q31zrtrs09ayr9a7x 0 182520 751428 2025-06-27T06:31:16Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1289717332|Riohacha]]" 751428 wikitext text/x-wiki '''රියෝහාචා''' {{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] iy9de37lrm1hw8vw2sqfo49is4nvysf 751447 751428 2025-06-27T06:46:11Z BuddhikaW88 37808 751447 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = රයෝහචා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|32|39|N|72|54|25|W|region:CO-LAG_type:city(130,000)|display=inline,title}} }} '''රියෝහාචා''' {{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] o5hk3o017c9hr6si5x9jo0qy74eux02 751469 751447 2025-06-27T06:49:54Z BuddhikaW88 37808 751469 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = රයෝහචා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|32|39|N|72|54|25|W|region:CO-LAG_type:city(130,000)|display=inline,title}} }} '''රියෝහාචා''' {{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] nzsoxtw743t1h1yvmxskd0pp3tgsyfy 751505 751469 2025-06-27T06:57:29Z BuddhikaW88 37808 751505 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = රයෝහචා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|32|39|N|72|54|25|W|region:CO-LAG_type:city(130,000)|display=inline,title}} }} '''රයෝහචා'''{{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත. 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. == සටහන් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] ndtuunmok6qejzr5ywxtge0wmt9boc2 751507 751505 2025-06-27T06:58:56Z BuddhikaW88 37808 /* සටහන් */ 751507 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = රයෝහචා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|32|39|N|72|54|25|W|region:CO-LAG_type:city(130,000)|display=inline,title}} }} '''රයෝහචා'''{{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත. 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. == සටහන් == <references group="lower-alpha" /> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 33w2nv4azzbr6sf9gh4wy2twq415a87 751518 751507 2025-06-27T07:02:09Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751518 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = රයෝහචා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|32|39|N|72|54|25|W|region:CO-LAG_type:city(130,000)|display=inline,title}} }} '''රයෝහචා'''{{විස්තරාත්මක සටහන්|Also '''Rio Hacha''' and '''Rio de la Hacha''' (English: "river of the axe").}} ({{IPA|es|rjoˈa.tʃa}} ; වායූ : {{බස|guc|Süchiimma}} {{විස්තරාත්මක සටහන්|English: "river land".}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] උතුරු කැරිබියානු කලාපයේ රියෝහාචා මහ නගර සභාවේ, රැන්චෙරියා ගඟේ සහ [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියානු මුහුදේ]] මුඛය අසල පිහිටි නගරයකි. එය [[ලා ගුආජිරා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. එහි වැලි සහිත වෙරළ තීරයක් ඇත. 1535 දී ජයග්‍රාහක නිකොලස් ෆෙඩර්මන් විසින් ආරම්භ කරන ලද රියෝහාචා, "ද ලෙජන්ඩ් ඔෆ් ද ඇක්ස්" නම් දේශීය පුරාවෘත්තයට අනුව නම් කරන ලදී. සියෙරා නෙවාඩා ද සැන්ටා මාර්ටා හි බලවත් වැසි සෙවනැල්ල නිසා, මෙම ප්‍රදේශය බොහෝ දුරට [[කාන්තාර]] ප්‍රදේශයකි. එහි ප්‍රධාන වශයෙන් වාසය කරන්නේ ඇමරින්ඩියන්වරුන් වන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් වයූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායමයි. යටත් විජිත සමයේදී, රියෝහාචා ඉතා වැදගත් වරායක් වූ අතර, කිමිදුම්කරුවන්ට වරායෙන් විශාල [[මුතු]] ප්‍රමාණයක් ලබා ගත හැකි විය. 20 වන සියවසේ දෙවන භාගයේදී, නගරය කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම වැදගත්, සමුද්‍රීය වාණිජ වරායන්ගෙන් එකක් ලෙස වර්ධනය විය. එය ලා ගුජිරා දෙපාර්තමේන්තුවේ බහු සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ. සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් කොලොම්බියානු ලේඛක ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් විසින් රචිත නවකතාවල මෙම නගරය කිහිප වතාවක්ම සඳහන් වේ. ඔහුගේ වැදගත් කෘති අතර ''[[සියක් වසක හුදකලාව|One Hundred Years of Solitude]]'', ''[[ලව් ඉන් ද ටයිම් ඔෆ් කොලරා|Love in the Time of Cholera]]'' සහ ''Chronicle of a Death Foretold'' ඇතුළත් වේ. == සටහන් == <references group="lower-alpha" /> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] ct87rd91vqbjt5ym25sm3di5853b7mt 0 182521 751429 2025-06-27T06:31:18Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1287208122|Santa Marta]]" 751429 wikitext text/x-wiki '''සැන්ටා මාර්ටා''' ({{IPA|es|ˌsanta ˈmaɾta}} ), නිල වශයෙන් '''Distrito Turístico, Cultural e Histórico de Santa Marta''' ( {{Langx|en|Historic, Cultural & Tourist District of Santa Marta}} ), යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] වෙරළ තීරයේ පිහිටි වරාය නගරයකි . එය [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සහ සොලෙඩාඩ් වලට පසුව කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ සිව්වන විශාලතම නාගරික නගරය වේ. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණික රොඩ්රිගෝ ද බැස්ටිඩාස් විසින් 1525 ජූලි 29 වන දින ආරම්භ කරන ලද මෙය, කොලොම්බියාවේ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසවලින් එකක් වූ අතර, එහි පැරණිතම නගරය වූ අතර [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] දෙවන පැරණිතම නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Santa Marta historia y tradición |url=http://www.colombiaaprende.edu.co/html/familia/1597/article-73079.html |publisher=Ministerio de Educación Nacional |language=es}}</ref> මෙම නගරය එම නමින්ම බොක්කක පිහිටා ඇති අතර එම නිසා එය කැරිබියානු කලාපයේ ප්‍රමුඛ සංචාරක ගමනාන්තයකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia |url=http://www.decameron.com/esp/destinations.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226004959/http://www.decameron.com/esp/destinations.html |archive-date=26 February 2009 |access-date=28 May 2009 |publisher=Decameron |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 5ntzx6n4z836y9hupj4hnbt61mgi638 751446 751429 2025-06-27T06:46:08Z BuddhikaW88 37808 751446 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන්ටා මර්ටා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|14|31|N|74|12|19|W|region:CO-MAG_type:city(415270)|display=inline,title}} }}'''සැන්ටා මාර්ටා''' ({{IPA|es|ˌsanta ˈmaɾta}} ), නිල වශයෙන් '''Distrito Turístico, Cultural e Histórico de Santa Marta''' ( {{Langx|en|Historic, Cultural & Tourist District of Santa Marta}} ), යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] වෙරළ තීරයේ පිහිටි වරාය නගරයකි . එය [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සහ සොලෙඩාඩ් වලට පසුව කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ සිව්වන විශාලතම නාගරික නගරය වේ. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණික රොඩ්රිගෝ ද බැස්ටිඩාස් විසින් 1525 ජූලි 29 වන දින ආරම්භ කරන ලද මෙය, කොලොම්බියාවේ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසවලින් එකක් වූ අතර, එහි පැරණිතම නගරය වූ අතර [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] දෙවන පැරණිතම නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Santa Marta historia y tradición |url=http://www.colombiaaprende.edu.co/html/familia/1597/article-73079.html |publisher=Ministerio de Educación Nacional |language=es}}</ref> මෙම නගරය එම නමින්ම බොක්කක පිහිටා ඇති අතර එම නිසා එය කැරිබියානු කලාපයේ ප්‍රමුඛ සංචාරක ගමනාන්තයකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia |url=http://www.decameron.com/esp/destinations.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226004959/http://www.decameron.com/esp/destinations.html |archive-date=26 February 2009 |access-date=28 May 2009 |publisher=Decameron |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] ajaxub7ywtlbla9nwk5yrow1sgvhmap 751468 751446 2025-06-27T06:49:51Z BuddhikaW88 37808 751468 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන්ටා මර්ටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|14|31|N|74|12|19|W|region:CO-MAG_type:city(415270)|display=inline,title}} }}'''සැන්ටා මාර්ටා''' ({{IPA|es|ˌsanta ˈmaɾta}} ), නිල වශයෙන් '''Distrito Turístico, Cultural e Histórico de Santa Marta''' ( {{Langx|en|Historic, Cultural & Tourist District of Santa Marta}} ), යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] වෙරළ තීරයේ පිහිටි වරාය නගරයකි . එය [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සහ සොලෙඩාඩ් වලට පසුව කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ සිව්වන විශාලතම නාගරික නගරය වේ. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණික රොඩ්රිගෝ ද බැස්ටිඩාස් විසින් 1525 ජූලි 29 වන දින ආරම්භ කරන ලද මෙය, කොලොම්බියාවේ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසවලින් එකක් වූ අතර, එහි පැරණිතම නගරය වූ අතර [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] දෙවන පැරණිතම නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Santa Marta historia y tradición |url=http://www.colombiaaprende.edu.co/html/familia/1597/article-73079.html |publisher=Ministerio de Educación Nacional |language=es}}</ref> මෙම නගරය එම නමින්ම බොක්කක පිහිටා ඇති අතර එම නිසා එය කැරිබියානු කලාපයේ ප්‍රමුඛ සංචාරක ගමනාන්තයකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia |url=http://www.decameron.com/esp/destinations.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226004959/http://www.decameron.com/esp/destinations.html |archive-date=26 February 2009 |access-date=28 May 2009 |publisher=Decameron |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 74l1g17e9b2dkobm6ky285envws9bgh 751506 751468 2025-06-27T06:58:41Z BuddhikaW88 37808 751506 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන්ටා මර්ටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|14|31|N|74|12|19|W|region:CO-MAG_type:city(415270)|display=inline,title}} }}'''සැන්ටා මාර්ටා''' ({{IPA|es|ˌsanta ˈmaɾta}} ), නිල වශයෙන් '''ඩිස්ට්රිටෝ ටරිස්ටිකෝ, කල්චරල් ඊ හිස්ටොරිකෝ ඩි සැන්ටා මාර්ටා''' ( {{Langx|en|Historic, Cultural & Tourist District of Santa Marta}} ), යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] වෙරළ තීරයේ පිහිටි වරාය නගරයකි . එය [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සහ සොලෙඩාඩ් වලට පසුව කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ සිව්වන විශාලතම නාගරික නගරය වේ. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණික රොඩ්රිගෝ ද බැස්ටිඩාස් විසින් 1525 ජූලි 29 වන දින ආරම්භ කරන ලද මෙය, කොලොම්බියාවේ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසවලින් එකක් වූ අතර, එහි පැරණිතම නගරය වූ අතර [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] දෙවන පැරණිතම නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Santa Marta historia y tradición |url=http://www.colombiaaprende.edu.co/html/familia/1597/article-73079.html |publisher=Ministerio de Educación Nacional |language=es}}</ref> මෙම නගරය එම නමින්ම බොක්කක පිහිටා ඇති අතර එම නිසා එය කැරිබියානු කලාපයේ ප්‍රමුඛ සංචාරක ගමනාන්තයකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia |url=http://www.decameron.com/esp/destinations.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226004959/http://www.decameron.com/esp/destinations.html |archive-date=26 February 2009 |access-date=28 May 2009 |publisher=Decameron |language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 2ad74gomjvq49sj8u2njognmjeu0cwd 751519 751506 2025-06-27T07:02:13Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751519 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = සැන්ටා මර්ටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{Coord|11|14|31|N|74|12|19|W|region:CO-MAG_type:city(415270)|display=inline,title}} }}'''සැන්ටා මාර්ටා''' ({{IPA|es|ˌsanta ˈmaɾta}} ), නිල වශයෙන් '''ඩිස්ට්රිටෝ ටරිස්ටිකෝ, කල්චරල් ඊ හිස්ටොරිකෝ ඩි සැන්ටා මාර්ටා''' ( {{Langx|en|Historic, Cultural & Tourist District of Santa Marta}} ), යනු උතුරු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] වෙරළ තීරයේ පිහිටි වරාය නගරයකි . එය [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සහ සොලෙඩාඩ් වලට පසුව කොලොම්බියාවේ කැරිබියානු කලාපයේ සිව්වන විශාලතම නාගරික නගරය වේ. ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණික රොඩ්රිගෝ ද බැස්ටිඩාස් විසින් 1525 ජූලි 29 වන දින ආරම්භ කරන ලද මෙය, කොලොම්බියාවේ පළමු ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසවලින් එකක් වූ අතර, එහි පැරණිතම නගරය වූ අතර [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකාවේ]] දෙවන පැරණිතම නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Santa Marta historia y tradición |url=http://www.colombiaaprende.edu.co/html/familia/1597/article-73079.html |publisher=Ministerio de Educación Nacional |language=es}}</ref> මෙම නගරය එම නමින්ම බොක්කක පිහිටා ඇති අතර එම නිසා එය කැරිබියානු කලාපයේ ප්‍රමුඛ සංචාරක ගමනාන්තයකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombia |url=http://www.decameron.com/esp/destinations.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090226004959/http://www.decameron.com/esp/destinations.html |archive-date=26 February 2009 |access-date=28 May 2009 |publisher=Decameron |language=es}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 32gsq5fsrr3rv8h3xygw49g0dggerfy 0 182522 751430 2025-06-27T06:31:19Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1264015864|Villavicencio]]" 751430 wikitext text/x-wiki '''විලාවිසෙන්සියෝ''' ({{IPA|es|biʎaβiˈsensjo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නගර|නගරයක්]] සහ මහ නගර සභාවකි . [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන එය 1840 අප්‍රේල් 6 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 531,275 කි. නගරය පිහිටා ඇත්තේ 4°08'N, 73°40'W, 75 හි ය.&nbsp;කි.මී. (45 පමණ)&nbsp;සැතපුම්) කොලොම්බියානු අගනුවර වන [[බොගෝටා]] (ඩීසී) ට ගිනිකොන දෙසින් ගුවාටිකුවියා ගඟ අසල. එය කොලොම්බියාවේ ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් (නැගෙනහිර තැනිතලා) හි වැදගත්ම වාණිජ මධ්‍යස්ථානයයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් විලාවිසෙන්සියෝහි උණුසුම් හා ඉතා තෙත් දේශගුණයක් පවතින අතර, සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය {{Convert|21|to|30|°C|°F}} පරාසයක පවතී. සහ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය {{Convert|4500|mm|in|-1|disp=or}} පමණ වේ. එය ආදරයෙන් "විලාවෝ" ලා බෙලා ලෙස හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයට නැගෙනහිරින් පිහිටි ලැනොස් නම් මහා කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු තැනිතලාවේ ය. කොලොම්බියානු අභ්‍යන්තරයේ සිට ඇන්ඩීස් කඳුවැටිය සහ [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ඇමසන් වැසි වනාන්තරය]] අතර පිහිටා ඇති විශාල [[සවානා|සැවානා]] දක්වා ඓතිහාසික මාර්ගයේ එහි පිහිටීම නිසා, විලාවිසෙන්සියෝ "ලා පුවර්ටා අල් ලානෝ" නොහොත් "තැබීමට දොරටුව" ලෙසද හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ නගරය දැවැන්ත කඳු සහ මහා තැනිතලා වලට සමීප වීම නිසා නගරය කොලොම්බියාවේ භූ විවිධත්වයට උදාහරණයක් බවට පත් කරයි. ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති නිසා, උදෑසන සහ සවස හමන සුළඟින් නගරය සිසිල් වන අතර, එය දවසේ වැඩි කාලයක් ඉතා උණුසුම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] ectyljjwinh9ecquy4v4cfslv22zasn 751445 751430 2025-06-27T06:46:06Z BuddhikaW88 37808 751445 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = විලවිසෙන්සියෝ |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4|9|N|73|38|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''විලාවිසෙන්සියෝ''' ({{IPA|es|biʎaβiˈsensjo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නගර|නගරයක්]] සහ මහ නගර සභාවකි . [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන එය 1840 අප්‍රේල් 6 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 531,275 කි. නගරය පිහිටා ඇත්තේ 4°08'N, 73°40'W, 75 හි ය.&nbsp;කි.මී. (45 පමණ)&nbsp;සැතපුම්) කොලොම්බියානු අගනුවර වන [[බොගෝටා]] (ඩීසී) ට ගිනිකොන දෙසින් ගුවාටිකුවියා ගඟ අසල. එය කොලොම්බියාවේ ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් (නැගෙනහිර තැනිතලා) හි වැදගත්ම වාණිජ මධ්‍යස්ථානයයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් විලාවිසෙන්සියෝහි උණුසුම් හා ඉතා තෙත් දේශගුණයක් පවතින අතර, සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය {{Convert|21|to|30|°C|°F}} පරාසයක පවතී. සහ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය {{Convert|4500|mm|in|-1|disp=or}} පමණ වේ. එය ආදරයෙන් "විලාවෝ" ලා බෙලා ලෙස හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයට නැගෙනහිරින් පිහිටි ලැනොස් නම් මහා කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු තැනිතලාවේ ය. කොලොම්බියානු අභ්‍යන්තරයේ සිට ඇන්ඩීස් කඳුවැටිය සහ [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ඇමසන් වැසි වනාන්තරය]] අතර පිහිටා ඇති විශාල [[සවානා|සැවානා]] දක්වා ඓතිහාසික මාර්ගයේ එහි පිහිටීම නිසා, විලාවිසෙන්සියෝ "ලා පුවර්ටා අල් ලානෝ" නොහොත් "තැබීමට දොරටුව" ලෙසද හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ නගරය දැවැන්ත කඳු සහ මහා තැනිතලා වලට සමීප වීම නිසා නගරය කොලොම්බියාවේ භූ විවිධත්වයට උදාහරණයක් බවට පත් කරයි. ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති නිසා, උදෑසන සහ සවස හමන සුළඟින් නගරය සිසිල් වන අතර, එය දවසේ වැඩි කාලයක් ඉතා උණුසුම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 6jz2um9lnhz9v3jzomsky8x6f6miksl 751467 751445 2025-06-27T06:49:49Z BuddhikaW88 37808 751467 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = විලවිසෙන්සියෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4|9|N|73|38|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''විලාවිසෙන්සියෝ''' ({{IPA|es|biʎaβiˈsensjo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නගර|නගරයක්]] සහ මහ නගර සභාවකි . [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන එය 1840 අප්‍රේල් 6 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 531,275 කි. නගරය පිහිටා ඇත්තේ 4°08'N, 73°40'W, 75 හි ය.&nbsp;කි.මී. (45 පමණ)&nbsp;සැතපුම්) කොලොම්බියානු අගනුවර වන [[බොගෝටා]] (ඩීසී) ට ගිනිකොන දෙසින් ගුවාටිකුවියා ගඟ අසල. එය කොලොම්බියාවේ ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් (නැගෙනහිර තැනිතලා) හි වැදගත්ම වාණිජ මධ්‍යස්ථානයයි.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් විලාවිසෙන්සියෝහි උණුසුම් හා ඉතා තෙත් දේශගුණයක් පවතින අතර, සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය {{Convert|21|to|30|°C|°F}} පරාසයක පවතී. සහ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය {{Convert|4500|mm|in|-1|disp=or}} පමණ වේ. එය ආදරයෙන් "විලාවෝ" ලා බෙලා ලෙස හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයට නැගෙනහිරින් පිහිටි ලැනොස් නම් මහා කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු තැනිතලාවේ ය. කොලොම්බියානු අභ්‍යන්තරයේ සිට ඇන්ඩීස් කඳුවැටිය සහ [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ඇමසන් වැසි වනාන්තරය]] අතර පිහිටා ඇති විශාල [[සවානා|සැවානා]] දක්වා ඓතිහාසික මාර්ගයේ එහි පිහිටීම නිසා, විලාවිසෙන්සියෝ "ලා පුවර්ටා අල් ලානෝ" නොහොත් "තැබීමට දොරටුව" ලෙසද හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ නගරය දැවැන්ත කඳු සහ මහා තැනිතලා වලට සමීප වීම නිසා නගරය කොලොම්බියාවේ භූ විවිධත්වයට උදාහරණයක් බවට පත් කරයි. ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති නිසා, උදෑසන සහ සවස හමන සුළඟින් නගරය සිසිල් වන අතර, එය දවසේ වැඩි කාලයක් ඉතා උණුසුම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] jznn4z9hwv7z6gslsv5n91u5i7rgm1u 751509 751467 2025-06-27T06:59:43Z BuddhikaW88 37808 751509 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = විලවිසෙන්සියෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4|9|N|73|38|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''විලාවිසෙන්සියෝ''' ({{IPA|es|biʎaβiˈsensjo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නගර|නගරයක්]] සහ මහ නගර සභාවකි . [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන එය 1840 අප්‍රේල් 6 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 531,275 කි. නගරය පිහිටා ඇත්තේ 4°08'N, 73°40'W, 75 හි ය. එය කොලොම්බියාවේ ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් (නැගෙනහිර තැනිතලා) හි වැදගත්ම වාණිජ මධ්‍යස්ථානයයි. විලාවිසෙන්සියෝහි උණුසුම් හා ඉතා තෙත් දේශගුණයක් පවතින අතර, සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය {{Convert|21|to|30|°C|°F}} පරාසයක පවතී. සහ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිමි 4500 පමණ වේ. එය ආදරයෙන් "විලාවෝ" ලා බෙලා ලෙස හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයට නැගෙනහිරින් පිහිටි ලැනොස් නම් මහා කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු තැනිතලාවේ ය. කොලොම්බියානු අභ්‍යන්තරයේ සිට ඇන්ඩීස් කඳුවැටිය සහ [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ඇමසන් වැසි වනාන්තරය]] අතර පිහිටා ඇති විශාල [[සවානා|සැවානා]] දක්වා ඓතිහාසික මාර්ගයේ එහි පිහිටීම නිසා, විලාවිසෙන්සියෝ "ලා පුවර්ටා අල් ලානෝ" නොහොත් "තැබීමට දොරටුව" ලෙසද හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ නගරය දැවැන්ත කඳු සහ මහා තැනිතලා වලට සමීප වීම නිසා නගරය කොලොම්බියාවේ භූ විවිධත්වයට උදාහරණයක් බවට පත් කරයි. ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති නිසා, උදෑසන සහ සවස හමන සුළඟින් නගරය සිසිල් වන අතර, එය දවසේ වැඩි කාලයක් ඉතා උණුසුම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] chq1i2d3pnvhoplmlh6fp6vjkbwdwdi 751520 751509 2025-06-27T07:02:17Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751520 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = විලවිසෙන්සියෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4|9|N|73|38|W|region:CO|display=inline,title}} }}'''විලාවිසෙන්සියෝ''' ({{IPA|es|biʎaβiˈsensjo}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නගර|නගරයක්]] සහ මහ නගර සභාවකි . [[මෙටා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මෙටා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන එය 1840 අප්‍රේල් 6 වන දින ආරම්භ කරන ලදී. 2018 දී නගර සභාවේ ජනගහනය 531,275 කි. නගරය පිහිටා ඇත්තේ 4°08'N, 73°40'W, 75 හි ය. එය කොලොම්බියාවේ ලැනොස් ඔරියන්ටල්ස් (නැගෙනහිර තැනිතලා) හි වැදගත්ම වාණිජ මධ්‍යස්ථානයයි. විලාවිසෙන්සියෝහි උණුසුම් හා ඉතා තෙත් දේශගුණයක් පවතින අතර, සාමාන්‍ය දෛනික උෂ්ණත්වය {{Convert|21|to|30|°C|°F}} පරාසයක පවතී. සහ වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිමි 4500 පමණ වේ. එය ආදරයෙන් "විලාවෝ" ලා බෙලා ලෙස හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කඳුකරයට නැගෙනහිරින් පිහිටි ලැනොස් නම් මහා කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු තැනිතලාවේ ය. කොලොම්බියානු අභ්‍යන්තරයේ සිට ඇන්ඩීස් කඳුවැටිය සහ [[ඇමසෝන් වැසි වනාන්තරය|ඇමසන් වැසි වනාන්තරය]] අතර පිහිටා ඇති විශාල [[සවානා|සැවානා]] දක්වා ඓතිහාසික මාර්ගයේ එහි පිහිටීම නිසා, විලාවිසෙන්සියෝ "ලා පුවර්ටා අල් ලානෝ" නොහොත් "තැබීමට දොරටුව" ලෙසද හැඳින්වේ. විලාවිසෙන්සියෝ නගරය දැවැන්ත කඳු සහ මහා තැනිතලා වලට සමීප වීම නිසා නගරය කොලොම්බියාවේ භූ විවිධත්වයට උදාහරණයක් බවට පත් කරයි. ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති නිසා, උදෑසන සහ සවස හමන සුළඟින් නගරය සිසිල් වන අතර, එය දවසේ වැඩි කාලයක් ඉතා උණුසුම් වේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] e1hagq0cnr1uj6pkxo0km9z8b5pt1f5 0 182523 751431 2025-06-27T06:31:20Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1285517474|Pasto, Colombia]]" 751431 wikitext text/x-wiki '''පැස්ටෝ''', නිල වශයෙන් '''සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ''' ({{IPA|es|saŋ ˈxwan de ˈpasto}} ; "පැස්ටෝහි ශාන්ත ජෝන්"), දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නාරිනෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. පැස්ටෝ 1537 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසීන්ගේ නමින් නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයේදී, නගර සභාවේ ජනගහනය 392,930 කි. පැස්ටෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කෝඩිලෙරා හි ඇට්‍රිස් නිම්නයේ, ගැලරස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] පාමුල ය.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ''පැස්ටෝ'' යන වචනයේ නිරුක්තිය ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් වන පැස්ටෝස්ගේ පැමිණීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළ [[ආදිවාසීන්|ආදිවාසී ජනතාවගෙන්]] සොයාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, [[Atriz Valley|ඇට්‍රිස් නිම්නයේම]] ක්විලසින්ගස් ජනාවාස විය. 2018 කොලොම්බියානු සංගණනයේදී, 163,873 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත් අතර, 2010 ඉක්වදෝර සංගණනයේදී, 1,409 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත්හ. පැස්ටෝ 1537 දී [[ස්පාඤ්ඤය|ස්පාඤ්ඤ]] ආක්‍රමණික සෙබස්තියන් ද බෙලල්කාසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. 1539 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයෙකු වූ [[Lorenzo de Aldana|ලොරෙන්සෝ ද ඇල්ඩනා]] නගරය එහි වර්තමාන ස්ථානයට ගෙන ගොස් "සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ" නමින් එය ස්ථාපිත කළේය. පැස්ටෝහි ආර්ථිකයට සහ ව්‍යාප්තියට ප්‍රධාන දායකත්වයක් දැක්වූයේ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති [[Guido Bucheli|ගයිඩෝ බුචෙලි]] නම් මිනිසෙකි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> යටත් විජිත සමයේ සිටම පැස්ටෝ ප්‍රදේශය පරිපාලන, සංස්කෘතික සහ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. මේ නිසා, එම නගරය කොලොම්බියාවේ දේවධර්ම නගරය ලෙස හැඳින්වේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=June 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි නිදහස් යුද්ධ සමයේදී පැස්ටෝ රාජකීය නගරයක් විය. මෙම දේශපාලන ස්ථාවරය නිසාත්, නිදහසින් පසු එහි භූගෝලීය පිහිටීම නිසාත්, පැස්ටෝ කොලොම්බියාවේ සෙසු ප්‍රදේශවලින් දිගු කලක් හුදකලාව සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] n1qbyjsehwmsy1ewhd9gs0oqheti6b4 751443 751431 2025-06-27T06:45:51Z BuddhikaW88 37808 751443 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = පැස්ටෝ |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|01|12|28|N|77|16|38|W|region:CO_type:city(399723)|display=inline,title}} }}'''පැස්ටෝ''', නිල වශයෙන් '''සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ''' ({{IPA|es|saŋ ˈxwan de ˈpasto}} ; "පැස්ටෝහි ශාන්ත ජෝන්"), දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නාරිනෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. පැස්ටෝ 1537 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසීන්ගේ නමින් නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයේදී, නගර සභාවේ ජනගහනය 392,930 කි. පැස්ටෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කෝඩිලෙරා හි ඇට්‍රිස් නිම්නයේ, ගැලරස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] පාමුල ය.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ''පැස්ටෝ'' යන වචනයේ නිරුක්තිය ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් වන පැස්ටෝස්ගේ පැමිණීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළ [[ආදිවාසීන්|ආදිවාසී ජනතාවගෙන්]] සොයාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, [[Atriz Valley|ඇට්‍රිස් නිම්නයේම]] ක්විලසින්ගස් ජනාවාස විය. 2018 කොලොම්බියානු සංගණනයේදී, 163,873 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත් අතර, 2010 ඉක්වදෝර සංගණනයේදී, 1,409 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත්හ. පැස්ටෝ 1537 දී [[ස්පාඤ්ඤය|ස්පාඤ්ඤ]] ආක්‍රමණික සෙබස්තියන් ද බෙලල්කාසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. 1539 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයෙකු වූ [[Lorenzo de Aldana|ලොරෙන්සෝ ද ඇල්ඩනා]] නගරය එහි වර්තමාන ස්ථානයට ගෙන ගොස් "සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ" නමින් එය ස්ථාපිත කළේය. පැස්ටෝහි ආර්ථිකයට සහ ව්‍යාප්තියට ප්‍රධාන දායකත්වයක් දැක්වූයේ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති [[Guido Bucheli|ගයිඩෝ බුචෙලි]] නම් මිනිසෙකි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> යටත් විජිත සමයේ සිටම පැස්ටෝ ප්‍රදේශය පරිපාලන, සංස්කෘතික සහ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. මේ නිසා, එම නගරය කොලොම්බියාවේ දේවධර්ම නගරය ලෙස හැඳින්වේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=June 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි නිදහස් යුද්ධ සමයේදී පැස්ටෝ රාජකීය නගරයක් විය. මෙම දේශපාලන ස්ථාවරය නිසාත්, නිදහසින් පසු එහි භූගෝලීය පිහිටීම නිසාත්, පැස්ටෝ කොලොම්බියාවේ සෙසු ප්‍රදේශවලින් දිගු කලක් හුදකලාව සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] p3kynfhvko2wxdpscyyvpi9upvx696k 751466 751443 2025-06-27T06:49:45Z BuddhikaW88 37808 751466 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = පැස්ටෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|01|12|28|N|77|16|38|W|region:CO_type:city(399723)|display=inline,title}} }}'''පැස්ටෝ''', නිල වශයෙන් '''සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ''' ({{IPA|es|saŋ ˈxwan de ˈpasto}} ; "පැස්ටෝහි ශාන්ත ජෝන්"), දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නාරිනෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. පැස්ටෝ 1537 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසීන්ගේ නමින් නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයේදී, නගර සභාවේ ජනගහනය 392,930 කි. පැස්ටෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කෝඩිලෙරා හි ඇට්‍රිස් නිම්නයේ, ගැලරස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] පාමුල ය.ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් == ඉතිහාසය == ''පැස්ටෝ'' යන වචනයේ නිරුක්තිය ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් වන පැස්ටෝස්ගේ පැමිණීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළ [[ආදිවාසීන්|ආදිවාසී ජනතාවගෙන්]] සොයාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, [[Atriz Valley|ඇට්‍රිස් නිම්නයේම]] ක්විලසින්ගස් ජනාවාස විය. 2018 කොලොම්බියානු සංගණනයේදී, 163,873 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත් අතර, 2010 ඉක්වදෝර සංගණනයේදී, 1,409 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත්හ. පැස්ටෝ 1537 දී [[ස්පාඤ්ඤය|ස්පාඤ්ඤ]] ආක්‍රමණික සෙබස්තියන් ද බෙලල්කාසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. 1539 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයෙකු වූ [[Lorenzo de Aldana|ලොරෙන්සෝ ද ඇල්ඩනා]] නගරය එහි වර්තමාන ස්ථානයට ගෙන ගොස් "සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ" නමින් එය ස්ථාපිත කළේය. පැස්ටෝහි ආර්ථිකයට සහ ව්‍යාප්තියට ප්‍රධාන දායකත්වයක් දැක්වූයේ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති [[Guido Bucheli|ගයිඩෝ බුචෙලි]] නම් මිනිසෙකි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> යටත් විජිත සමයේ සිටම පැස්ටෝ ප්‍රදේශය පරිපාලන, සංස්කෘතික සහ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. මේ නිසා, එම නගරය කොලොම්බියාවේ දේවධර්ම නගරය ලෙස හැඳින්වේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=June 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි නිදහස් යුද්ධ සමයේදී පැස්ටෝ රාජකීය නගරයක් විය. මෙම දේශපාලන ස්ථාවරය නිසාත්, නිදහසින් පසු එහි භූගෝලීය පිහිටීම නිසාත්, පැස්ටෝ කොලොම්බියාවේ සෙසු ප්‍රදේශවලින් දිගු කලක් හුදකලාව සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 6r6dumjqn7izce8p9do6qsfkw3uotny 751510 751466 2025-06-27T06:59:58Z BuddhikaW88 37808 751510 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = පැස්ටෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|01|12|28|N|77|16|38|W|region:CO_type:city(399723)|display=inline,title}} }}'''පැස්ටෝ''', නිල වශයෙන් '''සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ''' ({{IPA|es|saŋ ˈxwan de ˈpasto}} ; "පැස්ටෝහි ශාන්ත ජෝන්"), දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නාරිනෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. පැස්ටෝ 1537 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසීන්ගේ නමින් නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයේදී, නගර සභාවේ ජනගහනය 392,930 කි. පැස්ටෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කෝඩිලෙරා හි ඇට්‍රිස් නිම්නයේ, ගැලරස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] පාමුල ය. == ඉතිහාසය == ''පැස්ටෝ'' යන වචනයේ නිරුක්තිය ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් වන පැස්ටෝස්ගේ පැමිණීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළ [[ආදිවාසීන්|ආදිවාසී ජනතාවගෙන්]] සොයාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, [[Atriz Valley|ඇට්‍රිස් නිම්නයේම]] ක්විලසින්ගස් ජනාවාස විය. 2018 කොලොම්බියානු සංගණනයේදී, 163,873 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත් අතර, 2010 ඉක්වදෝර සංගණනයේදී, 1,409 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත්හ. පැස්ටෝ 1537 දී [[ස්පාඤ්ඤය|ස්පාඤ්ඤ]] ආක්‍රමණික සෙබස්තියන් ද බෙලල්කාසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. 1539 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයෙකු වූ [[Lorenzo de Aldana|ලොරෙන්සෝ ද ඇල්ඩනා]] නගරය එහි වර්තමාන ස්ථානයට ගෙන ගොස් "සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ" නමින් එය ස්ථාපිත කළේය. පැස්ටෝහි ආර්ථිකයට සහ ව්‍යාප්තියට ප්‍රධාන දායකත්වයක් දැක්වූයේ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති [[Guido Bucheli|ගයිඩෝ බුචෙලි]] නම් මිනිසෙකි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> යටත් විජිත සමයේ සිටම පැස්ටෝ ප්‍රදේශය පරිපාලන, සංස්කෘතික සහ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. මේ නිසා, එම නගරය කොලොම්බියාවේ දේවධර්ම නගරය ලෙස හැඳින්වේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=June 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි නිදහස් යුද්ධ සමයේදී පැස්ටෝ රාජකීය නගරයක් විය. මෙම දේශපාලන ස්ථාවරය නිසාත්, නිදහසින් පසු එහි භූගෝලීය පිහිටීම නිසාත්, පැස්ටෝ කොලොම්බියාවේ සෙසු ප්‍රදේශවලින් දිගු කලක් හුදකලාව සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] noie1j3hebajccia4yoftbcb2g40o4q 751521 751510 2025-06-27T07:02:21Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751521 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = පැස්ටෝ |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|01|12|28|N|77|16|38|W|region:CO_type:city(399723)|display=inline,title}} }}'''පැස්ටෝ''', නිල වශයෙන් '''සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ''' ({{IPA|es|saŋ ˈxwan de ˈpasto}} ; "පැස්ටෝහි ශාන්ත ජෝන්"), දකුණු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[නරිනෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නාරිනෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වේ. පැස්ටෝ 1537 දී ආරම්භ කරන ලද අතර එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසීන්ගේ නමින් නම් කරන ලදී. 2018 සංගණනයේදී, නගර සභාවේ ජනගහනය 392,930 කි. පැස්ටෝ පිහිටා ඇත්තේ ඇන්ඩීස් කෝඩිලෙරා හි ඇට්‍රිස් නිම්නයේ, ගැලරස් [[ගිනි කඳු|ගිනි කන්ද]] පාමුල ය. == ඉතිහාසය == ''පැස්ටෝ'' යන වචනයේ නිරුක්තිය ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් වන පැස්ටෝස්ගේ පැමිණීමත් සමඟ එම ප්‍රදේශයේ වාසය කළ [[ආදිවාසීන්|ආදිවාසී ජනතාවගෙන්]] සොයාගත හැකිය. කෙසේ වෙතත්, [[Atriz Valley|ඇට්‍රිස් නිම්නයේම]] ක්විලසින්ගස් ජනාවාස විය. 2018 කොලොම්බියානු සංගණනයේදී, 163,873 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත් අතර, 2010 ඉක්වදෝර සංගණනයේදී, 1,409 දෙනෙකු පැස්ටෝ ලෙස ස්වයං-හඳුනා ගත්හ. පැස්ටෝ 1537 දී [[ස්පාඤ්ඤය|ස්පාඤ්ඤ]] ආක්‍රමණික සෙබස්තියන් ද බෙලල්කාසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. 1539 දී ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයෙකු වූ [[Lorenzo de Aldana|ලොරෙන්සෝ ද ඇල්ඩනා]] නගරය එහි වර්තමාන ස්ථානයට ගෙන ගොස් "සැන් ජුවාන් ද පැස්ටෝ" නමින් එය ස්ථාපිත කළේය. පැස්ටෝහි ආර්ථිකයට සහ ව්‍යාප්තියට ප්‍රධාන දායකත්වයක් දැක්වූයේ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති [[Guido Bucheli|ගයිඩෝ බුචෙලි]] නම් මිනිසෙකි.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> යටත් විජිත සමයේ සිටම පැස්ටෝ ප්‍රදේශය පරිපාලන, සංස්කෘතික සහ ආගමික මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. මේ නිසා, එම නගරය කොලොම්බියාවේ දේවධර්ම නගරය ලෙස හැඳින්වේ.{{තහවුරු​ කරන්න|date=June 2021}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි නිදහස් යුද්ධ සමයේදී පැස්ටෝ රාජකීය නගරයක් විය. මෙම දේශපාලන ස්ථාවරය නිසාත්, නිදහසින් පසු එහි භූගෝලීය පිහිටීම නිසාත්, පැස්ටෝ කොලොම්බියාවේ සෙසු ප්‍රදේශවලින් දිගු කලක් හුදකලාව සිටියේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] hfjk838yr9vec5r8gs2a338cjcvbk8w 0 182524 751432 2025-06-27T06:31:22Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1286901700|Cúcuta]]" 751432 wikitext text/x-wiki '''කුකුටා''' ({{IPA|es|ˈkukuta|lang|Es-Cúcuta-Word.ogg}} ), නිල වශයෙන් '''සැන් ජෝස් ද කුකුටා''', කොලොම්බියානු මහ නගර සභාවක් වන අතර, [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර කුකුටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ මූලස්ථානය වේ. මෙම නගරය පිහිටා ඇත්තේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවේ]] මායිමේ කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර කඳු වැටි පාමුල පිහිටි සමජාතීය නිම්නයේ ය. එය ආසන්න වශයෙන් 1119 ^km2 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වන අතර, 64 ^km2 ක නාගරික ප්‍රදේශයක් (කොමියුන 10 කට බෙදා ඇත) සහ 1055 ^km2 ක ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් (නගර 10 කට බෙදා ඇත) සමන්විත වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Technical support document for the Territorial Planning Plan (POT) of San José de Cúcuta |url=https://cucutanortedesantander.micolombiadigital.gov.co/sites/cucutanortedesantander/content/files/000664/33172_producto-31_dts.pdf |access-date=May 10, 2021 |publisher=micolombiadigital.gov.co |page=69,83 |language=es}}</ref> නගරයේ ජනගහනය 777,106 ක් වන අතර, එමඟින් එය දෙපාර්තමේන්තුවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ මහ නගර සභාව වන අතර රටේ හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත මහ නගර සභාව වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=October 17, 2019 |title=These are the most populated cities in the country, according to the Dane census |url=https://www.portafolio.co/economia/estas-son-las-ciudades-mas-pobladas-del-pais-segun-el-censo-del-dane-534662 |publisher=portafolio.co |language=es}}</ref> ඒ හා සමානව, එහි අගනගර ප්‍රදේශය ( විලා ඩෙල් රොසාරියෝ, ලොස් පැටියෝස්, එල් සුලියා, සැන් කයෙටානෝ සහ පුවර්ටෝ සැන්ටැන්ඩර් යන මහ නගර සභාවලින් සමන්විත) ආසන්න ජනගහනය 1,046,347 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Projections and retroprojections of the municipal population for the period 1985–2017 and 2018–2035 based on the CNPV 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |access-date=May 24, 2021 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1733 ජුනි 17 වන දින පැම්ප්ලෝනා ප්‍රදේශයේ පදිංචි ජුවානා රැන්ගල් ඩි කුයෙල්ලාර් විසින් ''සැන් ජෝස් ඩි ගුවාසිමාලෙස්'' යන නමින් නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ සුදු සහ මෙස්ටිසෝ ප්‍රදේශවාසීන් "කුකුටා ඉන්දියානු ගම්මානයෙන් " (වර්තමානයේ සැන් ලුයිස් කාර්තුව) වෙන්වීමට ගත් මුලපිරීමක කොටසක් ලෙස ය. පසුව, එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාවට ගෞරව කිරීම සඳහා එම නම «කුකු-ටා» හි කුලකරණය ලෙස සැන් ජෝස් ද කුකුටා ලෙස වෙනස් කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Rincón Guerrero |first=Amado Antonio |url=https://books.google.com/books?id=WoBEAAAAYAAJ |title=Los pueblos del cacao: orígenes de los asentamientos urbanos en el oriente colombiano |last2=Villamizar Pabón |first2=Silvano |last3=Frerreira Esparza |first3=Adriana |date=1998 |publisher=Universidad Industrial de Santander, Escuela de Historia |isbn=978-958-9318-55-3 |page=105-107 |language=es |trans-title=The Cocoa Peoples: Origins of Urban Settlements in Eastern Colombia}}</ref> 18 වන සියවසේ ආරම්භ වූ දා සිට ස්පාඤ්ඤ උපරාජකීයත්වය පුරාවටම, මෙම පල්ලිය කොලොම්බියානු නැගෙනහිර සහ ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ වැදගත්ම ජනාවාසවලින් එකක් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලද අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Gamboa |first=Jorge Augusto |title=Cúcuta: ciudad comercial y fronteriza |trans-title=Cúcuta: commercial and border city |url=https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-234/cucuta-ciudad-comercial-y-fronteriza |access-date=September 11, 2021 |website=banrepcultural.org |publisher=Red Cultural del Banco de la República |language=es}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Blanco|first=Jacqueline|date=November 22, 2007|title=De la Gran Colombia a la Nueva Granada, contexto histórico – político de la transición constitucional|trans-title=From Greater Colombia to New Granada, historical context – political transition of the Constitution|url=https://revistas.unimilitar.edu.co/index.php/dere/article/view/2535|journal=Prolegómenos|language=es|publisher=Universidad Militar Nueva Granada|volume=10|issue=20|pages=71–87|doi=10.18359/prole.2535|access-date=June 17, 2021|doi-access=free}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=June 3, 2013 |title=Campaña Admirable y guerra a muerte |trans-title=Admirable Campaign and war to the death |url=http://www.quintadebolivar.gov.co/exposicion/Documents/Campan%CC%83a%20admirable.pdf |access-date=June 17, 2021 |website=quintadebolivar.gov.co |publisher=Casa Museo Quinta de Bolívar |language=es}}</ref> 1792 දී ස්පාඤ්ඤයේ IV වන චාල්ස් රජු විසින් "ඉතා උතුම්, ධෛර්ය සම්පන්න සහ පක්ෂපාතී ගම්මානය" යන පදවිය ලබා ගන්නා ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Ángel |first=Rafael Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=Xf5rAAAAMAAJ |title=Historia de Cúcuta: la casa del duende |date=1990 |publisher=La Casa del Duende |language=es |trans-title=History of Cúcuta: the house of the goblin |access-date=June 22, 2021}}</ref> මෙම නගරය නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි දේශපාලනික, ආර්ථික, කාර්මික, කලාත්මක, සංස්කෘතික, ක්‍රීඩා සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානය වන අතර, එහි වෙළඳ ගතිකතාවයන් සහ කොලොම්බියාවේ සහ වෙනිසියුලාවේ නූතන රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම මෙන්ම එහි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා හේතුවෙන්, කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු දේශසීමාවේ සැන් ක්‍රිස්ටෝබල් නගරය සමඟ ඇති වැදගත්ම නාගරික ජනාවාසය ලෙසද සැලකේ. 1813 කුකූටා සටන, විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි 1821 කුකූටා සම්මේලනය, මෑත කාලයේ කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව අතර 1941 සීමාවන් පිළිබඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම, 1959 ටොන්චලා ගිවිසුම, 2008 දී සාමයෙන් තොර දේශසීමා සහ 2019 වෙනිසියුලාව ආධාර සජීවී යන පුණ්‍ය ප්‍රසංග ආදිය ඒ අතර වේ. වෙනිසියුලාවට කොලොම්බියානු සංක්‍රමණයේදී ද එය සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර මෑතකදී වෙනිසියුලා සංක්‍රමණ අර්බුදයේ වැදගත්ම සංක්‍රමණ ස්ථානයක් බවට පත්ව ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=EL PROCESO MIGRATORIO ENTRE COLOMBIA Y VENEZUELA (1989–2014): PRINCIPALES CAUSAS Y EFECTOS POLÍTICOS PARA LA INTEGRACIÓN ENTRE AMBOS PAÍSES |url=https://repository.ucatolica.edu.co/bitstream/10983/3107/4/TESINA%20EL%20PROCESO%20MIGRATORIO%20ENTRE%20COLOMBIA%20Y%20VENEZUELA%201989%202014%20%20PRINCIPALES%20CAUSAS%20Y%20EFECTOS%20P.pdf |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cómo la migración venezolana está cambiando la expansión urbana en Cúcuta, Colombia |url=https://blogs.worldbank.org/es/latinamerica/como-la-migracion-venezolana-esta-cambiando-la-expansion-urbana-en-cucuta-colombia |access-date=April 12, 2021 |website=blogs.worldbank.org |language=es}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://elpais.com/elpais/2019/03/19/planeta_futuro/1552999963_663150.html|title=Opinión {{!}} Cúcuta, el epicentro de la emergencia migratoria de Venezuela|last=Ortiz|first=Fernando Mudarra y Orlando|date=March 23, 2019|work=El País|access-date=April 12, 2021|language=es|issn=1134-6582}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Informe de investigación: Situación de migración procedente de Venezuela |url=https://docs.bvsalud.org/biblioref/2019/05/996729/migracion-procedente-de-venezuela-crcscb-2.pdf |language=es}} </ref> නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි අගනුවර වන කුකූටා, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් රජය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් සභාව, කූකූටා අධිකරණ දිස්ත්‍රික්කයේ උසස් අධිකරණය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් පරිපාලන අධිකරණය සහ අධිකරණ මණ්ඩලයේ උසස් කවුන්සිලයේ සහ කොලොම්බියාවේ පොලිස්පති කාර්යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා වැනි ප්‍රධාන රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ආයතනවලට අයත් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Mapa judicial de Colombia |url=https://www.ramajudicial.gov.co/documents/10228/64622/MAPA+JUDICIAL%282%29.pdf/cab3506e-a815-4fac-bb08-288b7ad54d69 |access-date=June 17, 2021 |website=Ramajudicial.gov.co |language=es}}</ref> Cúcuta [[බොගෝටා|Bogotá]], Bucaramanga, [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|Valledupar]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena de Indias]] සහ එහි දේශසීමා තත්ත්වය අනුව [[වෙනිසියුලාව]] සමඟ මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. එහි කැමිලෝ දාසා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ලෙස ගුවන් පර්යන්තයක් සහ මධ්‍යම ට්‍රාන්ස්පෝර්ට්ස් ඩි කුකුටා ලෙස බිම් පර්යන්තයක් ඇත. එහි ප්‍රමුඛතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ නැගෙනහිර කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම විශ්ව විද්‍යාල වලින් එකක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලයයි . <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Opinión |first=Diario la |date=March 6, 2020 |title=Investigación de la UFPS llegó a Reino Unido |trans-title=UFPS investigation arrived in the UK |url=https://www.laopinion.com.co/cucuta/investigacion-de-la-ufps-llego-reino-unido-193011 |website=La Opinión |language=es}}</ref> පැම්ප්ලෝනා විශ්ව විද්‍යාලය, FESC, කොලොම්බියාවේ නිදහස් විශ්ව විද්‍යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්‍යාලය, සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලය, ශාන්ත තෝමස් විශ්ව විද්‍යාලය වැනි දේශීය හා ජාතික කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාල ද එහි පවතී. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] hgcnpn9fd9xdp253uoh5qam9dlururz 751442 751432 2025-06-27T06:45:49Z BuddhikaW88 37808 751442 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුකූටා |pushpin_map_caption = Colombia#South America |coordinates = {{coord|7|53|39|N|72|30|14|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''කුකුටා''' ({{IPA|es|ˈkukuta|lang|Es-Cúcuta-Word.ogg}} ), නිල වශයෙන් '''සැන් ජෝස් ද කුකුටා''', කොලොම්බියානු මහ නගර සභාවක් වන අතර, [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර කුකුටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ මූලස්ථානය වේ. මෙම නගරය පිහිටා ඇත්තේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවේ]] මායිමේ කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර කඳු වැටි පාමුල පිහිටි සමජාතීය නිම්නයේ ය. එය ආසන්න වශයෙන් 1119 ^km2 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වන අතර, 64 ^km2 ක නාගරික ප්‍රදේශයක් (කොමියුන 10 කට බෙදා ඇත) සහ 1055 ^km2 ක ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් (නගර 10 කට බෙදා ඇත) සමන්විත වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Technical support document for the Territorial Planning Plan (POT) of San José de Cúcuta |url=https://cucutanortedesantander.micolombiadigital.gov.co/sites/cucutanortedesantander/content/files/000664/33172_producto-31_dts.pdf |access-date=May 10, 2021 |publisher=micolombiadigital.gov.co |page=69,83 |language=es}}</ref> නගරයේ ජනගහනය 777,106 ක් වන අතර, එමඟින් එය දෙපාර්තමේන්තුවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ මහ නගර සභාව වන අතර රටේ හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත මහ නගර සභාව වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=October 17, 2019 |title=These are the most populated cities in the country, according to the Dane census |url=https://www.portafolio.co/economia/estas-son-las-ciudades-mas-pobladas-del-pais-segun-el-censo-del-dane-534662 |publisher=portafolio.co |language=es}}</ref> ඒ හා සමානව, එහි අගනගර ප්‍රදේශය ( විලා ඩෙල් රොසාරියෝ, ලොස් පැටියෝස්, එල් සුලියා, සැන් කයෙටානෝ සහ පුවර්ටෝ සැන්ටැන්ඩර් යන මහ නගර සභාවලින් සමන්විත) ආසන්න ජනගහනය 1,046,347 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Projections and retroprojections of the municipal population for the period 1985–2017 and 2018–2035 based on the CNPV 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |access-date=May 24, 2021 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1733 ජුනි 17 වන දින පැම්ප්ලෝනා ප්‍රදේශයේ පදිංචි ජුවානා රැන්ගල් ඩි කුයෙල්ලාර් විසින් ''සැන් ජෝස් ඩි ගුවාසිමාලෙස්'' යන නමින් නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ සුදු සහ මෙස්ටිසෝ ප්‍රදේශවාසීන් "කුකුටා ඉන්දියානු ගම්මානයෙන් " (වර්තමානයේ සැන් ලුයිස් කාර්තුව) වෙන්වීමට ගත් මුලපිරීමක කොටසක් ලෙස ය. පසුව, එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාවට ගෞරව කිරීම සඳහා එම නම «කුකු-ටා» හි කුලකරණය ලෙස සැන් ජෝස් ද කුකුටා ලෙස වෙනස් කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Rincón Guerrero |first=Amado Antonio |url=https://books.google.com/books?id=WoBEAAAAYAAJ |title=Los pueblos del cacao: orígenes de los asentamientos urbanos en el oriente colombiano |last2=Villamizar Pabón |first2=Silvano |last3=Frerreira Esparza |first3=Adriana |date=1998 |publisher=Universidad Industrial de Santander, Escuela de Historia |isbn=978-958-9318-55-3 |page=105-107 |language=es |trans-title=The Cocoa Peoples: Origins of Urban Settlements in Eastern Colombia}}</ref> 18 වන සියවසේ ආරම්භ වූ දා සිට ස්පාඤ්ඤ උපරාජකීයත්වය පුරාවටම, මෙම පල්ලිය කොලොම්බියානු නැගෙනහිර සහ ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ වැදගත්ම ජනාවාසවලින් එකක් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලද අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Gamboa |first=Jorge Augusto |title=Cúcuta: ciudad comercial y fronteriza |trans-title=Cúcuta: commercial and border city |url=https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-234/cucuta-ciudad-comercial-y-fronteriza |access-date=September 11, 2021 |website=banrepcultural.org |publisher=Red Cultural del Banco de la República |language=es}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Blanco|first=Jacqueline|date=November 22, 2007|title=De la Gran Colombia a la Nueva Granada, contexto histórico – político de la transición constitucional|trans-title=From Greater Colombia to New Granada, historical context – political transition of the Constitution|url=https://revistas.unimilitar.edu.co/index.php/dere/article/view/2535|journal=Prolegómenos|language=es|publisher=Universidad Militar Nueva Granada|volume=10|issue=20|pages=71–87|doi=10.18359/prole.2535|access-date=June 17, 2021|doi-access=free}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=June 3, 2013 |title=Campaña Admirable y guerra a muerte |trans-title=Admirable Campaign and war to the death |url=http://www.quintadebolivar.gov.co/exposicion/Documents/Campan%CC%83a%20admirable.pdf |access-date=June 17, 2021 |website=quintadebolivar.gov.co |publisher=Casa Museo Quinta de Bolívar |language=es}}</ref> 1792 දී ස්පාඤ්ඤයේ IV වන චාල්ස් රජු විසින් "ඉතා උතුම්, ධෛර්ය සම්පන්න සහ පක්ෂපාතී ගම්මානය" යන පදවිය ලබා ගන්නා ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Ángel |first=Rafael Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=Xf5rAAAAMAAJ |title=Historia de Cúcuta: la casa del duende |date=1990 |publisher=La Casa del Duende |language=es |trans-title=History of Cúcuta: the house of the goblin |access-date=June 22, 2021}}</ref> මෙම නගරය නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි දේශපාලනික, ආර්ථික, කාර්මික, කලාත්මක, සංස්කෘතික, ක්‍රීඩා සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානය වන අතර, එහි වෙළඳ ගතිකතාවයන් සහ කොලොම්බියාවේ සහ වෙනිසියුලාවේ නූතන රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම මෙන්ම එහි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා හේතුවෙන්, කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු දේශසීමාවේ සැන් ක්‍රිස්ටෝබල් නගරය සමඟ ඇති වැදගත්ම නාගරික ජනාවාසය ලෙසද සැලකේ. 1813 කුකූටා සටන, විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි 1821 කුකූටා සම්මේලනය, මෑත කාලයේ කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව අතර 1941 සීමාවන් පිළිබඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම, 1959 ටොන්චලා ගිවිසුම, 2008 දී සාමයෙන් තොර දේශසීමා සහ 2019 වෙනිසියුලාව ආධාර සජීවී යන පුණ්‍ය ප්‍රසංග ආදිය ඒ අතර වේ. වෙනිසියුලාවට කොලොම්බියානු සංක්‍රමණයේදී ද එය සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර මෑතකදී වෙනිසියුලා සංක්‍රමණ අර්බුදයේ වැදගත්ම සංක්‍රමණ ස්ථානයක් බවට පත්ව ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=EL PROCESO MIGRATORIO ENTRE COLOMBIA Y VENEZUELA (1989–2014): PRINCIPALES CAUSAS Y EFECTOS POLÍTICOS PARA LA INTEGRACIÓN ENTRE AMBOS PAÍSES |url=https://repository.ucatolica.edu.co/bitstream/10983/3107/4/TESINA%20EL%20PROCESO%20MIGRATORIO%20ENTRE%20COLOMBIA%20Y%20VENEZUELA%201989%202014%20%20PRINCIPALES%20CAUSAS%20Y%20EFECTOS%20P.pdf |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cómo la migración venezolana está cambiando la expansión urbana en Cúcuta, Colombia |url=https://blogs.worldbank.org/es/latinamerica/como-la-migracion-venezolana-esta-cambiando-la-expansion-urbana-en-cucuta-colombia |access-date=April 12, 2021 |website=blogs.worldbank.org |language=es}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://elpais.com/elpais/2019/03/19/planeta_futuro/1552999963_663150.html|title=Opinión {{!}} Cúcuta, el epicentro de la emergencia migratoria de Venezuela|last=Ortiz|first=Fernando Mudarra y Orlando|date=March 23, 2019|work=El País|access-date=April 12, 2021|language=es|issn=1134-6582}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Informe de investigación: Situación de migración procedente de Venezuela |url=https://docs.bvsalud.org/biblioref/2019/05/996729/migracion-procedente-de-venezuela-crcscb-2.pdf |language=es}} </ref> නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි අගනුවර වන කුකූටා, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් රජය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් සභාව, කූකූටා අධිකරණ දිස්ත්‍රික්කයේ උසස් අධිකරණය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් පරිපාලන අධිකරණය සහ අධිකරණ මණ්ඩලයේ උසස් කවුන්සිලයේ සහ කොලොම්බියාවේ පොලිස්පති කාර්යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා වැනි ප්‍රධාන රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ආයතනවලට අයත් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Mapa judicial de Colombia |url=https://www.ramajudicial.gov.co/documents/10228/64622/MAPA+JUDICIAL%282%29.pdf/cab3506e-a815-4fac-bb08-288b7ad54d69 |access-date=June 17, 2021 |website=Ramajudicial.gov.co |language=es}}</ref> Cúcuta [[බොගෝටා|Bogotá]], Bucaramanga, [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|Valledupar]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena de Indias]] සහ එහි දේශසීමා තත්ත්වය අනුව [[වෙනිසියුලාව]] සමඟ මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. එහි කැමිලෝ දාසා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ලෙස ගුවන් පර්යන්තයක් සහ මධ්‍යම ට්‍රාන්ස්පෝර්ට්ස් ඩි කුකුටා ලෙස බිම් පර්යන්තයක් ඇත. එහි ප්‍රමුඛතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ නැගෙනහිර කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම විශ්ව විද්‍යාල වලින් එකක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලයයි . <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Opinión |first=Diario la |date=March 6, 2020 |title=Investigación de la UFPS llegó a Reino Unido |trans-title=UFPS investigation arrived in the UK |url=https://www.laopinion.com.co/cucuta/investigacion-de-la-ufps-llego-reino-unido-193011 |website=La Opinión |language=es}}</ref> පැම්ප්ලෝනා විශ්ව විද්‍යාලය, FESC, කොලොම්බියාවේ නිදහස් විශ්ව විද්‍යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්‍යාලය, සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලය, ශාන්ත තෝමස් විශ්ව විද්‍යාලය වැනි දේශීය හා ජාතික කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාල ද එහි පවතී. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 1pqxu2ol6xvizoxijsh3qmm174hn0et 751465 751442 2025-06-27T06:49:42Z BuddhikaW88 37808 751465 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුකූටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|7|53|39|N|72|30|14|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''කුකුටා''' ({{IPA|es|ˈkukuta|lang|Es-Cúcuta-Word.ogg}} ), නිල වශයෙන් '''සැන් ජෝස් ද කුකුටා''', කොලොම්බියානු මහ නගර සභාවක් වන අතර, [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර කුකුටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ මූලස්ථානය වේ. මෙම නගරය පිහිටා ඇත්තේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවේ]] මායිමේ කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර කඳු වැටි පාමුල පිහිටි සමජාතීය නිම්නයේ ය. එය ආසන්න වශයෙන් 1119 ^km2 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වන අතර, 64 ^km2 ක නාගරික ප්‍රදේශයක් (කොමියුන 10 කට බෙදා ඇත) සහ 1055 ^km2 ක ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් (නගර 10 කට බෙදා ඇත) සමන්විත වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Technical support document for the Territorial Planning Plan (POT) of San José de Cúcuta |url=https://cucutanortedesantander.micolombiadigital.gov.co/sites/cucutanortedesantander/content/files/000664/33172_producto-31_dts.pdf |access-date=May 10, 2021 |publisher=micolombiadigital.gov.co |page=69,83 |language=es}}</ref> නගරයේ ජනගහනය 777,106 ක් වන අතර, එමඟින් එය දෙපාර්තමේන්තුවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ මහ නගර සභාව වන අතර රටේ හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත මහ නගර සභාව වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=October 17, 2019 |title=These are the most populated cities in the country, according to the Dane census |url=https://www.portafolio.co/economia/estas-son-las-ciudades-mas-pobladas-del-pais-segun-el-censo-del-dane-534662 |publisher=portafolio.co |language=es}}</ref> ඒ හා සමානව, එහි අගනගර ප්‍රදේශය ( විලා ඩෙල් රොසාරියෝ, ලොස් පැටියෝස්, එල් සුලියා, සැන් කයෙටානෝ සහ පුවර්ටෝ සැන්ටැන්ඩර් යන මහ නගර සභාවලින් සමන්විත) ආසන්න ජනගහනය 1,046,347 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Projections and retroprojections of the municipal population for the period 1985–2017 and 2018–2035 based on the CNPV 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |access-date=May 24, 2021 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref>ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ්ෆ්ඩ් ෆ්xඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ද් ඩ්ෆ්හ් ද් ද්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ් හ්ෆ්ඩ් 1733 ජුනි 17 වන දින පැම්ප්ලෝනා ප්‍රදේශයේ පදිංචි ජුවානා රැන්ගල් ඩි කුයෙල්ලාර් විසින් ''සැන් ජෝස් ඩි ගුවාසිමාලෙස්'' යන නමින් නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ සුදු සහ මෙස්ටිසෝ ප්‍රදේශවාසීන් "කුකුටා ඉන්දියානු ගම්මානයෙන් " (වර්තමානයේ සැන් ලුයිස් කාර්තුව) වෙන්වීමට ගත් මුලපිරීමක කොටසක් ලෙස ය. පසුව, එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාවට ගෞරව කිරීම සඳහා එම නම «කුකු-ටා» හි කුලකරණය ලෙස සැන් ජෝස් ද කුකුටා ලෙස වෙනස් කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Rincón Guerrero |first=Amado Antonio |url=https://books.google.com/books?id=WoBEAAAAYAAJ |title=Los pueblos del cacao: orígenes de los asentamientos urbanos en el oriente colombiano |last2=Villamizar Pabón |first2=Silvano |last3=Frerreira Esparza |first3=Adriana |date=1998 |publisher=Universidad Industrial de Santander, Escuela de Historia |isbn=978-958-9318-55-3 |page=105-107 |language=es |trans-title=The Cocoa Peoples: Origins of Urban Settlements in Eastern Colombia}}</ref> 18 වන සියවසේ ආරම්භ වූ දා සිට ස්පාඤ්ඤ උපරාජකීයත්වය පුරාවටම, මෙම පල්ලිය කොලොම්බියානු නැගෙනහිර සහ ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ වැදගත්ම ජනාවාසවලින් එකක් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලද අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Gamboa |first=Jorge Augusto |title=Cúcuta: ciudad comercial y fronteriza |trans-title=Cúcuta: commercial and border city |url=https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-234/cucuta-ciudad-comercial-y-fronteriza |access-date=September 11, 2021 |website=banrepcultural.org |publisher=Red Cultural del Banco de la República |language=es}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Blanco|first=Jacqueline|date=November 22, 2007|title=De la Gran Colombia a la Nueva Granada, contexto histórico – político de la transición constitucional|trans-title=From Greater Colombia to New Granada, historical context – political transition of the Constitution|url=https://revistas.unimilitar.edu.co/index.php/dere/article/view/2535|journal=Prolegómenos|language=es|publisher=Universidad Militar Nueva Granada|volume=10|issue=20|pages=71–87|doi=10.18359/prole.2535|access-date=June 17, 2021|doi-access=free}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=June 3, 2013 |title=Campaña Admirable y guerra a muerte |trans-title=Admirable Campaign and war to the death |url=http://www.quintadebolivar.gov.co/exposicion/Documents/Campan%CC%83a%20admirable.pdf |access-date=June 17, 2021 |website=quintadebolivar.gov.co |publisher=Casa Museo Quinta de Bolívar |language=es}}</ref> 1792 දී ස්පාඤ්ඤයේ IV වන චාල්ස් රජු විසින් "ඉතා උතුම්, ධෛර්ය සම්පන්න සහ පක්ෂපාතී ගම්මානය" යන පදවිය ලබා ගන්නා ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Ángel |first=Rafael Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=Xf5rAAAAMAAJ |title=Historia de Cúcuta: la casa del duende |date=1990 |publisher=La Casa del Duende |language=es |trans-title=History of Cúcuta: the house of the goblin |access-date=June 22, 2021}}</ref> මෙම නගරය නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි දේශපාලනික, ආර්ථික, කාර්මික, කලාත්මක, සංස්කෘතික, ක්‍රීඩා සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානය වන අතර, එහි වෙළඳ ගතිකතාවයන් සහ කොලොම්බියාවේ සහ වෙනිසියුලාවේ නූතන රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම මෙන්ම එහි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා හේතුවෙන්, කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු දේශසීමාවේ සැන් ක්‍රිස්ටෝබල් නගරය සමඟ ඇති වැදගත්ම නාගරික ජනාවාසය ලෙසද සැලකේ. 1813 කුකූටා සටන, විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි 1821 කුකූටා සම්මේලනය, මෑත කාලයේ කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව අතර 1941 සීමාවන් පිළිබඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම, 1959 ටොන්චලා ගිවිසුම, 2008 දී සාමයෙන් තොර දේශසීමා සහ 2019 වෙනිසියුලාව ආධාර සජීවී යන පුණ්‍ය ප්‍රසංග ආදිය ඒ අතර වේ. වෙනිසියුලාවට කොලොම්බියානු සංක්‍රමණයේදී ද එය සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර මෑතකදී වෙනිසියුලා සංක්‍රමණ අර්බුදයේ වැදගත්ම සංක්‍රමණ ස්ථානයක් බවට පත්ව ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=EL PROCESO MIGRATORIO ENTRE COLOMBIA Y VENEZUELA (1989–2014): PRINCIPALES CAUSAS Y EFECTOS POLÍTICOS PARA LA INTEGRACIÓN ENTRE AMBOS PAÍSES |url=https://repository.ucatolica.edu.co/bitstream/10983/3107/4/TESINA%20EL%20PROCESO%20MIGRATORIO%20ENTRE%20COLOMBIA%20Y%20VENEZUELA%201989%202014%20%20PRINCIPALES%20CAUSAS%20Y%20EFECTOS%20P.pdf |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cómo la migración venezolana está cambiando la expansión urbana en Cúcuta, Colombia |url=https://blogs.worldbank.org/es/latinamerica/como-la-migracion-venezolana-esta-cambiando-la-expansion-urbana-en-cucuta-colombia |access-date=April 12, 2021 |website=blogs.worldbank.org |language=es}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://elpais.com/elpais/2019/03/19/planeta_futuro/1552999963_663150.html|title=Opinión {{!}} Cúcuta, el epicentro de la emergencia migratoria de Venezuela|last=Ortiz|first=Fernando Mudarra y Orlando|date=March 23, 2019|work=El País|access-date=April 12, 2021|language=es|issn=1134-6582}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Informe de investigación: Situación de migración procedente de Venezuela |url=https://docs.bvsalud.org/biblioref/2019/05/996729/migracion-procedente-de-venezuela-crcscb-2.pdf |language=es}} </ref> නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි අගනුවර වන කුකූටා, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් රජය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් සභාව, කූකූටා අධිකරණ දිස්ත්‍රික්කයේ උසස් අධිකරණය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් පරිපාලන අධිකරණය සහ අධිකරණ මණ්ඩලයේ උසස් කවුන්සිලයේ සහ කොලොම්බියාවේ පොලිස්පති කාර්යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා වැනි ප්‍රධාන රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ආයතනවලට අයත් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Mapa judicial de Colombia |url=https://www.ramajudicial.gov.co/documents/10228/64622/MAPA+JUDICIAL%282%29.pdf/cab3506e-a815-4fac-bb08-288b7ad54d69 |access-date=June 17, 2021 |website=Ramajudicial.gov.co |language=es}}</ref> Cúcuta [[බොගෝටා|Bogotá]], Bucaramanga, [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|Valledupar]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|Cartagena de Indias]] සහ එහි දේශසීමා තත්ත්වය අනුව [[වෙනිසියුලාව]] සමඟ මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. එහි කැමිලෝ දාසා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ලෙස ගුවන් පර්යන්තයක් සහ මධ්‍යම ට්‍රාන්ස්පෝර්ට්ස් ඩි කුකුටා ලෙස බිම් පර්යන්තයක් ඇත. එහි ප්‍රමුඛතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ නැගෙනහිර කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම විශ්ව විද්‍යාල වලින් එකක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලයයි . <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Opinión |first=Diario la |date=March 6, 2020 |title=Investigación de la UFPS llegó a Reino Unido |trans-title=UFPS investigation arrived in the UK |url=https://www.laopinion.com.co/cucuta/investigacion-de-la-ufps-llego-reino-unido-193011 |website=La Opinión |language=es}}</ref> පැම්ප්ලෝනා විශ්ව විද්‍යාලය, FESC, කොලොම්බියාවේ නිදහස් විශ්ව විද්‍යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්‍යාලය, සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලය, ශාන්ත තෝමස් විශ්ව විද්‍යාලය වැනි දේශීය හා ජාතික කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාල ද එහි පවතී. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 32zu4nars9l892f19xu3ri2tdic5oac 751511 751465 2025-06-27T07:01:35Z BuddhikaW88 37808 751511 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුකූටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|7|53|39|N|72|30|14|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''කුකූටා''' ({{IPA|es|ˈkukuta|lang|Es-Cúcuta-Word.ogg}} ), නිල වශයෙන් '''සැන් ජෝස් ද කුකුටා''', කොලොම්බියානු මහ නගර සභාවක් වන අතර, [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර කුකුටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ මූලස්ථානය වේ. මෙම නගරය පිහිටා ඇත්තේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවේ]] මායිමේ කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර කඳු වැටි පාමුල පිහිටි සමජාතීය නිම්නයේ ය. එය ආසන්න වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර 1119 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වන අතර, වර්ග කිලෝමීටර 64 ක නාගරික ප්‍රදේශයක් (කොමියුන 10 කට බෙදා ඇත) සහ වර්ග කිලෝමීටර 1055 ක ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් (නගර 10 කට බෙදා ඇත) සමන්විත වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Technical support document for the Territorial Planning Plan (POT) of San José de Cúcuta |url=https://cucutanortedesantander.micolombiadigital.gov.co/sites/cucutanortedesantander/content/files/000664/33172_producto-31_dts.pdf |access-date=May 10, 2021 |publisher=micolombiadigital.gov.co |page=69,83 |language=es}}</ref> නගරයේ ජනගහනය 777,106 ක් වන අතර, එමඟින් එය දෙපාර්තමේන්තුවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ මහ නගර සභාව වන අතර රටේ හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත මහ නගර සභාව වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=October 17, 2019 |title=These are the most populated cities in the country, according to the Dane census |url=https://www.portafolio.co/economia/estas-son-las-ciudades-mas-pobladas-del-pais-segun-el-censo-del-dane-534662 |publisher=portafolio.co |language=es}}</ref> ඒ හා සමානව, එහි අගනගර ප්‍රදේශය ( විලා ඩෙල් රොසාරියෝ, ලොස් පැටියෝස්, එල් සුලියා, සැන් කයෙටානෝ සහ පුවර්ටෝ සැන්ටැන්ඩර් යන මහ නගර සභාවලින් සමන්විත) ආසන්න ජනගහනය 1,046,347 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Projections and retroprojections of the municipal population for the period 1985–2017 and 2018–2035 based on the CNPV 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |access-date=May 24, 2021 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref> 1733 ජුනි 17 වන දින පැම්ප්ලෝනා ප්‍රදේශයේ පදිංචි ජුවානා රැන්ගල් ඩි කුයෙල්ලාර් විසින් ''සැන් ජෝස් ඩි ගුවාසිමාලෙස්'' යන නමින් නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ සුදු සහ මෙස්ටිසෝ ප්‍රදේශවාසීන් "කුකුටා ඉන්දියානු ගම්මානයෙන් " (වර්තමානයේ සැන් ලුයිස් කාර්තුව) වෙන්වීමට ගත් මුලපිරීමක කොටසක් ලෙස ය. පසුව, එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාවට ගෞරව කිරීම සඳහා එම නම «කුකු-ටා» හි කුලකරණය ලෙස සැන් ජෝස් ද කුකුටා ලෙස වෙනස් කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Rincón Guerrero |first=Amado Antonio |url=https://books.google.com/books?id=WoBEAAAAYAAJ |title=Los pueblos del cacao: orígenes de los asentamientos urbanos en el oriente colombiano |last2=Villamizar Pabón |first2=Silvano |last3=Frerreira Esparza |first3=Adriana |date=1998 |publisher=Universidad Industrial de Santander, Escuela de Historia |isbn=978-958-9318-55-3 |page=105-107 |language=es |trans-title=The Cocoa Peoples: Origins of Urban Settlements in Eastern Colombia}}</ref> 18 වන සියවසේ ආරම්භ වූ දා සිට ස්පාඤ්ඤ උපරාජකීයත්වය පුරාවටම, මෙම පල්ලිය කොලොම්බියානු නැගෙනහිර සහ ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ වැදගත්ම ජනාවාසවලින් එකක් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලද අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Gamboa |first=Jorge Augusto |title=Cúcuta: ciudad comercial y fronteriza |trans-title=Cúcuta: commercial and border city |url=https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-234/cucuta-ciudad-comercial-y-fronteriza |access-date=September 11, 2021 |website=banrepcultural.org |publisher=Red Cultural del Banco de la República |language=es}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Blanco|first=Jacqueline|date=November 22, 2007|title=De la Gran Colombia a la Nueva Granada, contexto histórico – político de la transición constitucional|trans-title=From Greater Colombia to New Granada, historical context – political transition of the Constitution|url=https://revistas.unimilitar.edu.co/index.php/dere/article/view/2535|journal=Prolegómenos|language=es|publisher=Universidad Militar Nueva Granada|volume=10|issue=20|pages=71–87|doi=10.18359/prole.2535|access-date=June 17, 2021|doi-access=free}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=June 3, 2013 |title=Campaña Admirable y guerra a muerte |trans-title=Admirable Campaign and war to the death |url=http://www.quintadebolivar.gov.co/exposicion/Documents/Campan%CC%83a%20admirable.pdf |access-date=June 17, 2021 |website=quintadebolivar.gov.co |publisher=Casa Museo Quinta de Bolívar |language=es}}</ref> 1792 දී ස්පාඤ්ඤයේ IV වන චාල්ස් රජු විසින් "ඉතා උතුම්, ධෛර්ය සම්පන්න සහ පක්ෂපාතී ගම්මානය" යන පදවිය ලබා ගන්නා ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Ángel |first=Rafael Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=Xf5rAAAAMAAJ |title=Historia de Cúcuta: la casa del duende |date=1990 |publisher=La Casa del Duende |language=es |trans-title=History of Cúcuta: the house of the goblin |access-date=June 22, 2021}}</ref> මෙම නගරය නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි දේශපාලනික, ආර්ථික, කාර්මික, කලාත්මක, සංස්කෘතික, ක්‍රීඩා සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානය වන අතර, එහි වෙළඳ ගතිකතාවයන් සහ කොලොම්බියාවේ සහ වෙනිසියුලාවේ නූතන රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම මෙන්ම එහි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා හේතුවෙන්, කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු දේශසීමාවේ සැන් ක්‍රිස්ටෝබල් නගරය සමඟ ඇති වැදගත්ම නාගරික ජනාවාසය ලෙසද සැලකේ. 1813 කුකූටා සටන, විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි 1821 කුකූටා සම්මේලනය, මෑත කාලයේ කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව අතර 1941 සීමාවන් පිළිබඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම, 1959 ටොන්චලා ගිවිසුම, 2008 දී සාමයෙන් තොර දේශසීමා සහ 2019 වෙනිසියුලාව ආධාර සජීවී යන පුණ්‍ය ප්‍රසංග ආදිය ඒ අතර වේ. වෙනිසියුලාවට කොලොම්බියානු සංක්‍රමණයේදී ද එය සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර මෑතකදී වෙනිසියුලා සංක්‍රමණ අර්බුදයේ වැදගත්ම සංක්‍රමණ ස්ථානයක් බවට පත්ව ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=EL PROCESO MIGRATORIO ENTRE COLOMBIA Y VENEZUELA (1989–2014): PRINCIPALES CAUSAS Y EFECTOS POLÍTICOS PARA LA INTEGRACIÓN ENTRE AMBOS PAÍSES |url=https://repository.ucatolica.edu.co/bitstream/10983/3107/4/TESINA%20EL%20PROCESO%20MIGRATORIO%20ENTRE%20COLOMBIA%20Y%20VENEZUELA%201989%202014%20%20PRINCIPALES%20CAUSAS%20Y%20EFECTOS%20P.pdf |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cómo la migración venezolana está cambiando la expansión urbana en Cúcuta, Colombia |url=https://blogs.worldbank.org/es/latinamerica/como-la-migracion-venezolana-esta-cambiando-la-expansion-urbana-en-cucuta-colombia |access-date=April 12, 2021 |website=blogs.worldbank.org |language=es}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://elpais.com/elpais/2019/03/19/planeta_futuro/1552999963_663150.html|title=Opinión {{!}} Cúcuta, el epicentro de la emergencia migratoria de Venezuela|last=Ortiz|first=Fernando Mudarra y Orlando|date=March 23, 2019|work=El País|access-date=April 12, 2021|language=es|issn=1134-6582}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Informe de investigación: Situación de migración procedente de Venezuela |url=https://docs.bvsalud.org/biblioref/2019/05/996729/migracion-procedente-de-venezuela-crcscb-2.pdf |language=es}} </ref> නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි අගනුවර වන කුකූටා, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් රජය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් සභාව, කූකූටා අධිකරණ දිස්ත්‍රික්කයේ උසස් අධිකරණය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් පරිපාලන අධිකරණය සහ අධිකරණ මණ්ඩලයේ උසස් කවුන්සිලයේ සහ කොලොම්බියාවේ පොලිස්පති කාර්යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා වැනි ප්‍රධාන රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ආයතනවලට අයත් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Mapa judicial de Colombia |url=https://www.ramajudicial.gov.co/documents/10228/64622/MAPA+JUDICIAL%282%29.pdf/cab3506e-a815-4fac-bb08-288b7ad54d69 |access-date=June 17, 2021 |website=Ramajudicial.gov.co |language=es}}</ref> කුකුටා [[බොගෝටා]], බුකාරමන්ගා, [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|වලේදුපාර්]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කර්ටජෙනා]] සහ එහි දේශසීමා තත්ත්වය අනුව [[වෙනිසියුලාව]] සමඟ මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. එහි කැමිලෝ දාසා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ලෙස ගුවන් පර්යන්තයක් සහ මධ්‍යම ට්‍රාන්ස්පෝර්ට්ස් ඩි කුකුටා ලෙස බිම් පර්යන්තයක් ඇත. එහි ප්‍රමුඛතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ නැගෙනහිර කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම විශ්ව විද්‍යාල වලින් එකක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලයයි . <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Opinión |first=Diario la |date=March 6, 2020 |title=Investigación de la UFPS llegó a Reino Unido |trans-title=UFPS investigation arrived in the UK |url=https://www.laopinion.com.co/cucuta/investigacion-de-la-ufps-llego-reino-unido-193011 |website=La Opinión |language=es}}</ref> පැම්ප්ලෝනා විශ්ව විද්‍යාලය, FESC, කොලොම්බියාවේ නිදහස් විශ්ව විද්‍යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්‍යාලය, සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලය, ශාන්ත තෝමස් විශ්ව විද්‍යාලය වැනි දේශීය හා ජාතික කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාල ද එහි පවතී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 79qqdx1fmsbgxy4hbi6z7yamp6cwhb7 751522 751511 2025-06-27T07:02:28Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751522 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = කුකූටා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|7|53|39|N|72|30|14|W|region:CO|display=inline,title}} }} '''කුකූටා''' ({{IPA|es|ˈkukuta|lang|Es-Cúcuta-Word.ogg}} ), නිල වශයෙන් '''සැන් ජෝස් ද කුකුටා''', කොලොම්බියානු මහ නගර සභාවක් වන අතර, [[නොර්ටේ ඩි සන්ටර්ඩෙන් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|නෝර්ට් ඩි සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර වන අතර කුකුටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ මූලස්ථානය වේ. මෙම නගරය පිහිටා ඇත්තේ [[වෙනිසියුලාව|වෙනිසියුලාවේ]] මායිමේ කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර කඳු වැටි පාමුල පිහිටි සමජාතීය නිම්නයේ ය. එය ආසන්න වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර 1119 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වන අතර, වර්ග කිලෝමීටර 64 ක නාගරික ප්‍රදේශයක් (කොමියුන 10 කට බෙදා ඇත) සහ වර්ග කිලෝමීටර 1055 ක ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයක් (නගර 10 කට බෙදා ඇත) සමන්විත වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Technical support document for the Territorial Planning Plan (POT) of San José de Cúcuta |url=https://cucutanortedesantander.micolombiadigital.gov.co/sites/cucutanortedesantander/content/files/000664/33172_producto-31_dts.pdf |access-date=May 10, 2021 |publisher=micolombiadigital.gov.co |page=69,83 |language=es}}</ref> නගරයේ ජනගහනය 777,106 ක් වන අතර, එමඟින් එය දෙපාර්තමේන්තුවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ මහ නගර සභාව වන අතර රටේ හයවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත මහ නගර සභාව වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=October 17, 2019 |title=These are the most populated cities in the country, according to the Dane census |url=https://www.portafolio.co/economia/estas-son-las-ciudades-mas-pobladas-del-pais-segun-el-censo-del-dane-534662 |publisher=portafolio.co |language=es}}</ref> ඒ හා සමානව, එහි අගනගර ප්‍රදේශය ( විලා ඩෙල් රොසාරියෝ, ලොස් පැටියෝස්, එල් සුලියා, සැන් කයෙටානෝ සහ පුවර්ටෝ සැන්ටැන්ඩර් යන මහ නගර සභාවලින් සමන්විත) ආසන්න ජනගහනය 1,046,347 කි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Projections and retroprojections of the municipal population for the period 1985–2017 and 2018–2035 based on the CNPV 2018 |url=https://www.dane.gov.co/index.php/estadisticas-por-tema/demografia-y-poblacion/proyecciones-de-poblacion |access-date=May 24, 2021 |publisher=dane.gov.co |language=es}}</ref> 1733 ජුනි 17 වන දින පැම්ප්ලෝනා ප්‍රදේශයේ පදිංචි ජුවානා රැන්ගල් ඩි කුයෙල්ලාර් විසින් ''සැන් ජෝස් ඩි ගුවාසිමාලෙස්'' යන නමින් නගරය ආරම්භ කරන ලද්දේ සුදු සහ මෙස්ටිසෝ ප්‍රදේශවාසීන් "කුකුටා ඉන්දියානු ගම්මානයෙන් " (වර්තමානයේ සැන් ලුයිස් කාර්තුව) වෙන්වීමට ගත් මුලපිරීමක කොටසක් ලෙස ය. පසුව, එම ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාවට ගෞරව කිරීම සඳහා එම නම «කුකු-ටා» හි කුලකරණය ලෙස සැන් ජෝස් ද කුකුටා ලෙස වෙනස් කරන ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Rincón Guerrero |first=Amado Antonio |url=https://books.google.com/books?id=WoBEAAAAYAAJ |title=Los pueblos del cacao: orígenes de los asentamientos urbanos en el oriente colombiano |last2=Villamizar Pabón |first2=Silvano |last3=Frerreira Esparza |first3=Adriana |date=1998 |publisher=Universidad Industrial de Santander, Escuela de Historia |isbn=978-958-9318-55-3 |page=105-107 |language=es |trans-title=The Cocoa Peoples: Origins of Urban Settlements in Eastern Colombia}}</ref> 18 වන සියවසේ ආරම්භ වූ දා සිට ස්පාඤ්ඤ උපරාජකීයත්වය පුරාවටම, මෙම පල්ලිය කොලොම්බියානු නැගෙනහිර සහ ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ වැදගත්ම ජනාවාසවලින් එකක් ලෙස ඒකාබද්ධ කරන ලද අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Gamboa |first=Jorge Augusto |title=Cúcuta: ciudad comercial y fronteriza |trans-title=Cúcuta: commercial and border city |url=https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-234/cucuta-ciudad-comercial-y-fronteriza |access-date=September 11, 2021 |website=banrepcultural.org |publisher=Red Cultural del Banco de la República |language=es}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Blanco|first=Jacqueline|date=November 22, 2007|title=De la Gran Colombia a la Nueva Granada, contexto histórico – político de la transición constitucional|trans-title=From Greater Colombia to New Granada, historical context – political transition of the Constitution|url=https://revistas.unimilitar.edu.co/index.php/dere/article/view/2535|journal=Prolegómenos|language=es|publisher=Universidad Militar Nueva Granada|volume=10|issue=20|pages=71–87|doi=10.18359/prole.2535|access-date=June 17, 2021|doi-access=free}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=June 3, 2013 |title=Campaña Admirable y guerra a muerte |trans-title=Admirable Campaign and war to the death |url=http://www.quintadebolivar.gov.co/exposicion/Documents/Campan%CC%83a%20admirable.pdf |access-date=June 17, 2021 |website=quintadebolivar.gov.co |publisher=Casa Museo Quinta de Bolívar |language=es}}</ref> 1792 දී ස්පාඤ්ඤයේ IV වන චාල්ස් රජු විසින් "ඉතා උතුම්, ධෛර්ය සම්පන්න සහ පක්ෂපාතී ගම්මානය" යන පදවිය ලබා ගන්නා ලදී. <ref>{{උපන්‍යාස පොත |last=Ángel |first=Rafael Eduardo |url=https://books.google.com/books?id=Xf5rAAAAMAAJ |title=Historia de Cúcuta: la casa del duende |date=1990 |publisher=La Casa del Duende |language=es |trans-title=History of Cúcuta: the house of the goblin |access-date=June 22, 2021}}</ref> මෙම නගරය නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි දේශපාලනික, ආර්ථික, කාර්මික, කලාත්මක, සංස්කෘතික, ක්‍රීඩා සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානය වන අතර, එහි වෙළඳ ගතිකතාවයන් සහ කොලොම්බියාවේ සහ වෙනිසියුලාවේ නූතන රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී එහි ඓතිහාසික වැදගත්කම මෙන්ම එහි රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා හේතුවෙන්, කොලොම්බියානු-වෙනිසියුලානු දේශසීමාවේ සැන් ක්‍රිස්ටෝබල් නගරය සමඟ ඇති වැදගත්ම නාගරික ජනාවාසය ලෙසද සැලකේ. 1813 කුකූටා සටන, විලා ඩෙල් රොසාරියෝ හි 1821 කුකූටා සම්මේලනය, මෑත කාලයේ කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව අතර 1941 සීමාවන් පිළිබඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම, 1959 ටොන්චලා ගිවිසුම, 2008 දී සාමයෙන් තොර දේශසීමා සහ 2019 වෙනිසියුලාව ආධාර සජීවී යන පුණ්‍ය ප්‍රසංග ආදිය ඒ අතර වේ. වෙනිසියුලාවට කොලොම්බියානු සංක්‍රමණයේදී ද එය සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර මෑතකදී වෙනිසියුලා සංක්‍රමණ අර්බුදයේ වැදගත්ම සංක්‍රමණ ස්ථානයක් බවට පත්ව ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=EL PROCESO MIGRATORIO ENTRE COLOMBIA Y VENEZUELA (1989–2014): PRINCIPALES CAUSAS Y EFECTOS POLÍTICOS PARA LA INTEGRACIÓN ENTRE AMBOS PAÍSES |url=https://repository.ucatolica.edu.co/bitstream/10983/3107/4/TESINA%20EL%20PROCESO%20MIGRATORIO%20ENTRE%20COLOMBIA%20Y%20VENEZUELA%201989%202014%20%20PRINCIPALES%20CAUSAS%20Y%20EFECTOS%20P.pdf |language=es}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Cómo la migración venezolana está cambiando la expansión urbana en Cúcuta, Colombia |url=https://blogs.worldbank.org/es/latinamerica/como-la-migracion-venezolana-esta-cambiando-la-expansion-urbana-en-cucuta-colombia |access-date=April 12, 2021 |website=blogs.worldbank.org |language=es}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://elpais.com/elpais/2019/03/19/planeta_futuro/1552999963_663150.html|title=Opinión {{!}} Cúcuta, el epicentro de la emergencia migratoria de Venezuela|last=Ortiz|first=Fernando Mudarra y Orlando|date=March 23, 2019|work=El País|access-date=April 12, 2021|language=es|issn=1134-6582}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Informe de investigación: Situación de migración procedente de Venezuela |url=https://docs.bvsalud.org/biblioref/2019/05/996729/migracion-procedente-de-venezuela-crcscb-2.pdf |language=es}} </ref> නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් හි අගනුවර වන කුකූටා, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් රජය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් සභාව, කූකූටා අධිකරණ දිස්ත්‍රික්කයේ උසස් අධිකරණය, නෝර්ටේ ඩි සැන්ටැන්ඩර් පරිපාලන අධිකරණය සහ අධිකරණ මණ්ඩලයේ උසස් කවුන්සිලයේ සහ කොලොම්බියාවේ පොලිස්පති කාර්යාලයේ ප්‍රාදේශීය ශාඛා වැනි ප්‍රධාන රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ආයතනවලට අයත් වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Mapa judicial de Colombia |url=https://www.ramajudicial.gov.co/documents/10228/64622/MAPA+JUDICIAL%282%29.pdf/cab3506e-a815-4fac-bb08-288b7ad54d69 |access-date=June 17, 2021 |website=Ramajudicial.gov.co |language=es}}</ref> කුකුටා [[බොගෝටා]], බුකාරමන්ගා, [[වලේදුපාර්, කොලොම්බියාව|වලේදුපාර්]], [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කර්ටජෙනා]] සහ එහි දේශසීමා තත්ත්වය අනුව [[වෙනිසියුලාව]] සමඟ මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වේ. එහි කැමිලෝ දාසා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ ලෙස ගුවන් පර්යන්තයක් සහ මධ්‍යම ට්‍රාන්ස්පෝර්ට්ස් ඩි කුකුටා ලෙස බිම් පර්යන්තයක් ඇත. එහි ප්‍රමුඛතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ නැගෙනහිර කොලොම්බියාවේ වැදගත්ම විශ්ව විද්‍යාල වලින් එකක් වන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද පෝලා සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලයයි . <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Opinión |first=Diario la |date=March 6, 2020 |title=Investigación de la UFPS llegó a Reino Unido |trans-title=UFPS investigation arrived in the UK |url=https://www.laopinion.com.co/cucuta/investigacion-de-la-ufps-llego-reino-unido-193011 |website=La Opinión |language=es}}</ref> පැම්ප්ලෝනා විශ්ව විද්‍යාලය, FESC, කොලොම්බියාවේ නිදහස් විශ්ව විද්‍යාලය, සයිමන් බොලිවර් විශ්ව විද්‍යාලය, සැන්ටැන්ඩර් විශ්ව විද්‍යාලය, ශාන්ත තෝමස් විශ්ව විද්‍යාලය වැනි දේශීය හා ජාතික කීර්තිමත් විශ්ව විද්‍යාල ද එහි පවතී. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 8yfqn20l40yh8czs8nliq8xl65cn06k 14 182525 751508 2025-06-27T06:59:10Z Ttheek 66430 '{{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]]' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751508 wikitext text/x-wiki {{catmore|එක්සත් ජනපදයෙහි ජනාධිපතිවරයා}} [[ප්‍රවර්ගය:ජනාධිපතිවරු - අ.එ.ජ.]] a3wgnt8lxl6b7lluo47qonua9d1kbtw 0 182526 751526 2025-06-27T07:14:13Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1253492062|Puerto Carreño]]" 751526 wikitext text/x-wiki '''පුවර්ටෝ කැරෙනෝ''' ({{IPA|es|ˈpweɾto kaˈreɲo}} ), පරිවර්තනය {{Langx|en|Puerto Carreno|4=Port Carreno}} <small>&#x2009;</small>&#x27; <span>පෝර්ට් කැරෙනෝ</span> &#x27; [[Category:Articles containing explicitly cited English-language text]] යනු දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන අතර ඔරිනෝකෝ ගඟේ පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] ලැනොස් හි [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|විචාඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ඒකාබද්ධ මහ නගර සභාවකි . පුවර්ටෝ කැරෙනෝ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ සිය ගණනක් ත්‍රාසජනක, පාරිසරික සහ තිරසාර සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා සංචාරක දොරටුවක් ලෙසයි. එය වීටා ගඟේ මොනර මසුන් ඇල්ලීම, ඔරිනොක්වියාවේ ස්වදේශික ශිල්පීන්, ගංගා වරාය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සහ කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුවේ (පළාතේ) අගනුවර බවට පත්ව ඇති මායිම් ජනාවාසයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, බොහෝ ගස් වලට වඩා වැඩි ගස් ඇති කොලොම්බියානු නගරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය කෘෂිකාර්මික වශයෙන් මැරනෝන් පලතුරු (කජු) සඳහා ප්‍රසිද්ධය, සහ නගර සීමාව තුළ විවිධ වර්ගයේ අඹ ගස් වර්ග දුසිමකට වඩා තිබේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 83sy6sdrrszjc0n3m91avq0a162lk6f 751543 751526 2025-06-27T07:24:51Z BuddhikaW88 37808 751543 wikitext text/x-wiki '''පුවර්ටෝ කැරෙනෝ''' ({{IPA|es|ˈpweɾto kaˈreɲo}} ), පරිවර්තනය {{Langx|en|Puerto Carreno|4=Port Carreno}}) යනු දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන අතර ඔරිනෝකෝ ගඟේ පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] ලැනොස් හි [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|විචාඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ඒකාබද්ධ මහ නගර සභාවකි . පුවර්ටෝ කැරෙනෝ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ සිය ගණනක් ත්‍රාසජනක, පාරිසරික සහ තිරසාර සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා සංචාරක දොරටුවක් ලෙසයි. එය වීටා ගඟේ මොනර මසුන් ඇල්ලීම, ඔරිනොක්වියාවේ ස්වදේශික ශිල්පීන්, ගංගා වරාය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සහ කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුවේ (පළාතේ) අගනුවර බවට පත්ව ඇති මායිම් ජනාවාසයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය. [[Category:Articles containing explicitly cited English-language text]] පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, බොහෝ ගස් වලට වඩා වැඩි ගස් ඇති කොලොම්බියානු නගරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය කෘෂිකාර්මික වශයෙන් මැරනෝන් පලතුරු (කජු) සඳහා ප්‍රසිද්ධය, සහ නගර සීමාව තුළ විවිධ වර්ගයේ අඹ ගස් වර්ග දුසිමකට වඩා තිබේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] tu9nuzeot5b5pnhpeiauxe9zx5h6g7o 751544 751543 2025-06-27T07:31:20Z BuddhikaW88 37808 751544 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පුවර්ටෝ කැරෙනෝ | coordinates = {{coord|6|11|25|N|67|29|01|W|region:CO_type:city(22500)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''පුවර්ටෝ කැරෙනෝ''' ({{IPA|es|ˈpweɾto kaˈreɲo}} ), පරිවර්තනය {{Langx|en|Puerto Carreno|4=Port Carreno}}) යනු දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන අතර ඔරිනෝකෝ ගඟේ පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] ලැනොස් හි [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|විචාඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ඒකාබද්ධ මහ නගර සභාවකි . පුවර්ටෝ කැරෙනෝ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ සිය ගණනක් ත්‍රාසජනක, පාරිසරික සහ තිරසාර සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා සංචාරක දොරටුවක් ලෙසයි. එය වීටා ගඟේ මොනර මසුන් ඇල්ලීම, ඔරිනොක්වියාවේ ස්වදේශික ශිල්පීන්, ගංගා වරාය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සහ කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුවේ (පළාතේ) අගනුවර බවට පත්ව ඇති මායිම් ජනාවාසයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය. [[Category:Articles containing explicitly cited English-language text]] පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, බොහෝ ගස් වලට වඩා වැඩි ගස් ඇති කොලොම්බියානු නගරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය කෘෂිකාර්මික වශයෙන් මැරනෝන් පලතුරු (කජු) සඳහා ප්‍රසිද්ධය, සහ නගර සීමාව තුළ විවිධ වර්ගයේ අඹ ගස් වර්ග දුසිමකට වඩා තිබේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 9a6k3ktefc4rg9w4jmf8zso4vs3foh7 751561 751544 2025-06-27T07:32:32Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751561 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පුවර්ටෝ කැරෙනෝ | coordinates = {{coord|6|11|25|N|67|29|01|W|region:CO_type:city(22500)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''පුවර්ටෝ කැරෙනෝ''' ({{IPA|es|ˈpweɾto kaˈreɲo}} ), පරිවර්තනය {{Langx|en|Puerto Carreno|4=Port Carreno}}) යනු දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන අතර ඔරිනෝකෝ ගඟේ පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] ලැනොස් හි [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|විචාඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ඒකාබද්ධ මහ නගර සභාවකි . පුවර්ටෝ කැරෙනෝ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ සිය ගණනක් ත්‍රාසජනක, පාරිසරික සහ තිරසාර සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා සංචාරක දොරටුවක් ලෙසයි. එය වීටා ගඟේ මොනර මසුන් ඇල්ලීම, ඔරිනොක්වියාවේ ස්වදේශික ශිල්පීන්, ගංගා වරාය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සහ කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුවේ (පළාතේ) අගනුවර බවට පත්ව ඇති මායිම් ජනාවාසයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය. [[Category:Articles containing explicitly cited English-language text]] පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, බොහෝ ගස් වලට වඩා වැඩි ගස් ඇති කොලොම්බියානු නගරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය කෘෂිකාර්මික වශයෙන් මැරනෝන් පලතුරු (කජු) සඳහා ප්‍රසිද්ධය, සහ නගර සීමාව තුළ විවිධ වර්ගයේ අඹ ගස් වර්ග දුසිමකට වඩා තිබේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] gq7nj6qzef3xvj3sxsqammjpmtar998 751562 751561 2025-06-27T07:32:41Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:Articles containing explicitly cited English-language text]] ඉවත් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751562 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පුවර්ටෝ කැරෙනෝ | coordinates = {{coord|6|11|25|N|67|29|01|W|region:CO_type:city(22500)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''පුවර්ටෝ කැරෙනෝ''' ({{IPA|es|ˈpweɾto kaˈreɲo}} ), පරිවර්තනය {{Langx|en|Puerto Carreno|4=Port Carreno}}) යනු දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන අතර ඔරිනෝකෝ ගඟේ පිහිටි [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] ලැනොස් හි [[වික්හඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|විචාඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ඒකාබද්ධ මහ නගර සභාවකි . පුවර්ටෝ කැරෙනෝ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වන්නේ සිය ගණනක් ත්‍රාසජනක, පාරිසරික සහ තිරසාර සංචාරක ගමනාන්ත සඳහා සංචාරක දොරටුවක් ලෙසයි. එය වීටා ගඟේ මොනර මසුන් ඇල්ලීම, ඔරිනොක්වියාවේ ස්වදේශික ශිල්පීන්, ගංගා වරාය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සහ කොලොම්බියාවේ දෙවන විශාලතම දෙපාර්තමේන්තුවේ (පළාතේ) අගනුවර බවට පත්ව ඇති මායිම් ජනාවාසයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය. පුවර්ටෝ කැරෙනෝ, බොහෝ ගස් වලට වඩා වැඩි ගස් ඇති කොලොම්බියානු නගරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය කෘෂිකාර්මික වශයෙන් මැරනෝන් පලතුරු (කජු) සඳහා ප්‍රසිද්ධය, සහ නගර සීමාව තුළ විවිධ වර්ගයේ අඹ ගස් වර්ග දුසිමකට වඩා තිබේ. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 325w04ddactwkv5glgyokljx66l4ee7 0 182527 751527 2025-06-27T07:14:15Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1271915620|Mitú]]" 751527 wikitext text/x-wiki '''මිටු''' ({{IPA|es|miˈtu}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෝපේස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. <ref>[http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm {{In lang|es}} Empresa telefonica de Bogota; Mitú] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120730092932/http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm|date=2012-07-30}}</ref> එය ගිනිකොනදිග කොලොම්බියාවේ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ පිහිටි කුඩා නගරයකි. 1936 දී ආරම්භ කරන ලද මිටු, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 180 ක් උසින් වෝපෙස් ගඟ අසල පිහිටා ඇත. වෝපේස් දෙපාර්තමේන්තුවට සේවාවන්හි හරය (ප්‍රවාහනය සහ වෙළඳාම) සපයනු ලබන්නේ එහිදීය.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් වෝපේස් ගඟ මිටු සහ ගං ඉවුරුවල අසල ඇති කුඩා ගම්මාන අතර සම්බන්ධක සම්බන්ධකයක් ලෙස සේවය කරයි, නමුත් නගරය රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට සම්බන්ධ කරන මාර්ග නොමැත. ගුවන් යානයෙන් සහ ගඟෙන් පමණක් ප්‍රවේශ විය හැකි මිටු යනු කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා අගනුවරයි. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්ථාවර ලෙස භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:2020 අප්‍රේල් සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] qf70x60dqw0x4u01qmd9baamfpnuuar 751542 751527 2025-06-27T07:24:24Z BuddhikaW88 37808 751542 wikitext text/x-wiki '''මිටු''' ({{IPA|es|miˈtu}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෝපේස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. <ref>[http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm {{In lang|es}} Empresa telefonica de Bogota; Mitú] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120730092932/http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm|date=2012-07-30}}</ref> එය ගිනිකොනදිග කොලොම්බියාවේ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ පිහිටි කුඩා නගරයකි. 1936 දී ආරම්භ කරන ලද මිටු, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 180 ක් උසින් වෝපෙස් ගඟ අසල පිහිටා ඇත. වෝපේස් දෙපාර්තමේන්තුවට සේවාවන්හි හරය (ප්‍රවාහනය සහ වෙළඳාම) සපයනු ලබන්නේ එහිදීය. වෝපේස් ගඟ මිටු සහ ගං ඉවුරුවල අසල ඇති කුඩා ගම්මාන අතර සම්බන්ධක සම්බන්ධකයක් ලෙස සේවය කරයි, නමුත් නගරය රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට සම්බන්ධ කරන මාර්ග නොමැත. ගුවන් යානයෙන් සහ ගඟෙන් පමණක් ප්‍රවේශ විය හැකි මිටු යනු කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා අගනුවරයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්ථාවර ලෙස භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:2020 අප්‍රේල් සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 28vqzl8xduqams3qj9te9rb7ngvv65i 751545 751542 2025-06-27T07:31:22Z BuddhikaW88 37808 751545 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මිටු | coordinates = {{coord|1|11|54|N|70|10|24|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''මිටු''' ({{IPA|es|miˈtu}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෝපේස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. <ref>[http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm {{In lang|es}} Empresa telefonica de Bogota; Mitú] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120730092932/http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm|date=2012-07-30}}</ref> එය ගිනිකොනදිග කොලොම්බියාවේ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ පිහිටි කුඩා නගරයකි. 1936 දී ආරම්භ කරන ලද මිටු, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 180 ක් උසින් වෝපෙස් ගඟ අසල පිහිටා ඇත. වෝපේස් දෙපාර්තමේන්තුවට සේවාවන්හි හරය (ප්‍රවාහනය සහ වෙළඳාම) සපයනු ලබන්නේ එහිදීය. වෝපේස් ගඟ මිටු සහ ගං ඉවුරුවල අසල ඇති කුඩා ගම්මාන අතර සම්බන්ධක සම්බන්ධකයක් ලෙස සේවය කරයි, නමුත් නගරය රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට සම්බන්ධ කරන මාර්ග නොමැත. ගුවන් යානයෙන් සහ ගඟෙන් පමණක් ප්‍රවේශ විය හැකි මිටු යනු කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා අගනුවරයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්ථාවර ලෙස භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:2020 අප්‍රේල් සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 268cil750hctnkq40pb3m64ztkwj63k 751560 751545 2025-06-27T07:32:27Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751560 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මිටු | coordinates = {{coord|1|11|54|N|70|10|24|W|region:CO_type:city|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''මිටු''' ({{IPA|es|miˈtu}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[වෞපේස් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වෝපේස්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. <ref>[http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm {{In lang|es}} Empresa telefonica de Bogota; Mitú] {{Webarchive|url=https://archive.today/20120730092932/http://pwp.etb.net.co/fdrojas/Ciudades/Mitu.htm|date=2012-07-30}}</ref> එය ගිනිකොනදිග කොලොම්බියාවේ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ පිහිටි කුඩා නගරයකි. 1936 දී ආරම්භ කරන ලද මිටු, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 180 ක් උසින් වෝපෙස් ගඟ අසල පිහිටා ඇත. වෝපේස් දෙපාර්තමේන්තුවට සේවාවන්හි හරය (ප්‍රවාහනය සහ වෙළඳාම) සපයනු ලබන්නේ එහිදීය. වෝපේස් ගඟ මිටු සහ ගං ඉවුරුවල අසල ඇති කුඩා ගම්මාන අතර සම්බන්ධක සම්බන්ධකයක් ලෙස සේවය කරයි, නමුත් නගරය රටේ සෙසු ප්‍රදේශවලට සම්බන්ධ කරන මාර්ග නොමැත. ගුවන් යානයෙන් සහ ගඟෙන් පමණක් ප්‍රවේශ විය හැකි මිටු යනු කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම හුදකලා අගනුවරයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්ථාවර ලෙස භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:2020 අප්‍රේල් සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි]] [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] sgz2kt4yk87gkaq3acg1w4uzw0njx45 0 182528 751528 2025-06-27T07:14:16Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294667441|Cali]]" 751528 wikitext text/x-wiki '''සන්තියාගෝ ද කැලි''' ({{IPA|es|sanˈtjaɣo ðe ˈkali}} ), නොහොත් '''කැලි''', යනු [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලී ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නිරිතදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය වන අතර 2023 දී DANE විසින් ඇස්තමේන්තු කර ඇති පදිංචිකරුවන් 2,280,522 කි <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tenía Cali, Valle del Cauca en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928162530/https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |archive-date=28 September 2023 |access-date=2024-06-06 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> නගරය {{Convert|560.3|km2|abbr=on}} දක්වා විහිදේ {{Convert|120.9|km2|abbr=on}} සමඟ නාගරික ප්‍රදේශයකින් යුක්ත වන අතර, කැලි නගරය ප්‍රදේශය අනුව රටේ දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර ජනගහනයෙන් තුන්වන ස්ථානයට පත්වේ. පැසිෆික් වෙරළට ප්‍රවේශය ඇති එකම ප්‍රධාන කොලොම්බියානු නගරය ලෙස, කැලි යනු රටේ දකුණේ ප්‍රධාන නාගරික සහ ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය වන අතර කොලොම්බියාවේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Metrocuadrado |url=https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207094202/https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |archive-date=7 February 2019 |access-date=16 January 2019 |website=Metrocuadrado}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=net |first=From |date=21 February 2005 |title=Cali: Capital Mundial de la Salsa o La Sucursal del Cielo |url=https://salsa.ch/posts/ns_178 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116100351/https://salsa.ch/posts/ns_178 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=salsa.ch}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=1 October 2012 |title=Cali ratificó ser la capital mundial de la salsa – HSB Noticias |url=http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116101810/http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=hsbnoticias.com}}</ref> මෙම නගරය 1536 ජූලි 25 වන දින ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක සෙබස්තියන් ද බෙලාල්කසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් කොලොම්බියාවේ ක්‍රීඩා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස, එය 1971 පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරක නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2021-08-27 |title=Barranquilla confirmed as host of 2027 Pan American Games |url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018120818/https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |archive-date=18 October 2022 |access-date=2021-08-30 |website=insidethegames.biz}}</ref> 1992 ලෝක මල්ලවපොර ශූරතාවලිය, 2013 ලෝක ක්‍රීඩා උළෙල, 2014 දී UCI ධාවන පථ පාපැදි ලෝක ශූරතාවලිය, 2015 දී මලල ක්‍රීඩා පිළිබඳ ලෝක යොවුන් ශූරතාවලිය මෙන්ම 2021 දී සමාරම්භක ජූනියර් පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙල සහ 2022 ලෝක මලල ක්‍රීඩා U20 ශූරතාවලිය සඳහා ද කැලි සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] em5cjc9q940cqa6rtt5ptxooqgdl9u9 751541 751528 2025-06-27T07:24:13Z BuddhikaW88 37808 751541 wikitext text/x-wiki '''සන්තියාගෝ ද කාලි''' ({{IPA|es|sanˈtjaɣo ðe ˈkali}} ), නොහොත් '''කාලි''', යනු [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලී ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නිරිතදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය වන අතර 2023 දී DANE විසින් ඇස්තමේන්තු කර ඇති පදිංචිකරුවන් 2,280,522 කි <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tenía Cali, Valle del Cauca en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928162530/https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |archive-date=28 September 2023 |access-date=2024-06-06 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> නගරය වර්ග කිලෝමීටර 560.3 දක්වා විහිදේ. වර්ග කිලෝමීටර 120.9 හ නාගරික ප්‍රදේශයකින් යුක්ත වන අතර, කාලි නගරය ප්‍රදේශය අනුව රටේ දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර ජනගහනයෙන් තුන්වන ස්ථානයට පත්වේ. පැසිෆික් වෙරළට ප්‍රවේශය ඇති එකම ප්‍රධාන කොලොම්බියානු නගරය ලෙස, කාලි යනු රටේ දකුණේ ප්‍රධාන නාගරික සහ ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය වන අතර කොලොම්බියාවේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Metrocuadrado |url=https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207094202/https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |archive-date=7 February 2019 |access-date=16 January 2019 |website=Metrocuadrado}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=net |first=From |date=21 February 2005 |title=Cali: Capital Mundial de la Salsa o La Sucursal del Cielo |url=https://salsa.ch/posts/ns_178 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116100351/https://salsa.ch/posts/ns_178 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=salsa.ch}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=1 October 2012 |title=Cali ratificó ser la capital mundial de la salsa – HSB Noticias |url=http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116101810/http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=hsbnoticias.com}}</ref> මෙම නගරය 1536 ජූලි 25 වන දින ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක සෙබස්තියන් ද බෙලාල්කසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. කොලොම්බියාවේ ක්‍රීඩා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස, එය 1971 පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරක නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2021-08-27 |title=Barranquilla confirmed as host of 2027 Pan American Games |url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018120818/https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |archive-date=18 October 2022 |access-date=2021-08-30 |website=insidethegames.biz}}</ref> 1992 ලෝක මල්ලවපොර ශූරතාවලිය, 2013 ලෝක ක්‍රීඩා උළෙල, 2014 දී UCI ධාවන පථ පාපැදි ලෝක ශූරතාවලිය, 2015 දී මලල ක්‍රීඩා පිළිබඳ ලෝක යොවුන් ශූරතාවලිය මෙන්ම 2021 දී සමාරම්භක ජූනියර් පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙල සහ 2022 ලෝක මලල ක්‍රීඩා U20 ශූරතාවලිය සඳහා ද කැලි සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 5cqaud0bwi69tk7i2a7himx6y4acavu 751546 751541 2025-06-27T07:31:25Z BuddhikaW88 37808 751546 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සන්තියාගෝ ද කාලි | coordinates = {{coord|3|25|14|N|76|31|20|W|region:CO_type:city(2232158)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සන්තියාගෝ ද කාලි''' ({{IPA|es|sanˈtjaɣo ðe ˈkali}} ), නොහොත් '''කාලි''', යනු [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලී ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නිරිතදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය වන අතර 2023 දී DANE විසින් ඇස්තමේන්තු කර ඇති පදිංචිකරුවන් 2,280,522 කි <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tenía Cali, Valle del Cauca en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928162530/https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |archive-date=28 September 2023 |access-date=2024-06-06 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> නගරය වර්ග කිලෝමීටර 560.3 දක්වා විහිදේ. වර්ග කිලෝමීටර 120.9 හ නාගරික ප්‍රදේශයකින් යුක්ත වන අතර, කාලි නගරය ප්‍රදේශය අනුව රටේ දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර ජනගහනයෙන් තුන්වන ස්ථානයට පත්වේ. පැසිෆික් වෙරළට ප්‍රවේශය ඇති එකම ප්‍රධාන කොලොම්බියානු නගරය ලෙස, කාලි යනු රටේ දකුණේ ප්‍රධාන නාගරික සහ ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය වන අතර කොලොම්බියාවේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Metrocuadrado |url=https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207094202/https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |archive-date=7 February 2019 |access-date=16 January 2019 |website=Metrocuadrado}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=net |first=From |date=21 February 2005 |title=Cali: Capital Mundial de la Salsa o La Sucursal del Cielo |url=https://salsa.ch/posts/ns_178 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116100351/https://salsa.ch/posts/ns_178 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=salsa.ch}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=1 October 2012 |title=Cali ratificó ser la capital mundial de la salsa – HSB Noticias |url=http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116101810/http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=hsbnoticias.com}}</ref> මෙම නගරය 1536 ජූලි 25 වන දින ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක සෙබස්තියන් ද බෙලාල්කසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. කොලොම්බියාවේ ක්‍රීඩා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස, එය 1971 පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරක නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2021-08-27 |title=Barranquilla confirmed as host of 2027 Pan American Games |url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018120818/https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |archive-date=18 October 2022 |access-date=2021-08-30 |website=insidethegames.biz}}</ref> 1992 ලෝක මල්ලවපොර ශූරතාවලිය, 2013 ලෝක ක්‍රීඩා උළෙල, 2014 දී UCI ධාවන පථ පාපැදි ලෝක ශූරතාවලිය, 2015 දී මලල ක්‍රීඩා පිළිබඳ ලෝක යොවුන් ශූරතාවලිය මෙන්ම 2021 දී සමාරම්භක ජූනියර් පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙල සහ 2022 ලෝක මලල ක්‍රීඩා U20 ශූරතාවලිය සඳහා ද කැලි සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] lw08muuds1hb7m00x2vhhm18p0o5ou8 751559 751546 2025-06-27T07:32:24Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751559 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සන්තියාගෝ ද කාලි | coordinates = {{coord|3|25|14|N|76|31|20|W|region:CO_type:city(2232158)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සන්තියාගෝ ද කාලි''' ({{IPA|es|sanˈtjaɣo ðe ˈkali}} ), නොහොත් '''කාලි''', යනු [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලී ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවර වන අතර නිරිතදිග [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරය වන අතර 2023 දී DANE විසින් ඇස්තමේන්තු කර ඇති පදිංචිකරුවන් 2,280,522 කි <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Cuántos habitantes tenía Cali, Valle del Cauca en 2023 |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230928162530/https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia/2023/valle-del-cauca/cali |archive-date=28 September 2023 |access-date=2024-06-06 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> නගරය වර්ග කිලෝමීටර 560.3 දක්වා විහිදේ. වර්ග කිලෝමීටර 120.9 හ නාගරික ප්‍රදේශයකින් යුක්ත වන අතර, කාලි නගරය ප්‍රදේශය අනුව රටේ දෙවන විශාලතම නගරය වන අතර ජනගහනයෙන් තුන්වන ස්ථානයට පත්වේ. පැසිෆික් වෙරළට ප්‍රවේශය ඇති එකම ප්‍රධාන කොලොම්බියානු නගරය ලෙස, කාලි යනු රටේ දකුණේ ප්‍රධාන නාගරික සහ ආර්ථික මධ්‍යස්ථානය වන අතර කොලොම්බියාවේ වේගයෙන්ම වර්ධනය වන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකකි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Metrocuadrado |url=https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190207094202/https://www.metrocuadrado.com/noticias/ |archive-date=7 February 2019 |access-date=16 January 2019 |website=Metrocuadrado}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=net |first=From |date=21 February 2005 |title=Cali: Capital Mundial de la Salsa o La Sucursal del Cielo |url=https://salsa.ch/posts/ns_178 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116100351/https://salsa.ch/posts/ns_178 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=salsa.ch}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=1 October 2012 |title=Cali ratificó ser la capital mundial de la salsa – HSB Noticias |url=http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190116101810/http://hsbnoticias.com/cali-ratific%C3%B3-ser-la-capital-mundial-de-la-salsa-119781 |archive-date=16 January 2019 |access-date=16 January 2019 |website=hsbnoticias.com}}</ref> මෙම නගරය 1536 ජූලි 25 වන දින ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක සෙබස්තියන් ද බෙලාල්කසාර් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. කොලොම්බියාවේ ක්‍රීඩා මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස, එය 1971 පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ සත්කාරක නගරය විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=2021-08-27 |title=Barranquilla confirmed as host of 2027 Pan American Games |url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018120818/https://www.insidethegames.biz/articles/1112220/barranquilla-2027-pan-american-games |archive-date=18 October 2022 |access-date=2021-08-30 |website=insidethegames.biz}}</ref> 1992 ලෝක මල්ලවපොර ශූරතාවලිය, 2013 ලෝක ක්‍රීඩා උළෙල, 2014 දී UCI ධාවන පථ පාපැදි ලෝක ශූරතාවලිය, 2015 දී මලල ක්‍රීඩා පිළිබඳ ලෝක යොවුන් ශූරතාවලිය මෙන්ම 2021 දී සමාරම්භක ජූනියර් පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා උළෙල සහ 2022 ලෝක මලල ක්‍රීඩා U20 ශූරතාවලිය සඳහා ද කැලි සත්කාරකත්වය ලබා දුන්නේය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] e0vzf1u6p7t2fv0t5adxzzw5bc1nbdl 0 182529 751529 2025-06-27T07:14:18Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1292986320|Ibagué]]" 751529 wikitext text/x-wiki '''ඉබාගු''' ({{IPA|es|iβaˈɣe}} ) ( ස්පාඤ්ඤ යුගයේදී '''සැන් බොනිෆැසියෝ ද ඉබාගු ඩෙල් වැලේ ද ලාස් ලැන්සාස්''' ලෙස හැඳින්විණි) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජය]] සෑදෙන දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි අගනුවරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=What are the departments of Colombia |url=http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507181958/http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |archive-date=7 May 2016 |access-date=23 March 2015 |website=colombiainfo.org}}</ref> නගරය පිහිටා ඇත්තේ රටේ මධ්‍යයේ, කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි මධ්‍යම කඳු වැටියේ, නෙවාඩෝ ඩෙල් ටොලිමා අසල ය. එය රටේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරවලින් එකක් වන අතර, ආසන්න වශයෙන් 500,000 ක ජනගහනයක් සිටින අතර, එය කොලොම්බියාවේ එකොළොස්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කරයි, සහ නගර සභාවේ ජනගහනය 544,132 කි. එය 1550 ඔක්තෝබර් 14 වන දින ස්පාඤ්ඤ නායක Andrés López de Galarza විසින් ආරම්භ කරන ලදී. Ibagué නගරය කොමියුනියන් 13 කට බෙදා ඇති අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයේ corregimientos 17 ක් ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=mapa de comunas de ibague |url=http://alcaldiadeibague.gov.co/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |language=es}}</ref> ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නගරය [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] රජය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව සහ නීතිපති කාර්යාලය පවත්වාගෙන යයි. එය ප්‍රදේශයේ දේශපාලන, ආර්ථික, පරිපාලන, ව්‍යාපාර, කලාව, සංස්කෘතිය සහ සංචාරක කටයුතුවල ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයයි.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන සංගමය (WTCA) විසින් කැලි සමඟ මූලස්ථානය ඉදිකිරීම සඳහා තෝරා ගන්නා ලද රටේ නගර තුනෙන් එකක් වන ඉබාගු, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=world trade center Colombia |url=http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141228152254/http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |archive-date=28 December 2014 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> [[බොගෝටා]] හි පවතින එකට එකතු කරයි. ඉබාගුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කාර්මික, සංචාරක සහ කෘෂිකාර්මික අංශ මත පදනම් වී ඇති අතර එහි රෙදිපිළි කර්මාන්තය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=colombianparadise |year=2010 |title=economía de ibague |url=http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304071635/http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> කොලොම්බියාවේ තුන්වන විශාලතම වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=El tiempo |year=2010 |title=ibague, ciudad de la confeccion |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051420/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> වොෂින්ටන් ඩීසී හි ලෝක බැංකුවේ "ව්‍යාපාර කිරීම" අනුව, [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] වලින් පසු රටේ ව්‍යාපාර කිරීමට සහ ආයෝජනය කිරීමට පහසු නගර ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ඉබාගු ඉහළින්ම සිටී. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=ibague es la segunda ciudad negociante del país |year=2010 |title=ibague seuna ciudad finanicera y de negocios del pais/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228120734/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ කොටසකි. ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio de ibague |year=2010 |title=conservatorio de ibague |url=http://conservatoriodeibague.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518181454/http://conservatoriodeibague.edu.co/ |archive-date=18 May 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> (කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම කීර්තිමත් හා වැදගත් එකක්), <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio del tolima |year=2010 |title=conservatorio del tolima |url=http://www.conservatoriodeltolima.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228001048/http://conservatoriodeltolima.edu.co/ |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> ජනප්‍රවාද උත්සව, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=reinado nacional del folclor |year=2010 |title=reinado nacional del folclor |url=http://www.festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130619083158/http://festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional |archive-date=19 June 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> සහ සංගීතයට යොමු වන එහි බොහෝ ස්මාරක නිසා, නගරය "කොලොම්බියාවේ සහ ඇමරිකාවේ සංගීත අගනුවර" ලෙස හැඳින්වේ. නගරයේ ප්‍රධාන අධ්‍යාපන ආයතන වන්නේ ටොලිමා විශ්ව විද්‍යාලය, ඉබාගු විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරයයි. [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] mrnyk5q1tjva12w93dggvqvsvj9z15f 751540 751529 2025-06-27T07:23:07Z BuddhikaW88 37808 751540 wikitext text/x-wiki '''ඉබාග්''' ({{IPA|es|iβaˈɣe}} ) ( ස්පාඤ්ඤ යුගයේදී '''සැන් බොනිෆැසියෝ ඩි ඉබාගු ඩෙල් වැලේ ද ලාස් ලැන්සාස්''' ලෙස හැඳින්විණි) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජය]] සෑදෙන දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි අගනුවරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=What are the departments of Colombia |url=http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507181958/http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |archive-date=7 May 2016 |access-date=23 March 2015 |website=colombiainfo.org}}</ref> නගරය පිහිටා ඇත්තේ රටේ මධ්‍යයේ, කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි මධ්‍යම කඳු වැටියේ, නෙවාඩෝ ඩෙල් ටොලිමා අසල ය. එය රටේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරවලින් එකක් වන අතර, ආසන්න වශයෙන් 500,000 ක ජනගහනයක් සිටින අතර, එය කොලොම්බියාවේ එකොළොස්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කරයි, සහ නගර සභාවේ ජනගහනය 544,132 කි. එය 1550 ඔක්තෝබර් 14 වන දින ස්පාඤ්ඤ නායක ඇන්ඩ්‍රෙස් ලෝපෙස් ඩි ගලාර්සා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. ඉබාගු නගරය කොමියුනියන් 13 කට බෙදා ඇති අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයේ corregimientos 17 ක් ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=mapa de comunas de ibague |url=http://alcaldiadeibague.gov.co/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |language=es}}</ref> ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නගරය [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] රජය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව සහ නීතිපති කාර්යාලය පවත්වාගෙන යයි. එය ප්‍රදේශයේ දේශපාලන, ආර්ථික, පරිපාලන, ව්‍යාපාර, කලාව, සංස්කෘතිය සහ සංචාරක කටයුතුවල ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයයි. ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන සංගමය (WTCA) විසින් කැලි සමඟ මූලස්ථානය ඉදිකිරීම සඳහා තෝරා ගන්නා ලද රටේ නගර තුනෙන් එකක් වන ඉබාගු, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=world trade center Colombia |url=http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141228152254/http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |archive-date=28 December 2014 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> [[බොගෝටා]] හි පවතින එකට එකතු කරයි. ඉබාගුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කාර්මික, සංචාරක සහ කෘෂිකාර්මික අංශ මත පදනම් වී ඇති අතර එහි රෙදිපිළි කර්මාන්තය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=colombianparadise |year=2010 |title=economía de ibague |url=http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304071635/http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> කොලොම්බියාවේ තුන්වන විශාලතම වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=El tiempo |year=2010 |title=ibague, ciudad de la confeccion |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051420/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> වොෂින්ටන් ඩීසී හි ලෝක බැංකුවේ "ව්‍යාපාර කිරීම" අනුව, [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] වලින් පසු රටේ ව්‍යාපාර කිරීමට සහ ආයෝජනය කිරීමට පහසු නගර ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ඉබාගු ඉහළින්ම සිටී. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=ibague es la segunda ciudad negociante del país |year=2010 |title=ibague seuna ciudad finanicera y de negocios del pais/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228120734/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ කොටසකි. ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio de ibague |year=2010 |title=conservatorio de ibague |url=http://conservatoriodeibague.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518181454/http://conservatoriodeibague.edu.co/ |archive-date=18 May 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> (කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම කීර්තිමත් හා වැදගත් එකක්), <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio del tolima |year=2010 |title=conservatorio del tolima |url=http://www.conservatoriodeltolima.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228001048/http://conservatoriodeltolima.edu.co/ |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> ජනප්‍රවාද උත්සව, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=reinado nacional del folclor |year=2010 |title=reinado nacional del folclor |url=http://www.festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130619083158/http://festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional |archive-date=19 June 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> සහ සංගීතයට යොමු වන එහි බොහෝ ස්මාරක නිසා, නගරය "කොලොම්බියාවේ සහ ඇමරිකාවේ සංගීත අගනුවර" ලෙස හැඳින්වේ. නගරයේ ප්‍රධාන අධ්‍යාපන ආයතන වන්නේ ටොලිමා විශ්ව විද්‍යාලය, ඉබාගු විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරයයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 2k07vz8sabtzfy1xn5n62kum9uayg29 751547 751540 2025-06-27T07:31:27Z BuddhikaW88 37808 751547 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ඉබාග් | coordinates = {{coord|4|26|N|75|14|W|region:CO_type:city(498401)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''ඉබාග්''' ({{IPA|es|iβaˈɣe}} ) ( ස්පාඤ්ඤ යුගයේදී '''සැන් බොනිෆැසියෝ ඩි ඉබාගු ඩෙල් වැලේ ද ලාස් ලැන්සාස්''' ලෙස හැඳින්විණි) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජය]] සෑදෙන දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි අගනුවරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=What are the departments of Colombia |url=http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507181958/http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |archive-date=7 May 2016 |access-date=23 March 2015 |website=colombiainfo.org}}</ref> නගරය පිහිටා ඇත්තේ රටේ මධ්‍යයේ, කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි මධ්‍යම කඳු වැටියේ, නෙවාඩෝ ඩෙල් ටොලිමා අසල ය. එය රටේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරවලින් එකක් වන අතර, ආසන්න වශයෙන් 500,000 ක ජනගහනයක් සිටින අතර, එය කොලොම්බියාවේ එකොළොස්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කරයි, සහ නගර සභාවේ ජනගහනය 544,132 කි. එය 1550 ඔක්තෝබර් 14 වන දින ස්පාඤ්ඤ නායක ඇන්ඩ්‍රෙස් ලෝපෙස් ඩි ගලාර්සා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. ඉබාගු නගරය කොමියුනියන් 13 කට බෙදා ඇති අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයේ corregimientos 17 ක් ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=mapa de comunas de ibague |url=http://alcaldiadeibague.gov.co/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |language=es}}</ref> ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නගරය [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] රජය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව සහ නීතිපති කාර්යාලය පවත්වාගෙන යයි. එය ප්‍රදේශයේ දේශපාලන, ආර්ථික, පරිපාලන, ව්‍යාපාර, කලාව, සංස්කෘතිය සහ සංචාරක කටයුතුවල ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයයි. ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන සංගමය (WTCA) විසින් කැලි සමඟ මූලස්ථානය ඉදිකිරීම සඳහා තෝරා ගන්නා ලද රටේ නගර තුනෙන් එකක් වන ඉබාගු, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=world trade center Colombia |url=http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141228152254/http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |archive-date=28 December 2014 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> [[බොගෝටා]] හි පවතින එකට එකතු කරයි. ඉබාගුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කාර්මික, සංචාරක සහ කෘෂිකාර්මික අංශ මත පදනම් වී ඇති අතර එහි රෙදිපිළි කර්මාන්තය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=colombianparadise |year=2010 |title=economía de ibague |url=http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304071635/http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> කොලොම්බියාවේ තුන්වන විශාලතම වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=El tiempo |year=2010 |title=ibague, ciudad de la confeccion |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051420/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> වොෂින්ටන් ඩීසී හි ලෝක බැංකුවේ "ව්‍යාපාර කිරීම" අනුව, [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] වලින් පසු රටේ ව්‍යාපාර කිරීමට සහ ආයෝජනය කිරීමට පහසු නගර ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ඉබාගු ඉහළින්ම සිටී. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=ibague es la segunda ciudad negociante del país |year=2010 |title=ibague seuna ciudad finanicera y de negocios del pais/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228120734/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ කොටසකි. ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio de ibague |year=2010 |title=conservatorio de ibague |url=http://conservatoriodeibague.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518181454/http://conservatoriodeibague.edu.co/ |archive-date=18 May 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> (කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම කීර්තිමත් හා වැදගත් එකක්), <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio del tolima |year=2010 |title=conservatorio del tolima |url=http://www.conservatoriodeltolima.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228001048/http://conservatoriodeltolima.edu.co/ |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> ජනප්‍රවාද උත්සව, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=reinado nacional del folclor |year=2010 |title=reinado nacional del folclor |url=http://www.festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130619083158/http://festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional |archive-date=19 June 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> සහ සංගීතයට යොමු වන එහි බොහෝ ස්මාරක නිසා, නගරය "කොලොම්බියාවේ සහ ඇමරිකාවේ සංගීත අගනුවර" ලෙස හැඳින්වේ. නගරයේ ප්‍රධාන අධ්‍යාපන ආයතන වන්නේ ටොලිමා විශ්ව විද්‍යාලය, ඉබාගු විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරයයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] fwyeqwq05ebj1mrgmhrfp0x10bfh4ht 751558 751547 2025-06-27T07:32:21Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751558 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ඉබාග් | coordinates = {{coord|4|26|N|75|14|W|region:CO_type:city(498401)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''ඉබාග්''' ({{IPA|es|iβaˈɣe}} ) ( ස්පාඤ්ඤ යුගයේදී '''සැන් බොනිෆැසියෝ ඩි ඉබාගු ඩෙල් වැලේ ද ලාස් ලැන්සාස්''' ලෙස හැඳින්විණි) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියා ජනරජය]] සෑදෙන දෙපාර්තමේන්තු 32 න් එකක් වන [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි අගනුවරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=What are the departments of Colombia |url=http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160507181958/http://www.colombiainfo.org/en-us/colombia/departments.aspx |archive-date=7 May 2016 |access-date=23 March 2015 |website=colombiainfo.org}}</ref> නගරය පිහිටා ඇත්තේ රටේ මධ්‍යයේ, කොලොම්බියානු ඇන්ඩීස් හි මධ්‍යම කඳු වැටියේ, නෙවාඩෝ ඩෙල් ටොලිමා අසල ය. එය රටේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරවලින් එකක් වන අතර, ආසන්න වශයෙන් 500,000 ක ජනගහනයක් සිටින අතර, එය කොලොම්බියාවේ එකොළොස්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත නගරය බවට පත් කරයි, සහ නගර සභාවේ ජනගහනය 544,132 කි. එය 1550 ඔක්තෝබර් 14 වන දින ස්පාඤ්ඤ නායක ඇන්ඩ්‍රෙස් ලෝපෙස් ඩි ගලාර්සා විසින් ආරම්භ කරන ලදී. ඉබාගු නගරය කොමියුනියන් 13 කට බෙදා ඇති අතර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයේ corregimientos 17 ක් ඇත. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=mapa de comunas de ibague |url=http://alcaldiadeibague.gov.co/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |language=es}}</ref> ටොලිමා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස නගරය [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] රජය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව සහ නීතිපති කාර්යාලය පවත්වාගෙන යයි. එය ප්‍රදේශයේ දේශපාලන, ආර්ථික, පරිපාලන, ව්‍යාපාර, කලාව, සංස්කෘතිය සහ සංචාරක කටයුතුවල ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයයි. ලෝක වෙළඳ මධ්‍යස්ථාන සංගමය (WTCA) විසින් කැලි සමඟ මූලස්ථානය ඉදිකිරීම සඳහා තෝරා ගන්නා ලද රටේ නගර තුනෙන් එකක් වන ඉබාගු, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2010 |title=world trade center Colombia |url=http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141228152254/http://www.metrocuadrado.com/decoracion/content/colombia-suma-tres-world-trade-center-grupo-mundial |archive-date=28 December 2014 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> [[බොගෝටා]] හි පවතින එකට එකතු කරයි. ඉබාගුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කාර්මික, සංචාරක සහ කෘෂිකාර්මික අංශ මත පදනම් වී ඇති අතර එහි රෙදිපිළි කර්මාන්තය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=colombianparadise |year=2010 |title=economía de ibague |url=http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304071635/http://www.colombianparadise.com/destinos/ibague.html |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> කොලොම්බියාවේ තුන්වන විශාලතම වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=El tiempo |year=2010 |title=ibague, ciudad de la confeccion |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051420/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-460022 |archive-date=4 March 2016 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> වොෂින්ටන් ඩීසී හි ලෝක බැංකුවේ "ව්‍යාපාර කිරීම" අනුව, [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] වලින් පසු රටේ ව්‍යාපාර කිරීමට සහ ආයෝජනය කිරීමට පහසු නගර ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී ඉබාගු ඉහළින්ම සිටී. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=ibague es la segunda ciudad negociante del país |year=2010 |title=ibague seuna ciudad finanicera y de negocios del pais/web2/joomla/documentos/mapa_comunas.pdf |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228120734/http://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-7246127 |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> මෙම නගරය කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ කොටසකි. ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරය <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio de ibague |year=2010 |title=conservatorio de ibague |url=http://conservatoriodeibague.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518181454/http://conservatoriodeibague.edu.co/ |archive-date=18 May 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> (කොලොම්බියාවේ වඩාත්ම කීර්තිමත් හා වැදගත් එකක්), <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=conservatorio del tolima |year=2010 |title=conservatorio del tolima |url=http://www.conservatoriodeltolima.edu.