وکیپیڈیا skrwiki https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D9%BE%D8%B1%D8%AA MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter میڈیا خاص ڳالھ مہاڑ ورتݨ آلا ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ وکیپیڈیا وکیپیڈیا ڳالھ مہاڑ فائل فائل ڳالھ مہاڑ میڈیا وکی میڈیا وکی ڳالھ مہاڑ سانچہ سانچہ ڳالھ مہاڑ مدد مدد ڳالھ مہاڑ ونکی ونکی ڳالھ مہاڑ TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول ڳالھ مہاڑ 0 1651 63060 38331 2025-06-05T06:31:58Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63060 wikitext text/x-wiki '''سرائیکی''' (ہندی: सराइकी، انگریزی: Saraiki, Siraiki, Seraiki)، [[ہند-یورپی زباناں|ہند یورپی زباناں]] نال تعلق رکھیندی ہے۔ اینکوں 6 کروڑ توں ودھ لوک صرف سرائیکستان وچ الاوݨ آالے ہن جیہڑے موجودہ سرائیکی وسیب ([[سرائیکستان]] تے جنوبی خیبر پختونخواہ)، شمالی سندھ تے مشرقی بلوچستان وچ رہندے ہن۔ پاکستان دے جیہڑے خطے وچ سرائیکی اَلائی ویندی ہے اونکوں سرائیکستان آکھیا ویندے. ایں دے علاوہ بھارت وچ ہک وݙی تعداد وچ لوگ سرائیکی الیندے ہن. جیہڑے تقسیم دے وقت ہجرت کر تے ڳئے ہَن۔ ایں دے علاوہ سرائیکی تارکین وطن (زیادہ تر) [[مشرق وسطیٰ]] وچ وی ہن۔ افغانستان وچ وی کجھ ہندو سرائیکی زبان الیندے ہِن پر اُتھاں انہاں دی تعداد نامعلوم ہے.2017ء دی مردم شماری آہدی ہے جو سرائیکی پاکستان دی وݙی زبان ہے۔{{Infobox language |name=سرائیکی، सराइकी، Saraiki |nativename = |image=Saraiki.svg |imagesize= |imagecaption='''سرائیکی''' [[سرائیکی]] رسم الخط وچ لکھا ہویا |states= پاکستان، بھارت<ref>[https://web.archive.org/web/20071124150249/www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm ABSTRACT OF SPEAKERS' STRENGTH OF LANGUAGES AND MOTHER TONGUES - 2001 ]</ref>،, |region = صوبہ پنجاب دا [[سرائیکستان|سرائیکی علاقہ]] تے نیڑے ݙوجھیاں صوبیاں دے علاقے |speakers = |date = 2017 |ref = <ref>[[Nationalencyklopedin]] "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007</ref> 26 ملین |familycolor=ہند یورپی زباناں |fam2=[[ہند ایرانی زباناں]] |fam3=[[ہند آریائی زباناں]] |fam4=[[شمال مغربی خطہ]] |fam5=[[لہندا زباناں|لہندا]] |dia1=[[سرائیکی|معیاری سرائیکی]] (ملتانی، بہاولپوری، اچوی، ریاستی، ڈیروی، خیلوی، تھلوچی، لموچڑی، سرولی، کھیترانی، قندھاری) |dia2= [[ڄٹکی |ڄٹکی]] (جھنگوچی، ابھیچڑی، ݙبھاری، ہٹھاڑوی، شاہپوری، رچناوی، باروی) |agency = کوئی وی کائنی |script=[[سرائیکی ابجد]]، [[گورمکھی]]، [[دیوناگری|دیوناگری رسم الخط]]، [[ملتانی رسم الخظ]] |iso3=skr | glotto = sera1259 | glottorefname = Saraiki | glottofoot = no |notice=Indic |notice2=IPA |map=Saraiki-speakers by Pakistani District - 2017 Census.svg |mapcaption=پاکستان دی سرائیکی آبادی }} ==تاریخ== سرائیکی لفظ دے اشتقاق دے متعلق کافی تحقیقات ہن۔ سرائیکی لفظ [[سنسکرت زبان|سنسکرت]] دے سؤوِریا <ref>A.H. Dani, ''Sindhu-Sauvira: A glimpse into the early history of Sind '' In Hameeda Khusro (ed), Sind Through The Centuries (Karachi: Oxford University Press, 1981) pp. 35-42</ref> توں بݨا ہے جیہڑا قدیم ہند وچ پک سلطنت ہئی جس دا ذکر ہندواں دی مقدس کتاب [[مہا بھارت]] وچ وی ہے۔ '''کی''' دا لاحقہ لاوݨ نال ایہ لفظ '''سؤوِریاکی''' بݨ گیا۔ اس دے بعد بولݨ دی آسانی کیتے '''و ''' دی آواز ہٹا ݙتی گئی یا وقت دے نال آپے ہٹ ڳئی جس نال لفظ سرائیکی بݨا ݙتا گیا۔ ایندے دے علاوہ جارج ابراہم گریسن نے لفظ '''سرائیکی''' کوں سندھی دے ہک لفظ '''سِرو''' دی وڳڑی ہوئی یا سدھری ہوئی شکل ݙسیا جیں دے معنی '''شمالی''' دے ہن۔ کرسٹوفر شیکل نے جارج ابراہم گریسن دی تحقیق کوں غلط آکھا ہے۔ ہک ٻئی تحقیق دے مطابق سرائیکی لفظ '''سرائی''' توں بݨا ہے۔ سرائیکی ہک پراݨی زبان ہے۔ ایہ [[پاکستان]] دے ادھلے علاقے وچ الائی ویندی ہے۔ پاکستان وچ ایندے الاوݨ والے تقریبا اٹھ کروڑکنوں وَدھ ہن۔ [[پاکستان]] دے علاوہ ایندے الاوݨ والے ہندوستان افغانستان عرب مما لک برطانیہ اتے امریکہ کنیڈا تے اسٹریلیا دے علاوہ ٻنیھں ملکیں وچ وی ہن۔ ایہ آپݨے لٹریچر دے حوالے نال سرائیکی ہک امیر زبان ہے۔ شاعری اتے نثر دے حوالے نال ہر سال ٻہوں زیادہ کتاباں چھپدین۔اتے ہر سال چنڳی کتاب تے اکیڈمی آف لیٹرز دی طرفوں خواجہ فرید انعام ݙتا ویندے۔ [[فائل:WIKITONGUES- Lillotama speaking Seraiki.webm|thumb|بھارت وچ رہوݨ والی ہک سرائیکی (सराइकी) چھوکری]] [[فائل:پاکستان دیاں زباناں دا نقشہ.jpg|thumb|پاکستان دیاں زباناں دا نقشہ]] "جرمن دانشور سر آرل سیٹن کا مکالمہ رائل جیوگرافیکل سوسائٹی دے جریدے جیو گرافیکل جنرل اپریل 1942ء صفحات 174 تاں 182 وچ شائع تھئیاں ہن، صفحہ 176 تے پیرا نمبر 2 وچ رگ وید دے گیتاں وچ ھک عظیم دریا سرسوتی دا ذکر ہے سرسوتی کِنوں مراد سویراس وتی یعنی اصحاب الرس دا دریا ہے۔ ایں بناء تے یقین غالب تھی سڳدے کہ سرائیکی دا لفظ دراصل سوویراکی ہئی جیہڑا آہستہ آہستہ بدل تے سرائیکی تھئے۔ " سرسواتی دریا یاں ول ہاکڑا دریا چولستان وچ اِیں وقت خشک تھی چُکا ہے۔ ایہ دریا سرائیکی تہذیب و ثقافت دا ماخذ ہے۔ احمد حسن دانی معروف تحقیق دان تے اسکالر ہن، نے ایں نظریے دی تصدیق کیتی ہے۔ ٻقول احمد حسن دانی اکھدے کوٹ مٹھن وچ سویرا سلطنت دا دارالخلافہ ھئی جیندے شواہد احمد حسن دانی کٹھے کیتے ہن، پیش کیتن۔ [[شوکت مغل]] صاحب لکھیندن "پراݨی کتاباں وچ معلمین تے صوفیاء نے ایں زبان کیتے ایہ ناں استعمال کیتن، سار، ایکی، ایکہ، ایکم، وانی، اسور، ساریکا، سارایکی، آسورا تے اشورا۔ بعد وچ جیہڑی زبان ٻݨی اونکوں سارایکی یا سرائیکی آکھیا ڳئے۔ [[شوکت مغل]] مزید لکھیندن جو سرائیکی زبان دا ناں "ساراسین" کِنوں نکلا ھوسی، وی تھی سڳدے کیونکہ اے لفظ انھاں عرب قبائل کیتے استعمال تھیندا ہئی جنھاں دے سرحداں ابادان تے ختم تھیندیاں ھَن۔ سراکین ناں دا ہک علاقہ وی عرب وچ موجود رہیا ہے۔" [[فائل:MultanMontage.jpg|thumb|سرائیکستان دے ثقافتی، سیاسی تے روحانی مرکز ملتان دے کجھ مناظر]] افغانستان وچ سرائیک ناں دا ھک شہر وی ہے۔ ایں توں ایہ چیز وی ثابت تھیندی ہے کہ سرائیکی زبان قندھار تک آلائی ویندی ھائی۔ اُوݙوں کشمیر تک آلائی ویندی ھائی۔سرائیکی لفظ سرائیکی زبان دا خالص لفظ ہے جیندے معنی عزت دار، سردار، اُچے شملے والا جیکوں سرداری کیتے منتخب کیتا ویندے۔ کجھ دانشور لکھدن کہ دراوڑ قوم دی زبان اریک ہئی تے کجھ لکھدن، دراوڑ قوم دی زبان شریک ہئی جیہڑی بعد وچ ی دے لاوݨ نال سرائیکی بݨ ڳئی۔ ==اصطلاحواں== *سرائیکی لفظ خالص سرائیکی زبان دا ہے سرائیکی زبان دے وچوں نختے جیندے معنی ہن سردار یاں ول عزت دار ،عزت والا،عزت دے قابل،جیندی عزت کیتی ونجے۔ سرائیکی لفظ نہ تاں سِندھی زبان وچوں نختے نہ سِندھی زبان دا لفظ ہے نہ ھی سرائیکی لفظ ترکی یاں عربی زبان وچوں نختے نہ ھی تُرکی زبان وچ ایندے معنی ݙسدن۔ سرائیکی لفظ دیاں مختلف شکلاں ہن ۔ایں سرائیکی لفظ یاں حرف دیاں شکلاں صرف سرائیکی زبان وچ ہن یاں ݙسدن بعد تحقیق دے ݙوجھی کہیں زبان وچ ایہ شکلاں ثابت کائنی نہ ہی ݙسدن ۔سرائیکی لفظ/حرف دیاں شکلاں مندرجہ ذیل ہن * سرائیکی : عزت دار ۔سردار ۔اُچے شملے والا۔مخصوص شناخت دے حامل واسی ۔ [[فائل:Bahauddin Zakariya Tomb 03.jpg|thumb|سرائیکستان دا روحانی مرکز، درگاہ حضرت بہاؤالدین زکریا ملتانی رحمۃ اللہ علیہ]] * سرائیک : عزت دے قابل ۔عزت کیتے منتخب کیتا گیا۔ ایندے ݙوجھے معنی ایہ وی ہن، دریاویں دی بھک تے آباد واسی مقامی لوک۔ دریاویں دے کناریں تے کاشتکاری کرݨ والے یا دریاویں دی وچلی سُکی جاہ یاں زمین تے آبادکار یا ول کاشتکاری کرݨ والے واسی۔ * سرائیکیت : سرائیکی زبان دانی، سرائیکی لفظاں دی مہارت، سرائیکی لفظاں دا علم۔ * سرائیکِسٹ :سرائیکی پرست، سرائیکی قوم پرست، سرائیکی دان۔ * سرائیکا : سرائیکی جماعت * سرائیکِݨ : عورت یاں زنانی یاں تریمیت کیتے مخصوص لفظ یعنی عزت والی سردارنی ۔سرائیکی خاتون۔ * سرائیکالوجی : سرائیکی علم * سرائیکستان :علاقہ ۔مخصوص خطہ۔سرائیکی وسیب * سرائیکستانی : سرائیکی وسیب نال تعلق رکھݨ والا۔ * سرائیکائی :سرائیکی زبان اچ ڈھلی ھوئی یا converted ۔سرائیکی وچ منتقل تھیوݨ، سرائیکی دا حصہ بݨی ہوئی۔ * سرائیکو : صنف شاعری، سرائیکی شاعری دی ھک قسم، سرائیکی شاعری دی ھک قسم "سی لہجہ" وی ھے۔ * سرائیکوائی : سرائیکی زبان اچ ڈھالݨ یا convert کرݨ دا عمل۔ [[فائل:Noor mahal.jpg|thumb|نور محل، بہاولپور]] * سرائیکین : سرائیکستان پارلیمنٹ دے اَراکین۔ سرائیکی کٹھ دے اَرکان۔ سرائیکی مجلس دے اَراکین۔ * [[فائل:Saraiki_Speaking_Areas_of_Pakistan_&_India.jpg|frameless|left]]سرائیکیان :۔سرائیکیاں دے ھم خیال، ھم شکل لوک تے ھم لباس ۔مخصوص بود باش دے حامل جو سرائیکی ہن تے زباناں دا ترنڈا۔ [[فائل:Derawar Fort, Bahawalpur I.jpg|thumb|قلعہ دیراوڑ، چولستان]] * سرائیکیو: سرائیکیاں کوں پُکارݨ ۔سرائیکیاں کوں آواز ݙیوݨ۔ * سرائیکیات: سرائیکی کہاوتاں/ظرب المثل تے مشتمل قدیم/جدید الفاظ جیہڑے مکمل طور تے سرائیکی زبان دا بیش قیمیت اثاثہ ہن۔ سرائیکی زبان نال متعلق کوئی وی علم۔ [[فائل:Khawaja Ghulam Farid tomb at Kot Mithan.jpg|thumb|درگاہ خواجہ غلام فرید]] === عربی وچ سراء دے معانی === سَرَاءُ [عام] ( اسم ) - ہک درخت جیندی لکڑنال کماناں بݨیندے ہن۔ سَرَّاءُ [عام] ( اسم )- (١)خوش حالی، آسودگی، خوشی، مسرت و شاد مانی ( ٢ ) کھوکھلی نہر ( ٣) عمدہ زمین سَرَاةُ [عام] ( فعل ) - سراۃ کل شئ : ہرشے کا اعلیٰ اور بالائی حصہ (2) درمیانی حصہ ( 3 ) اکثر حصہ سَرَا فلان سَرْوًرا و سَرَاوَةً [عام] ( فعل ) - شریف و معزز ہووݨا ، سخی تے بامروت ہووݨا سَرَّ فُلانًا سَرًا [عام] ( فعل )- گلدستہ پیش کر کے استقبال کرݨا یا مبارکباد ݙیوݨا۔ ==زبان دے حروف== سرائیکی دنیا دی ہک وݙی زبان ہے ۔ سرائیکی زبان دے چُرتالیہ حرف یا اکھر ہِن۔ انہاں وچوں انتالیہ تاں اردو آلے ہِن ٻئے پنج خاص سرائیکی زبان دے ہن۔ او پنج ایہ ہن ٻ ڄ ݙ ڳ ݨ (ٻے، ڄے، ݙے، ڳے، اݨ نون) * '''ٻ''': ٻلی، ٻکری، ٻوہا، ٻال، ٻلونگڑا، ٻلہݨ، ٻکاٹ، ٻیر، ٻُہاری، ٻاگھڑ ٻلا، ٻچہ، ٻڈھا، ٻُدھ، ٻلہانگ، ٻلی، ٻوہاری * '''ڄ''': ڄموں، ڄوانترہ، ڄہا، ڄام، ڄنگھ، ڄُل، ڄٹ، ڄبھ، ڄلم، ڄواہاں، * '''ݙ''': ݙانگ، ݙوئی، ݙاتری، ݙکھݨ، ݙیوا، ݙیـݨ، ݙہی، ݙیݙر، ݙاکو، ݙاڑھی، ݙاند، ݙند، ݙول، ݙولی، ݙانگ، ݙاچی، بھیْݙ، لَݙُو، اݙا، ݙور، ݙوکے، ݙاک ݙِنگا * '''ڳ''': ڳاں، ڳوہا، ڳاہـݨـے، ڳیرا، ڳبھرو، ڳاوا، ڳنڈھیری، ڳاہلڑ، ڳن٘ڈھ، ڳیٹے، ڳوبھی، ڳوݙا، ڳُݙی، ڳاہ، ڳُتھلا، ڳٹھ، ڳٹا، ڳچی، ڳُڑ، ڳاناں ، پڳ ،ساڳ * '''ݨ''': وݨ، کھݨ، مکھݨ، کھمݨ، لوݨ، پاݨـی، راݨی، سوہݨاں، ݙیݨ، ڳݨ، چُݨ، وڄݨ، اݨ بݨ، واݨ، سن٘ڄاݨ، کݨ مݨ. سرائیکی وچ ݙو خاص واول علامتاں وݙی زیر تے وݙی پیش وی ہن۔ سرائیکی وچ لھ، مھ، نھ تے رھ وی ٻہوں آندن۔ رھ: یارھواں، ٻارھاں لھ: ڳالھ، ولھ، سلھ، کولھو، کلھڑ مھ: کمھار نھ: ننھا * ن٘ڄ: ون٘ڄ، تھن٘ڄ، جن٘ڄ، سُن٘ڄ، سُن٘ڄاݨ، مُن٘ڄ، * ن٘ڳ: ان٘ڳ، چن٘ڳا، سِن٘ڳ، من٘ڳ، لن٘ڳ، من٘ڳل، ان٘ڳارہ، * سرائیکی وچ وݙی ے درمیان وچ آوے تاں ی اتے جزم لین٘دے ہن۔ مثلاً ریْت، کھیْݙ، تھیْت، بھیْݙ، شیْر، دیْر، لیْٹ، پیْٹ، ٻکریْاں( ٻکرا دی جمع)، گھیْرا، پھیْر، ایْہ، تریْہ (تس)، ڈھیْہ (ڈھے ہ)، چھوکریْاں (چھوکرے اں)، گیْم (کھیْݙ) * انگریزی الفاظ ہیٔڈ، بیٔڈ، ریٔڈ (رتا) کیتے ی دے اُتے ہمزہ آندے۔ ی تے ہمزہ ݙو حروف وکھرے وکھرے ہن۔ ڄݙاں جو ئ ہک حرف ہے۔ ݙآݙی اڄ ٻیا ڳُڑ ݙے، ون٘ڄ ون٘ڄ ڄُل ڄُل، ݙاݙے کوں ناں سݨا. * سرائیکی وچ چُرتالیہ حروف تے ١نویہ مرکب حروف ہن۔ ستارھاں پھوکے آلے (وھ تے یھ سمیت) تے ݙو نون غنہ نال مرکب ن٘ڄ تے ن٘ڳ ہن۔ کل تڑیٹھ حروف ہن۔ [[فائل:Marot319hr.jpg|thumb|قلعہ مروٹ، چولستان]] ==سرائیکی زبان دے لہجے== بلوچستان دی جعفری تے کھیترانی، سوات دی آجڑی تے قندھار دی ملتانی وی سرائیکی دے لہجے ہن۔<ref>https://sraiki.wordpress.com/2012/01/20/9/</ref>۔ تفصیل کُجھ ایہ ہے۔ ہندوستان دیاں ترائے سو چویٹھ زباناں دے ہک جامع سروے جہڑا ١٨٩٤ کنوں ١٩٢٨ تک انڈین سول سروس دے افسر جارج گریرسن دی نڳرانی وچ لینڳیوسٹک سروے آف انڈیا تھیا ہائی اوندے موجب ایہہ آلیاں ٻولیاں سرائیکی دے لہجے ہن۔ *Awankari اوانکاری ۔جنوبی اٹک *Baar di Boli (424) بار دی بولی۔ گوجرانوالہ کا غیر کاشت اُچان کا علاقہ *Chabali (440) چھبالی *Chenavari (421) چِیناواڑی ۔ جھنگ *Chenhavari, Hindki (428) چِنھاوڑی، ہندکی ۔مظفر گڑھ کا چناب کے کنارے کا علاقہ جو ضلع جھنگ سے مِلتا ہے *Dhani دھنّی ۔ مغربی جہلم *Doabi (417) شاہ پور دوآبی *Ghebi (444) ضلع اٹک ۔ گھیبی *Hindki ہندکی ۔ ڈیرہ اسمٰعیل خان *Hindko Peshawari ہندکو پشاوری *Hindko, Hindku (434) سٹینڈرڈ ہندکو *Hindko, Hindku ہندکو ہزارہ *Jafri (430) جعفری *Jaghdali ( Jatki, Hindki) جغدالی یعنی جٹکی۔ ڈیرہ غازی خان *Jaghdali, Jatki Lehnda, جغدالی۔ بلوچستان *Jangli (420) جانگلی۔ نہری علاقے کے خانہ بدوش باشندے جنگل بار *Jatki (418) جٹکی *Jatki جٹکی۔ ساہیوال *Jitater (425) جٹا تر دی بولی۔ تحصیل پھالیہ کے بِٹھاڑ کے علاقے، ضلع گجرات *Kachari (423) کاچھڑی۔کاچھی یعنی دریائے جہلم کے داہنی کنارے ضلع جھنگ کے نِچان کا علاقہ *Kalar Boli کالر بولی ۔ راوی کے مغرب کی طرف *Kehlori کہلوری *Kerali کیرالی *Khetrani (630) کھیترانی *Kohati Awanki کوہاٹی اعوانکی *Kohati Hindki کوہاٹی ہندکی *Kohati کوہاٹی *Lamay di Boli لمّے دی بولی ۔ شیخوپورہ *Lehnda, Jatki, Jhangi (416) لہندا، جاٹکی، جھانگی ۔ ڈیرہ والی *Lehnda لہندا سٹینڈرڈ ۔لائلپور، جھنگ، شاہپور، آدھا ساہیوال ، گوجرانوالہ کا کچھ حصّہ، گجرات اور پبی کا کچھ علاقہ *Mulki, Hindko مُلکی ہندکو ۔ میانوالی ، بنوں *Multani (427) ملتانی سٹینڈرڈ *Multani, Siraiki, Hindki, Bahawalpuri (426) بہاولپوری، لموچی، ریاستی۔ مظفر گڑھ، ڈیرہ غازی خان ، شمالی بہاولپور، مظفر گڑھ کی ہندکی جو یہاں بولی جاتی ہے *Niswani (422) نسوانی ۔ جھنگ کے شمال میں نِسوانا خاندان *Pandocchi(442) پنڈوچی ۔ پنڈدادن خان *Pashawri پشاوری *Saraiki Hindki, Saraiki Lehnda (429) سرائکی ہندکی ، سرائکی لہندا،اُبھیچی، پنجابکی *Shahpuri شاہپوری *Tanouli(435) تناؤلی ۔ ہزارہ کا تناؤلی خاندان *(Thalli, Jatki (432 تھلی یا جٹکی۔ کچھ حصّہ تھل ، شاہ پور اور میانوالی ، جہلم، جھنگ *Thalochri تھلوچڑی۔ جھنگ *Ubbhay di Boli اُبّھے دی بولی ۔ گوجرانوالہ [[فائل:لنگویسٹک سروے آف انڈیا ١٨٨١ء-١٨٨٢ء، ملتانی زبان دا نقشہ.jpg|thumb|ملتانی زبان (Linguistic survey of India 1881-1882)]] '''سرائیکی زبان دے اے وݙے لہجے ہن۔''' ===ملتانی سرائیکی=== ملتان، مظفرڳڑھ, بہاولپور، [[دیرہ غازی خان]]، دیرہ اسماعیل خان، صحبت پور، ضلع بار خان تے درڳ وچ سرائیکی دا معیاری لہجہ یا ملتانی الایا ویندے۔ [[فائل:Tomb of Shah Yousuf Gardezi Multan.jpg|thumb|سرائیکی ثقافت دا نمونہ، درگاہ حضرت یوسف گردیزی، ملتان]] ===لموچڑی یا لمّے دی ٻولی=== رحیم یار خان، راجن پور، کشمور تے گھوٹکی دے اضلاع وچ سرائیکی دا لمے آلا لہجہ ٻولا ویندے۔ سندھی دے اثرات دے باوجود اے لہجہ ملتانی دا حصہ ہے۔ ===سرولی یا سندھی سرائیکی لہجہ=== سندھی یا سرولی سرائیکی، جیکب آباد، [[سکھر]]، کشمور،ڈیرکی ، [[گھوٹکی]]، خیرپور، نصیر آباد، جعفرآباد تے جھل مگسی دے علاقیاں وچ کجھ لوگ مقامی طور تے الیندے ہن۔ کوٹ سبزل کنوں گھن تے راݨی پور تائیں سرولی سرائیکی لوکل تے مقامی ٻولی ہے۔ ===تھلوچی=== ضلع بھکر، لیہ تے خوشاب دی ٻولی تھلوچی سرائیکی اے۔ تھل دے صحرا دی ٻولی کوں تھلوچی آہدن۔ ===سرہنگی سرائیکی=== میانوالی، لکی مروت تے بنوں دے ضلعیاں دی ٻولی نیازی قبائل دی وجہ توں پشتون کلچر دے اثرات اچ ہے تے سرہنگی یا خیلوی سرائیکی سݙیندی اے۔ ==سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ترجمے== سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ٢٠ کنوں ودھ ترجمے موجود ہن۔ پرفیسر ڈاکٹر مقبول حسن گیلانی سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ترجمے دے موضوع تے پی ایچ ڈی کیتی ہے۔ کجھ مترجمین دے ناں ایہہ ہن. [[قرآن_شریف_دے_ترجمے]] *[[ڈاکٹر مہر عبدالحق|ڈاکٹر مہر عبدالحق سومرہ]] *[[دلشاد کلانچوی|پروفیسر دلشاد کلانچوی]]<ref>{{Cite web |url=http://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=17119&BookTitle=Quran%20Sharif%20Da%20Saraiki%20Tarjuma |title=Small Steps Higher Ambitions<!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان --> |access-date=2018-07-08 |تاريخ-الأرشيف=2020-11-30 |مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201130050942/https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=17119&BookTitle=Quran%20Sharif%20Da%20Saraiki%20Tarjuma |url-status=dead }}</ref> * پروفیسر صدیق شاکر * ڈاکٹر طاہر خاکوانی * ریاض شاہد * عبد التواب ملتانی * حفیظ الرحمان ==سرائیکی لغتاں== سرائیکی ڈکشنریاں دے کجھ مصنف ایہہ ہن۔ *اوبرائن *جیوکس *[[شوکت مغل]] *[[پروفیسر دلشاد کلانچوی|پرفیسردلشاد کلانچوی]] *[[انیس جیلانی]] *سراج الدین سانول *اکبر مخمور *مرید حسین جتوئی *[[قیس فریدی]] *[[سعداللہ کھتران|سعداللہ کھیتران]] *[[راݨا پرتاب سنگھ گنوری|راݨاپرتاب سنگھ گنوری]] *‌(ڈکشنری، [[ملتانی ہندی شبدکوش|ملتانی ہندی شبد کوش]]، بھارت) ==کتاباں== کجھ گرائمر دیاں کتاباں دے مصنف ایہہ ہن۔ *[[فرانسس برٹن|رچرݙ فرانسس برٹن]] 1849 *[[ڈاکٹر مہر عبدالحق]] *[[منصور آفاق]] *[[بشیر احمد بھائیہ]] == [[سرائیکی شاعر، ادیب تے فنکار]] == [[فائل:Saraiki Poet and intellectual.JPG|thumb|سرائیکی شاعر، ڈاکٹر اشولال فقیر]] جݙاں سرائیکی دی تریخ لکھی ویسے تاں ایندے وچ سب توں ڈھیر بھانگا سرائیکی شاعراں دا ھوسے . بلا شک سرائیکی شاعراں ماء بولی دی جتنی خذمت کیتی ہے اوندی قوماں دی تریخ وچ مثال ملن مشکل ہے . جیکر اساں ڈھیر پچھوں تے نہ ونجوں صرف ھک ھزار سال پہلے سرائیکی زبان وچ لکھے گئے " نورنامے " کوں چا تے ݙیکھوں تاں نور نامہ اج وی او کتاب ہے جو قرآن مجید دی تلاوت دے بعد ایندا پڑھن ھر گھر وچ ضروری سمجھیا ویندے . ایہ تاں ھزار سال پہلے دی گالھ ھئی جیکر ھک صدی پہلے دی گالھ کروں تاں خواجہ فرید سئیں تے انہاں دی شاعری دا کون سونہاں کائنی ؟ ایہ خواجہ سئیں دی شاعری دا فیض تے برکت ھی ھے جو اج اساں فرید سئیں دے روضے دی چھاں تلے رہ تے شاعری دیاں لکیراں لیکن آلے وسیم صدیقی دی گالھ کریندے بیٹھوں . وسیم صدیقی دیاں ݙو کتاباں " مونجھ دے پھٹ " تے ‏‎_‎‏ وسیب دے مان _ شائع تھی چکن تریجھی کتاب _ توں پار نہ ونج _ زیر ترتیب ھے . وسیم صدیقی . اپنی دھرتی . اپنی مٹی . تے اپنی ماء بولی نال پیار کرن آلا نینگر ہے . سرائیکی دی خذمت کوں عبادت سمجھدے . سرائیکی توں اولے گھولے تھیون آپنی حیاتی دا حاصل جاندے . میں سمجھداں جو ایجھے سرائیکی نینگراں دے دم قدم نال ھک ݙینھ سرائیکی دیس دے لوک اپنی منزل حاصل کر گھنسن ... سرائیکی ءچ تقریبا ݙیڑہ ہزار سال دی شاعری موجود ہے۔ سرائیکی شاعراں دی تعداد ویہہ ہزار کنوں ودھ ہے۔ جے سارے سرائیکی شاعراں دی فیرست بݨ ونڄے ناں دنیا وچ تہلکہ مچ ویسی۔ ===الف=== *[[احمدنواز کنول]]، نلی *[[اختر حسین اختر]]، نلی *[[انور شاہ انور]] *اکرم زاہد خان نیازی *[[آڈھا خان]] *[[آصف عاصی]] *[[اقبال سوکڑی]] *[[اشرف جاوید ملک]] *[[اقبال روکھڑی]] *[[امان اللہ ارشد]] *[[احمد خان طارق]] *[[اصغر گرماݨی|اصغر گورمانی]] *[[اخلاق مزاری]] *[[ابوذرآکاش]] *[[اُشتر]] *[[آصف لنگاہ]] *[[اشفاق اشعر]] * اصغر علی واصف *[[ارجن دیو جی پنکج]] *[[امرت لعل مدان]] *[[سئیں اللہ ݙتہ بدنام|اسئیں اللہ ݙتہ بدنام]] *[[محمد عدنان فدا سعیدی]] *[[ابن کلیم]] ===ب، ٻ=== *[[بابائے تھل فاروق روکھڑی]] *[[بیدل سندھی]] *[[بشیر احمد بشو]] ، نلؒی *[[بشیر ملغانی]] *[[بھورل ملنگ]] ===پ=== *[[پرواز قیصرانی]] *پُرسوز بخاری *[[پارس شاہ بخاری]] ===ت، ط=== *[[تسلیم فیروز]] *[[تحسین بخاری]] *تلوک چند محروم *[[طاہر شیرازی]] * طارق امین یازر ===ٹ=== *[[ٹیپو سلطان عابر]] ===ث، س، ص=== *[[سچل سرمست]] *[[سجاد حسین سجاد]]، جوہر آباد *[[سرفراز احمد شرفو]]، ناڑی *[[صابر بھیریوں]] *[[سونا خان بے وس]] *[[ساحر رنگ پوری]] *[[سعید اختر سیال]] *[[سعید ثروت]] * صفدر بلوچ سیف اللہ خان سیفل بلوچ سئیں خان گڑھ ڈوئمہ علی پور سلیمان سہو تھل ===ج، ڄ=== *[[جاوید راز]]، گنجیال *[[جگن ناتھ آزاد]] *[[جہانگیر مخلص]] *[[ورتݨ آلے دی ڳالھ مہاڑ:جام شوکت عزیز#شوکت جام|جام شوکت عزیز]] *[[جاوید شانی]] *[[جگدیش بترا سرائیکی]] *جاوید آصف ، ساہنوالہ *جام عارف ، کوٹلہ نصیر ===چ=== *[[چندر شیکھر|چندرشیکھر]] ===ح، ہ=== *[[حمل لغاری]] *[[حیات بھٹی]] *[[حیات اللہ خان نیازی]] ===خ=== *[[خواجہ غلام فرید]] *خورشید بخاری *[[خالد پرویز]] ===د=== *[[دلنور نور پوری]] *[[داعیان احمد]] ===ڈ، ݙ=== *[[ڈاکدر خشنود|ڈاکدر خوشنود]] *[[ڈاکٹر ملک راجکمار|ڈاکٹرملک راجکمار]] *[[ڈاکٹر عاشق ظفر بھٹی]] ===ذ، ز، ض، ظ=== *[[ظہور ناظر]] *زبیرشاہ گیلانی ===ر=== *رائے [[منور حسین منور]]، ناڑی *رائے [[تصور حسین تصور]]، ناڑی *[[راݨا پرتاب سنگھ گنوری]] *رشید عاجز *[[رفیق احمد تائب]] *[[رابعہ عارف قریشی| رابعہ عارف قُریشی]] *[[رضوانہ دُرانی]] *[[رفعت عباس]] *[[ریاض وفا]] ===ش=== *[[شبیر زیدی]] ،ناری ‍*[[شاہ محمد دانش]] *شاکر بلوچ *[[شاکر شجاع آبادی]] *[[شاہ نواز پرواز]] *[[شاکر مہروی]] *[[شمیم عارف قریشی | شمیم عارف قُریشی]] * شبیر طاہر حمایتی ===ع=== *[[عطا محمد درد]]، نلی *[[علی اسد بھٹی]]، ہڈالی *[[عمر حیات محسن]]، ہڈالی *[[عطا محمد عباسی]] ، جوہر آباد *[[علی عمران خان شیرانی]] *[[عشرت لغاری]] *[[عزیز شاہد]] *[[عبدالعزیز بھٹہ | عبدالعزیزبھٹہ]] *[[عاقب ستانوی]] *عاقب ذیشان عاقی فصیل آبادی ===غ=== * غیور بخاری *[[غلام رسول ڈڈا|غلام رسول ݙݙا]] *غازی [[شاکر سگھرال]]، ڈھوک ٹاہلیاں *[[غلام محمد درد]] *غلام محمد پرویز، جھمٹ ===ف=== ===ق، ک=== *کشف لغاری *[[کامران کامی]] ===گ، ڳ=== ===ل=== *[[لطف علی]] ===م=== *[[محمد حسین]] المعروف [[وݙو مسکین]]، خوشاب *[[ممتاز حیدر ڈاہر|ممتاز حیدر ݙاہر]] *محمد اسلم موچی آف بوہت *ملک محمد حسین تیلی آف سیدا (پھالیہ) *[[مدثر جاوید]] *[[مظہرحسین]]، کلہر کہار *ملک [[احمد نواز عادل]]، نلی *ملک [[غلام حسین الفت]]، نلی *ملک [[شعیب انجم تھہیم]]، کٹھ مصرال *ملک [[عمرحیات تھہیم]] *ملک [[اختر حسرت]]، نوشہرہ وادی سون *ملک[[ممتاز ساجد]]، نلی *ملک [[شاہ سوار علی ناصر]]، خوشاب *ملک [[آڈھا خاں]] نطقال۔ گنجیال *[[مظہر نیازی]] *محمد محمود احمد *مختیار واثق *[[محمد محمود احمد]] *[[مجید عیسیٰ خیلوی]] *[[مہندر پرتاب چاند]] *[[مخدوم مصطفیٰ خادم]] *[[مصطفیٰ خادم]] *[[مشتاق سبقت]] *مشاہد حسین مشاہد *[[مُنشی حسن بخش]] *ملک صابر عطاء تھہیم۔صحافی۔شاعر۔محقق۔انٹرویو نگار *[[محمد عدنان فدا سعیدی]] ===ن=== *نذیر یاد *[[فیض مڳی|نذیر مگی]] *[[نادر مزاری]] ===و=== *[[ونود ݙاوڑا]] *وسیم خرادیہ *وقاص راوی *وقاص گرمانی *{{ وسیم صدیقی کوٹلہ نصیر ضلع راجن پور } } ===ی=== *[[یاسر عباس ملغانی]] * یونس ناصر == موسیقار == *[[عطاء اللہ عیسیٰ خیلوی]] *[[منصور ملنگی]] *[[اللہ دتہ لونے والا]] *[[طالب حسین درد]] *[[گامو ٹاہلی والا]] *[[اجمل ساجد]] *شہزادہ آصف گیلانی *امجد نواز کارلو *افضل عاجز۔موسیقار == سرائیکی کھیݙاں == *[[نیزہ بازی]] *[[کبڈی]] *[[کاؤݙی]] *[[ملھِݨ|ملھٍݨ]] *[[ݙیٹی ݙنا]] *‌[[وانجھی یا وِرلا|‍وانجھی یا وِرلا]] *[[‌کِلـے بـانـدر| کِلـے بـانـدر]] *کلے باندر کوں گنجی وی آہدن *[[لُــک چھـپ]] *[[نـوڑا وٹ]] *[[اندھــڑاں قصـئی]] *[[دودا]] *[[اسوں پنجوں]] *[[ادنا بـدنـا|ادنـا بدنـا]] *[[شِــیدݨ]] *[[چیرالی]] *[[ھـاٹھ|‌ھـاٹھ]] *[[ناؤں تریݨ]] *[[ٻارھاں تریݨ]] *[[ماما جمال خاں]] *[[گُھچی]] *[[ٹک پل]] *[[ریڑھ مار]] *[[بـاندری]] *[[گٌݙیاں|گُݙیاں]] *[[منڈی]] *[[پوڳا]] *[[بھیݙ تروٻی]] *[[چِیکِل]] *[[دھی دھی]] *[[اُچ جِھک]] *[[پٹھو گرام]] *[[‌ریڑھ مار|ریڑھ مار]] *[[‌لیکے پاڑی| لیکے پاڑی]] == شادی دے تھتھ == *[[ڳنڈھیں ٻدھݨ|ڳنڈھیں بدھݨ]] *[[ڳانے ٻدھݨ]] *[[چکی چنگ]] *[[مینڈھی]] *[[ڳُجھی میندھی]] *[[جاڳا]] *[[برات/جنج]] *[[Wp/sk/نکاح|نکاح]] *[[لانواں|‌لانواں]] *[[موکل]] *[[دھریس]] *[[جھومر]] *[[بسریاں]] *[[ستوواڑھا]] ==سرائیکی زبان دے علاقے== سرائیکی زبان پاکستان تے ادھ وچلے علاقے وچ اکثریتی ٻولی دے طور تے ورتیندی اے. ایندے علاوہ بین الاقوامی سطح تے وی کافی علاقیاں وچ ٻولی ویندی اے. پاکستان تے ٻاہرلے ملکاں وچ سرائیکی زبان دے علاقے اے ہن: ====سرائیکستان (سرائیکی وسیب) ==== [[فائل:India1760 1905.jpg|upright|thumb|مرہٹہ دور وچ ہندوستان دا نقشہ جیندے وچ سرائیکستان دا خطہ ملتان دے ناں نال ݙٹھا ونج سڳدائے جیندے ابھے تے لمے وچ لاہور تے سندھ دے صوبے وی ݙکھائے ڳن]] سرائیکستان دے تریوی ضلعے ھن۔ سرائیکستان دا کل رقبہ ھک لکھ سٹھ ھزار مربع کلومیٹر ، انی سو اٹھانوے دی مردم شماری موجب چار کروڑ ویہہ لکھ اٹھ سو انجھاہ تے فی مربع کلومیٹر آبادی اݙھائی سو ھائی۔.ہݨ آبادی چھی کروڑ سٹھ لکھ ہے۔ اے علاقہ زیادہ تر سرائیکی زبان دے معیاری لہجے (ملتانی) دا ہے. [[فائل:سرائیکستان.jpg|upright|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:مغلیہ دور وچ ہندوستانی صوبے.jpg|thumb|مغل دور وچ ہندوستان دے صوبے]] ====خیبرپختونخوا دے سرائیکی علاقے==== دیرہ اسمعیل خان، ٹانک تے بنوں دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔اینکوں سرائیکی دا ہندکی لہجہ آکھدن. ====سندھ دے سرائیکی علاقے==== کشمور، [[گھوٹکی]]، [[سکھر]]، [[ڄیکب آباد]]،[[خیرپور]] وچ مقامی زبان سرائیکی ہے۔ انہاں اضلاع وچ سرائیکی زبان دا سرولی لہجہ ٻولیا ویندے جیندے تے سندھی زبان دے اثرات گہرے ہن. ====بلوچستان دے سرائیکی علاقے==== سرائیکی بلوچستان دی تریجھی وݙی زبان ہے۔لورالائی، دَرُگ، موسیٰ خیل، بارخان، دیرہ اللہ یار، نصیر آباد، ڄعفر آباد، ڄھل مڳسی تے ٻولان دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔ بلوچستان وچ سرائیکی زبان دے ڄٹکی تے کھیترانی لہجے ٻولے ویندن. ====پنجاب وچ سرائیکی زبان==== سرائیکی وسیب دے نال نال پنجاب وچ وی سرائیکی الائی ویندی ہے۔ چکوال، پھالیہ، منݙی بہاؤالدین، تاندلیانوالا تے پنڈی بھٹیاں وچ سرائیکی مقامی زبان ہے۔ ====بھارت وچ رہوݨ والے سرائیکی==== بھارت وچ اڈھائی کڑور کنوں ودھ سرائیکی وسدے ہن۔ پر بھارت دی مردم شماری وچ سرائیکی دی آبادی ٻہوں گھٹ ہے ۔سرائیکیاں دی زیادہ تر آبادی ریاست ہریانہ تے مشرقی پنجاب وچ ہے. ہریانہ دے موجودہ وزیر اعلی. منوہر لال کھتر، آسام دے گورنر جگدیش مکھی، سابقہ آرمی چیف وی پی ملک، خلاباز مس کلپنا چاولہ، بالی وڈ اداکارہ جوہی چاولہ، نوبل انعام یافتہ ہرگوبند کھرانہ سرائیکی قومیت نال تعلق رکھدن. ہند وچ سرائیکی لٹریچر وچ کم دے حوالے نال ڈاکٹر ملک راجکمار ، رانا پرتاب سنگھ گنوری، جگدیش بترا، مہندر پرتاب چاند، چندر شیکھر، ونود ݙاوڑا، ارجن دیو جی پنکج وغیرہ اہم ہن. سرائیکی کمیونٹی دے فلاحی تے سماجی خدمات دے حوالے نال کیشو مہتا ملتانی، ڈاکٹر لکشمی نارائن بہاولپوری، دیوی دیال جی، جگن ناتھ آزاد، بھاشی ملتانی وغیرہ دے ناں اہم ہن تے ڳویئاں وچوں پروفیسر دینا ناتھ دا ناں اہم ہے. ====سعودی عرب وچ سرائیکی زبان==== سعودی عرب وچ پنجوی لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ سرائیکی سعودی عرب دی ݙوجھی وݙی زبان ہے۔ ====عرب امارات وچ سرائیکی زبان==== عرب امارات تے خلیج دے بنھاں ملکان وچ وݙی تعداد وچ سرائی وسدے ہن۔ ==== افغانستان وچ ضلع سرائیک دی مقامی سرائیکی زبان==== افغانستان وچ قندھار دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔[https://www.youtube.com/watch?v=8BoTSqraPk8]افغانستان وچ [https://geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-4822293&fid=154&c=afghanistan] سرائیک ناں دا ضلع صوبہ بیمان وچ ہے جیندی آبادی تریویں ہزار ڈو سو پندرہ نفوس تے مشتمل ھے ۔ مقامی آبادی سرائیکی آلیندی ہے جیکوں کندھاری وی اکھیاں ویندے ۔سرائیک ضلع وچ نماز [https://www.islamicfinder.org/world/afghanistan/40085009/saraik-prayer-times] دے اوقات کارایں پیج تے ونج تے آپ ڈیکھ سگدن ۔ سرائیک ضلع افغانستان وچ[https://www.weatheravenue.com/en/asia/af/bamian/saraik-weather-15-days.html]موسم دا حال ایں پیج تے ونج تے ڈٹھا ونج سگدے ۔سرائیک ضلع دی مزید تفصیل ایں ویب سائٹ [https://alchetron.com/Saraik-District] تے ونج تے ڈٹھی ونج سگدی ھے ۔ ====برطانیہ وچ سرائیکی زبان==== برطانیہ وچ چار لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ ====امریکہ دی سرائیکی کمیونٹی ==== امریکہ وچ ݙہ لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ امریکہ دی مردم شماری وچ سرائیکی زبان شامل ہے۔ ====ایران وچ سرائیکی زبان==== ایران وچ ݙو لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ ====دنیا دے دیگر ملکاں وچ سرائیکی زبان==== سرائیکی دنیا دے ہر ملک وچ وسدے ہن۔ ایں سانگے سرائیکی ہک بین القوامی زبان ہے۔ ==سرائیکی زبان دا پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا== جھوک چینل ملتان وی خالص سرائیکی چینل ہے سرائیکی زبان دی خدمت کریندہ پئے ایہو جے ڈوجھے چینل دی لوڑ ہے۔ ترائے نجی ٹی وی چینل روہی ،کوک تے [[وسیب ٹی وی]] سرائیکی زبان دی خدمت کریندے پئین۔ پی تی وی دا ملتان سنٹر وی سرائیکی زبان دی خدمت کریندا پیا ہے۔ [[پی ٹی وی نیشنل ملتان]] دا قیام ایں ضمن وچ ہک تاریخ ساز کم اے۔ سرائیکی زبان دا اے سرائیکی ٹی وی چینل چھی فروری 2023ء کوں حکومت ولوں قائم کیتا ڳیا۔ بہاؤ الدین زکریا یونی ورسٹی [[ملتان]]، اسلامیہ یونیورسٹی [[بہاول پور]] تے گومل یونی ورسٹی [[دیرہ اسماعیل خان]] وچ سرائیکی زبان دے شعبے قائم ہن۔ [[سرائیکی دا قومی ݙین٘ہ|'''سرائیکی''' '''قومی''' '''ݙین٘ہ''']] ٢٢ نومبر کوں منایا ویندے۔ ==سرائیکی دیاں ہمسایہ زباناں== *[[سندھی زبان]] *[[پنجابی زبان]] *[[پشتو زبان]] *[[ھندکو|ہندکو]] *[[پوٹھوھاری|پوٹھوہاری]] *[[مارواڑی]] *[[براہوی زبان]] * [[بلوچی زبان]] ==سرائیکی زبان دی اہمیت== سرائیکی زبان وچ ویہہ ھزار کنوں زیادہ اکھاݨ موجود ھن۔سرائیکی ہک مکمل زبان ہے ۔ سرائیکی وچ چالہی ھزار کنوں ودھ محاورے ہن۔ شوکت مغل دی سرائیکی اکھاݨ ترائے جلداں مشتمل ہے ہر جلد وچ پنج ہزار الفاظ ہن ۔۔۔۔سرائیکی محاورے۔۔۔۔سرائیکی اردو مترادفات۔۔۔قدیم اردو لغت تے سرائیکی زبان۔۔۔سرائیکی آوازں دی کہاݨی ۔۔۔۔سرائیکی مصادر۔۔۔سرائیکی نامہ ۔۔۔ملتان دیاں واراں (صددارتی آیوارڈ ) ۔۔۔۔جامع سرائیکی لغت ست جلداں مشتمل سرائیکی مکمل ڈکشنری ھوسے ۔۔۔۔ اگر غور کیتا ونجے تاں سرائیکی تے اردو تے بے تحاشہ کم تھیندا پئے ۔۔۔اردو کوں سرکار دی سرپرستی حاصل ہے لیکن سرائیکی دا کم اپݨی مدد آپدے تحت تھیندا پئے. پاکستان وچ سرائیکی زبان بولݨ والیاں دی مردم شماری پہلی واری 1981ء وچ کیتی گئی۔<ref name="Javaid">Javaid, Umbreen. 2004. [http://www.pu.edu.pk/english/jrh/Online_contents/Vol.%20XL%20No.2%20JRH%20July%202004.pdf Saraiki political movement: its impact in south Punjab]. ''[http://www.pu.edu.pk/english/jrh/ Journal of Research (Humanities)]'', 40(2): 55–65. Lahore: Faculty of Arts and Humanities, [http://www.pu.edu.pk/ University of the Punjab]. </ref> صوبہ سندھ دے چند شمالی اضلاع وچ جتھاں سرائیکی زبان بولی ویندی ہے. اس دے علاوہ ہک تحقیق دے مطابق سرائیکی، اردو دی ابتدائی شکل ہے اس تے وی خاصی بحث تھی چکی ہے کیونکہ مسلماناں نے ملتان تک دے علاقے کوں فتح کرکے ملتان کوں پورے سندھ تے سرائیکی وسیب دا دار الخلافہ بݨایا ہئی۔<ref name="book0d0"> Spatial Aspects of Language isbn=81-7342-009-2 url=http://books.google.com/ page#70 </ref> ==سرائیکی قاعدہ== پاکستانی ماہر لسانیات [[رحمت عزیز چترالی]] دا سرائیکی زبان قاعدہ *[http://www.scribd.com/doc/250346193/Saraiki-Qaida-by-Rehmat-Aziz-Chitrali-Published-by-Khowar-Academy-Chitral-Pakistan سرائیکی قاعدہ] ==ٻِیا ݙیکھو== *[[سرائیک ڳوتھاں]] *[[تاریخ سرائیکستان]] *[[ملتان]] *[[سرائیکی]] *[[سرائیکی لوک]] *[[سرائیکی اکھاݨ]] *پاسے (سمتاں) *[[سرائیکی زبان دا نثری ادب]] *[[سرائیکی ادب]] *[[سرائیکی میڈیا]] *[[سرائیکی قومیتی تحریک]] *[[سرائیکی شخصیات]] *[[سرائیکستان]] *[[سرائیکی ثقافت]] *[[سرائیکی لکھتاں]] == ٻاہرلے جوڑ == *[https://web.archive.org/web/20150403194710/http://saraiki.jimdo.com/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%88-%D8%AA%DB%92-%D9%81%D9%88%D9%86%D9%B9/ سرائیکی لکھݨ کیتے کی بورڈ ڈاؤن لوڈ کرو] *[http://glosbe.com/skr آن لائن سرائیکی ڈکشنری] *[http://www.branah.com/khowar سرائیکی ٹیکسٹ ایڈیٹر] *[http://siraiki.blogspot.com/2013/12/saraiki-language.html?m=1link] == حوالے == {{Reflist}} [[ونکی:سرائیکی زبان]] rlzlxeur60v24qvbipvl8njo8rqmoj5 0 11591 63056 43726 2025-06-05T05:18:55Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63056 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = زہرہ خان | image = | caption = ''caption'' | native_name = زہرہ خان | birth_name = | birth_date = | nationality = [[پاکستان]] | occupation = این جی او کارکن، سماجی کارکن | notable_works = ہوم بیسڈ ویمن ورکرز فیڈریشن کی جنرل سکریٹری }} زہرہ خان ([[انگریزی]]: Zehra Khan، کنوں) ہِک [[پاکستانی]] ٹریڈ یونینسٹ اَتے کارکن ہن۔<ref>{{Cite web|title=School of Resistance - Episode Three: Distributing Dignity|url=https://howlround.com/happenings/school-resistance-episode-three-distributing-dignity|access-date=2020-12-03|website=HowlRound Theatre Commons|language=en}}</ref> <ref>{{Cite web|title=Women, civil society groups announce separate rally on March 8|url=https://www.pakistannews.net/news/264229474/women-civil-society-groups-announce-separate-rally-on-march-8|access-date=2020-12-03|website=Pakistan News|language=en|archive-date=2020-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307195226/https://www.pakistannews.net/news/264229474/women-civil-society-groups-announce-separate-rally-on-march-8|url-status=dead}}</ref>اُوہ ہوم بیسڈ وومن ورکرز فیڈریشن (ایچ بی ڈبلیو ڈبلیو ایف) دی جنرل سیکرٹری ہن۔<ref>{{Cite web|title=HBWWF calls for implementing Sindh Home-Based Workers Act|url=https://www.thenews.com.pk/print/589124-hbwwf-calls-for-implementing-sindh-home-based-workers-act|access-date=2020-12-03|website=www.thenews.com.pk|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2015-03-07|title=Perspectives: Home-based policy still distant dream for millions of workers in Pakistan|url=https://lawatthemargins.com/perspectives-home-based-policy-still-distant-dream-for-millions-of-workers-in-pakistan/|access-date=2020-12-03|website=Law at the Margins|language=en-US}}</ref> گھٹ کنوں گھٹ اجرت بورڈ، [[سندھ]] سہ فریقی لیبر سٹینڈنگ کمیٹی، سندھ پیشہ ورانہ اَتے صحت کونسل، اَتے سندھ ایچ بی ڈبلیو ایس گورننگ باڈی دی رُکن ہِے۔ == حیاتی دا احوال == جہڑیلے زہرہ خان [[زنانیاں]] دے مطالعے دے شعبہ دی طالبہ ہَئی، اِیں نے گھریلو کارکناں دی شراکت دے بارے وِچ سِکّھیا اَتے ایں نے آپݨے ماسٹر دے مقالے کِیتے اِیں موضوع کوں چاتا۔<ref>{{Cite web|last=Equity|first=Roots for|date=17 January 2017|title=NEW SINDH POLICY ON HOME-BASED WORKERS LAUDED {{!}} Roots for Equity|url=https://rootsforequity.noblogs.org/new-sindh-policy-on-home-based-workers-lauded/|access-date=2020-12-03|language=en-US}}</ref> <ref>{{Cite web|title=HBWWF demands practical implementation of SHBWA|url=https://labournews.net/eng/story/7309/hbwwf-demands-practical-implementation-of-shbwa/|access-date=2020-12-03|website=Labour News International|language=en-GB|archive-date=2020-11-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20201101101453/https://labournews.net/eng/story/7309/hbwwf-demands-practical-implementation-of-shbwa/|url-status=dead}}</ref> آپݨے مطالعے وِچ، اِیں نے انّھاں قانونی حقوق دیاں لوڑاں کوں محسوس کِیتا جہڑے انّھاں کارکناں کوں تحفظ ݙے سڳدے ہِن۔<ref>{{Cite web|date=2018-10-21|title=Minimum wages demanded for home-based workers|url=https://www.natcour.com/news/2018/10/minimum-wages-demanded-for-home-based-workers/|access-date=2020-12-03|website=National Courier|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=emydemkess|date=5 June 2017|title=HBWWF|url=https://behindmycloset.com/tag/hbwwf/|access-date=2020-12-03|website=behindmycloset|language=nl}}</ref> زہرہ کوں انجو انج صنعتاں کنوں مزدوراں کوں گِھن آ تے فیڈریشن بݨاوݨ دا خیال ہَئی۔