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228001048/http://conservatoriodeltolima.edu.co/ |archive-date=28 February 2021 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> ජනප්‍රවාද උත්සව, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=reinado nacional del folclor |year=2010 |title=reinado nacional del folclor |url=http://www.festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130619083158/http://festivalfolclorico.com/es/el-festival/reinados/nacional |archive-date=19 June 2013 |access-date=22 May 2013 |language=es}}</ref> සහ සංගීතයට යොමු වන එහි බොහෝ ස්මාරක නිසා, නගරය "කොලොම්බියාවේ සහ ඇමරිකාවේ සංගීත අගනුවර" ලෙස හැඳින්වේ. නගරයේ ප්‍රධාන අධ්‍යාපන ආයතන වන්නේ ටොලිමා විශ්ව විද්‍යාලය, ඉබාගු විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටොලිමා සංරක්ෂණාගාරයයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි සියල්ල]] [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Webarchive template wayback links]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] jsb4dkqgrw7nwczrm1kbqhjlrm0fzmb 0 182530 751530 2025-06-27T07:14:19Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1272998485|Sincelejo]]" 751530 wikitext text/x-wiki '''අවංකවම''' ({{IPA|es|sinseˈlexo}} ) යනු කැරිබියානු කලාපයේ [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය දෙපාර්තමේන්තුවේ උප කලාපය වන ''සබානාස්'' හි අගනුවර ද වන අතර එය රටේ ජනගහනය අනුව 25 වන විශාලතම නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Censos de Población de Colombia |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia |access-date=2024-02-01 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> එය මොරොස්කිලෝ බොක්කෙහි [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] සිට කිලෝමීටර් 30 ක් දුරින්, [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සිට කිලෝමීටර් 125 ක් සහ [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]] සිට කිලෝමීටර් 200 ක් දුරින් පිහිටා ඇත.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් == නිරුක්තිය == ''සින්සෙලෙජෝ'' යන නාමයේ ආරම්භය මතභේදයට තුඩු දී ඇති විෂයක් වන අතර, එහි මූලාශ්‍රය පිළිබඳව එකඟතාවයක් නොමැත. වඩාත් පුළුල් ලෙස පිළිගත් න්‍යාය නම්, ස්පාඤ්ඤ නගරය නම් කර ඇත්තේ නගරය ආරම්භ කරන ලද ප්‍රදේශයේ වාසය කළ ආදිවාසී ජනතාවගේ නායකයා යැයි සැලකෙන සින්සෙල් නම් කැසික්ගේ නමිනි. එක් කතුවරයෙක් උපුටා දැක්වීමකින් තොරව පවසන්නේ, මෙම න්‍යායට බොගෝටා හි සාමාන්‍ය ජාතික ලේඛනාගාරයේ (AGN) ලේඛන මගින් සහාය ලැබෙන බවයි. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] aq9v704jzcsn7qygg6560cn1dcrezqq 751539 751530 2025-06-27T07:22:05Z BuddhikaW88 37808 751539 wikitext text/x-wiki '''සින්සේලේජෝ''' ({{IPA|es|sinseˈlexo}} ) යනු කැරිබියානු කලාපයේ [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය දෙපාර්තමේන්තුවේ උප කලාපය වන ''සබානාස්'' හි අගනුවර ද වන අතර එය රටේ ජනගහනය අනුව 25 වන විශාලතම නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Censos de Población de Colombia |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia |access-date=2024-02-01 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> එය මොරොස්කිලෝ බොක්කෙහි [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] සිට කිලෝමීටර් 30 ක් දුරින්, [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සිට කිලෝමීටර් 125 ක් සහ [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]] සිට කිලෝමීටර් 200 ක් දුරින් පිහිටා ඇත. == නිරුක්තිය == ''සින්සෙලෙජෝ'' යන නාමයේ ආරම්භය මතභේදයට තුඩු දී ඇති විෂයක් වන අතර, එහි මූලාශ්‍රය පිළිබඳව එකඟතාවයක් නොමැත. වඩාත් පුළුල් ලෙස පිළිගත් න්‍යාය නම්, ස්පාඤ්ඤ නගරය නම් කර ඇත්තේ නගරය ආරම්භ කරන ලද ප්‍රදේශයේ වාසය කළ ආදිවාසී ජනතාවගේ නායකයා යැයි සැලකෙන සින්සෙල් නම් කැසික්ගේ නමිනි. එක් කතුවරයෙක් උපුටා දැක්වීමකින් තොරව පවසන්නේ, මෙම න්‍යායට බොගෝටා හි සාමාන්‍ය ජාතික ලේඛනාගාරයේ (AGN) ලේඛන මගින් සහාය ලැබෙන බවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 2arjcqi53xe46pj80h09hdk4m7w6pwz 751548 751539 2025-06-27T07:31:29Z BuddhikaW88 37808 751548 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සින්සේලේජෝ | coordinates = {{coord|9|17|42|N|75|23|46|W|region:CO_type:city(234886)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සින්සේලේජෝ''' ({{IPA|es|sinseˈlexo}} ) යනු කැරිබියානු කලාපයේ [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය දෙපාර්තමේන්තුවේ උප කලාපය වන ''සබානාස්'' හි අගනුවර ද වන අතර එය රටේ ජනගහනය අනුව 25 වන විශාලතම නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Censos de Población de Colombia |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia |access-date=2024-02-01 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> එය මොරොස්කිලෝ බොක්කෙහි [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] සිට කිලෝමීටර් 30 ක් දුරින්, [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සිට කිලෝමීටර් 125 ක් සහ [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]] සිට කිලෝමීටර් 200 ක් දුරින් පිහිටා ඇත. == නිරුක්තිය == ''සින්සෙලෙජෝ'' යන නාමයේ ආරම්භය මතභේදයට තුඩු දී ඇති විෂයක් වන අතර, එහි මූලාශ්‍රය පිළිබඳව එකඟතාවයක් නොමැත. වඩාත් පුළුල් ලෙස පිළිගත් න්‍යාය නම්, ස්පාඤ්ඤ නගරය නම් කර ඇත්තේ නගරය ආරම්භ කරන ලද ප්‍රදේශයේ වාසය කළ ආදිවාසී ජනතාවගේ නායකයා යැයි සැලකෙන සින්සෙල් නම් කැසික්ගේ නමිනි. එක් කතුවරයෙක් උපුටා දැක්වීමකින් තොරව පවසන්නේ, මෙම න්‍යායට බොගෝටා හි සාමාන්‍ය ජාතික ලේඛනාගාරයේ (AGN) ලේඛන මගින් සහාය ලැබෙන බවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 0uwpxoay8io3lj2spsxbdbp0suk3pdv 751557 751548 2025-06-27T07:32:17Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751557 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සින්සේලේජෝ | coordinates = {{coord|9|17|42|N|75|23|46|W|region:CO_type:city(234886)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සින්සේලේජෝ''' ({{IPA|es|sinseˈlexo}} ) යනු කැරිබියානු කලාපයේ [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[සුක්‍රේ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සුක්‍රේ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය දෙපාර්තමේන්තුවේ උප කලාපය වන ''සබානාස්'' හි අගනුවර ද වන අතර එය රටේ ජනගහනය අනුව 25 වන විශාලතම නගරය වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Telefónicas |first=Telencuestas-Encuestas |title=Censos de Población de Colombia |url=https://telencuestas.com/censos-de-poblacion/colombia |access-date=2024-02-01 |website=Telencuestas |language=es}}</ref> එය මොරොස්කිලෝ බොක්කෙහි [[කැරිබියන් මුහුද|කැරිබියන් මුහුදේ]] සිට කිලෝමීටර් 30 ක් දුරින්, [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා]] සිට කිලෝමීටර් 125 ක් සහ [[බරංකුඉලා, කොලොම්බියාව|බැරැන්කිලා]] සිට කිලෝමීටර් 200 ක් දුරින් පිහිටා ඇත. == නිරුක්තිය == ''සින්සෙලෙජෝ'' යන නාමයේ ආරම්භය මතභේදයට තුඩු දී ඇති විෂයක් වන අතර, එහි මූලාශ්‍රය පිළිබඳව එකඟතාවයක් නොමැත. වඩාත් පුළුල් ලෙස පිළිගත් න්‍යාය නම්, ස්පාඤ්ඤ නගරය නම් කර ඇත්තේ නගරය ආරම්භ කරන ලද ප්‍රදේශයේ වාසය කළ ආදිවාසී ජනතාවගේ නායකයා යැයි සැලකෙන සින්සෙල් නම් කැසික්ගේ නමිනි. එක් කතුවරයෙක් උපුටා දැක්වීමකින් තොරව පවසන්නේ, මෙම න්‍යායට බොගෝටා හි සාමාන්‍ය ජාතික ලේඛනාගාරයේ (AGN) ලේඛන මගින් සහාය ලැබෙන බවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 9myocqg7ar60oql3ty5rmoe0ngciokq 0 182531 751531 2025-06-27T07:14:21Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1295614026|Bucaramanga]]" 751531 wikitext text/x-wiki '''බුකාරමන්ගා''' ({{IPA|es|bukaɾaˈmaŋɡa}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. බුකාරමන්ගා යනු කොලොම්බියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව පස්වන විශාලතම ආර්ථිකය ඇති නගරය වන අතර, අඩුම විරැකියා අනුපාතය ඇති නගරය වන අතර 613,400 ක ජනගහනයක් සහිත රටේ නවවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත නගරය වේ (2023 ප්‍රක්ෂේපණය). බුකාරමන්ගා නගරය පුරා විසිරී ඇති උද්‍යාන 160 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර එයට "ලා සියුඩාඩ් ඩි ලොස් පාර්ක්ස්" ("උද්‍යාන නගරය") සහ "ලා සියුඩාඩ් බොනිටා ඩි කොලොම්බියා" ("කොලොම්බියාවේ සුන්දර නගරය") යන අන්වර්ථ නාමයන් ලබා දී ඇත.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් බුකාරමන්ගා 1960 ගණන්වල සිට වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇති අතර, බොහෝ දුරට අගනගර ප්‍රදේශය තුළ අසල්වැසි ස්ථාන දක්වා වර්ධනය වී ඇත. ෆ්ලොරිඩාබ්ලැන්කා, ගිරෝන් සහ පීඩෙකුස්ටා යන නගර බුකාරමන්ගා සමඟ භූගෝලීය හා වාණිජමය වශයෙන් වෙන් කළ නොහැකි ලෙස සම්බන්ධ වී ඇති අතර, දැන් සියල්ල එක්ව 1,304,288 ක ජනගහනයක් සහිත බුකාරමන්ගා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සාදයි. මෙම නගරය කොලොම්බියානු පෙට්‍රෝලියම් ආයතනයේ (ICP) මූලස්ථානය වන අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombian Petroleum Institute (ICP) |url=http://www.ecopetrol.com.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116093420/http://ecopetrol.com.co/ |archive-date=16 January 2013 |access-date=1 February 2013 |language=es}}</ref> රාජ්‍ය තෙල් සමාගමක් වන Ecopetrol හි පර්යේෂණ ශාඛාවයි. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 1xnvl9ak07qs1i0sxy13ml2y1ewod54 751538 751531 2025-06-27T07:21:50Z BuddhikaW88 37808 751538 wikitext text/x-wiki '''බුකරමන්ගා''' ({{IPA|es|bukaɾaˈmaŋɡa}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. බුකාරමන්ගා යනු කොලොම්බියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව පස්වන විශාලතම ආර්ථිකය ඇති නගරය වන අතර, අඩුම විරැකියා අනුපාතය ඇති නගරය වන අතර 613,400 ක ජනගහනයක් සහිත රටේ නවවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත නගරය වේ (2023 ප්‍රක්ෂේපණය). බුකාරමන්ගා නගරය පුරා විසිරී ඇති උද්‍යාන 160 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර එයට "ලා සියුඩාඩ් ඩි ලොස් පාර්ක්ස්" ("උද්‍යාන නගරය") සහ "ලා සියුඩාඩ් බොනිටා ඩි කොලොම්බියා" ("කොලොම්බියාවේ සුන්දර නගරය") යන අන්වර්ථ නාමයන් ලබා දී ඇත. බුකාරමන්ගා 1960 ගණන්වල සිට වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇති අතර, බොහෝ දුරට අගනගර ප්‍රදේශය තුළ අසල්වැසි ස්ථාන දක්වා වර්ධනය වී ඇත. ෆ්ලොරිඩාබ්ලැන්කා, ගිරෝන් සහ පීඩෙකුස්ටා යන නගර බුකාරමන්ගා සමඟ භූගෝලීය හා වාණිජමය වශයෙන් වෙන් කළ නොහැකි ලෙස සම්බන්ධ වී ඇති අතර, දැන් සියල්ල එක්ව 1,304,288 ක ජනගහනයක් සහිත බුකාරමන්ගා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සාදයි. මෙම නගරය කොලොම්බියානු පෙට්‍රෝලියම් ආයතනයේ (ICP) මූලස්ථානය වන අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombian Petroleum Institute (ICP) |url=http://www.ecopetrol.com.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116093420/http://ecopetrol.com.co/ |archive-date=16 January 2013 |access-date=1 February 2013 |language=es}}</ref> රාජ්‍ය තෙල් සමාගමක් වන ඉකෝපෙට්‍රල් හි පර්යේෂණ ශාඛාවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 0b9bekpogr859s69l903qvik1uozbg4 751549 751538 2025-06-27T07:31:31Z BuddhikaW88 37808 751549 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බුකරමන්ගා | coordinates = {{coord|7|8|N|73|0|W|region:CO_type:city(68102)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''බුකරමන්ගා''' ({{IPA|es|bukaɾaˈmaŋɡa}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. බුකාරමන්ගා යනු කොලොම්බියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව පස්වන විශාලතම ආර්ථිකය ඇති නගරය වන අතර, අඩුම විරැකියා අනුපාතය ඇති නගරය වන අතර 613,400 ක ජනගහනයක් සහිත රටේ නවවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත නගරය වේ (2023 ප්‍රක්ෂේපණය). බුකාරමන්ගා නගරය පුරා විසිරී ඇති උද්‍යාන 160 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර එයට "ලා සියුඩාඩ් ඩි ලොස් පාර්ක්ස්" ("උද්‍යාන නගරය") සහ "ලා සියුඩාඩ් බොනිටා ඩි කොලොම්බියා" ("කොලොම්බියාවේ සුන්දර නගරය") යන අන්වර්ථ නාමයන් ලබා දී ඇත. බුකාරමන්ගා 1960 ගණන්වල සිට වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇති අතර, බොහෝ දුරට අගනගර ප්‍රදේශය තුළ අසල්වැසි ස්ථාන දක්වා වර්ධනය වී ඇත. ෆ්ලොරිඩාබ්ලැන්කා, ගිරෝන් සහ පීඩෙකුස්ටා යන නගර බුකාරමන්ගා සමඟ භූගෝලීය හා වාණිජමය වශයෙන් වෙන් කළ නොහැකි ලෙස සම්බන්ධ වී ඇති අතර, දැන් සියල්ල එක්ව 1,304,288 ක ජනගහනයක් සහිත බුකාරමන්ගා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සාදයි. මෙම නගරය කොලොම්බියානු පෙට්‍රෝලියම් ආයතනයේ (ICP) මූලස්ථානය වන අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombian Petroleum Institute (ICP) |url=http://www.ecopetrol.com.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116093420/http://ecopetrol.com.co/ |archive-date=16 January 2013 |access-date=1 February 2013 |language=es}}</ref> රාජ්‍ය තෙල් සමාගමක් වන ඉකෝපෙට්‍රල් හි පර්යේෂණ ශාඛාවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] 006ntprfcc7eqcosy2x9j5pkhepv344 751556 751549 2025-06-27T07:32:14Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751556 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බුකරමන්ගා | coordinates = {{coord|7|8|N|73|0|W|region:CO_type:city(68102)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''බුකරමන්ගා''' ({{IPA|es|bukaɾaˈmaŋɡa}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[සන්ටන්ඩෙර් දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|සැන්ටැන්ඩර්]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. බුකාරමන්ගා යනු කොලොම්බියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව පස්වන විශාලතම ආර්ථිකය ඇති නගරය වන අතර, අඩුම විරැකියා අනුපාතය ඇති නගරය වන අතර 613,400 ක ජනගහනයක් සහිත රටේ නවවන වැඩිම ජනගහනයක් සහිත නගරය වේ (2023 ප්‍රක්ෂේපණය). බුකාරමන්ගා නගරය පුරා විසිරී ඇති උද්‍යාන 160 කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර එයට "ලා සියුඩාඩ් ඩි ලොස් පාර්ක්ස්" ("උද්‍යාන නගරය") සහ "ලා සියුඩාඩ් බොනිටා ඩි කොලොම්බියා" ("කොලොම්බියාවේ සුන්දර නගරය") යන අන්වර්ථ නාමයන් ලබා දී ඇත. බුකාරමන්ගා 1960 ගණන්වල සිට වේගයෙන් වර්ධනය වී ඇති අතර, බොහෝ දුරට අගනගර ප්‍රදේශය තුළ අසල්වැසි ස්ථාන දක්වා වර්ධනය වී ඇත. ෆ්ලොරිඩාබ්ලැන්කා, ගිරෝන් සහ පීඩෙකුස්ටා යන නගර බුකාරමන්ගා සමඟ භූගෝලීය හා වාණිජමය වශයෙන් වෙන් කළ නොහැකි ලෙස සම්බන්ධ වී ඇති අතර, දැන් සියල්ල එක්ව 1,304,288 ක ජනගහනයක් සහිත බුකාරමන්ගා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සාදයි. මෙම නගරය කොලොම්බියානු පෙට්‍රෝලියම් ආයතනයේ (ICP) මූලස්ථානය වන අතර, <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Colombian Petroleum Institute (ICP) |url=http://www.ecopetrol.com.co/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116093420/http://ecopetrol.com.co/ |archive-date=16 January 2013 |access-date=1 February 2013 |language=es}}</ref> රාජ්‍ය තෙල් සමාගමක් වන ඉකෝපෙට්‍රල් හි පර්යේෂණ ශාඛාවයි. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 4qxjgnk31o9s7ilw6yctvx9g3k4tunv 0 182532 751532 2025-06-27T07:14:22Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1296678346|San Andrés, San Andrés y Providencia]]" 751532 wikitext text/x-wiki '''සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්''' ({{IPA|es|ˌsan anˈdɾes}} ) යනු කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවේ [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|San Andrés, Providencia සහ Santa Catalina]] හි විශාලතම නගරය සහ අගනුවර වේ. {{cvt|27.586|km2}} ක භූමි ප්‍රමාණයක් ආවරණය කරයි. , 2005 දී එහි ජනගහනය 55,426 ක් විය. එහි ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙහෙයවනු ලබන්නේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, ධීවර කර්මාන්තය සහ කෘෂිකර්මාන්තය මගිනි. දිවයිනේ නිවර්තන දේශගුණයක් ඇති අතර එය පුළුල් [[කොරල් පර|කොරල්පර]] සහ විවිධ ජලජ ජනගහනයෙන් සමන්විත සමුද්‍ර පරිසර පද්ධතියකින් යුක්ත වන අතර විවිධ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ මගින් සහාය වේ.ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් == ඉතිහාසය == 17 වන සියවසේදී යුරෝපීයයන් විසින් සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, වසර 200 කට වැඩි කාලයක් විවිධ යටත් විජිත බලවතුන් අතර අතට අත මාරු විය. [[බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය|ඉංග්‍රීසි]] සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් වසර ගණනාවක් ඒ සඳහා සටන් කළ අතර, එය අවසන් වූයේ 1793 දී එංගලන්තය ස්පාඤ්ඤයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත් [[වර්සේල්ස් ගිවිසුම|වර්සායිල් ගිවිසුම]] අත්සන් කිරීමෙන් පසුවය. 1822 දී, දූපත් කොලොම්බියාව විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලද අතර, 1866 දී මධ්‍යම රජයේ පරිපාලනයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1868 දී එය [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] යන ස්වාධීන භූමියක කොටසක් බවට පත් වූ අතර 1912 දී එහි අගනුවර බවට පත් විය. 1991 දී, එය කොලොම්බියා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ වෙනස්කම් මගින් පිහිටුවන ලද නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. <ref name="Hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=San Andres |url=https://www.islandstudies.com/files/2016/11/San-Andres-y-Providencia.pdf |access-date=1 June 2025 |website=Island Studies}}</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] rxr4m9sq17nvm98hln2agogfnvbs0ns 751537 751532 2025-06-27T07:21:00Z BuddhikaW88 37808 751537 wikitext text/x-wiki '''සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස්''' ({{IPA|es|ˌsan anˈdɾes}} ) යනු කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවේ [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] හි විශාලතම නගරය සහ අගනුවර වේ. වර්ග කිලෝමීටර 27.586 ක භූමි ප්‍රමාණයක් ආවරණය කරයි. , 2005 දී එහි ජනගහනය 55,426 ක් විය. එහි ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙහෙයවනු ලබන්නේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, ධීවර කර්මාන්තය සහ කෘෂිකර්මාන්තය මගිනි. දිවයිනේ නිවර්තන දේශගුණයක් ඇති අතර එය පුළුල් [[කොරල් පර|කොරල්පර]] සහ විවිධ ජලජ ජනගහනයෙන් සමන්විත සමුද්‍ර පරිසර පද්ධතියකින් යුක්ත වන අතර විවිධ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ මගින් සහාය වේ. == ඉතිහාසය == 17 වන සියවසේදී යුරෝපීයයන් විසින් සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, වසර 200 කට වැඩි කාලයක් විවිධ යටත් විජිත බලවතුන් අතර අතට අත මාරු විය. [[බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය|ඉංග්‍රීසි]] සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් වසර ගණනාවක් ඒ සඳහා සටන් කළ අතර, එය අවසන් වූයේ 1793 දී එංගලන්තය ස්පාඤ්ඤයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත් [[වර්සේල්ස් ගිවිසුම|වර්සායිල් ගිවිසුම]] අත්සන් කිරීමෙන් පසුවය. 1822 දී, දූපත් කොලොම්බියාව විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලද අතර, 1866 දී මධ්‍යම රජයේ පරිපාලනයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1868 දී එය [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] යන ස්වාධීන භූමියක කොටසක් බවට පත් වූ අතර 1912 දී එහි අගනුවර බවට පත් විය. 1991 දී, එය කොලොම්බියා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ වෙනස්කම් මගින් පිහිටුවන ලද නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. <ref name="Hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=San Andres |url=https://www.islandstudies.com/files/2016/11/San-Andres-y-Providencia.pdf |access-date=1 June 2025 |website=Island Studies}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] s59hjayzjl8gnidrgkhawacv3xcuclb 751550 751537 2025-06-27T07:31:33Z BuddhikaW88 37808 751550 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස් | coordinates = {{coord|12|35|5|N|81|42|2|W|region:CO_type:city(55426)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස්''' ({{IPA|es|ˌsan anˈdɾes}} ) යනු කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවේ [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] හි විශාලතම නගරය සහ අගනුවර වේ. වර්ග කිලෝමීටර 27.586 ක භූමි ප්‍රමාණයක් ආවරණය කරයි. , 2005 දී එහි ජනගහනය 55,426 ක් විය. එහි ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙහෙයවනු ලබන්නේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, ධීවර කර්මාන්තය සහ කෘෂිකර්මාන්තය මගිනි. දිවයිනේ නිවර්තන දේශගුණයක් ඇති අතර එය පුළුල් [[කොරල් පර|කොරල්පර]] සහ විවිධ ජලජ ජනගහනයෙන් සමන්විත සමුද්‍ර පරිසර පද්ධතියකින් යුක්ත වන අතර විවිධ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ මගින් සහාය වේ. == ඉතිහාසය == 17 වන සියවසේදී යුරෝපීයයන් විසින් සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, වසර 200 කට වැඩි කාලයක් විවිධ යටත් විජිත බලවතුන් අතර අතට අත මාරු විය. [[බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය|ඉංග්‍රීසි]] සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් වසර ගණනාවක් ඒ සඳහා සටන් කළ අතර, එය අවසන් වූයේ 1793 දී එංගලන්තය ස්පාඤ්ඤයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත් [[වර්සේල්ස් ගිවිසුම|වර්සායිල් ගිවිසුම]] අත්සන් කිරීමෙන් පසුවය. 1822 දී, දූපත් කොලොම්බියාව විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලද අතර, 1866 දී මධ්‍යම රජයේ පරිපාලනයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1868 දී එය [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] යන ස්වාධීන භූමියක කොටසක් බවට පත් වූ අතර 1912 දී එහි අගනුවර බවට පත් විය. 1991 දී, එය කොලොම්බියා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ වෙනස්කම් මගින් පිහිටුවන ලද නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. <ref name="Hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=San Andres |url=https://www.islandstudies.com/files/2016/11/San-Andres-y-Providencia.pdf |access-date=1 June 2025 |website=Island Studies}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] hfms4752m88grpajdevl98yce85kq0l 751555 751550 2025-06-27T07:32:11Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751555 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස් | coordinates = {{coord|12|35|5|N|81|42|2|W|region:CO_type:city(55426)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }} '''සැන් ඇන්ඩ්‍රියාස්''' ({{IPA|es|ˌsan anˈdɾes}} ) යනු කොලොම්බියානු දෙපාර්තමේන්තුවේ [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] හි විශාලතම නගරය සහ අගනුවර වේ. වර්ග කිලෝමීටර 27.586 ක භූමි ප්‍රමාණයක් ආවරණය කරයි. , 2005 දී එහි ජනගහනය 55,426 ක් විය. එහි ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙහෙයවනු ලබන්නේ සංචාරක ව්‍යාපාරය, ධීවර කර්මාන්තය සහ කෘෂිකර්මාන්තය මගිනි. දිවයිනේ නිවර්තන දේශගුණයක් ඇති අතර එය පුළුල් [[කොරල් පර|කොරල්පර]] සහ විවිධ ජලජ ජනගහනයෙන් සමන්විත සමුද්‍ර පරිසර පද්ධතියකින් යුක්ත වන අතර විවිධ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ මගින් සහාය වේ. == ඉතිහාසය == 17 වන සියවසේදී යුරෝපීයයන් විසින් සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් යටත් විජිතකරණය කරන ලද අතර, වසර 200 කට වැඩි කාලයක් විවිධ යටත් විජිත බලවතුන් අතර අතට අත මාරු විය. [[බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය|ඉංග්‍රීසි]] සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් වසර ගණනාවක් ඒ සඳහා සටන් කළ අතර, එය අවසන් වූයේ 1793 දී එංගලන්තය ස්පාඤ්ඤයේ ස්වෛරීභාවය පිළිගත් [[වර්සේල්ස් ගිවිසුම|වර්සායිල් ගිවිසුම]] අත්සන් කිරීමෙන් පසුවය. 1822 දී, දූපත් කොලොම්බියාව විසින් අත්පත් කර ගන්නා ලද අතර, 1866 දී මධ්‍යම රජයේ පරිපාලනයේ කොටසක් බවට පත්විය. 1868 දී එය [[සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස් සහ ප්‍රොවිඩෙන්සියා|සැන් ඇන්ඩ්‍රෙස්, ප්‍රොවිඩෙන්සියා සහ සැන්ටා කැටලිනා]] යන ස්වාධීන භූමියක කොටසක් බවට පත් වූ අතර 1912 දී එහි අගනුවර බවට පත් විය. 1991 දී, එය කොලොම්බියා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ වෙනස්කම් මගින් පිහිටුවන ලද නව දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර බවට පත්විය. <ref name="Hist">{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=San Andres |url=https://www.islandstudies.com/files/2016/11/San-Andres-y-Providencia.pdf |access-date=1 June 2025 |website=Island Studies}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] dxx0pt35wd4vmk7oh6ptupwyyinwnnl 0 182533 751533 2025-06-27T07:14:24Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294749562|Pereira, Colombia]]" 751533 wikitext text/x-wiki '''පෙරෙයිරා''' ({{IPA|es|peˈɾejɾa}} ) යනු කොලොම්බියානු [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය පිහිටා ඇත්තේ කොලොම්බියාවේ [[කෝපි (පානය)|කෝපි]] නිපදවන ප්‍රදේශයක ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල වන අතර එය නිල වශයෙන් " කෝපි අක්ෂය " ලෙස හැඳින්වේ. පෙරෙයිරා, කෝපි අක්ෂයේ ඉතිරි කොටස සමඟින්, "කොලොම්බියාවේ කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය" ලෙස හඳුන්වන [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] කොටසකි. එය කෝපි අක්ෂයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. පෙරෙයිරා, මධ්‍යම බටහිර මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසක් ද වන අතර, එහි පදිංචිකරුවන් 735,769 ක් සිටින අතර එය පෙරෙයිරා සහ අසල්වැසි නගර වන ඩොස්ක්බ්‍රඩාස් සහ ලා වර්ජිනියා වලින් සමන්විත වේ. භූ දේශපාලනික සහ ආර්ථික දෘෂ්ටි කෝණයකින් බලන කල, එය "කෝපි අක්ෂයේ" වැදගත්ම නගරය ලෙස සැලකේ. <ref>{{Cite journal|last=Peraza|first=Miguel|date=2022-04-27|title=Planificación urbana, covid-19 y diversidades sexogenéricas en Pereira, Colombia|url=https://revistas.flacsoandes.edu.ec/iconos/article/view/5211|journal=Íconos - Revista de Ciencias Sociales|language=Spanish|issue=73|pages=77–96|doi=10.17141/iconos.73.2022.5211|issn=1390-8065|doi-access=free}}</ref>ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස, පෙරෙයිරා හි රිසරල්ඩා රජයේ මූලස්ථානය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව, දෙපාර්තමේන්තු අධිකරණය, මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශ අධිකාරිය සහ නීතිපතිවරයා සිටී. එය කොලොම්බියානු රාජ්‍යයේ බොහෝ පොදු සමාගම් සහ ආයතන සඳහා මූලස්ථානය ලෙසද සේවය කරයි. [[බොගෝටා]], [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] සහ කැලි නගර වලින් සමන්විත රන් ත්‍රිකෝණයේ මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති පෙරෙයිරා, වෙළඳ හා වාණිජ ක්ෂේත්‍රවල විශේෂයෙන් වැදගත් වී ඇත. == ස්ථාන නාමය == පෙරෙයිරා යන නම තබන ලද්දේ නීතිඥ, ඉඩම් හිමිකරු සහ ස්වභාව විද්‍යාඥ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පෙරෙයිරා මාර්ටිනෙස් විසිනි. ඔහු ''පැරණි කාටගෝ නගරය'' පිහිටි ස්ථානයේම පිහිටි නගරයේ ස්වාධීනත්වයට ආධාරකරුවෙකු විය. පෙරෙයිරා නගරය " ඔටූන්හි මුතු ඇටය" ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Risaralda |first=Gobernación de |date=2021-08-28 |title=Feliz cumpleaños Pereira: la Perla del Otún |url=https://www.risaralda.gov.co/publicaciones/155380/feliz-cumpleanos-pereira-la-perla-del-otun/ |access-date=2023-09-25 |website=Gobernación de Risaralda |language=spanish}}</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 3i5mp28yj6pc2wyb7lhdszf816q35yk 751536 751533 2025-06-27T07:19:01Z BuddhikaW88 37808 751536 wikitext text/x-wiki '''පෙරෙයිරා''' ({{IPA|es|peˈɾejɾa}} ) යනු කොලොම්බියානු [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය පිහිටා ඇත්තේ කොලොම්බියාවේ [[කෝපි (පානය)|කෝපි]] නිපදවන ප්‍රදේශයක ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල වන අතර එය නිල වශයෙන් " කෝපි අක්ෂය " ලෙස හැඳින්වේ. පෙරෙයිරා, කෝපි අක්ෂයේ ඉතිරි කොටස සමඟින්, "කොලොම්බියාවේ කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය" ලෙස හඳුන්වන [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] කොටසකි. එය කෝපි අක්ෂයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. පෙරෙයිරා, මධ්‍යම බටහිර මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසක් ද වන අතර, එහි පදිංචිකරුවන් 735,769 ක් සිටින අතර එය පෙරෙයිරා සහ අසල්වැසි නගර වන ඩොස්ක්බ්‍රඩාස් සහ ලා වර්ජිනියා වලින් සමන්විත වේ. භූ දේශපාලනික සහ ආර්ථික දෘෂ්ටි කෝණයකින් බලන කල, එය "කෝපි අක්ෂයේ" වැදගත්ම නගරය ලෙස සැලකේ. <ref>{{Cite journal|last=Peraza|first=Miguel|date=2022-04-27|title=Planificación urbana, covid-19 y diversidades sexogenéricas en Pereira, Colombia|url=https://revistas.flacsoandes.edu.ec/iconos/article/view/5211|journal=Íconos - Revista de Ciencias Sociales|language=Spanish|issue=73|pages=77–96|doi=10.17141/iconos.73.2022.5211|issn=1390-8065|doi-access=free}}</ref> රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස, පෙරෙයිරා හි රිසරල්ඩා රජයේ මූලස්ථානය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව, දෙපාර්තමේන්තු අධිකරණය, මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශ අධිකාරිය සහ නීතිපතිවරයා සිටී. එය කොලොම්බියානු රාජ්‍යයේ බොහෝ පොදු සමාගම් සහ ආයතන සඳහා මූලස්ථානය ලෙසද සේවය කරයි. [[බොගෝටා]], [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] සහ කැලි නගර වලින් සමන්විත රන් ත්‍රිකෝණයේ මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති පෙරෙයිරා, වෙළඳ හා වාණිජ ක්ෂේත්‍රවල විශේෂයෙන් වැදගත් වී ඇත. == ස්ථාන නාමය == පෙරෙයිරා යන නම තබන ලද්දේ නීතිඥ, ඉඩම් හිමිකරු සහ ස්වභාව විද්‍යාඥ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පෙරෙයිරා මාර්ටිනෙස් විසිනි. ඔහු ''පැරණි කාටගෝ නගරය'' පිහිටි ස්ථානයේම පිහිටි නගරයේ ස්වාධීනත්වයට ආධාරකරුවෙකු විය. පෙරෙයිරා නගරය " ඔටූන්හි මුතු ඇටය" ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Risaralda |first=Gobernación de |date=2021-08-28 |title=Feliz cumpleaños Pereira: la Perla del Otún |url=https://www.risaralda.gov.co/publicaciones/155380/feliz-cumpleanos-pereira-la-perla-del-otun/ |access-date=2023-09-25 |website=Gobernación de Risaralda |language=spanish}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 8qjw59uuqrmkdwg8e13psyk66hy6rke 751551 751536 2025-06-27T07:31:35Z BuddhikaW88 37808 751551 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පෙරෙයිරා | coordinates = {{coord|4|48|51.4|N|75|41|40.41|W|region:CO_type:city(576329)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''පෙරෙයිරා''' ({{IPA|es|peˈɾejɾa}} ) යනු කොලොම්බියානු [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය පිහිටා ඇත්තේ කොලොම්බියාවේ [[කෝපි (පානය)|කෝපි]] නිපදවන ප්‍රදේශයක ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල වන අතර එය නිල වශයෙන් " කෝපි අක්ෂය " ලෙස හැඳින්වේ. පෙරෙයිරා, කෝපි අක්ෂයේ ඉතිරි කොටස සමඟින්, "කොලොම්බියාවේ කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය" ලෙස හඳුන්වන [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] කොටසකි. එය කෝපි අක්ෂයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. පෙරෙයිරා, මධ්‍යම බටහිර මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසක් ද වන අතර, එහි පදිංචිකරුවන් 735,769 ක් සිටින අතර එය පෙරෙයිරා සහ අසල්වැසි නගර වන ඩොස්ක්බ්‍රඩාස් සහ ලා වර්ජිනියා වලින් සමන්විත වේ. භූ දේශපාලනික සහ ආර්ථික දෘෂ්ටි කෝණයකින් බලන කල, එය "කෝපි අක්ෂයේ" වැදගත්ම නගරය ලෙස සැලකේ. <ref>{{Cite journal|last=Peraza|first=Miguel|date=2022-04-27|title=Planificación urbana, covid-19 y diversidades sexogenéricas en Pereira, Colombia|url=https://revistas.flacsoandes.edu.ec/iconos/article/view/5211|journal=Íconos - Revista de Ciencias Sociales|language=Spanish|issue=73|pages=77–96|doi=10.17141/iconos.73.2022.5211|issn=1390-8065|doi-access=free}}</ref> රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස, පෙරෙයිරා හි රිසරල්ඩා රජයේ මූලස්ථානය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව, දෙපාර්තමේන්තු අධිකරණය, මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශ අධිකාරිය සහ නීතිපතිවරයා සිටී. එය කොලොම්බියානු රාජ්‍යයේ බොහෝ පොදු සමාගම් සහ ආයතන සඳහා මූලස්ථානය ලෙසද සේවය කරයි. [[බොගෝටා]], [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] සහ කැලි නගර වලින් සමන්විත රන් ත්‍රිකෝණයේ මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති පෙරෙයිරා, වෙළඳ හා වාණිජ ක්ෂේත්‍රවල විශේෂයෙන් වැදගත් වී ඇත. == ස්ථාන නාමය == පෙරෙයිරා යන නම තබන ලද්දේ නීතිඥ, ඉඩම් හිමිකරු සහ ස්වභාව විද්‍යාඥ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පෙරෙයිරා මාර්ටිනෙස් විසිනි. ඔහු ''පැරණි කාටගෝ නගරය'' පිහිටි ස්ථානයේම පිහිටි නගරයේ ස්වාධීනත්වයට ආධාරකරුවෙකු විය. පෙරෙයිරා නගරය " ඔටූන්හි මුතු ඇටය" ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Risaralda |first=Gobernación de |date=2021-08-28 |title=Feliz cumpleaños Pereira: la Perla del Otún |url=https://www.risaralda.gov.co/publicaciones/155380/feliz-cumpleanos-pereira-la-perla-del-otun/ |access-date=2023-09-25 |website=Gobernación de Risaralda |language=spanish}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 1iirdbu626c49iu8y86derznlks05bg 751554 751551 2025-06-27T07:32:08Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751554 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = පෙරෙයිරා | coordinates = {{coord|4|48|51.4|N|75|41|40.41|W|region:CO_type:city(576329)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''පෙරෙයිරා''' ({{IPA|es|peˈɾejɾa}} ) යනු කොලොම්බියානු [[රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|රිසරල්ඩා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවරයි. එය පිහිටා ඇත්තේ කොලොම්බියාවේ [[කෝපි (පානය)|කෝපි]] නිපදවන ප්‍රදේශයක ඇන්ඩීස් කඳු පාමුල වන අතර එය නිල වශයෙන් " කෝපි අක්ෂය " ලෙස හැඳින්වේ. පෙරෙයිරා, කෝපි අක්ෂයේ ඉතිරි කොටස සමඟින්, "කොලොම්බියාවේ කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය" ලෙස හඳුන්වන [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] කොටසකි. එය කෝපි අක්ෂයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ නගරයයි. පෙරෙයිරා, මධ්‍යම බටහිර මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසක් ද වන අතර, එහි පදිංචිකරුවන් 735,769 ක් සිටින අතර එය පෙරෙයිරා සහ අසල්වැසි නගර වන ඩොස්ක්බ්‍රඩාස් සහ ලා වර්ජිනියා වලින් සමන්විත වේ. භූ දේශපාලනික සහ ආර්ථික දෘෂ්ටි කෝණයකින් බලන කල, එය "කෝපි අක්ෂයේ" වැදගත්ම නගරය ලෙස සැලකේ. <ref>{{Cite journal|last=Peraza|first=Miguel|date=2022-04-27|title=Planificación urbana, covid-19 y diversidades sexogenéricas en Pereira, Colombia|url=https://revistas.flacsoandes.edu.ec/iconos/article/view/5211|journal=Íconos - Revista de Ciencias Sociales|language=Spanish|issue=73|pages=77–96|doi=10.17141/iconos.73.2022.5211|issn=1390-8065|doi-access=free}}</ref> රිසරල්ඩා දෙපාර්තමේන්තුවේ අගනුවර ලෙස, පෙරෙයිරා හි රිසරල්ඩා රජයේ මූලස්ථානය, දෙපාර්තමේන්තු සභාව, දෙපාර්තමේන්තු අධිකරණය, මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශ අධිකාරිය සහ නීතිපතිවරයා සිටී. එය කොලොම්බියානු රාජ්‍යයේ බොහෝ පොදු සමාගම් සහ ආයතන සඳහා මූලස්ථානය ලෙසද සේවය කරයි. [[බොගෝටා]], [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] සහ කැලි නගර වලින් සමන්විත රන් ත්‍රිකෝණයේ මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති පෙරෙයිරා, වෙළඳ හා වාණිජ ක්ෂේත්‍රවල විශේෂයෙන් වැදගත් වී ඇත. == ස්ථාන නාමය == පෙරෙයිරා යන නම තබන ලද්දේ නීතිඥ, ඉඩම් හිමිකරු සහ ස්වභාව විද්‍යාඥ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පෙරෙයිරා මාර්ටිනෙස් විසිනි. ඔහු ''පැරණි කාටගෝ නගරය'' පිහිටි ස්ථානයේම පිහිටි නගරයේ ස්වාධීනත්වයට ආධාරකරුවෙකු විය. පෙරෙයිරා නගරය " ඔටූන්හි මුතු ඇටය" ලෙස හැඳින්වේ. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Risaralda |first=Gobernación de |date=2021-08-28 |title=Feliz cumpleaños Pereira: la Perla del Otún |url=https://www.risaralda.gov.co/publicaciones/155380/feliz-cumpleanos-pereira-la-perla-del-otun/ |access-date=2023-09-25 |website=Gobernación de Risaralda |language=spanish}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] ljxp3fokgvcw3b9yrrh0ah7807p48vu 0 182534 751534 2025-06-27T07:15:10Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294117378|Mocoa]]" 751534 wikitext text/x-wiki '''මොකෝවා''' ({{IPA|es|moˈko.a}} ) ( Kamëntšá : Shatjok <ref name="Obrien-2018">{{උපන්‍යාස පොත |last=O'Brien |first=Colleen Alena |author-link=Colleen Alena O'Brien |url=http://ling.hawaii.edu/wp-content/uploads/ColleenOBrienFinal.pdf |title=A Grammatical Description of Kamsá, A Language Isolate of Colombia |date=2018}}</ref> ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් නගරය [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] වයඹ දෙසින් පිහිටා ඇත. නගර සභාව බටහිරින් නරිනෝ සහ උතුරින් කොකා යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. 2017 මාර්තු 31 වන දින, මොකෝවා හි ඇති වූ මඩ නායයෑම් හේතුවෙන් පුද්ගලයින් <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/apr/01/colombia-landslide-mocoa-putumayo-heavy-rains|title=Colombia landslide leaves at least 254 dead and hundreds missing|last=Brodzinsky|first=Sibylla|date=2017-04-02|work=The Guardian|access-date=2017-04-03|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර, සිය ගණනක් අතුරුදහන් විය. <ref name="CNN - 01-04-2017">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Brocchetto |first=Marilia |last2=Ramos |first2=Fernando |last3=Sanchez |first3=Ray |title=Mudslides kill more than 200 people in Colombia |url=http://www.cnn.com/2017/04/01/americas/colombia-mudslide-deaths/ |access-date=1 April 2017 |website=CNN}}</ref> == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = Mocoa (Mocoa Acueducto), elevation {{convert|650|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 27.5 | Feb high C = 27.6 | Mar high C = 27.2 | Apr high C = 27.2 | May high C = 26.5 | Jun high C = 25.8 | Jul high C = 26.1 | Aug high C = 26.7 | Sep high C = 27.7 | Oct high C = 28.3 | Nov high C = 28.1 | Dec high C = 27.9 | year high C = 27.2 | Jan mean C = 23.4 | Feb mean C = 23.4 | Mar mean C = 23.2 | Apr mean C = 23.0 | May mean C = 22.6 | Jun mean C = 22.0 | Jul mean C = 21.9 | Aug mean C = 22.3 | Sep mean C = 23.0 | Oct mean C = 23.3 | Nov mean C = 23.4 | Dec mean C = 23.4 | year mean C = 22.9 | Jan low C = 20.3 | Feb low C = 20.5 | Mar low C = 20.4 | Apr low C = 20.4 | May low C = 20.2 | Jun low C = 19.7 | Jul low C = 19.3 | Aug low C = 19.4 | Sep low C = 19.8 | Oct low C = 20.3 | Nov low C = 20.5 | Dec low C = 20.6 | year low C = 20.1 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 200.6 | Feb precipitation mm = 227.1 | Mar precipitation mm = 273.1 | Apr precipitation mm = 383.5 | May precipitation mm = 442.3 | Jun precipitation mm = 473.5 | Jul precipitation mm = 411.3 | Aug precipitation mm = 348.0 | Sep precipitation mm = 296.3 | Oct precipitation mm = 237.2 | Nov precipitation mm = 236.0 | Dec precipitation mm = 214.8 | year precipitation mm = 3656.3 | Jan precipitation days = 19 | Feb precipitation days = 19 | Mar precipitation days = 23 | Apr precipitation days = 24 | May precipitation days = 26 | Jun precipitation days = 26 | Jul precipitation days = 25 | Aug precipitation days = 23 | Sep precipitation days = 20 | Oct precipitation days = 21 | Nov precipitation days = 20 | Dec precipitation days = 21 | year precipitation days = 260 | Jan humidity = 85 | Feb humidity = 84 | Mar humidity = 86 | Apr humidity = 86 | May humidity = 87 | Jun humidity = 88 | Jul humidity = 87 | Aug humidity = 84 | Sep humidity = 82 | Oct humidity = 82 | Nov humidity = 83 | Dec humidity = 85 | year humidity = 85 | Jan sun = 99.2 | Feb sun = 84.7 | Mar sun = 80.6 | Apr sun = 81.0 | May sun = 74.4 | Jun sun = 66.0 | Jul sun = 74.4 | Aug sun = 93.0 | Sep sun = 108.0 | Oct sun = 117.8 | Nov sun = 108.0 | Dec sun = 111.6 | year sun = | Jand sun = 3.2 | Febd sun = 3.0 | Mard sun = 2.6 | Aprd sun = 2.7 | Mayd sun = 2.4 | Jund sun = 2.2 | Juld sun = 2.4 | Augd sun = 3.0 | Sepd sun = 3.6 | Octd sun = 3.8 | Novd sun = 3.6 | Decd sun = 3.6 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] ayalx2vl7v3dc1qola9k2b2p6rf6sfq 751535 751534 2025-06-27T07:17:38Z BuddhikaW88 37808 751535 wikitext text/x-wiki '''මොකොආ''' ({{IPA|es|moˈko.a}} ) ( Kamëntšá : Shatjok <ref name="Obrien-2018">{{උපන්‍යාස පොත |last=O'Brien |first=Colleen Alena |author-link=Colleen Alena O'Brien |url=http://ling.hawaii.edu/wp-content/uploads/ColleenOBrienFinal.pdf |title=A Grammatical Description of Kamsá, A Language Isolate of Colombia |date=2018}}</ref> ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. නගරය [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] වයඹ දෙසින් පිහිටා ඇත. නගර සභාව බටහිරින් නරිනෝ සහ උතුරින් කොකා යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. 2017 මාර්තු 31 වන දින, මොකොආ හි ඇති වූ මඩ නායයෑම් හේතුවෙන් පුද්ගලයින් <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/apr/01/colombia-landslide-mocoa-putumayo-heavy-rains|title=Colombia landslide leaves at least 254 dead and hundreds missing|last=Brodzinsky|first=Sibylla|date=2017-04-02|work=The Guardian|access-date=2017-04-03|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර, සිය ගණනක් අතුරුදහන් විය. <ref name="CNN - 01-04-2017">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Brocchetto |first=Marilia |last2=Ramos |first2=Fernando |last3=Sanchez |first3=Ray |title=Mudslides kill more than 200 people in Colombia |url=http://www.cnn.com/2017/04/01/americas/colombia-mudslide-deaths/ |access-date=1 April 2017 |website=CNN}}</ref> == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = Mocoa (Mocoa Acueducto), elevation {{convert|650|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 27.5 | Feb high C = 27.6 | Mar high C = 27.2 | Apr high C = 27.2 | May high C = 26.5 | Jun high C = 25.8 | Jul high C = 26.1 | Aug high C = 26.7 | Sep high C = 27.7 | Oct high C = 28.3 | Nov high C = 28.1 | Dec high C = 27.9 | year high C = 27.2 | Jan mean C = 23.4 | Feb mean C = 23.4 | Mar mean C = 23.2 | Apr mean C = 23.0 | May mean C = 22.6 | Jun mean C = 22.0 | Jul mean C = 21.9 | Aug mean C = 22.3 | Sep mean C = 23.0 | Oct mean C = 23.3 | Nov mean C = 23.4 | Dec mean C = 23.4 | year mean C = 22.9 | Jan low C = 20.3 | Feb low C = 20.5 | Mar low C = 20.4 | Apr low C = 20.4 | May low C = 20.2 | Jun low C = 19.7 | Jul low C = 19.3 | Aug low C = 19.4 | Sep low C = 19.8 | Oct low C = 20.3 | Nov low C = 20.5 | Dec low C = 20.6 | year low C = 20.1 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 200.6 | Feb precipitation mm = 227.1 | Mar precipitation mm = 273.1 | Apr precipitation mm = 383.5 | May precipitation mm = 442.3 | Jun precipitation mm = 473.5 | Jul precipitation mm = 411.3 | Aug precipitation mm = 348.0 | Sep precipitation mm = 296.3 | Oct precipitation mm = 237.2 | Nov precipitation mm = 236.0 | Dec precipitation mm = 214.8 | year precipitation mm = 3656.3 | Jan precipitation days = 19 | Feb precipitation days = 19 | Mar precipitation days = 23 | Apr precipitation days = 24 | May precipitation days = 26 | Jun precipitation days = 26 | Jul precipitation days = 25 | Aug precipitation days = 23 | Sep precipitation days = 20 | Oct precipitation days = 21 | Nov precipitation days = 20 | Dec precipitation days = 21 | year precipitation days = 260 | Jan humidity = 85 | Feb humidity = 84 | Mar humidity = 86 | Apr humidity = 86 | May humidity = 87 | Jun humidity = 88 | Jul humidity = 87 | Aug humidity = 84 | Sep humidity = 82 | Oct humidity = 82 | Nov humidity = 83 | Dec humidity = 85 | year humidity = 85 | Jan sun = 99.2 | Feb sun = 84.7 | Mar sun = 80.6 | Apr sun = 81.0 | May sun = 74.4 | Jun sun = 66.0 | Jul sun = 74.4 | Aug sun = 93.0 | Sep sun = 108.0 | Oct sun = 117.8 | Nov sun = 108.0 | Dec sun = 111.6 | year sun = | Jand sun = 3.2 | Febd sun = 3.0 | Mard sun = 2.6 | Aprd sun = 2.7 | Mayd sun = 2.4 | Jund sun = 2.2 | Juld sun = 2.4 | Augd sun = 3.0 | Sepd sun = 3.6 | Octd sun = 3.8 | Novd sun = 3.6 | Decd sun = 3.6 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] rf47rc4g9hzg115wa0z89tua2aax5fn 751552 751535 2025-06-27T07:31:42Z BuddhikaW88 37808 751552 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මොකොආ | coordinates = {{coord|1|09|0|N|76|38|51|W|region:CO_type:city(36187)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''මොකොආ''' ({{IPA|es|moˈko.a}} ) ( Kamëntšá : Shatjok <ref name="Obrien-2018">{{උපන්‍යාස පොත |last=O'Brien |first=Colleen Alena |author-link=Colleen Alena O'Brien |url=http://ling.hawaii.edu/wp-content/uploads/ColleenOBrienFinal.pdf |title=A Grammatical Description of Kamsá, A Language Isolate of Colombia |date=2018}}</ref> ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. නගරය [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] වයඹ දෙසින් පිහිටා ඇත. නගර සභාව බටහිරින් නරිනෝ සහ උතුරින් කොකා යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. 2017 මාර්තු 31 වන දින, මොකොආ හි ඇති වූ මඩ නායයෑම් හේතුවෙන් පුද්ගලයින් <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/apr/01/colombia-landslide-mocoa-putumayo-heavy-rains|title=Colombia landslide leaves at least 254 dead and hundreds missing|last=Brodzinsky|first=Sibylla|date=2017-04-02|work=The Guardian|access-date=2017-04-03|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර, සිය ගණනක් අතුරුදහන් විය. <ref name="CNN - 01-04-2017">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Brocchetto |first=Marilia |last2=Ramos |first2=Fernando |last3=Sanchez |first3=Ray |title=Mudslides kill more than 200 people in Colombia |url=http://www.cnn.com/2017/04/01/americas/colombia-mudslide-deaths/ |access-date=1 April 2017 |website=CNN}}</ref> == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = Mocoa (Mocoa Acueducto), elevation {{convert|650|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 27.5 | Feb high C = 27.6 | Mar high C = 27.2 | Apr high C = 27.2 | May high C = 26.5 | Jun high C = 25.8 | Jul high C = 26.1 | Aug high C = 26.7 | Sep high C = 27.7 | Oct high C = 28.3 | Nov high C = 28.1 | Dec high C = 27.9 | year high C = 27.2 | Jan mean C = 23.4 | Feb mean C = 23.4 | Mar mean C = 23.2 | Apr mean C = 23.0 | May mean C = 22.6 | Jun mean C = 22.0 | Jul mean C = 21.9 | Aug mean C = 22.3 | Sep mean C = 23.0 | Oct mean C = 23.3 | Nov mean C = 23.4 | Dec mean C = 23.4 | year mean C = 22.9 | Jan low C = 20.3 | Feb low C = 20.5 | Mar low C = 20.4 | Apr low C = 20.4 | May low C = 20.2 | Jun low C = 19.7 | Jul low C = 19.3 | Aug low C = 19.4 | Sep low C = 19.8 | Oct low C = 20.3 | Nov low C = 20.5 | Dec low C = 20.6 | year low C = 20.1 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 200.6 | Feb precipitation mm = 227.1 | Mar precipitation mm = 273.1 | Apr precipitation mm = 383.5 | May precipitation mm = 442.3 | Jun precipitation mm = 473.5 | Jul precipitation mm = 411.3 | Aug precipitation mm = 348.0 | Sep precipitation mm = 296.3 | Oct precipitation mm = 237.2 | Nov precipitation mm = 236.0 | Dec precipitation mm = 214.8 | year precipitation mm = 3656.3 | Jan precipitation days = 19 | Feb precipitation days = 19 | Mar precipitation days = 23 | Apr precipitation days = 24 | May precipitation days = 26 | Jun precipitation days = 26 | Jul precipitation days = 25 | Aug precipitation days = 23 | Sep precipitation days = 20 | Oct precipitation days = 21 | Nov precipitation days = 20 | Dec precipitation days = 21 | year precipitation days = 260 | Jan humidity = 85 | Feb humidity = 84 | Mar humidity = 86 | Apr humidity = 86 | May humidity = 87 | Jun humidity = 88 | Jul humidity = 87 | Aug humidity = 84 | Sep humidity = 82 | Oct humidity = 82 | Nov humidity = 83 | Dec humidity = 85 | year humidity = 85 | Jan sun = 99.2 | Feb sun = 84.7 | Mar sun = 80.6 | Apr sun = 81.0 | May sun = 74.4 | Jun sun = 66.0 | Jul sun = 74.4 | Aug sun = 93.0 | Sep sun = 108.0 | Oct sun = 117.8 | Nov sun = 108.0 | Dec sun = 111.6 | year sun = | Jand sun = 3.2 | Febd sun = 3.0 | Mard sun = 2.6 | Aprd sun = 2.7 | Mayd sun = 2.4 | Jund sun = 2.2 | Juld sun = 2.4 | Augd sun = 3.0 | Sepd sun = 3.6 | Octd sun = 3.8 | Novd sun = 3.6 | Decd sun = 3.6 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] inu14colp9ipotab5cnac473ll553yh 751553 751552 2025-06-27T07:32:02Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751553 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = මොකොආ | coordinates = {{coord|1|09|0|N|76|38|51|W|region:CO_type:city(36187)|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''මොකොආ''' ({{IPA|es|moˈko.a}} ) ( Kamëntšá : Shatjok <ref name="Obrien-2018">{{උපන්‍යාස පොත |last=O'Brien |first=Colleen Alena |author-link=Colleen Alena O'Brien |url=http://ling.hawaii.edu/wp-content/uploads/ColleenOBrienFinal.pdf |title=A Grammatical Description of Kamsá, A Language Isolate of Colombia |date=2018}}</ref> ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් සහ අගනුවරකි. නගරය [[පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|පුටුමායෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] වයඹ දෙසින් පිහිටා ඇත. නගර සභාව බටහිරින් නරිනෝ සහ උතුරින් කොකා යන දෙපාර්තමේන්තු වලට මායිම් වේ. 2017 මාර්තු 31 වන දින, මොකොආ හි ඇති වූ මඩ නායයෑම් හේතුවෙන් පුද්ගලයින් <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2017/apr/01/colombia-landslide-mocoa-putumayo-heavy-rains|title=Colombia landslide leaves at least 254 dead and hundreds missing|last=Brodzinsky|first=Sibylla|date=2017-04-02|work=The Guardian|access-date=2017-04-03|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර, සිය ගණනක් අතුරුදහන් විය. <ref name="CNN - 01-04-2017">{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Brocchetto |first=Marilia |last2=Ramos |first2=Fernando |last3=Sanchez |first3=Ray |title=Mudslides kill more than 200 people in Colombia |url=http://www.cnn.com/2017/04/01/americas/colombia-mudslide-deaths/ |access-date=1 April 2017 |website=CNN}}</ref> == දේශගුණය == {{Weather box | width = auto | metric first = y | single line = y | collapsed = Y | location = Mocoa (Mocoa Acueducto), elevation {{convert|650|m|ft|abbr=on}}, (1981–2010) | Jan high C = 27.5 | Feb high C = 27.6 | Mar high C = 27.2 | Apr high C = 27.2 | May high C = 26.5 | Jun high C = 25.8 | Jul high C = 26.1 | Aug high C = 26.7 | Sep high C = 27.7 | Oct high C = 28.3 | Nov high C = 28.1 | Dec high C = 27.9 | year high C = 27.2 | Jan mean C = 23.4 | Feb mean C = 23.4 | Mar mean C = 23.2 | Apr mean C = 23.0 | May mean C = 22.6 | Jun mean C = 22.0 | Jul mean C = 21.9 | Aug mean C = 22.3 | Sep mean C = 23.0 | Oct mean C = 23.3 | Nov mean C = 23.4 | Dec mean C = 23.4 | year mean C = 22.9 | Jan low C = 20.3 | Feb low C = 20.5 | Mar low C = 20.4 | Apr low C = 20.4 | May low C = 20.2 | Jun low C = 19.7 | Jul low C = 19.3 | Aug low C = 19.4 | Sep low C = 19.8 | Oct low C = 20.3 | Nov low C = 20.5 | Dec low C = 20.6 | year low C = 20.1 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 200.6 | Feb precipitation mm = 227.1 | Mar precipitation mm = 273.1 | Apr precipitation mm = 383.5 | May precipitation mm = 442.3 | Jun precipitation mm = 473.5 | Jul precipitation mm = 411.3 | Aug precipitation mm = 348.0 | Sep precipitation mm = 296.3 | Oct precipitation mm = 237.2 | Nov precipitation mm = 236.0 | Dec precipitation mm = 214.8 | year precipitation mm = 3656.3 | Jan precipitation days = 19 | Feb precipitation days = 19 | Mar precipitation days = 23 | Apr precipitation days = 24 | May precipitation days = 26 | Jun precipitation days = 26 | Jul precipitation days = 25 | Aug precipitation days = 23 | Sep precipitation days = 20 | Oct precipitation days = 21 | Nov precipitation days = 20 | Dec precipitation days = 21 | year precipitation days = 260 | Jan humidity = 85 | Feb humidity = 84 | Mar humidity = 86 | Apr humidity = 86 | May humidity = 87 | Jun humidity = 88 | Jul humidity = 87 | Aug humidity = 84 | Sep humidity = 82 | Oct humidity = 82 | Nov humidity = 83 | Dec humidity = 85 | year humidity = 85 | Jan sun = 99.2 | Feb sun = 84.7 | Mar sun = 80.6 | Apr sun = 81.0 | May sun = 74.4 | Jun sun = 66.0 | Jul sun = 74.4 | Aug sun = 93.0 | Sep sun = 108.0 | Oct sun = 117.8 | Nov sun = 108.0 | Dec sun = 111.6 | year sun = | Jand sun = 3.2 | Febd sun = 3.0 | Mard sun = 2.6 | Aprd sun = 2.7 | Mayd sun = 2.4 | Jund sun = 2.2 | Juld sun = 2.4 | Augd sun = 3.0 | Sepd sun = 3.6 | Octd sun = 3.8 | Novd sun = 3.6 | Decd sun = 3.6 | yeard sun = | source 1 = [[Institute of Hydrology, Meteorology and Environmental Studies (Colombia)|Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales]]<ref name=IDEAM1>{{cite web |url=http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios+Climatol%C3%B3gicos++1981+-+2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160815025712/http://www.ideam.gov.co/documents/21021/553571/Promedios%2BClimatol%C3%B3gicos%2B%2B1981%2B-%2B2010.xlsx/f28d0b07-1208-4a46-8ccf-bddd70fb4128 |archive-date=15 August 2016 |title=Promedios Climatológicos 1981–2010 |publisher=Instituto de Hidrologia Meteorologia y Estudios Ambientales |language=es |access-date= 17 June 2024 |url-status=dead}}</ref> }} == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] p79o1jvj6citihcfp4h4tyzwb7vnukj 0 182535 751564 2025-06-27T07:42:41Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1292279528|Armenia, Colombia]]" 751564 wikitext text/x-wiki '''ආර්මේනියාව''' ({{IPA|es|aɾˈme.nja}} ) යනු [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකානු]] රටක් වන [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ක්වින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. ආර්මේනියාව මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නගරයක් වන අතර පෙරෙයිරා සහ [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සමඟ " කෝපි අක්ෂයේ " කොටසකි. එය ජාතික ආර්ථිකයේ සහ කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානයකි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ආර්මේනියාවේ ඓතිහාසික මධ්‍යස්ථානය 2011 දී [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] "කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනයේ" කොටසක් ලෙස නම් කරන ලදී ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ්ඩ්ෆ් ෆ්ඩ් ෆ්ද් ද්ෆ්ඩ් හ්ෆ්ඩ් හ්ඩ්ෆ්හ් ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්ද් ද්ෆ්ද් ෆ්ද් ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්ජ් ග්ෆ්හ්ජ් ග්ෆ්හ් ජ්ග්ෆ්හ් == ඉතිහාසය == [[File:Jesusmariaocampo.jpg|වම|thumb| ජෙසුස් මරියා ඔකම්පෝ]] 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින "ටයිග්‍රෙරෝ" ("කොටි ඝාතකයා" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත) ලෙසද හැඳින්වෙන ජෙසුස් මාරියා ඔකාම්පෝ විසින් මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලදී. දේශීය වශයෙන් කොටින් ලෙස හඳුන්වන ජගුවර් දඩයම් කිරීමට ඔහු දැක්වූ ඇල්ම නිසාය. ඔකාම්පෝ [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි ඇනයිම් සිට ක්වින්ඩියෝ කඳුකරයේ නවාතැන් සොයමින් පැමිණියේය. ඔහු තමාට පමණක් නොව, සැලෙන්ටෝ, [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා]], [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සහ ක්වින්ඩියෝ ගඟ සහ ලා වීජා ගඟ අවට ප්‍රදේශවලින් පැමිණි අනෙකුත් ජනපදිකයන් සඳහාද ෆොන්ඩා නොහොත් වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ඉදිකිරීමට ඉඩම සඳහා ඇන්ටෝනියෝ හෙරේරාට රන් කාසිවලින් පෙසෝ සියයක් ගෙවීය . ඉන්පසු ඔකාම්පෝ පදිංචි කිරීම සඳහා ඉඩම් විකිණීමට කටයුතු කළේය. පදිංචි වීමට දිරිගැන්වීම සඳහා, ඔකාම්පෝ ඇනයිම් වෙත ආපසු පැමිණියේ ඔහුගේ මිතුරා වන ජුවාන් ඩි ලා කෲස් කාර්ඩෝනාගෙන් උදව් ඉල්ලා සිටීමට සහ දහතුන් හැවිරිදි ආර්සෙනියා කාර්ඩෝනා සමඟ විවාහ වීමටය.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2024}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2024)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> 1890 අගෝස්තු මාසයේදී, එහි ආරම්භයෙන් මාස හයකට පසු, ආර්මේනියාවේ ජනගහනය 100 දක්වා ළඟා වූ අතර, එමඟින් රජය විසින් නීතිමය පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීමට හැකි විය. 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින පැවති නගරයේ ආරම්භක රැස්වීමේදී, එවකට රටේ වත්මන් ජනාධිපති වූ කාලෝස් හොල්ගුයින් මල්ලරිනෝට ගෞරවයක් වශයෙන් විලා හොල්ගුයින් යන නම යෝජනා කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද අතර, ආර්මේනියාව යන නම ඡන්දයකට ඉදිරිපත් කර 1889 නොවැම්බර් 30 වන දින අනුමත කරන ලදී. <ref name="myth">{{Cite journal|last=Matiossian|first=Vartan|date=2010|title=An Enduring Myth: The Origins of the Name "Armenia" in Colombia|url=https://www.academia.edu/22935644|url-status=live|journal=Journal of Armenian Studies|volume=IX|issue=1–2|pages=218–219|archive-url=https://web.archive.org/web/20190821193446/https://www.academia.edu/22935644/An_Enduring_Myth_The_Origins_of_the_Name_Armenia_in_Colombia_Journal_of_Armenian_Studies_1-2_2010_p._199-220|archive-date=2019-08-21|access-date=2019-08-21}}</ref> එමනිසා, 1894-97 හමීඩියානු සමූලඝාතනවලදී සහ පසුව 1915-23 ආර්මේනියානු ජන සංහාරයේදී [[ආර්මේනියානු වර්ගඝාතය|ඔටෝමාන්]] [[ඕටමන් අධිරාජ්‍යය|තුර්කි ජාතිකයන්]] විසින් ඝාතනය කරන ලද ආර්මේනියානු ජනතාව සිහි කිරීම සඳහා, [[ආර්මේනියාව|එම නමින්ම රට]] නමින් එම නම ආර්මේනියාව ලෙස වෙනස් කරන ලද බවට ඇති විශ්වාසය සනාථ කළ නොහැක, මන්ද ඝාතන සිදුවී ඇත්තේ නගරය දැනටමත් නම් කර වසර ගණනාවකට පසුවය, නමුත් සමහර මූලාශ්‍ර මෙය විවාද කරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2013 |title=Historia del Quindío |url=http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130313035504/http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |archive-date=March 13, 2013 |publisher=Carlos A. Rodríguez O.}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Armenia travel |url=https://www.lonelyplanet.com/colombia/northwest-colombia/armenia |website=Lonely Planet}}</ref> අනෙකුත් මූලාශ්‍ර පවසන්නේ නගරය ඓතිහාසික ආර්මේනියා රාජධානියෙන් පසුව නැවත නම් කර ඇති බවයි, නමුත් හමීඩියානු සංහාර සිහිපත් කිරීම සඳහා ආර්මේනියාව හෝ ආර්මේනියානුවන් සඳහා නම් කර ඇති බවට කටකතා පවතී. එම රටවල ජනපදිකයන් තම ජනාවාස නම් කිරීමේදී සමහර අවස්ථාවලදී බයිබලය භාවිතා කිරීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩිය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=24 November 2023 |title=Colombia &#124; History, Culture, & Facts |url=https://www.britannica.com/place/Colombia |website=Encyclopedia Britannica}}</ref> ඒ කාලයේ ආර්මේනියාවේ ආර්ථිකය වේගයෙන් ප්‍රසාරණය වුවද, ප්‍රවාහන මාධ්‍ය තවමත් ඉතා සීමිත විය. නගරය වටා ඇති කඳුකර භූමි ප්‍රදේශය හේතුවෙන් මිනිසුන් සහ වෙළඳ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමේ ප්‍රධාන ක්‍රමය වූයේ කොටළුවන් ප්‍රවාහනය කිරීමයි. 1927 දී [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සර්සාල් දක්වා පළමු තාර මාර්ගය ඉදිකිරීමෙන් පසුව පමණක් ප්‍රවාහනය වැඩිදියුණු විය. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] n31wmt5oz4xvpq2564z898xkw3pu4vz 751566 751564 2025-06-27T07:45:17Z BuddhikaW88 37808 751566 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ආර්මේනියා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4.53|-75.68|region:CO_type:city(324588)|display=inline,title}} }}'''ආර්මේනියා''' ({{IPA|es|aɾˈme.nja}} ) යනු [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකානු]] රටක් වන [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ක්වින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. ආර්මේනියාව මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නගරයක් වන අතර පෙරෙයිරා සහ [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සමඟ " කෝපි අක්ෂයේ " කොටසකි. එය ජාතික ආර්ථිකයේ සහ කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානයකි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ආර්මේනියාවේ ඓතිහාසික මධ්‍යස්ථානය 2011 දී [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] "කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනයේ" කොටසක් ලෙස නම් කරන ලදී == ඉතිහාසය == 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින "ටයිග්‍රෙරෝ" ("කොටි ඝාතකයා" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත) ලෙසද හැඳින්වෙන ජෙසුස් මාරියා ඔකාම්පෝ විසින් මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලදී. දේශීය වශයෙන් කොටින් ලෙස හඳුන්වන ජගුවර් දඩයම් කිරීමට ඔහු දැක්වූ ඇල්ම නිසාය. ඔකාම්පෝ [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි ඇනයිම් සිට ක්වින්ඩියෝ කඳුකරයේ නවාතැන් සොයමින් පැමිණියේය. ඔහු තමාට පමණක් නොව, සැලෙන්ටෝ, [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා]], [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සහ ක්වින්ඩියෝ ගඟ සහ ලා වීජා ගඟ අවට ප්‍රදේශවලින් පැමිණි අනෙකුත් ජනපදිකයන් සඳහාද ෆොන්ඩා නොහොත් වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ඉදිකිරීමට ඉඩම සඳහා ඇන්ටෝනියෝ හෙරේරාට රන් කාසිවලින් පෙසෝ සියයක් ගෙවීය . ඉන්පසු ඔකාම්පෝ පදිංචි කිරීම සඳහා ඉඩම් විකිණීමට කටයුතු කළේය. පදිංචි වීමට දිරිගැන්වීම සඳහා, ඔකාම්පෝ ඇනයිම් වෙත ආපසු පැමිණියේ ඔහුගේ මිතුරා වන ජුවාන් ඩි ලා කෲස් කාර්ඩෝනාගෙන් උදව් ඉල්ලා සිටීමට සහ දහතුන් හැවිරිදි ආර්සෙනියා කාර්ඩෝනා සමඟ විවාහ වීමටය.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2024}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2024)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> 1890 අගෝස්තු මාසයේදී, එහි ආරම්භයෙන් මාස හයකට පසු, ආර්මේනියාවේ ජනගහනය 100 දක්වා ළඟා වූ අතර, එමඟින් රජය විසින් නීතිමය පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීමට හැකි විය. 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින පැවති නගරයේ ආරම්භක රැස්වීමේදී, එවකට රටේ වත්මන් ජනාධිපති වූ කාලෝස් හොල්ගුයින් මල්ලරිනෝට ගෞරවයක් වශයෙන් විලා හොල්ගුයින් යන නම යෝජනා කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද අතර, ආර්මේනියාව යන නම ඡන්දයකට ඉදිරිපත් කර 1889 නොවැම්බර් 30 වන දින අනුමත කරන ලදී. <ref name="myth">{{Cite journal|last=Matiossian|first=Vartan|date=2010|title=An Enduring Myth: The Origins of the Name "Armenia" in Colombia|url=https://www.academia.edu/22935644|url-status=live|journal=Journal of Armenian Studies|volume=IX|issue=1–2|pages=218–219|archive-url=https://web.archive.org/web/20190821193446/https://www.academia.edu/22935644/An_Enduring_Myth_The_Origins_of_the_Name_Armenia_in_Colombia_Journal_of_Armenian_Studies_1-2_2010_p._199-220|archive-date=2019-08-21|access-date=2019-08-21}}</ref> එමනිසා, 1894-97 හමීඩියානු සමූලඝාතනවලදී සහ පසුව 1915-23 ආර්මේනියානු ජන සංහාරයේදී [[ආර්මේනියානු වර්ගඝාතය|ඔටෝමාන්]] [[ඕටමන් අධිරාජ්‍යය|තුර්කි ජාතිකයන්]] විසින් ඝාතනය කරන ලද ආර්මේනියානු ජනතාව සිහි කිරීම සඳහා, [[ආර්මේනියාව|එම නමින්ම රට]] නමින් එම නම ආර්මේනියාව ලෙස වෙනස් කරන ලද බවට ඇති විශ්වාසය සනාථ කළ නොහැක, මන්ද ඝාතන සිදුවී ඇත්තේ නගරය දැනටමත් නම් කර වසර ගණනාවකට පසුවය, නමුත් සමහර මූලාශ්‍ර මෙය විවාද කරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2013 |title=Historia del Quindío |url=http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130313035504/http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |archive-date=March 13, 2013 |publisher=Carlos A. Rodríguez O.}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Armenia travel |url=https://www.lonelyplanet.com/colombia/northwest-colombia/armenia |website=Lonely Planet}}</ref> අනෙකුත් මූලාශ්‍ර පවසන්නේ නගරය ඓතිහාසික ආර්මේනියා රාජධානියෙන් පසුව නැවත නම් කර ඇති බවයි, නමුත් හමීඩියානු සංහාර සිහිපත් කිරීම සඳහා ආර්මේනියාව හෝ ආර්මේනියානුවන් සඳහා නම් කර ඇති බවට කටකතා පවතී. එම රටවල ජනපදිකයන් තම ජනාවාස නම් කිරීමේදී සමහර අවස්ථාවලදී බයිබලය භාවිතා කිරීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩිය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=24 November 2023 |title=Colombia &#124; History, Culture, & Facts |url=https://www.britannica.com/place/Colombia |website=Encyclopedia Britannica}}</ref> ඒ කාලයේ ආර්මේනියාවේ ආර්ථිකය වේගයෙන් ප්‍රසාරණය වුවද, ප්‍රවාහන මාධ්‍ය තවමත් ඉතා සීමිත විය. නගරය වටා ඇති කඳුකර භූමි ප්‍රදේශය හේතුවෙන් මිනිසුන් සහ වෙළඳ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමේ ප්‍රධාන ක්‍රමය වූයේ කොටළුවන් ප්‍රවාහනය කිරීමයි. 1927 දී [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සර්සාල් දක්වා පළමු තාර මාර්ගය ඉදිකිරීමෙන් පසුව පමණක් ප්‍රවාහනය වැඩිදියුණු විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 9or5xj7ugr8kkgnl3gclngfpq408iee 751567 751566 2025-06-27T07:45:32Z BuddhikaW88 37808 [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] එක් කරන ලදී. [[විකිපීඩියා:HOTCAT|HotCat]] භාවිතයෙන් 751567 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ආර්මේනියා |pushpin_map = Colombia#South America |coordinates = {{coord|4.53|-75.68|region:CO_type:city(324588)|display=inline,title}} }}'''ආර්මේනියා''' ({{IPA|es|aɾˈme.nja}} ) යනු [[දකුණු ඇමෙරිකාව|දකුණු ඇමරිකානු]] රටක් වන [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුයින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ක්වින්ඩියෝ දෙපාර්තමේන්තුවේ]] අගනුවරයි. ආර්මේනියාව මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නගරයක් වන අතර පෙරෙයිරා සහ [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සමඟ " කෝපි අක්ෂයේ " කොටසකි. එය ජාතික ආර්ථිකයේ සහ කොලොම්බියානු කෝපි වගා අක්ෂයේ ප්‍රධාන මධ්‍යස්ථානයකි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ආර්මේනියාවේ ඓතිහාසික මධ්‍යස්ථානය 2011 දී [[යුනෙස්කෝ]] [[යුනෙස්කෝ ලෝක ‍උරුම අඩවි|ලෝක උරුම අඩවියේ]] "කෝපි සංස්කෘතික භූ දර්ශනයේ" කොටසක් ලෙස නම් කරන ලදී == ඉතිහාසය == 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින "ටයිග්‍රෙරෝ" ("කොටි ඝාතකයා" ලෙස පරිවර්තනය කර ඇත) ලෙසද හැඳින්වෙන ජෙසුස් මාරියා ඔකාම්පෝ විසින් මෙම නගරය ආරම්භ කරන ලදී. දේශීය වශයෙන් කොටින් ලෙස හඳුන්වන ජගුවර් දඩයම් කිරීමට ඔහු දැක්වූ ඇල්ම නිසාය. ඔකාම්පෝ [[ටෝලිමා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ටොලිමා]] හි ඇනයිම් සිට ක්වින්ඩියෝ කඳුකරයේ නවාතැන් සොයමින් පැමිණියේය. ඔහු තමාට පමණක් නොව, සැලෙන්ටෝ, [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා]], [[මනිසලෙස්, කොලොම්බියාව|මැනිසාලෙස්]] සහ ක්වින්ඩියෝ ගඟ සහ ලා වීජා ගඟ අවට ප්‍රදේශවලින් පැමිණි අනෙකුත් ජනපදිකයන් සඳහාද ෆොන්ඩා නොහොත් වෙළඳ මධ්‍යස්ථානයක් ඉදිකිරීමට ඉඩම සඳහා ඇන්ටෝනියෝ හෙරේරාට රන් කාසිවලින් පෙසෝ සියයක් ගෙවීය . ඉන්පසු ඔකාම්පෝ පදිංචි කිරීම සඳහා ඉඩම් විකිණීමට කටයුතු කළේය. පදිංචි වීමට දිරිගැන්වීම සඳහා, ඔකාම්පෝ ඇනයිම් වෙත ආපසු පැමිණියේ ඔහුගේ මිතුරා වන ජුවාන් ඩි ලා කෲස් කාර්ඩෝනාගෙන් උදව් ඉල්ලා සිටීමට සහ දහතුන් හැවිරිදි ආර්සෙනියා කාර්ඩෝනා සමඟ විවාහ වීමටය.{{තහවුරු​ කරන්න|date=April 2024}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[විකිපීඩියා:තහවුරු කිරීමක් අවශ්‍යයි|<span title="This claim needs references to reliable sources. (April 2024)">උපුටා දැක්වීම අවශ්‍යයි</span>]]'' &#x5D;</sup> 1890 අගෝස්තු මාසයේදී, එහි ආරම්භයෙන් මාස හයකට පසු, ආර්මේනියාවේ ජනගහනය 100 දක්වා ළඟා වූ අතර, එමඟින් රජය විසින් නීතිමය පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීමට හැකි විය. 1889 ඔක්තෝබර් 14 වන දින පැවති නගරයේ ආරම්භක රැස්වීමේදී, එවකට රටේ වත්මන් ජනාධිපති වූ කාලෝස් හොල්ගුයින් මල්ලරිනෝට ගෞරවයක් වශයෙන් විලා හොල්ගුයින් යන නම යෝජනා කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කරන ලද අතර, ආර්මේනියාව යන නම ඡන්දයකට ඉදිරිපත් කර 1889 නොවැම්බර් 30 වන දින අනුමත කරන ලදී. <ref name="myth">{{Cite journal|last=Matiossian|first=Vartan|date=2010|title=An Enduring Myth: The Origins of the Name "Armenia" in Colombia|url=https://www.academia.edu/22935644|url-status=live|journal=Journal of Armenian Studies|volume=IX|issue=1–2|pages=218–219|archive-url=https://web.archive.org/web/20190821193446/https://www.academia.edu/22935644/An_Enduring_Myth_The_Origins_of_the_Name_Armenia_in_Colombia_Journal_of_Armenian_Studies_1-2_2010_p._199-220|archive-date=2019-08-21|access-date=2019-08-21}}</ref> එමනිසා, 1894-97 හමීඩියානු සමූලඝාතනවලදී සහ පසුව 1915-23 ආර්මේනියානු ජන සංහාරයේදී [[ආර්මේනියානු වර්ගඝාතය|ඔටෝමාන්]] [[ඕටමන් අධිරාජ්‍යය|තුර්කි ජාතිකයන්]] විසින් ඝාතනය කරන ලද ආර්මේනියානු ජනතාව සිහි කිරීම සඳහා, [[ආර්මේනියාව|එම නමින්ම රට]] නමින් එම නම ආර්මේනියාව ලෙස වෙනස් කරන ලද බවට ඇති විශ්වාසය සනාථ කළ නොහැක, මන්ද ඝාතන සිදුවී ඇත්තේ නගරය දැනටමත් නම් කර වසර ගණනාවකට පසුවය, නමුත් සමහර මූලාශ්‍ර මෙය විවාද කරයි. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |year=2013 |title=Historia del Quindío |url=http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130313035504/http://www.guiaturisticadelquindio.com/historia-del-quindio |archive-date=March 13, 2013 |publisher=Carlos A. Rodríguez O.}}</ref> <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |title=Armenia travel |url=https://www.lonelyplanet.com/colombia/northwest-colombia/armenia |website=Lonely Planet}}</ref> අනෙකුත් මූලාශ්‍ර පවසන්නේ නගරය ඓතිහාසික ආර්මේනියා රාජධානියෙන් පසුව නැවත නම් කර ඇති බවයි, නමුත් හමීඩියානු සංහාර සිහිපත් කිරීම සඳහා ආර්මේනියාව හෝ ආර්මේනියානුවන් සඳහා නම් කර ඇති බවට කටකතා පවතී. එම රටවල ජනපදිකයන් තම ජනාවාස නම් කිරීමේදී සමහර අවස්ථාවලදී බයිබලය භාවිතා කිරීමට ඇති ඉඩකඩ වැඩිය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |date=24 November 2023 |title=Colombia &#124; History, Culture, & Facts |url=https://www.britannica.com/place/Colombia |website=Encyclopedia Britannica}}</ref> ඒ කාලයේ ආර්මේනියාවේ ආර්ථිකය වේගයෙන් ප්‍රසාරණය වුවද, ප්‍රවාහන මාධ්‍ය තවමත් ඉතා සීමිත විය. නගරය වටා ඇති කඳුකර භූමි ප්‍රදේශය හේතුවෙන් මිනිසුන් සහ වෙළඳ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමේ ප්‍රධාන ක්‍රමය වූයේ කොටළුවන් ප්‍රවාහනය කිරීමයි. 1927 දී [[වැලි ඩෙල් කාවුකා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|වැලේ ඩෙල් කොකා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] සර්සාල් දක්වා පළමු තාර මාර්ගය ඉදිකිරීමෙන් පසුව පමණක් ප්‍රවාහනය වැඩිදියුණු විය. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] ejifk9rk414hpkvbff6e2xt1da645su 0 182536 751568 2025-06-27T07:47:47Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1252123848|Soacha]]" 751568 wikitext text/x-wiki '''සෝචා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනමාර්කා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්වාධීන මහ නගර සභාවක් වන අතර බොගෝටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය වැදගත් කාර්මික කලාපයක් ඇති අතර බොහෝ දුරට කම්කරු පන්තික පවුල්වල නිවහන වේ. සෝචා උතුරින් බොජාකා සහ මොස්කෙරා, දකුණින් සිබාටේ සහ පැස්කා, නැගෙනහිරින් අගනුවර බොගෝටා සහ බටහිරින් ග්‍රැනඩා සහ සැන් ඇන්ටෝනියෝ ඩෙල් ටෙකෙන්ඩාමා මායිම් වේ.ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == ජන විකාශනය == 778,400 ක ජනගහනයක් (2023 ප්‍රක්ෂේපණය), එය කුන්ඩිනමාර්කා හි විශාලතම නගරය වන අතර කොලොම්බියාවේ විශාලතම නගරයකි. == නිරුක්තිය == සෝචා යන නම සෑදී ඇත්තේ සූර්ය දෙවියා වන ''සූගේ'' නම වන සූවා සහ ''චා යන'' චිබ්චා වචන වලින් වන අතර එහි අර්ථය "මිනිසා"; "සූර්යයාගේ මිනිසා" යන්නයි. මුල් නම ''සූචා'' කාලයත් සමඟ සෝචා ලෙස වෙනස් වී ඇත. <ref name="websiteSoacha">{{In lang|es}} [http://www.soacha-cundinamarca.gov.co/index.shtml Official website Soacha]</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 3cmgjfzoo6g3y77i0s2i9uied1u1lgz 751573 751568 2025-06-27T07:49:59Z BuddhikaW88 37808 751573 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සෝචා | coordinates = {{coord|04|35|14|N|74|13|17|W|region:CO|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සෝචා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනමාර්කා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්වාධීන මහ නගර සභාවක් වන අතර බොගෝටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය වැදගත් කාර්මික කලාපයක් ඇති අතර බොහෝ දුරට කම්කරු පන්තික පවුල්වල නිවහන වේ. සෝචා උතුරින් බොජාකා සහ මොස්කෙරා, දකුණින් සිබාටේ සහ පැස්කා, නැගෙනහිරින් අගනුවර බොගෝටා සහ බටහිරින් ග්‍රැනඩා සහ සැන් ඇන්ටෝනියෝ ඩෙල් ටෙකෙන්ඩාමා මායිම් වේ.ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == ජන විකාශනය == 778,400 ක ජනගහනයක් (2023 ප්‍රක්ෂේපණය), එය කුන්ඩිනමාර්කා හි විශාලතම නගරය වන අතර කොලොම්බියාවේ විශාලතම නගරයකි. == නිරුක්තිය == සෝචා යන නම සෑදී ඇත්තේ සූර්ය දෙවියා වන ''සූගේ'' නම වන සූවා සහ ''චා යන'' චිබ්චා වචන වලින් වන අතර එහි අර්ථය "මිනිසා"; "සූර්යයාගේ මිනිසා" යන්නයි. මුල් නම ''සූචා'' කාලයත් සමඟ සෝචා ලෙස වෙනස් වී ඇත. <ref name="websiteSoacha">{{In lang|es}} [http://www.soacha-cundinamarca.gov.co/index.shtml Official website Soacha]</ref> [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] loggtawukykzonl3ppary1pkox9p7xh 751575 751573 2025-06-27T07:51:25Z BuddhikaW88 37808 751575 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සෝචා | coordinates = {{coord|04|35|14|N|74|13|17|W|region:CO|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සෝචා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනමාර්කා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්වාධීන මහ නගර සභාවක් වන අතර බොගෝටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය වැදගත් කාර්මික කලාපයක් ඇති අතර බොහෝ දුරට කම්කරු පන්තික පවුල්වල නිවහන වේ. සෝචා උතුරින් බොජාකා සහ මොස්කෙරා, දකුණින් සිබාටේ සහ පැස්කා, නැගෙනහිරින් අගනුවර බොගෝටා සහ බටහිරින් ග්‍රැනඩා සහ සැන් ඇන්ටෝනියෝ ඩෙල් ටෙකෙන්ඩාමා මායිම් වේ. == ජන විකාශනය == 778,400 ක ජනගහනයක් (2023 ප්‍රක්ෂේපණය), එය කුන්ඩිනමාර්කා හි විශාලතම නගරය වන අතර කොලොම්බියාවේ විශාලතම නගරයකි. == නිරුක්තිය == සෝචා යන නම සෑදී ඇත්තේ සූර්ය දෙවියා වන ''සූගේ'' නම වන සූවා සහ ''චා යන'' චිබ්චා වචන වලින් වන අතර එහි අර්ථය "මිනිසා"; "සූර්යයාගේ මිනිසා" යන්නයි. මුල් නම ''සූචා'' කාලයත් සමඟ සෝචා ලෙස වෙනස් වී ඇත. <ref name="websiteSoacha">{{In lang|es}} [http://www.soacha-cundinamarca.gov.co/index.shtml Official website Soacha]</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] 1yiuh47yhk78t8alglj4bb7sxhoqphe 751608 751575 2025-06-27T10:14:46Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ නගර]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751608 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සෝචා | coordinates = {{coord|04|35|14|N|74|13|17|W|region:CO|display=inline,title}} | pushpin_map = Colombia }}'''සෝචා''' යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියාවේ]] [[කුන්ඩිනාමර්කා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|කුන්ඩිනමාර්කා]] දෙපාර්තමේන්තුවේ ස්වාධීන මහ නගර සභාවක් වන අතර බොගෝටා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය වැදගත් කාර්මික කලාපයක් ඇති අතර බොහෝ දුරට කම්කරු පන්තික පවුල්වල නිවහන වේ. සෝචා උතුරින් බොජාකා සහ මොස්කෙරා, දකුණින් සිබාටේ සහ පැස්කා, නැගෙනහිරින් අගනුවර බොගෝටා සහ බටහිරින් ග්‍රැනඩා සහ සැන් ඇන්ටෝනියෝ ඩෙල් ටෙකෙන්ඩාමා මායිම් වේ. == ජන විකාශනය == 778,400 ක ජනගහනයක් (2023 ප්‍රක්ෂේපණය), එය කුන්ඩිනමාර්කා හි විශාලතම නගරය වන අතර කොලොම්බියාවේ විශාලතම නගරයකි. == නිරුක්තිය == සෝචා යන නම සෑදී ඇත්තේ සූර්ය දෙවියා වන ''සූගේ'' නම වන සූවා සහ ''චා යන'' චිබ්චා වචන වලින් වන අතර එහි අර්ථය "මිනිසා"; "සූර්යයාගේ මිනිසා" යන්නයි. මුල් නම ''සූචා'' කාලයත් සමඟ සෝචා ලෙස වෙනස් වී ඇත. <ref name="websiteSoacha">{{In lang|es}} [http://www.soacha-cundinamarca.gov.co/index.shtml Official website Soacha]</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:Coordinates on Wikidata]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] cts4znph9shwa4w09u3yw2vxrah6j1p 0 182537 751569 2025-06-27T07:47:48Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1260881843|Soledad, Atlántico]]" 751569 wikitext text/x-wiki '''සොලෙඩාඩ්''' ({{IPA|es|soleˈðað}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය බැරැන්කිලා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය කොලොම්බියාවේ ජනගහනය අනුව 6 වන ස්ථානයේ සිටින අතර කැරිබියානු කලාපයේ 3 වන ස්ථානයේ සිටින අතර බැරැන්කිලා සහ [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා වලට]] පසුව වේ. එය කොලොම්බියාවේ වැඩිම ජනගහන වර්ධනයක් ඇති නගරය ද වන අතර 2005 දී 455,734 ක් සහ 2019 දී 683,486 ක් විය. 2023 ඔක්තෝබර් 29 වෙනිදා, Alcira Sandoval Ibañez මහජන ඡන්දයෙන් Soledad හි නව නගරාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Heraldo |first=El |date=2023-10-29 |title=Alcira Sandoval Ibañez, elegida como la nueva alcaldesa de Soledad |url=https://www.elheraldo.co/atlantico/elecciones-regionales-2023-alcira-sandoval-ibanez-elegida-como-la-nueva-alcaldesa-de |access-date=2024-03-21 |website=ELHERALDO.CO |language=es}}</ref>ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == දේශසීමා == උතුරින් බැරැන්කිලා විශේෂ දිස්ත්‍රික්කයෙන් මායිම් වී ඇති අතර, එහි මායිම [[Arroyo Don Juan|ඇරෝයෝ දොන් ජුවාන්]] වන අතර, දකුණින් මැලම්බෝ ද, නැගෙනහිරින් [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා]] දෙපාර්තමේන්තුව ද, මැග්ඩලීනා ගඟෙන් වෙන් කර ඇති අතර, බටහිරින් ගලපා ද වේ . == භූගෝලය == භෞතික විස්තරය: භූගෝලීය ඛණ්ඩාංකවලට සාපේක්ෂව සොලෙඩාඩ් මහ නගර සභාවේ පිහිටීම පහත පරිදි වේ: 10°55'N සහ 74°46'W. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 3zicxqlu625njb7dzlcx1vrs9yo1a36 751572 751569 2025-06-27T07:49:57Z BuddhikaW88 37808 751572 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සොලෙඩාඩ් | coordinates = {{coord|10|55|N|74|45|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''සොලෙඩාඩ්''' ({{IPA|es|soleˈðað}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය බැරැන්කිලා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය කොලොම්බියාවේ ජනගහනය අනුව 6 වන ස්ථානයේ සිටින අතර කැරිබියානු කලාපයේ 3 වන ස්ථානයේ සිටින අතර බැරැන්කිලා සහ [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා වලට]] පසුව වේ. එය කොලොම්බියාවේ වැඩිම ජනගහන වර්ධනයක් ඇති නගරය ද වන අතර 2005 දී 455,734 ක් සහ 2019 දී 683,486 ක් විය. 2023 ඔක්තෝබර් 29 වෙනිදා, Alcira Sandoval Ibañez මහජන ඡන්දයෙන් Soledad හි නව නගරාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Heraldo |first=El |date=2023-10-29 |title=Alcira Sandoval Ibañez, elegida como la nueva alcaldesa de Soledad |url=https://www.elheraldo.co/atlantico/elecciones-regionales-2023-alcira-sandoval-ibanez-elegida-como-la-nueva-alcaldesa-de |access-date=2024-03-21 |website=ELHERALDO.CO |language=es}}</ref>ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == දේශසීමා == උතුරින් බැරැන්කිලා විශේෂ දිස්ත්‍රික්කයෙන් මායිම් වී ඇති අතර, එහි මායිම [[Arroyo Don Juan|ඇරෝයෝ දොන් ජුවාන්]] වන අතර, දකුණින් මැලම්බෝ ද, නැගෙනහිරින් [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා]] දෙපාර්තමේන්තුව ද, මැග්ඩලීනා ගඟෙන් වෙන් කර ඇති අතර, බටහිරින් ගලපා ද වේ . == භූගෝලය == භෞතික විස්තරය: භූගෝලීය ඛණ්ඩාංකවලට සාපේක්ෂව සොලෙඩාඩ් මහ නගර සභාවේ පිහිටීම පහත පරිදි වේ: 10°55'N සහ 74°46'W. [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 9dn8ldax1ls56xi5in548598bploc4s 751576 751572 2025-06-27T07:51:48Z BuddhikaW88 37808 751576 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සොලෙඩාඩ් | coordinates = {{coord|10|55|N|74|45|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''සොලෙඩාඩ්''' ({{IPA|es|soleˈðað}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය බැරැන්කිලා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය කොලොම්බියාවේ ජනගහනය අනුව 6 වන ස්ථානයේ සිටින අතර කැරිබියානු කලාපයේ 3 වන ස්ථානයේ සිටින අතර බැරැන්කිලා සහ [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා වලට]] පසුව වේ. එය කොලොම්බියාවේ වැඩිම ජනගහන වර්ධනයක් ඇති නගරය ද වන අතර 2005 දී 455,734 ක් සහ 2019 දී 683,486 ක් විය. 2023 ඔක්තෝබර් 29 වෙනිදා, ඇල්සිරා සැන්ඩොවල් ඉබානෙස් මහජන ඡන්දයෙන් සොලෙඩාඩ් හි නව නගරාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Heraldo |first=El |date=2023-10-29 |title=Alcira Sandoval Ibañez, elegida como la nueva alcaldesa de Soledad |url=https://www.elheraldo.co/atlantico/elecciones-regionales-2023-alcira-sandoval-ibanez-elegida-como-la-nueva-alcaldesa-de |access-date=2024-03-21 |website=ELHERALDO.CO |language=es}}</ref>ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == දේශසීමා == උතුරින් බැරැන්කිලා විශේෂ දිස්ත්‍රික්කයෙන් මායිම් වී ඇති අතර, එහි මායිම [[Arroyo Don Juan|ඇරෝයෝ දොන් ජුවාන්]] වන අතර, දකුණින් මැලම්බෝ ද, නැගෙනහිරින් [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා]] දෙපාර්තමේන්තුව ද, මැග්ඩලීනා ගඟෙන් වෙන් කර ඇති අතර, බටහිරින් ගලපා ද වේ . == භූගෝලය == භෞතික විස්තරය: භූගෝලීය ඛණ්ඩාංකවලට සාපේක්ෂව සොලෙඩාඩ් මහ නගර සභාවේ පිහිටීම පහත පරිදි වේ: 10°55'N සහ 74°46'W. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 6zls24gplobvfrmwt6x1pfg9m69eoch 751609 751576 2025-06-27T10:14:47Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ නගර]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751609 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = සොලෙඩාඩ් | coordinates = {{coord|10|55|N|74|45|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''සොලෙඩාඩ්''' ({{IPA|es|soleˈðað}} ) යනු [[කොලොම්බියාව|කොලොම්බියානු]] [[ඇට්ලන්ටිකෝ දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇට්ලන්ටිකෝ]] දෙපාර්තමේන්තුවේ මහ නගර සභාවක් වන අතර එය බැරැන්කිලා මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය කොලොම්බියාවේ ජනගහනය අනුව 6 වන ස්ථානයේ සිටින අතර කැරිබියානු කලාපයේ 3 වන ස්ථානයේ සිටින අතර බැරැන්කිලා සහ [[කර්ටජෙනා, කොලොම්බියාව|කාටජිනා වලට]] පසුව වේ. එය කොලොම්බියාවේ වැඩිම ජනගහන වර්ධනයක් ඇති නගරය ද වන අතර 2005 දී 455,734 ක් සහ 2019 දී 683,486 ක් විය. 2023 ඔක්තෝබර් 29 වෙනිදා, ඇල්සිරා සැන්ඩොවල් ඉබානෙස් මහජන ඡන්දයෙන් සොලෙඩාඩ් හි නව නගරාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. <ref>{{උපන්‍යාස වෙබ් |last=Heraldo |first=El |date=2023-10-29 |title=Alcira Sandoval Ibañez, elegida como la nueva alcaldesa de Soledad |url=https://www.elheraldo.co/atlantico/elecciones-regionales-2023-alcira-sandoval-ibanez-elegida-como-la-nueva-alcaldesa-de |access-date=2024-03-21 |website=ELHERALDO.CO |language=es}}</ref>ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් == දේශසීමා == උතුරින් බැරැන්කිලා විශේෂ දිස්ත්‍රික්කයෙන් මායිම් වී ඇති අතර, එහි මායිම [[Arroyo Don Juan|ඇරෝයෝ දොන් ජුවාන්]] වන අතර, දකුණින් මැලම්බෝ ද, නැගෙනහිරින් [[මග්ඩලේනා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|මැග්ඩලීනා]] දෙපාර්තමේන්තුව ද, මැග්ඩලීනා ගඟෙන් වෙන් කර ඇති අතර, බටහිරින් ගලපා ද වේ . == භූගෝලය == භෞතික විස්තරය: භූගෝලීය ඛණ්ඩාංකවලට සාපේක්ෂව සොලෙඩාඩ් මහ නගර සභාවේ පිහිටීම පහත පරිදි වේ: 10°55'N සහ 74°46'W. == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 6436kcahg8fk8pq155gcsycpbz17wql 0 182538 751570 2025-06-27T07:47:49Z BuddhikaW88 37808 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1261088332|Bello, Antioquia]]" 751570 wikitext text/x-wiki '''බෙලෝ''' ({{IPA|es|ˈbeʎo}}, {{IPA|es|ˈbeʝo|}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] හි උප නගරයකි. බෙලෝ යනු ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවේ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය උතුරින් සැන් පේද්‍රෝ ඩි ලොස් මිලාග්‍රොස් මහ නගර සභාවෙන්, නැගෙනහිරින් කොපකබානා මහ නගර සභාවෙන්, දකුණින් [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] මහ නගර සභාවෙන් සහ බටහිරින් මෙඩෙලින් සහ සැන් ජෙරොනිමෝ මහ නගර සභාවන්ගෙන් මායිම් වී ඇත. ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් එය අබුරා නිම්නයේ උතුරේ සංවර්ධනයේ මධ්‍යස්ථානයයි ( {{Langx|es|Valle de Aburrá}} ), සහ Aburrá නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස හෝ AMVA ( {{Langx|es|Área Metropolitana del Valle de Aburrá|links=no}} ), සමහර පොදු සේවාවන් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සඳහා නියාමනය කරනු ලැබේ. මහ නගර සභාව සඳහා අන්වර්ථ නාම කිහිපයක් තිබේ: Imperio del Cacique Niquia (Cacique Niquia's Empire), Cuna de Marco Fidel Suárez (" Marco Fidel Suárez ගේ තොටිල්ල"), "Ciudad de los artistas" ("Artist's city"). [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] ey9dmirp5la5qv7irg3t4z7eckgkpq5 751571 751570 2025-06-27T07:49:53Z BuddhikaW88 37808 751571 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බෙලෝ | coordinates = {{coord|6|20|N|75|34|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''බෙලෝ''' ({{IPA|es|ˈbeʎo}}, {{IPA|es|ˈbeʝo|}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] හි උප නගරයකි. බෙලෝ යනු ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවේ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය උතුරින් සැන් පේද්‍රෝ ඩි ලොස් මිලාග්‍රොස් මහ නගර සභාවෙන්, නැගෙනහිරින් කොපකබානා මහ නගර සභාවෙන්, දකුණින් [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] මහ නගර සභාවෙන් සහ බටහිරින් මෙඩෙලින් සහ සැන් ජෙරොනිමෝ මහ නගර සභාවන්ගෙන් මායිම් වී ඇත. ඩ්ග් ඩ්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ්ග් ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ග්ෆ් ඩ්ස් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ්ස්ෆ් ග්ඩ් එය අබුරා නිම්නයේ උතුරේ සංවර්ධනයේ මධ්‍යස්ථානයයි ( {{Langx|es|Valle de Aburrá}} ), සහ Aburrá නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස හෝ AMVA ( {{Langx|es|Área Metropolitana del Valle de Aburrá|links=no}} ), සමහර පොදු සේවාවන් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සඳහා නියාමනය කරනු ලැබේ. මහ නගර සභාව සඳහා අන්වර්ථ නාම කිහිපයක් තිබේ: Imperio del Cacique Niquia (Cacique Niquia's Empire), Cuna de Marco Fidel Suárez (" Marco Fidel Suárez ගේ තොටිල්ල"), "Ciudad de los artistas" ("Artist's city"). [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] 1ym665fup8qg7s9sjeg4ky2ibe542r7 751577 751571 2025-06-27T07:52:32Z BuddhikaW88 37808 751577 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බෙලෝ | coordinates = {{coord|6|20|N|75|34|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''බෙලෝ''' ({{IPA|es|ˈbeʎo}}, {{IPA|es|ˈbeʝo|}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] හි උප නගරයකි. බෙලෝ යනු ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවේ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය උතුරින් සැන් පේද්‍රෝ ඩි ලොස් මිලාග්‍රොස් මහ නගර සභාවෙන්, නැගෙනහිරින් කොපකබානා මහ නගර සභාවෙන්, දකුණින් [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] මහ නගර සභාවෙන් සහ බටහිරින් මෙඩෙලින් සහ සැන් ජෙරොනිමෝ මහ නගර සභාවන්ගෙන් මායිම් වී ඇත. එය අබුරා නිම්නයේ උතුරේ සංවර්ධනයේ මධ්‍යස්ථානයයි ( {{Langx|es|Valle de Aburrá}} ), සහ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස හෝ AMVA ( {{Langx|es|Área Metropolitana del Valle de Aburrá|links=no}} ), සමහර පොදු සේවාවන් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සඳහා නියාමනය කරනු ලැබේ. මහ නගර සභාව සඳහා අන්වර්ථ නාම කිහිපයක් තිබේ: Imperio del Cacique Niquia (කැසික් නිකියාගේ අධිරාජ්‍යය), Cuna de Marco Fidel Suárez (" මාර්කෝ ෆිදෙල් සුවාරෙස් ගේ තොටිල්ල"), "Ciudad de los artistas" ("කලාකරුවන්ගේ නගරය"). [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] kzmj8aacncyjr09570dioujbhygw1nl 751607 751577 2025-06-27T10:14:46Z Ttheek 66430 Adding [[Category:කොලොම්බියාවේ නගර]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751607 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = බෙලෝ | coordinates = {{coord|6|20|N|75|34|W|region:CO|display=inline}} | pushpin_map = Colombia }}'''බෙලෝ''' ({{IPA|es|ˈbeʎo}}, {{IPA|es|ˈbeʝo|}} ) යනු කොලොම්බියාවේ [[අන්ටියෝකුයියා දෙපාර්තමේන්තුව, කොලොම්බියාව|ඇන්ටියෝකියා දෙපාර්තමේන්තුවේ]] නගරයක් සහ මහ නගර සභාවක් වන අතර දෙපාර්තමේන්තු අගනුවර වන [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] හි උප නගරයකි. බෙලෝ යනු ඇන්ටියොක්වියා දෙපාර්තමේන්තුවේ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. එය උතුරින් සැන් පේද්‍රෝ ඩි ලොස් මිලාග්‍රොස් මහ නගර සභාවෙන්, නැගෙනහිරින් කොපකබානා මහ නගර සභාවෙන්, දකුණින් [[මෙඩිලින්, කොලොම්බියාව|මෙඩෙලින්]] මහ නගර සභාවෙන් සහ බටහිරින් මෙඩෙලින් සහ සැන් ජෙරොනිමෝ මහ නගර සභාවන්ගෙන් මායිම් වී ඇත. එය අබුරා නිම්නයේ උතුරේ සංවර්ධනයේ මධ්‍යස්ථානයයි ( {{Langx|es|Valle de Aburrá}} ), සහ අබුරා නිම්නයේ මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස හෝ AMVA ( {{Langx|es|Área Metropolitana del Valle de Aburrá|links=no}} ), සමහර පොදු සේවාවන් මෙට්‍රොපොලිටන් ප්‍රදේශය සඳහා නියාමනය කරනු ලැබේ. මහ නගර සභාව සඳහා අන්වර්ථ නාම කිහිපයක් තිබේ: Imperio del Cacique Niquia (කැසික් නිකියාගේ අධිරාජ්‍යය), Cuna de Marco Fidel Suárez (" මාර්කෝ ෆිදෙල් සුවාරෙස් ගේ තොටිල්ල"), "Ciudad de los artistas" ("කලාකරුවන්ගේ නගරය"). [[ප්‍රවර්ගය:CS1 ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:ස්පාඤ්ඤ-භාෂා මූලාශ්‍ර සහිත ලිපි (es)]] [[ප්‍රවර්ගය:කොලොම්බියාවේ නගර]] 2kpek1b5n8ye8gfrk9oz45xf8vqg3v3 0 182539 751597 2025-06-27T08:35:43Z BuddhikaW88 37808 ' == History == {{Main|History of Ecuador|Indigenous peoples in Ecuador}} === Pre-Inca era === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|A Venus (2,300-2,000 BCE) of the [[:en:Valdivia_culture|Valdivia culture]] (from :en:Santa_Elena_Province|San...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751597 wikitext text/x-wiki == History == {{Main|History of Ecuador|Indigenous peoples in Ecuador}} === Pre-Inca era === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|A Venus (2,300-2,000 BCE) of the [[:en:Valdivia_culture|Valdivia culture]] (from [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena Province]]) displayed in the [[:en:National_Archaeological_Museum,_Florence|National Archaeological Museum of Florence]]]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|Figure of the Jama Coaque culture (300 BCE-800 CE) (from [[:en:Manabí_Province|Manabí Province]]). [[:en:Walters_Art_Museum|Walters Art Museum]].<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|Ruins of [[:en:Ingapirca|Ingapirca]], was an outpost and supplier for the Incan troops, and also was a [[:en:Coricancha|coricancha]], a place of worship to the Sun ([[:en:Inti|Inti]]), the main god.]] Various peoples had settled in the area of future Ecuador before the arrival of the [[:en:Incas|Incas]]. The archeological evidence suggests that the [[:en:Paleo-Indians|Paleo-Indians]]' first dispersal into the Americas occurred near the end of the [[:en:Last_glacial_period|last glacial period]], around 16,500–13,000 years ago.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> The first people who reached Ecuador may have journeyed by land from [[:en:North_America|North]] and [[:en:Central_America|Central America]] or by boat down the Pacific Ocean coastline. Even though their languages were unrelated, these groups developed similar groups of cultures, each based in different environments. The people of the coast combined agriculture with fishing, hunting, and gathering; the people of the highland Andes developed a sedentary agricultural way of life; and peoples of the Amazon basin relied on hunting and gathering; in some cases, this is combined with agriculture and [[:en:Arboriculture|arboriculture]]. Many civilizations<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> arose in Ecuador, such as the [[:en:Valdivia_Culture|Valdivia Culture]] and [[:en:Machalilla_Culture|Machalilla Culture]] on the coast,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> the [[:en:Quitu_culture|Quitus]] (near present-day Quito),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> and the [[:en:Cañari|Cañari]] (near present-day [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]).<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> In the highland Andes mountains, where life was more sedentary, groups of tribes cooperated and formed villages; thus the first nations based on agricultural resources and the domestication of animals formed. Eventually, through wars and marriage alliances of their [[:en:Leader|leaders]], groups of nations formed confederations. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]].<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]].<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed north<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> headed by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === Spanish colonization === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|The colonial [[:en:Quito|Quito]], capital of the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], today a UNESCO World Heritage Site]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]].<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === Independence === {{Main|Ecuadorian War of Independence}} [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|Venezuelan independence hero [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]]]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|The [[:en:Guayaquil_Conference|Guayaquil Conference]] between the two Hispanic South American heroes of independence, [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] and [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]].<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === Liberal Revolution === {{Main|Liberal Revolution of 1895}} The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. === Loss of claimed territories since 1830 === {{Main|Ecuadorian–Peruvian territorial dispute}} {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === Struggle for independence === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|Map of the former [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]] in 1824 (named in its time as Colombia), the Gran Colombia covered all the colored region]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== Struggle for possession of the Amazon Basin ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|South America (1879): All land claims by Peru, Ecuador, Colombia, Brazil, Argentina, Chile, and Bolivia in 1879.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|Map of Ecuadorian land claims after 1916]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|Ecuadorian troops during the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|The [[:en:Dassault_Mirage_F1|Mirage F.1JA]] (FAE-806) was one aircraft involved in the claimed shooting down of two Peruvian [[:en:Sukhoi_Su-22|Sukhoi Su-22]] on 10 February 1995.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === Military governments (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === Return to democracy (1979–present) === {{See also|History of Ecuador (1990–present)}} Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]], first lady [[:en:Rocío_González_Navas|Rocío González Navas]] and his predecessor [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], 3 April 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|Outgoing President [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] (center) with President-elect [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] (right) at the latter's inauguration in November 2023]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == de8tyek5y9qdrjltklpi7jmr2kld4lr 751602 751597 2025-06-27T10:06:07Z BuddhikaW88 37808 751602 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] Various peoples had settled in the area of future Ecuador before the arrival of the [[:en:Incas|Incas]]. The archeological evidence suggests that the [[:en:Paleo-Indians|Paleo-Indians]]' first dispersal into the Americas occurred near the end of the [[:en:Last_glacial_period|last glacial period]], around 16,500–13,000 years ago.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> The first people who reached Ecuador may have journeyed by land from [[:en:North_America|North]] and [[:en:Central_America|Central America]] or by boat down the Pacific Ocean coastline. Even though their languages were unrelated, these groups developed similar groups of cultures, each based in different environments. The people of the coast combined agriculture with fishing, hunting, and gathering; the people of the highland Andes developed a sedentary agricultural way of life; and peoples of the Amazon basin relied on hunting and gathering; in some cases, this is combined with agriculture and [[:en:Arboriculture|arboriculture]]. Many civilizations<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> arose in Ecuador, such as the [[:en:Valdivia_Culture|Valdivia Culture]] and [[:en:Machalilla_Culture|Machalilla Culture]] on the coast,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> the [[:en:Quitu_culture|Quitus]] (near present-day Quito),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> and the [[:en:Cañari|Cañari]] (near present-day [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]).<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> In the highland Andes mountains, where life was more sedentary, groups of tribes cooperated and formed villages; thus the first nations based on agricultural resources and the domestication of animals formed. Eventually, through wars and marriage alliances of their [[:en:Leader|leaders]], groups of nations formed confederations. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]].<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]].<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed north<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> headed by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]].<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]].<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == 0kanxc2kals3nlimy1953br3bk3oqn6 751605 751602 2025-06-27T10:13:58Z Ttheek 66430 Adding [[Category:ඉක්වදෝරය]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751605 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] Various peoples had settled in the area of future Ecuador before the arrival of the [[:en:Incas|Incas]]. The archeological evidence suggests that the [[:en:Paleo-Indians|Paleo-Indians]]' first dispersal into the Americas occurred near the end of the [[:en:Last_glacial_period|last glacial period]], around 16,500–13,000 years ago.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> The first people who reached Ecuador may have journeyed by land from [[:en:North_America|North]] and [[:en:Central_America|Central America]] or by boat down the Pacific Ocean coastline. Even though their languages were unrelated, these groups developed similar groups of cultures, each based in different environments. The people of the coast combined agriculture with fishing, hunting, and gathering; the people of the highland Andes developed a sedentary agricultural way of life; and peoples of the Amazon basin relied on hunting and gathering; in some cases, this is combined with agriculture and [[:en:Arboriculture|arboriculture]]. Many civilizations<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> arose in Ecuador, such as the [[:en:Valdivia_Culture|Valdivia Culture]] and [[:en:Machalilla_Culture|Machalilla Culture]] on the coast,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> the [[:en:Quitu_culture|Quitus]] (near present-day Quito),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> and the [[:en:Cañari|Cañari]] (near present-day [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]).<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> In the highland Andes mountains, where life was more sedentary, groups of tribes cooperated and formed villages; thus the first nations based on agricultural resources and the domestication of animals formed. Eventually, through wars and marriage alliances of their [[:en:Leader|leaders]], groups of nations formed confederations. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]].<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]].<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed north<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> headed by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]].<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]].<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] g4k5t9whgxsgfm4kiwdbajckonkih1y 751610 751605 2025-06-27T10:15:26Z BuddhikaW88 37808 751610 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] Various peoples had settled in the area of future Ecuador before the arrival of the [[:en:Incas|Incas]]. The archeological evidence suggests that the [[:en:Paleo-Indians|Paleo-Indians]]' first dispersal into the Americas occurred near the end of the [[:en:Last_glacial_period|last glacial period]], around 16,500–13,000 years ago. The first people who reached Ecuador may have journeyed by land from [[:en:North_America|North]] and [[:en:Central_America|Central America]] or by boat down the Pacific Ocean coastline. Even though their languages were unrelated, these groups developed similar groups of cultures, each based in different environments. The people of the coast combined agriculture with fishing, hunting, and gathering; the people of the highland Andes developed a sedentary agricultural way of life; and peoples of the Amazon basin relied on hunting and gathering; in some cases, this is combined with agriculture and [[:en:Arboriculture|arboriculture]]. ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය Many civilizations arose in Ecuador, such as the [[:en:Valdivia_Culture|Valdivia Culture]] and [[:en:Machalilla_Culture|Machalilla Culture]] on the coast the [[:en:Quitu_culture|Quitus]] (near present-day Quito) and the [[:en:Cañari|Cañari]] (near present-day [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]) In the highland Andes mountains, where life was more sedentary, groups of tribes cooperated and formed villages; thus the first nations based on agricultural resources and the domestication of animals formed. Eventually, through wars and marriage alliances of their [[:en:Leader|leaders]], groups of nations formed confederations. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]]. People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language. In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]]. The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed northheaded by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802. After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]]. යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] qlajnc6beu84vsgxsdy0hf2yop3va9d 751611 751610 2025-06-27T10:16:26Z BuddhikaW88 37808 751611 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය Many civilizations arose in Ecuador, such as the [[:en:Valdivia_Culture|Valdivia Culture]] and [[:en:Machalilla_Culture|Machalilla Culture]] on the coast the [[:en:Quitu_culture|Quitus]] (near present-day Quito) and the [[:en:Cañari|Cañari]] (near present-day [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]) In the highland Andes mountains, where life was more sedentary, groups of tribes cooperated and formed villages; thus the first nations based on agricultural resources and the domestication of animals formed. Eventually, through wars and marriage alliances of their [[:en:Leader|leaders]], groups of nations formed confederations. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]]. People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language. In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]]. The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed northheaded by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802. After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]]. යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] alz6680d1q9hko4akhrgaht2kxia3xf 751612 751611 2025-06-27T10:16:45Z BuddhikaW88 37808 751612 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. When the [[:en:Incas|Incas]] arrived, they found that these confederations were so developed that it took the Incas two generations of rulers—[[:en:Topa_Inca_Yupanqui|Topa Inca Yupanqui]] and [[:en:Huayna_Capac|Huayna Capac]]—to absorb them into the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]]. People belonging to the confederations that gave them the most problems were deported to distant areas of Peru, Bolivia, and north Argentina. Similarly, a number of loyal Inca subjects from Peru and Bolivia were brought to Ecuador to prevent rebellion. Thus, the region of highland Ecuador became part of the [[:en:Inca_Empire|Inca Empire]] in 1463 sharing the same language. In contrast, when the Incas made incursions into coastal Ecuador and the eastern Amazon jungles of Ecuador, they found both the environment and indigenous people more hostile. Moreover, when the Incas tried to subdue them, these indigenous people withdrew to the interior and resorted to [[:en:Guerrilla|guerrilla]] tactics. As a result, Inca expansion into the Amazon Basin and the Pacific coast of Ecuador was hampered. The indigenous people of the Amazon jungle and coastal Ecuador remained relatively autonomous until the Spanish soldiers and missionaries arrived in force. The Amazonian people and the [[:en:Chachi_people|Cayapas]] of Coastal Ecuador were the only groups to resist both Inca and Spanish domination, maintaining their languages and cultures well into the 21st century. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]]. The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed northheaded by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802. After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]]. යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] fi4fnuaoe22xs9ffcw0aiy9jub6dhse 751614 751612 2025-06-27T10:17:11Z BuddhikaW88 37808 751614 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> Before the arrival of the Spaniards, the Inca Empire was involved in a [[:en:Inca_Civil_War|civil war]]. The untimely death of both the heir [[:en:Ninan_Cuyochi|Ninan Cuyochi]] and the Emperor Huayna Capac, from a European disease that spread into Ecuador, created a power vacuum between two factions and led to a civil war.<ref>{{Cite book |last=Cabello de Balboa |first=Miguel |title=Miscelánea antártica}}</ref> The army stationed northheaded by Atahualpa marched south to Cuzco and massacred the royal family associated with his brother. In 1532, a small band of Spaniards headed by [[:en:Francisco_Pizarro|Francisco Pizarro]] reached [[:en:Cajamarca|Cajamarca]] and lured Atahualpa into a trap ([[:en:Battle_of_Cajamarca|battle of Cajamarca]]). Pizarro promised to release Atahualpa if he made good his promise of filling a room full of gold. But, after a mock trial, the Spaniards executed Atahualpa by strangulation. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802. After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]]. යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 2ges0huqc3r6je6nsw4cv3rtu51jci1 751616 751614 2025-06-27T10:17:29Z BuddhikaW88 37808 751616 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] New infectious diseases such as [[:en:Smallpox|smallpox]], endemic to the Europeans, caused high fatalities among the Amerindian population during the first decades of Spanish rule, as they had no [[:en:Immunity_(medical)|immunity]]. At the same time, the natives were forced into the ''[[:en:Encomienda|encomienda]]'' labor system for the Spanish. In 1563, [[:en:Quito|Quito]] became the seat of a [[:en:Royal_Audience_of_Quito|real audiencia]] (administrative district) of Spain and part of the [[:en:Viceroyalty_of_Peru|Viceroyalty of Peru]] and later the [[:en:Viceroyalty_of_New_Granada|Viceroyalty of New Granada]]. The [[:en:1797_Riobamba_earthquake|1797 Riobamba earthquake]], which caused up to 40,000 casualties, was studied by [[:en:Alexander_von_Humboldt|Alexander von Humboldt]], when he visited the area in 1801–1802. After nearly 300 years of Spanish rule, Quito still remained small with a population of 10,000 people. On 10 August 1809, the city's ''[[:en:Criollo_people|criollos]]'' called for independence from Spain (first among the peoples of Latin America). They were led by Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas, and Bishop Cuero y Caicedo. Quito's nickname, "''[[:en:Luz_de_América|Luz de América]]''" ("Light of America"), is based on its leading role in trying to secure an independent, local government. Although the new government lasted no more than two months, it had important repercussions and was an inspiration for the independence movement of the rest of Spanish America. Today, 10 August is celebrated as Independence Day, a [[:en:Public_holidays_in_Ecuador|national holiday]]. යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] c49qyry3wecpcj8kkwxsqlmfg9sx62y 751617 751616 2025-06-27T10:17:53Z BuddhikaW88 37808 /* ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය */ 751617 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] On 9 October 1820, the Department of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] became the first territory in Ecuador to gain its independence from Spain, and it spawned most of the Ecuadorian coastal provinces, establishing itself as an independent state. Its inhabitants celebrated what is now Ecuador's official Independence Day on 24 May 1822. The rest of Ecuador gained its independence after [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated the Spanish Royalist forces at the [[:en:Battle_of_Pichincha|Battle of Pichincha]], near [[:en:Quito|Quito]]. Following the battle, Ecuador joined [[:en:Simón_Bolívar|Simón Bolívar]]'s [[:en:Republic_of_Gran_Colombia|Republic of Gran Colombia]], also including modern-day [[:en:Colombia|Colombia]], [[:en:Venezuela|Venezuela]], and [[:en:Panama|Panama]]. In 1830, Ecuador separated from Gran Colombia and became an independent republic. Two years later, it annexed the [[:en:Galapagos_Islands|Galapagos Islands]]. 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] b1csl14e6munp8heuleejlx2nvo671p 751618 751617 2025-06-27T10:18:08Z BuddhikaW88 37808 /* නිදහස */ 751618 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> ලිබරල් විප්ලවය The 19th century was marked by instability for Ecuador with a rapid succession of rulers. The first president of Ecuador was the Venezuelan-born [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], who was ultimately deposed. Leaders who followed him included [[:en:Vicente_Rocafuerte|Vicente Rocafuerte]]; [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo|José Joaquín de Olmedo]]; [[:en:José_María_Urbina|José María Urbina]]; [[:en:Diego_Noboa|Diego Noboa]]; [[:en:Pedro_José_de_Arteta|Pedro José de Arteta]]; [[:en:Manuel_de_Ascásubi|Manuel de Ascásubi]]; and Flores's own son, [[:en:Antonio_Flores_Jijón|Antonio Flores Jijón]], among others. The conservative [[:en:Gabriel_García_Moreno|Gabriel García Moreno]] unified the country in the 1860s with the support of the Roman Catholic Church. In the late 19th century, world demand for [[:en:Cocoa_bean|cocoa]] tied the economy to commodity exports and led to migrations from the highlands to the agricultural frontier on the coast. Ecuador [[:en:Abolition_of_slavery_timeline|abolished]] [[:en:Slavery_in_Latin_America|slavery]] in 1851. The descendants of enslaved Ecuadorians are among today's [[:en:Afro-Ecuadorian|Afro-Ecuadorian]] population. Also abolished during this time was indigenous tribute in 1857. Upon this, the indigenous were now equal under the law compared to everyone else. They were now registered as contributors to the nation, and became roles such as property holders, taxpayers, and potential military recruits just as everyone else. 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] o9z99bl5mqtc4sdqfd8x95n7wf9hwt2 751619 751618 2025-06-27T10:18:27Z BuddhikaW88 37808 /* නිදහස */ 751619 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === The Liberal Revolution of 1895 under [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]] reduced the power of the clergy and the conservative land owners. This liberal wing retained power until the military "Julian Revolution" of 1925. The 1930s and 1940s were marked by instability and emergence of populist politicians, such as five-time President [[:en:José_María_Velasco_Ibarra|José María Velasco Ibarra]]. එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] dsjrkcaknt3ft8d6ijnc964mdza5rvl 751620 751619 2025-06-27T10:19:08Z BuddhikaW88 37808 /* ලිබරල් විප්ලවය */ 751620 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 8ihw3y7selo94k72z8bgodgh6ytn7gb 751621 751620 2025-06-27T10:20:12Z BuddhikaW88 37808 /* 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම */ 751621 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} 1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.[තහවුරු කර නැත] නිදහස් අරගලය === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. [[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 9r6qe7065ssnehspgitwn17vzu416ru 751623 751621 2025-06-27T10:22:37Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751623 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}After Ecuador's separation from Colombia on 13 May 1830, its first President, General [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], laid claim to the territory that had belonged to the [[:en:Real_Audiencia_of_Quito|Real Audiencia of Quito]], also referred to as the Presidencia of Quito. He supported his claims with Spanish Royal decrees, or ''real cedulas'', that delineated the borders of Spain's former overseas colonies. In the case of Ecuador, Flores based Ecuador's ''[[:en:De_jure|de jure]]'' claims on the Real Cedulas of 1563, 1739, and 1740; with modifications in the Amazon Basin and Andes Mountains that were introduced through the [[:en:Treaty_of_Guayaquil|Treaty of Guayaquil]] (1829) which Peru reluctantly signed, after the overwhelmingly outnumbered Gran Colombian force led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]] defeated President and General La Mar's Peruvian invasion force in the [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]]. In addition, Ecuador's eastern border with the Portuguese colony of Brazil in the Amazon Basin was modified before the Wars of Independence by the [[:en:First_Treaty_of_San_Ildefonso|First Treaty of San Ildefonso]] (1777) between the [[:en:Spanish_Empire|Spanish Empire]] and the [[:en:Portuguese_Empire|Portuguese Empire]]. Moreover, to add legitimacy to his claims, on 16 February 1840, Flores signed a treaty with Spain, whereby Flores convinced Spain to officially recognize Ecuadorian independence and its sole rights to colonial titles over Spain's former colonial territory known anciently to Spain as the Kingdom and Presidency of Quito. Ecuador during its long and turbulent history has lost most of its contested territories to each of its more powerful neighbors, such as Colombia in 1832 and 1916, Brazil in 1904 through a series of peace treaties, and Peru after a short war in which the Protocol of Rio de Janeiro was signed in 1942.{{cn|date=June 2025}} 1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.[තහවුරු කර නැත] නිදහස් අරගලය === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.[23] In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.[තහවුරු කර නොමැත] 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි. [24] ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.[25] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.[25] හමුදා ආඬු (1972–79) === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 2u43joknpndkdf2ob6xybbefld7rsvx 751624 751623 2025-06-27T10:23:55Z BuddhikaW88 37808 /* 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම */ 751624 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === During the [[:en:Spanish_American_wars_of_independence|struggle for independence]], before Peru or Ecuador became independent, areas of the former Vice Royalty of New Granada declared themselves independent from Spain. A few months later, a part of the Peruvian liberation army of San Martín decided to occupy the independent cities of Tumbez and Jaén, with the intention of using them as springboards to occupy the independent city of Guayaquil and then liberate the rest of the Audiencia de Quito (Ecuador). It was common knowledge among officers of the liberation army from the south that their leader [[:en:José_de_San_Martín|San Martín]] wished to liberate present-day Ecuador and add it to the future republic of Peru, since it had been part of the Inca Empire before the Spaniards conquered it. However, [[:en:Simón_Bolívar|Bolívar]]'s intention was to form a new republic known as the [[:en:Gran_Colombia|Gran Colombia]], out of the liberated Spanish territory of New Granada which consisted of Colombia, Venezuela, and Ecuador. San Martín's plans were thwarted when Bolívar, descended from the Andes mountains and occupied Guayaquil; they also annexed the newly liberated Audiencia de Quito to the Republic of Gran Colombia. In the south, Ecuador had claims to a small piece of land beside the Pacific Ocean known as [[:en:Tumbes_Region|Tumbes]]. In Ecuador's southern Andes Mountain region where the Marañon cuts across, Ecuador had claims to an area it called [[:en:Jaén,_Peru|Jaén de Bracamoros]]. These areas were included as part of the territory of Gran Colombia by Bolivar on 17 December 1819, during the [[:en:Congress_of_Angostura|Congress of Angostura]] when the Republic of Gran Colombia was created. Tumbes declared itself independent from Spain on 17 January 1821, and Jaén de Bracamoros on 17 June 1821, without any outside help from revolutionary armies. However, that same year, Peruvian forces participating in the Trujillo revolution occupied both Jaén and Tumbes. Peruvian generals, without any legal titles backing them up and with Ecuador still federated with the Gran Colombia, had the desire to annex Ecuador to the Republic of Peru at the expense of the Gran Colombia, feeling that Ecuador was once part of the Inca Empire. පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.[23] In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.[තහවුරු කර නොමැත] 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි. [24] ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.[25] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.[25] හමුදා ආඬු (1972–79) === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] c1n2zyj94r4a3mfhc7ok4qsmyldnkqe 751626 751624 2025-06-27T10:24:10Z BuddhikaW88 37808 /* නිදහස සඳහා අරගලය */ 751626 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. On 28 July 1821, Peruvian independence was proclaimed in Lima by San Martín, and Tumbes and Jaén, which were included as part of the revolution of Trujillo by the Peruvian occupying force, had the whole region swear allegiance to the new Peruvian flag and incorporated itself into Peru. Gran Colombia had always protested Peru for the return of Jaén and Tumbes for almost a decade, then finally Bolivar after long and futile discussion over the return of Jaén, Tumbes, and part of Mainas, declared war. President and General [[:en:José_de_La_Mar|José de La Mar]], who was born in Ecuador, believing his opportunity had come to annex the District of Ecuador to Peru, personally, with a Peruvian force, invaded and occupied Guayaquil and a few cities in the Loja region of southern Ecuador on 28 November 1828. The war ended when an outnumbered southern Gran Colombian army at [[:en:Battle_of_Tarqui|Battle of Tarqui]] on 27 February 1829, led by [[:en:Antonio_José_de_Sucre|Antonio José de Sucre]], defeated the Peruvian invasion force led by President La Mar. This defeat led to the signing of the Treaty of Guayaquil in September 1829, whereby Peru and its Congress recognized Gran Colombian rights over Tumbes, Jaén, and Maynas. Through meetings between Peru and Gran Colombia, the border was set as Tumbes river in the west, and in the east, the Maranon and Amazon rivers were to be followed toward Brazil as the most natural borders between them. According to the peace negotiations Peru agreed to return Guayaquil, Tumbez, and Jaén; despite this, Peru returned Guayaquil, but failed to return Tumbes and Jaén, alleging that it was not obligated to follow the agreements, since the Gran Colombia ceased to exist when it divided itself into three different nations – Ecuador, Colombia, and Venezuela. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.[23] In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.[තහවුරු කර නොමැත] 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි. [24] ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.[25] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.[25] හමුදා ආඬු (1972–79) === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 893in7tygt1d00oglqvg7i1t1e6fdau 751627 751626 2025-06-27T10:24:27Z BuddhikaW88 37808 /* නිදහස සඳහා අරගලය */ 751627 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] The Central District of the Gran Colombia, known as Cundinamarca or New Granada (modern Colombia) with its capital in Bogota, did not recognize the separation of the Southern District of the Gran Colombia, with its capital in Quito, from the Gran Colombian federation on 13 May 1830. After Ecuador's separation, the [[:en:Department_of_Cauca|Department of Cauca]] voluntarily decided to unite itself with Ecuador due to instability in the central government of Bogota. The Venezuelan born President of Ecuador, the general [[:en:Juan_José_Flores|Juan José Flores]], with the approval of the Ecuadorian congress annexed the Department of Cauca on 20 December 1830, since the government of Cauca had called for union with the District of the South as far back as April 1830. Moreover, the Cauca region, throughout its long history, had very strong economic and cultural ties with the people of Ecuador. Also, the Cauca region, which included such cities as [[:en:Pasto,_Colombia|Pasto]], [[:en:Popayán|Popayán]], and [[:en:Buenaventura,_Valle_del_Cauca|Buenaventura]], had always been dependent on the Presidencia or Audiencia of Quito. Fruitless negotiations continued between the governments of Bogotá and Quito, where the government of Bogotá did not recognize the separation of Ecuador or that of Cauca from the Gran Colombia until war broke out in May 1832. In five months, New Granada defeated Ecuador due to the fact that the majority of the Ecuadorian Armed Forces were composed of rebellious angry unpaid veterans from Venezuela and Colombia that did not want to fight against their fellow countrymen. Seeing that his officers were rebelling, mutinying, and changing sides, President Flores had no option but to reluctantly make peace with New Granada. The Treaty of Pasto of 1832 was signed by which the Department of Cauca was turned over to New Granada (modern Colombia), the government of Bogotá recognized Ecuador as an independent country and the border was to follow the Ley de División Territorial de la República de Colombia (Law of the Division of Territory of the Gran Colombia) passed on 25 June 1824. This law set the border at the river Carchi and the eastern border that stretched to Brazil at the Caquetá river. Later, Ecuador contended that the Republic of Colombia, while reorganizing its government, unlawfully made its eastern border provisional and that Colombia extended its claims south to the Napo River because it said that the Government of Popayán extended its control all the way to the Napo River. බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.[23] In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.[තහවුරු කර නොමැත] 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි. [24] ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.[25] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.[25] හමුදා ආඬු (1972–79) === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] ayidg2efbccxdarito6a258pg352y0r 751628 751627 2025-06-27T10:24:45Z BuddhikaW88 37808 /* නිදහස සඳහා අරගලය */ 751628 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.[23] In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations.{{citation needed|date=April 2022}} In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.[තහවුරු කර නොමැත] 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] The [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] failed to precisely resolve the border along a little river in the remote ''Cordillera del Cóndor'' region in southern Ecuador. This caused a long-simmering dispute between Ecuador and Peru, which ultimately led to fighting between the two countries; first a border skirmish in January–February 1981 known as the [[:en:Paquisha_Incident|Paquisha Incident]], and ultimately full-scale warfare in January 1995 where the Ecuadorian military shot down Peruvian aircraft and helicopters and Peruvian infantry marched into southern Ecuador. Each country blamed the other for the onset of hostilities, known as the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]]. [[:en:Sixto_Durán_Ballén|Sixto Durán Ballén]], the Ecuadorian president, famously declared that he would not give up a single centimeter of Ecuador. Popular sentiment in Ecuador became strongly [[:en:Nationalism|nationalistic]] against Peru: graffiti could be seen on the walls of Quito referring to Peru as the "''Cain de Latinoamérica''", a reference to the murder of [[:en:Abel|Abel]] by his brother [[:en:Cain|Cain]] in the [[:en:Book_of_Genesis|Book of Genesis]].<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> Ecuador and Peru signed the [[:en:Brasilia_Presidential_Act|Brasilia Presidential Act]] peace agreement on 26 October 1998, which ended hostilities, and effectively put an end to the Western Hemisphere's longest running territorial dispute.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> The Guarantors of the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]] (Argentina, Brazil, Chile, and the United States of America) ruled that the border of the undelineated zone was to be set at the line of the ''Cordillera del Cóndor''. While Ecuador had to give up its decades-old territorial claims to the eastern slopes of the Cordillera, as well as to the entire western area of Cenepa headwaters, Peru was compelled to give to Ecuador, in perpetual lease but without sovereignty, {{convert|1|km2|abbr=on|sp=us}} of its territory, in the area where the Ecuadorian base of Tiwinza – focal point of the war – had been located within Peruvian soil and which the Ecuadorian Army held during the conflict. The final border demarcation came into effect on 13 May 1999, and the multi-national MOMEP (Military Observer Mission for Ecuador and Peru) troop deployment withdrew on 17 June 1999.<ref name="ucdp.uu.se" /> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි. [24] ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.[25] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.[25] හමුදා ආඬු (1972–79) === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] fd7fkljp0j8hjl5yr0aq92fh19y0uit 751630 751628 2025-06-27T10:25:48Z BuddhikaW88 37808 /* ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය */ 751630 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] When Ecuador seceded from the Gran Colombia, Peru contested Ecuador's claims with the newly discovered ''Real Cedula'' of 1802, by which Peru claims the King of Spain had transferred these lands from the Viceroyalty of New Granada to the Viceroyalty of Peru. During colonial times this was to halt the ever-expanding Portuguese settlements into Spanish domains, which were left vacant and in disorder after the expulsion of Jesuit missionaries from their bases along the Amazon Basin. Ecuador countered by labeling the Cedula of 1802 an ecclesiastical instrument, which had nothing to do with political borders. Peru began its de facto occupation of disputed Amazonian territories, after it signed a secret 1851 peace treaty in favor of Brazil. This treaty disregarded Spanish rights that were confirmed during colonial times by a Spanish-Portuguese treaty over the Amazon regarding territories held by illegal Portuguese settlers. Peru began occupying the missionary villages in the Mainas or Maynas region, which it began calling Loreto, with its capital in [[:en:Iquitos|Iquitos]]. During its negotiations with Brazil, Peru claimed Amazonian Basin territories up to Caqueta River in the north and toward the Andes Mountain range. Colombia protested stating that its claims extended south toward the Napo and Amazon Rivers. Ecuador protested that it claimed the Amazon Basin between the Caqueta river and the Marañon-Amazon river. Peru ignored these protests and created the Department of Loreto in 1853 with its capital in Iquitos. Peru briefly occupied Guayaquil again in 1860, since Peru thought that Ecuador was selling some of the disputed land for development to British bond holders, but returned Guayaquil after a few months. The border dispute was then submitted to Spain for arbitration from 1880 to 1910, but to no avail. ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations. In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] gblbars19e82vxnp4ack5k29j81hukc 751632 751630 2025-06-27T10:26:06Z BuddhikaW88 37808 /* ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය */ 751632 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> In the early part of the 20th century, Ecuador made an effort to peacefully define its eastern Amazonian borders with its neighbors through negotiation. On 6 May 1904, Ecuador signed the Tobar-Rio Branco Treaty recognizing Brazil's claims to the Amazon in recognition of Ecuador's claim to be an Amazonian country to counter Peru's earlier Treaty with Brazil back on 23 October 1851. Then after a few meetings with the Colombian government's representatives an agreement was reached and the Muñoz Vernaza-Suarez Treaty was signed 15 July 1916, in which Colombian rights to the Putumayo river were recognized as well as Ecuador's rights to the Napo river and the new border was a line that ran midpoint between those two rivers. In this way, Ecuador gave up the claims it had to the Amazonian territories between the Caquetá River and Napo River to Colombia, thus cutting itself off from Brazil. Later, a brief war erupted between Colombia and Peru, over Peru's claims to the Caquetá region, which ended with Peru reluctantly signing the Salomon-Lozano Treaty on 24 March 1922. Ecuador protested this secret treaty, since Colombia gave away Ecuadorian claimed land to Peru that Ecuador had given to Colombia in 1916. On 21 July 1924, the Ponce-Castro Oyanguren Protocol was signed between Ecuador and Peru where both agreed to hold direct negotiations and to resolve the dispute in an equitable manner and to submit the differing points of the dispute to the United States for arbitration. Negotiations between the [[:en:Ecuadorians|Ecuadorian]] and Peruvian representatives began in Washington on 30 September 1935. The negotiations turned into arguments during the next 7 months and finally on 29 September 1937, the Peruvian representatives decided to break off the negotiations. In 1941, amid fast-growing tensions within disputed territories around the Zarumilla River, war broke out with Peru. Peru claimed that Ecuador's military presence in Peruvian-claimed territory was an invasion; Ecuador, for its part, claimed that Peru had recently invaded Ecuador around the Zarumilla River and that Peru since Ecuador's independence from Spain has systematically occupied Tumbez, Jaén, and most of the disputed territories in the Amazonian Basin between the Putomayo and Marañon Rivers. In July 1941, troops were mobilized in both countries. Peru had an army of 11,681 troops who faced a poorly supplied and inadequately armed Ecuadorian force of 2,300, of which only 1,300 were deployed in the southern provinces. Hostilities erupted on 5 July 1941, when Peruvian forces crossed the Zarumilla river at several locations, testing the strength and resolve of the Ecuadorian border troops. Finally, on 23 July 1941, the Peruvians launched a major invasion, crossing the Zarumilla river in force and advancing into the Ecuadorian province of [[:en:El_Oro_Province|El Oro]]. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] qn8txiiu4vka6uk5wz31iafryp0ouz8 751633 751632 2025-06-27T10:26:33Z BuddhikaW88 37808 /* ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය */ 751633 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] During the course of the [[:en:Ecuadorian–Peruvian_War|Ecuadorian–Peruvian War]], Peru gained control over part of the disputed territory and some parts of the province of El Oro, and some parts of the [[:en:Loja_Province|province of Loja]], demanding that the Ecuadorian government give up its territorial claims. The Peruvian Navy blocked the port of [[:en:Guayaquil|Guayaquil]], almost cutting all supplies to the Ecuadorian troops. After a few weeks of war and under pressure by the United States and several Latin American nations, all fighting came to a stop. Ecuador and Peru came to an accord formalized in the [[:en:Rio_Protocol|Rio Protocol]], signed on 29 January 1942, in favor of hemispheric unity against the [[:en:Axis_Powers|Axis Powers]] in [[:en:World_War_II|World War II]] favoring Peru with the territory they occupied at the time the war came to an end. The 1944 Glorious May Revolution followed a military-civilian rebellion and a subsequent civic strike which successfully removed Carlos Arroyo del Río as a dictator from Ecuador's government. However, a post-Second World War recession and popular unrest led to a return to populist politics and domestic military interventions in the 1960s, while foreign companies developed oil resources in the Ecuadorian Amazon. In 1972, construction of the Andean pipeline was completed. The pipeline brought oil from the east side of the Andes to the coast, making Ecuador South America's second largest oil exporter. ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] q3df52agg9ex1vvxtlon78624pot9sw 751634 751633 2025-06-27T10:26:57Z BuddhikaW88 37808 /* ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය */ 751634 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === In 1972, a "revolutionary and nationalist" military [[:en:Military_dictatorship|junta]] overthrew the government of Velasco Ibarra. The [[:en:Coup_d'état|coup d'état]] was led by General [[:en:Guillermo_Rodríguez_(politician)|Guillermo Rodríguez]] and executed by navy commander Jorge Queirolo G. The new president exiled José María Velasco to Argentina. He remained in power until 1976, when he was removed by another military government. That military junta was led by Admiral [[:en:Alfredo_Poveda|Alfredo Poveda]], who was declared chairman of the Supreme Council. The Supreme Council included two other members: General Guillermo Durán Arcentales and General Luis Pintado. The civil society more and more insistently called for democratic elections. Colonel [[:en:Richelieu_Levoyer|Richelieu Levoyer]], Government Minister, proposed and implemented a Plan to return to the constitutional system through universal elections. This plan enabled the new democratically elected president to assume the duties of the executive office. 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 3pibtmy3bjac69as609vc8amglifi7o 751635 751634 2025-06-27T10:27:15Z BuddhikaW88 37808 /* හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) */ 751635 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === Elections were held on 29 April 1979, under a new constitution. [[:en:Jaime_Roldós_Aguilera|Jaime Roldós Aguilera]] was elected president, garnering over one million votes, the most in Ecuadorian history. He took office on 10 August as the first constitutionally elected president, after nearly a decade of civilian and military dictatorships. In 1980, he founded the ''Partido Pueblo, Cambio y Democracia'' (People, Change, and Democracy Party) after withdrawing from the ''Concentración de Fuerzas Populares'' (Popular Forces Concentration). He governed until 24 May 1981, when he died, along with his wife and the minister of defense Marco Subia Martinez, when his Air Force plane crashed in heavy rain near the Peruvian border. Many people believe that he was assassinated by the [[:en:Central_Intelligence_Agency|CIA]],<ref>{{cite web |title=Apology Of An Economic Hitman (2010) |url=https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210921085826/https://www.filmsforaction.org/watch/apology-of-an-economic-hitman/ |archive-date=21 September 2021 |access-date=21 September 2021 |website=Films For Action}}</ref> given the multiple death threats against him because of his reformist agenda, the deaths in automobile crashes of two key witnesses before they could testify during the investigation, and the sometimes contradictory accounts of the incident. Roldos was immediately succeeded by Vice President Osvaldo Hurtado. In 1984, [[:en:León_Febres_Cordero|León Febres Cordero]] from the Social Christian Party was elected president. [[:en:Rodrigo_Borja_Cevallos|Rodrigo Borja Cevallos]] of the Democratic Left (Izquierda Democrática, or ID) party won the presidency in 1988, winning the runoff election against [[:en:Abdalá_Bucaram|Abdalá Bucaram]] (brother in law of [[:en:Jaime_Roldos|Jaime Roldos]] and founder of the Ecuadorian Roldosist Party). His government was committed to improving human rights protection and carried out some reforms, notably an opening of Ecuador to foreign trade. The Borja government negotiated the disbanding of the small terrorist group, "[[:en:¡Alfaro_Vive,_Carajo!|¡Alfaro Vive, Carajo!]]" ("Alfaro Lives, Dammit!"), named after [[:en:Eloy_Alfaro|Eloy Alfaro]]. However, continuing economic problems undermined the popularity of the ID party, and opposition parties gained control of Congress in 1999. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]].<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]].<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador.<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]].<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> The government eventually returned to Quito in 2019.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]].<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> On 23 November 2023, Noboa was sworn in.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] nsxicsdc00h1z0rbn9ohu5luhn1lqr3 751636 751635 2025-06-27T10:33:27Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751636 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] A notable event was the [[:en:Cenepa_War|Cenepa War]] fought between Ecuador and Peru in 1995. Ecuador won its first Olympic medal in the [[:en:1996_Summer_Olympics|1996 Summer Olympics]] in [[:en:Atlanta|Atlanta]] when [[:en:Jefferson_Pérez|Jefferson Pérez]] won gold in the [[:en:Athletics_at_the_1996_Summer_Olympics_–_Men's_20_kilometres_walk|20 km walk]]. Ecuador adopted the [[:en:United_States_dollar|U.S. dollar]] on 13 April 2000 as its national currency and on 11 September, the country eliminated the [[:en:Ecuadorian_sucre|Ecuadorian sucre]], in order to stabilize the [[:en:Economy_of_Ecuador|country's economy]]. The U.S. Dollar has been the only official currency of Ecuador since then. The emergence of the Amerindian population as an active constituency has added to the democratic volatility of the country in recent years. The population has been motivated by government failures to deliver on promises of land reform, lower unemployment and provision of social services, and the historical exploitation by the land-holding elite. Their movement, along with the continuing destabilizing efforts by both the elite and leftist movements, has led to a deterioration of the executive office. The populace and the other branches of government give the president very little political capital, as illustrated by the most recent removal of President [[:en:Lucio_Gutiérrez|Lucio Gutiérrez]] from office by Congress in April 2005. Vice President [[:en:Alfredo_Palacio|Alfredo Palacio]] took his place සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency. In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony. Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms. In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]]. He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018. The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations. In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa. The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands. In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years. A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. The government eventually returned to Quito in 2019. On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests. කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections. On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years. Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda. In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence, including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons. Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing. 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]]. On 23 November 2023, Noboa was sworn in. In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel. In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term. 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] d7gmsq5x6nrhsvj947jiaq09wkz1qol 751637 751636 2025-06-27T10:33:48Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751637 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> In the [[:en:Ecuadorian_general_election,_2006|election of 2006]], [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]] gained the presidency. In January 2007, several left-wing political leaders of Latin America, his future allies, attended his swearing-in ceremony. Endorsed in a [[:en:2008_Ecuadorian_constitutional_referendum|2008 referendum]], a [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|new constitution]] implemented leftist reforms. In December 2008, Correa declared Ecuador's [[:en:National_debt|national debt]] illegitimate, based on the argument that it was [[:en:Odious_debt|odious debt]] contracted by prior corrupt and despotic regimes. He announced that the country would default on over $3 billion worth of bonds, and he succeeded in reducing the price of outstanding bonds by more than 60% by fighting creditors in [[:en:International_court|international courts]]. He brought Ecuador into the [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] in June 2009. Correa's administration reduced the high levels of poverty and unemployment in Ecuador 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018. The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations. In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa. The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands. In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years. A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. The government eventually returned to Quito in 2019. On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests. කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections. On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years. Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda. In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence, including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons. Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing. 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]]. On 23 November 2023, Noboa was sworn in. In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel. In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term. 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] g0inswr19mzzce9c3339kb7zw852xqq 751638 751637 2025-06-27T10:34:04Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751638 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> Correa's three consecutive terms (from 2007 to 2017) were followed by his former Vice President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]]'s four years as president (2017–21). After being elected in 2017, President Moreno's government adopted [[:en:Economic_liberalism|economically liberal]] policies, such as reduction of [[:en:Public_spending|public spending]], [[:en:Trade_liberalization|trade liberalization]], and flexibility of the labor code. Ecuador also left the left-wing [[:en:Bolivarian_Alliance_for_the_Americas|Bolivarian Alliance for the Americas]] (Alba) in August 2018. The Productive Development Act introduced an austerity policy, and reduced the previous development and redistribution policies. Regarding taxes, the authorities aimed to "encourage the return of investors" by granting amnesty to fraudsters and proposing measures to reduce [[:en:Corporate_tax|tax rates for large companies]]. In addition, the government waived the right to tax increases in raw material prices and foreign exchange repatriations. In October 2018, Moreno cut diplomatic relations with the [[:en:Nicolás_Maduro|Maduro]] administration of Venezuela, a close ally of Correa. The relations with the United States improved significantly under Moreno. In June 2019, Ecuador agreed to allow US military planes to operate from an airport on the Galapagos Islands. In February 2020, his visit to Washington was the first meeting between an Ecuadorian and U.S. president in 17 years. A [[:en:2019_Ecuadorian_protests|series of protests]] began on 3 October 2019 against the end of fuel [[:en:Subsidy|subsidies]] and [[:en:Austerity|austerity measures]] adopted by Moreno. On 10 October, protesters overran Quito, the capital, causing the Government of Ecuador to relocate temporarily to [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. The government eventually returned to Quito in 2019. On 14 October 2019, the government restored fuel subsidies and withdrew an austerity package, which ended nearly two weeks of protests. කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections. On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years. Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda. In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence, including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons. Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing. 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]]. On 23 November 2023, Noboa was sworn in. In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel. In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term. 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] b82m4lqpvn599frkzs8kbc5rb3y8yh3 751639 751638 2025-06-27T10:34:26Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751639 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections. On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years. Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda. In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence, including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons. Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing. 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> On 15 October 2023, centrist candidate [[:en:Daniel_Noboa|Daniel Noboa]] won the premature [[:en:2023_Ecuadorian_general_election|presidential election]] with 52.3% of the vote against leftist candidate [[:en:Luisa_González|Luisa González]]. On 23 November 2023, Noboa was sworn in. In January 2024, Noboa declared an "[[:en:2024_Ecuadorian_conflict|internal armed conflict]]" against organized crime, in response to the escape of the imprisoned leader of the [[:en:Los_Choneros|Los Choneros]] cartel, [[:en:José_Adolfo_Macías_Villamar|José Adolfo Macías Villamar]] (also known as "Fito"), and an armed attack at a public television channel. In April 2025, President Daniel Noboa won the run-off round of Ecuador's [[:en:2025_Ecuadorian_general_election|presidential election]], meaning he will now serve a full four-year term. 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 8kez5sxcy0xnqfd50lijn27esp1vubl 751640 751639 2025-06-27T10:34:45Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751640 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] In the 11 April 2021 [[:en:2021_Ecuadorian_general_election|election]], conservative former banker [[:en:Guillermo_Lasso|Guillermo Lasso]] took 52.4% of the vote, compared to 47.6% for left-wing economist Andrés Aráuz, who was supported by exiled former president Correa. Lasso had finished second in the 2013 and 2017 presidential elections. On 24 May 2021, Lasso was sworn in, becoming the country's first right-wing leader in 14 years. Lasso's party [[:en:CREO_(Ecuadorian_Movement)|CREO]] Movement, and its ally the Social Christian Party (PSC) won only 31 parliamentary seats out of 137, while Aráuz's Union for Hope (UNES) won 49 seats, which meant Lasso needed support from the Izquierda Democrática and the indigenist [[:en:Pachakutik_Plurinational_Unity_Movement_–_New_Country|Pachakutik]] parties to push through his legislative agenda. In October 2021, Lasso declared a 60-day state of emergency to combat crime and drug-related violence, including the numerous bloody clashes between rival groups in the state prisons. Lasso proposed a series of constitutional changes to enhance his government's ability to respond to crime. In a [[:en:2023_Ecuadorian_constitutional_referendum|referendum]] in February 2023, voters overwhelmingly rejected his proposed changes, which weakened Lasso's political standing. 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 8ursvf2pi2jq2kbre7hncj4us8yl4jn 751641 751640 2025-06-27T10:35:14Z BuddhikaW88 37808 /* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) */ 751641 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු.{{cn|date=June 2025}} === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] k5yigef6iwq5dhqb7bimeqke3wx5qeb 751643 751641 2025-06-27T10:36:16Z BuddhikaW88 37808 /* 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම */ 751643 wikitext text/x-wiki === පූර්ව-ඉන්කා යුගය === [[File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Valdivia_(ecuador),_figuretta_di_donna_incinta,_2300-2000_ac_ca.jpg|වම|thumb|223x223පික්|ෆ්ලෝරන්ස් ජාතික පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රදර්ශනය කර ඇති වැල්ඩිවියානු සංස්කෘතියට අයත් (සැන්ටා එලේනා පළාතෙන්) සිකුරු ග්‍රහයෙක් (ක්‍රි.පූ. 2,300-2,000).]] [[File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jama-Coaque_-_Figure_Seated_on_a_Bench_with_Hands_Held_to_Mouth_-_Walters_482862_-_Right_Side.jpg|thumb|201x201පික්|ජමා කෝක් සංස්කෘතියේ රූපය (ක්‍රි.පූ. 300 - ක්‍රි.ව. 800) (මනබි පළාතෙන්). වෝල්ටර්ස් කලා කෞතුකාගාරය.<ref>{{cite web |title=Figure Seated on a Bench with Hands Held to Mouth |url=https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231123100943/https://art.thewalters.org/detail/79440/figure-seated-on-a-bench-with-hands-held-to-mouth/ |archive-date=23 November 2023 |access-date=22 November 2023 |website=[[Walters Art Museum]] website}}</ref>]] [[File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_ingapirca_inca_ruins.jpg|thumb|ඉන්ගපිර්කා හි නටබුන්, ඉන්කා හමුදා සඳහා මුරපොලක් සහ සැපයුම්කරුවෙකු වූ අතර, ප්‍රධාන දෙවියා වන සූර්යයාට (ඉන්ටි) නමස්කාර කරන ස්ථානයක් වූ කොරිකන්චා ද විය.]] ඉන්කාවරුන්ගේ පැමිණීමට පෙර අනාගත ඉක්වදෝරයේ ප්‍රදේශයේ විවිධ ජනයා පදිංචි වී සිටියහ. පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් ඇමරිකාවට පළමු වරට විසිරී ගියේ පසුගිය ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ දී, එනම් වසර 16,500–13,000 කට පමණ පෙර බවයි.<ref>{{Cite book |last1=Ward |first1=H. Trawick |url=https://books.google.com/books?id=0vVOdOSIv_cC&pg=PA2 |title=Time Before History: The Archaeology of North Carolina |last2=Davis |first2=R. P. Stephen |date=1999 |publisher=UNC Press Books |isbn=978-0-8078-4780-0 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට ළඟා වූ පළමු පුද්ගලයින් උතුරු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සිට ගොඩබිමෙන් හෝ පැසිෆික් සාගර වෙරළ තීරයේ බෝට්ටුවෙන් ගමන් කර ඇති බවයි. ඔවුන්ගේ භාෂා සම්බන්ධ නොවූවත්, මෙම කණ්ඩායම් විවිධ පරිසරයන් මත පදනම් වූ සමාන සංස්කෘතීන් කණ්ඩායම් වර්ධනය කර ගත්හ. වෙරළබඩ ජනතාව කෘෂිකර්මාන්තය මසුන් ඇල්ලීම, දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ කළහ; ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ ජනතාව උදාසීන කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් වර්ධනය කළහ; සහ ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ජනතාව දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීම මත විශ්වාසය තැබූහ; සමහර අවස්ථාවල දී, මෙය කෘෂිකර්මාන්තය සහ ගස් වගාව සමඟ ඒකාබද්ධ වේ. වෙරළ තීරයේ වැල්ඩිවියා සංස්කෘතිය සහ මචලිල්ලා සංස්කෘතිය,<ref>{{cite web |date=October 2004 |title=Valdivia Figurines |url=https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220630052041/https://www.metmuseum.org/toah/hd/vald/hd_vald.htm |archive-date=30 June 2022 |access-date=29 June 2022 |publisher=[[Metropolitan Museum of Art]]}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Meggers|first1=Betty J.|last2=Evans|first2=Clifford|last3=Estrada|first3=Emilio|date=1965|title=Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases|url=https://repository.si.edu/handle/10088/19154|url-status=live|journal=Smithsonian Contributions to Anthropology|issue=1|pages=1–234|doi=10.5479/si.00810223.1.1|issn=0081-0223|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617215335/https://repository.si.edu/handle/10088/19154|archive-date=17 June 2022|access-date=29 June 2022|hdl=10088/19154}}</ref><ref>{{Cite web |title=Valdivia Culture {{!}} EBSCO Research Starters |url=https://www.ebsco.com/research-starters/anthropology/valdivia-culture |access-date=2025-05-17 |website=www.ebsco.com |language=en}}</ref> ක්විටස් (වර්තමාන ක්විටෝ අසල),<ref>{{Cite web |title=Quito History - Culture, Religion and Lifestyle in Quito |url=https://www.quito.com/v/history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182659/https://www.quito.com/v/history/ |archive-date=25 July 2022 |access-date=25 July 2022 |website=www.quito.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-22 |title=allecuadorandmore.com |url=https://www.allecuadorandmore.com |access-date=2025-05-17 |website=allecuadorandmore.com |language=en-US}}</ref> සහ කනාරි (වර්තමාන කුවෙන්කා අසල) වැනි බොහෝ ශිෂ්ටාචාර<ref>{{Cite journal|last=Ferdon|first=Edwin N.|date=24 June 1966|title=The Prehistoric Culture of Ecuador: Early Formative Period of Coastal Ecuador: The Valdivia and Machalilla Phases . Betty J. Meggers, Clifford Evans, and Emilio Estrada. Smithsonian Institution, Washington, D.C., 1965. 452 pp., $6.75.|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|url-status=live|journal=Science|language=en|volume=152|issue=3730|pages=1731–1732|doi=10.1126/science.152.3730.1731|issn=0036-8075|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20220725182653/https://www.science.org/doi/10.1126/science.152.3730.1731|archive-date=25 July 2022|access-date=25 July 2022}}</ref> ඉක්වදෝරයේ ඇති විය.<ref>{{cite journal|last1=Sandoval|first1=José R.|last2=Lacerda|first2=Daniela R.|last3=Jota|first3=Marilza M. S.|last4=Robles-Ruiz|first4=Paulo|last5=Danos|first5=Pierina|last6=Paz-y-Miño|first6=César|last7=Wells|first7=Spencer|last8=Santos|first8=Fabrício R.|last9=Fujita|first9=Ricardo|date=10 September 2020|title=Tracing the genetic history of the 'Cañaris' from Ecuador and Peru using uniparental DNA markers|journal=[[BMC Genomics]]|volume=21|issue=Suppl 7|page=413|doi=10.1186/s12864-020-06834-1|pmc=7488242|pmid=32912150|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite web |last=admin |title=Rescuing Cerro Narrío, Cañar Province, Ecuador: Report on Investigations at Cerro Narrío, Ecuador, July 1 to August 15, 2008 |url=https://www.doaks.org/research/pre-columbian/project-grants/raymond-delgado-2008-2009 |access-date=2025-05-17 |website=Dumbarton Oaks |language=en}}</ref> ජීවිතය වඩාත් උදාසීන වූ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ උස්බිම් වල, ගෝත්‍රික කණ්ඩායම් සහයෝගයෙන් කටයුතු කර ගම්මාන පිහිටුවා ගත්හ; මේ අනුව කෘෂිකාර්මික සම්පත් සහ සතුන් හීලෑ කිරීම මත පදනම් වූ පළමු ජාතීන් බිහි විය. අවසානයේදී, ඔවුන්ගේ නායකයින්ගේ යුද්ධ සහ විවාහ සන්ධාන හරහා, ජාතීන්ගේ කණ්ඩායම් සම්මේලන පිහිටුවා ගත්හ. ඉන්කාවරුන් පැමිණි විට, මෙම සම්මේලන කෙතරම් දියුණු වී ඇත්ද යත්, ඉන්කාවරුන්ට පාලකයන් වන ටෝපා ඉන්කා යුපන්කි සහ හුවායිනා කැපැක් පරම්පරා දෙකක් ගත වූ බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය.<ref>Hagen, Victor Wolfgang von, Coe, Michael Douglas, Soustelle, Jacques, Bushnell, Geoffrey H.S., Willey, Gordon R., Patterson, Thomas C., Murra, John V., Sanders, William T.. "pre-Columbian civilizations". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/topic/pre-Columbian-civilizations. Accessed 17 May 2025</ref> ඔවුන්ට වඩාත්ම ගැටළු ඇති කළ සම්මේලනවලට අයත් පුද්ගලයින් පේරු, බොලිවියාව සහ උතුරු ආර්ජන්ටිනාවේ දුර බැහැර ප්‍රදේශවලට පිටුවහල් කරන ලදී. ඒ හා සමානව, කැරැල්ල වැළැක්වීම සඳහා පේරු සහ බොලිවියාවේ සිට පක්ෂපාතී ඉන්කා යටත්වැසියන් ගණනාවක් ඉක්වදෝරයට ගෙන එන ලදී. මේ අනුව, 1463 දී එකම භාෂාව බෙදා ගනිමින්, උස්බිම් ඉක්වදෝර ප්‍රදේශය ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බවට පත් විය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=Pachacútec Inca Yupanqui}}</ref> ඊට වෙනස්ව, ඉන්කාවරුන් ඉක්වදෝරයේ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයට සහ නැගෙනහිර ඇමසන් වනාන්තරවලට ආක්‍රමණය කළ විට, පරිසරය සහ ආදිවාසීන් යන දෙකම වඩාත් සතුරු බව ඔවුන්ට පෙනී ගියේය. එපමණක් නොව, ඉන්කාවරුන් ඔවුන් යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ විට, මෙම ආදිවාසී ජනතාව අභ්‍යන්තරයට ඉවත් වී ගරිල්ලා උපක්‍රම භාවිතා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඇමසන් ද්‍රෝණියට සහ ඉක්වදෝරයේ පැසිෆික් වෙරළට ඉන්කා ව්‍යාප්තියට බාධා ඇති විය. ස්පාඤ්ඤ සොල්දාදුවන් සහ මිෂනාරිවරුන් බලයට පත්වන තෙක් ඇමසන් වනාන්තරයේ සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ ආදිවාසී ජනතාව සාපේක්ෂව ස්වාධීනව සිටියහ. 21 වන සියවස දක්වාම ඔවුන්ගේ භාෂා සහ සංස්කෘතීන් හොඳින් පවත්වා ගනිමින්, ඉන්කා සහ ස්පාඤ්ඤ ආධිපත්‍යයට එරෙහි වූ එකම කණ්ඩායම් වූයේ ඇමසෝනියානු ජනතාව සහ වෙරළබඩ ඉක්වදෝරයේ කයාපාස් ය.<ref>{{Cite book |last=Rostworowski |first=María |title=History of the Inca Realm |publisher=Cambridge University Press |translator-last=B. Iceland |translator-first=Harry}}</ref> ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර, ඉන්කා අධිරාජ්‍යය සිවිල් යුද්ධයකට සම්බන්ධ විය.<ref>{{Cite book |last=Prescott |first=William H. |url=https://books.google.com/books?id=gVhRtAEACAAJ |title=The History of the Conquest of Peru |date=2011 |publisher=Digireads.com |isbn=978-1-4209-4114-2 |language=en}}</ref> ඉක්වදෝරයට පැතිර ගිය යුරෝපීය රෝගයකින් උරුමක්කාරයා වූ නිනන් කුයෝචි සහ හුවානා කැපැක් අධිරාජ්‍යයා යන දෙදෙනාගේම අකල් මරණය, කණ්ඩායම් දෙකක් අතර බල රික්තයක් නිර්මාණය කළ අතර සිවිල් යුද්ධයකට මඟ පෑදීය. [15] අටහුල්පාගේ නායකත්වයෙන් යුත් උතුරේ<ref>{{Cite book |last=Cieza de León |first=Pedro |title=El Señorio de los Incas}}</ref><ref>{{Cite book |last=Sarmiento de Gamboa |first=Pedro |title=Historia de los Incas}}</ref> හමුදා කඳවුරු කුස්කෝ වෙත දකුණට ගමන් කර ඔහුගේ සහෝදරයා හා සම්බන්ධ රාජකීය පවුල සමූලඝාතනය කළේය. 1532 දී, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ පිසාරෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ කුඩා කණ්ඩායමක් කජමාර්කා වෙත ළඟා වී අටහුල්පා උගුලකට (කජමාර්කා සටන) ඇද ගත්තේය. රත්තරන් වලින් පිරුණු කාමරයක් පුරවන බවට දුන් පොරොන්දුව ඉටු කළහොත් අටහුල්පා නිදහස් කරන බවට පිසාරෝ පොරොන්දු විය. නමුත්, ව්‍යාජ නඩු විභාගයකින් පසු, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අටහුල්පාව ගෙල සිර කිරීමෙන් මරා දැමීය.<ref>{{Cite book |last=Favre |first=Henri |title=Les Incas |publisher=Presses Universitaires de France}}</ref> === ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය === [[File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Roof_deck_(Palacio_de_Pizarro),_Plaza_de_la_Independencia_(Quito),_pic.aa4.jpg|thumb|යටත් විජිත යුගයේ ක්විටෝ නගරය, ක්විටෝහි සැබෑ ප්‍රේක්ෂකයින්ගේ අගනුවර, අද යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියකි.]] යුරෝපීයයන්ට ආවේණික වූ වසූරිය වැනි නව බෝවන රෝග, ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ මුල් දශක කිහිපය තුළ ඇමරිකානු ඉන්දියානු ජනගහනය අතර ඉහළ මරණ සංඛ්‍යාවක් ඇති කළේ ඔවුන්ට ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ බැවිනි. ඒ සමඟම, ස්වදේශිකයන් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් සඳහා එන්කොමියෙන්ඩා ශ්‍රම ක්‍රමයට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළත් කරන ලදී. 1563 දී, ක්විටෝ ස්පාඤ්ඤයේ සැබෑ ප්‍රේක්ෂක (පරිපාලන දිස්ත්‍රික්කයක්) සහ පේරු හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ කොටසක් සහ පසුව නිව් ග්‍රැනඩා හි උපරාජ ප්‍රදේශයේ ආසනය බවට පත්විය. 1797 රියෝබම්බා භූමිකම්පාව, 40,000 ක් දක්වා ජීවිත හානි සිදු කළ ඇලෙක්සැන්ඩර් වොන් හම්බෝල්ට් විසින් 1801–1802 දී එම ප්‍රදේශයට ගිය විට අධ්‍යයනය කරන ලදී.<ref>{{cite journal|last=Lavilla|first=E.O.|year=2004|title=Under the Southern Cross: Stories around Humboldt and Bonpland's trip to the New Continent|url=http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|url-status=dead|journal=Latin American Applied Research|volume=34|pages=203–208|archive-url=https://web.archive.org/web/20110719230708/http://www.scielo.org.ar/pdf/laar/v34n4/v34n4a01.pdf|archive-date=19 July 2011|access-date=22 August 2010}}</ref> ස්පාඤ්ඤ පාලනයේ වසර 300 කට ආසන්න කාලයකට පසුවත්, ක්විටෝ තවමත් කුඩා මට්ටමක පැවතුනි, එහි ජනගහනය 10,000 කි. 1809 අගෝස්තු 10 වන දින, නගරයේ ක්‍රියෝලෝවරු ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ඉල්ලා සිටියහ (ලතින් ඇමරිකාවේ ජනතාව අතර පළමුවැන්න). ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ ජුවාන් පියෝ මොන්ටූෆාර්, ක්විරෝගා, සැලිනාස් සහ බිෂොප් කුවෙරෝ වයි කයිසෙඩෝ විසිනි. ක්විටෝගේ අන්වර්ථ නාමය වන "ලුස් ද ඇමරිකා" ("ඇමරිකාවේ ආලෝකය") ස්වාධීන, පළාත් පාලන ආයතනයක් සුරක්ෂිත කිරීමට උත්සාහ කිරීමේදී එහි ප්‍රමුඛ භූමිකාව මත පදනම් වේ. නව රජය මාස දෙකකට වඩා වැඩි කාලයක් පැවතුනද, එය වැදගත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ අතර ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ ඉතිරි ප්‍රදේශවල නිදහස් ව්‍යාපාරයට ආශ්වාදයක් විය. අද, අගෝස්තු 10 වන දින ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.<ref>{{Cite news|url=https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|title=Ecuador en el día de la Independencia nacional|date=10 August 2017|work=El Telégrafo|access-date=8 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808202916/https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/editoriales/19/ecuador-en-el-dia-de-la-independencia-nacional|archive-date=8 August 2018|language=es-es|url-status=dead}}</ref> === නිදහස === [[File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jose_Antonio_de_Sucre.JPG|thumb|වෙනිසියුලානු නිදහස් වීරයා ඇන්ටෝනියෝ ජෝසේ ඩි සුක්‍රේ]] [[File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Entrevista_de_Guayaquil.jpg|thumb|දකුණු ඇමරිකානු හිස්පැනික් නිදහසේ වීරයන් දෙදෙනා වන සැන් මාටින් සහ බොලිවර් අතර ගුවායාකිල් සමුළුව]] 1820 ඔක්තෝබර් 9 වන දින, ගුවායාකිල් දෙපාර්තමේන්තුව ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගත් ඉක්වදෝරයේ පළමු භූමිය බවට පත් වූ අතර, එය ස්වාධීන රාජ්‍යයක් ලෙස ස්ථාපිත වෙමින් ඉක්වදෝර වෙරළබඩ පළාත් බොහොමයක් බිහි කළේය. එහි වැසියන් 1822 මැයි 24 වන දින වර්තමාන ඉක්වදෝරයේ නිල නිදහස් දිනය සැමරූහ. ක්විටෝ අසල පිචින්චා සටනේදී ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය හමුදා පරාජය කිරීමෙන් පසු ඉක්වදෝරයේ ඉතිරි කොටස නිදහස ලබා ගත්තේය. සටනින් පසු, ඉක්වදෝරය සයිමන් බොලිවර්ගේ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට එක් වූ අතර එයට නූතන කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ පැනමාව ද ඇතුළත් විය. 1830 දී, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වී ස්වාධීන ජනරජයක් බවට පත්විය. වසර දෙකකට පසු, එය ගැලපගෝස් දූපත් ඈඳා ගත්තේය.<ref>{{cite web |title=Galápagos celebra un año más de provincialización |url=https://www.presidencia.gob.ec/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160221201905/http://www.presidencia.gob.ec:80/galapagos-celebra-un-ano-mas-de-provincializacion/ |archive-date=21 February 2016 |access-date=19 August 2021 |publisher=Presidencia de la República del Ecuador |language=es}}</ref> 19 වන සියවස පාලකයන්ගේ වේගවත් අනුප්‍රාප්තිය සමඟ ඉක්වදෝරය සඳහා අස්ථාවරත්වය මගින් සලකුණු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා වූයේ වෙනිසියුලානු-උපත ලද ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස් වන අතර, ඔහු අවසානයේ බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔහු අනුගමනය කළ නායකයින් අතර විසෙන්ට් රොකාෆුවර්ට්; ජෝස් ජෝකින් ද ඔල්මෙඩෝ; හොසේ මරියා උර්බිනා; ඩියාගෝ නොබෝවා; පේද්‍රෝ ජෝසේ ද අර්ටෙටා; මැනුවෙල් ද අස්කාසුබි; සහ ෆ්ලෝරස්ගේම පුත් ඇන්ටෝනියෝ ෆ්ලෝරස් ජිජොන් ඇතුළු පිරිසක්. ගතානුගතික ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මොරෙනෝ 1860 ගණන්වලදී රෝමානු කතෝලික පල්ලියේ සහාය ඇතිව රට එක්සත් කළේය. 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී, කොකෝවා සඳහා වූ ලෝක ඉල්ලුම ආර්ථිකය වෙළඳ භාණ්ඩ අපනයනයට බැඳ තැබූ අතර කඳුකරයේ සිට වෙරළ තීරයේ කෘෂිකාර්මික මායිමට සංක්‍රමණය වීමට හේතු විය. ඉක්වදෝරය 1851 දී වහල්භාවය අහෝසි කළේය.<ref>{{cite web |title=Assessment for Blacks in Ecuador |url=http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120622220302/http://www.cidcm.umd.edu/mar/assessment.asp?groupId=13001 |archive-date=22 June 2012 |publisher=CIDCM}}</ref> වහල්භාවයට පත් ඉක්වදෝරියානුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් අද අප්‍රිකානු-ඉක්වදෝර ජනගහනය අතර වේ. මෙම කාලය තුළ 1857 දී ස්වදේශික උපහාරයක් ද අහෝසි කරන ලදී. මේ මත, ආදිවාසීන් දැන් අනෙක් සියල්ලන්ටම සාපේක්ෂව නීතිය යටතේ සමාන විය. ඔවුන් දැන් ජාතියට දායකයින් ලෙස ලියාපදිංචි කර ඇති අතර, දේපළ හිමියන්, බදු ගෙවන්නන් සහ විභව හමුදා බඳවා ගැනීම් වැනි භූමිකාවන් බවට පත්විය.<ref>{{cite book |last1=Larson |first1=Brooke |title=Trials of Nation Making: Liberalism, Race, and Ethnicity in the Andes, 1810-1910 |date=19 January 2004 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521567305 |page=107}}</ref> === ලිබරල් විප්ලවය === එලෝයි ඇල්ෆාරෝ යටතේ 1895 ලිබරල් විප්ලවය පූජක පක්ෂයේ සහ ගතානුගතික ඉඩම් හිමියන්ගේ බලය අඩු කළේය. මෙම ලිබරල් අංශය 1925 මිලිටරි "ජූලියන් විප්ලවය" තෙක් බලය රඳවා ගත්තේය. 1930 සහ 1940 ගණන්වල පස් වතාවක් ජනාධිපති වූ හොසේ මරියා වේලාස්කෝ ඉබාරා වැනි ජනප්‍රිය දේශපාලනඥයන්ගේ අස්ථාවරත්වය සහ මතුවීම සනිටුහන් විය. === 1830 සිට හිමිකම් කියන ප්‍රදේශ අහිමි වීම === {{Campaignbox Ecuadorian-Peruvian}}1830 මැයි 13 වන දින ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වීමෙන් පසුව, එහි පළමු ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ක්විටෝ හි සැබෑ ප්‍රජාවට අයත් වූ භූමියට හිමිකම් පෑම ආරම්භ කළ අතර එය ක්විටෝ ප්‍රෙසිඩෙන්සියාව ලෙසද හැඳින්වේ. ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි විදේශීය යටත් විජිතවල මායිම් නිර්වචනය කළ ස්පාඤ්ඤ රාජකීය නියෝග හෝ සැබෑ සෙඩුලස් සමඟ ඔහු තම හිමිකම් පෑමට සහාය විය. ඉක්වදෝරය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆ්ලෝරස් 1563, 1739 සහ 1740 දී සැබෑ සෙඩුලස් මත ඉක්වදෝරයේ නීති විරෝධී හිමිකම් පදනම් කර ගත්තේය; පේරු අකමැත්තෙන් අත්සන් කළ ගුවායාකිල් ගිවිසුම (1829) හරහා ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සහ ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ වෙනස්කම් සමඟින්, ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් අතිමහත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාව ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ලා මාර්ගේ පේරු ආක්‍රමණ බලකාය පරාජය කිරීමෙන් පසුව. ඊට අමතරව, ඇමසන් ද්‍රෝණියේ බ්‍රසීලයේ පෘතුගීසි යටත් විජිතය සමඟ ඉක්වදෝරයේ නැගෙනහිර මායිම, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය සහ පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය අතර පළමු සැන් ඉල්ඩෙෆොන්සෝ ගිවිසුම (1777) මගින් නිදහස් යුද්ධවලට පෙර වෙනස් කරන ලදී. එපමණක් නොව, ඔහුගේ ප්‍රකාශයන්ට නීත්‍යානුකූලභාවයක් එක් කිරීම සඳහා, 1840 පෙබරවාරි 16 වන දින, ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ෆ්ලෝරස් ස්පාඤ්ඤයට ඉක්වදෝරයේ ස්වාධීනත්වය සහ ස්පාඤ්ඤයේ පැරණි යටත් විජිත භූමිය පුරා යටත් විජිත පදවි සඳහා එහි තනි අයිතිවාසිකම් නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට ඒත්තු ගැන්වීය. පුරාණ කාලයේ ස්පාඤ්ඤයට ක්විටෝ රාජධානිය සහ ජනාධිපති ධුරය ලෙස හැඳින්වූ එය. ඉක්වදෝරය එහි දිගු හා කැළඹිලි සහිත ඉතිහාසය තුළ එහි තරඟකාරී ප්‍රදේශ බොහොමයක් එහි වඩාත් බලවත් අසල්වැසියන්ට අහිමි කර ගෙන ඇත, උදාහරණයක් ලෙස 1832 සහ 1916 දී කොලොම්බියාව, 1904 දී සාම ගිවිසුම් මාලාවක් හරහා බ්‍රසීලය සහ 1942 දී රියෝ ද ජැනයිරෝ ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද කෙටි යුද්ධයකින් පසු පේරු. === නිදහස සඳහා අරගලය === පේරු හෝ ඉක්වදෝරය ස්වාධීන වීමට පෙර, ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ අරගලය අතරතුර, නිව් ග්‍රැනඩාවේ හිටපු උප රාජකීයත්වයේ ප්‍රදේශ ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළහ. මාස කිහිපයකට පසු, සැන් මාර්ටින්හි පේරු විමුක්ති හමුදාවේ කොටසක් ටුම්බෙස් සහ ජාන් යන ස්වාධීන නගර අත්පත් කර ගැනීමට තීරණය කළ අතර, ඒවා ගුවායාකිල් ස්වාධීන නගරය අත්පත් කර ගැනීමට සහ පසුව ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ (ඉක්වදෝරය) හි ඉතිරි කොටස නිදහස් කිරීමට උල්පත් ලෙස භාවිතා කිරීමේ අරමුණින්. දකුණේ විමුක්ති හමුදාවේ නිලධාරීන් අතර පොදු දැනුමක් වූයේ ඔවුන්ගේ නායක සැන් මාර්ටින් වර්තමාන ඉක්වදෝරය නිදහස් කර අනාගත පේරු ජනරජයට එකතු කිරීමට කැමති බවයි, මන්ද එය ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් එය යටත් කර ගැනීමට පෙර ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් වූ බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, බොලිවර්ගේ අභිප්‍රාය වූයේ කොලොම්බියාව, වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරයෙන් සමන්විත නිදහස් කරන ලද ස්පාඤ්ඤ නිව් ග්‍රනාඩා භූමියෙන් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ලෙස හැඳින්වෙන නව ජනරජයක් පිහිටුවීමයි. බොලිවර්, ඇන්ඩීස් කඳුකරයෙන් බැස ගුවායාකිල් අත්පත් කරගත් විට සැන් මාර්ටින්ගේ සැලසුම් ව්‍යර්ථ විය; ඔවුන් අලුතින් නිදහස් කරන ලද ඕඩියන්සියා ඩි ක්විටෝ ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජයට ද ඈඳා ගත්හ. දකුණේ, ඉක්වදෝරයට ටුම්බෙස් ලෙස හැඳින්වෙන පැසිෆික් සාගරය අසල කුඩා ඉඩමකට හිමිකම් තිබුණි. මරනොන් කඳු වැටිය හරස් වන ඉක්වදෝරයේ දකුණු ඇන්ඩීස් කඳුකර ප්‍රදේශයේ, ඉක්වදෝරය එය ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ලෙස හැඳින්වූ ප්‍රදේශයකට හිමිකම් කීවේය. 1819 දෙසැම්බර් 17 වන දින ග්‍රාන් කොලොම්බියා ජනරජය නිර්මාණය කරන විට, ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී බොලිවර් විසින් මෙම ප්‍රදේශ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමියේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලදී. 1821 ජනවාරි 17 වන දින ටුම්බෙස් ස්පාඤ්ඤයෙන් ස්වාධීන බව ප්‍රකාශ කළ අතර, 1821 ජුනි 17 වන දින විප්ලවවාදී හමුදාවන්ගෙන් කිසිදු බාහිර උදව්වක් නොමැතිව ජාන් ද බ්‍රැකමොරොස් ද ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, එම වසරේම, ටෘජිලෝ විප්ලවයට සහභාගී වූ පේරු හමුදා ජාන් සහ ටුම්බෙස් යන දෙකම අත්පත් කර ගත්හ. පේරු ජෙනරාල්වරු, ඔවුන්ට සහාය දක්වන කිසිදු නීතිමය නාමයක් නොමැතිව සහ ඉක්වදෝරය තවමත් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සමඟ ෆෙඩරල් කර ඇති බැවින්, ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ වියදමින් පේරු ජනරජයට ඈඳා ගැනීමේ ආශාවක් ඇති කර ගත්හ, ඉක්වදෝරය කලක් ඉන්කා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් බව හැඟී ගියහ. 1821 ජූලි 28 වන දින, සැන් මාර්ටින් විසින් ලීමා හි පේරු නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව විසින් ටෘජිලෝ විප්ලවයේ කොටසක් ලෙස ඇතුළත් කරන ලද ටුම්බෙස් සහ ජාන්, නව පේරු ධජයට පක්ෂපාතී වන බවට මුළු කලාපයම දිවුරුම් දී පේරු රාජ්‍යයට ඇතුළත් කර ගත්තේය. දශකයකට ආසන්න කාලයක් ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සැමවිටම ජාන් සහ ටුම්බෙස් නැවත පැමිණීම සඳහා පේරු රාජ්‍යයට විරෝධය පළ කළ අතර, අවසානයේ ජාන්, ටුම්බෙස් සහ මයිනාස් හි කොටසක් නැවත පැමිණීම පිළිබඳ දිගු හා නිෂ්ඵල සාකච්ඡාවකින් පසු බොලිවර් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. ඉක්වදෝරයේ උපත ලැබූ ජනාධිපති සහ ජෙනරාල් ජෝස් ඩි ලා මාර්, ඉක්වදෝර් දිස්ත්‍රික්කය පේරු රාජ්‍යයට ඈඳා ගැනීමට තමාට අවස්ථාව ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කරමින්, පුද්ගලිකව, පේරු හමුදාවක් සමඟ, 1828 නොවැම්බර් 28 වන දින දකුණු ඉක්වදෝරයේ ලෝජා කලාපයේ ගුවායාකිල් සහ නගර කිහිපයක් ආක්‍රමණය කර අත්පත් කර ගත්තේය. 1829 පෙබරවාරි 27 වන දින ඇන්ටෝනියෝ ජෝස් ද සුක්‍රේගේ නායකත්වයෙන් යුත් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි දකුණු ග්‍රාන් කොලොම්බියානු හමුදාවක් ටාර්කි සටනේදී ජනාධිපති ලා මාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පේරු ආක්‍රමණික හමුදාව පරාජය කිරීමත් සමඟ යුද්ධය අවසන් විය. මෙම පරාජය 1829 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ගුවායාකිල් ගිවිසුම අත්සන් කිරීමට හේතු වූ අතර, එමඟින් පේරු සහ එහි කොංග්‍රසය ටම්බ්ස්, ජාන් සහ මේනාස් කෙරෙහි ග්‍රාන් කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් පිළිගත්තේය. පේරු සහ ග්‍රාන් කොලොම්බියාව අතර රැස්වීම් හරහා, දේශසීමාව බටහිරින් ටම්බ්ස් ගඟ ලෙසත්, නැගෙනහිරින්, මාරනොන් සහ ඇමසන් ගංගා ඔවුන් අතර ඇති ස්වාභාවික දේශසීමා ලෙස බ්‍රසීලය දෙසට අනුගමනය කළ යුතු බවත් නියම කරන ලදී. සාම සාකච්ඡාවලට අනුව, පේරු ගුවායාකිල්, ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට එකඟ විය; එසේ තිබියදීත්, පේරු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන් නමුත් ටම්බ්ස් සහ ජාන් ආපසු ලබා දීමට අපොහොසත් විය, ගිවිසුම් අනුගමනය කිරීමට තමන් බැඳී නොමැති බව චෝදනා කරමින්, ග්‍රාන් කොලොම්බියාව ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව සහ වෙනිසියුලාව යන විවිධ ජාතීන් තුනකට බෙදා වෙන් කළ විට එය පැවතීම නතර විය. [[File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_División_política_de_Colombia,_1824.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:AGHRC_(1890)_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg|thumb|1824 දී පැරණි ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිතියම (එහි කාලයේ කොලොම්බියාව ලෙස නම් කරන ලදී), ග්‍රාන් කොලොම්බියාව සියලු වර්ණවත් කලාපය ආවරණය කළේය.]] බොගෝටා අගනුවර සහිත කුන්ඩිනමාර්කා හෝ නිව් ග්‍රැනඩා (නූතන කොලොම්බියාව) ලෙස හැඳින්වෙන ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ මධ්‍යම දිස්ත්‍රික්කය, 1830 මැයි 13 වන දින ක්විටෝ අගනුවර සහිත ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ දකුණු දිස්ත්‍රික්කය ග්‍රාන් කොලොම්බියානු සම්මේලනයෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. ඉක්වදෝරය වෙන්වීමෙන් පසු, බොගෝටා මධ්‍යම රජයේ අස්ථාවරත්වය හේතුවෙන් කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ස්වේච්ඡාවෙන් ඉක්වදෝරය සමඟ එක්සත් වීමට තීරණය කළේය. වෙනිසියුලානු ඉක්වදෝරයේ උපන් ජනාධිපති ජෙනරාල් ජුවාන් ජෝස් ෆ්ලෝරස්, ඉක්වදෝරියානු කොංග්‍රසයේ අනුමැතිය ඇතිව 1830 දෙසැම්බර් 20 වන දින කොකෝවා දෙපාර්තමේන්තුව ඈඳා ගත්තේය, මන්ද කොකෝවා රජය 1830 අප්‍රේල් තරම් ඈත කාලයක සිට දකුණු දිස්ත්‍රික්කය සමඟ එක්සත් වීමට ඉල්ලා සිටියේය. එපමණක් නොව, කොකෝවා කලාපය, එහි දිගු ඉතිහාසය පුරාම, ඉක්වදෝරයේ ජනතාව සමඟ ඉතා ශක්තිමත් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතා පැවැත්වීය. එසේම, පැස්ටෝ, පොපයාන් සහ බුවනවෙන්චුරා වැනි නගර ඇතුළත් කොකෝවා කලාපය සැමවිටම ප්‍රෙසිඩෙන්සියා හෝ ක්විටෝහි ඕඩියන්සියාව මත රඳා පැවතුනි. බොගෝටා සහ ක්විටෝ රජයන් අතර නිෂ්ඵල සාකච්ඡා දිගටම පැවතුන අතර, 1832 මැයි මාසයේදී යුද්ධයක් ඇති වන තෙක් බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය හෝ කොකා ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් කිරීම පිළිගත්තේ නැත. මාස පහකින්, නිව් ග්‍රැනාඩා ඉක්වදෝරය පරාජය කළේ ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදාවන්ගෙන් බහුතරයක් වෙනිසියුලාවේ සහ කොලොම්බියාවේ කැරලිකාර කෝපයෙන් නොගෙවූ ප්‍රවීණයන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර ඔවුන් තම සෙසු රටවැසියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමට අකමැති වීමයි. ඔහුගේ නිලධාරීන් කැරලි ගසමින්, කැරලි ගසමින් සහ පැති මාරු කරමින් සිටින බව දුටු ජනාධිපති ෆ්ලෝරස්ට නිව් ග්‍රැනාඩා සමඟ අකමැත්තෙන් සාමය ඇති කර ගැනීම හැර වෙනත් විකල්පයක් නොතිබුණි. 1832 පැස්ටෝ ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් කොකා දෙපාර්තමේන්තුව නිව් ග්‍රැනාඩා (නූතන කොලොම්බියාව) වෙත භාර දෙන ලදී, බොගෝටා රජය ඉක්වදෝරය ස්වාධීන රටක් ලෙස පිළිගත් අතර දේශසීමාව 1824 ජුනි 25 වන දින සම්මත කරන ලද ලේ ඩි ඩිවිසියන් ටෙරිටෝරියල් ඩි ලා රෙපබ්ලිකා ඩි කොලොම්බියාව (ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ භූමි ප්‍රදේශය බෙදීමේ නීතිය) අනුගමනය කළ යුතු විය. මෙම නීතිය කාර්චි ගඟේ දේශසීමාව සහ කැකෙටා ගඟේ බ්‍රසීලය දක්වා විහිදී ගිය නැගෙනහිර දේශසීමාව නියම කළේය. පසුව, ඉක්වදෝරය තර්ක කළේ කොලොම්බියා ජනරජය තම රජය ප්‍රතිසංවිධානය කරන අතරතුර නීති විරෝධී ලෙස එහි නැගෙනහිර දේශසීමාව තාවකාලික කළ බවත්, පොපයාන් රජය තම පාලනය නාපෝ ගඟ දක්වා ව්‍යාප්ත කළ බව පැවසූ නිසා කොලොම්බියාව නැපෝ ගඟට දකුණින් තම හිමිකම් පුළුල් කළ බවත්ය. ==== ඇමසන් ද්‍රෝණිය අත්පත් කර ගැනීමේ අරගලය ==== [[File:South_America_1879.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:South_America_1879.png|වම|thumb|දකුණු ඇමරිකාව (1879): 1879 දී පේරු, ඉක්වදෝරය, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, ආර්ජන්ටිනාව, චිලී සහ බොලිවියාව විසින් කරන ලද සියලුම ඉඩම් හිමිකම්.]] ඉක්වදෝරය ග්‍රාන් කොලොම්බියාවෙන් වෙන් වූ විට, පේරු 1802 දී අලුතින් සොයාගත් රියල් සෙඩියුලා සමඟ ඉක්වදෝරයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කළ අතර, එමඟින් පේරු කියා සිටින්නේ ස්පාඤ්ඤ රජු මෙම ඉඩම් නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ පදවියෙන් පේරු හි උපරාජ පදවියට මාරු කළ බවයි. යටත් විජිත සමයේදී මෙය සිදු වූයේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය දිගේ ඔවුන්ගේ කඳවුරුවලින් ජේසු නිකායික මිෂනාරිවරුන් නෙරපා හැරීමෙන් පසු හිස්ව හා අවුල් සහගතව ඉතිරි වූ ස්පාඤ්ඤ වසම්වලට නිරන්තරයෙන් ව්‍යාප්ත වන පෘතුගීසි ජනාවාස නැවැත්වීම සඳහා ය. 1802 දී සෙඩියුලාව දේශපාලන දේශසීමා සමඟ කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති පල්ලියේ මෙවලමක් ලෙස ලේබල් කිරීමෙන් ඉක්වදෝරය ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කළේය. පේරු බ්‍රසීලයට පක්ෂව 1851 දී රහසිගත සාම ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් පසුව මතභේදාත්මක ඇමසෝනියානු භූමිවල තථ්‍ය වාඩිලා ගැනීම ආරම්භ කළේය. නීති විරෝධී පෘතුගීසි පදිංචිකරුවන් විසින් අල්ලාගෙන සිටි භූමි සම්බන්ධයෙන් ඇමසන් වනාන්තරය සම්බන්ධයෙන් ස්පාඤ්ඤ-පෘතුගීසි ගිවිසුමක් මගින් යටත් විජිත සමයේදී තහවුරු කරන ලද ස්පාඤ්ඤ අයිතිවාසිකම් මෙම ගිවිසුම නොසලකා හැරියේය. පේරු මයිනාස් හෝ මයිනාස් කලාපයේ මිෂනාරි ගම්මාන අත්පත් කර ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එය ඉක්විටෝස් හි එහි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගත්තේය. බ්‍රසීලය සමඟ පැවති සාකච්ඡා අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය උතුරේ කැකෙටා ගඟ දක්වා සහ ඇන්ඩීස් කඳු වැටිය දෙසට ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ භූමි ප්‍රදේශවලට හිමිකම් කීවේය. කොලොම්බියාව තම හිමිකම් දකුණු දෙසින් නැපෝ සහ ඇමේසන් ගංගා දෙසට විහිදී ඇති බව පවසමින් විරෝධය පළ කළේය. කැකෙටා ගඟ සහ මරනොන්-ඇමසන් ගඟ අතර ඇමසන් ද්‍රෝණියට හිමිකම් කියන බවට ඉක්වදෝරය විරෝධය පළ කළේය. පේරු මෙම විරෝධතා නොසලකා හැර 1853 දී ඉක්විටෝස් හි අගනුවර සමඟ ලොරෙටෝ දෙපාර්තමේන්තුව නිර්මාණය කළේය. ඉක්වදෝරය බ්‍රිතාන්‍ය බැඳුම්කර හිමියන්ට සංවර්ධනය සඳහා මතභේදාත්මක ඉඩම්වලින් කොටසක් විකුණන බව පේරු සිතූ බැවින්, 1860 දී පේරු රාජ්‍යය කෙටියෙන් ගුවායාකිල් නැවත අත්පත් කර ගත්තේය, නමුත් මාස කිහිපයකට පසු ගුවායාකිල් ආපසු ලබා දුන්නේය. ඉන්පසු දේශසීමා ආරවුල 1880 සිට 1910 දක්වා බේරුම්කරණය සඳහා ස්පාඤ්ඤයට ඉදිරිපත් කරන ලද නමුත් එයින් පලක් නොවීය.<ref>{{cite book |last1=Zook |first1=David H. |title=Zarumilla-Marañón: the Ecuador-Peru dispute |date=1964 |publisher=New York, Bookman Associates |edition=First |location=New York |pages=15–36}}</ref> 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී, ඉක්වදෝරය එහි අසල්වැසියන් සමඟ නැගෙනහිර ඇමසෝනියානු දේශසීමා සාමකාමීව නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1851 ඔක්තෝබර් 23 වන දින පේරු බ්‍රසීලය සමඟ ඇති කරගත් පෙර ගිවිසුමට එරෙහිව ඇමසෝනියානු රටක් ලෙස ඉක්වදෝරය කළ ප්‍රකාශය පිළිගැනීම සඳහා 1904 මැයි 6 වන දින ඉක්වදෝරය ටොබාර්-රියෝ බ්‍රැන්කෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. ඉන්පසු කොලොම්බියානු රජයේ නියෝජිතයන් සමඟ පැවති රැස්වීම් කිහිපයකට පසු ගිවිසුමකට එළඹුණු අතර 1916 ජූලි 15 වන දින මුනෝස් වර්නාසා-සුවාරෙස් ගිවිසුම අත්සන් කරන ලද අතර, එහිදී පුටුමායෝ ගඟ සඳහා කොලොම්බියානු අයිතිවාසිකම් මෙන්ම නැපෝ ගඟ සඳහා ඉක්වදෝරයේ අයිතිවාසිකම් ද පිළිගනු ලැබූ අතර නව මායිම එම ගංගා දෙක අතර මැද ලක්ෂ්‍යයක් විය. මේ ආකාරයෙන්, කැකෙටා ගඟ සහ නැපෝ ගඟ අතර ඇමසෝනියානු භූමි ප්‍රදේශ සඳහා ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට තිබූ හිමිකම් අත්හැර දැමූ අතර, එමඟින් බ්‍රසීලයෙන් වෙන් විය. පසුව, කොලොම්බියාව සහ පේරු අතර කෙටි යුද්ධයක් ඇති වූ අතර, පේරු හි කැකෙටා කලාපයට හිමිකම් පෑම සම්බන්ධයෙන් එය අවසන් වූ අතර, එය 1922 මාර්තු 24 වන දින පේරු අකමැත්තෙන් වුවද සලමොන්-ලොසානෝ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීමත් සමඟ අවසන් විය. 1916 දී ඉක්වදෝරය කොලොම්බියාවට ලබා දුන් ඉක්වදෝරියානු හිමිකම් පෑ ඉඩම් කොලොම්බියාව පේරු වෙත ලබා දුන් බැවින්, ඉක්වදෝරය මෙම රහස් ගිවිසුමට විරෝධය පළ කළේය. 1924 ජූලි 21 වන දින, ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පොන්ස්-කැස්ට්‍රෝ ඔයන්ගුරෙන් ප්‍රොටෝකෝලය අත්සන් කරන ලද අතර එහිදී දෙදෙනාම සෘජු සාකච්ඡා පැවැත්වීමට සහ ආරවුල සාධාරණ ආකාරයකින් විසඳීමට සහ ආරවුලේ වෙනස් කරුණු බේරුම්කරණය සඳහා එක්සත් ජනපදයට ඉදිරිපත් කිරීමට එකඟ විය. ඉක්වදෝරියානු සහ පේරු නියෝජිතයින් අතර සාකච්ඡා 1935 සැප්තැම්බර් 30 වන දින වොෂින්ටනයේදී ආරම්භ විය. ඊළඟ මාස 7 තුළ සාකච්ඡා තර්ක බවට පත් වූ අතර අවසානයේ 1937 සැප්තැම්බර් 29 වන දින, පේරු නියෝජිතයින් සාකච්ඡා නතර කිරීමට තීරණය කළහ.{{citation needed|date=April 2022}} 1941 දී, සරුමිල්ලා ගඟ අවට මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ තුළ වේගයෙන් වර්ධනය වන ආතතීන් මධ්‍යයේ, පේරු සමඟ යුද්ධයක් ඇති විය. පේරු-හිමිකම් කියන භූමියේ ඉක්වදෝරයේ හමුදා පැවැත්ම ආක්‍රමණයක් බව පේරු කියා සිටියේය; ඉක්වදෝරය, එහි පැත්තෙන් කියා සිටියේ, පේරු මෑතකදී සරුමිල්ලා ගඟ වටා ඉක්වදෝරය ආක්‍රමණය කළ බවත්, ස්පාඤ්ඤයෙන් ඉක්වදෝරය නිදහස ලැබූ දා සිට පේරු විසින් ටුම්බෙස්, ජාන් සහ පුටෝමායෝ සහ මරනොන් ගංගා අතර ඇමසෝනියානු ද්‍රෝණියේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ බොහොමයක් ක්‍රමානුකූලව අත්පත් කරගෙන ඇති බවත්ය. 1941 ජූලි මාසයේදී, රටවල් දෙකෙහිම හමුදා බලමුලු ගැන්වූහ. පේරු රාජ්‍යයේ 11,681 ක හමුදාවක් සිටි අතර, ඔවුන් 2,300 ක දුර්වල සැපයුම් සහ ප්‍රමාණවත් ලෙස සන්නද්ධ නොවූ ඉක්වදෝර හමුදාවකට මුහුණ දුන් අතර, ඉන් 1,300 ක් පමණක් දකුණු පළාත්වල යොදවා තිබුණි. 1941 ජූලි 5 වන දින පේරු හමුදා ස්ථාන කිහිපයකින් සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කළ විට සතුරුකම් ඇති විය, ඉක්වදෝර දේශසීමා හමුදාවන්ගේ ශක්තිය සහ අධිෂ්ඨානය පරීක්ෂා කළහ. අවසානයේ, 1941 ජූලි 23 වන දින, පේරු ජාතිකයන් ප්‍රධාන ආක්‍රමණයක් දියත් කළ අතර, සරුමිල්ලා ගඟ තරණය කර ඉක්වදෝර පළාතේ එල් ඔරෝ වෙත ඉදිරියට ගියහ.[[File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador-peru-land-claims-01.png|වම|thumb|1916 න් පසු ඉක්වදෝරියානු ඉඩම් හිමිකම් පෑමේ සිතියම]] ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය අතරතුර, පේරු රාජ්‍යය මතභේදාත්මක භූමියෙන් කොටසක් සහ එල් ඕරෝ පළාතේ සමහර කොටස් සහ ලෝජා පළාතේ සමහර කොටස් පාලනය කර ගනිමින් ඉක්වදෝර රජයට තම භෞමික හිමිකම් අත්හරින ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. පේරු නාවික හමුදාව ගුවායාකිල් වරාය අවහිර කළ අතර, ඉක්වදෝර හමුදාවන්ට සියලු සැපයුම් පාහේ කපා හැරියේය. සති කිහිපයක යුද්ධයකින් පසුව සහ එක්සත් ජනපදයේ සහ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන් කිහිපයක පීඩනය යටතේ, සියලු සටන් නතර විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව අර්ධගෝලීය එක්සත්කමට පක්ෂව, 1942 ජනවාරි 29 වන දින අත්සන් කරන ලද රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයෙන් විධිමත් කරන ලද ගිවිසුමකට ඉක්වදෝරය සහ පේරු රාජ්‍යය පැමිණියේ යුද්ධය අවසන් වන විට ඔවුන් අත්පත් කරගත් භූමිය සමඟ පේරු රාජ්‍යයට පක්ෂව ය. 1944 තේජාන්විත මැයි විප්ලවයෙන් පසුව හමුදා-සිවිල් කැරැල්ලක් සහ ඉන් පසුව සිදු වූ සිවිල් වැඩ වර්ජනයක් හේතුවෙන් කාලෝස් අරෝයෝ ඩෙල් රියෝ ඉක්වදෝර රජයෙන් ඒකාධිපතියෙකු ලෙස සාර්ථකව ඉවත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇති වූ අවපාතය සහ ජනප්‍රිය නොසන්සුන්තාව 1960 ගණන්වලදී ජනප්‍රිය දේශපාලනයට සහ දේශීය මිලිටරි මැදිහත්වීම් වලට නැවත පැමිණීමට හේතු වූ අතර, විදේශීය සමාගම් ඉක්වදෝර ඇමසන් හි තෙල් සම්පත් සංවර්ධනය කළහ. 1972 දී ඇන්ඩියන් නල මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් අවසන් කරන ලදී. නල මාර්ගය ඇන්ඩීස් හි නැගෙනහිර පැත්තෙන් වෙරළට තෙල් ගෙන ආ අතර, ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම තෙල් අපනයනකරු බවට පත් විය. [[File:Relevo-ecu.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Relevo-ecu.JPG|thumb|සෙනෙපා යුද්ධය අතරතුර ඉක්වදෝරියානු හමුදා]] [[File:Mirage_F.1JA.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mirage_F.1JA.JPG|thumb|මිරාජ් F.1JA (FAE-806) යනු 1995 පෙබරවාරි 10 වන දින පේරු සුඛෝයි Su-22 යානා දෙකක් වෙඩි තබා බිම හෙළීමේ චෝදනාවට සම්බන්ධ වූ එක් ගුවන් යානයකි.]] රියෝ ප්‍රොටෝකෝලය දකුණු ඉක්වදෝරයේ දුරස්ථ කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් ප්‍රදේශයේ කුඩා ගංගාවක් දිගේ මායිම නිශ්චිතව විසඳීමට අසමත් විය. මෙය ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර දීර්ඝ කාලීන ආරවුලක් ඇති කළ අතර එය අවසානයේ දෙරට අතර සටනට හේතු විය. පළමුව 1981 ජනවාරි-පෙබරවාරි මාසවල දේශසීමා ගැටුමක් පැකිෂා සිද්ධිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර අවසානයේ 1995 ජනවාරි මාසයේදී පූර්ණ පරිමාණ යුද්ධයක් ඇති විය. එහිදී ඉක්වදෝර හමුදාව පේරු ගුවන් යානා සහ හෙලිකොප්ටර් වෙඩි තබා බිම දැමූ අතර පේරු පාබල හමුදාව දකුණු ඉක්වදෝරයට ගමන් කළහ. සෙනෙපා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වෙන සතුරුකම් ආරම්භ වීම සඳහා සෑම රටක්ම අනෙකාට දොස් පැවරීය. ඉක්වදෝර ජනාධිපති සික්ස්ටෝ ඩුරන් බැලන් ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රකාශ කළේ තමා ඉක්වදෝරයේ එක සෙන්ටිමීටරයක්වත් අත් නොහරින බවයි. ඉක්වදෝරයේ ජනප්‍රිය හැඟීම් පේරුට එරෙහිව දැඩි ලෙස ජාතිකවාදී විය: ක්විටෝහි බිත්තිවල පේරු "කේන් ඩි ලතින් ඇමරිකාව" ලෙස හඳුන්වන ග්‍රැෆිටි දැකිය හැකි අතර එය උත්පත්ති පොතේ ඔහුගේ සහෝදර කේන් විසින් ආබෙල් ඝාතනය කිරීම පිළිබඳ සඳහනකි.<ref>Roos, Wilma and van Renterghem, Omer ''Ecuador'', New York, 2000, p.5.</ref> ඉක්වදෝරය සහ පේරු 1998 ඔක්තෝබර් 26 වන දින බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනතේ සාම ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ අතර එය සතුරුකම් අවසන් කළ අතර බටහිර අර්ධගෝලයේ දීර්ඝතම කාලයක් පැවති භෞමික ආරවුල ඵලදායී ලෙස අවසන් කළේය.<ref name="ucdp.uu.se">{{cite web |title=Uppsala Conflict Data Program – Conflict Encyclopedia, General Conflict Information, Conflict name: Ecuador – Peru, In depth, Background to the 1995 fighting and Ecuador and Peru engage in armed conflict |url=http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas# |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130927150723/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=126&regionSelect=5-Southern_Americas |archive-date=27 September 2013 |access-date=15 July 2013}}</ref> රියෝ ප්‍රොටෝකෝලයේ ඇපකරුවන් (ආර්ජන්ටිනාව, බ්‍රසීලය, චිලී සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය) විසින් මායිම් නොකළ කලාපයේ මායිම කෝඩිලෙරා ඩෙල් කොන්ඩෝර් රේඛාවේ ස්ථාපිත කළ යුතු බවට තීන්දු කරන ලදී. ඉක්වදෝරයට කෝඩිලෙරා හි නැගෙනහිර බෑවුම් වලට මෙන්ම සෙනෙපා මූලස්ථානයේ මුළු බටහිර ප්‍රදේශයටම දශක ගණනාවක් පැරණි භෞමික හිමිකම් අත්හැරීමට සිදු වූ අතර, පේරුට ඉක්වදෝරයට ස්වෛරීභාවය නොමැතිව, යුද්ධයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වූ ටිවින්සා හි ඉක්වදෝර කඳවුර පේරු පස තුළ පිහිටා තිබූ සහ ගැටුම අතරතුර ඉක්වදෝර හමුදාව විසින් අල්ලාගෙන සිටි ප්‍රදේශයේ, සදාකාලික බදු දීමකින් නමුත් ස්වෛරීභාවයකින් තොරව, එහි භූමියෙන් කිලෝමීටර 1 (වර්ග සැතපුම් 0.39) ක් ඉක්වදෝරයට ලබා දීමට සිදුවිය. අවසාන දේශසීමා මායිම් නිර්ණය 1999 මැයි 13 වන දින ක්‍රියාත්මක වූ අතර, බහුජාතික MOMEP (ඉක්වදෝරය සහ පේරු සඳහා හමුදා නිරීක්ෂක මෙහෙයුම) හමුදා යෙදවීම 1999 ජුනි 17 වන දින ඉවත් විය.<ref name="ucdp.uu.se" /> === හමුදා ආණ්ඩු (1972–79) === 1972 දී, "විප්ලවවාදී සහ ජාතිකවාදී" හමුදා ජුන්ටාවක් වේලාස්කෝ ඉබාරාගේ රජය පෙරලා දැමීය. කුමන්ත්‍රණය ජෙනරාල් ගිලර්මෝ රොඩ්‍රිගස් විසින් මෙහෙයවන ලද අතර නාවික හමුදාපති ජෝර්ජ් ක්වයිරෝලෝ ජී විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. නව ජනාධිපතිවරයා ජෝස් මාරියා වේලාස්කෝව ආර්ජන්ටිනාවට පිටුවහල් කළේය. 1976 වන තෙක් ඔහු බලයේ රැඳී සිටි අතර, පසුව ඔහු වෙනත් හමුදා රජයක් විසින් ඉවත් කරන ලදී. එම හමුදා ජුන්ටාව මෙහෙයවනු ලැබුවේ උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අද්මිරාල් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පොවෙඩා විසිනි. උත්තරීතර කවුන්සිලයට තවත් සාමාජිකයින් දෙදෙනෙකු ඇතුළත් විය: ජෙනරාල් ගිලර්මෝ ඩුරන් ආර්සෙන්ටේල්ස් සහ ජෙනරාල් ලුයිස් පින්ටාඩෝ. සිවිල් සමාජය වඩ වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණ සඳහා ඉල්ලා සිටියේය. රජයේ අමාත්‍ය කර්නල් රිචලියු ලෙවොයර්, විශ්වීය මැතිවරණ හරහා ව්‍යවස්ථාමය ක්‍රමයට නැවත පැමිණීමේ සැලැස්මක් යෝජනා කර ක්‍රියාත්මක කළේය. මෙම සැලැස්ම මඟින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ නව ජනාධිපතිවරයාට විධායක කාර්යාලයේ රාජකාරි භාර ගැනීමට හැකි විය. === ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම (1979–වර්තමානය) === 1979 අප්‍රේල් 29 වන දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යටතේ මැතිවරණ පැවැත්විණි. ජේම් රොල්ඩෝස් අගුලේරා ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වූ අතර, එය ඉක්වදෝර ඉතිහාසයේ වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවයි. සිවිල් සහ හමුදා ඒකාධිපතිත්වයන්ගෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු, ඔහු අගෝස්තු 10 වන දින ව්‍යවස්ථානුකූලව තේරී පත් වූ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස බලයට පත් විය. 1980 දී, ඔහු කොන්සෙන්ට්‍රේෂන් ඩි ෆුර්සාස් පොපියුලේර්ස් (ජනප්‍රිය බලවේග සාන්ද්‍රණය) වෙතින් ඉවත් වීමෙන් පසු පාර්ටිඩෝ පුවෙබ්ලෝ, කැම්බියෝ වයි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (ජනතාව, වෙනස සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය) ආරම්භ කළේය. 1981 මැයි 24 වන දින ඔහු මිය යන තෙක් පාලනය කළේය. ඔහුගේ බිරිඳ සහ ආරක්ෂක අමාත්‍ය මාර්කෝ සුබියා මාටිනෙස් සමඟ ඔහුගේ ගුවන් හමුදා ගුවන් යානය පේරු දේශසීමාව අසල අධික වර්ෂාවකින් කඩා වැටුණි. ඔහුගේ ප්‍රතිසංස්කරණවාදී න්‍යාය පත්‍රය නිසා ඔහුට එරෙහිව බහුවිධ මරණ තර්ජන, විමර්ශනය අතරතුර ප්‍රධාන සාක්ෂිකරුවන් දෙදෙනෙකු සාක්ෂි දීමට පෙර මෝටර් රථ අනතුරු වලින් මිය යාම සහ සිද්ධිය පිළිබඳ සමහර විට පරස්පර විරෝධී වාර්තා සැලකිල්ලට ගෙන, ඔහු සීඅයිඒ විසින් ඝාතනය කරන ලද බව බොහෝ අය විශ්වාස කරති. රොල්ඩොස්ගෙන් පසු වහාම උප ජනාධිපති ඔස්වල්ඩෝ හර්ටාඩෝ පත් විය. 1984 දී, සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂයේ ලියොන් ෆෙබ්‍රෙස් කෝඩෙරෝ ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. 1988 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වාමාංශික (ඉස්කියර්ඩා ඩිමොක්‍රටිකා, හෝ හැඳුනුම්පත) පක්ෂයේ රොඩ්රිගෝ බෝර්ජා සෙවාලෝස් ජනාධිපති ධුරය දිනා ගත් අතර, අබ්දාලා බුකාරම් (ජයිම් රොල්ඩොස්ගේ මස්සිනා සහ ඉක්වදෝරියානු රොල්ඩොසිස්ට් පක්ෂයේ නිර්මාතෘ) ට එරෙහිව දෙවන වටයේ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහුගේ රජය මානව හිමිකම් ආරක්ෂාව වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටි අතර සමහර ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කළේය, විශේෂයෙන් ඉක්වදෝරය විදේශ වෙළඳාමට විවෘත කිරීම. බෝර්ජා රජය එලෝයි ඇල්ෆාරෝගේ නමින් නම් කරන ලද "¡ඇල්ෆාරෝ වීව්, කැරජෝ!" ("ඇල්ෆාරෝ ලයිව්ස්, ඩැමිට්!") නම් කුඩා ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම විසුරුවා හැරීමට සාකච්ඡා කළේය. කෙසේ වෙතත්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ගැටලු ID පක්ෂයේ ජනප්‍රියතාවය අඩපණ කළ අතර, විරුද්ධ පක්ෂ 1999 දී කොංග්‍රසයේ පාලනය ලබා ගත්හ. [[File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CAMBIO_DE_GUARDIA.jpg|thumb|250x250පික්|ජනාධිපති ලෙනින් මොරේනෝ, ජනාධිපති ආර්යාව රොසියෝ ගොන්සාලෙස් නවාස් සහ ඔහුගේ පූර්වගාමියා වූ රෆායෙල් කොරියා, 3 අප්රේල් 2017]] සැලකිය යුතු සිදුවීමක් වූයේ 1995 දී ඉක්වදෝරය සහ පේරු අතර පැවති සෙනෙපා යුද්ධයයි. 1996 දී ඇට්ලන්ටා හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී ජෙෆර්සන් පෙරෙස් කිලෝමීටර් 20 ක ඇවිදීමෙන් රන් පදක්කම දිනා ගනිමින් ඉක්වදෝරය සිය පළමු ඔලිම්පික් පදක්කම දිනා ගත්තේය. 2000 අප්‍රේල් 13 වන දින ඉක්වදෝරය එක්සත් ජනපද ඩොලරය එහි ජාතික මුදල් ඒකකය ලෙස පිළිගත් අතර සැප්තැම්බර් 11 වන දින රටේ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා රට ඉක්වදෝරියානු සුක්‍රේ ඉවත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|title=Outsourcing the Money Supply|last=Schnurer|first=Eric|date=2 May 2014|access-date=18 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518172304/https://www.usnews.com/opinion/blogs/eric-schnurer/2014/05/02/why-ecuador-and-other-states-dont-use-their-own-money|archive-date=18 May 2022|website=U.S. News & World Report|url-status=live}}</ref> එතැන් සිට ඉක්වදෝරයේ එකම නිල මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.<ref>{{cite web |last=Kapche |first=Patrick James |date=24 May 2019 |title=Ecuador's one and only official currency is the US Dollar |url=https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221005184217/https://peopleplacesandthoughts.com/home/2019/5/24/ecuadors-one-and-only-official-currency-is-the-us-dollar |archive-date=5 October 2022 |access-date=5 October 2022 |website=People Places and Thoughts}}</ref> ඇමරින්දියානු ජනගහනය ක්‍රියාකාරී ඡන්ද දායකයෙකු ලෙස මතුවීම මෑත වසරවලදී රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අස්ථාවරත්වයට හේතු වී තිබේ. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ, විරැකියාව අඩු කිරීම සහ සමාජ සේවා සැපයීම සහ ඉඩම් හිමි ප්‍රභූව විසින් ඓතිහාසික සූරාකෑම පිළිබඳ පොරොන්දු ඉටු කිරීමට රජය අසමත් වීමෙන් ජනගහනය පෙළඹී ඇත. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරය, ප්‍රභූ සහ වාමාංශික ව්‍යාපාර දෙකෙහිම අඛණ්ඩ අස්ථාවර කිරීමේ උත්සාහයන් සමඟ, විධායක කාර්යාලය පිරිහීමට හේතු වී තිබේ. 2005 අප්‍රේල් මාසයේදී කොංග්‍රසය විසින් ජනාධිපති ලුසියෝ ගුටියර්ස් ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පෙන්නුම් කරන පරිදි, ජනතාව සහ රජයේ අනෙකුත් ශාඛා ජනාධිපතිවරයාට ඉතා සුළු දේශපාලන ප්‍රාග්ධනයක් ලබා දෙයි.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|title=Ecuador Congress ousts president|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815073212/https://www.aljazeera.com/news/2005/4/21/ecuador-congress-ousts-president|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> උප ජනාධිපති ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ පැලසියෝ ඔහුගේ ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|title=Ecuador's New Chief Picks Cabinet; Leftist in Economic Post|last1=Forero|first1=Juan|date=22 April 2005|work=The New York Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.nytimes.com/2005/04/22/world/americas/ecuadors-new-chief-picks-cabinet-leftist-in-economic-post.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2006 මැතිවරණයේදී, රෆායෙල් කොරියා ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.<ref>{{cite news|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|title=Leftist rolling to victory in Ecuador's presidential race|date=27 November 2006|work=Los Angeles Times|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815075038/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2006-nov-27-fg-ecuador27-story.html|archive-date=15 August 2022|url-status=live}}</ref> 2007 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ අනාගත සගයන් වන ලතින් ඇමරිකාවේ වාමාංශික දේශපාලන නායකයින් කිහිප දෙනෙකු ඔහුගේ දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට සහභාගී විය.<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|title=Ecuador's new president sworn in|work=Al Jazeera|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815064714/https://www.aljazeera.com/news/2007/1/16/ecuadors-new-president-sworn-in|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලද නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් වාමාංශික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|title=Ecuador referendum endorses new constitution|date=29 September 2008|work=The Guardian|access-date=15 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220815065412/https://www.theguardian.com/global/2008/sep/29/ecuador|archive-date=15 August 2022|language=en|url-status=live}}</ref> 2008 දෙසැම්බර් මාසයේදී, කොරියා ඉක්වදෝරයේ ජාතික ණය නීත්‍යානුකූල නොවන බව ප්‍රකාශ කළේය, එය පෙර දූෂිත හා ඒකාධිපති පාලන තන්ත්‍රයන් විසින් ගිවිසුම්ගත කරන ලද පිළිකුල් සහගත ණය බවට තර්කය මත පදනම් විය. ඔහු නිවේදනය කළේ රට ඩොලර් බිලියන 3 කට වඩා වටිනා බැඳුම්කර ගෙවීම පැහැර හරින බවයි, සහ ජාත්‍යන්තර අධිකරණවල ණයහිමියන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමෙන් ඔහු හිඟ බැඳුම්කරවල මිල 60% කට වඩා අඩු කිරීමට සමත් විය.<ref name="TRN2009Win">''[https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=3622 "Avenger against oligarchy" wins in Ecuador]'' [[The Real News]], 27 April 2009.</ref> ඔහු 2009 ජුනි මාසයේදී ඉක්වදෝරය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයට ගෙන ආවේය. කොරියාගේ පරිපාලනය ඉක්වදෝරයේ දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව ඉහළ මට්ටමක පැවතීම අඩු කළේය .<ref name="Romero">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|title=Ecuador Re-elects President, Preliminary Results Show|last=Romero|first=Simon|date=27 April 2009|work=[[The New York Times]]|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001457/http://www.nytimes.com/2009/04/27/world/americas/27ecuador.html|archive-date=27 June 2017|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref name="Most Popular E-mail Newsletter">{{cite news|url=https://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|title=Most Popular E-mail Newsletter|date=7 May 2011|work=USA Today|access-date=26 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20120922000423/http://www.usatoday.com/news/world/2011-05-07-ecuador-referendum_n.htm|archive-date=22 September 2012|url-status=live|df=mdy-all}}</ref><ref>{{cite web |date=25 January 2012 |title=Public spending fuels Ecuador leader's popularity |url=http://voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512090555/http://www.voxxi.com/public-spending-fuels-ecuador-leaders-popularity-americas/ |archive-date=12 May 2013 |access-date=4 September 2012 |publisher=Voxxi.com}}</ref><ref>[http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html "Correa's and Ecuador's Success drive The Economist Nuts"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150416163627/http://neweconomicperspectives.org/2013/02/correas-and-ecuadors-success-drive-the-economist-nuts.html|date=16 April 2015}}. ''New Economic Perspectives''.</ref><ref>[http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717 Correa wins re-election and says banks and mass media don't rule anymore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318001316/http://therealnews.com/t2/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=74&jumival=9717|date=18 March 2015}}. ''[[The Real News]]''. 19 February 2013. Retrieved 1 January 2014. * "Unemployment hit a record low of 4.1 percent at the end of last year. Poverty's down about 27 percent since he took office". – [[Mark Weisbrot]], co-director of [[Center for Economic and Policy Research]]</ref> කොරියාගේ අඛණ්ඩ වාර තුන (2007 සිට 2017 දක්වා) අනුගමනය කළේ ඔහුගේ හිටපු උප ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ ජනාධිපති ලෙස වසර හතරක් (2017–21) ගත කිරීමයි. 2017 දී තේරී පත් වූ පසු, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ රජය මහජන වියදම් අඩු කිරීම, වෙළඳ ලිබරල්කරණය සහ කම්කරු නීති සංග්‍රහයේ නම්‍යශීලීභාවය වැනි ආර්ථික වශයෙන් ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කළේය. 2018 අගෝස්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය වාමාංශික බොලිවේරියානු සන්ධානයෙන් (ඇල්බා) ඉවත් විය.<ref>In August 2018, Ecuador withdrew from Bolivarian Alliance for the Peoples of Our America (Alba), a regional bloc of leftwing governments led by Venezuela.</ref> නිෂ්පාදන සංවර්ධන පනත කප්පාදු ප්‍රතිපත්තියක් හඳුන්වා දුන් අතර, පෙර සංවර්ධන සහ නැවත බෙදාහැරීමේ ප්‍රතිපත්ති අඩු කළේය. බදු සම්බන්ධයෙන්, බලධාරීන් වංචාකරුවන්ට සමාව ලබා දීමෙන් සහ විශාල සමාගම් සඳහා බදු අනුපාත අඩු කිරීමට පියවර යෝජනා කිරීමෙන් "ආයෝජකයින් නැවත පැමිණීම දිරිමත් කිරීම" අරමුණු කළහ. ඊට අමතරව, අමුද්‍රව්‍ය මිල ගණන් සහ විදේශ විනිමය ආපසු ගෙන්වා ගැනීම සඳහා බදු වැඩි කිරීමේ අයිතිය රජය අත්හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Équateur : Lenín Moreno et le néolibéralisme par surprise – Europe Solidaire Sans Frontières |url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191006044917/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article46999 |archive-date=6 October 2019 |access-date=11 July 2019 |website=www.europe-solidaire.org}}</ref> 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මොරෙනෝ කොරියාගේ සමීප මිතුරෙකු වන වෙනිසියුලාවේ මදුරෝ පරිපාලනය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා කපා හැරියේය.<ref>{{Cite web |title=Ecuador, Venezuela sever diplomatic ties due to improper accusations |url=https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195701/https://en.mercopress.com/2018/10/19/ecuador-venezuela-sever-diplomatic-ties-due-to-improper-accusations |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> මොරෙනෝ යටතේ එක්සත් ජනපදය සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු විය. 2019 ජුනි මාසයේදී, ඉක්වදෝරය ගැලපගෝස් දූපත් වල ගුවන් තොටුපළකින් එක්සත් ජනපද හමුදා ගුවන් යානා ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවසර දීමට එකඟ විය.<ref>{{Cite web |date=18 June 2019 |title=Outcry as Ecuador allows US military to use Galapagos airstrip |url=https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195725/https://edition.cnn.com/travel/article/ecuador-galapagos-us-military-scli-intl/index.html |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> 2020 පෙබරවාරි මාසයේදී, ඔහුගේ වොෂින්ටන් සංචාරය වසර 17 කට පසු ඉක්වදෝරියානු සහ එක්සත් ජනපද ජනාධිපතිවරයෙකු අතර පළමු හමුව විය.<ref>{{Cite web |date=13 February 2020 |title=Trump Receives Ecuadorian President Lenín Moreno |url=https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413195854/https://www.latinousa.org/2020/02/13/trumpleninmoreno/ |archive-date=13 April 2021 |access-date=25 March 2021}}</ref> ඉන්ධන සහනාධාර අවසන් කිරීමට සහ මොරෙනෝ විසින් අනුගමනය කරන ලද කප්පාදු පියවරයන්ට එරෙහිව 2019 ඔක්තෝබර් 3 වන දින විරෝධතා මාලාවක් ආරම්භ විය. ඔක්තෝබර් 10 වන දින, විරෝධතාකරුවන් අගනුවර වන ක්විටෝ අත්පත් කර ගත් අතර, එමඟින් ඉක්වදෝර රජය තාවකාලිකව ගුවායාකිල් වෙත ගෙන යන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Protesters move into Ecuador's capital; president moves out |url=https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191010133827/https://abcnews.go.com/International/wireStory/ecuadors-leader-moves-government-seat-clashes-escalate-66134866 |archive-date=10 October 2019 |access-date=10 October 2019 |website=ABC News}}</ref> රජය අවසානයේ 2019 දී ක්විටෝ වෙත ආපසු ගියේය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-09/ecuador-government-returns-to-capital-amid-national-strike?srnd=markets-vp|title=Ecuador Government Returns to Capital Amid National Strike|last=Kueffner|first=tephan|date=10 October 2019|work=Bloomberg|access-date=10 October 2019}}</ref> 2019 ඔක්තෝබර් 14 වන දින, රජය ඉන්ධන සහනාධාර යථා තත්ත්වයට පත් කළ අතර සති දෙකකට ආසන්න විරෝධතා අවසන් කළ කප්පාදු පැකේජයක් ඉල්ලා අස්කර ගත්තේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|title=Ecuador repeals law ending fuel subsidies in deal to stop protests|date=14 October 2019|work=BBC News|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303200509/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-50038126|archive-date=3 March 2022|url-status=live}}</ref> [[File:TRANSMISIÓN_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:TRANSMISI%C3%93N_DE_MANDO_PRESIDENCIAL_(23-11-2023)_05.jpg|thumb|250x250පික්|2023 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ජනාධිපති පදවි ප්‍රාප්ති උත්සවයේදී තේරී පත් වූ ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා (දකුණේ) සමඟ ඉවත්ව යන ජනාධිපති ගිලර්මෝ ලැසෝ (මැද)]] 2021 අප්‍රේල් 11 වන දින පැවති මැතිවරණයේදී, කොන්සර්වේටිව් හිටපු බැංකුකරුවෙකු වන ගිලර්මෝ ලැසෝ ඡන්දවලින් 52.4% ක් ලබා ගත් අතර, පිටුවහල් කරන ලද හිටපු ජනාධිපති කොරියාගේ සහාය ලැබූ වාමාංශික ආර්ථික විද්‍යාඥ ඇන්ඩ්‍රෙස් අරවුස් ලබා ගත් ඡන්ද 47.6% ට සාපේක්ෂව. 2013 සහ 2017 ජනාධිපතිවරණවලදී ලැසෝ දෙවන ස්ථානයට පත්විය.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|title=Guillermo Lasso: Conservative ex-banker elected Ecuador president|date=12 April 2021|work=BBC News|access-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414140155/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-56713570|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> 2021 මැයි 24 වන දින, ලැසෝ දිවුරුම් දුන් අතර, වසර 14 කට පසු රටේ පළමු දක්ෂිණාංශික නායකයා බවට පත්විය.<ref>{{cite web |date=24 May 2021 |title=Lasso inaugurated as first right-wing Ecuador president in 14 years |url=https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524195101/https://www.france24.com/en/live-news/20210524-lasso-inaugurated-as-first-right-wing-ecuador-president-in-14-years |archive-date=24 May 2021 |access-date=19 August 2021 |work=France24 |agency=Agence France Presse}}</ref> ලැසෝගේ පක්ෂය වන CREO ව්‍යාපාරය සහ එහි සගයා වන සමාජ ක්‍රිස්තියානි පක්ෂය (PSC) 137 න් 31 ක් පමණක් දිනා ගත් අතර, අරූස්ගේ බලාපොරොත්තුව සඳහා වූ සංගමය (UNES) ආසන 49 ක් දිනා ගත් අතර, එයින් අදහස් කළේ ලැසෝට ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාදායක න්‍යාය පත්‍රය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ඉස්කියර්ඩා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ ස්වදේශික පචකුටික් පක්ෂවල සහාය අවශ්‍ය වූ බවයි.<ref>{{cite web |last=García |first=Alberto |date=16 April 2021 |title=Lenín Moreno's legacy to Guillermo Lasso in Ecuador |url=https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121120130/https://atalayar.com/en/content/len%C3%ADn-morenos-legacy-guillermo-lasso-ecuador |archive-date=21 November 2021 |access-date=19 August 2021 |work=Atalayar.com}}</ref> 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, අපරාධ සහ මත්ද්‍රව්‍ය ආශ්‍රිත ප්‍රචණ්ඩත්වයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ලැසෝ දින 60ක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය,<ref>{{cite news|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|title=Ecuador president declares state of emergency over drug violence|work=Al Jazeera|access-date=3 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305020720/https://www.aljazeera.com/news/2021/10/19/ecuador-president-declares-state-of-emergency-over-drug-violence|archive-date=5 March 2022|language=en|url-status=live}}</ref> රාජ්‍ය බන්ධනාගාරවල ප්‍රතිවාදී කණ්ඩායම් අතර ඇති වූ බොහෝ ලේ වැකි ගැටුම් ඇතුළුව.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/drug-capo-among-16-dead-in-bloody-ecuador-prison-riot/2022/10/04/fc28fee6-443a-11ed-be17-89cbe6b8c0a5_story.html|title=Drug capo among 16 dead in bloody Ecuador prison riot|newspaper=Washington Post}}</ref> අපරාධවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ ඔහුගේ රජයේ හැකියාව වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ලැසෝ ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් මාලාවක් යෝජනා කළේය. 2023 පෙබරවාරි මාසයේ පැවති ජනමත විචාරණයකදී, ඡන්දදායකයින් ඔහුගේ යෝජිත වෙනස්කම් අතිමහත් ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර එය ලැසෝගේ දේශපාලන ස්ථාවරය දුර්වල කළේය.<ref>{{cite web |date=6 February 2023 |title="El partido del presidente Lasso ha tenido un desempeño muy deficiente", dice analista |url=https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230207011124/https://cnnespanol.cnn.com/video/referendo-ecuador-elecciones-guillermo-lasso-correismo-sot-cafe/ |archive-date=7 February 2023 |publisher=CNN Español |accessdate=3 March 2023}}</ref> 2023 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, මධ්‍යස්ථ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් නොබෝවා වාමාංශික අපේක්ෂක ලුයිසා ගොන්සාලෙස්ට එරෙහිව 52.3% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් නොබෝවා නොබෝවා නොමේරූ ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.<ref>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|title=Noboa, 35, to become Ecuador's next president following election dominated by spiraling crime|last1=John|first1=Tara|date=15 October 2023|access-date=29 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030144254/https://edition.cnn.com/2023/10/15/americas/ecuador-election-gonzalez-noboa-intl-latam/index.html|archive-date=30 October 2023|publisher=CNN|last2=Alvarado|first2=Abel|language=en|url-status=live}}</ref> 2023 නොවැම්බර් 23 වන දින නොබෝවා දිවුරුම් දෙන ලදී.<ref>{{Cite web |title=Business heir Daniel Noboa sworn in as Ecuador president |url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124105427/https://www.aljazeera.com/news/2023/11/23/millionaire-daniel-noboa-sworn-in-as-ecuador-president |archive-date=24 November 2023 |access-date=24 November 2023 |website=Al Jazeera |language=en}}</ref> 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ලොස් චොනෙරෝස් කාටෙල් හි සිරගත කරන ලද නායක ජෝස් ඇඩොල්ෆෝ මැකියාස් විලමාර් ("ෆිටෝ" ලෙසද හැඳින්වේ) පලා යාමට සහ පොදු රූපවාහිනී නාලිකාවක සන්නද්ධ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව "අභ්‍යන්තර සන්නද්ධ ගැටුමක්" නොබෝවා ප්‍රකාශයට පත් කළේය.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|title=Ecuador declares war on armed gangs after TV station attacked on air|date=9 January 2024|access-date=12 January 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240109235540/https://www.bbc.com/news/world-latin-america-67930452|archive-date=9 January 2024|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=John |first=Tara |date=9 January 2024 |title=Ecuador declares 'internal armed conflict' as gunmen take over live TV broadcast |url=https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240109233303/https://www.cnn.com/2024/01/09/americas/armed-men-interrupt-live-tv-ecuador-intl/index.html |archive-date=9 January 2024 |access-date=10 January 2024 |publisher=CNN |language=en}}</ref> 2025 අප්‍රේල් මාසයේදී, ජනාධිපති ඩැනියෙල් නොබෝවා ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරණ දෙවන වටය ජයග්‍රහණය කළේය, එනම් ඔහු දැන් සම්පූර්ණ වසර හතරක ධුර කාලයක් සේවය කරනු ඇත.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/articles/c4gr8dw20evo|title=Daniel Noboa: Centre-right leader wins re-election in Ecuador|date=14 April 2025|work=www.bbc.com}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 61ebkq6083rykrnwk0th1kt518styrd 10 182540 751600 2025-06-27T10:03:59Z BuddhikaW88 37808 '{{Campaignbox | name=Campaignbox Ecuadorian-Peruvian | title=[[Ecuadorian–Peruvian territorial dispute]] | listclass = hlist | battles= * [[ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය|ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය (1828–1829)]] * ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය (1857-1860)|පළමු ඉක්...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751600 wikitext text/x-wiki {{Campaignbox | name=Campaignbox Ecuadorian-Peruvian | title=[[Ecuadorian–Peruvian territorial dispute]] | listclass = hlist | battles= * [[ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය|ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය (1828–1829)]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය (1857-1860)|පළමු ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය]] * [[ඇන්ගෝටෙරෝස් සටන (1903)|ඇන්ගෝටෙරෝස් සිද්ධිය]] * [[ටොරස් කොසානා සටන (1904)|ටොරස් කොසානා සිද්ධිය]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සිද්ධිය (1910)|1910 රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සිදුවීම]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය|දෙවන ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය]] * [[1978 දේශසීමා සිද්ධිය]] * [[පකිෂා යුද්ධය|පකිෂා සිද්ධිය (1981)]] * [[ඇල්ටෝ සෙනෙපා යුද්ධය|සීනෙපා සිද්ධිය (1995)]] ---- [[Brasilia Presidential Act]] }}<noinclude> [[Category:South America war and conflict navigational boxes]] [[Category:Ecuador templates]] [[Category:Peru templates]] </noinclude> 6vgdq3mtvpbnkggcn2fsvvkkgrut9h3 751601 751600 2025-06-27T10:04:37Z BuddhikaW88 37808 751601 wikitext text/x-wiki {{Campaignbox | name=Campaignbox Ecuadorian-Peruvian | title=[[ඉක්වදෝරියානු–පේරු භෞමික ආරවුල]] | listclass = hlist | battles= * [[ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය|ග්‍රාන් කොලොම්බියා-පේරු යුද්ධය (1828–1829)]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය (1857-1860)|පළමු ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය]] * [[ඇන්ගෝටෙරෝස් සටන (1903)|ඇන්ගෝටෙරෝස් සිද්ධිය]] * [[ටොරස් කොසානා සටන (1904)|ටොරස් කොසානා සිද්ධිය]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සිද්ධිය (1910)|1910 රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සිදුවීම]] * [[ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය|දෙවන ඉක්වදෝර-පේරු යුද්ධය]] * [[1978 දේශසීමා සිද්ධිය]] * [[පකිෂා යුද්ධය|පකිෂා සිද්ධිය (1981)]] * [[ඇල්ටෝ සෙනෙපා යුද්ධය|සීනෙපා සිද්ධිය (1995)]] ---- [[බ්‍රසීලියා ජනාධිපති පනත]] }}<noinclude> [[Category:South America war and conflict navigational boxes]] [[Category:Ecuador templates]] [[Category:Peru templates]] </noinclude> 775ahrksbc3bjutm2axw7s5nyvfhvn9 14 182541 751615 2025-06-27T10:17:16Z Ttheek 66430 '{{catmore|ඉක්වදෝරය}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]]' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751615 wikitext text/x-wiki {{catmore|ඉක්වදෝරය}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] tfjewms2bdnfrcbmepbanmaytc3paqx 751622 751615 2025-06-27T10:21:19Z Ttheek 66430 751622 wikitext text/x-wiki {{catmore|ඉක්වදෝරය}} {{ධජයරට|ඉක්වදෝරය|size=75px}} [[ප්‍රවර්ගය:දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්]] j0blidgxtmw0d7rjfta88lv0zci7owf 0 182542 751644 2025-06-27T10:37:06Z BuddhikaW88 37808 ' == Government and politics == {{Main|Politics of Ecuador}} The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential :en...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751644 wikitext text/x-wiki == Government and politics == {{Main|Politics of Ecuador}} The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === Executive branch === {{Main|List of heads of state of Ecuador}} [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|[[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]], seat of the President of Ecuador]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === Legislative branch === {{Main|National Assembly (Ecuador)}} The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === Judicial branch === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === Electoral branch === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === Transparency and social control branch === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === Foreign affairs === {{Main|Foreign relations of Ecuador}} [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|Ecuadorian President [[:en:Lenín_Moreno|Lenín Moreno]] with U.S. Secretary of State [[:en:Mike_Pompeo|Mike Pompeo]], 20 July 2019]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === Human rights === {{see also|LGBT rights in Ecuador}} [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|Poor class neighborhoods in [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]]] A 2003 [[:en:Amnesty_International|Amnesty International]] report was critical that there were scarce few prosecutions for human rights violations committed by security forces, and those only in police courts, which are not considered impartial or independent. There are allegations that the security forces routinely torture prisoners. There are reports of prisoners having died while in police custody. Sometimes the legal process can be delayed until the suspect can be released after the time limit for detention without trial is exceeded. Prisons are overcrowded and conditions in detention centers are "abominable".<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> [[:en:United_Nations_Human_Rights_Council|UN's Human Rights Council]]'s Universal Periodic Review has treated the restrictions on [[:en:Freedom_of_expression|freedom of expression]] and efforts to control [[:en:NGO|NGOs]] and recommended that Ecuador should stop the criminal sanctions for the expression of opinions, and delay in implementing judicial reforms. Ecuador rejected the recommendation on decriminalization of libel.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> According to [[:en:Human_Rights_Watch|Human Rights Watch]] (HRW) former president Correa intimidated journalists and subjected them to "public denunciation and retaliatory litigation". The sentences to journalists were years of imprisonment and millions of dollars of compensation, even though defendants had been pardoned.<ref name="hrw" /> Correa stated he was only seeking a retraction for slanderous statements.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> According to HRW, Correa's government weakened the [[:en:Freedom_of_press|freedom of press]] and [[:en:Judicial_independence|independence of the judicial system]]. In Ecuador's current judicial system, judges are selected in a contest of merits, rather than government appointments. However, the process of selection has been criticized as biased and subjective. In particular, the final interview is said to be given "excessive weighing". Judges and prosecutors that made decisions in favor of Correa in his lawsuits had received permanent posts, while others with better assessment grades had been rejected.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> The laws also forbid articles and media messages that could favor or disfavor some political message or candidate. In the first half of 2012, twenty private TV or radio stations were closed down.<ref name="hrw" /> People engaging in public protests against environmental and other issues are prosecuted for "terrorism and sabotage", which may lead to an eight-year prison sentence.<ref name="hrw" /> According to [[:en:Freedom_House|Freedom House]], restrictions on the media and civil society have decreased since 2017.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> In October 2022, the [[:en:United_Nations|United Nations]] expressed concerns about the dire situation in various detention centers and prisons, and the human rights of those deprived of liberty in Ecuador.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === Administrative divisions === {{Main|Provinces of Ecuador|Cantons of Ecuador}} Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|Provinces of Ecuador]] === Regions and planning areas === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|Cabellera de la Virgen waterfall in [[:en:Baños_de_Agua_Santa|Baños de Agua Santa]], Tungurahua Province]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == cyf2olufs86qbcf9m6d9kfum46e5dn7 751645 751644 2025-06-27T10:41:03Z BuddhikaW88 37808 751645 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] A 2003 [[:en:Amnesty_International|Amnesty International]] report was critical that there were scarce few prosecutions for human rights violations committed by security forces, and those only in police courts, which are not considered impartial or independent. There are allegations that the security forces routinely torture prisoners. There are reports of prisoners having died while in police custody. Sometimes the legal process can be delayed until the suspect can be released after the time limit for detention without trial is exceeded. Prisons are overcrowded and conditions in detention centers are "abominable".<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> [[:en:United_Nations_Human_Rights_Council|UN's Human Rights Council]]'s Universal Periodic Review has treated the restrictions on [[:en:Freedom_of_expression|freedom of expression]] and efforts to control [[:en:NGO|NGOs]] and recommended that Ecuador should stop the criminal sanctions for the expression of opinions, and delay in implementing judicial reforms. Ecuador rejected the recommendation on decriminalization of libel.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> According to [[:en:Human_Rights_Watch|Human Rights Watch]] (HRW) former president Correa intimidated journalists and subjected them to "public denunciation and retaliatory litigation". The sentences to journalists were years of imprisonment and millions of dollars of compensation, even though defendants had been pardoned.<ref name="hrw" /> Correa stated he was only seeking a retraction for slanderous statements.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> According to HRW, Correa's government weakened the [[:en:Freedom_of_press|freedom of press]] and [[:en:Judicial_independence|independence of the judicial system]]. In Ecuador's current judicial system, judges are selected in a contest of merits, rather than government appointments. However, the process of selection has been criticized as biased and subjective. In particular, the final interview is said to be given "excessive weighing". Judges and prosecutors that made decisions in favor of Correa in his lawsuits had received permanent posts, while others with better assessment grades had been rejected.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> The laws also forbid articles and media messages that could favor or disfavor some political message or candidate. In the first half of 2012, twenty private TV or radio stations were closed down.<ref name="hrw" /> People engaging in public protests against environmental and other issues are prosecuted for "terrorism and sabotage", which may lead to an eight-year prison sentence.<ref name="hrw" /> According to [[:en:Freedom_House|Freedom House]], restrictions on the media and civil society have decreased since 2017.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> In October 2022, the [[:en:United_Nations|United Nations]] expressed concerns about the dire situation in various detention centers and prisons, and the human rights of those deprived of liberty in Ecuador.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 21jqqh0u1rzg0p34sd5rg2wllcu2rfv 751646 751645 2025-06-27T10:44:00Z BuddhikaW88 37808 /* මානව අයිතිවාසිකම් */ 751646 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] A 2003 [[:en:Amnesty_International|Amnesty International]] report was critical that there were scarce few prosecutions for human rights violations committed by security forces, and those only in police courts, which are not considered impartial or independent. There are allegations that the security forces routinely torture prisoners. There are reports of prisoners having died while in police custody. Sometimes the legal process can be delayed until the suspect can be released after the time limit for detention without trial is exceeded. Prisons are overcrowded and conditions in detention centers are "abominable". [[:en:United_Nations_Human_Rights_Council|UN's Human Rights Council]]'s Universal Periodic Review has treated the restrictions on [[:en:Freedom_of_expression|freedom of expression]] and efforts to control [[:en:NGO|NGOs]] and recommended that Ecuador should stop the criminal sanctions for the expression of opinions, and delay in implementing judicial reforms. Ecuador rejected the recommendation on decriminalization of libel. 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> According to [[:en:Human_Rights_Watch|Human Rights Watch]] (HRW) former president Correa intimidated journalists and subjected them to "public denunciation and retaliatory litigation". The sentences to journalists were years of imprisonment and millions of dollars of compensation, even though defendants had been pardoned. Correa stated he was only seeking a retraction for slanderous statements. According to HRW, Correa's government weakened the [[:en:Freedom_of_press|freedom of press]] and [[:en:Judicial_independence|independence of the judicial system]]. In Ecuador's current judicial system, judges are selected in a contest of merits, rather than government appointments. However, the process of selection has been criticized as biased and subjective. In particular, the final interview is said to be given "excessive weighing". Judges and prosecutors that made decisions in favor of Correa in his lawsuits had received permanent posts, while others with better assessment grades had been rejected හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> The laws also forbid articles and media messages that could favor or disfavor some political message or candidate. In the first half of 2012, twenty private TV or radio stations were closed down.<ref name="hrw" /> People engaging in public protests against environmental and other issues are prosecuted for "terrorism and sabotage", which may lead to an eight-year prison sentence. According to [[:en:Freedom_House|Freedom House]], restrictions on the media and civil society have decreased since 2017. In October 2022, the [[:en:United_Nations|United Nations]] expressed concerns about the dire situation in various detention centers and prisons, and the human rights of those deprived of liberty in Ecuador. නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> පරිපාලන අංශය === පරිපාලන අංශ === Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == mqnedzoei35syv640jkv003izasj7rn 751647 751646 2025-06-27T10:44:24Z BuddhikaW88 37808 /* මානව අයිතිවාසිකම් */ 751647 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> According to [[:en:Human_Rights_Watch|Human Rights Watch]] (HRW) former president Correa intimidated journalists and subjected them to "public denunciation and retaliatory litigation". The sentences to journalists were years of imprisonment and millions of dollars of compensation, even though defendants had been pardoned. Correa stated he was only seeking a retraction for slanderous statements. According to HRW, Correa's government weakened the [[:en:Freedom_of_press|freedom of press]] and [[:en:Judicial_independence|independence of the judicial system]]. In Ecuador's current judicial system, judges are selected in a contest of merits, rather than government appointments. However, the process of selection has been criticized as biased and subjective. In particular, the final interview is said to be given "excessive weighing". Judges and prosecutors that made decisions in favor of Correa in his lawsuits had received permanent posts, while others with better assessment grades had been rejected හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> The laws also forbid articles and media messages that could favor or disfavor some political message or candidate. In the first half of 2012, twenty private TV or radio stations were closed down.<ref name="hrw" /> People engaging in public protests against environmental and other issues are prosecuted for "terrorism and sabotage", which may lead to an eight-year prison sentence. According to [[:en:Freedom_House|Freedom House]], restrictions on the media and civil society have decreased since 2017. In October 2022, the [[:en:United_Nations|United Nations]] expressed concerns about the dire situation in various detention centers and prisons, and the human rights of those deprived of liberty in Ecuador. නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> පරිපාලන අංශය === පරිපාලන අංශ === Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 4csdn1cer5bmky8wexhvfl9jiosps5y 751648 751647 2025-06-27T10:46:09Z BuddhikaW88 37808 /* මානව අයිතිවාසිකම් */ 751648 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> The laws also forbid articles and media messages that could favor or disfavor some political message or candidate. In the first half of 2012, twenty private TV or radio stations were closed down.<ref name="hrw" /> People engaging in public protests against environmental and other issues are prosecuted for "terrorism and sabotage", which may lead to an eight-year prison sentence. According to [[:en:Freedom_House|Freedom House]], restrictions on the media and civil society have decreased since 2017. In October 2022, the [[:en:United_Nations|United Nations]] expressed concerns about the dire situation in various detention centers and prisons, and the human rights of those deprived of liberty in Ecuador. නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> පරිපාලන අංශය === පරිපාලන අංශ === Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 5a12k9htlc50gjkct45uflidfpewc0v 751649 751648 2025-06-27T10:46:27Z BuddhikaW88 37808 /* මානව අයිතිවාසිකම් */ 751649 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> පරිපාලන අංශය === පරිපාලන අංශ === Ecuador is divided into 24 [[:en:Provinces_of_Ecuador|provinces]] ({{langx|es|provincias|links=no}}), each with its own administrative capital: ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත: [[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == lt7odjgq1bvdslns17n0g8dewrd5754 751650 751649 2025-06-27T10:46:43Z BuddhikaW88 37808 /* පරිපාලන අංශ */ 751650 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == obely7nahhrqwybazoaywqhuvs9kgiy 751651 751650 2025-06-27T10:48:31Z BuddhikaW88 37808 751651 wikitext text/x-wiki The Ecuadorian State consists of five branches of government: the ''Executive Branch'', the ''Legislative Branch'', the ''Judicial Branch'', the ''Electoral Branch'', and ''Transparency and Social Control''. Ecuador is governed by a democratically elected president for a four-year term. The president of Ecuador exercises his power from the presidential [[:en:Palacio_de_Carondelet|Palacio de Carondelet]] in [[:en:Quito|Quito]]. The [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|current constitution]] was written by the [[:en:Ecuadorian_Constituent_Assembly|Ecuadorian Constituent Assembly]] elected in 2007, and was approved by referendum in 2008. Since 1936, voting is compulsory for all literate persons aged 18–65, optional for all other citizens over the age of 16.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> The executive branch includes 23 ministries. Provincial governors and councilors (mayors, aldermen, and parish boards) are directly elected. The [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly of Ecuador]] meets throughout the year except for recesses in July and December. There are thirteen permanent committees. Members of the National Court of Justice are appointed by the National Judicial Council for nine-year terms. ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.[1][2] විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. විධායක ශාඛාව මැතිවරණ ශාඛාව === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව අධිකරණ ශාඛව === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන අංශය විදේශ කතාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 9tu826ax9bzj6y3qb9a5xisetd37468 751652 751651 2025-06-27T10:49:20Z BuddhikaW88 37808 751652 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] The [[:en:Executive_(government)|executive branch]] is led by the president. The president is accompanied by the vice-president, elected for four years (with the ability to be re-elected only once). As head of state and chief government official, he is responsible for public administration including the appointing of national coordinators, ministers, ministers of State and public servants. The executive branch defines foreign policy, appoints the Chancellor of the Republic, as well as ambassadors and consuls, being the ultimate authority over the [[:en:Military_of_Ecuador|Armed Forces of Ecuador]], [[:en:National_Police_of_Ecuador|National Police of Ecuador]], and appointing authorities. The acting president's wife receives the title of [[:en:First_Lady_of_Ecuador|First Lady of Ecuador]]. විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව අධිකරණ ශාඛව === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන අංශය විදේශ කතාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == oyjhzq4tx2515zdppdukqlyl21gh40t 751653 751652 2025-06-27T10:49:36Z BuddhikaW88 37808 /* විධායක ශාඛාව */ 751653 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === The legislative branch is embodied by the [[:en:National_Assembly_of_Ecuador|National Assembly]], which is headquartered in the city of [[:en:Quito|Quito]] in the Legislative Palace, and consists of 137 assemblymen, divided into ten committees and elected for a four-year term. Fifteen national constituency elected assembly, two Assembly members elected from each province and one for every 100,000 inhabitants or fraction exceeding 150,000, according to the latest national population census. In addition, statute determines the election of assembly of regions and metropolitan districts. නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන අංශය විදේශ කතාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 2p1o4cw0qdzthowr5p5sqpjbzdyyzsr 751654 751653 2025-06-27T10:49:50Z BuddhikaW88 37808 /* ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව */ 751654 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === Ecuador's judiciary has as its main body the Judicial Council, and also includes the National Court of Justice, provincial courts, and lower courts. Legal representation is made by the Judicial Council. The National Court of Justice is composed of 21 judges elected for a term of nine years. Judges are renewed by thirds every three years pursuant to the Judicial Code. These are elected by the Judicial Council on the basis of opposition proceedings and merits. The justice system is buttressed by the independent offices of public prosecutor and the public defender. Auxiliary organs are as follows: [[:en:Civil_law_notary|notaries]], court auctioneers, and court receivers. Also there is a special legal regime for Amerindians. ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන අංශය විදේශ කතාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == rezgztxgmo2gluzhjrlpxs1llda3njq 751655 751654 2025-06-27T10:50:02Z BuddhikaW88 37808 /* අධිකරණ ශාඛාව */ 751655 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === The electoral system functions by authorities which enter only every four years or when [[:en:Elections_in_Ecuador|elections or referendums]] occur. Its main functions are to organize, control elections, and punish the infringement of electoral rules. Its main body is the [[:en:National_Electoral_Council_(Ecuador)|National Electoral Council]], which is based in the city of Quito, and consists of seven members of the [[:en:Political_parties_in_Ecuador|political parties]] most voted, enjoying complete financial and administrative autonomy. This body, along with the electoral court, forms the ''Electoral Branch'' which is one of Ecuador's five [[:en:Separation_of_powers|branches of government]]. මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන අංශය විදේශ කතාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == jxl343oeikvmfwuzze4jdk8stve9t4m 751656 751655 2025-06-27T10:50:20Z BuddhikaW88 37808 /* මැතිවරණ ශාඛාව */ 751656 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === The Transparency and Social Control consists of the [[:en:Council_for_Citizen_Participation_and_Social_Control|Council for Citizen Participation and Social Control]], an [[:en:Ombudsman|ombudsman]], the Comptroller General of the State, and the superintendents. Branch members hold office for five years. This branch is responsible for promoting transparency and control plans publicly, as well as plans to design mechanisms to combat corruption, as also designate certain authorities, and be the regulatory mechanism of accountability in the country. විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == bis9a219movvmckhrsjkv1xlnp7huk3 751657 751656 2025-06-27T10:50:29Z BuddhikaW88 37808 /* විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව */ 751657 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] Ecuador joined the [[:en:Organization_of_Petroleum_Exporting_Countries|OPEC]] in 1973 and suspended its membership in 1992. Under President [[:en:Rafael_Correa|Rafael Correa]], the country returned to OPEC before leaving again in 2020 under the instruction of President Moreno, citing its desire to increase crude oil exportation to gain more revenue.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.[3][4] Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == 9ycjyvlwaemywz6npx6a198n12r8i2f 751658 751657 2025-06-27T10:50:45Z BuddhikaW88 37808 /* විදේශ කටයුතු */ 751658 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> Ecuador has maintained a research station in Antarctica for peaceful scientific study as a member nation of the [[:en:Antarctica_Treaty|Antarctica Treaty]]. Ecuador has often placed great emphasis on multilateral approaches to international issues. Ecuador is a member of the United Nations (and most of its specialized agencies) and a member of many regional groups, including the [[:en:Rio_Group|Rio Group]], the [[:en:Latin_American_Economic_System|Latin American Economic System]], the Latin American Energy Organization, the Latin American Integration Association, the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]], and the Bank of the South (Spanish: ''Banco del Sur'' or ''BancoSur''). In 2017, the Ecuadorian parliament adopted a ''law on human mobility''.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> The [[:en:International_Organization_for_Migration|International Organization for Migration]] lauded Ecuador as the first state to have established the promotion of the concept of universal citizenship in its [[:en:2008_Constitution_of_Ecuador|constitution]], aiming to promote the universal recognition and protection of the human rights of migrants.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> In March 2019, Ecuador withdrew from the [[:en:Union_of_South_American_Nations|Union of South American Nations]].<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == alyjgd4sr3gz2bpk16gqagksdp4sbux 751659 751658 2025-06-27T10:51:12Z BuddhikaW88 37808 /* විදේශ කටයුතු */ 751659 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඇන්ටාක්ටිකා ගිවිසුමේ සාමාජික රටක් ලෙස සාමකාමී විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා ඉක්වදෝරය ඇන්ටාක්ටිකාවේ පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. ජාත්‍යන්තර ගැටළු සඳහා බහුපාර්ශ්වික ප්‍රවේශයන් කෙරෙහි ඉක්වදෝරය බොහෝ විට විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත. ඉක්වදෝරය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ (සහ එහි විශේෂිත ආයතන බොහොමයක්) සාමාජිකයෙකු වන අතර රියෝ සමූහය, ලතින් ඇමරිකානු ආර්ථික පද්ධතිය, ලතින් ඇමරිකානු බලශක්ති සංවිධානය, ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතා සංගමය, ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව සහ දකුණු බැංකුව (ස්පාඤ්ඤ: බැන්කෝ ඩෙල් සුර් හෝ බැන්කෝසුර්) ඇතුළු බොහෝ කලාපීය කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයෙකි. 2017 දී ඉක්වදෝර පාර්ලිමේන්තුව මානව සංචලනය පිළිබඳ නීතියක් සම්මත කළේය.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> සංක්‍රමණිකයන්ගේ මානව හිමිකම් විශ්වීය පිළිගැනීම සහ ආරක්ෂා කිරීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අරමුණින්, විශ්වීය පුරවැසිභාවය පිළිබඳ සංකල්පය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කළ පළමු රාජ්‍යය ලෙස සංක්‍රමණ සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඉක්වදෝරයට ප්‍රශංසා කළේය.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> 2019 මාර්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු ජාතීන්ගේ සංගමයෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] Regionalization, or zoning, is the union of two or more adjoining provinces in order to decentralize the administrative functions of the capital, Quito. In Ecuador, there are seven regions, or zones, each shaped by the following provinces: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == d25nr0ls6bjramv7vvtnovl1zhm91s3 751660 751659 2025-06-27T10:52:17Z BuddhikaW88 37808 /* කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර */ 751660 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඇන්ටාක්ටිකා ගිවිසුමේ සාමාජික රටක් ලෙස සාමකාමී විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා ඉක්වදෝරය ඇන්ටාක්ටිකාවේ පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. ජාත්‍යන්තර ගැටළු සඳහා බහුපාර්ශ්වික ප්‍රවේශයන් කෙරෙහි ඉක්වදෝරය බොහෝ විට විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත. ඉක්වදෝරය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ (සහ එහි විශේෂිත ආයතන බොහොමයක්) සාමාජිකයෙකු වන අතර රියෝ සමූහය, ලතින් ඇමරිකානු ආර්ථික පද්ධතිය, ලතින් ඇමරිකානු බලශක්ති සංවිධානය, ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතා සංගමය, ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව සහ දකුණු බැංකුව (ස්පාඤ්ඤ: බැන්කෝ ඩෙල් සුර් හෝ බැන්කෝසුර්) ඇතුළු බොහෝ කලාපීය කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයෙකි. 2017 දී ඉක්වදෝර පාර්ලිමේන්තුව මානව සංචලනය පිළිබඳ නීතියක් සම්මත කළේය.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> සංක්‍රමණිකයන්ගේ මානව හිමිකම් විශ්වීය පිළිගැනීම සහ ආරක්ෂා කිරීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අරමුණින්, විශ්වීය පුරවැසිභාවය පිළිබඳ සංකල්පය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කළ පළමු රාජ්‍යය ලෙස සංක්‍රමණ සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඉක්වදෝරයට ප්‍රශංසා කළේය.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> 2019 මාර්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු ජාතීන්ගේ සංගමයෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] කලාපකරණය යනු අගනුවර වන ක්විටෝ හි පරිපාලන කාර්යයන් විමධ්‍යගත කිරීම සඳහා යාබද පළාත් දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් ඒකාබද්ධ කිරීමයි. ඉක්වදෝරයේ, කලාප හතක් ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම පහත පළාත් මගින් හැඩගස්වා ඇත: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] [[:en:Quito|Quito]] and [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] are Metropolitan Districts. [[:en:Galápagos|Galápagos]], despite being included within Region 5,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> is also under a special unit.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == ol9nete1bfanu2ersgxngr4d73c1n0y 751661 751660 2025-06-27T10:52:50Z BuddhikaW88 37808 /* කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර */ 751661 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඇන්ටාක්ටිකා ගිවිසුමේ සාමාජික රටක් ලෙස සාමකාමී විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා ඉක්වදෝරය ඇන්ටාක්ටිකාවේ පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. ජාත්‍යන්තර ගැටළු සඳහා බහුපාර්ශ්වික ප්‍රවේශයන් කෙරෙහි ඉක්වදෝරය බොහෝ විට විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත. ඉක්වදෝරය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ (සහ එහි විශේෂිත ආයතන බොහොමයක්) සාමාජිකයෙකු වන අතර රියෝ සමූහය, ලතින් ඇමරිකානු ආර්ථික පද්ධතිය, ලතින් ඇමරිකානු බලශක්ති සංවිධානය, ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතා සංගමය, ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව සහ දකුණු බැංකුව (ස්පාඤ්ඤ: බැන්කෝ ඩෙල් සුර් හෝ බැන්කෝසුර්) ඇතුළු බොහෝ කලාපීය කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයෙකි. 2017 දී ඉක්වදෝර පාර්ලිමේන්තුව මානව සංචලනය පිළිබඳ නීතියක් සම්මත කළේය.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> සංක්‍රමණිකයන්ගේ මානව හිමිකම් විශ්වීය පිළිගැනීම සහ ආරක්ෂා කිරීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අරමුණින්, විශ්වීය පුරවැසිභාවය පිළිබඳ සංකල්පය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කළ පළමු රාජ්‍යය ලෙස සංක්‍රමණ සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඉක්වදෝරයට ප්‍රශංසා කළේය.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> 2019 මාර්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු ජාතීන්ගේ සංගමයෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] කලාපකරණය යනු අගනුවර වන ක්විටෝ හි පරිපාලන කාර්යයන් විමධ්‍යගත කිරීම සඳහා යාබද පළාත් දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් ඒකාබද්ධ කිරීමයි. ඉක්වදෝරයේ, කලාප හතක් ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම පහත පළාත් මගින් හැඩගස්වා ඇත: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] ක්විටෝ සහ ගුවායාකිල් යනු මෙට්‍රොපොලිටන් දිස්ත්‍රික්ක වේ. ගැලපගෝස්, 5 වන කලාපයට ඇතුළත් කර තිබුණද,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> ද විශේෂ ඒකකයක් යටතේ පවතී.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == nm5nts6xtuojg8kwgrq0fqvs9vm7346 751662 751661 2025-06-27T11:15:21Z Ttheek 66430 Adding [[Category:ඉක්වදෝරය]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751662 wikitext text/x-wiki ඉක්වදෝර රාජ්‍යය රජයේ ශාඛා පහකින් සමන්විත වේ: විධායක ශාඛාව, ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව, අධිකරණ ශාඛාව, මැතිවරණ ශාඛාව සහ විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය. ඉක්වදෝරය වසර හතරක කාලයක් සඳහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ ජනාධිපතිවරයෙකු විසින් පාලනය කරනු ලැබේ. ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපතිවරයා ක්විටෝ හි ජනාධිපති පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලෙට් වෙතින් තම බලය ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ව්‍යවස්ථාව 2007 දී තේරී පත් වූ ඉක්වදෝර ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසින් ලියා ඇති අතර එය 2008 දී ජනමත විචාරණයකින් අනුමත කරන ලදී. 1936 සිට, වයස අවුරුදු 18-65 අතර සියලුම සාක්ෂරතා පුද්ගලයින් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම අනිවාර්ය වන අතර, වයස අවුරුදු 16 ට වැඩි අනෙකුත් සියලුම පුරවැසියන් සඳහා විකල්ප වේ.<ref>{{cite web |title=Compulsory Voting |url=http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090612191446/http://www.idea.int/vt/compulsory_voting.cfm |archive-date=12 June 2009 |access-date=18 August 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Eichhorn|first1=Jan|last2=Bergh|first2=Johannes|date=14 July 2021|title=Lowering the Voting Age to 16 in Practice: Processes and Outcomes Compared|url=https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|url-status=live|journal=Parliamentary Affairs|publisher=Oxford Academic|volume=74|issue=3|pages=507–521|doi=10.1093/pa/gsab019|archive-url=https://web.archive.org/web/20240330184152/https://academic.oup.com/pa/article/74/3/507/6321304|archive-date=30 March 2024|access-date=30 March 2024|hdl-access=free|hdl=11250/2767873}}</ref> විධායක ශාඛාවට අමාත්‍යාංශ 23 ක් ඇතුළත් වේ. පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන් සහ මන්ත්‍රීවරුන් (නගරාධිපතිවරුන්, වැඩිහිටි මන්ත්‍රීවරුන් සහ පල්ලියේ මණ්ඩල) සෘජුවම තේරී පත් වේ. ජූලි සහ දෙසැම්බර් මාසවල විවේක කාලයන් හැර ඉක්වදෝරයේ ජාතික සභාව වසර පුරා රැස්වේ. ස්ථිර කමිටු දහතුනක් ඇත. ජාතික අධිකරණ අධිකරණයේ සාමාජිකයින් වසර නවයක කාලයක් සඳහා ජාතික අධිකරණ සභාව විසින් පත් කරනු ලැබේ. === විධායක ශාඛාව === [[File:Carondelet_-_Quito.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Carondelet_-_Quito.JPG|thumb|පැලසියෝ ඩි කැරොන්ඩෙලට්, ඉක්වදෝරයේ ජනාධිපති ආසනය]] විධායක ශාඛාව ජනාධිපතිවරයා විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. ජනාධිපතිවරයා සමඟ වසර හතරක් සඳහා තේරී පත් වූ උප ජනාධිපතිවරයා (එක් වරක් පමණක් නැවත තේරී පත්වීමේ හැකියාව ඇත) සිටී. රාජ්‍ය නායකයා සහ ප්‍රධාන රජයේ නිලධාරියා ලෙස, ජාතික සම්බන්ධීකාරකවරුන්, අමාත්‍යවරුන්, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන් සහ රාජ්‍ය සේවකයින් පත් කිරීම ඇතුළුව රාජ්‍ය පරිපාලනය සඳහා ඔහු වගකිව යුතුය. විධායක ශාඛාව විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නිර්වචනය කරයි, ජනරජයේ චාන්සලර්වරයා මෙන්ම තානාපතිවරුන් සහ කොන්සල්වරුන් පත් කරයි, ඉක්වදෝරයේ සන්නද්ධ හමුදා, ඉක්වදෝරයේ ජාතික පොලිසිය සහ පත් කිරීමේ බලධාරීන් කෙරෙහි අවසාන අධිකාරිය වේ. වැඩබලන ජනාධිපතිවරයාගේ බිරිඳ ඉක්වදෝරයේ පළමු ආර්යාව යන පදවිය ලබයි. === ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව === නීතිදායක මාලිගාවේ ක්විටෝ නගරයේ මූලස්ථානය පිහිටා ඇති ජාතික සභාව මගින් ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව මූර්තිමත් කර ඇති අතර, කමිටු දහයකට බෙදා වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් 137 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. නවතම ජාතික ජනගහන සංගණනයට අනුව, ජාතික මැතිවරණ කොට්ඨාශයකින් තේරී පත් වූ සභාවක්, එක් එක් පළාතෙන් තේරී පත් වූ සභා මන්ත්‍රීවරුන් දෙදෙනෙකු සහ 150,000 ඉක්මවන සෑම ජනගහනයක් හෝ කොටසකටම එක් අයෙකි. ඊට අමතරව, ප්‍රාදේශීය සහ අගනගර දිස්ත්‍රික්කවල සභා මැතිවරණය ව්‍යවස්ථාවෙන් තීරණය වේ. === අධිකරණ ශාඛාව === ඉක්වදෝරයේ අධිකරණය එහි ප්‍රධාන ආයතනය ලෙස අධිකරණ සභාව ඇති අතර, ජාතික අධිකරණය, පළාත් අධිකරණ සහ පහළ අධිකරණ ද ඇතුළත් වේ. අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් නීතිමය නියෝජනය සිදු කරනු ලැබේ. ජාතික අධිකරණ අධිකරණය වසර නවයක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ විනිසුරුවරුන් 21 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. අධිකරණ සංග්‍රහයට අනුව විනිසුරුවරුන් සෑම වසර තුනකට වරක් තුනෙන් එකකින් අලුත් කරනු ලැබේ. විරුද්ධ ක්‍රියාමාර්ග සහ කුසලතා මත පදනම්ව අධිකරණ මණ්ඩලය විසින් මොවුන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. අධිකරණ පද්ධතිය රජයේ නඩු පවරන්නාගේ සහ මහජන ආරක්ෂකයාගේ ස්වාධීන කාර්යාල මගින් ශක්තිමත් කරනු ලැබේ. සහායක ආයතන පහත පරිදි වේ: නොතාරිස්වරුන්, අධිකරණ වෙන්දේසිකරුවන් සහ අධිකරණ ග්‍රාහකයින්. එසේම ඇමරිකානු ඉන්දියානුවන් සඳහා විශේෂ නීති තන්ත්‍රයක් ඇත. === මැතිවරණ ශාඛාව === මැතිවරණ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වන්නේ සෑම වසර හතරකට වරක් හෝ මැතිවරණ හෝ ජනමත විචාරණ සිදුවන විට පමණක් ඇතුළත් වන බලධාරීන් විසිනි. එහි ප්‍රධාන කාර්යයන් වන්නේ ක්විටෝ නගරයේ පිහිටා ඇති අතර, සම්පූර්ණ මූල්‍ය හා පරිපාලන ස්වාධීනත්වය භුක්ති විඳින වැඩිම ඡන්දය දුන් දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වේ. මෙම ආයතනය, මැතිවරණ අධිකරණය සමඟ එක්ව, ඉක්වදෝරයේ රජයේ ශාඛා පහෙන් එකක් වන මැතිවරණ ශාඛාව සාදයි. === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලන ශාඛාව === විනිවිදභාවය සහ සමාජ පාලනය පුරවැසි සහභාගීත්වය සහ සමාජ පාලනය සඳහා වූ කවුන්සිලය, ඔම්බුඩ්ස්මන්වරයෙකු, රාජ්‍ය පාලක ජනරාල්වරයා සහ අධිකාරීවරුන්ගෙන් සමන්විත වේ. ශාඛා සාමාජිකයින් වසර පහක් තනතුරු දරයි. මෙම ශාඛාව ප්‍රසිද්ධියේ විනිවිදභාවය සහ පාලන සැලසුම් ප්‍රවර්ධනය කිරීම මෙන්ම දූෂණයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා යාන්ත්‍රණ සැලසුම් කිරීම මෙන්ම ඇතැම් බලධාරීන් නම් කිරීම සහ රට තුළ වගවීමේ නියාමන යාන්ත්‍රණය වීම සඳහා වගකිව යුතුය. === විදේශ කටයුතු === [[File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Pompeo_Holds_Joint_Press_Conference_with_President_Moreno_(48336351591).jpg|thumb|2019 ජූලි 20 වන දින, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් මයික් පොම්පියෝ සමඟ ඉක්වදෝර ජනාධිපති ලෙනින් මොරෙනෝ.]] ඉක්වදෝරය 1973 දී ඔපෙක් සංවිධානයට සම්බන්ධ වූ අතර 1992 දී එහි සාමාජිකත්වය අත්හිටුවන ලදී. ජනාධිපති රෆායෙල් කොරියා යටතේ, ජනාධිපති මොරෙනෝගේ උපදෙස් පරිදි, වැඩි ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා බොරතෙල් අපනයනය වැඩි කිරීමේ අභිලාෂය පවසමින්, 2020 දී නැවත ඔපෙක් සංවිධානයෙන් ඉවත් වීමට පෙර රට නැවත ඔපෙක් සංවිධානයට පැමිණියේය.<ref>Stephan Kueffner & Peter Millard, [https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income OPEC Suffers Another Departure With Ecuador Seeking More Cash] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012200/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-01/ecuador-to-leave-opec-in-january-amid-efforts-to-boost-income|date=11 April 2020}}, Bloomberg News (2 October 2019).</ref><ref>Alexandra Valencia, [https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB Ecuador to quit OPEC in 2020 in search of bigger export revenue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200411012157/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-opec/ecuador-to-quit-opec-in-2020-in-search-of-bigger-export-revenue-idUSKBN1WG4KB|date=11 April 2020}}, Reuters (1 October 2019).</ref> ඇන්ටාක්ටිකා ගිවිසුමේ සාමාජික රටක් ලෙස සාමකාමී විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සඳහා ඉක්වදෝරය ඇන්ටාක්ටිකාවේ පර්යේෂණ මධ්‍යස්ථානයක් පවත්වාගෙන ගොස් ඇත. ජාත්‍යන්තර ගැටළු සඳහා බහුපාර්ශ්වික ප්‍රවේශයන් කෙරෙහි ඉක්වදෝරය බොහෝ විට විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත. ඉක්වදෝරය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ (සහ එහි විශේෂිත ආයතන බොහොමයක්) සාමාජිකයෙකු වන අතර රියෝ සමූහය, ලතින් ඇමරිකානු ආර්ථික පද්ධතිය, ලතින් ඇමරිකානු බලශක්ති සංවිධානය, ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතා සංගමය, ඇන්ඩියන් ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව සහ දකුණු බැංකුව (ස්පාඤ්ඤ: බැන්කෝ ඩෙල් සුර් හෝ බැන්කෝසුර්) ඇතුළු බොහෝ කලාපීය කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයෙකි. 2017 දී ඉක්වදෝර පාර්ලිමේන්තුව මානව සංචලනය පිළිබඳ නීතියක් සම්මත කළේය.<ref>{{Cite web |title=Ley Orgánica de Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180329000143/http://www.cancilleria.gob.ec/wp-content/uploads/2014/03/ley_de_movilidad_humana_oficial.pdf |archive-date=29 March 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> සංක්‍රමණිකයන්ගේ මානව හිමිකම් විශ්වීය පිළිගැනීම සහ ආරක්ෂා කිරීම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ අරමුණින්, විශ්වීය පුරවැසිභාවය පිළිබඳ සංකල්පය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්ථාපිත කළ පළමු රාජ්‍යය ලෙස සංක්‍රමණ සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංවිධානය ඉක්වදෝරයට ප්‍රශංසා කළේය.<ref>{{cite web |date=8 June 2018 |title=Ecuador Launches New Human Mobility National Plan |url=https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134502/https://www.iom.int/news/ecuador-launches-new-human-mobility-national-plan |archive-date=28 August 2018 |access-date=28 August 2018}}</ref> 2019 මාර්තු මාසයේදී ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු ජාතීන්ගේ සංගමයෙන් ඉවත් විය.<ref>{{Cite web |last1=Wadhwa |first1=Tanya |date=11 March 2020 |title=Uruguayan government withdraws from UNASUR and returns to TIAR |url=https://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819175958/http://peoplesdispatch.org/2020/03/11/uruguayan-government-withdraws-from-unasur-and-returns-to-tiar/ |archive-date=19 August 2021 |access-date=25 March 2021 |work=Peoples Dispatch}}</ref> === මානව අයිතිවාසිකම් === [[File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Slums_of_Ecuador_Guayaquil.jpg|thumb|230x230පික්|ගුවායාකිල් හි දුප්පත් පන්තියේ අසල්වැසි ප්‍රදේශ]] 2003 ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් විවේචනාත්මකව කියා සිටියේ ආරක්ෂක හමුදා විසින් සිදු කරන ලද මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා නඩු පැවරීම් ඉතා අල්ප බවත්, පොලිස් අධිකරණවල පමණක් නඩු පැවරීම් ඇති බවත්, ඒවා අපක්ෂපාතී හෝ ස්වාධීන යැයි නොසැලකෙන බවත්ය. ආරක්ෂක හමුදා නිරන්තරයෙන් සිරකරුවන්ට වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා තිබේ. පොලිස් අත්අඩංගුවේ සිටියදී සිරකරුවන් මිය ගිය බවට වාර්තා තිබේ. සමහර විට නඩු විභාගයකින් තොරව රඳවා තබා ගැනීමේ කාල සීමාව ඉක්මවා ගිය පසු සැකකරු නිදහස් කළ හැකි වන තෙක් නීතිමය ක්‍රියාවලිය ප්‍රමාද විය හැකිය. බන්ධනාගාර පිරී ඉතිරී ගොස් ඇති අතර රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල කොන්දේසි "පිළිකුල් සහගත" ය.<ref>{{cite book |last1=Horvitz |first1=Leslie Ann |title=Encyclopedia of War Crimes and Genocide |last2=Catherwood |first2=Christopher |date=2006 |publisher=Infobase |page=137}}</ref> එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ විශ්වීය ආවර්තිතා සමාලෝචනය ප්‍රකාශනයේ නිදහස සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන පාලනය කිරීමට දරන උත්සාහයන් සීමා කර ඇති අතර ඉක්වදෝරය අදහස් ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා අපරාධ සම්බාධක නැවැත්විය යුතු බවත්, අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම ප්‍රමාද කළ යුතු බවත් නිර්දේශ කර ඇත. අපහාසය අපරාධකරණය කිරීම පිළිබඳ නිර්දේශය ඉක්වදෝරය ප්‍රතික්ෂේප කළේය.<ref name="hrw">{{cite book |url=https://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |title=Ecuador |date=10 January 2013 |publisher=WORLD REPORT 2013, Human Rights Watch |pages=1–3 |chapter=World Report 2013: Ecuador |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006120738/http://www.hrw.org/world-report/2013/country-chapters/ecuador |archive-date=6 October 2014 |url-status=live}}</ref> හියුමන් රයිට්ස් වොච් (HRW) ට අනුව හිටපු ජනාධිපති කොරියා මාධ්‍යවේදීන් බිය ගැන්වූ අතර ඔවුන් "ප්‍රසිද්ධියේ හෙළා දැකීම සහ පළිගැනීමේ නඩු" වලට භාජනය කළේය. මාධ්‍යවේදීන්ට දඬුවම් වශයෙන් වසර ගණනාවක සිර දඬුවම් සහ ඩොලර් මිලියන ගණනක වන්දි ගෙවීමක් නියම වූ අතර, විත්තිකරුවන්ට සමාව ලබා දී තිබුණද.<ref name="hrw" /> කොරියා ප්‍රකාශ කළේ තමා අපහාසාත්මක ප්‍රකාශ සඳහා ඉල්ලා අස්කර ගැනීමක් පමණක් ඉල්ලා සිටි බවයි.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|title=Democracy in Ecuador|date=5 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=24 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170627001406/http://www.nytimes.com/2012/02/06/opinion/democracy-in-ecuador.html?_r=0|archive-date=27 June 2017|url-status=live}}</ref> HRW ට අනුව, කොරියාගේ රජය මාධ්‍ය නිදහස සහ අධිකරණ පද්ධතියේ ස්වාධීනත්වය දුර්වල කළේය. ඉක්වදෝරයේ වත්මන් අධිකරණ පද්ධතිය තුළ, විනිසුරුවරුන් තෝරා ගනු ලබන්නේ රජයේ පත්වීම්වලට වඩා කුසලතා තරඟයකිනි. කෙසේ වෙතත්, තේරීමේ ක්‍රියාවලිය පක්ෂග්‍රාහී සහ ආත්මීය ලෙස විවේචනයට ලක්ව ඇත. විශේෂයෙන්, අවසාන සම්මුඛ පරීක්ෂණයට "අධික බර කිරා බැලීම" ලබා දී ඇති බව කියනු ලැබේ. ඔහුගේ නඩු වලදී කොරියාට පක්ෂව තීරණ ගත් විනිසුරුවන් සහ නඩු පවරන්නන්ට ස්ථිර තනතුරු ලැබී ඇති අතර, වඩා හොඳ තක්සේරු ශ්‍රේණි ඇති අනෙක් අය ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.<ref name="hrw" /><ref name="Reformahasta2015">[https://web.archive.org/web/20131102052404/http://diariodigitalcentro.com/index.php/455-reforma-judicial-en-ecuador-debe-hacerse-hasta-el-2015 Reforma judicial en Ecuador debe hacerse hasta el 2015], diariodigitalcentro.com</ref> නීති මගින් යම් දේශපාලන පණිවිඩයක් හෝ අපේක්ෂකයෙකුට පක්ෂව හෝ අප්‍රසාදය පළ කළ හැකි ලිපි සහ මාධ්‍ය පණිවිඩ ද තහනම් කර ඇත. 2012 මුල් භාගයේදී, පෞද්ගලික රූපවාහිනී හෝ ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන විස්සක් වසා දමන ලදී.<ref name="hrw" /> පාරිසරික සහ අනෙකුත් ගැටළු වලට එරෙහිව මහජන විරෝධතාවල යෙදෙන පුද්ගලයින්ට "ත්‍රස්තවාදය සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා" සඳහා නඩු පවරනු ලබන අතර, එය වසර අටක සිර දඬුවමකට හේතු විය හැක.<ref name="hrw" /> ෆ්‍රීඩම් හවුස්ට අනුව, 2017 සිට මාධ්‍ය සහ සිවිල් සමාජය මත පනවා ඇති සීමාවන් අඩු වී ඇත.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=https://freedomhouse.org/country/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120123142937/http://www.freedomhouse.org:80/country/ecuador |archive-date=23 January 2012 |access-date=19 August 2021 |publisher=Freedom House}}</ref> 2022 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ඉක්වදෝරයේ විවිධ රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන සහ බන්ධනාගාරවල පවතින දරුණු තත්ත්වය සහ නිදහස අහිමි වූවන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කළේය.<ref>{{cite web |title=Ecuador: UN torture prevention body remains seriously concerned by prison crisis after second visit |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006181004/https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/10/ecuador-un-torture-prevention-body-remains-seriously-concerned-prison-crisis |archive-date=6 October 2022 |website=OHCHR |accessdate=6 October 2022}}</ref> === පරිපාලන අංශ === ඉක්වදෝරය පළාත් 24 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: පළාත්), ඒ සෑම එකක්ම තමන්ගේම පරිපාලන අගනුවරක් ඇත:[[File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador,_administrative_divisions_-_es_-_colored.svg|මධ්‍යය|thumb|ඉක්වදෝරයේ පළාත්]] === කලාප සහ සැලසුම් ක්ෂේත්‍ර === [[File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Baños.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cascada_Cabellera_de_la_Virgen,_Ba%C3%B1os.jpg|thumb|ටුන්ගුරාහුවා පළාතේ බානෝස් ඩි අගුවා සැන්ටා හි කැබෙලෙරා ඩි ලා වර්ජන් දිය ඇල්ල]] කලාපකරණය යනු අගනුවර වන ක්විටෝ හි පරිපාලන කාර්යයන් විමධ්‍යගත කිරීම සඳහා යාබද පළාත් දෙකක් හෝ වැඩි ගණනක් ඒකාබද්ධ කිරීමයි. ඉක්වදෝරයේ, කලාප හතක් ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම පහත පළාත් මගින් හැඩගස්වා ඇත: * Region 1 (42,126&nbsp;km², or 16,265&nbsp;mi²): [[:en:Esmeraldas_(province)|Esmeraldas]], [[:en:Carchi|Carchi]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], and [[:en:Sucumbios|Sucumbios]]. Administrative city: [[:en:Ibarra,_Ecuador|Ibarra]] * Region 2 (43,498&nbsp;km², or 16,795&nbsp;mi²): [[:en:Pichincha_(province)|Pichincha]], [[:en:Napo_(province)|Napo]], and [[:en:Orellana_Province|Orellana]]. Administrative city: [[:en:Tena,_Ecuador|Tena]] * Region 3 (44,710&nbsp;km², or 17,263&nbsp;mi²): [[:en:Chimborazo_(province)|Chimborazo]], [[:en:Tungurahua_(province)|Tungurahua]], [[:en:Pastaza_(province)|Pastaza]], and [[:en:Cotopaxi_(province)|Cotopaxi]]. Administrative city: [[:en:Riobamba,_Ecuador|Riobamba]] * Region 4 (22,257&nbsp;km², or 8,594&nbsp;mi²): [[:en:Manabí_Province|Manabí]] and [[:en:Santo_Domingo_de_los_Tsachilas|Santo Domingo de los Tsachilas]]. Administrative city: Ciudad Alfaro * Region 5 (38,420&nbsp;km², or 14,834&nbsp;mi²): [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]], [[:en:Guayas_(province)|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Galápagos_Province|Galápagos]], and [[:en:Bolívar_Province_(Ecuador)|Bolívar]]. Administrative city: [[:en:Milagro,_Ecuador|Milagro]] * Region 6 (38,237&nbsp;km², or 14,763&nbsp;mi²): [[:en:Cañar_Province,_Ecuador|Cañar]], [[:en:Azuay|Azuay]], and [[:en:Morona_Santiago|Morona Santiago]]. Administrative city: [[:en:Cuenca_(Ecuador)|Cuenca]] * Region 7 (27,571&nbsp;km², or 10,645&nbsp;mi²): [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], [[:en:Loja_Province|Loja]], and [[:en:Zamora_Chinchipe|Zamora Chinchipe]]. Administrative city: [[:en:Loja,_Ecuador|Loja]] ක්විටෝ සහ ගුවායාකිල් යනු මෙට්‍රොපොලිටන් දිස්ත්‍රික්ක වේ. ගැලපගෝස්, 5 වන කලාපයට ඇතුළත් කර තිබුණද,<ref>{{cite web |title=Niveles administrativos de planificación |url=http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924073955/http://www.planificacion.gob.ec/3-niveles-administrativos-de-planificacion/ |archive-date=24 September 2015 |access-date=24 September 2015 |publisher=Secretaría Nacional de Planificación y Desarrollo}}</ref> ද විශේෂ ඒකකයක් යටතේ පවතී.<ref>{{cite web |title=Región 4 – Santo Domingo, Manabí y Galápagos |url=http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111127225748/http://www.mcpec.gob.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=1047&Itemid=108 |archive-date=27 November 2011 |access-date=20 February 2012 |publisher=Ministry of Production, Employment and Competitiveness Coordination}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] ply4exlfjvvtcww7z0h5pseq3rjfnxz 0 182543 751663 2025-06-27T11:17:08Z BuddhikaW88 37808 ' == Military == {{Main|Military of Ecuador}} [[File:Kfir_CE_front.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kfir_CE_front.JPG|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Air_Force|Ecuadorian Air Force]] (FAE)]] The [[:en:Military_of_Ecuador|Ecuadorian Armed Forces]] (Fuerzas Armadas de la Republica de Ecuador), consists of the [[:en:Ecuadorian_Army|Army]], [[:en:Ecuadorian_Air_Force|Air Force]], and [[:en:Ecuadorian_Navy|Navy]] an...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751663 wikitext text/x-wiki == Military == {{Main|Military of Ecuador}} [[File:Kfir_CE_front.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kfir_CE_front.JPG|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Air_Force|Ecuadorian Air Force]] (FAE)]] The [[:en:Military_of_Ecuador|Ecuadorian Armed Forces]] (Fuerzas Armadas de la Republica de Ecuador), consists of the [[:en:Ecuadorian_Army|Army]], [[:en:Ecuadorian_Air_Force|Air Force]], and [[:en:Ecuadorian_Navy|Navy]] and have the stated responsibility for the preservation of the integrity and national sovereignty of the national territory. Due to the continuous border disputes with Peru, finally settled in the early 2000s, and due to the ongoing problem with the Colombian guerrilla insurgency infiltrating Amazonian provinces, the Ecuadorian Armed Forces has gone through a series of changes. In 2009, the new administration at the Defense Ministry launched a deep restructuring within the forces, increasing spending budget to $1,691,776,803, an increase of 25%.<ref>{{cite web |title=Ecuador: A Comparative Atlas of Defence in Latin America / 2008 Edition |url=http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20090506111602/http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |archive-date=6 May 2009 |access-date=26 June 2010 |publisher=ccmr.org}}</ref> The Military Academy General Eloy Alfaro (c. 1838) located in Quito is in charge of graduating army officers.<ref>[http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81 History of the "Escuela Superior Militar Eloy Alfaro"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719133956/http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81|date=19 July 2011}}</ref> The Ecuadorian Navy Academy (c. 1837), located in Salinas graduates navy officers.<ref>{{cite web |title=Armada del Ecuador |url=http://www.armada.mil.ec/index.php?option=com_content&task=view&id=47 |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://www.armada.mil.ec/?option=com_content&task=view&id=47 |archive-date=10 October 2017 |website=Armada del Ecuador}}</ref> The Air Academy [[:en:Cosimo_Rennella|Cosme Rennella]] (c. 1920), also located in Salinas, graduates air force officers.<ref>{{cite web |title=History of the 'Escuela Superior Militar de Aviacion Cosme Rennella' |url=http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111220150024/http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |archive-date=20 December 2011 |access-date=24 February 2012 |publisher=Esmafae.mil.ec}}</ref> == යොමු කිරීම් == kazefj08g238atkpgybwoygjinf6ov5 751664 751663 2025-06-27T11:17:38Z BuddhikaW88 37808 751664 wikitext text/x-wiki [[File:Kfir_CE_front.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kfir_CE_front.JPG|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Air_Force|Ecuadorian Air Force]] (FAE)]] The [[:en:Military_of_Ecuador|Ecuadorian Armed Forces]] (Fuerzas Armadas de la Republica de Ecuador), consists of the [[:en:Ecuadorian_Army|Army]], [[:en:Ecuadorian_Air_Force|Air Force]], and [[:en:Ecuadorian_Navy|Navy]] and have the stated responsibility for the preservation of the integrity and national sovereignty of the national territory. Due to the continuous border disputes with Peru, finally settled in the early 2000s, and due to the ongoing problem with the Colombian guerrilla insurgency infiltrating Amazonian provinces, the Ecuadorian Armed Forces has gone through a series of changes. In 2009, the new administration at the Defense Ministry launched a deep restructuring within the forces, increasing spending budget to $1,691,776,803, an increase of 25%.<ref>{{cite web |title=Ecuador: A Comparative Atlas of Defence in Latin America / 2008 Edition |url=http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20090506111602/http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |archive-date=6 May 2009 |access-date=26 June 2010 |publisher=ccmr.org}}</ref> The Military Academy General Eloy Alfaro (c. 1838) located in Quito is in charge of graduating army officers.<ref>[http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81 History of the "Escuela Superior Militar Eloy Alfaro"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719133956/http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81|date=19 July 2011}}</ref> The Ecuadorian Navy Academy (c. 1837), located in Salinas graduates navy officers.<ref>{{cite web |title=Armada del Ecuador |url=http://www.armada.mil.ec/index.php?option=com_content&task=view&id=47 |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://www.armada.mil.ec/?option=com_content&task=view&id=47 |archive-date=10 October 2017 |website=Armada del Ecuador}}</ref> The Air Academy [[:en:Cosimo_Rennella|Cosme Rennella]] (c. 1920), also located in Salinas, graduates air force officers.<ref>{{cite web |title=History of the 'Escuela Superior Militar de Aviacion Cosme Rennella' |url=http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111220150024/http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |archive-date=20 December 2011 |access-date=24 February 2012 |publisher=Esmafae.mil.ec}}</ref> == යොමු කිරීම් == 8pp6sheytmrd3vjahynnw0bpamq5bbx 751666 751664 2025-06-27T11:18:50Z BuddhikaW88 37808 751666 wikitext text/x-wiki [[File:Kfir_CE_front.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kfir_CE_front.JPG|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Air_Force|Ecuadorian Air Force]] (FAE)]] ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදා (Fuerzas Armadas de la Republica de Ecuador), හමුදාව, ගුවන් හමුදාව සහ නාවික හමුදාවෙන් සමන්විත වන අතර ජාතික භූමියේ අඛණ්ඩතාව සහ ජාතික ස්වෛරීභාවය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ප්‍රකාශිත වගකීම දරයි. පේරු සමඟ අඛණ්ඩ දේශසීමා ආරවුල් හේතුවෙන්, අවසානයේ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී විසඳා ගත් අතර, කොලොම්බියානු ගරිල්ලා කැරැල්ල ඇමසෝනියානු පළාත්වලට රිංගා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පවතින ගැටලුව හේතුවෙන්, ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදා වෙනස්කම් මාලාවකට මුහුණ දී ඇත. 2009 දී, ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ නව පරිපාලනය හමුදාවන් තුළ ගැඹුරු ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් දියත් කළ අතර, වියදම් අයවැය ඩොලර් 1,691,776,803 දක්වා වැඩි කළ අතර එය 25% ක වැඩිවීමකි.<ref>{{cite web |title=Ecuador: A Comparative Atlas of Defence in Latin America / 2008 Edition |url=http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20090506111602/http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |archive-date=6 May 2009 |access-date=26 June 2010 |publisher=ccmr.org}}</ref> ක්විටෝ හි පිහිටි හමුදා ඇකඩමියේ ජෙනරාල් එලෝයි ඇල්ෆාරෝ (1838 පමණ) හමුදා නිලධාරීන් උපාධි ලබා ගැනීම භාරව සිටී.<ref>[http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81 History of the "Escuela Superior Militar Eloy Alfaro"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719133956/http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81|date=19 July 2011}}</ref> සැලිනාස් හි පිහිටි ඉක්වදෝර නාවික හමුදා ඇකඩමිය (1837 පමණ) නාවික නිලධාරීන් උපාධි ලබා ගනී.<ref>{{cite web |title=Armada del Ecuador |url=http://www.armada.mil.ec/index.php?option=com_content&task=view&id=47 |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://www.armada.mil.ec/?option=com_content&task=view&id=47 |archive-date=10 October 2017 |website=Armada del Ecuador}}</ref> සැලිනාස් හි පිහිටා ඇති කොස්මේ රෙනෙල්ලා ගුවන් ඇකඩමිය (1920 පමණ), ගුවන් හමුදා නිලධාරීන් උපාධි ලබා දෙයි.<ref>{{cite web |title=History of the 'Escuela Superior Militar de Aviacion Cosme Rennella' |url=http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111220150024/http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |archive-date=20 December 2011 |access-date=24 February 2012 |publisher=Esmafae.mil.ec}}</ref> == යොමු කිරීම් == e2vp559hb5ufbgygwcmwh8ulwwixkau 751669 751666 2025-06-27T11:21:41Z Ttheek 66430 Adding [[Category:ඉක්වදෝරය]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751669 wikitext text/x-wiki [[File:Kfir_CE_front.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kfir_CE_front.JPG|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Air_Force|Ecuadorian Air Force]] (FAE)]] ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදා (Fuerzas Armadas de la Republica de Ecuador), හමුදාව, ගුවන් හමුදාව සහ නාවික හමුදාවෙන් සමන්විත වන අතර ජාතික භූමියේ අඛණ්ඩතාව සහ ජාතික ස්වෛරීභාවය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ප්‍රකාශිත වගකීම දරයි. පේරු සමඟ අඛණ්ඩ දේශසීමා ආරවුල් හේතුවෙන්, අවසානයේ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේදී විසඳා ගත් අතර, කොලොම්බියානු ගරිල්ලා කැරැල්ල ඇමසෝනියානු පළාත්වලට රිංගා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පවතින ගැටලුව හේතුවෙන්, ඉක්වදෝර සන්නද්ධ හමුදා වෙනස්කම් මාලාවකට මුහුණ දී ඇත. 2009 දී, ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ නව පරිපාලනය හමුදාවන් තුළ ගැඹුරු ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමක් දියත් කළ අතර, වියදම් අයවැය ඩොලර් 1,691,776,803 දක්වා වැඩි කළ අතර එය 25% ක වැඩිවීමකි.<ref>{{cite web |title=Ecuador: A Comparative Atlas of Defence in Latin America / 2008 Edition |url=http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20090506111602/http://www.ccmr.org/public/library_file_proxy.cfm/lid/5603 |archive-date=6 May 2009 |access-date=26 June 2010 |publisher=ccmr.org}}</ref> ක්විටෝ හි පිහිටි හමුදා ඇකඩමියේ ජෙනරාල් එලෝයි ඇල්ෆාරෝ (1838 පමණ) හමුදා නිලධාරීන් උපාධි ලබා ගැනීම භාරව සිටී.<ref>[http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81 History of the "Escuela Superior Militar Eloy Alfaro"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110719133956/http://www.esmil.mil.ec/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=81|date=19 July 2011}}</ref> සැලිනාස් හි පිහිටි ඉක්වදෝර නාවික හමුදා ඇකඩමිය (1837 පමණ) නාවික නිලධාරීන් උපාධි ලබා ගනී.<ref>{{cite web |title=Armada del Ecuador |url=http://www.armada.mil.ec/index.php?option=com_content&task=view&id=47 |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20171010140108/http://www.armada.mil.ec/?option=com_content&task=view&id=47 |archive-date=10 October 2017 |website=Armada del Ecuador}}</ref> සැලිනාස් හි පිහිටා ඇති කොස්මේ රෙනෙල්ලා ගුවන් ඇකඩමිය (1920 පමණ), ගුවන් හමුදා නිලධාරීන් උපාධි ලබා දෙයි.<ref>{{cite web |title=History of the 'Escuela Superior Militar de Aviacion Cosme Rennella' |url=http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111220150024/http://www.esmafae.mil.ec/nuestra-historia/historia-de-la-esma.html |archive-date=20 December 2011 |access-date=24 February 2012 |publisher=Esmafae.mil.ec}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] llkoq5m3eh9vnvzgfkyforyym8clgns 0 182544 751667 2025-06-27T11:19:28Z BuddhikaW88 37808 ' == Geography == {{Main|Geography of Ecuador}} {{See also|Rivers of Ecuador}} [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|Ecuadorian topography]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|Historically famous [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]] volcano]] File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedi...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751667 wikitext text/x-wiki == Geography == {{Main|Geography of Ecuador}} {{See also|Rivers of Ecuador}} [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|Ecuadorian topography]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|Historically famous [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]] volcano]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|Napo Wildlife Center in the [[:en:Yasuní_National_Park|Yasuní National Park]]]] According to the ''[[:en:CIA_World_Factbook|CIA World Factbook]]'', Ecuador has a total area of {{convert|283571|km2|sqmi|0|abbr=on}}, including the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. Of this, {{convert|276841|km2|sqmi|0|abbr=on}} is land and {{convert|6720|km2|sqmi|0|abbr=on}} water.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> The total area, according to the Ecuadorian government's foreign ministry, is {{convert|256370|km2|sqmi|0|abbr=on}}.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> The Galápagos Islands are sometimes considered part of [[:en:Oceania|Oceania]],<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> which would thus make Ecuador a [[:en:List_of_transcontinental_countries|transcontinental country]] under certain definitions. Ecuador is bigger than the South America countries Uruguay, Suriname, Guyana and French Guiana. Ecuador lies between latitudes [[:en:2nd_parallel_north|2°N]] and [[:en:5th_parallel_south|5°S]], bounded on the west by the Pacific Ocean, and has {{convert|2337|km|mi|abbr=on}} of [[:en:Coastline|coastline]]. It has {{convert|2010|km|mi|abbr=on}} of land boundaries, with [[:en:Colombia|Colombia]] in the north (with a {{convert|590|km|0|abbr=on}} border) and Peru in the east and south (with a {{convert|1420.|km|0|abbr=on}} border). It is the westernmost country that lies on the equator.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> The country has four main geographic regions: * '''La Costa''', or "the coast": The coastal region consists of the provinces to the west of the Andean range&nbsp;– [[:en:Esmeraldas_Province|Esmeraldas]], [[:en:Guayas_Province|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Manabí_Province|Manabí]], [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], Santo Domingo de los Tsachilas and [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]]. It is the country's most fertile and productive land, and is the seat of the large [[:en:Banana|banana]] exportation plantations of the companies [[:en:Dole_Food_Company|Dole]] and [[:en:Chiquita|Chiquita]]. This region is also where most of Ecuador's [[:en:Rice|rice]] crop is grown. The truly coastal provinces have active fisheries. The largest coastal city is [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. * '''La Sierra''', or "the highlands": The sierra consists of the Andean and Interandean highland provinces&nbsp;– [[:en:Azuay_Province|Azuay]], [[:en:Cañar_Province|Cañar]], [[:en:Carchi_Province|Carchi]], [[:en:Chimborazo_Province|Chimborazo]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], [[:en:Loja_Province|Loja]], [[:en:Pichincha_Province|Pichincha]], Bolívar, Cotopaxi and [[:en:Tungurahua_Province|Tungurahua]]. This land contains most of Ecuador's volcanoes and all of its snow-capped peaks. Agriculture is focused on the traditional crops of [[:en:Potato|potato]], [[:en:Maize|maize]], and [[:en:Quinoa|quinua]] and the population is predominantly Amerindian [[:en:Quechua_people|Kichua]]. The largest Sierran city is [[:en:Quito|Quito]]. * '''La Amazonía''', also known as ''El Oriente'', or "the east": The oriente consists of the [[:en:Amazon_rainforest|Amazon jungle]] provinces&nbsp;– [[:en:Morona_Santiago_Province|Morona Santiago]], [[:en:Napo_Province|Napo]], [[:en:Orellana_Province|Orellana]], [[:en:Pastaza_Province|Pastaza]], [[:en:Sucumbíos_Province|Sucumbíos]], and [[:en:Zamora-Chinchipe_Province|Zamora-Chinchipe]]. This region is primarily made up of the huge Amazon national parks and Amerindian untouchable zones, which are vast stretches of land set aside for the Amazon Amerindian tribes to continue living traditionally. It is also the area with the largest reserves of [[:en:Petroleum|petroleum]] in Ecuador, and parts of the upper Amazon here have been extensively exploited by petroleum companies. The population is primarily mixed Amerindian [[:en:Shuar|Shuar]], [[:en:Huaorani|Waorani]] and [[:en:Quechua_people|Kichua]], although there are numerous tribes in the deep jungle which are little-contacted. The largest city in the Oriente [[:en:Nueva_Loja|Lago Agrio]] in Sucumbíos. * '''La Región Insular''' is the region comprising the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], some {{convert|1000|km|mi|sp=us}} west of the mainland in the Pacific Ocean. Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet.<ref name="CIA" /> The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === Climate === {{Main|Climate of Ecuador}} There is great variety in the climate, largely determined by altitude. It is mild year-round in the mountain valleys, with a [[:en:Humid_subtropical_climate|humid subtropical climate]] in coastal areas and [[:en:Rainforest|rainforest]] in lowlands. The Pacific coastal area has a [[:en:Tropical_climate|tropical climate]] with a severe rainy season. The climate in the Andean highlands is [[:en:Temperateness|temperate]] and relatively dry, and the Amazon basin on the eastern side of the mountains shares the climate of other rainforest zones. Because of its location at the equator, Ecuador experiences little variation in daylight hours during the course of a year. Both sunrise and sunset occur each day at the two six o'clock hours.<ref name="CIA" /> The country has seen its seven glaciers lose 54.4% of their surface in forty years. Research predicts their disappearance by 2100. The cause is climate change, which threatens both the fauna and flora and the population.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === Biodiversity === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|Ecuador is one of the most [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world, it has the most biodiversity per square kilometer of any nation, and is one of the highest in [[:en:Endemism|endemism]]. In the image, a [[:en:Pale-mandibled_aracari|pale-mandibled aracari]] in the [[:en:Mindo,_Ecuador|Mindo]]-Nambillo Ecological Reserve.]] Ecuador is one of seventeen [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world according to [[:en:Conservation_International|Conservation International]],<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> and it has the most biodiversity per square kilometer of any nation.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|[[:en:Western_Santa_Cruz_tortoise|Western Santa Cruz tortoise]] in the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == 1g7i39rnb5wqyc4hi8062dnpb30el0o 751668 751667 2025-06-27T11:20:42Z BuddhikaW88 37808 751668 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] According to the ''[[:en:CIA_World_Factbook|CIA World Factbook]]'', Ecuador has a total area of {{convert|283571|km2|sqmi|0|abbr=on}}, including the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. Of this, {{convert|276841|km2|sqmi|0|abbr=on}} is land and {{convert|6720|km2|sqmi|0|abbr=on}} water.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> The total area, according to the Ecuadorian government's foreign ministry, is {{convert|256370|km2|sqmi|0|abbr=on}}.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> The Galápagos Islands are sometimes considered part of [[:en:Oceania|Oceania]],<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> which would thus make Ecuador a [[:en:List_of_transcontinental_countries|transcontinental country]] under certain definitions. Ecuador is bigger than the South America countries Uruguay, Suriname, Guyana and French Guiana. Ecuador lies between latitudes [[:en:2nd_parallel_north|2°N]] and [[:en:5th_parallel_south|5°S]], bounded on the west by the Pacific Ocean, and has {{convert|2337|km|mi|abbr=on}} of [[:en:Coastline|coastline]]. It has {{convert|2010|km|mi|abbr=on}} of land boundaries, with [[:en:Colombia|Colombia]] in the north (with a {{convert|590|km|0|abbr=on}} border) and Peru in the east and south (with a {{convert|1420.|km|0|abbr=on}} border). It is the westernmost country that lies on the equator.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> The country has four main geographic regions: * '''La Costa''', or "the coast": The coastal region consists of the provinces to the west of the Andean range&nbsp;– [[:en:Esmeraldas_Province|Esmeraldas]], [[:en:Guayas_Province|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Manabí_Province|Manabí]], [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], Santo Domingo de los Tsachilas and [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]]. It is the country's most fertile and productive land, and is the seat of the large [[:en:Banana|banana]] exportation plantations of the companies [[:en:Dole_Food_Company|Dole]] and [[:en:Chiquita|Chiquita]]. This region is also where most of Ecuador's [[:en:Rice|rice]] crop is grown. The truly coastal provinces have active fisheries. The largest coastal city is [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. * '''La Sierra''', or "the highlands": The sierra consists of the Andean and Interandean highland provinces&nbsp;– [[:en:Azuay_Province|Azuay]], [[:en:Cañar_Province|Cañar]], [[:en:Carchi_Province|Carchi]], [[:en:Chimborazo_Province|Chimborazo]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], [[:en:Loja_Province|Loja]], [[:en:Pichincha_Province|Pichincha]], Bolívar, Cotopaxi and [[:en:Tungurahua_Province|Tungurahua]]. This land contains most of Ecuador's volcanoes and all of its snow-capped peaks. Agriculture is focused on the traditional crops of [[:en:Potato|potato]], [[:en:Maize|maize]], and [[:en:Quinoa|quinua]] and the population is predominantly Amerindian [[:en:Quechua_people|Kichua]]. The largest Sierran city is [[:en:Quito|Quito]]. * '''La Amazonía''', also known as ''El Oriente'', or "the east": The oriente consists of the [[:en:Amazon_rainforest|Amazon jungle]] provinces&nbsp;– [[:en:Morona_Santiago_Province|Morona Santiago]], [[:en:Napo_Province|Napo]], [[:en:Orellana_Province|Orellana]], [[:en:Pastaza_Province|Pastaza]], [[:en:Sucumbíos_Province|Sucumbíos]], and [[:en:Zamora-Chinchipe_Province|Zamora-Chinchipe]]. This region is primarily made up of the huge Amazon national parks and Amerindian untouchable zones, which are vast stretches of land set aside for the Amazon Amerindian tribes to continue living traditionally. It is also the area with the largest reserves of [[:en:Petroleum|petroleum]] in Ecuador, and parts of the upper Amazon here have been extensively exploited by petroleum companies. The population is primarily mixed Amerindian [[:en:Shuar|Shuar]], [[:en:Huaorani|Waorani]] and [[:en:Quechua_people|Kichua]], although there are numerous tribes in the deep jungle which are little-contacted. The largest city in the Oriente [[:en:Nueva_Loja|Lago Agrio]] in Sucumbíos. * '''La Región Insular''' is the region comprising the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], some {{convert|1000|km|mi|sp=us}} west of the mainland in the Pacific Ocean. Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet.<ref name="CIA" /> The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === දේශගුණය === There is great variety in the climate, largely determined by altitude. It is mild year-round in the mountain valleys, with a [[:en:Humid_subtropical_climate|humid subtropical climate]] in coastal areas and [[:en:Rainforest|rainforest]] in lowlands. The Pacific coastal area has a [[:en:Tropical_climate|tropical climate]] with a severe rainy season. The climate in the Andean highlands is [[:en:Temperateness|temperate]] and relatively dry, and the Amazon basin on the eastern side of the mountains shares the climate of other rainforest zones. Because of its location at the equator, Ecuador experiences little variation in daylight hours during the course of a year. Both sunrise and sunset occur each day at the two six o'clock hours.<ref name="CIA" /> The country has seen its seven glaciers lose 54.4% of their surface in forty years. Research predicts their disappearance by 2100. The cause is climate change, which threatens both the fauna and flora and the population.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] Ecuador is one of seventeen [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world according to [[:en:Conservation_International|Conservation International]],<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> and it has the most biodiversity per square kilometer of any nation.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == euprml50c3m0bdsem1ea0yo5uq1osf2 751670 751668 2025-06-27T11:21:42Z Ttheek 66430 Adding [[Category:ඉක්වදෝරය]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 751670 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] According to the ''[[:en:CIA_World_Factbook|CIA World Factbook]]'', Ecuador has a total area of {{convert|283571|km2|sqmi|0|abbr=on}}, including the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]]. Of this, {{convert|276841|km2|sqmi|0|abbr=on}} is land and {{convert|6720|km2|sqmi|0|abbr=on}} water.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> The total area, according to the Ecuadorian government's foreign ministry, is {{convert|256370|km2|sqmi|0|abbr=on}}.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> The Galápagos Islands are sometimes considered part of [[:en:Oceania|Oceania]],<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> which would thus make Ecuador a [[:en:List_of_transcontinental_countries|transcontinental country]] under certain definitions. Ecuador is bigger than the South America countries Uruguay, Suriname, Guyana and French Guiana. Ecuador lies between latitudes [[:en:2nd_parallel_north|2°N]] and [[:en:5th_parallel_south|5°S]], bounded on the west by the Pacific Ocean, and has {{convert|2337|km|mi|abbr=on}} of [[:en:Coastline|coastline]]. It has {{convert|2010|km|mi|abbr=on}} of land boundaries, with [[:en:Colombia|Colombia]] in the north (with a {{convert|590|km|0|abbr=on}} border) and Peru in the east and south (with a {{convert|1420.|km|0|abbr=on}} border). It is the westernmost country that lies on the equator.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> The country has four main geographic regions: * '''La Costa''', or "the coast": The coastal region consists of the provinces to the west of the Andean range&nbsp;– [[:en:Esmeraldas_Province|Esmeraldas]], [[:en:Guayas_Province|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Manabí_Province|Manabí]], [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], Santo Domingo de los Tsachilas and [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]]. It is the country's most fertile and productive land, and is the seat of the large [[:en:Banana|banana]] exportation plantations of the companies [[:en:Dole_Food_Company|Dole]] and [[:en:Chiquita|Chiquita]]. This region is also where most of Ecuador's [[:en:Rice|rice]] crop is grown. The truly coastal provinces have active fisheries. The largest coastal city is [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. * '''La Sierra''', or "the highlands": The sierra consists of the Andean and Interandean highland provinces&nbsp;– [[:en:Azuay_Province|Azuay]], [[:en:Cañar_Province|Cañar]], [[:en:Carchi_Province|Carchi]], [[:en:Chimborazo_Province|Chimborazo]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], [[:en:Loja_Province|Loja]], [[:en:Pichincha_Province|Pichincha]], Bolívar, Cotopaxi and [[:en:Tungurahua_Province|Tungurahua]]. This land contains most of Ecuador's volcanoes and all of its snow-capped peaks. Agriculture is focused on the traditional crops of [[:en:Potato|potato]], [[:en:Maize|maize]], and [[:en:Quinoa|quinua]] and the population is predominantly Amerindian [[:en:Quechua_people|Kichua]]. The largest Sierran city is [[:en:Quito|Quito]]. * '''La Amazonía''', also known as ''El Oriente'', or "the east": The oriente consists of the [[:en:Amazon_rainforest|Amazon jungle]] provinces&nbsp;– [[:en:Morona_Santiago_Province|Morona Santiago]], [[:en:Napo_Province|Napo]], [[:en:Orellana_Province|Orellana]], [[:en:Pastaza_Province|Pastaza]], [[:en:Sucumbíos_Province|Sucumbíos]], and [[:en:Zamora-Chinchipe_Province|Zamora-Chinchipe]]. This region is primarily made up of the huge Amazon national parks and Amerindian untouchable zones, which are vast stretches of land set aside for the Amazon Amerindian tribes to continue living traditionally. It is also the area with the largest reserves of [[:en:Petroleum|petroleum]] in Ecuador, and parts of the upper Amazon here have been extensively exploited by petroleum companies. The population is primarily mixed Amerindian [[:en:Shuar|Shuar]], [[:en:Huaorani|Waorani]] and [[:en:Quechua_people|Kichua]], although there are numerous tribes in the deep jungle which are little-contacted. The largest city in the Oriente [[:en:Nueva_Loja|Lago Agrio]] in Sucumbíos. * '''La Región Insular''' is the region comprising the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], some {{convert|1000|km|mi|sp=us}} west of the mainland in the Pacific Ocean. Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet.<ref name="CIA" /> The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === දේශගුණය === There is great variety in the climate, largely determined by altitude. It is mild year-round in the mountain valleys, with a [[:en:Humid_subtropical_climate|humid subtropical climate]] in coastal areas and [[:en:Rainforest|rainforest]] in lowlands. The Pacific coastal area has a [[:en:Tropical_climate|tropical climate]] with a severe rainy season. The climate in the Andean highlands is [[:en:Temperateness|temperate]] and relatively dry, and the Amazon basin on the eastern side of the mountains shares the climate of other rainforest zones. Because of its location at the equator, Ecuador experiences little variation in daylight hours during the course of a year. Both sunrise and sunset occur each day at the two six o'clock hours.<ref name="CIA" /> The country has seen its seven glaciers lose 54.4% of their surface in forty years. Research predicts their disappearance by 2100. The cause is climate change, which threatens both the fauna and flora and the population.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] Ecuador is one of seventeen [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world according to [[:en:Conservation_International|Conservation International]],<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> and it has the most biodiversity per square kilometer of any nation.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 78034popkxgj0wdm819xrchsat88z1m 751671 751670 2025-06-27T11:24:00Z BuddhikaW88 37808 751671 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය Guayaquil වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Azuay, Cañar, Carchi, Chimborazo, Imbabura, Loja, Pichincha, Bolívar, Cotopaxi සහ Tungurahua. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * La Amazonía, El Oriente හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: Oriente ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Morona Santiago, Napo, Orellana, Pastaza, Sucumbíos සහ Zamora-Chinchipe. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය [පරස්පර විරෝධී] ක්විටෝ වේ, [11] එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය [පරස්පර විරෝධී] ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ, [12]. ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.[1] ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. දේශගුණය ජෛව විවිධත්වය * '''La Costa''', or "the coast": The coastal region consists of the provinces to the west of the Andean range&nbsp;– [[:en:Esmeraldas_Province|Esmeraldas]], [[:en:Guayas_Province|Guayas]], [[:en:Los_Ríos_Province|Los Ríos]], [[:en:Manabí_Province|Manabí]], [[:en:El_Oro_Province|El Oro]], Santo Domingo de los Tsachilas and [[:en:Santa_Elena_Province|Santa Elena]]. It is the country's most fertile and productive land, and is the seat of the large [[:en:Banana|banana]] exportation plantations of the companies [[:en:Dole_Food_Company|Dole]] and [[:en:Chiquita|Chiquita]]. This region is also where most of Ecuador's [[:en:Rice|rice]] crop is grown. The truly coastal provinces have active fisheries. The largest coastal city is [[:en:Guayaquil|Guayaquil]]. * '''La Sierra''', or "the highlands": The sierra consists of the Andean and Interandean highland provinces&nbsp;– [[:en:Azuay_Province|Azuay]], [[:en:Cañar_Province|Cañar]], [[:en:Carchi_Province|Carchi]], [[:en:Chimborazo_Province|Chimborazo]], [[:en:Imbabura_Province|Imbabura]], [[:en:Loja_Province|Loja]], [[:en:Pichincha_Province|Pichincha]], Bolívar, Cotopaxi and [[:en:Tungurahua_Province|Tungurahua]]. This land contains most of Ecuador's volcanoes and all of its snow-capped peaks. Agriculture is focused on the traditional crops of [[:en:Potato|potato]], [[:en:Maize|maize]], and [[:en:Quinoa|quinua]] and the population is predominantly Amerindian [[:en:Quechua_people|Kichua]]. The largest Sierran city is [[:en:Quito|Quito]]. * '''La Amazonía''', also known as ''El Oriente'', or "the east": The oriente consists of the [[:en:Amazon_rainforest|Amazon jungle]] provinces&nbsp;– [[:en:Morona_Santiago_Province|Morona Santiago]], [[:en:Napo_Province|Napo]], [[:en:Orellana_Province|Orellana]], [[:en:Pastaza_Province|Pastaza]], [[:en:Sucumbíos_Province|Sucumbíos]], and [[:en:Zamora-Chinchipe_Province|Zamora-Chinchipe]]. This region is primarily made up of the huge Amazon national parks and Amerindian untouchable zones, which are vast stretches of land set aside for the Amazon Amerindian tribes to continue living traditionally. It is also the area with the largest reserves of [[:en:Petroleum|petroleum]] in Ecuador, and parts of the upper Amazon here have been extensively exploited by petroleum companies. The population is primarily mixed Amerindian [[:en:Shuar|Shuar]], [[:en:Huaorani|Waorani]] and [[:en:Quechua_people|Kichua]], although there are numerous tribes in the deep jungle which are little-contacted. The largest city in the Oriente [[:en:Nueva_Loja|Lago Agrio]] in Sucumbíos. * '''La Región Insular''' is the region comprising the [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], some {{convert|1000|km|mi|sp=us}} west of the mainland in the Pacific Ocean. Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet.<ref name="CIA" /> The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === දේශගුණය === There is great variety in the climate, largely determined by altitude. It is mild year-round in the mountain valleys, with a [[:en:Humid_subtropical_climate|humid subtropical climate]] in coastal areas and [[:en:Rainforest|rainforest]] in lowlands. The Pacific coastal area has a [[:en:Tropical_climate|tropical climate]] with a severe rainy season. The climate in the Andean highlands is [[:en:Temperateness|temperate]] and relatively dry, and the Amazon basin on the eastern side of the mountains shares the climate of other rainforest zones. Because of its location at the equator, Ecuador experiences little variation in daylight hours during the course of a year. Both sunrise and sunset occur each day at the two six o'clock hours.<ref name="CIA" /> The country has seen its seven glaciers lose 54.4% of their surface in forty years. Research predicts their disappearance by 2100. The cause is climate change, which threatens both the fauna and flora and the population.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.[1] වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.[13] === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] Ecuador is one of seventeen [[:en:Megadiverse_countries|megadiverse countries]] in the world according to [[:en:Conservation_International|Conservation International]],<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> and it has the most biodiversity per square kilometer of any nation.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,[14] සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.[15][16] Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] pyqt5zy47q0gzgtosz0cenn86jildin 751672 751671 2025-06-27T11:25:51Z BuddhikaW88 37808 751672 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය Guayaquil වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Azuay, Cañar, Carchi, Chimborazo, Imbabura, Loja, Pichincha, Bolívar, Cotopaxi සහ Tungurahua. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * La Amazonía, El Oriente හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: Oriente ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Morona Santiago, Napo, Orellana, Pastaza, Sucumbíos සහ Zamora-Chinchipe. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. * Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito, which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil, in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet. The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === දේශගුණය === There is great variety in the climate, largely determined by altitude. It is mild year-round in the mountain valleys, with a [[:en:Humid_subtropical_climate|humid subtropical climate]] in coastal areas and [[:en:Rainforest|rainforest]] in lowlands. The Pacific coastal area has a [[:en:Tropical_climate|tropical climate]] with a severe rainy season. The climate in the Andean highlands is [[:en:Temperateness|temperate]] and relatively dry, and the Amazon basin on the eastern side of the mountains shares the climate of other rainforest zones. Because of its location at the equator, Ecuador experiences little variation in daylight hours during the course of a year. Both sunrise and sunset occur each day at the two six o'clock hours. The country has seen its seven glaciers lose 54.4% of their surface in forty years. Research predicts their disappearance by 2100. The cause is climate change, which threatens both the fauna and flora and the population. දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] fkefh0kxaq53nv711rxrz15no79gghb 751673 751672 2025-06-27T11:27:16Z BuddhikaW88 37808 /* දේශගුණය */ 751673 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය Guayaquil වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Azuay, Cañar, Carchi, Chimborazo, Imbabura, Loja, Pichincha, Bolívar, Cotopaxi සහ Tungurahua. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * La Amazonía, El Oriente හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: Oriente ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - Morona Santiago, Napo, Orellana, Pastaza, Sucumbíos සහ Zamora-Chinchipe. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. * Ecuador's capital and second largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Quito, which is in the province of [[:en:Pichincha_Province,_Ecuador|Pichincha]] in the Sierra region. It is the second-highest capital city with an elevation of 2,850 meters. Ecuador's largest city{{contradict-inline|date=June 2024}} is Guayaquil, in the [[:en:Guayas_Province|Guayas Province]]. [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]], just south of Quito, is one of the world's highest active volcanoes. The top of [[:en:Chimborazo_(volcano)|Mount Chimborazo]] (6,268&nbsp;m, or 20,560&nbsp;ft, above sea level), Ecuador's tallest mountain, is the most distant point from the center of the Earth on the Earth's surface because of the [[:en:Ellipsoid|ellipsoid]] shape of the planet. The Andes is the watershed divisor between the [[:en:Amazon_Basin|Amazon]] watershed, which runs to the east, and the Pacific, including the north–south rivers Mataje, Santiago, [[:en:Esmeraldas_River|Esmeraldas]], [[:en:Chone_River|Chone]], [[:en:Guayas_River|Guayas]], Jubones, and Puyango-Tumbes. === දේශගුණය === දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] hqvl2b4ruuh0030s5jgb1gyy4ka3l2p 751674 751673 2025-06-27T11:31:53Z BuddhikaW88 37808 751674 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය ගුවායාකිල් වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - අසුවායි, කැනර්, කාර්චි, චිම්බොරාසෝ, ඉම්බබුර, ලෝජා, පිචින්චා, බොලිවර්, කොටොපැක්සි සහ තුන්ගුරාහුවා. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * ලා ඇමසෝනියා, එල් ඔරියන්ටේ හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: ඔරියන්ටේ ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - මොරෝනා සන්තියාගෝ, නැපෝ, ඔරෙල්ලානා, පැස්ටාසා, සුකුම්බියෝස් සහ සැමෝරා-චිංචිපේ. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. === දේශගුණය === දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> Ecuador has 1,600 bird species (15% of the world's known bird species) in the continental area and 38 more [[:en:Endemism|endemic]] in the Galápagos. In addition to more than 16,000 species of plants, the country has 106 endemic reptiles, 138 endemic amphibians, and 6,000 species of butterfly. The Galápagos Islands are well known as a region of distinct fauna, as the famous place of birth to Darwin's [[:en:Theory_of_evolution|theory of evolution]], and as a [[:en:UNESCO|UNESCO]] World Heritage Site.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> Ecuador was the first country to recognize the [[:en:Rights_of_nature|rights of nature]] in its constitution.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> The protection of the nation's biodiversity is an explicit national priority as stated in the National Plan of "Buen Vivir", or good living, Objective 4, "Guarantee the rights of nature", Policy 1: "Sustainably conserve and manage the natural heritage, including its land and marine biodiversity, which is considered a strategic sector".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]].<ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment,<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] 12swxsecpns39bi48q3eijk2rbmivxg 751676 751674 2025-06-27T11:37:37Z BuddhikaW88 37808 /* ජෛව විවිධත්වය */ 751676 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය ගුවායාකිල් වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - අසුවායි, කැනර්, කාර්චි, චිම්බොරාසෝ, ඉම්බබුර, ලෝජා, පිචින්චා, බොලිවර්, කොටොපැක්සි සහ තුන්ගුරාහුවා. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * ලා ඇමසෝනියා, එල් ඔරියන්ටේ හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: ඔරියන්ටේ ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - මොරෝනා සන්තියාගෝ, නැපෝ, ඔරෙල්ලානා, පැස්ටාසා, සුකුම්බියෝස් සහ සැමෝරා-චිංචිපේ. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. === දේශගුණය === දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> ඉක්වදෝරයේ මහාද්වීපික ප්‍රදේශයේ පක්ෂි විශේෂ 1,600ක් (ලෝකයේ දන්නා පක්ෂි විශේෂවලින් 15%) සහ ගැලපගෝස් දූපත් වල ආවේණික විශේෂ 38ක් ඇත. ශාක විශේෂ 16,000කට වැඩි ප්‍රමාණයකට අමතරව, රට තුළ ආවේණික උරගයින් 106ක්, ආවේණික උභයජීවීන් 138ක් සහ සමනල විශේෂ 6,000ක් ඇත. ගැලපගෝස් දූපත්, ඩාවින්ගේ පරිණාමවාදයේ ප්‍රසිද්ධ උපන් ස්ථානය ලෙස සහ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස සුවිශේෂී සත්ත්ව විශේෂ කලාපයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> ඉක්වදෝරය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්වභාවධර්මයේ අයිතිවාසිකම් පිළිගත් පළමු රට විය.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> "බුවෙන් විවිර්" හෙවත් යහපත් ජීවන රටාවේ ජාතික සැලැස්මේ, අරමුණ 4, "සොබාදහමේ අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීම", ප්‍රතිපත්තිය 1 හි සඳහන් පරිදි ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම පැහැදිලි ජාතික ප්‍රමුඛතාවයකි: "උපායමාර්ගික අංශයක් ලෙස සැලකෙන එහි ඉඩම් සහ සමුද්‍ර ජෛව විවිධත්වය ඇතුළුව ස්වාභාවික උරුමය තිරසාර ලෙස සංරක්ෂණය කර කළමනාකරණය කරන්න".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] As of the writing of the plan in 2008, 19% of Ecuador's land area was protected; however, the plan also states that 32% of the land must be protected in order to truly preserve the nation's biodiversity. Current [[:en:List_of_national_parks_in_Ecuador|protected areas]] include 11 national parks, 10 wildlife refuges, 9 ecological reserves, and other areas. A program begun in 2008, Sociobosque, is preserving another 2.3% of total land area (6,295&nbsp;km², or 629,500&nbsp;ha) by paying private landowners or community landowners (such as Amerindian tribes) incentives to maintain their land as native ecosystems such as native forests or grasslands. Eligibility and subsidy rates for this program are determined based on the poverty in the region, the number of hectares that will be protected, and the type of ecosystem of the land to be protected, among other factors. Ecuador had a 2018 [[:en:Forest_Landscape_Integrity_Index|Forest Landscape Integrity Index]] mean score of 7.66/10, ranking it 35th globally out of 172 countries. 2008 දී සැලැස්ම ලියන විට, ඉක්වදෝරයේ භූමි ප්‍රමාණයෙන් 19% ක් ආරක්ෂා කරන ලදී; කෙසේ වෙතත්, ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය සැබවින්ම ආරක්ෂා කිරීම සඳහා භූමියෙන් 32% ක් ආරක්ෂා කළ යුතු බව ද සැලැස්මේ සඳහන් වේ.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> වත්මන් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලට ජාතික වනෝද්‍යාන 11 ක්, වනජීවී සරණාගත ස්ථාන 10 ක්, පාරිසරික රක්ෂිත 9 ක් සහ අනෙකුත් ප්‍රදේශ ඇතුළත් වේ.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> 2008 දී ආරම්භ කරන ලද වැඩසටහනක් වන සොසියෝබොස්ක්, පෞද්ගලික ඉඩම් හිමියන්ට හෝ ප්‍රජා ඉඩම් හිමියන්ට (ඇමරින්ඩියන් ගෝත්‍ර වැනි) ස්වදේශික වනාන්තර හෝ තෘණ බිම් වැනි ස්වදේශික පරිසර පද්ධති ලෙස තම ඉඩම් පවත්වාගෙන යාම සඳහා දිරි දීමනා ගෙවීමෙන් මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් තවත් 2.3% ක් (කිලෝමීටර 6,295 ක් හෝ හෙක්ටයාර 629,500) සංරක්ෂණය කරයි. මෙම වැඩසටහන සඳහා සුදුසුකම් සහ සහනාධාර අනුපාත තීරණය කරනු ලබන්නේ කලාපයේ දරිද්‍රතාවය, ආරක්ෂා කරනු ලබන හෙක්ටයාර ගණන සහ ආරක්ෂා කළ යුතු භූමියේ පරිසර පද්ධතියේ වර්ගය සහ අනෙකුත් සාධක මත ය.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> ඉක්වදෝරයට 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්‍ය ලකුණු 7.66/10 ක් හිමි වූ අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 35 වන ස්ථානයට පත්විය.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]]. Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment, contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case. This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses. The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land. යුනෙස්කෝ ලැයිස්තුවේ සිටියද, ගැලපගෝස් විවිධ ඍණාත්මක පාරිසරික බලපෑම් වලින් තර්ජනයට ලක්ව ඇති අතර, මෙම විදේශීය පරිසර පද්ධතියේ පැවැත්මට තර්ජනයක් වේ. <ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> මීට අමතරව, ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ තෙල් සූරාකෑම නිසා පරිසරයට පිරිපහදු නොකළ අපද්‍රව්‍ය, ගෑස් සහ බොරතෙල් බිලියන ගණනක් මුදා හැරීමට හේතු වී ඇති අතර, <ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> පරිසර පද්ධති දූෂණය කර ඇමරින්ඩියන් ජනයාට අහිතකර සෞඛ්‍ය බලපෑම් ඇති කරයි.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> හොඳම දන්නා උදාහරණවලින් එකක් වන්නේ ටෙක්සාකෝ-චෙව්රොන් නඩුවයි.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> මෙම ඇමරිකානු තෙල් සමාගම 1964 සහ 1992 අතර ඉක්වදෝර ඇමසන් කලාපයේ ක්‍රියාත්මක විය. මෙම කාලය තුළ, ටෙක්සාකෝ ඛනිජ තෙල් ක්ෂේත්‍ර 15 ක ළිං 339 ක් කැණූ අතර විෂ සහිත අපජල වළවල් 627 ක් අතහැර දැමීය. මෙම අධික ලෙස දූෂිත සහ දැන් යල් පැන ගිය තාක්ෂණයන් වියදම් අඩු කිරීමේ මාර්ගයක් ලෙස භාවිතා කළ බව දැන් දන්නා කරුණකි.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> මෙම නඩුව "Crude" නම් වාර්තා චිත්‍රපටයේ ද ලේඛනගත කර ඇත. 2022 දී, ඉක්වදෝරයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණය කළේ "කිසිම තත්වයක් යටතේ ප්‍රජාවන්ගේ සහ සොබාදහමේ සාමූහික අයිතිවාසිකම්වලට අධික කැපකිරීම් ජනනය කරන ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි" බවයි. තම භූමියේ කාර්මික ව්‍යාපෘති පිළිබඳව ආදිවාසී ජනතාවගේ මතයට ගරු කිරීමට ද රජයට අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] d0cay61kb31ttw2vol1npsxzhvku963 751677 751676 2025-06-27T11:38:01Z BuddhikaW88 37808 /* ජෛව විවිධත්වය */ 751677 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය ගුවායාකිල් වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - අසුවායි, කැනර්, කාර්චි, චිම්බොරාසෝ, ඉම්බබුර, ලෝජා, පිචින්චා, බොලිවර්, කොටොපැක්සි සහ තුන්ගුරාහුවා. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * ලා ඇමසෝනියා, එල් ඔරියන්ටේ හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: ඔරියන්ටේ ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - මොරෝනා සන්තියාගෝ, නැපෝ, ඔරෙල්ලානා, පැස්ටාසා, සුකුම්බියෝස් සහ සැමෝරා-චිංචිපේ. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. === දේශගුණය === දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> ඉක්වදෝරයේ මහාද්වීපික ප්‍රදේශයේ පක්ෂි විශේෂ 1,600ක් (ලෝකයේ දන්නා පක්ෂි විශේෂවලින් 15%) සහ ගැලපගෝස් දූපත් වල ආවේණික විශේෂ 38ක් ඇත. ශාක විශේෂ 16,000කට වැඩි ප්‍රමාණයකට අමතරව, රට තුළ ආවේණික උරගයින් 106ක්, ආවේණික උභයජීවීන් 138ක් සහ සමනල විශේෂ 6,000ක් ඇත. ගැලපගෝස් දූපත්, ඩාවින්ගේ පරිණාමවාදයේ ප්‍රසිද්ධ උපන් ස්ථානය ලෙස සහ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස සුවිශේෂී සත්ත්ව විශේෂ කලාපයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> ඉක්වදෝරය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්වභාවධර්මයේ අයිතිවාසිකම් පිළිගත් පළමු රට විය.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> "බුවෙන් විවිර්" හෙවත් යහපත් ජීවන රටාවේ ජාතික සැලැස්මේ, අරමුණ 4, "සොබාදහමේ අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීම", ප්‍රතිපත්තිය 1 හි සඳහන් පරිදි ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම පැහැදිලි ජාතික ප්‍රමුඛතාවයකි: "උපායමාර්ගික අංශයක් ලෙස සැලකෙන එහි ඉඩම් සහ සමුද්‍ර ජෛව විවිධත්වය ඇතුළුව ස්වාභාවික උරුමය තිරසාර ලෙස සංරක්ෂණය කර කළමනාකරණය කරන්න".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] 2008 දී සැලැස්ම ලියන විට, ඉක්වදෝරයේ භූමි ප්‍රමාණයෙන් 19% ක් ආරක්ෂා කරන ලදී; කෙසේ වෙතත්, ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය සැබවින්ම ආරක්ෂා කිරීම සඳහා භූමියෙන් 32% ක් ආරක්ෂා කළ යුතු බව ද සැලැස්මේ සඳහන් වේ.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> වත්මන් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලට ජාතික වනෝද්‍යාන 11 ක්, වනජීවී සරණාගත ස්ථාන 10 ක්, පාරිසරික රක්ෂිත 9 ක් සහ අනෙකුත් ප්‍රදේශ ඇතුළත් වේ.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> 2008 දී ආරම්භ කරන ලද වැඩසටහනක් වන සොසියෝබොස්ක්, පෞද්ගලික ඉඩම් හිමියන්ට හෝ ප්‍රජා ඉඩම් හිමියන්ට (ඇමරින්ඩියන් ගෝත්‍ර වැනි) ස්වදේශික වනාන්තර හෝ තෘණ බිම් වැනි ස්වදේශික පරිසර පද්ධති ලෙස තම ඉඩම් පවත්වාගෙන යාම සඳහා දිරි දීමනා ගෙවීමෙන් මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් තවත් 2.3% ක් (කිලෝමීටර 6,295 ක් හෝ හෙක්ටයාර 629,500) සංරක්ෂණය කරයි. මෙම වැඩසටහන සඳහා සුදුසුකම් සහ සහනාධාර අනුපාත තීරණය කරනු ලබන්නේ කලාපයේ දරිද්‍රතාවය, ආරක්ෂා කරනු ලබන හෙක්ටයාර ගණන සහ ආරක්ෂා කළ යුතු භූමියේ පරිසර පද්ධතියේ වර්ගය සහ අනෙකුත් සාධක මත ය.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> ඉක්වදෝරයට 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්‍ය ලකුණු 7.66/10 ක් හිමි වූ අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 35 වන ස්ථානයට පත්විය.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> Despite being on the UNESCO list, the Galápagos are endangered by a range of negative environmental effects, threatening the existence of this exotic [[:en:Ecosystem|ecosystem]]. Additionally, [[:en:Petroecuador|oil exploitation of the Amazon rainforest]] has led to the release of billions of gallons of untreated wastes, gas, and crude oil into the environment, contaminating ecosystems and causing detrimental health effects to Amerindian peoples One of the best known examples is the [[:en:Chevron_Corporation|Texaco-Chevron]] case. This American [[:en:Petroleum_in_the_United_States|oil company]] operated in the Ecuadorian Amazon region between 1964 and 1992. During this period, Texaco drilled 339 wells in 15 petroleum fields and abandoned 627 toxic wastewater pits. It is now known that these highly polluting and now obsolete technologies were used as a way to reduce expenses. The case has also been documented in [[:en:Crude_(2009_film)|Crude]], a documentary. In 2022, the supreme court of Ecuador decided that "under no circumstances can a project be carried out that generates excessive sacrifices to the collective rights of communities and nature." It also required the government to respect the opinion of Indigenous peoples about industrial projects on their land. යුනෙස්කෝ ලැයිස්තුවේ සිටියද, ගැලපගෝස් විවිධ ඍණාත්මක පාරිසරික බලපෑම් වලින් තර්ජනයට ලක්ව ඇති අතර, මෙම විදේශීය පරිසර පද්ධතියේ පැවැත්මට තර්ජනයක් වේ. <ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> මීට අමතරව, ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ තෙල් සූරාකෑම නිසා පරිසරයට පිරිපහදු නොකළ අපද්‍රව්‍ය, ගෑස් සහ බොරතෙල් බිලියන ගණනක් මුදා හැරීමට හේතු වී ඇති අතර, <ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> පරිසර පද්ධති දූෂණය කර ඇමරින්ඩියන් ජනයාට අහිතකර සෞඛ්‍ය බලපෑම් ඇති කරයි.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> හොඳම දන්නා උදාහරණවලින් එකක් වන්නේ ටෙක්සාකෝ-චෙව්රොන් නඩුවයි.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> මෙම ඇමරිකානු තෙල් සමාගම 1964 සහ 1992 අතර ඉක්වදෝර ඇමසන් කලාපයේ ක්‍රියාත්මක විය. මෙම කාලය තුළ, ටෙක්සාකෝ ඛනිජ තෙල් ක්ෂේත්‍ර 15 ක ළිං 339 ක් කැණූ අතර විෂ සහිත අපජල වළවල් 627 ක් අතහැර දැමීය. මෙම අධික ලෙස දූෂිත සහ දැන් යල් පැන ගිය තාක්ෂණයන් වියදම් අඩු කිරීමේ මාර්ගයක් ලෙස භාවිතා කළ බව දැන් දන්නා කරුණකි.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> මෙම නඩුව "Crude" නම් වාර්තා චිත්‍රපටයේ ද ලේඛනගත කර ඇත. 2022 දී, ඉක්වදෝරයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණය කළේ "කිසිම තත්වයක් යටතේ ප්‍රජාවන්ගේ සහ සොබාදහමේ සාමූහික අයිතිවාසිකම්වලට අධික කැපකිරීම් ජනනය කරන ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි" බවයි. තම භූමියේ කාර්මික ව්‍යාපෘති පිළිබඳව ආදිවාසී ජනතාවගේ මතයට ගරු කිරීමට ද රජයට අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] jhmmjsgw733b29sq7xrw55b3732py9x 751679 751677 2025-06-27T11:38:54Z BuddhikaW88 37808 /* ජෛව විවිධත්වය */ 751679 wikitext text/x-wiki [[File:Ecuador_Topography.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ecuador_Topography.png|thumb|ඉක්වදෝර භූ විෂමතාව]] [[File:Vólcan_Cotopaxi.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:V%C3%B3lcan_Cotopaxi.jpg|thumb|ඓතිහාසික වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ කොටපොක්සි ගිනි කන්ද]] [[File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Napo_Wildlife_Center_Ecolodge.JPG|thumb|යසුනි ජාතික වනෝද්‍යානයේ නැපෝ වනජීවී මධ්‍යස්ථානය]] CIA ලෝක තොරතුරු පොතට අනුව, ඉක්වදෝරයේ මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 283,571 (වර්ග සැතපුම් 109,487) ක් වන අතර එයට ගැලපගෝස් දූපත් ද ඇතුළත් වේ. මෙයින් කිලෝමීටර් 276,841 (වර්ග සැතපුම් 106,889) ක් ගොඩබිම වන අතර කිලෝමීටර් 6,720 (වර්ග සැතපුම් 2,595) ක් ජලය වේ.<ref name="CIA">{{cite web |title=Ecuador |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210110072816/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ecuador |archive-date=10 January 2021 |access-date=18 August 2011 |work=The World Factbook}}</ref> ඉක්වදෝර රජයේ විදේශ අමාත්‍යාංශයට අනුව මුළු භූමි ප්‍රමාණය කිලෝමීටර් 256,370 (වර්ග සැතපුම් 98,985) වේ.<ref>{{Cite web |date=26 January 2020 |title=Bienvenidos al Ecuador – Geografía – Ministerio de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana |url=https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200126122240/https://www.cancilleria.gob.ec/bienvenidos-geografia-del-ecuador/ |archive-date=26 January 2020 |access-date=14 November 2023 |language=es}}</ref> ගැලපගෝස් දූපත් සමහර විට ඕෂනියාවේ කොටසක් ලෙස සැලකේ,<ref name="realm">{{cite book |last1=Todd |first1=Ian |url=https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |title=Island Realm: A Pacific Panorama |date=1974 |publisher=Angus & Robertson |isbn=9780207127618 |page=190 |quote=[we] can further define the word ''culture'' to mean ''language''. Thus we have the French language part of Oceania, the Spanish part and the Japanese part. The Japanese culture groups of Oceania are the Bonin Islands, the Marcus Islands and the Volcano Islands. These three clusters, lying south and south-east of Japan, are inhabited either by Japanese or by people who have now completely fused with the Japanese race. Therefore they will not be taken into account in the proposed comparison of the policies of non – Oceanic cultures towards Oceanic peoples. On the eastern side of the Pacific are a number of Spanish language culture groups of islands. Two of them, the Galapagos and Easter Island, have been dealt with as separate chapters in this volume. Only one of the dozen or so Spanish culture island groups of Oceania has an Oceanic population — the Polynesians of Easter Island. The rest are either uninhabited or have a Spanish – Latin – American population consisting of people who migrated from the mainland. Therefore, the comparisons which follow refer almost exclusively to the English and French language cultures. |access-date=2 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404112846/https://books.google.com/books?id=gcEJAQAAIAAJ&q=%22French+language+cultures%22+1974+pacific |archive-date=4 April 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |title=Review of the Protected Areas System in Oceania |date=1986 |publisher=International Union for Conservation of Nature and Natural Resources |quote=Easter Island on the east has been included on the basis of its Polynesian and biogeographic affinities even though it is politically apart. The other islands of the eastern Pacific (Galapagos, Juan Fernandez, etc.) have sometimes been included in Oceania. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220120062626/https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30152/RevOceania.pdf?sequence=1&isAllowed=y |archive-date=20 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hull |first1=Frank M. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |title=A Check List of the Syrphidae of Oceania |date=1937 |publisher=Department of Biology, University of Missouri |quote=Oceania is primarily considered as the restricted region treated in this paper, but for comparative purposes, in the table only, it is also considered in a broad sense as including New Guinea, Australia, New Caledonia, New Zealand, the Antipodes, and Galapagos. |access-date=17 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126074835/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op13-10.pdf |archive-date=26 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Eckert |first1=Scott A. |url=https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |title=Recovery Plan for U.S. Pacific Populations of the Hawksbill Turtle (Eretmochelys Imbricata) |last2=Alvarado |first2=Javier |last3=Balazs |first3=George H. |last4=Byles |first4=Richard |last5=C. Craig |first5=Peter |last6=Dutton |first6=Peter Howard |last7=L. Eckert |first7=Karen |last8=Engbring |first8=John |last9=Maragos |first9=James E. |date=1998 |publisher=U.S. Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration, National Marine Fisheries Service |pages=7 |quote=Foraging hawksbills have been reported from virtually all of the island groups of Oceania, from the Galapagos Islands in the eastern Pacific to the Republic of Palau in the western Pacific. |access-date=19 March 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231004050651/https://books.google.com/books?id=si33pkypsggC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22indonesia%22&pg=PA7 |archive-date=4 October 2023 |url-status=live |last10=Pultz |first10=Susan |last11=Richardson |first11=James Ingram}}</ref><ref name="harv">{{cite book |last1=Bequaert |first1=Joseph C. |url=http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |title=The Hippoboscidae of Oceania |date=1941 |publisher=Harvard Medical School |quote=In the present taxonomic study of the Hippoboscidae, Oceania covers, rather arbitrarily, the many archipelagos and isolated islands scattered throughout the Pacific Ocean, from the Marianas and Caroline Islands, the Bismarck Archipelago, the Solomon Islands and New Caledonia to the Hawaiian islands and the Galapagos. |access-date=24 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124010141/http://hbs.bishopmuseum.org/pubs-online/pdf/op16-11.pdf |archive-date=24 January 2022 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=King |first1=Frank P. |url=https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |title=Oceania and Beyond: Essays on the Pacific Since 1945 |date=1976 |publisher=Greenwood Press |isbn=9780837189048 |pages=20–21 |quote=It is clear that since World War II, Britain, in contrast to France and the United States (and one might say Chile and Ecuador, which hold, respectively, Easter Island and the Galapagos Islands), conceived of Oceania as a region of sovereign nations living in a spirit of commonwealth. |access-date=7 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051214/https://books.google.com/books?id=tzMhAAAAMAAJ&q=%22one+might+add+Chile+and+Ecuador%22 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |last1=Aldrich |first1=Robert |url=https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |title=France and the South Pacific Since 1940 |date=1993 |publisher=University of Hawaii Press |isbn=9780824815585 |page=347 |quote=Britain's high commissioner in New Zealand continues to administer Pitcairn, and the other former British colonies remain members of the Commonwealth of Nations, recognizing the British Queen as their titular head of state and vesting certain residual powers in the British government or the Queen's representative in the islands. Australia did not cede control of the Torres Strait Islands, inhabited by a Melanesian population, or Lord Howe and Norfolk Island, whose residents are of European ancestry. New Zealand retains indirect rule over Niue and Tokelau and has kept close relations with another former possession, the Cook Islands, through a compact of free association. Chile rules Easter Island (Rapa Nui) and Ecuador rules the Galapagos Islands. The Aboriginals of Australia, the Maoris of New Zealand and the native Polynesians of Hawaii, despite movements demanding more cultural recognition, greater economic and political considerations or even outright sovereignty, have remained minorities in countries where massive waves of migration have completely changed society. In short, Oceania has remained one of the least completely decolonized regions on the globe. |access-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230517051213/https://books.google.com/books?id=tLTDYaHhrZgC&dq=%22oceania%22+%22galapagos%22+%22south+pacific%22&pg=PA347 |archive-date=17 May 2023 |url-status=live}}</ref> එමඟින් ඇතැම් අර්ථ දැක්වීම් යටතේ ඉක්වදෝරය අන්තර් මහාද්වීපික රටක් බවට පත් වේ. ඉක්වදෝරය දකුණු ඇමරිකානු රටවල් වන උරුගුවේ, සුරිනාම්, ගයනා සහ ප්‍රංශ ගයනාවට වඩා විශාලය. ඉක්වදෝරය 2°N සහ 5°S අක්ෂාංශ අතර පිහිටා ඇති අතර බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයෙන් මායිම් වී ඇති අතර කිලෝමීටර් 2,337 (සැතපුම් 1,452) ක වෙරළ තීරයක් ඇත. එයට කිලෝමීටර් 2,010 (සැතපුම් 1,250) ක භූමි මායිම් ඇති අතර උතුරින් කොලොම්බියාව (කිලෝමීටර් 590 (සැතපුම් 367) ක මායිමක් සහිතව) සහ නැගෙනහිරින් සහ දකුණින් පේරු (කිලෝමීටර් 1,420 (සැතපුම් 882) ක මායිමක් සහිතව) ඇත. එය සමකයේ පිහිටා ඇති බටහිර දෙසින් පිහිටි රටයි.<ref>{{cite book |last1=Dowl |first1=Aimee |title=Ecuador and the Galápagos Islands |date=2010 |page=53}}</ref> රටට ප්‍රධාන භූගෝලීය කලාප හතරක් ඇත: * ලා කොස්ටා, හෝ "වෙරළ තීරය": වෙරළබඩ කලාපය ඇන්ඩියන් කඳුවැටියේ බටහිර දෙසින් පිහිටි පළාත් වලින් සමන්විත වේ - එස්මරල්ඩාස්, ගුවාස්, ලොස් රියෝස්, මනාබි, එල් ඔරෝ, සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝ ඩි ලොස් සචිලස් සහ සැන්ටා එලේනා. එය රටේ වඩාත්ම සාරවත් හා ඵලදායී භූමිය වන අතර, ඩෝල් සහ චිකිටා සමාගම්වල විශාල කෙසෙල් අපනයන වගාවන්හි නිවහන වේ. ඉක්වදෝරයේ බොහෝ වී වගා කරන ප්‍රදේශයද මෙම කලාපයයි. සැබවින්ම වෙරළබඩ පළාත්වල සක්‍රීය ධීවර කර්මාන්තයක් ඇත. විශාලතම වෙරළබඩ නගරය ගුවායාකිල් වේ. * ලා සියෙරා, හෝ "උස්බිම්": සියෙරා ඇන්ඩියන් සහ ඉන්ටර්නැන්ඩියානු උස්බිම් පළාත් වලින් සමන්විත වේ - අසුවායි, කැනර්, කාර්චි, චිම්බොරාසෝ, ඉම්බබුර, ලෝජා, පිචින්චා, බොලිවර්, කොටොපැක්සි සහ තුන්ගුරාහුවා. මෙම භූමියේ ඉක්වදෝරයේ බොහෝ ගිනිකඳු සහ හිමෙන් වැසී ගිය කඳු මුදුන් බොහොමයක් අඩංගු වේ. කෘෂිකර්මාන්තය සාම්ප්‍රදායික බෝග වන අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු සහ ක්විනුවා කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති අතර ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇමරින්ඩියන් කිචුවා වේ. විශාලතම සියරාන් නගරය ක්විටෝ ය. * ලා ඇමසෝනියා, එල් ඔරියන්ටේ හෝ "නැගෙනහිර" ලෙසද හැඳින්වේ: ඔරියන්ටේ ඇමේසන් වනාන්තර පළාත් වලින් සමන්විත වේ - මොරෝනා සන්තියාගෝ, නැපෝ, ඔරෙල්ලානා, පැස්ටාසා, සුකුම්බියෝස් සහ සැමෝරා-චිංචිපේ. මෙම කලාපය ප්‍රධාන වශයෙන් සෑදී ඇත්තේ දැවැන්ත ඇමසන් ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ඇමරින්දියානු ස්පර්ශ කළ නොහැකි කලාප වලින් වන අතර ඒවා ඇමසන් ඇමරින්දියානු ගෝත්‍රිකයින්ට සාම්ප්‍රදායිකව ජීවත්වීම සඳහා වෙන් කර ඇති විශාල භූමි ප්‍රමාණයකි. එය ඉක්වදෝරයේ විශාලතම ඛනිජ තෙල් සංචිත ඇති ප්‍රදේශය ද වන අතර මෙහි ඉහළ ඇමසන් වල කොටස් ඛනිජ තෙල් සමාගම් විසින් පුළුල් ලෙස සූරාකනු ලැබ ඇත. ජනගහනය ප්‍රධාන වශයෙන් මිශ්‍ර ඇමරින්දියානු ෂුවාර්, වෝරානි සහ කිචුවා වේ, නමුත් ගැඹුරු වනාන්තරයේ එතරම් සම්බන්ධ නොවන ගෝත්‍ර රාශියක් ඇත. සුකුම්බියෝස් හි ඔරියන්ටේ ලාගෝ ඇග්‍රියෝ හි විශාලතම නගරය. * ලා රෙජියන් ඉන්සියුලර් යනු පැසිෆික් සාගරයේ ප්‍රධාන භූමියට බටහිරින් කිලෝමීටර් 1,000 ක් පමණ බටහිරින් පිහිටි ගැලපගෝස් දූපත් වලින් සමන්විත කලාපයයි. ඉක්වදෝරයේ අගනුවර සහ දෙවන විශාලතම නගරය ක්විටෝ වේ,<ref>Carvajal, Ana María (10 de enero de 2019). «Quito se convirtió en la ciudad más poblada del Ecuador con más de 3 millones de habitantes en el 2018». El Comercio. Consultado el 11 de enero de 2019.</ref> එය සියෙරා කලාපයේ පිචින්චා පළාතේ පිහිටා ඇත. එය මීටර් 2,850 ක උන්නතාංශයක් සහිත දෙවන උසම අගනුවර වේ. ඉක්වදෝරයේ විශාලතම නගරය ගුවායාස් පළාතේ ගුවායාකිල් වේ,<ref>«Quito es ahora la ciudad más poblada de Ecuador». El Telégrafo. 12 de enero de 2019. Archivado desde el original el 27 de marzo de 2019. Consultado el 12 de enero de 2019.</ref> ක්විටෝට දකුණින් පිහිටි කොටොපැක්සි, ලොව උසම ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු වලින් එකකි. ඉක්වදෝරයේ උසම කන්ද වන චිම්බොරාසෝ කන්දේ මුදුන (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,268 ක් හෝ අඩි 20,560 ක් ඉහළින්), ග්‍රහලෝකයේ ඉලිප්සයිඩ් හැඩය නිසා පෘථිවි පෘෂ්ඨයේ පෘථිවියේ මධ්‍යයේ සිට වඩාත්ම දුරස්ථ ස්ථානය වේ.<ref name="CIA" /> ඇන්ඩීස් යනු නැගෙනහිරට දිවෙන ඇමසන් ජල පෝෂක ප්‍රදේශය සහ උතුරු-දකුණු ගංගා වන මැටජේ, සන්තියාගෝ, එස්මරල්ඩාස්, චෝන්, ගුවායාස්, ජුබෝන්ස් සහ පුයන්ගෝ-ටුම්බ්ස් ඇතුළු පැසිෆික් සාගරය අතර ජල පෝෂක බෙදුම්කරු වේ. === දේශගුණය === දේශගුණයේ විශාල විවිධත්වයක් ඇති අතර එය බොහෝ දුරට උන්නතාංශය අනුව තීරණය වේ. කඳු නිම්නවල එය වසර පුරා මෘදු වන අතර වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තෙතමනය සහිත උපනිවර්තන දේශගුණයක් සහ පහත් බිම්වල වැසි වනාන්තර ඇත. පැසිෆික් වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ දැඩි වැසි සමයක් සහිත නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. ඇන්ඩීස් කඳුකරයේ දේශගුණය සෞම්‍ය හා සාපේක්ෂව වියළි වන අතර කඳුකරයේ නැගෙනහිර පැත්තේ ඇමසන් ද්‍රෝණිය අනෙකුත් වැසි වනාන්තර කලාපවල දේශගුණය බෙදා ගනී. සමකයේ පිහිටා ඇති නිසා, ඉක්වදෝරය වසරක් පුරා දිවා කාලයේ සුළු වෙනස්කම් අත්විඳියි. හිරු උදාව සහ හිරු බැස යෑම යන දෙකම සෑම දිනකම පැය හයට දෙකට සිදු වේ.<ref name="CIA" /> වසර හතළිහක් තුළ එහි ග්ලැසියර හතෙන් 54.4% ක් මතුපිටින් අහිමි වී ඇති බව රට දැක තිබේ. පර්යේෂණ මගින් 2100 වන විට ඒවා අතුරුදහන් වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත. හේතුව දේශගුණික විපර්යාස වන අතර එය සත්ත්ව හා ශාක හා ජනගහනය යන දෙකටම තර්ජනයක් වේ.<ref>{{Cite web |title=En Equateur, "s'habituer à vivre sans glacier" |url=https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211120010041/https://www.liberation.fr/planete/2019/06/17/en-equateur-s-habituer-a-vivre-sans-glacier_1734406/ |archive-date=20 November 2021 |access-date=20 November 2021}}</ref> === ජෛව විවිධත්වය === [[File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_–_Nambillo.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:20180818-Pale-mandibled_aracari_at_Bosque_Protector_Mindo_%E2%80%93_Nambillo.jpg|වම|thumb|ඉක්වදෝරය ලෝකයේ වඩාත්ම මහා විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි, එය ඕනෑම ජාතියකට වඩා වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇති රටකි, සහ ආවේණිකත්වය අතින් ඉහළම රටකි. රූපයේ දැක්වෙන්නේ මින්ඩෝ-නම්බිලෝ පාරිසරික රක්ෂිතයේ සුදුමැලි යටි හකු සහිත අරකාරි ය.]] සංරක්ෂණ ජාත්‍යන්තරයට අනුව ඉක්වදෝරය ලෝකයේ මෙගාඩයිවර්ස් රටවල් දාහතෙන් එකකි,<ref name="Conservation International Site">{{cite web |title=South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity |url=http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011103200/http://web.conservation.org/xp/news/press_releases/2003/091603_andean_eng.xml |archive-date=11 October 2007 |access-date=26 July 2012}}, Conservation.org (16 September 2003).</ref> සහ ඕනෑම ජාතියකට වර්ග කිලෝමීටරයකට වැඩිම ජෛව විවිධත්වයක් ඇත්තේ එහි ය.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir">[https://ecuadornoticias.com/plan-nacional-del-buen-vivir/ Plan Nacional del Buen Vivir] {{dead link|date=January 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}, Objective 4, Diagnostic, Section "La Biodiversidad y Patrimonio Natural", 2008 (Spanish)</ref><ref>{{cite web |title=Ecuador&nbsp;– Biodiversity Conservation |url=http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060323233748/http://www.usaid.gov/policy/budget/cbj2005/lac/pdf/518-001.pdf |archive-date=23 March 2006 |publisher=USAID}}</ref> ඉක්වදෝරයේ මහාද්වීපික ප්‍රදේශයේ පක්ෂි විශේෂ 1,600ක් (ලෝකයේ දන්නා පක්ෂි විශේෂවලින් 15%) සහ ගැලපගෝස් දූපත් වල ආවේණික විශේෂ 38ක් ඇත. ශාක විශේෂ 16,000කට වැඩි ප්‍රමාණයකට අමතරව, රට තුළ ආවේණික උරගයින් 106ක්, ආවේණික උභයජීවීන් 138ක් සහ සමනල විශේෂ 6,000ක් ඇත. ගැලපගෝස් දූපත්, ඩාවින්ගේ පරිණාමවාදයේ ප්‍රසිද්ධ උපන් ස්ථානය ලෙස සහ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස සුවිශේෂී සත්ත්ව විශේෂ කලාපයක් ලෙස ප්‍රසිද්ධය.<ref>{{cite web |title=Unesco World Heritage |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100901025658/https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1 |archive-date=1 September 2010 |access-date=26 June 2010 |publisher=UNESCO}}</ref> ඉක්වදෝරය එහි ව්‍යවස්ථාවේ ස්වභාවධර්මයේ අයිතිවාසිකම් පිළිගත් පළමු රට විය.<ref>{{cite web |title=Ecuador's Constitution |url=http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120217041712/http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Ecuador/ecuador.html |archive-date=17 February 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Pdba.georgetown.edu}}</ref> "බුවෙන් විවිර්" හෙවත් යහපත් ජීවන රටාවේ ජාතික සැලැස්මේ, අරමුණ 4, "සොබාදහමේ අයිතිවාසිකම් සහතික කිරීම", ප්‍රතිපත්තිය 1 හි සඳහන් පරිදි ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම පැහැදිලි ජාතික ප්‍රමුඛතාවයකි: "උපායමාර්ගික අංශයක් ලෙස සැලකෙන එහි ඉඩම් සහ සමුද්‍ර ජෛව විවිධත්වය ඇතුළුව ස්වාභාවික උරුමය තිරසාර ලෙස සංරක්ෂණය කර කළමනාකරණය කරන්න".<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> [[File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Giant_tortoise_of_the_galapagos_islands.jpg|thumb|ගැලපගෝස් දූපත් වල බටහිර සැන්ටා කෲස් කැස්බෑවා]] 2008 දී සැලැස්ම ලියන විට, ඉක්වදෝරයේ භූමි ප්‍රමාණයෙන් 19% ක් ආරක්ෂා කරන ලදී; කෙසේ වෙතත්, ජාතියේ ජෛව විවිධත්වය සැබවින්ම ආරක්ෂා කිරීම සඳහා භූමියෙන් 32% ක් ආරක්ෂා කළ යුතු බව ද සැලැස්මේ සඳහන් වේ.<ref name="Plan Nacional del Buen Vivir" /> වත්මන් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශවලට ජාතික වනෝද්‍යාන 11 ක්, වනජීවී සරණාගත ස්ථාන 10 ක්, පාරිසරික රක්ෂිත 9 ක් සහ අනෙකුත් ප්‍රදේශ ඇතුළත් වේ.<ref>Ministry of the environment of Ecuador, [http://www.ambiente.gov.ec/?q=node/59, Protected Areas] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120325164618/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F59|date=25 March 2012}}</ref> 2008 දී ආරම්භ කරන ලද වැඩසටහනක් වන සොසියෝබොස්ක්, පෞද්ගලික ඉඩම් හිමියන්ට හෝ ප්‍රජා ඉඩම් හිමියන්ට (ඇමරින්ඩියන් ගෝත්‍ර වැනි) ස්වදේශික වනාන්තර හෝ තෘණ බිම් වැනි ස්වදේශික පරිසර පද්ධති ලෙස තම ඉඩම් පවත්වාගෙන යාම සඳහා දිරි දීමනා ගෙවීමෙන් මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් තවත් 2.3% ක් (කිලෝමීටර 6,295 ක් හෝ හෙක්ටයාර 629,500) සංරක්ෂණය කරයි. මෙම වැඩසටහන සඳහා සුදුසුකම් සහ සහනාධාර අනුපාත තීරණය කරනු ලබන්නේ කලාපයේ දරිද්‍රතාවය, ආරක්ෂා කරනු ලබන හෙක්ටයාර ගණන සහ ආරක්ෂා කළ යුතු භූමියේ පරිසර පද්ධතියේ වර්ගය සහ අනෙකුත් සාධක මත ය.<ref>Ministry of the environment, [https://web.archive.org/web/20110903214344/http://www.ambiente.gov.ec/?q=node%2F1064%2C Sociobosque Program]</ref> ඉක්වදෝරයට 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්‍ය ලකුණු 7.66/10 ක් හිමි වූ අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 35 වන ස්ථානයට පත්විය.<ref name="FLII-Supplementary">{{cite journal|last1=Grantham|first1=H. S.|last2=Duncan|first2=A.|last3=Evans|first3=T. D.|last4=Jones|first4=K. R.|last5=Beyer|first5=H. L.|last6=Schuster|first6=R.|last7=Walston|first7=J.|last8=Ray|first8=J. C.|last9=Robinson|first9=J. G.|last10=Callow|first10=M.|last11=Clements|first11=T.|year=2020|title=Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material|journal=Nature Communications|volume=11|issue=1|page=5978|bibcode=2020NatCo..11.5978G|doi=10.1038/s41467-020-19493-3|issn=2041-1723|pmc=7723057|pmid=33293507|doi-access=free|last12=Costa|first12=H. M.|last13=DeGemmis|first13=A.|last14=Elsen|first14=P. R.|last15=Ervin|first15=J.|last16=Franco|first16=P.|last17=Goldman|first17=E.|last18=Goetz|first18=S.|last19=Hansen|first19=A.|last20=Hofsvang|first20=E.|last21=Jantz|first21=P.|last22=Jupiter|first22=S.|last23=Kang|first23=A.|last24=Langhammer|first24=P.|last25=Laurance|first25=W. F.|last26=Lieberman|first26=S.|last27=Linkie|first27=M.|last28=Malhi|first28=Y.|last29=Maxwell|first29=S.|last30=Mendez|first30=M.|last31=Mittermeier|first31=R.|last32=Murray|first32=N. J.|last33=Possingham|first33=H.|last34=Radachowsky|first34=J.|last35=Saatchi|first35=S.|last36=Samper|first36=C.|last37=Silverman|first37=J.|last38=Shapiro|first38=A.|last39=Strassburg|first39=B.|last40=Stevens|first40=T.|last41=Stokes|first41=E.|last42=Taylor|first42=R.|last43=Tear|first43=T.|last44=Tizard|first44=R.|last45=Venter|first45=O.|last46=Visconti|first46=P.|last47=Wang|first47=S.|last48=Watson|first48=J. E. M.}}</ref> යුනෙස්කෝ ලැයිස්තුවේ සිටියද, ගැලපගෝස් විවිධ ඍණාත්මක පාරිසරික බලපෑම් වලින් තර්ජනයට ලක්ව ඇති අතර, මෙම විදේශීය පරිසර පද්ධතියේ පැවැත්මට තර්ජනයක් වේ. <ref>{{cite magazine|last=Lemonick|first=Michael D.|date=30 October 1995|title=Can the Galapagos Survive?|url=http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20130204091815/http://www.time.com/time/magazine/printout/0,8816,983635,00.html|archive-date=4 February 2013|access-date=26 June 2010|magazine=[[Time (magazine)|Time]]}}</ref> මීට අමතරව, ඇමසන් වැසි වනාන්තරයේ තෙල් සූරාකෑම නිසා පරිසරයට පිරිපහදු නොකළ අපද්‍රව්‍ය, ගෑස් සහ බොරතෙල් බිලියන ගණනක් මුදා හැරීමට හේතු වී ඇති අතර, <ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|title=European banks urged to stop funding oil trade in Amazon|date=12 August 2020|work=The Guardian|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914103303/https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/12/european-banks-urged-to-stop-funding-oil-trade-in-amazon|archive-date=14 September 2020|url-status=live}}</ref> පරිසර පද්ධති දූෂණය කර ඇමරින්ඩියන් ජනයාට අහිතකර සෞඛ්‍ය බලපෑම් ඇති කරයි.<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|title=Exclusive: European banks face indigenous calls to end Amazon oil trade|date=12 August 2020|work=Reuters|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008185259/https://www.reuters.com/article/uk-climate-change-banks-exclusive/exclusive-european-banks-face-indigenous-calls-to-end-amazon-oil-trade-idUKKCN25809Z|archive-date=8 October 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last1=San Sebastian|first1=M.|last2=Hurtig|first2=A. K.|year=2004|title=Oil Exploitation in the Amazon Basin of Ecuador: A Public Health Emergency|journal=Pan American Journal of Public Health|volume=15|issue=3|pages=205–11|doi=10.1590/S1020-49892004000300014|pmid=15096294|doi-access=free}}</ref> හොඳම දන්නා උදාහරණවලින් එකක් වන්නේ ටෙක්සාකෝ-චෙව්රොන් නඩුවයි.<ref>{{cite news|url=https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|title=How the Environmental Lawyer Who Won a Massive Judgment Against Chevron Lost Everything|date=29 January 2020|work=The Intercept|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125222623/https://theintercept.com/2020/01/29/chevron-ecuador-lawsuit-steven-donziger/|archive-date=25 January 2021|url-status=live}}</ref> මෙම ඇමරිකානු තෙල් සමාගම 1964 සහ 1992 අතර ඉක්වදෝර ඇමසන් කලාපයේ ක්‍රියාත්මක විය. මෙම කාලය තුළ, ටෙක්සාකෝ ඛනිජ තෙල් ක්ෂේත්‍ර 15 ක ළිං 339 ක් කැණූ අතර විෂ සහිත අපජල වළවල් 627 ක් අතහැර දැමීය. මෙම අධික ලෙස දූෂිත සහ දැන් යල් පැන ගිය තාක්ෂණයන් වියදම් අඩු කිරීමේ මාර්ගයක් ලෙස භාවිතා කළ බව දැන් දන්නා කරුණකි.<ref>{{Cite news|url=http://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|title=Revista Catalana de Dret Ambiental|last=Pigrau|first=Antoni|date=27 July 2014|work=The Texaco-Chevron Case in Ecuador: Law and Justice in the Age of Globalization|access-date=14 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414212915/https://www.raco.cat/index.php/rcda/article/view/280972/368631|archive-date=14 April 2021|url-status=live}}</ref> මෙම නඩුව "Crude" නම් වාර්තා චිත්‍රපටයේ ද ලේඛනගත කර ඇත. 2022 දී, ඉක්වදෝරයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීරණය කළේ "කිසිම තත්වයක් යටතේ ප්‍රජාවන්ගේ සහ සොබාදහමේ සාමූහික අයිතිවාසිකම්වලට අධික කැපකිරීම් ජනනය කරන ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි" බවයි. තම භූමියේ කාර්මික ව්‍යාපෘති පිළිබඳව ආදිවාසී ජනතාවගේ මතයට ගරු කිරීමට ද රජයට අවශ්‍ය විය.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|title=Ecuador Court Gives Indigenous Groups a Boost in Mining and Drilling Disputes|last1=Einhorn|first1=Catrin|date=4 February 2022|newspaper=The New York Times|access-date=6 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220206102216/https://www.nytimes.com/2022/02/04/climate/ecuador-indigenous-constitutional-court.html|archive-date=6 February 2022|agency=The New York Times|url-status=live}}</ref> == යොමු කිරීම් == [[ප්‍රවර්ගය:ඉක්වදෝරය]] au7aj5v62x1m61fdz404p8h1eoymnpa 0 182545 751680 2025-06-27T11:41:17Z BuddhikaW88 37808 '[[File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|thumb|GDP per capita development of Ecuador]] Ecuador has a [[:en:Developing_economy|developing economy]] that is highly dependent on commodities, namely petroleum and agricultural products. The country is classified as an upper-middle-income country. Ecuador's economy is the eighth largest...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි 751680 wikitext text/x-wiki [[File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|thumb|GDP per capita development of Ecuador]] Ecuador has a [[:en:Developing_economy|developing economy]] that is highly dependent on commodities, namely petroleum and agricultural products. The country is classified as an upper-middle-income country. Ecuador's economy is the eighth largest in Latin America and experienced an average growth of 4.6% between 2000 and 2006.<ref>{{cite web |title=Yahoo! Noticias España – Los titulares de hoy |url=http://es.noticias.yahoo.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140908010451/https://es.noticias.yahoo.com/ |archive-date=8 September 2014 |access-date=13 September 2014 |work=Yahoo Noticias España}}</ref>{{failed verification|date=July 2019}} From 2007 to 2012, Ecuador's GDP grew at an annual average of 4.3 percent, above the average for Latin America and the Caribbean, which was 3.5%, according to the United Nations' Economic Commission for Latin American and the Caribbean (ECLAC).<ref>[http://www.namnewsnetwork.org/v3/read.php?id=MjIxMjc3 Ecuador GDP Grew 4.3 Percent Average Per Year From 2007 to 2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129031542/http://www.namnewsnetwork.org/v3/read.php?id=MjIxMjc3|date=29 November 2014}}. NAM News Network (NNN) (14 February 2013). Retrieved 24 April 2013.</ref> Ecuador was able to maintain relatively superior growth during the [[:en:2008_financial_crisis|2008 financial crisis]]. In January 2009, the Central Bank of Ecuador (BCE) put the 2010 growth forecast at 6.88%.<ref>{{cite web |title=El Banco Central de Ecuador sitúa el crecimiento del 2008 en más del 6% |url=http://www.soitu.es/soitu/2009/01/16/info/1232133437_646823.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141215013020/http://www.soitu.es/soitu/2009/01/16/info/1232133437_646823.html |archive-date=15 December 2014 |access-date=13 September 2014 |publisher=soitu.es}}</ref> In 2011, its GDP grew at 8% and ranked third highest in Latin America, behind Argentina (2nd) and Panama (1st).<ref>[http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?v=66&c=ec&l=es Producto Interno Bruto (PIB) – Tasa de Crecimiento Real (%)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130124082617/http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?c=ec&v=66&l=es|date=24 January 2013}}. Indexmundi.com. Retrieved 28 January 2013.</ref> Between 1999 and 2007, GDP doubled, reaching $65,490 million according to BCE.<ref>[http://www.bce.fin.ec/indicador.php?tbl=pib Banco Central del Ecuador – Resumen de pib] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121029010858/http://www.bce.fin.ec/indicador.php?tbl=pib|date=29 October 2012}}. Bce.fin.ec (11 July 2012). Retrieved 26 July 2012.</ref> The inflation rate until January 2008, was about 1.14%, the highest in the past year, according to the government.<ref>{{cite web |title=Ecuador Inflation rate (consumer prices) – Economy |url=http://www.indexmundi.com/ecuador/inflation_rate_%28consumer_prices%29.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129053132/http://www.indexmundi.com/ecuador/inflation_rate_%28consumer_prices%29.html |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref><ref>Gill, Nathan. (6 January 2012) [https://www.bloomberg.com/news/2012-01-06/ecuadorian-inflation-accelerated-to-three-year-high-in-2011-1-.html Ecuadorian Inflation Accelerated to Three-Year High in 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202174247/http://www.bloomberg.com/news/2012-01-06/ecuadorian-inflation-accelerated-to-three-year-high-in-2011-1-.html|date=2 February 2014}}. Bloomberg. Retrieved 21 August 2012.</ref> The monthly unemployment rate remained at about 6 and 8 percent from December 2007 until September 2008; however, it went up to about 9 percent in October and dropped again in November 2008 to 8 percent.<ref>{{cite web |title=Ecuador en Cifras |url=http://www.ecuadorencifras.com/cifras-inec/desempleo2.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130616030050/http://www.ecuadorencifras.com/cifras-inec/desempleo2.html |archive-date=16 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> Unemployment mean annual rate for 2009 in Ecuador was 8.5% because the global economic crisis continued to affect the Latin American economies. From this point, unemployment rates started a downward trend: 7.6% in 2010, 6.0% in 2011, and 4.8% in 2012.<ref>[http://interwp.cepal.org/cepalstat/WEB_cepalstat/Perfil_nacional_economico.asp?Pais=ECU&idioma=e. Comisión Económica para América Latina y el Caribe, CEPAL, Bases de Datos y Publicaciones Estadísticas "Tasa de desempleo"]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318012100/http://interwp.cepal.org/cepalstat/WEB_cepalstat/Perfil_nacional_economico.asp?Pais=ECU&idioma=e.|date=18 March 2015}} Retrieved on 28 January 2013.</ref> The extreme poverty rate declined significantly between 1999 and 2010.<ref>{{cite web |date=2 May 2012 |title=New Paper Examines Ecuador's Success in Emerging from Economic Recession; Reducing Poverty and Unemployment – Press Releases |url=http://www.cepr.net/index.php/press-releases/press-releases/new-paper-examines-ecuadors-success-in-emerging-from-economic-recession-reducing-poverty-and-unemployment |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111195649/http://www.cepr.net/index.php/press-releases/press-releases/new-paper-examines-ecuadors-success-in-emerging-from-economic-recession-reducing-poverty-and-unemployment |archive-date=11 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> In 2001, it was estimated at 40% of the population, while by 2011 the figure dropped to 17.4% of the total population.<ref name="economy">Rebeca, Ray and Sara, Kozameh. (May 2012) [https://www.scribd.com/doc/92086279/Ecuador%E2%80%99s-Economy-Since-2007 Ecuador's Economy Since 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202093316/http://www.scribd.com/doc/92086279/Ecuador%E2%80%99s-Economy-Since-2007|date=2 February 2014}}. p. 15.</ref> This is explained to an extent by emigration and the economic stability achieved after adopting the U.S. dollar as official means of transaction (before 2000, the Ecuadorian ''[[:en:Ecuadorian_sucre|sucre]]'' was prone to rampant inflation). However, starting in 2008, with the bad economic performance of the nations where most Ecuadorian emigrants work, the reduction of poverty has been realized through social spending, mainly in education and health.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/BANCOMUNDIAL/EXTSPPAISES/LACINSPANISHEXT/ECUADORINSPANISHEXT/0,,contentMDK:20830521~menuPK:500565~pagePK:1497618~piPK:217854~theSitePK:500558,00.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130605151407/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/BANCOMUNDIAL/EXTSPPAISES/LACINSPANISHEXT/ECUADORINSPANISHEXT/0,,contentMDK:20830521~menuPK:500565~pagePK:1497618~piPK:217854~theSitePK:500558,00.html |archive-date=5 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> [[File:Obverse_of_the_series_2009_$100_Federal_Reserve_Note.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Obverse_of_the_series_2009_$100_Federal_Reserve_Note.jpg|thumb|The [[:en:United_States_dollar|United States dollar]] is the common [[:en:Currency_of_Ecuador|currency circulating in Ecuador]].]] Oil accounts for 40% of exports and contributes to maintaining a positive trade balance.<ref>{{cite web |title=Ecuador first-half trade surplus rises to $390 mln – Energy & Oil-Reuters |url=https://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL2E8JDF2K20120813 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140928210120/http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL2E8JDF2K20120813 |archive-date=28 September 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Since the late 1960s, the exploitation of oil increased production, and proven reserves are estimated at 6.51 billion barrels {{As of|2011|lc=y}}.<ref>{{cite web |title=Oil Reserves |url=http://www.indexmundi.com/ecuador/oil_proved_reserves.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141002093302/http://www.indexmundi.com/ecuador/oil_proved_reserves.html |archive-date=2 October 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> In late 2021, Ecuador had to declare a [[:en:Force_majeure|Force majeure]] for oil exports due to erosion near key pipelines (privately owned OCP pipeline and state-owned SOTE pipeline) in the Amazon.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/ecuador-declares-force-majeure-oil-exports-output-due-erosion-2021-12-13/|title=Ecuador declares force majeure for oil exports, output due to erosion|last=Valencia|first=Alexandra|date=13 December 2021|work=Reuters|access-date=24 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220624101112/https://www.reuters.com/markets/commodities/ecuador-declares-force-majeure-oil-exports-output-due-erosion-2021-12-13/|archive-date=24 June 2022|language=en|url-status=live}}</ref> It lasted about three weeks, totalling just over $500 million economic losses, before their production returned to its normal level of {{Convert|435000|oilbbl/d}} in early 2022.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-06/ecuador-lifts-force-majeure-on-oil-as-fields-resume-production|title=Ecuador Resumes Oil Exports From Amazon as Fields Resume Pumping|date=6 January 2022|work=Bloomberg.com|access-date=24 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220107233736/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-06/ecuador-lifts-force-majeure-on-oil-as-fields-resume-production|archive-date=7 January 2022|language=en|url-status=live}}</ref> The overall trade balance for August 2012 was a surplus of almost $390 million for the first six months of 2012, a huge figure compared with that of 2007, which reached only $5.7 million; the surplus had risen by about $425 million compared to 2006.<ref name="economy" /> The oil trade balance positive had revenues of $3.295 million in 2008, while non-oil was negative, amounting to $2.842 million. The trade balance with the United States, Chile, the European Union, Bolivia, Peru, Brazil, and Mexico is positive. The trade balance with Argentina, Colombia, and Asia is negative.<ref>[http://www.bce.fin.ec/documentos/Estadisticas/SectorExterno/BalanzaPagos/balanzaComercial/ebc200802.pdf Ecuador: Evolucion de la Balanza Comercial] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120617053839/http://www.bce.fin.ec/documentos/Estadisticas/SectorExterno/BalanzaPagos/balanzaComercial/ebc200802.pdf|date=17 June 2012}}. Banco Central del Ecuador (January–February 2008).</ref> In the agricultural sector, Ecuador is a major exporter of bananas (first place worldwide in export<ref>{{Cite web |title=Bananas Exports by Country 2021 |url=https://www.worldstopexports.com/bananas-exports-country/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220520031049/https://www.worldstopexports.com/bananas-exports-country/ |archive-date=20 May 2022 |access-date=24 June 2022 |website=www.worldstopexports.com}}</ref>), flowers, and the seventh largest producer of cocoa.<ref>{{cite web |title=Downloads – Statistics – Production-Related Documents |url=http://www.icco.org/about-us/international-cocoa-agreements/cat_view/30-related-documents/46-statistics-production.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140920213254/http://www.icco.org/about-us/international-cocoa-agreements/cat_view/30-related-documents/46-statistics-production.html |archive-date=20 September 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador also produces coffee, rice, potatoes, cassava (manioc, tapioca), plantains and sugarcane; cattle, sheep, pigs, beef, pork and dairy products; fish, and shrimp; and balsa wood.<ref>{{cite web |title=The World Fact Book |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2052.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324191532/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2052.html |archive-date=24 March 2017 |access-date=30 March 2017 |website=Central Intelligence Agency [U.S.]}}</ref> The country's vast resources include large amounts of timber across the country, like eucalyptus and mangroves.<ref name="Resources Maps World Banks">{{cite web |title=Mapping for Results – Ecuador, Latin America & Caribbean |url=http://maps.worldbank.org/lac/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209020754/http://maps.worldbank.org/lac/ecuador |archive-date=9 February 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Pines and cedars are planted in the region of La Sierra and walnuts, rosemary, and balsa wood in the Guayas River Basin.<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/Ecuador.aspx Ecuador Facts, information, pictures | Encyclopedia.com articles about Ecuador] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120824105212/http://www.encyclopedia.com/topic/Ecuador.aspx|date=24 August 2012}}. Encyclopedia.com. Retrieved 14 September 2012.</ref> The industry is concentrated mainly in Guayaquil, the largest industrial center, and in Quito, where in recent years the industry has grown considerably. This city is also the largest business center of the country.<ref>{{cite web |title=Ranking 2010 – Ranking completo |url=http://rankings.americaeconomia.com/2010/mejoresciudades/ranking.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141117023526/http://rankings.americaeconomia.com/2010/mejoresciudades/ranking.php |archive-date=17 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Industrial production is directed primarily to the domestic market.{{citation needed|date=August 2012}} Despite this, there is limited export of products produced or processed industrially.{{citation needed|date=August 2012}} These include canned foods, liquor, jewelry, furniture, and more.{{citation needed|date=August 2012}} A minor industrial activity is also concentrated in Cuenca.<ref name="Industrias en Cuenca">{{cite web |author=DUAL dmw |title=Industrias en CUENCA |url=http://www.invec.ec/invec.aspx?men_id=4.5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141017064309/http://www.invec.ec/invec.aspx?men_id=4.5 |archive-date=17 October 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Incomes from tourism has been increasing during the last few years due to promotion programs from Government, highlighting the variety of climates and the biodiversity of Ecuador. Ecuador has negotiated bilateral treaties with other countries, besides belonging to the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]],<ref>[http://www.comunidadandina.org/ingles/sudamerican.htm South American Community Nations – Andean Community -CAN] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120630173459/http://www.comunidadandina.org/ingles/sudamerican.htm|date=30 June 2012}}. Comunidadandina.org. Retrieved 21 August 2012.</ref> and an associate member of [[:en:Mercosur|Mercosur]].<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/5195834.stm|title=Profile: Mercosur – Common Market of the South|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141010143651/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/5195834.stm|archive-date=10 October 2014|url-status=live}}</ref> It also serves on the [[:en:World_Trade_Organization|World Trade Organization]] (WTO), in addition to the [[:en:Inter-American_Development_Bank|Inter-American Development Bank]] (IDB), [[:en:World_Bank|World Bank]], [[:en:International_Monetary_Fund|International Monetary Fund]] (IMF), [[:en:CAF_–_Development_Bank_of_Latin_America_and_the_Caribbean|CAF – Development Bank of Latin America and the Caribbean]] and other multilateral agencies.<ref>[http://www.aladi.org/nsfaladi/preguntasfrecuentes.nsf/5094e65262960d6d03256ebe00601b70/5d03f704298b453e03256edf006df804?OpenDocument Which are its member countries?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120717042956/http://www.aladi.org/nsfaladi/preguntasfrecuentes.nsf/5094e65262960d6d03256ebe00601b70/5d03f704298b453e03256edf006df804?OpenDocument|date=17 July 2012}} aladi.org</ref><ref>{{cite encyclopedia |title=UNASUR (South American organization) – Britannica Online Encyclopedia |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/1496583/UNASUR |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141009045603/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/1496583/UNASUR |archive-date=9 October 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Union of South American Nations |url=http://www.internationaldemocracywatch.org/index.php/union-of-south-american-nations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150125080109/http://www.internationaldemocracywatch.org/index.php/union-of-south-american-nations |archive-date=25 January 2015 |access-date=13 September 2014}}</ref> In April 2007, Ecuador paid off its debt to the IMF.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ecuador-referendum-imf-idUSN1522681220070416|title=Ecuador says pays off last debt with IMF|date=16 April 2007|work=Reuters|access-date=3 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203223211/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-referendum-imf-idUSN1522681220070416|archive-date=3 February 2020|language=en|url-status=live}}</ref> The public finance of Ecuador consists of the Central Bank of Ecuador (BCE), the National Development Bank (BNF), the State Bank. === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === [[File:NEE-01-PEGASO.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:NEE-01-PEGASO.jpg|වම|thumb|[[:en:Ecuadorian_Civilian_Space_Agency|EXA]]'s first satellite, [[:en:NEE-01_Pegasus|NEE-01 Pegasus]]]] Ecuador was placed in 96th position of innovation in technology in a 2013 [[:en:World_Economic_Forum|World Economic Forum]] study.<ref>[https://web.archive.org/web/20131104000235/http://elcomercio.com/sociedad/Tecnologia-innovacion-emprendimiento-emprendedores-Ecuador-desarrollo-nuevasTecnologias_0_995900422.html Ecuador ocupa el puesto 96 en innovación tecnológica]. elcomercio.com. 19 September 2013</ref> Ecuador was ranked 105th in the [[:en:Global_Innovation_Index|Global Innovation Index]] in 2024.<ref>{{cite book |author=[[World Intellectual Property Organization]] |url=https://www.wipo.int/web-publications/global-innovation-index-2024/en/ |title=Global Innovation Index 2024. Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship |website=www.wipo.int |year=2024 |isbn=978-92-805-3681-2 |location=Geneva |page=18 |doi=10.34667/tind.50062 |access-date=2024-10-22}}</ref> The most notable icons in Ecuadorian sciences are the mathematician and cartographer [[:en:Pedro_Vicente_Maldonado|Pedro Vicente Maldonado]], born in Riobamba in 1707, and the printer, independence precursor, and medical pioneer [[:en:Eugenio_Espejo|Eugenio Espejo]], born in 1747 in Quito. Among other notable Ecuadorian scientists and engineers are Lieutenant Jose Rodriguez Labandera,<ref>{{cite web |last1=Lavandera |first1=J.R. |date=27 December 2009 |title=José rodríguez lavandera, el inventor |url=http://m.expreso.ec/ediciones/2009/12/27/guayaquil/guayaquil/jose-rodriguez-lavandera--el-inventor/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510005403/http://m.expreso.ec/ediciones/2009/12/27/guayaquil/guayaquil/jose-rodriguez-lavandera--el-inventor/ |archive-date=10 May 2011 |access-date=26 January 2011 |website=expreso.ec}}</ref> a pioneer who built the first [[:en:Submarine|submarine]] in Latin America in 1837; [[:es:Reinaldo Espinosa Aguilar|Reinaldo Espinosa Aguilar]], a botanist and biologist of Andean flora; and [[:es:José Aurelio Dueñas|José Aurelio Dueñas]], a chemist and inventor of a method of textile serigraphy. The major areas of scientific research in Ecuador have been in the medical fields, tropical and infectious diseases treatments, agricultural engineering, pharmaceutical research, and bioengineering. Being a small country and a consumer of foreign technology, Ecuador has favored research supported by entrepreneurship in information technology. The antivirus program ''Checkprogram'', banking protection system ''MdLock'', and Core Banking Software ''Cobis'' are products of Ecuadorian development.<ref>{{cite web |title=Checkprogram press release |url=http://www.eluniverso.com/2009/02/01/0217/220/3A2B9B57BD244019AC0760C8CBF7C0EB.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119052834/http://www.eluniverso.com/2009/02/01/0217/220/3A2B9B57BD244019AC0760C8CBF7C0EB.html |archive-date=19 January 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Eluniverso.com}}</ref> === සංචාරක === [[File:CUENCA_(32126182143).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CUENCA_(32126182143).jpg|thumb|[[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]], a UNESCO World Heritage city]] [[File:Nuestra_Señora_del_Rosario_de_Agua_Santa,_Baños,_Ecuador_(9469036870).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nuestra_Se%C3%B1ora_del_Rosario_de_Agua_Santa,_Ba%C3%B1os,_Ecuador_(9469036870).jpg|thumb|Santuario Nuestra Señora del Rosario de Agua Santa in [[:en:Baños_de_Agua_Santa|Baños]]]] Ecuador is a country with vast natural wealth. The diversity of its four regions has given rise to thousands of species of flora and fauna. It has approximately 1,640 kinds of birds. The species of butterflies border 4,500, the reptiles 345, the amphibians 358, and the mammals 258, among others. Ecuador is considered one of the 17 countries where the planet's highest biodiversity is concentrated, being also the largest country with diversity per km² in the world. Most of its fauna and flora live in 26 protected areas by the state. The country has two cities with UNESCO World Heritage Sites: Quito and Cuenca, as well as two natural UNESCO World Heritage Sites: the Galapagos Islands and Sangay National Park, in addition to one [[:en:World_Network_of_Biosphere_Reserves|World Biosphere Reserve]], such as the Cajas Massif. Culturally, the [[:en:Toquilla|toquilla]] [[:en:Straw_hat|straw hat]] and the culture of the [[:en:Sápara|Zapara]] indigenous people are recognized. The most popular sites for national and foreign tourists have different nuances due to the various tourist activities offered by the country. Among the main tourist destinations are: * Nature attractions: [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], [[:en:Yasuni_National_Park|Yasuni National Park]], [[:en:El_Cajas_National_Park|El Cajas National Park]], [[:en:Sangay_National_Park|Sangay National Park]], [[:en:Podocarpus_National_Park|Podocarpus National Park]], [[:en:Vilcabamba,_Ecuador|Vilcabamba]], [[:en:Baños_de_Agua_Santa|Baños de Agua Santa]]. * Cultural attractions: [[:en:Quito|Historic center of Quito]], [[:en:Ciudad_Mitad_del_Mundo|Ciudad Mitad del Mundo]], [[:en:Ingapirca|Ingapirca]], [[:en:Cuenca,_Ecuador|Historic center of Cuenca]], [[:en:Latacunga|Latacunga]] and its [[:en:Mama_Negra|Mama Negra]] festival. * Snowy mountains: [[:en:Antisana|Antisana]] volcano, [[:en:Cayambe_(volcano)|Cayambe]] volcano, [[:en:Chimborazo|Chimborazo]] volcano, [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]] volcano, [[:en:Illiniza|Illinizas]] volcanoes. * Beaches: [[:en:Atacames|Atacames]], [[:en:Bahía_de_Caráquez|Bahía de Caráquez]], Crucita, [[:en:Esmeraldas,_Ecuador|Esmeraldas]], [[:en:Manta,_Ecuador|Manta]], [[:en:Montañita|Montañita]], [[:en:Playas,_Ecuador|Playas]], [[:en:Salinas,_Ecuador|Salinas]] === ප්‍රවාහන === [[File:Quito_Trole_06_2011_1933.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Quito_Trole_06_2011_1933.jpg|thumb|The [[:en:Trolleybuses_in_Quito|Trolebús]] bus rapid transit system that runs through [[:en:Quito|Quito]]. It is the principal BRT in Ecuador.]] [[File:Railways_in_Ecuador.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Railways_in_Ecuador.svg|thumb|Railways in Ecuador]] The rehabilitation and reopening of the Ecuadorian railroad and use of it as a tourist attraction is one of the recent developments in transportation matters.<ref>{{cite web |author=David Grijalva |title=News And Updates |url=http://www.ferrocarrilesdelecuador.gob.ec/ferrocarriles_en/index.php?option=com_content&view=article&id=202:noticias-novedades-y-actualidad |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140201224446/http://www.ferrocarrilesdelecuador.gob.ec/ferrocarriles_en/index.php?option=com_content&view=article&id=202%3Anoticias-novedades-y-actualidad |archive-date=1 February 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> The roads of Ecuador in recent years have undergone important improvement. The major routes are Pan American (under enhancement from four to six lanes from Rumichaca to Ambato, the conclusion of four lanes on the entire stretch of Ambato and Riobamba and running via Riobamba to Loja). In the absence of the section between Loja and the border with Peru, there are the Route Espondilus or Ruta del Sol (oriented to travel along the Ecuadorian coastline) and the Amazon backbone (which crosses from north to south along the Ecuadorian Amazon, linking most and more major cities of it). Another major project is developing the road Manta – Tena, the highway Guayaquil – Salinas Highway Aloag Santo Domingo, Riobamba – Macas (which crosses Sangay National Park). Other new developments include the National Unity bridge complex in Guayaquil, the bridge over the Napo river in Francisco de Orellana, the Esmeraldas River Bridge in the city of the same name, and, perhaps the most remarkable of all, the Bahia – San Vincente Bridge, being the largest on the Latin American Pacific coast. [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]'s tramway is the largest public transport system in the city and the first modern tramway in Ecuador. It was inaugurated on 8 March 2019. It has {{convert|20.4|km|sp=us}} and 27 stations. It will transport 120,000 passengers daily. Its route starts in the south of Cuenca and ends in the north at the Parque Industrial neighborhood. The [[:en:Mariscal_Sucre_International_Airport|Mariscal Sucre International Airport]] in Quito and the [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo_International_Airport|José Joaquín de Olmedo International Airport]] in [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] have experienced a high increase in demand and have required modernization. In the case of Guayaquil it involved a new air terminal, once considered the best in South America and the best in Latin America<ref>{{cite web |title=Best airport in the world – 2–5 million passengers – ASQ Awards |url=http://www.airportservicequalityawards.com/best-airport-size-2-5-million-passengers |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120903133203/http://www.airportservicequalityawards.com/best-airport-size-2-5-million-passengers |archive-date=3 September 2012 |access-date=13 September 2014}}</ref> and in Quito where an entire new airport has been built in Tababela and was inaugurated in February 2013, with Canadian assistance. However, the main road leading from Quito city center to the new airport will only be finished in late 2014, making current travelling from the airport to downtown Quito as long as two hours during rush hour.<ref>{{cite web |title=Quito, Ecuador's New Airport – Gateway to the Galápagos |url=http://adventurecruisenews.com/2012/03/13/quito-ecuadors-new-airport-to-open-october-2012/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130617035421/http://www.adventurecruisenews.com/2012/03/13/quito-ecuadors-new-airport-to-open-october-2012/ |archive-date=17 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> Quito's old city-center airport is being turned into parkland, with some light industrial use. == යොමු කිරීම් == 8mtdtg8vq4dp9ebde8mhoobnq6zrplq 751682 751680 2025-06-27T11:44:20Z BuddhikaW88 37808 751682 wikitext text/x-wiki [[File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:GDP_per_capita_development_of_Ecuador.svg|thumb|ඉක්වදෝරයේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ සංවර්ධනය]] Ecuador has a [[:en:Developing_economy|developing economy]] that is highly dependent on commodities, namely petroleum and agricultural products. The country is classified as an upper-middle-income country. Ecuador's economy is the eighth largest in Latin America and experienced an average growth of 4.6% between 2000 and 2006.<ref>{{cite web |title=Yahoo! Noticias España – Los titulares de hoy |url=http://es.noticias.yahoo.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140908010451/https://es.noticias.yahoo.com/ |archive-date=8 September 2014 |access-date=13 September 2014 |work=Yahoo Noticias España}}</ref>{{failed verification|date=July 2019}} From 2007 to 2012, Ecuador's GDP grew at an annual average of 4.3 percent, above the average for Latin America and the Caribbean, which was 3.5%, according to the United Nations' Economic Commission for Latin American and the Caribbean (ECLAC).<ref>[http://www.namnewsnetwork.org/v3/read.php?id=MjIxMjc3 Ecuador GDP Grew 4.3 Percent Average Per Year From 2007 to 2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129031542/http://www.namnewsnetwork.org/v3/read.php?id=MjIxMjc3|date=29 November 2014}}. NAM News Network (NNN) (14 February 2013). Retrieved 24 April 2013.</ref> Ecuador was able to maintain relatively superior growth during the [[:en:2008_financial_crisis|2008 financial crisis]]. In January 2009, the Central Bank of Ecuador (BCE) put the 2010 growth forecast at 6.88%.<ref>{{cite web |title=El Banco Central de Ecuador sitúa el crecimiento del 2008 en más del 6% |url=http://www.soitu.es/soitu/2009/01/16/info/1232133437_646823.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141215013020/http://www.soitu.es/soitu/2009/01/16/info/1232133437_646823.html |archive-date=15 December 2014 |access-date=13 September 2014 |publisher=soitu.es}}</ref> In 2011, its GDP grew at 8% and ranked third highest in Latin America, behind Argentina (2nd) and Panama (1st).<ref>[http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?v=66&c=ec&l=es Producto Interno Bruto (PIB) – Tasa de Crecimiento Real (%)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130124082617/http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?c=ec&v=66&l=es|date=24 January 2013}}. Indexmundi.com. Retrieved 28 January 2013.</ref> Between 1999 and 2007, GDP doubled, reaching $65,490 million according to BCE.<ref>[http://www.bce.fin.ec/indicador.php?tbl=pib Banco Central del Ecuador – Resumen de pib] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121029010858/http://www.bce.fin.ec/indicador.php?tbl=pib|date=29 October 2012}}. Bce.fin.ec (11 July 2012). Retrieved 26 July 2012.</ref> The inflation rate until January 2008, was about 1.14%, the highest in the past year, according to the government.<ref>{{cite web |title=Ecuador Inflation rate (consumer prices) – Economy |url=http://www.indexmundi.com/ecuador/inflation_rate_%28consumer_prices%29.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141129053132/http://www.indexmundi.com/ecuador/inflation_rate_%28consumer_prices%29.html |archive-date=29 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref><ref>Gill, Nathan. (6 January 2012) [https://www.bloomberg.com/news/2012-01-06/ecuadorian-inflation-accelerated-to-three-year-high-in-2011-1-.html Ecuadorian Inflation Accelerated to Three-Year High in 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202174247/http://www.bloomberg.com/news/2012-01-06/ecuadorian-inflation-accelerated-to-three-year-high-in-2011-1-.html|date=2 February 2014}}. Bloomberg. Retrieved 21 August 2012.</ref> The monthly unemployment rate remained at about 6 and 8 percent from December 2007 until September 2008; however, it went up to about 9 percent in October and dropped again in November 2008 to 8 percent.<ref>{{cite web |title=Ecuador en Cifras |url=http://www.ecuadorencifras.com/cifras-inec/desempleo2.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130616030050/http://www.ecuadorencifras.com/cifras-inec/desempleo2.html |archive-date=16 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> Unemployment mean annual rate for 2009 in Ecuador was 8.5% because the global economic crisis continued to affect the Latin American economies. From this point, unemployment rates started a downward trend: 7.6% in 2010, 6.0% in 2011, and 4.8% in 2012.<ref>[http://interwp.cepal.org/cepalstat/WEB_cepalstat/Perfil_nacional_economico.asp?Pais=ECU&idioma=e. Comisión Económica para América Latina y el Caribe, CEPAL, Bases de Datos y Publicaciones Estadísticas "Tasa de desempleo"]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150318012100/http://interwp.cepal.org/cepalstat/WEB_cepalstat/Perfil_nacional_economico.asp?Pais=ECU&idioma=e.|date=18 March 2015}} Retrieved on 28 January 2013.</ref> The extreme poverty rate declined significantly between 1999 and 2010.<ref>{{cite web |date=2 May 2012 |title=New Paper Examines Ecuador's Success in Emerging from Economic Recession; Reducing Poverty and Unemployment – Press Releases |url=http://www.cepr.net/index.php/press-releases/press-releases/new-paper-examines-ecuadors-success-in-emerging-from-economic-recession-reducing-poverty-and-unemployment |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141111195649/http://www.cepr.net/index.php/press-releases/press-releases/new-paper-examines-ecuadors-success-in-emerging-from-economic-recession-reducing-poverty-and-unemployment |archive-date=11 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> In 2001, it was estimated at 40% of the population, while by 2011 the figure dropped to 17.4% of the total population.<ref name="economy">Rebeca, Ray and Sara, Kozameh. (May 2012) [https://www.scribd.com/doc/92086279/Ecuador%E2%80%99s-Economy-Since-2007 Ecuador's Economy Since 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202093316/http://www.scribd.com/doc/92086279/Ecuador%E2%80%99s-Economy-Since-2007|date=2 February 2014}}. p. 15.</ref> This is explained to an extent by emigration and the economic stability achieved after adopting the U.S. dollar as official means of transaction (before 2000, the Ecuadorian ''[[:en:Ecuadorian_sucre|sucre]]'' was prone to rampant inflation). However, starting in 2008, with the bad economic performance of the nations where most Ecuadorian emigrants work, the reduction of poverty has been realized through social spending, mainly in education and health.<ref>{{cite web |title=Ecuador |url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/BANCOMUNDIAL/EXTSPPAISES/LACINSPANISHEXT/ECUADORINSPANISHEXT/0,,contentMDK:20830521~menuPK:500565~pagePK:1497618~piPK:217854~theSitePK:500558,00.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130605151407/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/BANCOMUNDIAL/EXTSPPAISES/LACINSPANISHEXT/ECUADORINSPANISHEXT/0,,contentMDK:20830521~menuPK:500565~pagePK:1497618~piPK:217854~theSitePK:500558,00.html |archive-date=5 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> [[File:Obverse_of_the_series_2009_$100_Federal_Reserve_Note.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Obverse_of_the_series_2009_$100_Federal_Reserve_Note.jpg|thumb|ඉක්වදෝරයේ සංසරණය වන පොදු මුදල් ඒකකය එක්සත් ජනපද ඩොලරයයි.]] Oil accounts for 40% of exports and contributes to maintaining a positive trade balance.<ref>{{cite web |title=Ecuador first-half trade surplus rises to $390 mln – Energy & Oil-Reuters |url=https://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL2E8JDF2K20120813 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140928210120/http://af.reuters.com/article/energyOilNews/idAFL2E8JDF2K20120813 |archive-date=28 September 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Since the late 1960s, the exploitation of oil increased production, and proven reserves are estimated at 6.51 billion barrels {{As of|2011|lc=y}}.<ref>{{cite web |title=Oil Reserves |url=http://www.indexmundi.com/ecuador/oil_proved_reserves.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141002093302/http://www.indexmundi.com/ecuador/oil_proved_reserves.html |archive-date=2 October 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> In late 2021, Ecuador had to declare a [[:en:Force_majeure|Force majeure]] for oil exports due to erosion near key pipelines (privately owned OCP pipeline and state-owned SOTE pipeline) in the Amazon.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/markets/commodities/ecuador-declares-force-majeure-oil-exports-output-due-erosion-2021-12-13/|title=Ecuador declares force majeure for oil exports, output due to erosion|last=Valencia|first=Alexandra|date=13 December 2021|work=Reuters|access-date=24 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220624101112/https://www.reuters.com/markets/commodities/ecuador-declares-force-majeure-oil-exports-output-due-erosion-2021-12-13/|archive-date=24 June 2022|language=en|url-status=live}}</ref> It lasted about three weeks, totalling just over $500 million economic losses, before their production returned to its normal level of {{Convert|435000|oilbbl/d}} in early 2022.<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-06/ecuador-lifts-force-majeure-on-oil-as-fields-resume-production|title=Ecuador Resumes Oil Exports From Amazon as Fields Resume Pumping|date=6 January 2022|work=Bloomberg.com|access-date=24 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220107233736/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-06/ecuador-lifts-force-majeure-on-oil-as-fields-resume-production|archive-date=7 January 2022|language=en|url-status=live}}</ref> The overall trade balance for August 2012 was a surplus of almost $390 million for the first six months of 2012, a huge figure compared with that of 2007, which reached only $5.7 million; the surplus had risen by about $425 million compared to 2006.<ref name="economy" /> The oil trade balance positive had revenues of $3.295 million in 2008, while non-oil was negative, amounting to $2.842 million. The trade balance with the United States, Chile, the European Union, Bolivia, Peru, Brazil, and Mexico is positive. The trade balance with Argentina, Colombia, and Asia is negative.<ref>[http://www.bce.fin.ec/documentos/Estadisticas/SectorExterno/BalanzaPagos/balanzaComercial/ebc200802.pdf Ecuador: Evolucion de la Balanza Comercial] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120617053839/http://www.bce.fin.ec/documentos/Estadisticas/SectorExterno/BalanzaPagos/balanzaComercial/ebc200802.pdf|date=17 June 2012}}. Banco Central del Ecuador (January–February 2008).</ref> In the agricultural sector, Ecuador is a major exporter of bananas (first place worldwide in export<ref>{{Cite web |title=Bananas Exports by Country 2021 |url=https://www.worldstopexports.com/bananas-exports-country/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220520031049/https://www.worldstopexports.com/bananas-exports-country/ |archive-date=20 May 2022 |access-date=24 June 2022 |website=www.worldstopexports.com}}</ref>), flowers, and the seventh largest producer of cocoa.<ref>{{cite web |title=Downloads – Statistics – Production-Related Documents |url=http://www.icco.org/about-us/international-cocoa-agreements/cat_view/30-related-documents/46-statistics-production.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140920213254/http://www.icco.org/about-us/international-cocoa-agreements/cat_view/30-related-documents/46-statistics-production.html |archive-date=20 September 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Ecuador also produces coffee, rice, potatoes, cassava (manioc, tapioca), plantains and sugarcane; cattle, sheep, pigs, beef, pork and dairy products; fish, and shrimp; and balsa wood.<ref>{{cite web |title=The World Fact Book |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2052.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324191532/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2052.html |archive-date=24 March 2017 |access-date=30 March 2017 |website=Central Intelligence Agency [U.S.]}}</ref> The country's vast resources include large amounts of timber across the country, like eucalyptus and mangroves.<ref name="Resources Maps World Banks">{{cite web |title=Mapping for Results – Ecuador, Latin America & Caribbean |url=http://maps.worldbank.org/lac/ecuador |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209020754/http://maps.worldbank.org/lac/ecuador |archive-date=9 February 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Pines and cedars are planted in the region of La Sierra and walnuts, rosemary, and balsa wood in the Guayas River Basin.<ref>[http://www.encyclopedia.com/topic/Ecuador.aspx Ecuador Facts, information, pictures | Encyclopedia.com articles about Ecuador] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120824105212/http://www.encyclopedia.com/topic/Ecuador.aspx|date=24 August 2012}}. Encyclopedia.com. Retrieved 14 September 2012.</ref> The industry is concentrated mainly in Guayaquil, the largest industrial center, and in Quito, where in recent years the industry has grown considerably. This city is also the largest business center of the country.<ref>{{cite web |title=Ranking 2010 – Ranking completo |url=http://rankings.americaeconomia.com/2010/mejoresciudades/ranking.php |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141117023526/http://rankings.americaeconomia.com/2010/mejoresciudades/ranking.php |archive-date=17 November 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Industrial production is directed primarily to the domestic market.{{citation needed|date=August 2012}} Despite this, there is limited export of products produced or processed industrially.{{citation needed|date=August 2012}} These include canned foods, liquor, jewelry, furniture, and more.{{citation needed|date=August 2012}} A minor industrial activity is also concentrated in Cuenca.<ref name="Industrias en Cuenca">{{cite web |author=DUAL dmw |title=Industrias en CUENCA |url=http://www.invec.ec/invec.aspx?men_id=4.5 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141017064309/http://www.invec.ec/invec.aspx?men_id=4.5 |archive-date=17 October 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> Incomes from tourism has been increasing during the last few years due to promotion programs from Government, highlighting the variety of climates and the biodiversity of Ecuador. Ecuador has negotiated bilateral treaties with other countries, besides belonging to the [[:en:Andean_Community_of_Nations|Andean Community of Nations]],<ref>[http://www.comunidadandina.org/ingles/sudamerican.htm South American Community Nations – Andean Community -CAN] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120630173459/http://www.comunidadandina.org/ingles/sudamerican.htm|date=30 June 2012}}. Comunidadandina.org. Retrieved 21 August 2012.</ref> and an associate member of [[:en:Mercosur|Mercosur]].<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/5195834.stm|title=Profile: Mercosur – Common Market of the South|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141010143651/http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/5195834.stm|archive-date=10 October 2014|url-status=live}}</ref> It also serves on the [[:en:World_Trade_Organization|World Trade Organization]] (WTO), in addition to the [[:en:Inter-American_Development_Bank|Inter-American Development Bank]] (IDB), [[:en:World_Bank|World Bank]], [[:en:International_Monetary_Fund|International Monetary Fund]] (IMF), [[:en:CAF_–_Development_Bank_of_Latin_America_and_the_Caribbean|CAF – Development Bank of Latin America and the Caribbean]] and other multilateral agencies.<ref>[http://www.aladi.org/nsfaladi/preguntasfrecuentes.nsf/5094e65262960d6d03256ebe00601b70/5d03f704298b453e03256edf006df804?OpenDocument Which are its member countries?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120717042956/http://www.aladi.org/nsfaladi/preguntasfrecuentes.nsf/5094e65262960d6d03256ebe00601b70/5d03f704298b453e03256edf006df804?OpenDocument|date=17 July 2012}} aladi.org</ref><ref>{{cite encyclopedia |title=UNASUR (South American organization) – Britannica Online Encyclopedia |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/1496583/UNASUR |access-date=13 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141009045603/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/1496583/UNASUR |archive-date=9 October 2014 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web |title=Union of South American Nations |url=http://www.internationaldemocracywatch.org/index.php/union-of-south-american-nations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150125080109/http://www.internationaldemocracywatch.org/index.php/union-of-south-american-nations |archive-date=25 January 2015 |access-date=13 September 2014}}</ref> In April 2007, Ecuador paid off its debt to the IMF.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-ecuador-referendum-imf-idUSN1522681220070416|title=Ecuador says pays off last debt with IMF|date=16 April 2007|work=Reuters|access-date=3 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203223211/https://www.reuters.com/article/us-ecuador-referendum-imf-idUSN1522681220070416|archive-date=3 February 2020|language=en|url-status=live}}</ref> The public finance of Ecuador consists of the Central Bank of Ecuador (BCE), the National Development Bank (BNF), the State Bank. === විද්‍යා සහ පර්යේෂණ === [[File:NEE-01-PEGASO.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:NEE-01-PEGASO.jpg|වම|thumb|EXA හි පළමු චන්ද්‍රිකාව, NEE-01 පෙගසස්]] Ecuador was placed in 96th position of innovation in technology in a 2013 [[:en:World_Economic_Forum|World Economic Forum]] study.<ref>[https://web.archive.org/web/20131104000235/http://elcomercio.com/sociedad/Tecnologia-innovacion-emprendimiento-emprendedores-Ecuador-desarrollo-nuevasTecnologias_0_995900422.html Ecuador ocupa el puesto 96 en innovación tecnológica]. elcomercio.com. 19 September 2013</ref> Ecuador was ranked 105th in the [[:en:Global_Innovation_Index|Global Innovation Index]] in 2024.<ref>{{cite book |author=[[World Intellectual Property Organization]] |url=https://www.wipo.int/web-publications/global-innovation-index-2024/en/ |title=Global Innovation Index 2024. Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship |website=www.wipo.int |year=2024 |isbn=978-92-805-3681-2 |location=Geneva |page=18 |doi=10.34667/tind.50062 |access-date=2024-10-22}}</ref> The most notable icons in Ecuadorian sciences are the mathematician and cartographer [[:en:Pedro_Vicente_Maldonado|Pedro Vicente Maldonado]], born in Riobamba in 1707, and the printer, independence precursor, and medical pioneer [[:en:Eugenio_Espejo|Eugenio Espejo]], born in 1747 in Quito. Among other notable Ecuadorian scientists and engineers are Lieutenant Jose Rodriguez Labandera,<ref>{{cite web |last1=Lavandera |first1=J.R. |date=27 December 2009 |title=José rodríguez lavandera, el inventor |url=http://m.expreso.ec/ediciones/2009/12/27/guayaquil/guayaquil/jose-rodriguez-lavandera--el-inventor/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510005403/http://m.expreso.ec/ediciones/2009/12/27/guayaquil/guayaquil/jose-rodriguez-lavandera--el-inventor/ |archive-date=10 May 2011 |access-date=26 January 2011 |website=expreso.ec}}</ref> a pioneer who built the first [[:en:Submarine|submarine]] in Latin America in 1837; [[:es:Reinaldo Espinosa Aguilar|Reinaldo Espinosa Aguilar]], a botanist and biologist of Andean flora; and [[:es:José Aurelio Dueñas|José Aurelio Dueñas]], a chemist and inventor of a method of textile serigraphy. The major areas of scientific research in Ecuador have been in the medical fields, tropical and infectious diseases treatments, agricultural engineering, pharmaceutical research, and bioengineering. Being a small country and a consumer of foreign technology, Ecuador has favored research supported by entrepreneurship in information technology. The antivirus program ''Checkprogram'', banking protection system ''MdLock'', and Core Banking Software ''Cobis'' are products of Ecuadorian development.<ref>{{cite web |title=Checkprogram press release |url=http://www.eluniverso.com/2009/02/01/0217/220/3A2B9B57BD244019AC0760C8CBF7C0EB.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120119052834/http://www.eluniverso.com/2009/02/01/0217/220/3A2B9B57BD244019AC0760C8CBF7C0EB.html |archive-date=19 January 2012 |access-date=24 February 2012 |publisher=Eluniverso.com}}</ref> === සංචාරක === [[File:CUENCA_(32126182143).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:CUENCA_(32126182143).jpg|thumb|යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම නගරයක් වන කුවෙන්කා]] [[File:Nuestra_Señora_del_Rosario_de_Agua_Santa,_Baños,_Ecuador_(9469036870).jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nuestra_Se%C3%B1ora_del_Rosario_de_Agua_Santa,_Ba%C3%B1os,_Ecuador_(9469036870).jpg|thumb|බැනෝස් හි සන්තුවාරියෝනියුස්ට්රා සෙනෝරා ඩෙල් රොසාරියෝ ඩි අගුවා නත්තල් සීයා]] Ecuador is a country with vast natural wealth. The diversity of its four regions has given rise to thousands of species of flora and fauna. It has approximately 1,640 kinds of birds. The species of butterflies border 4,500, the reptiles 345, the amphibians 358, and the mammals 258, among others. Ecuador is considered one of the 17 countries where the planet's highest biodiversity is concentrated, being also the largest country with diversity per km² in the world. Most of its fauna and flora live in 26 protected areas by the state. The country has two cities with UNESCO World Heritage Sites: Quito and Cuenca, as well as two natural UNESCO World Heritage Sites: the Galapagos Islands and Sangay National Park, in addition to one [[:en:World_Network_of_Biosphere_Reserves|World Biosphere Reserve]], such as the Cajas Massif. Culturally, the [[:en:Toquilla|toquilla]] [[:en:Straw_hat|straw hat]] and the culture of the [[:en:Sápara|Zapara]] indigenous people are recognized. The most popular sites for national and foreign tourists have different nuances due to the various tourist activities offered by the country. Among the main tourist destinations are: * Nature attractions: [[:en:Galápagos_Islands|Galápagos Islands]], [[:en:Yasuni_National_Park|Yasuni National Park]], [[:en:El_Cajas_National_Park|El Cajas National Park]], [[:en:Sangay_National_Park|Sangay National Park]], [[:en:Podocarpus_National_Park|Podocarpus National Park]], [[:en:Vilcabamba,_Ecuador|Vilcabamba]], [[:en:Baños_de_Agua_Santa|Baños de Agua Santa]]. * Cultural attractions: [[:en:Quito|Historic center of Quito]], [[:en:Ciudad_Mitad_del_Mundo|Ciudad Mitad del Mundo]], [[:en:Ingapirca|Ingapirca]], [[:en:Cuenca,_Ecuador|Historic center of Cuenca]], [[:en:Latacunga|Latacunga]] and its [[:en:Mama_Negra|Mama Negra]] festival. * Snowy mountains: [[:en:Antisana|Antisana]] volcano, [[:en:Cayambe_(volcano)|Cayambe]] volcano, [[:en:Chimborazo|Chimborazo]] volcano, [[:en:Cotopaxi|Cotopaxi]] volcano, [[:en:Illiniza|Illinizas]] volcanoes. * Beaches: [[:en:Atacames|Atacames]], [[:en:Bahía_de_Caráquez|Bahía de Caráquez]], Crucita, [[:en:Esmeraldas,_Ecuador|Esmeraldas]], [[:en:Manta,_Ecuador|Manta]], [[:en:Montañita|Montañita]], [[:en:Playas,_Ecuador|Playas]], [[:en:Salinas,_Ecuador|Salinas]] === ප්‍රවාහන === [[File:Quito_Trole_06_2011_1933.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Quito_Trole_06_2011_1933.jpg|thumb|ක්විටෝ හරහා දිවෙන ට්‍රොලෙබස් බස් වේගවත් ප්‍රවාහන පද්ධතිය. එය ඉක්වදෝරයේ ප්‍රධාන BRT වේ.]] [[File:Railways_in_Ecuador.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Railways_in_Ecuador.svg|thumb|ඉක්වදෝරයේ දුම්රිය මාර්ග]] The rehabilitation and reopening of the Ecuadorian railroad and use of it as a tourist attraction is one of the recent developments in transportation matters.<ref>{{cite web |author=David Grijalva |title=News And Updates |url=http://www.ferrocarrilesdelecuador.gob.ec/ferrocarriles_en/index.php?option=com_content&view=article&id=202:noticias-novedades-y-actualidad |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140201224446/http://www.ferrocarrilesdelecuador.gob.ec/ferrocarriles_en/index.php?option=com_content&view=article&id=202%3Anoticias-novedades-y-actualidad |archive-date=1 February 2014 |access-date=13 September 2014}}</ref> The roads of Ecuador in recent years have undergone important improvement. The major routes are Pan American (under enhancement from four to six lanes from Rumichaca to Ambato, the conclusion of four lanes on the entire stretch of Ambato and Riobamba and running via Riobamba to Loja). In the absence of the section between Loja and the border with Peru, there are the Route Espondilus or Ruta del Sol (oriented to travel along the Ecuadorian coastline) and the Amazon backbone (which crosses from north to south along the Ecuadorian Amazon, linking most and more major cities of it). Another major project is developing the road Manta – Tena, the highway Guayaquil – Salinas Highway Aloag Santo Domingo, Riobamba – Macas (which crosses Sangay National Park). Other new developments include the National Unity bridge complex in Guayaquil, the bridge over the Napo river in Francisco de Orellana, the Esmeraldas River Bridge in the city of the same name, and, perhaps the most remarkable of all, the Bahia – San Vincente Bridge, being the largest on the Latin American Pacific coast. [[:en:Cuenca,_Ecuador|Cuenca]]'s tramway is the largest public transport system in the city and the first modern tramway in Ecuador. It was inaugurated on 8 March 2019. It has {{convert|20.4|km|sp=us}} and 27 stations. It will transport 120,000 passengers daily. Its route starts in the south of Cuenca and ends in the north at the Parque Industrial neighborhood. The [[:en:Mariscal_Sucre_International_Airport|Mariscal Sucre International Airport]] in Quito and the [[:en:José_Joaquín_de_Olmedo_International_Airport|José Joaquín de Olmedo International Airport]] in [[:en:Guayaquil|Guayaquil]] have experienced a high increase in demand and have required modernization. In the case of Guayaquil it involved a new air terminal, once considered the best in South America and the best in Latin America<ref>{{cite web |title=Best airport in the world – 2–5 million passengers – ASQ Awards |url=http://www.airportservicequalityawards.com/best-airport-size-2-5-million-passengers |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120903133203/http://www.airportservicequalityawards.com/best-airport-size-2-5-million-passengers |archive-date=3 September 2012 |access-date=13 September 2014}}</ref> and in Quito where an entire new airport has been built in Tababela and was inaugurated in February 2013, with Canadian assistance. However, the main road leading from Quito city center to the new airport will only be finished in late 2014, making current travelling from the airport to downtown Quito as long as two hours during rush hour.<ref>{{cite web |title=Quito, Ecuador's New Airport – Gateway to the Galápagos |url=http://adventurecruisenews.com/2012/03/13/quito-ecuadors-new-airport-to-open-october-2012/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130617035421/http://www.adventurecruisenews.com/2012/03/13/quito-ecuadors-new-airport-to-open-october-2012/ |archive-date=17 June 2013 |access-date=13 September 2014}}</ref> Quito's old city-center airport is being turned into parkland, with some light industrial use. == යොමු කිරීම් == dsp49tt777k4g1fqr0kew126n07oiuz