<ref>{{Cite web|last=Hasan|first=Shazia|date=2020-11-12|title=Sindh labour department signs MoU for home-based workers' registration|url=https://www.dawn.com/news/1589856|access-date=2020-12-03|website=DAWN.COM|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Glover|first=Simon|date=13 May 2020|title=Pakistani workers protest over jobs and pay|url=https://www.ecotextile.com/2020051326076/social-compliance-csr-news/pakistani-workers-protest-over-jobs-and-pay.html|access-date=2020-12-03|website=Ecotextile News|language=en-GB}}</ref> ایں نے زنانیاں کوں ایچ بی ڈبلیو ڈبلیو ایف دے اجلاساں وِچ شرکت کِیتے حون٘صلہ افزائی کِیتے گھر گھر مہم دا اَغاز کِیتا۔<ref>{{Cite web|title=Nieuws - Pagina 221 van 1653|url=https://www.oneworld.nl/nieuws/page/221/|access-date=2020-12-03|website=OneWorld|language=nl}}</ref><ref>{{Cite web|last=HumanityHouse|title=Feminist Zehra Khan's battle against the clothing industry|url=https://humanityhouse.org/en/event/feminist-zehra-khans-battle-against-the-clothing-industry/|access-date=2020-12-03|website=Humanity House|language=en-US|تاريخ-الأرشيف=2023-04-04|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20230404112545/https://humanityhouse.org/en/event/feminist-zehra-khans-battle-against-the-clothing-industry/|url-status=dead}}</ref> اجلاساں وِچ باقاعدہ بحث کرݨ آضے حلقے شامل ہَن جنہاں نے اَخیر کار زنانیاں کوں تنظیم دیاں ریلیاں وِچ شامل تِھیوݨ تے اَمادہ کِیتا۔<ref>{{Cite web|title=We Have To Include Women To See A Change In Society - Zehra Khan Interview {{!}} Homenet South Asia|url=https://hnsa.org.in/blog/we-have-include-women-see-change-society-zehra-khan-interview|access-date=2020-12-03|website=hnsa.org.in|archive-date=2020-11-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201127234554/https://hnsa.org.in/blog/we-have-include-women-see-change-society-zehra-khan-interview|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|last=Shop|first=The Little Fair Trade|title=Interviews - Home Based Women's Workers Federation (HBWWF), Karachi, Pakistan, (2011 & 2015) FAIR TRADE PAKISTAN SERIES|url=https://www.thelittlefairtradeshop.com/blogs/news/143325831-visit-to-the-home-based-womens-workers-federation-karachi-pakistan-fair-trade-pakistan|access-date=2020-12-03|website=The Little Fair Trade Shop|language=en}}</ref> == حوالے == <references /> [[ونکی:پاکستانی سماجی کارکن]] [[ونکی:پاکستانی فعالیت پسند برائے حقوق نسواں]] [[ونکی:پاکستانی فعالیت پسند زنانیاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:پاکستانی انسانیت پسند]] [[ونکی:پاکستانی زنانیاں]] [[ونکی:پاکستانی زنانیاں دے حقوق دے کارکن]] 4qmw0l02xru43ezbdzja5015eq3tj5b 0 13347 63064 62741 2025-06-05T11:34:42Z Ismail Saraikistani 3155 /* اللہ تے آدم */ 63064 wikitext text/x-wiki مصنف : '''حضرت [[خواجہ شمس الدین عظیمی]]''' '''نانواں:''' روحانی طالب علماں دے ناں (سرائیکی ترجمہ: اسماعیل بھٹہ) ==عرضِ مشتاق احمد عظیمی== ممتاز روحانی اسکالر مرشد کریم حضرت [[خواجہ شمس الدین عظیمی]] نے ویھ سال پہلے نوع انسانی کوں پر سکون زندگی توں آشنا کرݨ کیتے ہک تحریک دا آغاز کیتا ہئی۔ ایں سلسلے اچ انہاں نے قومی اخبارات اچ کالم لکھے، کتاباں تصنیف کیتے۔ روحانی ڈائجسٹ کراچی، پاکستان تے روحانی ڈائجسٹ انٹرنیشنل اردو، انگلش برطانیہ توں جاری کیتا۔ پاکستان دے چھوٹے وݙے شہراں تے برطانیہ، امریکہ، کینیڈا، فرانس، بھارت، متحدہ عرب امارات دے ٹیلی ویژن، ریڈیو تے انٹرویو نشر تھئے۔ وݙے وݙے ہالاں اچ تقریراں کیتے۔ ہک مربوط تے منظم روحانی پلیٹ فارم تے پاکستان تے بیرون پاکستان ممالک اچ مراقبہ ہال دے ناں نال خانقاہی نظام قائم کیتا۔ ایں وقت پاکستان تے بیرون ممالک اچ ۸۳ مراکز (مراقبہ ہال) خدمت خلق وچ مصروف ہن۔ میݙے مرشد کریم تے حضور قلندر بابا اولیاءؒ دے فیض تے سیدنا حضور علیہ الصلوٰۃُ والسلام دی رحمت نال اللہ تعالٰی دا خصوصی کرم ہے کہ انہاں دے پیغام کوں نہ صرف اللہ دی مخلوق نے سݨا بلکہ ایندے تے عمل وی کیتا۔ نتیجے وچ لوگاں دی ہک وݙی تعداد پر سکون زندگی گزریندی پئی ہے۔ حضرت خواجہ شمس الدین عظیمی دے مرشد کریم حضور قلندر بابا اولیاءؒ دی رباعی دے مطابق: ساقی کا کرم ہے میں کہاں کا مے نوش مجھ ایسے ہزارہا کھڑے ہیں خاموش مے خار عظیم برخیا حاضر ہے افلاک سے آ رہی ہے آواز سروش عظیمی بھیݨاں بھرواں دے شب و روز سرور و کیف نال مامور ہن۔ مرشد کریم خانوادہ سلسلہ عظیمیہ نے 1980ء توں 1982ء تک روحانی اسباق تے پیغمبرانہ طرز فکر نال متعلق جیہڑے لیکچرز ݙتن انہاں وچوں چند لیکچرز ‘‘پیراسائیکالوجی‘‘ دے ناں نال قارئین دی خدمت اچ پیش کیتے ویندن۔ میکوں یقین ہے کہ موجودہ تے آوݨ والی نسل کیتے اے لیکچرز مشعلِ راہ بݨسن تے انہاں نال نوع انسانی دے علم اچ قابل قدر ذخیرہ تھیسی۔ میݙا مشاہداتی تجربہ ہے کہ ایں علمی ورثے کوں اگر یکسوئی تے ذہنی تفکر دے نال پڑھا ونڄے تاں قاری کیتے ماورائی دنیا دے دروازے کھل ویندن۔ کتاب پیراسائیکالوجی دی ودھدی ہوئی مقبولیت دے پیش نظر ایں کتاب دی اصل کوں جیہڑی کہ مرشد کریم نے تجویز فرمائی ہئی برقرار رکھا ڳئے۔ امید ہے کہ کتاب دا اے نواں ایڈیشن تہاکوں پسند آسی۔ میاں مشتاق احمد عظیمیؔ روحانی فرزند حضرت خواجہ شمس الدین عظیمیؔ مراقبہ ہال۔ ۱۵۸ مین بازار مزنگ لاہور ==تکوین تے ارشاد== جیہڑے ویلے اساں کہیں علم دا تذکرہ کریندے ہیں تاں اوں علم کوں سمجھݨ کیتے ݙو ڳالہیں اہمیت رکھدن۔ پہلی ڳالھ ایہ ہے کہ علم دی تھیوری ساکوں معلوم ہووے تے اوں علم دی تکمیل ایہ ہے کہ اساں علم دے اوں شعبے کوں مظاہراتی خدوخال نال ݙیکھوں۔ مطلب ایہ تھیا کہ علم، تھیوری تے پریکٹیکل دے مجموعے دا ناں ہے۔ دیگر علوم دی طرح روحانی علوم وی ہیں بنیاد تے قائم ہن یعنی علم دی تھیوری اچ قاعدے، ضابطے، فارمولے تے انہاں فارمولیاں کوں جانچݨ کیتے پریکٹیکل کرایا ویندے۔ علم ݙو طرح نال سکھا ویندے۔ ہک طریقہ ایہ ہے کہ پہلے تھیوری معلوم کیتی ونڄے تے اوندے قاعدے تے ضابطے معلوم کیتے ونڄن تے اوندے بعد اونکوں پرکھا ونڄے۔ ݙوجھا طریقہ ایہ ہے کہ براہ راست تجرباتی عمل شروع کیتا ونڄے۔ '''مثال:''' ہک آدمی استاد دی زیر نگرانی درکھاݨ دا کم سکھدے تے اوہ کرسی بݨا گھندے۔ ایندے برعکس ݙوجھا آدمی پہلے ایں علم دی مبادیات توں واقفیت حاصل کریندے تے ول کرسی بݨیندے۔ اوں ݙوجھے آدمی کوں ایہ ڳالھ معلوم نی ہوندی کہ کیہڑے درخت دی لکڑ کتنی اچھی ہے۔ اوں لکڑ دے اندر پاݨی دا کتنا تناسب ہے۔ لکڑ دے اندر رڳاں تے نساں دا ڄال کتنا ہے۔ لکڑ دے ہک مربع فٹ اچ کتنا وزن ہے۔ اگر ایں لکڑ کوں پالش کیتا ونڄے تاں کتنی چمک آسی۔ رنگ کیتا ونڄے تاں کیہو جیہی صورت نکلسی۔ لکڑ دی طبعی عمر کتنی ہے۔ اینکوں کیڑا لگدے یا نئیں وغیرہ۔ بہت سارے ڳالہیں ایسے ہن کہ براہ راست تجزیہ کرݨ والے شاگرد کوں معلوم تھی ویندن۔ علم دی مبادیات کوں سمجھݨ والا انجینئر سݙیندے۔ کرسی درکھاݨ وی بݨیندے تے کرسی انجینئر وی بݨیندے لیکن انجینئر دی حیثیت بہرحال اپݨی جگہ اہمیت دی حامل ہے۔ علم دی تریجھی شکل ایہ ہے کہ ہک آدمی تھیوری وی جاݨدے لیکن اونکوں کوئی تجربہ نی۔ ایں صورت وچ او آدمی جینکوں تجربہ ہے، اوں آدمی توں زیادہ باصلاحیت قرار پاندے جیہڑا تھیوری تاں جاݨدے لیکن اونکوں تجربہ نی۔ ==امانت== اللہ خالق ہے تے رب ہے یعنی اینجھی ہستی جیں نے زندگی دے تمام وسائل مہیا کر کے تخلیق کیتا۔ اللہ نے چاہا کہ میں سنڄاݨا ونڄاں۔ سنڄاݨݨ کیتے ضروری ہئی کہ کوئی اینجھی مخلوق ہووے جیہڑی اللہ کوں اللہ دی مرضی تے منشاء دے مطابق پہچاݨ سکے۔ اللہ نے پہچاݨݨ دے ݙو طرزاں قائم فرمائے۔ ہک طرز اے ہے کہ مخلوق ڄاݨدی ہے کہ اساں مخلوق ہیں تے ساݙا پیدا کرݨ والا اللہ ہے۔ پہچاݨݨ دی ݙوجھی طرز اے ہے کہ اللہ نے ساکوں کیوں پیدا کیتا تے ساݙی تخلیق دا مقصد تے منشا کیا ہے۔ اے ڳالھ کہ اللہ کریم نے مخلوق کوں کیوں پیدا کیتا؟ اللہ دا ہک راز ہے۔ قرآن پاک ایں راز دے اتوں پردہ ہٹیندے ہوئے فرمیندے کہ اساں جنّات تے انسان کوں ایں واسطے پیدا کیتے کہ او ساݙی عبادت کرن۔ اپݨی بندگی تے عبدیّت دا اعتراف کریندے ہوئے ساݙے سامݨے جھک ونڄن تے بندگی دا اعتراف ایں ڳالھ دی طرف اشارہ ہے کہ بندے نے اے اقرار کر گھدا کہ میݙی اپݨی ذاتی حیثیت کجھ نی۔ اصل حیثیت اوں ذات عیمت دی ہے جیندے سامݨے جھکدا پیا ہاں۔ اے طرز عام طرز ہے تے ایں طرز اچ پوری کائنات، جنّات، فرشتے، انسان، حیوانات و جمادات سب دے سب ہم رشتہ ہن۔ تمام مخلوق اللہ کریم دی عبادت اچ مصروف ہے۔ درخت وی عبادت کریندن، پہاڑ وی عبادت اچ مصروف ہن۔ پرندے وی عبادت کریندن، جنّات وی عبادت کریندن، فرشتے وی ہمہ تن عبادت اخ مشغول ہن۔ عبادت دا ہک مفہوم اے ہے کہ اساں علمی اعتبار نال اے ڳالھ ڄاݨدے ہوؤں کہ ساݙا کوئی خالق ہے تے عبادت دا ݙوجھا مفہوم اے ہے کہ اساں مشاہداتی طور تے ݙیکھدے ہوؤں، پہچاݨدے ہوؤں۔ خالق دی ڳالھ سݨدے ہوؤں تے اللہ کریم دے ہدایات کوں براہ راست قبول کر کے انہاں تے عمل پیرا تھیؤں۔ اساں اے ݙسے کہ علم دے ݙو حیثیتاں ہن۔ ① ہک علم محض ڄاݨݨا ہے، تے ② علم دی ݙوجھی حیثیت اوں علم توں حاصل شدہ تجربات یا مشاہدات دا حاصل تھیوݨا ہے۔ ہک علم اے ہے کہ ساکوں ساݙے اللہ نے پیدا کیتے تے ایں واسطے پیدا کیتے کہ اساں اللہ کریم دی عبادت کروں تے انہاں اعمال کوں اختیار کروں جیہڑے اللہ کریم دے پسندیدہ ہن۔ ایں علم اچ مشاہدہ کوں دخل نی۔ ݙوجھا علم او ہے کہ جیندے وچ علم دے ݙوہیں حیثیتاں قائم ہن یعنی علم دی علمی حیثیت وی ہوندی ہے تے علم دی تجرباتی حیثیت وی قائم ہوندی ہے۔ تجرباتی حیثیت کوں اللہ کریم نے اپݨی امانت قرار ݙتے۔ امانت دا تذکرہ آندے تاں انسان دی ہک منفرد حیثیت قائم تھی ویندی ہے۔ قرآن پاک اچ اللہ کریم نے ݙسے کہ: ① میں کون ہاں؟ تے ② ایں کائنات دی تخلیق اچ میݙی صناعی کیہڑی طرح عمل کریندی پئی ہے؟ تے ③ کائنات دا قیام کنہاں ضابطیاں، قاعدیاں تے فارمولیاں تے قائم ہے۔ اے علم دی او طرز ہے جیہڑی یقین بݨ کے مشاہدہ بݨ ویندی ہے۔ اللہ کریم نے قرآن پاک اچ سورہ بقرہ دی پہلی آیات اچ فرمایا ہے کہ اے کتاب انہاں لوگاں کیتے ہدایت ہے جیہڑے متقی ہن تے متقی او لوگ ہن جیہڑے غیب دا یقین رکھدن۔ غیب د یقین رکھݨ توں مراد اے ہے کہ او مشاہداتی نظر دے حامل ہوون۔ انہاں دے اندر او نظر کم کریندی ہووے جیہڑی غیب بین ہے۔ جے تک انسان دے اندر مشاہداتی نظر کم نہ کریسی اوندے کیتے کائنات تسخیر کینہاں تھیسی۔ مسخر تھیوݨ توں مراد اے ہے کہ اساں اے ݙیکھدے پئے ہیں کہ زمین ہک قاعدے ضابطے دے تحت ساکوں رزق فراہم کریندی پئی ہے۔ اساں زمین تے مکان بݨیندے ہیں تاں زمین مکان بݨاوݨ اچ حارج نی تھیندی۔ زمین اتنی سنگلاخ تے سخت جان نی بݨ ویندی کہ اساں اوندے اتے ٹروں تاں ڈھہوݨ لڳوں۔ اتنی نرم نی بݨ ویندی کہ اساں زمین دے اتے چلوں تاں ساݙے پیر دھنس ونڄن۔ سورج تے چندر ساݙی خدمت گزاری اچ مصروف ہن۔ ہک قاعدے تے ضابطے اچ اپݨی ڈیوٹی کوں انجام ݙیندے پئے ہن جیہڑی انہاں دے اتے فرض کر ݙتی ڳئی ہے تے ایں عمل نال ساکوں اختیاری یا غیر اختیاری فائدہ پہنچدا پئے۔ ہک تسخیر اے ہے کہ تساں اپݨے اختیار دے تحت زمین توں، سمندر توں، دریاواں توں، پہاڑاں توں، چندر توں، سجھ توں کم گھن سڳو۔ تسخیر اے وی ہے کہ چندر دی چانݨی نال پھلاں اچ مٹھاس پیدا تھیوے تے اعلیٰ تسخیر اے ہے کہ سیدنا حضورﷺ انگل نال اشارہ کر ݙیون تاں چندر ݙو ٹکڑے تھی ونڄے۔ حضرت عمر فاروقؓ دریائے نیل کوں پیغام بھیج ݙیون: ‘‘'جے توں اللہ دے حکم نال چلدا پئیں تاں سرکشی توں باز آ ونڄ ورنہ عمرؓ دا کوڑا تیݙے کیتے کافی ہے۔’’' ہک صیہب نے حضرت عمرؓ توں شکایت کیتی: ‘'‘یا امیر المومنین! میں زمین تے محنت کرینداں ، داݨہ سٹینداں تے جو کجھ زمین دے ضروریات ہن انہاں کوں پورا کریندں لیکن بیج سک ویندے۔ ٻہوں پریشان ہاں۔’’' حضرت عمرؓ نے فرمایا: ‘‘'جݙݨ میݙا اوں پاسوں لنگھݨ تھیوے تاں ݙسیں۔''' حضرت عمر فاروقؓ جݙݨ اوں پاسوں لنگھے تاں اوں صیہب نے زمین دی نشاندہی کیتی۔ حضرت عمرؓ تشریف گھن ڳئے تے زمین تے کوڑا مار کے فرمایا: ‘‘'توں اللہ دے بندے دی محنت ضائع کریندی ہیں جبکہ او تیݙی ساری ضروریات پوری کریندے۔''' تے اوندے بعد زمین لہلہاندی رڑھ اچ تبدیل تھی ڳئی۔ مرشد کریم حضور قلندر بابا اولیاءؒ نے میکوں ہک واقعہ سݨایا کہ ہک ٻہوں وݙا نجومی سیدنا حضورﷺ دی خدمت اچ حاضر تھیا۔ پتہ چلا کہ حضورﷺ اوں وقت پہاڑ تے ہن۔ نجومی اتھاں پہنچ ڳیا۔ اوں نے اپݨا تعارف کرایا تے آکھا ، اگر آپﷺ دے پیر مبارک دے تلے اے پہاڑ موم تھی ونڄے تے پہاڑ دے اتے پیر دا نقش آ ونڄے تاں میں مسلمان تھی ویساں۔ رسول اللہﷺ نے بسم اللہ پڑھ کے قدم چایا تے پہاڑ تے رکھ ݙتا۔ جیویں ہی حضورﷺ نے پیر چا کے پتھر تے رکھا۔ نجومی نے آسمان دی طرف ݙٹھا تے ول پہاڑ دی طرف نظر سٹی۔ پہاڑ تے پیر دا نقش موجود ہئی۔ ایں طرح جیویں نرم مٹی تے نقش بݨ ویندے۔ تسخیر دا اے عمل ݙیکھ کے نجومی مسلمان تھی ڳیا۔ دریافت کرݨ تے اوں نے ݙسا کہ او اپݨے زمانے دا یکتا تے منفرد نجومی ہے۔ آسمان تے ہک ستارہ ہے۔ او ستارہ جݙݨ کہیں آدمی دے سر تے براہ راست سایہ فگن تھیندے تاں اوندے اندر اے صلاحیت پیدا تھی ویندی ہے کہ سخت مٹی نرم تھی ویندی ہے۔ میݙے حساب نال ایں ستارے کوں اوں جگہ جتھاں حضورﷺ کھڑے ہن، کئی ہزار سال بعد آوݨا ہئی۔ میں جݙݨ رسول اللہﷺ توں درخواست کیتی تے حضورﷺ نے بسم اللہ پڑھ کے قدم چایا تان میں ݙٹھا کہ او ستارہ اپݨی جگہ توں تیزی نال پلٹا تے لمحیاں کیتے حضورﷺ دے اتے سایہ فگن تھی کے واپس چلا ڳیا۔ تسخیر دی ہک شکل اے وی ہے جو تساں اے ڄاݨدے ہوو جو سونے وچ کتنے روشنیاں دے مقداراں کم کریندن۔ جے تانبے اچ اتنے مقداراں دا اضافہ کر ݙتا ونڄے تاں تانبا سونا بݨ ویندے۔ اللہ کریم دی تخلیق اچ کوئی تخلیق غیر متوازن نی تے نہ کوئی اینجھی صورت ہے جو کائنات حادثاتی طور تے وجود اچ آ ڳئی ہووے۔ تخلیق دے تحت ہر شئے وچ معیّن مقداراں کم کریندے پئے ہن، جتھاں تک تخلیقی عمل دا تعلق ہے ٻکری وی اونہی طرح پیدا تھیندی ہے جیں طرح انسان پیدا تھیندے۔ ٻکری کوں وی اونہی طرح بکھ لڳدی ہے جیں طرح انسان کوں بکھ لڳدی ہے۔ ٻکری دے اندر وی تریھ دا تقاضا اونہی طرح پیدا تھیندے جیں طرح آدمی کوں تریھ لڳدی ہے۔ ٻکری وی اوں طرح سمھدی ہے جیں طرح آدمی سمھدے تے ٻکری وی اونہی طرح بھڄدی دھرکدی ہے تے غذا تلاش کریندی ہے جیں طرح انسان تلاش کریندے۔ ڳالھ صرف اے ہے جو تخلیق کرݨ والے معیّن مقداراں ہر مخلوق اچ انج انج کم کریندے پئے ہن ۔ کتھائیں معیّن مقداراں ٻکری بݨ ویندن۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال ڳݙونھ بݨ ویندے۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال آدم بݨ ویندے۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال پہاڑ، کتھائیں فرشتے تے کتھائیں جنّتاں بݨ ویندن تے کتھائیں دوزخ دا ٻالݨ بݨ ویندے۔ ==تخلیقی نظام== اللہ نے بحیثیت خالق دے اپݨے بندیاں کوں اینجھا علم عطا کیتے جو بندے دے اندر تخلیقی صلاحیتاں بیدار تھی ڳن۔ اللہ نے اپݨی ذات مبارک کیتے احسن الخالقین (تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق) دا لفظ بیان فرمائے۔ یعنی اللہ نے تخلیقی اختیارات اپݨے علاوہ آدم کوں وی تفویض کر ݙتن۔ تخلیق کرݨ والی ہستی ایں ڳالھ تے قدرت رکھدی ہے جو او اپݨی منشا تے مرضی دے مطابق جݙݨ چاہے کہیں شئے کوں وجود اچ گھن آوے۔ جݙݨ اوندا دل چاہے روک ݙیوے۔ جݙݨ اوندے مزاج کیتے کوئی ڳالھ ناگوار گزرے تاں اوں چیز کوں بھن کے ریزہ ریزہ کر ݙیوے۔ ایہے اختیارات اللہ نے آدم کوں وی ݙتن ۔ آدم اپݨی تخلیق نال نوعِ انسانی کثو فائدہ وی پہنچا سڳدے تے نوعِ انسانی ایندی تخلیق (ایجادات) نال تباہ و برباد وی تھی سڳدی ہے۔ اڄ دے دور اچ انہاں ڳالہیں کوں سمجھݨا ٻہوں آسان تھی ڳئے۔ ریڈیو ہک ایجاد یا تخلیق ہے۔ ہر ریڈیو دی اپݨی ہک طاقت ہے اوندا ناں میڈیم ویو، شارٹ ویو یا فریکوئنسی ہے، ناں کجھ وی ہووے بہرحال او طاقت انہاں پُرزیاں دے اتے منحصر ہے جیہڑے ریڈیو دے اندر نصب ہن۔ ایں طرح ٹی وی ہے اوندے اندر وی چینل کم کریندے تے اوندی طاقت دا دارومدار انہاں مقداراں(لہراں) تے ہے جیندا ناں چینل رکھا ڳیا ہے۔ ایٹم بم دے اندر وی طاقت دا ہک ذخیرہ ہے۔ ایٹم بم اچ موجود یورینیم دے الیکٹران اچ کمی یا زیادتی کر ݙتی ونڄے تاں ٻہوں قوی توانائی پیدا تھیندی ہے۔ تے اوں توانائی نال پورے پورے آبادیاں ختم تھی ویندن۔ ݙوجھا ہائیڈروجن بم جیندے پھٹݨ نال لکھاں آدمی مر ویندن۔ غور و فکر کیتا ونڄے تاں اے ڳالھ سامݨے آندی ہے جو ایٹم بم بجائے خود ہک طاقت ہے تے ایں طاقت دے مقداراں کوں گھٹ یا زیادہ کریج سڳدے۔ صحت مند آدمی زیادہ کم کریندے۔ زیادہ دوڑ سڳدے تے حرکات و سکنات اچ چستی تے جوانمردی دا بہتر طریقے تے مظاہرہ کریندے۔ ایندء برعکس بیمار، ضعیف و ناتواں آدمی دی چال وچ، گفتگو اچ، حرکات و سکنات اچ نمایاں کمی نظر آندی ہے۔ ڳالھ اوہا ہے جو صحت مند تے جواں مرد دے اندر صحت دے معیّن مقداراں اپݨی صحیح حیثیت اچ متحرّک ہوندن تے بیمار آدمی دے اندر صحت دے مقداراں کمزور، ترٹے ہوئے تے کھنڈے ہوئے ہوندن۔ ساݙے سامݨے ݙو آدمی ہن۔ ہک آدمی ذہین ہے ہک آدمی سدھا سادہ ہے۔ ذہین آدمی دے اندر عقل و شعور دے مقداراں زیادہ کم کریندے پئے ہن۔ سدھے سادے آدمی دے اندر عقل و شعور دے مقداراں گھٹ کم کریندے پئے ہن ایں کیتے او سدھا سادہ ہے۔ اینہی طرح ݙو آدمی ساݙے سامݨے ٻئے ہن۔ ہک نارمل ہے تے ٻئے آدمی دے بارے اچ ساݙی رائے اے ہے جو اے پاڳل ہے۔ مخبوط الحواس ہے۔ زندگی دے تقاضے پورے کرݨ والے معیّن مقداراں تے تے او مقداریں جیہڑے آدمی دے اندر حواس بݨیندن جے صحیح طریقے تے متحرّک ہن تاں اینجھا آدمی عقلمند اکھیندے۔ صحیح مقداراں غیر متوازن تھی ونڄن تاں اینجھا آدمی کم عقل ہوندے۔ ساکوں تریھ لڳدی ہے یعنی ساݙے اندر تخلیقی نظام اطلاع ݙیندے کہ ہݨ جسمانی نظام کوں پاݨی دی ضرورت ہے۔ اعتدال پسند آدمی اتنا پاݨی استعمال کریندے جتنے پاݨی دی ساݙے جسمانی نظام کوں ضرورت ہے۔ غیر اعتدال پسند آدمی اتنا پاݨی استعمال کریندے کہ پیٹ پھنڈ ویندے۔ اوندی ہک طبعی شکل اے بݨدی ہے کہ تریھ دا احساس جنہاں معیّن مقداراں تے قائم ہے او ترٹ ویندے تے جیں وقت آدمی طبعی طور تے غیر متوازن تھی ویندے۔ تریھ دا احساس وی ایب نارمل تھی ویندے۔ استسقاء دا مریض پاݨی پیوݨا شروع کریندے اتھاں تک کہ اوندا پیٹ پھٹ ویندے تے او مر ویندے۔ آدمی کوں بکھ لڳدی ہے، اعتدال اچ کھاݨا کھاندے تاں آدمی دی جسمانی زندگی دی نشوونما تھیندی ہے لیکن اگر بکج دا ایہو تقاضا اپݨی معیّن مقداراں تے قائم نہ رہے تاں آدمی کھاںا کھاوݨ نال بیمار تھی ویندے۔ یا کھاݨا کھاوݨ نال ضعیف تے ناتواں تھی ویندے۔ انہاں مثالاں توں اے ڳالھ واضح طور تے سامݨے آ ویندی ہے کہ آدمی اچ جیہڑی حرکت ہے ، زندگی دے جتنے رخ ہن تے زندگی جنہاں خدوخال تے رواں دواں ہے او دنیاوی زندگی ہووے یا اوں دنیا دی زندگی ہووے جینکوں غیب دی دنیا آکھا ویندے ، مقداراں تے قائم ہے۔ جے تک مقداراں قائم ہن زندگی ، زندگی ہے تے جݙݨ انہاں مقداراں اچ ردّ و بدل تھیںدے یا زیادتی تھیںدی ہے یا کمی تھیندی ہے حرکت اچ فرق آ ویندے تاں زندگی اچ اینجھا شگاف پئے ویندے کہ بظاہر آدمی زندہ نظر آندے لیکن باطن وچ او آدمی کجھ وی نی ہوند۔ نہ زندیاں اچ اونکوں شمار کیتا ویندے تے نہ اوندا شمار مردیاں وچ تھیندے۔ تسخیر کائنات کیتے ضروری ہے کہ ساکوں تخلیق دے او فارمولے معلوم ہوون جنہاں دے اتے اے تخلیق قائم تے متحرّک ہے ، باحواس و با شعور ہے۔ ===قانون=== زندگی دا ہر تقاضا معیّن مقداروں نال مرکب ہے تے اے معیّن مقداراں ہی تقاضے تخلیق کریندن۔ زندگی دا کوئی تقاضا فارمولیاں دے بغیر قائم نی۔ اللہ کریم نے ساݙی تخلیق فارمولیاں نال کیتی ہے تے انہی فارمولیاں کوں اساں دانستہ یا نادانستہ متحرّک کر گھندے ہیں تاں نویں نویں ایجادات تے تخلیقات وجود اچ آ ویندن۔ چونکہ آدمی بجائے خود ہک فارمولا ہے۔ ایں واسطے فارمولے دے اندر او تخلیقی عناصر جنہاں نے فارمولے کوں زندگی بخشی ہے متحرّک ہن۔ آدمی چونکہ ہک تخلیقی فارمولا ہے تے اینکوں تخلیقی فارمولیاں دا علم وی ݙتا ڳیا ہے۔ ایں واسطے او انہاں فارمولیاں دا علم سکھ گھندے جنہاں فارمولیاں نال فرشتیاں دی تخلیق تھیندی ہے تے جنہاں فارمولیاں نال جنّت بݨائی ڳئی ہے تے جنہاں مقداراں (فارمولیاں) تے ست آسمان قائم ہن۔ نور اعلیٰ نور جنہاں فارمولیاں نال عرش وجود اچ آیا ہے او وی ساݙے اکھیاں دے سامݨے آ ویندن۔ المیہ اے ہے کہ مسلماناں دے اندر تجسّس، تلاش تے تفکر ختم تھی ڳئے۔ مسلمان دعویٰ اے کریندے کہ میں اللہ دا نائب ہاں۔ جب کہ کویلی توں زیادہ عقل و تفکر استعمال نی کریندا۔ اللہ کریم دا قانون جاری و ساری ہے۔ قرآن پاک اچ اللہ کریم نے فرمایا کہ اے کتاب انہاں لوگاں دے اتے ہدایت دے دروازے کھولیندی ہے جیہڑے تفکر کریندن ، تحقیق و تلاش کریندن ، ریسرچ کریندن ، گہرائی اچ مشاہدہ کریندن۔ اللہ دی ذات واحد ہے، ذی احتیاج نی۔ نہ او کہیں دا پیؤ ہے تے نہ او کہیں دی اولاد ہے تے نہ ہی اوندا کوئی خاندان ہے۔ جیہڑا تلاش کریندے پا گھندے تے جیہڑا کفران کریندے او محروم رہ ویندے۔ ==نقطہ کُھلدے== جیہڑلے کوئی بندہ کہیں ہک نقطے تے اپݨے پورے صلاحیتاں مرکوز کر کے غور کریندے تاں اوندی نظر وچ اتنی وسعت پیدا تھی ویندی ہے کہ او اوں نقطے کوں جیندے اتے تمام صلاحیتاں مرکوز تھی ڳن ، پڑھ گھندے۔ پڑھݨ توں منشا اے ہے کہ: #نقطے دے اندر موجود اوصاف، تے #نقطے دے اندر موجود خفیہ صلاحیتاں تے #صلاحیتاں دے اندر مخفی صلاحیتاں اوندے سامݨے آ ویندن۔ #جݙݨ ٻیا زیادہ گہرائی اچ ݙیہدے تاں نقطہ اونکوں اپݨا استعمال ݙس ݙیندے۔ نقطے دے اندر موجود مخفی قوتاں ایں ڳالھ دا مشاہدہ بݨ ویندن کہ پورے پورے کہکشاواں ساݙے نال سفر کریندے پئے ہن۔ اساں ڄاݨ گھندے ہیں کہ دنیا اچ موجود ہر شئے لہراں تے قائم ہے۔ اساں تے پوری کائنات لہراں دے تاݨے ݨاݨے نال مرکب ہے۔ دنیا دی ہر چیز چاہے او پاݨی ہووے، درخت ہووے، پتھر ہووے، انسان ہووے، چرندہ ہووے، پرندہ ہووے، درندہ ہووے، انرجی ہووے، آکسیجن ہووے یا ایٹم یا مالیکیول، سب روشنیاں دے ہالے اچ بند ہے۔ یعنی ہر چیز دے اتے روشنی دا ہک غلیف ہے۔ تفکر کرݨ دے بعد اوں بند غلیف کوں کھول کے اوں چیز دے اتے نظر مرکوز کر ݙتی ونڄے تاں: # نظر دے سامݨے پہلا انکشاف طاقت دا تھیندے۔ # نظر وچ جیہڑلے گہرائی پیدا تھیندی ہے تاں ݙوجھا انکشاف اوں طاقت دے استعمال دا ہوندے۔ #مزید گہرائی واقع تھی ونڄݨ نال تریجھا انکشاف اے تھیندے کہ طاقت مظہر بݨ کے سامݨے آ ویندی ہے۔ ہیروشیما تے ناگا ساکی دے اتے ایٹم بم سٹیا ڳیا اںو ایٹم دی طاقت دا مظاہرہ تھیا۔ مظاہرہ ایں شکل اچ تھیا کہ جنہاں پہاڑیاں تے بم سٹیا ڳیا ہئی او پہاڑیاں دھواں بݨ ڳئے۔ لوگاں نے ݙٹھا کہ پہاڑ کھڑے ہن جیہڑلے پہاڑ کوں چھوا ڳیا تاں دھوئیں دے علاوہ کجھ نہ ہیی۔ سوال اے ہے کہ طاقت دا کھوج کیں نے لایا؟ طاقت دا استعمال کیں نے کیتا؟ تے طاقت دے مظاہرے نال کون متأثر تھیا؟ ایندا جواب اے ہے کہ ایٹم دی طاقت دا کھوج انساناں نے لایا، ایندی طاقت کوں استعمال انساناں نے کیتا تے ایں طاقت دے تخریبی تے تعمیری پہلو توں وی انسان ہی متأثر تھیا۔ نتیجہ اے نکلا کہ ایٹم دے اندر موجود طاقت اللہ کریم دی تخلیق ہے تے ایں طاقت کوں استعمال کرݨ دا طریقہ اللہ نے انسان کوں سکھا ݙتے۔ لاشعور ݙسیندے کہ انسان دے اندر اللہ تعالیٰ نے اتنی سکت تے صلاحیت منتقل کر ݙتی ہے کہ او ایٹم دی طاقت کوں اپݨے ارادے تے اپݨی منشا دے مطابق استعمال کر سڳدے۔ اے آکھݨا ہرگز بے جا نہ ہوسی کہ خالق ہر حال اچ تخلیق توں زیادہ باصلاحیت باوصف تے باہمت ہے۔ ایٹم دی طاقت دے خالق دی حیثیت نال جݙݨ اساں انسانی کردار تے نظر پیندے ہیں تاں دراصل اساں اے آکھݨا چاہندے ہیں کہ اللہ تعالیٰ نے انسان کوں اینجھے مخفی صلاحیتاں تے قوتیں عطا کر ݙتن جنہاں دے سامݨے ایٹم دی قوت کوئی حیثیت نی رکھدی۔ فرق صرف ایٹم دے استعمال دا ہے۔ اساں ایٹم دے اندر انہاں لہراں کوں تلاش کریندے ہیں جیہڑے تباہی و بربادی دا پیش خیمہ ہن یا انہاں صلاحیتاں کوں تلاش کریندے ہیں جیہڑے نوعِ انسانی دی تعمیر اچ کم آندن۔ جیہڑلے ہر چیز لہراں تے قائم ہے تاں انسانی وجود وی لہراں نال بݨا ہویا ہے۔ لہراں اچ قائم وجود اچ تفکر انسان دے اتے منکشف کر ݙیندے کہ انسان اچ تخلیقی صلاحیت موجود ہے۔ جیں طرح ایٹم ہک نقطہ ہے تے ایں نقطے دے اندر اینجھی طاقت محفوظ ہے کہ اگر اینکوں تخریبی ذہن نال استعمال کریجے تاں زمین الٹ پلٹ ویندی ہے۔ پورے پورے شہر آناً فاناً تباہ و برباد تھی ویندن۔ ایں ہی ایٹم کوں اگر تعمیر اچ استعمال کریجے تاں بجلی ایجاد تھی ویندی اے ، او بجلی جیہڑی ہر سائنسی ترقی اچ کہیں نہ کہیں طرح موجود ہے۔ انسان دے اندر وی ہک ایٹم ہے۔ ایں ایٹم یا نقطے دے اندر وی بے شمار طاقتاں ذخیرہ ہن۔ جیہڑلے اے ایٹم کھلدے تاں آدمی مادی وسائل توں بے نیاز تھی کے روحانی طور تے انہاں فارمولیاں دا مشاہدہ کر گھندے جنہاں فارمولیاں نال سورج بݨدن ، چندر وجود اچ آندن۔ جنہاں فارمولیاں تے ستارے قائم ہن، جنہاں فارمولیاں تے آسمان قائم ہن۔ جنہاں فارمولیاں تے کلیاں دے اتے زمین گردش کریندی پئی ہے۔ ===مثال=== اساں شربت بݨیندے ہیں۔ ساکوں اے معلوم ہے کہ پاݨی اچ کھنڈ گھول ݙیویجے تاں شربت بݨ ویندے تے اوں شربت اچ خوشبو ملا ݙیویجے تاں شربت خوشبودار تے مفرح تھی ویندے۔ اینہی شربت اچ رنگ ملا ݙیویجے تاں شربت خوش شکل تھی ویندے۔ اینہی شربت اچ اگر کوئی اینججی ٹھڈھی دوا شامل کر ݙیویجے جیہڑی خون کوں ٹھڈھا کر ݙیوے تاں اے شربت گرمی توں پیدا تھیوݨ والے امراض دا علاج بݨ ویندے۔ روٹی پکاوݨا ہک فارمولے دے اتے قائم ہے۔ جیہڑلے اساں روٹی دا تذکرہ کریندے ہیں تاں روٹی نال متعلق جتنے اعمال ہن او خودبخود زیر بحث آ ویندن۔ روٹی دا مطلب ہے زمین دے اندر گیہوں سٹݨا، زمین دی ککھ اچ دَور کرݨ والے روشنیاں تے لہراں دا گیہوں دے بیج تے اثر انداز تھیوݨا، گیہوں دے بیج دے اندر موجود روشنیاں تے لہراں دا زمین دے لہروں تے روشنیاں نال باہم مل کے ہک ٻئے دا تأثر قبول کرݨا۔ ہک ٻئے دے اندر لہراں دا جذب تھیوݨ دے بعد گیہوں دے بیج اچ کَلّہ پھٹݨا، بیج دی پیدائش دے بعد زمین دی ککھ توں باہر آوݨا، سورج دی تپش نال پکݨا، چندر دی چانݨی نال گیہوں دے اندر مٹھاس پیدا تھیوݨا، گیہوں دے بیج دا جوان تھیوݨا تے ول اوندا چکی اچ پسݨا۔ اٹا بݨݨا۔ اٹے تے پاݨی دے ملاپ نال ہک نویں شکل اختیار کرݨا۔ اٹا تے پاݨی دے ملاپ نال جیہڑا مرکب بݨے اوں مرکب دا بھاہ تے پکݨا۔ انہاں تمام عوامل توں گزر کے روٹی پکدی ہے۔ ہک عام آدمی آہدے روٹی کھاؤ، ڳالھ ختم تھی ڳئی، لیکن تفکر کرݨ والا بندہ اے تلاش کریندے کہ روٹی کیا ہے؟ تے کیویں وجود اچ آئی؟ ایں ہی طرح انسان وی ہک نقطہ ہے۔ نقطے کوں تروڑا ونڄے بالکل اوں طرح جیں طرح ایٹم کوں تروڑ ݙتا ڳیا ہووے تاں اوندے اندر او عجائبات نظر آندن جینکوں اللہ تعالیٰ نے کائنات آکھے۔ انسان دی پوری نسل، انسان دی پوری نوع، جنّات تے جنّات دی پوری نوع، فرشتے، آسمان، جنّت، دوزخ، عرش تے انتہا اے ہے کہ خود اللہ تعالیٰ ایں نقطے دے اندر موجود ہے، جیہڑلے اے نقطہ کھلدے تاں انسان مشاہداتی طرزاں اچ قدم قدم سفر کر کے منزل مقصود تک پہنچ ویندے تے مقصود تے منظور و مطلوب اللہ تعالیٰ ہے۔ تصوّف اچ ایں نقطے دا ناں ‘‘فؤاد’’ ہے۔ جیندا ترجمہ دل ہے۔ اے اوہو دل ہے جینکوں اللہ تعالیٰ نے اپݨا مسکن تے اپݨا گھر قرار ݙتے۔ اے اوہو دل ہے جیہڑا کݙہیں غلط بیانی نی کریندا، کݙہیں کوڑ نی ٻولیندا۔ جو کجھ ݙیہدے حقیقت ݙیہدے۔ دل خالقِ کائنات کوں ݙیہدے تے خالقِ کائنات دل کوں ݙیکھدے۔ ==رشتے داری== ہر مخلوق ݙوجھی مخلوق دے نال باہم مشترک ہے تے ہک رشتے اچ منسلک ہے۔ جیں طرح آدم دے اندر روح کم کریندی ہے تے اوں روح دی تحریکات نال ہر آدم دی زندگی اچ حواس بݨدن، او جذبات و احساسات توں گزردے۔ مسرت و شادمانی تے رنج و الم دے کیفیات نال او متأثر تھیندے۔ اینہی طرح کویلی دے اندر وی جذبات و احساسات موجود ہن۔ معاش دے حصول کیتے جیں طرح آدم زاد جدوجہد کریندے اونہی طرح کویلی وی جدوجہد کریندی ہے۔ مکھی وی جدوجہد کریندی ہے۔ مچھر وی جدوجہد کریندے۔ اگر آدم دی تربیت زیر بحث آوے تاں اللہ دی ݙوجھی مخلوق وی اپݨی اولاد دی تربیت اچ کوئی کسر باقی نی رکھدی۔ شیر اپݨے ٻال کوں فطری تے جبلّی تربیت ݙیندے۔ ٻلی اپݨے ٻالاں دی تربیت کریندی ہے تے انہاں کوں معاش حاصل کرݨ کیتے او تمام قاعدے و ضابطے تے گُر ݙسا ݙیندی ہے جیہڑے اوندی زندگی کیتے ضروری ہن۔ آدم دی فضیلت اگر ایں ڳالھ اچ ہے کہ او عقلمند ہے تاں تجربہ کرݨ نال اے ڳالھ سامݨے آندی ہے کہ ݙوجھی مخلوق دے افراد اچ وی عقل موجود ہے۔ اے تھی سڳدے کہ عقل کہیں مخلوق اچ گھٹ ہووے تے کہیں مخلوق اچ زیادہ۔ اللہ تعالیٰ فرمیندے کہ اساں ماکھی دے گھݨ تے وحی کریندے ہیں (سورۃ النحل: آیت – 68)۔ وحی کیتے ضروری ہے کہ جیندے تے وحی دا نزول تھیندا پیا ہے او سعادت مند ہووے، ہوش و حواس رکھدا ہووے، اوندے اندر سوچݨ سمجھݨ تے فکر کرݨ دی صلاحیت موجود ہووے۔ او وحی دے مفہوم نال آشنا تھی کے اوندے مطابق عمل کر سڳے۔ جݙݨ اساں اللہ رب العزت دا ارشاد پڑھدے ہیں کہ اساں ماکھی دے گھݨ تے وحی کیتی تاں اساں ڄاݨ گھندے ہیں کہ ماکھی دے گھݨ وچ عقل موجود ہے۔ ماکھی دے گھݨ وچ سوچݨ سمجھݨ دی صلاحیت موجود ہے تے ماکھی دا گھݨ وحی دے مفہوم توں وی باخبر ہے۔ اگر انسان کوں عقل دی بنیاد تے فضیلت ݙتی ونڄے تاں ماکھی دا گھݨ وی افضل و اعلیٰ ہے۔ حاصل کلام اے ہے کہ محض علم و حکمت، دانائی تے عقل و شعور دی بنیاد تے انسان کوں ݙوجھے نوعاں اچ شرف حاصل نی۔ کائنات اچ موجود ہر شئے زندہ ہے، متحرّک ہے تے جݙݨ زندہ ہے تاں اوندے اندر شعور ہے، اوندے اندر حواس ہن، اوندے اندر زندگی گزارݨ دے تقاضے موجود ہن۔ او اپݨی بھلائی یا برائی دا احساس رکھدے۔ سردی ٻلی کوں وی لڳدی ہے، سردی انسان کوں وی لڳدی ہے۔ اگر کوئی انسان مکان بݨا کے یا اعلیٰ توں اعلیٰ لباس پا کے سردی دا تدارک کر گھندے تاں ٻلی وی سردی توں بچاؤ دے طریقے ڄاݨدی ہے۔ اللہ کریم نے انسان کوں اپݨی نیابت دے علوم سکھا کے جیہڑا شرف عطا کیتے او کیا ہے؟ او شرف قرآن پاک دے اندر تفکر کرݨ نال سامݨے آندے۔ آدم تے فرشتیاں دا جݙݨ موازنہ کیتا ویندے تاں اے حقیقت منکشف تھیندی ہے کہ آدم اَسماء الٰہیہ دے اسرار تے رموز ڄاݨفے جیہڑے فرشتے نی ڄاݨدے۔ اتھاں ہک ڳالھ ٻہوں زیادہ وضاحت طلب ہے کہ اَسماء توں مراد اے نی کہ اللہ تعالیٰ نے آدم کوں ݙس ݙتے کہ ایں چیز دا ناں درخت ہے، ایندا نام فاختہ ہے، ایندا ناں شیر ہے۔ حقیقت کݙہیں نی بدلدی ہمیشہ ہک نقطے تے قائم رہندی ہے۔ اگر اَسماء توں مراد دنیاوی چیزاں دے ناں ہوندے تاں پوری نوعِ انسانی ہر چیز کوں ہک ہی ناں نال ڄاݨدی تے پہچاݨدی جبکہ ایویں نی بلکہ کوئی آدمی درخت کوں درخت آہدے تے کوئی درخت کوں Tree آہدے۔ اَسماء توں مراد اللہ دے او صفات ہن جیہڑے خالقیت دے روپ اچ تخلیق کرݨ دی صلاحیت رکھدن۔ اَسماء دا علم او علم ہے جیہڑے کائنات دے اندر تخلیقی فارمولے ہن۔ اَسماء الٰہیہ او علمِ آگہی ہے جیہڑا انسان دے اتے اوں عالَم کوں منکشف کریندے۔ جیں عالَم اچ غیبی انکشافات ہن جیں عالَم اچ قدرت الٰہیہ دے او راز ہن جنہاں دے اتے پوری کائنات قائم ہے۔ اللہ تعالیٰ دا ارشاد ہے: "اساں اپݨی امانت سماوات تے ، زمین تے اتے پہاڑاں تے پیش کیتی ، سب نے آکھا اساں اینکوں چاوݨ دے متحمل نی تھی سڳدے ایں واسطے کہ اساں ڄاݨدے ہیں کہ اگر اے امانت اساں اپݨے ناتواں موڈھیاں تے چائی تاں ہم ریزہ ریزہ تھی ویسوں تے ساݙا وجود نیست و نابود تھی ویسی۔" (سورۃ الاحزاب – آیت نمبر 72) آیت مقدسہ اچ پوری طرح ایں قانون دی وضاحت کیتی ڳئی ہے کہ سماوات وی شعور رکھدن۔ ارض وی شعور رکھدی ہے ، پہاڑ وی شعور رکھدن۔ انکار یا اقرار بجائے خود ایں ڳالھ دا ثبوت ہے کہ انکار یا اقرار کرݨ والی ہستی اچ شعور موجود ہے۔ اگر پہاڑ دے اندر جینکوں بے جان پتھر سمجھا ویندے عقل نہ ہوندی، سمجھ ٻجھ نہ ہوندی، اونکوں اپݨی ہستی دا ادراک نہ ہوندا تاں او کیویں آکھ سڳدا ہئی کہ میں اے امانت نی چا سڳدا۔ اگر میں ایں امانت کوں چا گھدا تاں میں ریزہ ریزہ تھی ویساں۔ تفکر کرݨ نال مزید وضاحت تھیندی ہے کہ جیں طرح انسان سݨدے، پتھر وی سݨدے، جیں طرح انسان سوچیندے، پتھر وی سوچیندے۔ جیں طرح انسان ٻولیندے، پتھر وی ٻولیندے۔ اے قرآن پاک دے آیات ہن، کوئی عقلی تے فلسفیانہ استدلال نی۔ ذرا غور کرو، جیہڑلے پتھر ٻول سڳدے، سݨ سڳدے، اپݨی ہستی دے بارے اچ اونکوں علم ہے کہ میݙے اندر کتنی سکت ہے تے او کہیں غلط فہمی وچ وی مبتلا نی۔ او اپݨے بارے وچ صحیح صحیح اندازے وی رکھدے تاں ول انسان اوندے توں کیویں اشرف تھیا؟ اللہ کریم اے وی فرمیندن: "ایں امانت کوں انسان نے قبول کر گھدے۔ بے شک اے ظالم تے جاہل ہے۔" ایندا مفہوم اے تھیا کہ سماوات، ارض تے پہاڑ ظالم تے جاہل نی، انسان ظالم تے جاہل ہے۔ ایں واسطے ظاہم تے جاہل ہے کہ ایں نے بغیر سوچے سمجھے کہ میں ایں امانت دا تقاضا وی پورا کر سڳداں یا نہ؟ کوتاہ بینی تے اپݨی نادانی اچ امانت الٰہیہ کوں قبول کر گھدا لیکن چونکہ ایں نے قبول کر گھدے ایں واسطے اشرف المخلوقات دے دائرے اچ داخل تھی ڳیا۔ اشرف المخلوقات دے دائرے اچ کوئی انسان جݙݨ ہی داخل تھی سڳدے جیہڑلے ایں امانت توں با خبر ہووے۔ اگر او امانت توں بے خبر ہے تاں او ہرگز اشرف المخلوقات نہ۔ اوندی کی حیثیت ݙوجھے مخلوقات توں نہ صرف اے کہ گھٹ ہے بلکہ بدتر ہے۔ جیہڑا بندہ اللہ دی امانت توں بے خبر ہے او ظالم تے جاہل ہے۔ ایہو اللہ کریم دا ارشاد ہے۔ انسان امانت دے علم دے بغیر جاہل تے سرکشاں دے گروہ اچ تاں داخل تھی سڳدے، اشرف المخلوقات نی بݨ سڳدا۔ ==فرشتے تے انسان== موجودہ دور اچ سائنس نے اتنی ترقی کر گھدی ہے کہ ہݨ ایں ڳالھ دی تصدیق تھی ڳئی ہے کہ ایں دنیا دے علاوہ ٻئے وی بے شمار دنیاواں موجود ہن۔ جیہڑی چیز کوں اساں خلاء آہدے ہیں اوں خلاء اچ وستیاں آباد ہن۔ سیارے ہن تے ہر سیارہ ساݙی زمین دی طرح آباد ہے۔ لیکن اساں انہاں سیاریاں کوں تے خلاء وچ وسݨ والے آبادیاں کوں ݙیکھ نی سڳدے۔ حالی تک سائنس نے جو کجھ آکھے او ہک قیاس ہے۔ او آہدن کہ ایویں تھی سڳدے لیکن آدم تے اللہ دی گفتگو ساݙے اتے اے راز منکشف کریندی پئی ہے کہ نوعِ انسانی دے علاوہ ہک مخلوق ہے جینکوں فرشتہ آہدن۔ ݙوجھی مخلوق ہے جنّ یا جنّات، اساں نہ جنّات کوں ݙیکھ سڳدے ہیں نہ فرشتیاں کوں ݙیکھ سڳدے ہیں۔ جنّات تے فرشتیاں دی دنیا توں اساں ایں واسطے متعارف نی کہ اساں اوں نظر توں واقف نی جیہڑی نظر فرشتیاں تے جنّات کوں ݙیکھدی ہے۔ ݙیکھݨ دے طرزاں تے تفکر کیتا ونڄے تاں اے ڳالھ روزمرہ دے مشاہدے اچ ہے کہ ساݙی نظر ہک متعیّن حد اچ کم کریندی ہے لیکن اگر نظر دے متعیّن حدود کوں تروڑ ݙتا ونڄے تے کہیں طرح اوندے اچ اضافہ کر ݙتا ونڄے تاں نظر عام حالات اچ جتنا ݙیکھدی ہے اوندے توں زیادہ فاصلے دے مناظر اکھیاں دے سامݨے آ ویندن۔ مثلاً اساں اکھیاں تے دوربین لا گھندے ہیں۔ دوربین دے اندر جیہڑے شیشے لڳے ہوئے ہن او انہاں طول موج کوں، جیہڑے نظر دے کیتے ݙیکھݨ دا باعث بݨدن، اکھیاں دے سامݨے گھن آندن تے اساں میلاں فاصلے دی چیز ݙیکھ گھندے ہیں۔ کہیں آدمی دی نظر کمزور ہے ، سامݨے دی چیز اونکوں نظر نی آندی تے چشمہ لاوݨ دے بعد او دور تک ݙیکھ گھندے۔ ایندا مطلب کیا تھیا؟ مطلب اے تھیا کہ شیشے دے اندر اتنی صلاحیت موجود ہے کہ اگر تساں ایندی Magnification ودھاؤ تاں تہاݙی نظر دور تک ݙیکھ سڳدی ہے۔ جیہڑلے تساں شیشے دے ذریعے نال میلاں دور ݙیکھ گھندے ہو تاں اوں اکھ نال جیہڑی اکھ نے فرشتیاں کوں ݙٹھے تے اللہ کوں ݙٹھے، غیب دی دنیا کوں کیوں نی ݙیکھ سڳدے؟ ڳالھ صرف اتنی جیہی ہے کہ ساکوں اپݨے اندر اوں اکھ کوں تلاش کرݨے جیہڑی اکھ نے فرشتیاں کوں ݙٹھے تے اللہ کریم دا دیدار کیتا ہے۔ اے نظر حاصل کرݨ کیتے ضروری ہے کہ اساں اوں حالت اچ ول ونڄوں جتھاں اللہ نے آدم نال گفتگو کیتی ہئی۔ لوح محفوظ دے تحریراں ݙسیندن کہ ایویں نی کہ آدم دے اندر چند مخصوص صلاحیتاں کم کریندے پئے ہن تے آدم دی اولاد دے اندر اے صلاحیتاں موجود نی۔ آدم و حوا دی اولاد اچ ہر فرد دراصل آدم دا عکس ہے، تمثّل ہے تے فوٹو یا پرنٹ ہے۔ ہر آدم زاد دے اندر علم الاَسماء سکھݨ دی صلاحیت موجود ہے۔ جے تک آدم زاد دے تمام دلچسپیاں صرف مادی جسم دے نال وابستہ رہندن، اوندے اندر روحانی صلاحیتاں لکیاں رہندن تے جیہڑلے آدم زاد کوں ایں ڳالھ دا علم تھی ویندے کہ گوشت دا جسم دراصل نافرمانی کرݨ دے جرم اچ ہک پردہ ہے تاں اوندا ذہن حقیقت دی تلاش اچ سرگرداں تھی ویندے تے اے تلاش اونکوں انہاں صلاحیتاں نال باخبر کر ݙیندی ہے جنہاں صلاحیتاں نال آدم زاد غیب دی دنیا اچ سفر کریندے۔ ==آدم دی میراث== اللہ کریم دے ارشاد دے مطابق آدم کوں جیہڑا پہلا مقام عطا تھیا او جنّت ہے۔ اللہ کریم دے اَسماء یعنی اللہ دی صفات معلوم کر کے انسان کوں جیہڑی پہلی نعمت حاصل تھئی اوندا ناں جنّت ہے۔ اللہ کریم دے صفات اللہ دی صناعی دے لاحد و حساب نمونے ہن۔ خالق دی صفَت تخلیق ہوندی ہے۔ چونکہ اللہ کریم خالق ہن ایں واسطے اللہ دی ہر صفَت ہک تخلیق ہے۔ اللہ نے آدم کوں علم الاَسماء سکھا کے اپݨی تخلیق نال روشناس کیتا۔ ایں طرح روشناس کیتا کہ آدم کوں ݙوجھیاں تمام نوعاں تے شرف تے فضیلت حاصل تھی ڳئی۔ ایں شرف تے بزرگی دا پہلا انعام جنّت ہے۔ یعنی اللہ کریم دے اَسماء دا علم جݙݨ آدم دے اندر متحرّک تھیا تاں آدم نے خود کوں جنّت اچ پایا، جنّت ہک اینجھی فضا ہے جیندے اچ او آزاد ہے۔ اوں فضا اچ اینجھے حواس کم کریندن جنہاں اچ کثافت نی۔ کہیں قسم دی الجھن یا پریشانی کوں دخل نی۔ قید و بند دی کوئی صعوبت نی۔ تلاش و معاش دی کوئی فکر نی۔ کہیں کم کوں کرݨ یا نہ کرݨ دا خوف نہ۔ کہیں چیز دے کھو ونڄݨ دا خوف نی۔ جنّت ہک اینجھی فضا ہے جیہڑی ہر اعتبار نال سکون ہے، راحت ہے، آرام ہے، آسائش ہے۔ ایں تمہید دا مفہوم اے ہے کہ نیابت تے خلافت دی پہلی سیڑھی اے ہے کہ جݙݨ آدمی ایں منزل دی طرف قدم ودھیندے اوندے اتوں آلام و مصائب، ذہنی خلفشار، عدم تحفظ دا احساس، غم ناکی، بدحالی، پریشانی تے خوف دے جذبات ختم تھی ویندن، اوندے سامݨے زندگی دا صرف ہک رخ رہندے تے او سکون ہے، آرام ہے، آسائش ہے تے حاکمیت ہے۔ خالقِ کائنات چونکہ خود ہر چیز توں بے نیاز تے ہر قسم دی احتیاج توں ماوراء ہے ایں واسطے جیہڑلے کہیں بندے دے اندر خالق دی صفَت صمدیت پاسا بدلدی ہے تاں اوندے اتے اوہے کیفیات وارِد تھیندن جیہڑے اللہ دی اوں صفَت دا تقاضہ ہن۔ آدم کوں اللہ کریم نے اپݨے انعام و اکرام نال نواز کے جنّت اچ رکھا تے آکھا: اے آدم! توں تے تیݙی ذال جنّت اچ رہو۔ جتھوں دل چاہے خوش تھی کے کھاؤ لیکن اوں درخت دے قریب نہ ونڄݨا نتاں تہاݙا شمار اینجھے لوگاں اچ تھیسی جیہڑے اپݨے اتے ظلم کریندن۔ (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 35) ہساݙے پیؤ آدم توں صبر نہ تھی سڳا تے او اللہ دی نافرمانی دے مرتکب تھی ڳئے۔ جیویں ہی ہساݙے ابّا آدم سئیں نافرمانی دے مرتکب تھئے اللہ دی عطا کردہ امانت پس پردہ چلی ڳئی تے اے پردہ آدم کیتے پک نویں زندگی بݨ ڳئی۔ اے نویں زندگی عارضی طور تے محرومی ہے۔ امانت یافتہ زندگی سکون و راحت دی زندگی ہئی۔ جیویں ہی آدم نے اوں زندگی توں رشتہ تروڑا، سکون و آسائش غائب تھی ڳئے۔ روشنی دی جاہ تاریکی نے گھن گھدی، خوشی دی جگہ غم چھا ڳیا۔ آزادی دی جگہ قید و بند والی جگہ جکڑا ڳیا۔ ابّا آدم سئیں نہایت حسرت و یاس اچ جنّت چھوڑݨ تے مجبور تھی ڳئے۔ باوجود ایندے کہ ابّا آدم سئیں نے اللہ دی نافرمانی کیتی تے جنّت جیہی نعمت توں کفران کیتا۔ اللہ کریم نے اپݨی رحیمی و کریمی دی صفَت نال ول وی ابّا آدم سئیں دے اتے فضل کیتا تے او امانت جیہڑی اللہ نے انہاں کوں عطا کیتی ہئی سلب نہ کیتی۔ ابّا آدم سئیں نے اپݨی مرضی تے اختیار نال اوندے اتے پردہ سٹ ݙتا۔ یعنی اللہ کریم نے انہاں کوں تسخیر کائنات دے متعلق جیہڑے خزانے عطا فرمائے ہن انہاں خزانیاں دے اتے ہک دبیز پردہ پا کے اکھیاں میث گھدے۔ اتنے وݙے ظلم، اتنی وݙی سرکشی، اتنی وݙی نافرمانی دے باوجود اللہ نے رحم فرمایا تے آکھا کہ اپݨا وطن جنّت تساں ہݨ وی حاصل کر سڳدے ہو۔ بشرطیکہ تساں اپݨے اتوں خود ساختہ نافرمانی دا پردہ ہٹا ݙیو۔ جیویں ہی تساں اے پردہ چاک کریسو، جنّت اچ داخل تھی ویسو۔ ایندے باوجود کہ تہاݙی روح (تہاݙا لاشعور) تے تہاݙے اندر موجود نافرمانی دا پرت(تہاݙا شعور) جیہڑا جنّت توں کڈھا ڳئے ایں ڳالھ کوں ڄاݨدے کہ میݙا وطن جنّت ہے۔ میݙی زندگی سکون، آسائش تے آزادی ہئی۔ ول وی اساں، تساں اچوں ہی اینجھے لوگ بھیڄیندے رہسوں کہ تہاکوں ایں ڳالھ تے متوجہ کریندے رہن کہ تہاݙے کول اللہ دی کتنی وݙی نعمت ہئی جیندے توں تساں محروم تھی ڳئے او۔ جݙݨ تساں بھٹک ونڄو، بھل ونڄو تے تہاݙے ذہن توں اے ڳالھ نکل ونڄے کہ تساں ہک عظیم خزانے دے مالک او، خزانہ ہووݨ دے باوجود تساں مفلس تے قلاش زندگی بسر کریندے پئے او، اساں اپݨے بندیاں کوں بھیڄ کے تہاکوں انہاں رستیاں تے چلݨ دی ترغیب ݙیویسوں۔ ساݙے اے پاکیزہ قدسی نفس بندے تہاݙے کیتے ایں رستے تے چلݨ کیتے قاعدے تے ضابطے بݨیسن تاکہ تساں آسانی دے نال اوں پردے توں آزاد تھی کے دوبارہ جنّت اچ داخل تھی ونڄو۔ یاد رکھو کہ تساں جنّت دے خلاف اسفل السافلین دی جیہڑی زندگی بسر کریندے پئے او، اے تہاݙے کیتے جیل خانہ ہے۔ اے زندگی تہاݙے کیتے عذاب ہے۔ اے زندگی نہایت عارضی ہے۔، فکشن ہے، کجھ وی کر گھنو بالآخر اے زندگی تہاکوں چھوڑݨی ہے۔ لیکن اگر تساں ایں زندگی اچ اپݨے تے جنّت دے درمیان حائل پردے کوں نہ ہٹایا، جنّت تہاکوں قبول نہ کریسی۔ جے تک تساں زمین تے قیدی دی حیثیت نال زندگی گزاری، تہاݙے اندر او دماغ کم کریندا رہیا جیہڑا نافرمانی دا دماغ ہے تے جیہڑی نافرمانی تے جنّت نے تہاکوں کڈھ باہر سٹیا ہے، قدرت نے اپݨا کیتا ہویا وعدہ پورا کیتا۔ ظالم تے سرکش نافرمان آدم زاد کیتے ہک لکھ چویھ ہزار پیغمبر مبعوث کیتے لیکن ہائے افسوس نوعِ انسانی نے ہک لکھ چویھ ہزار پیغمبراں دے ڳالھیں تے کن نی دھرے۔ اونہی شیطان الرجیم دے آکھݨ تے چلدے رہیے جیں نے آدم کوں جنّت توں کڈھایا۔ ہر آدمی جیہڑا ذرا جیہا وی شعور رکھدے، ہر وقت ایں ڳالھ دا مشاہدہ کریندے کہ زندگی دا ہر لمحہ مردا پیا ہے۔ ہک لمحہ مردے ٻیا لمحہ پیدا تھیندے۔ ݙینھ مردے رات پیدا تھیندی ہے۔ رات مردی ہے تاں ݙینھ پیدا تھیندے۔ ٻلپݨ مردے تاں چھوہرپ ڄمدے۔ چھوہرپ مردے تاں جوانی پیدا تھیندی ہے۔ جوانی مردی ہے تاں ٻڈھیپا پیدا تھیندے تے ٻڈھیپا مردے تاں آدمی غائب تھی ویندے۔ ایں طرح غائب تھی ویندے کہ جیہڑی طرح خوبصورت مورتی کوں مٹی تہس نہس کر ݙیندی ہے، خوبصورت جسم انسانی دا ہک ہک عضو مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ ہݙیاں جنہاں دے اتے انسانی ڈھانچے دا دارومدار ہے، سواہ بݨ ویندن۔ دماغ جیندے اتے انسانی عظمت دا دارومدار ہے تے جیہڑے دماغ دے اتے انسان اکڑیندے، ٻیاں دے اتے ظلم کریندے، خود کوں خدا سمجھݨ لگدے، اوں دماغ کوں وی مٹی کھا ویندی ہے تے مٹی دے انہاں ذرّات کوں اوں جیہے ٻئے انسان پیراں تلے روندیندے ہن۔ ایندے برعکس اگر کوئی بندہ اِیں اسفل زندگی اچ جنّت دے اُوں دماغ نال متعارف تھی ویندے جیندی بنیاد تے فرشتیاں نے آدم کوں سجدہ کیتے تاں آدم زندہ و جاوید تھی ویندے تے اوندی میراث جنّت اونکوں واپس مل ویندی ہے۔ ==اندھا آدمی== آدمی جیہڑلے مر ویندے تاں دراصل او غیب دی اوں دنیا اچ چلا ویندے جتھاں اوندے اتوں زماں تے مکاں دے پابندیاں ترٹ ویندن۔ زمان تے مکاں ٹائم تے اسپیس دے پابندیاں ترٹݨا الگ ڳالھ ہے تے ٹائم تے اسپیس دا ختم تھی ونڄݨا ٻئی ڳالھ ہے۔ کوئی آدمی جیہڑا مرݨ دے بعد ایں دنیا توں اوں دنیا دا تھی ڳیا یعنی عالمِ اَعراف اچ چلا ڳیا۔ اوندے ذہن اچ ٹائم تے اسپیس ݙوہیں موجود رہندن۔ جیہڑی طرح او اتھاں زمین تے چھت دے تلے رہݨ تے مجبور ہے تے اوندے کیتے کھاوݨ تے پیوݨ دا ہووݨا ضروری ہے۔ اوں طرح عالمِ اَعراف اچ وی گھر ہووݨا، کھاوݨ پیوݨ دا سامان ہووݨا تے ڳالھ مہاڑ کرݨ کیتے ٻئے لوگاں دا موجود ہووݨا ضروری ہے۔ مرݨ دے بعد وی آدمی انہاں جذبات و احساسات اچ زندگی گزریندے جنہاں جذبات و احساسات اچ ایں دنیا اچ زندگی گزار چکا ہے۔ فرق صرف اتنا ہے کہ اے گوشت پوست دا جسم مٹی بݨ ویندے تے روح ایں گوشت پوست دے جسم کوں چھوڑ کے عالمِ اَعراف اچ ہک ٻیا نواں جسم بݨا گھندی ہے۔ جیہڑی طرح ایں جسم دے نال تقاضے چنبڑے ہوئے ہن اونہی طرح مرݨ دے بعد وی انسان دے نال تمام تقاضے چنبڑے رہندن۔ اتھاں اونکوں بکھ وی لڳدی ہے، تریھ وی لڳدی ہے۔ آدم زاد بکھ تریھ دا تقاضہ رفع کرݨ کیتے کھاݨا وی کھاندے، پاݨی وی پیندے۔ اوندے اتے غم آشنا زندگی دے تصوّرات وی مرتّب تھیندن تے او مسرت بھرے لمحات اچ وی وقت گزریندے۔ بادی النظر اچ اگر ݙٹھا ونڄے تاں اوں دنیا دی زندگی تے مرݨ دے بعد دی زندگی اچ قطعاً کوئی فرق نی۔ فرق اگر ہے تاں صرف اے ہے کہ شعور دی رفتار ودھ ویندی ہے۔ اتنی زیادہ ودھ ویندی ہے کہ مہینیاں دا سفر گھنٹیاں اچ طے تھیندے۔ ایندی مثال ایویں ہے کہ ہک آدمی پیدل چل کے کراچی توں لندن پہنچے تاں مہینیاں دا وقفہ درکار ہوسی۔ لیکن اگر ہوائی جہاز اچ ٻیھ ونڄے تاں چند گھنٹیاں اچ پہنچ ویندے۔ ایں دنیا دی زندگی اچ تے مرنے دے بعد دی زندگی اچ اے فرق ہے کہ اتھاں آدمی ہفتیاں دا سفر گھنٹیاں اچ گزارݨا چاہندے تاں اونکوں ہوائی جہاز دی ضرورت پیش آندی ہے، اگر سالاں تے مہینیاں دا سفر طے کرݨا چاہے تاں اونکوں ہوائی جہاز دی ضرورت پیش نی آندی بلکہ اوندے کیتے اوندے ذہن دی رفتار ہوائی جہاز بݨ ویندی ہے۔ اے اوں دنیا دا تذکرہ ہے جیہڑی دنیا اچ بالآخر سب کوں ونڄݨے۔ ایں قانون توں کوئی مستثنیٰ نی۔ جیہڑا آدمی عالمِ ناسُوت (مادی دنیا) اچ پیدا تھی ڳیا ، خوشی دے نال یا مجبوری دے نال بہرحال اونکوں اوں عالَم وچ ونڄݨا ہے۔ اساں خواب ݙیکھدے ہیں۔ عالمِ اَعراف اچ وی کم و بیش ایہا صورت واقع تھیںدی ہے۔ ایں ڳالھ کوں اساں آسان الفاظ اچ ایں طرح سمجھ سڳدے ہیں کہ عالمِ ناسُوت دا او حصّہ جیہڑا ساݙے کیتے خواب ہے عالمِ اَعراف اچ بیداری دی زندگی بݨ ویندے۔ مرݨ دے بعد غیب تے ظاہر دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے او چَو ویندے لیکن نافرمانی تے جنّت دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے او نی اٹھیندا۔ اگر کوئی آدمی ایں دنیا اچ نافرمانی دے دماغ توں رستگاری حاصل نہ کر سڳا تاں مرݨ دے بعد وی نافرمانی دا دماغ اوندے اتے مسلط رہندے۔ جیہڑی طرح او ایں زندگی اچ رنجیدہ تے پریشان تھیندے، ݙردا رہندے، خوف زدہ رہندے، مستقبل دی طرفوں فکر مند رہندے، ناخوش رہندے، روتا رہندے تے محرومی اپݨا مقدر سمجھدے اونہی طرح مرݨ دے بعد وی روندا رہندے، غم زدہ رہندے، پریشان رہندے تے حسرت و یاس دی زندگی بسر کریندے۔ اللہ کریم دے بیان کردہ قانون دے مطابق نافرمانی تے فرمانبرداری دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے اونکوں چاوݨ کیتے ضروری ہے کہ آدمی ایں دنیا اچ ہی اپݨے وطن جنّت کوں ݙیکھ گھنے۔ اگر آدم زاد ساری زندگی اچ جنّت دی زندگی توں آشنا نی تھیا تاں مرنے دے بعد وی اوندے اتے جنّت دے دروازے نہ کھلسن۔ قرآن پاک نے ݙو طبقے کر کے ایں ڳالھ دی وضاحت کیتی ہے: "تے تساں کیا سمجھے علیین کیا ہے تے تساں کیا سمجھے سجیّن کیا ہے۔ اے ہک لکھی ہوئی کتاب ہے۔ اینجھی لکھی ہوئی کتاب جیہڑی کتاب اچ تہاݙی زندگی دا ہر عمل، ہر حرکت، ہر جذبہ، ہر ساہ ریکارڈ ہے۔ یعنی اے ہک اینجھی کتاب ہے جیندے اچ زندگی دا ہر رخ ہر حرکت فلم دی طرح نقش ہے۔’’ (سورۃ المطفّفین) انسان زندگی اچ جو کجھ کریندے اوندی فلم بݨدی رہندی ہے۔ اگر انسان دے قدم جنّت دے رستے تے چو ڳئے تے اوں نے قدم بقدم چل کے جنّت دا مشاہدہ کر گھدا تاں اے سب دا سب عمل صراط مستقیم تے سفر دی ہک فلم بݨ ویندے۔ اوندے برعکس کوئی بندہ صراط مستقیم توں بھٹک ڳیا تاں اوندا ہر قدم اوں رستے تے اٹھیندا پئے جیہڑا رستہ قدم قدم چل کے آدمی دے اتے دوزخ دے دروازے کھولیندے۔ مطلب ایہو ہے کہ اینجھے بندے دی زندگی نال متعلق جیہڑی فلم بݨی اوندا اختتام دوزخ ہے۔ اپݨی عمر گزارݨ دے بعد جیہڑی عمر اللہ نے اپݨی منشاء تے مرضی دے مطابق عطا فرمائی ہئی، اونکوں ختم کرݨ دے بعد جیہڑلے بندہ ایں دنیا توں اوں دنیا اچ منتقل تھیندے تاں او اپݨی زندگی توں متعلق بݨی ہوئی فلم ݙیکھدے۔ اگر او ایں دنیا اچ جنّت توں محروم تھی ڳیا تاں اتھاں او فلم ݙیکھدا رہندے جیہڑی دوزخ دی طرف گھن ویندی ہے تے اگر اوں نے صراط مستقیم تے گامزن تھی کے خالصتاً اللہ دے قوانین دے مطابق زندگی گزار ݙتی ہے تاں او جنّت تے مبنی فلم ݙیکھدے تے جنّت دے نعمتاں نال سیراب تھیندا رہندے۔ '''قانون''': جے تک کوئی بندہ جنّت دا مشاہدہ نی کر گھندا اوں وقت تک اوندے اندر جنّت دی زندگی دا ریکارڈ نی ہوندا۔ ایں ڳالھ کوں سیدنا حضورﷺ نے ایں طرح بیان فرمایا ہے: "مُوتُوا قَبلَ أن تَمُوتوا"، ترجمہ: "مر ونڄو مرݨ توں پہلے"۔ مر ونڄو مرݨ توں پہلے دا اے مطلب نی کہ کھاوݨا پیوݨا چھوڑ کے خود کشی کر گھدی ونڄے۔ شہراں کوں خیر آباد آکھ کے جنگلاں کوں مسکن بݨا گھنو۔ کپڑے لہا کے ننگے پھرݨ لڳو یا اولاد تے والدین توں قطع تعلق کر گھنو۔ مر ونڄو مرݨ توں پہلے دا مطلب اے ہے کہ ایں زندگی اچ رہندے ہوئے مرݨ دے بعد دی زندگی نال واقفیت حاصل کر گھنو۔ جیہڑلے کوئی بندہ مادی زندگی اچ مرݨ دے بعد دی زندگی نال آشنا تھی ویندے تاں اے ڳالھ اوندے مشاہدے اچ آ ویندی ہے کہ: #علیّین ۔۔۔۔۔۔ اعلیٰ طبقہ انعام یافتہ طبقہ ہے تے #سجین۔۔۔۔۔۔محروم طبقہ سزا یافتہ طبقہ ہے۔ قرآن پاک اچ بیان تھیا ہے کہ ایں زندگی اچ اگر اندھا پن ہے تے بے نور اکھیاں ہن تاں اوں زندگی اچ وی اندھا پن تے بے نور اکھیاں مقدر بݨ ویندن۔ اگر ایں دنیا اچ اکھیاں ہن تے اینجھے اکھیاں جیہڑے اللہ دے نور دا مشاہدہ کریندن تاں اوں دنیا دے اندر وی مشاہدہ کرݨ دی صلاحیت موجود ہوسی۔ سیدنا حضورﷺ دا ارشاد ہے: "مومن دی فراست توں ݙرو کہ او اللہ دے نور نال ݙیکھدے۔" رسول اللہﷺ نے اے کوئی تشبیہ نی ݙتی۔ نور نال ݙیکھݨا تشبیہ نی۔ پیغمبر آخر الزماںﷺ جو کجھ فرمیندن او حقیقت ہے تے اینجھی حقیقت ہے جیندے اچ ردّ و بدل نی تھیندا۔ نور دی نظر نال ݙیکھݨ والا بندہ نورانی دنیا دا مشاہدہ کریندے۔ اگر نور دا مشاہدہ کرݨ والی اکھ مادی دنیا اخ نی کھلی تاں مرݨ دے بعد وی آدمی اندھا رہندے۔ ==غارِ حرا== مادی دنیا اینجھی رڑھ ہے، جیندے اچ آخرت دی زندگی دے کنڈے یا پھلاں دے بیج سٹے ویندن۔ اگر کہیں بندے نے شیطانی وسوسیاں دے تحت ایں زمین اچ کنڈیاں دی رڑھ رہائی ہے تاں آخرت اچ وی کنڈے چݨݨ، کنڈے بھنݨ تے کنڈے کھاوݨ اوندا مقدر ہے تے کہیں بندے نے اگر ایں مرزعۂِ آخرت اچ رسول اللہ ﷺ دے ارشاد دے مطابق تے اولیاءاللہ دی زندگی دے اعمال و وظائف دی روشنی اچ اینجھی کاشت کیتی ہے جیں کاشت دے نتیجے اچ سدا بہار درخت پھلدار پودے تے خوشنما باغات وجود اچ آندن تاں مرݨ دے بعد اوندا اثاثہ ایہے خوشنما باغات ہن۔ ڳالھ سدھی تے صاف ہے، ایں دنیا اچ اساں جو کجھ کریندے ہیں اوندے مطابق اساں جزا دے مستحق ہوندے ہیں یا عذاب ناک زندگی ساݙے اتے مسلط تھی ویندی ہے۔ حضور علیہ الصلوٰۃ والسلام دی حدیث دے مطابق: "مر ونڄو مرݨ توں پہلے" ایں ڳالھ دی تشریح ہے کہ ایں دنیا اچ رہندے ہوئے یعنی مٹی نال وجود اچ آوݨ والے حواس دے نال اے ڳالھ اساں ڄاݨ گھنوں تے سمجھ گھنوں کہ ایں دنیا دے بعد ٻئی زندگی دا دارومدار ساݙے اپݨے ذاتی اختیار تے عمل تے ہے۔ قرآن پاک نے اینہی ڳالھ کوں ول ول ارشاد کیتے: تفکر کرو، عقل و شعور نال کم گھنو، زمین تے کھنڈے ہوئے اللہ دے نشانیاں دا کھوج لاؤ، اپݨی تخلیق تے غور کرو کہ کیہڑی طرح وجود اچ آئے، کیہڑی طرح اللہ کریم نے حفاظت دے نال تہاکوں پرورش کیتا، پروان چڑھایا، تہاݙے اتے جوانی دا دور آیا، تہاکوں اللہ نے طاقت عطا کیتی، اینجھی طاقت کہ تساں اپݨے ارادے تے اختیار دے نال زمین تے بھڄݨ لڳے، تے اوں ہی طاقت تے اختیار دے نال زمین دی ککھ اچوں تساں اپݨے کیتے وسائل تلاش کیتے، دریاواں اچ کشتیاں چلا ݙتے۔ علیٰ ہذا القیاس اللہ نے تہاکوں اتنی وݙی طاقت عطا کیتی کہ زمین تے کھنڈے ہوئے وسائل تہاݙی دسترس اچ آ ڳئے۔ ایہو بندہ جیہڑا ناقابل تذکرہ شئے ہئی، پیدائش دے بعد ایں قابل وی نہ ہئی کہ اپݨے ارادے نال حرکت کر سڳے۔ پاسا بدل سڳے یا ٻیھ سڳے۔ مکھی اݙا سڳے۔ ایں گوشت پوست دے لوتھڑے کوں اللہ نے اتنی سکت عطا کیتی کہ ایندے وجود توں تے ایندے اندر مخفی صلاحیتاں توں طرح طرح دے مصنوعات وجود اچ آ ڳئے۔ انسان جݙݨ بجلی دی تلاش اچ لڳ ڳیا تے اوں نے بجلی کوں تلاش کر گھدا تاں اللہ دی ہک تخلیق بجلی نال لکھاں تخلیقات وجود اچ آ ڳئے۔ اگر بجلی دے ذَیلی تخلیقات کوں شمار کیتا ونڄے تاں عقل گم تھی ویندی ہے۔ اللہ کریم نے فرمایا: "میں احسن الخالقین ہاں" (سورة المؤمنون – آیت نمبر 14) یعنی تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق ہاں۔ اینکوں تساں ایویں سمجھ گھنو کہ بجلی دا خالق اللہ ہے۔ بجلی دے تمام ذَیلی تخلیقات ریڈیو، ٹی وی، وائرلیس تے ٻئے بے شمار چیزاں انسان دی تخلیق ہن۔ جے تک انسان نے اپݨے تخلیقی صلاحیتاں کوں استعمال نی کیتا، بجلی دے اندر طاقت لکی رہی تے جیہڑلے انسان دے اندر جستجو نے پاسا بدلا تے او ہمہ تن متوجہ تھی کے بجلی دی تلاش اچ لڳ ڳیا تاں بجلی نے اپݨے اندر لکے ہوئے صلاحیتاں اوندے اتے ظاہر کر ݙتے تے لکی ہوئی ہر صلاحیت ہک تخلیق بݨ ڳئی۔ جیہڑلے انسان مادّے دے اندر تفکر کریندے تاں اوں مادّے دی طاقت تے توانائی کوں اپݨے کیتے مفید بݨا گھندے یا ضرر رساں بݨا گھندے۔ مادی ترقی دے پس منظر اچ ہک ٻئی صلاحیت پوشیدہ ہے۔ جینکوں روح دا ناں ݙتا ویندے۔ مادّے دے اندروں جیہڑے صلاحیتاں آشکار تھیندے پئے ہن او دراصل اینہی روح دا ہک ہلکا جیہا عکس ہے۔ حالی اساں عرض کیتا ہئی کہ انسان اپݨی زندگی اچ جو کجھ رہیندے اوہو کٹیندے۔ اوندی جیہڑی کمائی ہوندی ہے اوندے مطابق اونکوں صلہ ملدے۔ اگر انسانی ذہن تفکر دے نال عظیم طاقت بجلی کوں تلاش کر سڳدے تاں انسان اپݨے اندر اوں اکھ کوں وی تلاش کر گھندے جیہڑی اکھ زماں و مکاں توں ماوراء ݙیکھدی ہے۔ جیہڑی اکھ دے سامݨے ایں زندگی تے مرݨ دے بعد دی زندگی دے درمیان حائل پردے معدوم تھی ویندن۔ ایہا او اکھ ہے جیندے نال اولیاء کرام باطنی وارِدات تے کیفیات دا مشاہدہ کریندن۔ ایہا او اکھ ہے جیہڑی کھل ونڄے تاں کشفُ القبور تھی ویندے۔ یعنی مرݨ والیاں دی روح نال آدمی ایں طرح گفتگو کر سڳدے جیہڑی طرح عالم اسباب اچ رہندے ہوئے جسمانی خدوخال نال مرکب ݙو آدمی گفتگو کریندن ۔ ایہا او اکھ ہے کہ اگر ایں اکھ دی طاقت ٻئی ودھھ ونڄے تاں اوندے سامݨے فرشتے آ ویندن۔ ایہا او اکھ ہے جیندی برکت نال اللہ دے دوست عرش تے اللہ تعالیٰ دا دیدار کریندن۔ ایں باطنی اکھ دا کھلݨا تے ایں باطنی اکھ دے سامݨے سب توں پہلے جیہڑی چیز آندی ہے اے او عالَم ہے جینکوں اساں عالمِ اَعراف یا موت دے بعد دی زندگی آہدے ہیں۔ یعنی گوشت پوست دے جسم توں رشتہ منقطع تھیوݨ دے بعد آدمی جیہڑی دنیا اچ قدم رکھدے، باطنی اکھ اوں دنیا کوں ݙیکھ گھندی ہے۔ جنّت اچ چلے ونڄݨا اوندے کیتے معمول بݨ ویندے۔ ایندے برعکس اگر جسمانی زندگی اچ کہیں بندے نے اپݨی باطنی اکھ نی کھولی تاں اوندے اتے محرومی مسلط تھی ویندی ہے۔ مرݨ دے بعد وی اوندی نظر محدود رہندی ہے۔ جیہڑی طرح بندہ ایں دنیا اچ دیوار دے پچھوں نی ݙیکھ سڳدا اونہی طرح اوں دنیا اچ وی او کوتاہ نظر رہندے۔ سوال اے ہے کہ اے باطنی نظر کیہڑی طرح کھلے تے ایں نظر تے جیہڑا ڄالا تے ملا بݨ ڳئے اوندا آپریشن کیہڑی طرح تھیوے۔ ایندے کیتے حضور علیہ الصلوٰۃ و السلام دے وارث اولیاء اللہ نے اسباق بݨائے ہن۔ اے سارے اسباق رسول اللہ ﷺ دی غارِ حرا اچ تفکر دی پہلی سنت مراقبہ تے مبنی ہن۔ ==الف کمپیوٹر== کہیں علم کوں سکھݨ کیتے اوندی الف ب پ نال واقفیت ہووݨا ضروری ہے۔ کوئی آدمی جے تک الف ب پ دا قاعدہ نی پڑھ گھندا، اردو زبان پڑھݨا لکھݨا نی سکھ سڳدا۔ جبکہ اوندی مادری زبان وی اردو ہے۔ مادری زبان دے علاوہ ٻئی زبان وی اوں وقت سکھݨا ممکن ہے جیہڑلے کوئی ابتدائی قاعدے توں واقف ہووے مثلاً انگریزی پڑھݨ لکھݨ تے اوندے اچ مہارت حاصل کرݨ کیتے "اے بی سی ڈی" پڑھݨا ضروری ہے۔ اگر کوئی آدمی ابتدائی حروف جیہڑے آپس اچ مل کے لفظ بݨدن، نال واقف نہ ہووے اونکوں پڑھا لکھا آدمی نی اکھیج سڳدا۔ چاہے او ذہنی طور تے کتنا ہی ذہین ہووے جیں طرح ظاہری علوم سکھݨ کیتے قاعدہ پڑھݨا تے لکھݨا ضروری ہے تے جیں طرح قاعدے نال واقفیت ضروری ہے۔ روحانی علوم سکھݨ کیتے وی اللہ تعالیٰ دے بھیڄے ہوئے پیغمبراں تے پیغمبراں دے شاگرداں دا بݨایا ہویا قاعدہ پڑھݨا ضروری ہے۔ ظاہری علوم سکھݨ کیتے الف ب پ پڑھݨا ضروری ہے تے باطنی علوم سکھݨ کیتے طرزِ فکر تبدیل کرݨا ضروری ہے۔ روحانیت سکھݨ کیتے بغدادی قاعدہ یا گرائمر دی کوئی کتاب انسانی تاریخ اچ ہݨ تک نی چھپی۔ روحانی علم منتقل تھیندے، ایندی آسان مثال ٻال دے اندر ما دی زبان دا منتقل تھیوݨا ہے۔ کوئی ما مادری زبان سکھاوݨ کیتے ٻال کوں الف ب پ نی پڑھیندی۔ ٻال دے اندر طرزِ فکر اوہا ہوندی ہے جیہڑی ما پیؤ دی ہوندی ہے۔ ٻکری دا ٻچہ گھاہ کھاندے گوشت نی کھاندا۔ شیر دا ٻچہ گوشت کھاندے گھاہ نی کھاندا تے کبوتر دا ٻچہ نہ گھاہ کھاندے تے نہ گوشت کھاندے، داݨہ چڳدے۔ آدمی دا ٻچہ گوشت وی کھاندے، سبزی وی کھاندے، مٹی وی کھاندے، پتھر وی کھاندے، پاڑاں وی کھاندے، لکڑ وی کھاندے۔ پتھر توں مراد لوݨ ہے، لکڑ توں مراد او پاڑاں ہن جیہڑے لکڑ دی طرح ہوندن مثلاً ہلدر، دار چینی وغیرہ۔ آدمی دا ٻال اے ایں واسطے کھاندے کہ اونفے ماں پیؤ اے سب چیزاں کھاندن۔ آدمی دی طرح اگر شیر دی وی ایہا غذا ہوندی تاں اوندے ٻالاں دی وی ایہا خوراک ہوندی۔ کھاوݨا پیوݨا شکار کرݨا تے زندگی دے ٻئے عوامل شیر دے ٻالاں کوں بغیر سکھے ہوئے منتقل تھیندن یعنی انہاں سب چیزاں کوں سکھݨ کیتے قاعدہ پڑھݨا ضروری نی۔ کوئی وی مخلوق جیہڑی ایں دنیا اچ موجود ہے اپݨی مادری زبان ڄاݨدی ہے تے ہک ٻئے کوں مادری زبان اچ اپݨی کیفیات توں مطلع کریندی ہے۔ ککڑ کوں جیہڑلے اے خطرہ لاحق ہوندے کہ اوندے ٻالاں کوں ہل چا کے گھن ویسی تاں او ہک مخصوص آواز کڈھدی ہے تے سارے ٻال اوندے پراں اچ سمٹ ویندن۔ علیٰ ہذا القیاس ہر نوع اپݨی اپݨی زبان ڄاݨدی ہے تے اے زبان اوندی نسل اچ ٻولی تے سمجھی ویندی ہے لیکن ایندے نال نال گفتگو دا ہک ٻیا طریقہ وی ہے جیندے نال ہر شخص کہیں نہ کہیں وقت دوچار تھیندے تے ہر شخص ایں طریقے نال واقف ہے۔ اے طریقہ اشاریاں دی زبان ہے۔ آدمی دے اندر کوئی اینجھا کمپیوٹر نصب ہے جیہڑا اوندی زندگی دے مختلف مراحل اچ ہدایت ݙیندا پئے۔ کݙہیں او اینجھی ہدایت ݙیندے جیندے نال آدمی غم زدہ تھی ویندے۔ کݙہیں اینجھے ہدایات ملدن کہ او بغیر کہیں سبب دے خوش تھی ویندے۔ کݙہیں اونکوں پاݨی پیوݨ دی اطلاع ݙتی ویندی ہے، کݙہیں او کمپیوٹر اونکوں اے اطلاع فراہم کریندے کہ اعصاب اچ حرکت کرݨ دی صلاحیت نی رہی لہٰذا سمھ ونڄ۔ ستے آدمی کوں اے اطلاع ملدی ہے کہ ہݨ اگر مزید چارپائی تے لیٹے رہیے تے شعوری حواس اچ داخل نی تھئے تاں اعصاب منجمد تھی ویسن۔ لہٰذا فوراً اٹھی ونڄ تے حرکت شروع کر ݙیو۔ جے تک کمپیوٹر کوئی اطلاع نی ݙیندا آدمی یا کوئی وی ذی روح کوئی کم نی کر سڳدا۔ ایندے اچ انسان، بھیݙ، ٻکری تے کہیں جانور دی یا نباتات و جمادات دی کوئی قید نی۔ سب دے اندر اے اطلاع ݙیوݨ والی مشین نصب ہے۔ اوں مشین دی ہک وݙی خصوصیت اے ہے کہ اے اوہا اطلاع فراہم کریندی ہے جیہڑی حالات تے وقت دے مطابق ہووے۔ اے کمپیوٹر آدمی دے اندر اوندی روح ہے۔ موجودات اچ جتنے ذی روح یا غیر ذی روح سمجھے ونڄݨ والے مخلوقات ہن سب اچ ہک ہی طرح دا کمپیوٹر نصب ہے۔ انسان تے ٻئی مخلوق میں اگر فرق ہے تاں صرف اے ہے کہ انسان دے علاوہ ٻئی کوئی مخلوق اوں کمپیوٹر دے علم توں ناواقف ہے۔ صرف انسان کوں اللہ کریم نے کمپیوٹر دا پورا علم سکھایا ہے۔ ==روح دا لباس== انسان دی مجموعی زندگی تے غور کریجے تاں اے حقیقت سامݨے آندی ہے کہ زندگی دے سارے طرزاں تے زندگی کوں رواں دواں کرݨ والے سارے تقاضے تمام احساسات و کیفیات اطلاعات تے قائم ہن۔ کتھائیں ساکوں اطلاع ملدی ہے کہ سردی ہے۔ کتھائیں ساکوں اطلاع ملدی ہے کہ گرمی ہے، بکھ، تریھ، تکلیف، خوشی، محبت، نفرت، رحم، ظلم تے زندگی اچ کم آوݨ والے سارے دے سارے تقاضے اطلاعات دے اتے قائم ہن۔ جیہڑلے اساں اے ݙیکھدے ہیں کہ زندگی اطلاعات دا مجموعہ ہے تاں اے تلاش کرݨا ضروری تھی ڳیا کہ: #اطلاعات دا منبع کیا ہے؟ #ٻئی ڳالھ اے غور طلب ہے کہ اطلاع کیہڑی جگہ آ کے رکدی ہے تے ریسیونگ اسٹیشن جیہڑا اطلاعات قبول کریندے، کتھاں واقع ہے؟ #تریجھی ڳالھ اے ہے کہ اطلاعات اچ معانی پواوݨ والی ایجنسی کیہڑی ہے؟ #چوتھی ڳالھ اے تحقیق طلب ہے کہ اطلاعات کوں معانی پواوݨ دے بعد مظاہرات کیہڑی مشین تے چھپدے پئے ہن؟ #پنجویں ڳالھ اے ہے کہ اوں چھپائی اچ جیہڑا مادہ کم کریندا پیا ہے او کیا ہے؟ #تے چھیویں ڳالھ اے ہے کہ اطلاعات مختلف مراحل توں لنگھ کے جیہڑلے مظہر بݨ ویندن تاں او کتھاں نیست و نابود تھی ویندن؟ روحانی علوم دی پہلی کتاب اچ اے ڳالھ سمجھاوݨ دی کوشش کیتی ویندی ہے کہ گوشت پوست نال مرکب تے رڳاں پٹھیاں نال بݨا ہویا پتلا اصل انسان نی بلکہ گوشت پوست دا جسم اصل انسان دا لباس ہے۔ جیں طرح گوشت پوست دی حفاظت کیتے اساں ان دا، کھل دا، کپاہ یا ٻئے چیزاں دا لباس پیندے ہیں، اونہی طرح اصل انسان (ساݙی روح) گوشت پوست دا لباس بݨیندے۔ گوشت پوست دا جسم محض ہک لباس ہے تے جیہڑی ہستی کوں اللہ کریم نے انسان آکھے۔ اونکوں عرف عام اچ "روح" دا ناں ݙتا ڳیا ہے۔ قاعدے تے قانون دے مطابق اگر کوئی بندہ روحانی علوم سکھݨا چاہندے تاں اوندے اندر اے یقین راسخ ہووݨا ضروری ہے کہ گوشت پوست دا جسم مفروضہ تے فکشن ہے۔ جیہڑلے اے یقین پختہ تھی ویندے کہ گوشت پوست دا جسم لباس ہے فکشن ہے، فنا تھیوݨ والا ہے تاں قدری طور تے مفروضہ حواس توں ذہن دور تھیوݨ لڳدے تے جیہڑلے مفروضہ زندگی توں ذہن پلٹدے تاں حقیقت دی طرف سفر شروع تھی ویندے۔ ایں واسطے کہ حقیقت تے مفروضہ ݙوہیں چیزاں ہک مرکز تے جمع نی تھیندے۔ مفروضہ حواس تے مفروضہ چیزاں بدلدت رہندن، ترٹدے تے کھنڈدے رہندن۔ فنا تھیندے رہندن لیکن حقیقت نہ بدلدی ہے، نہ ترٹدی ہے، نہ کھنڈدی ہے تے نہ فنا تھیںدی ہے۔ حقیقت جیہڑی قائم بالذّات ہے، حقیقت جیہڑی اپنے مرکز تے مستقل طور تے رواں دواں ہے۔ اوں انسان دی تلاش نال سامݨے آندی ہے جینکوں قرآن نے "روح" آکھے۔ مگر روح دے وی مدارج ہن۔ لاعلمی دی بنا تے روح کوں وی ہک اینجھا ہی آدمی یا انسان سمجھا ویندے جیویں گوشت پوست دا انسان۔ اساں ݙیکھدے ہیں کہ روح ہک اینجھی حقیقت ہے جیہڑی جزوِ لا تجزاء ہے جیہڑی اپݨی ذات دے نال وابستہ تے پیوست ہے تے قائم ہے۔ روح دی اپݨی ہک صفَت ہے۔ او اے کہ روح ہر آن ہر لمحہ متحرّک رہندی ہے تے قائم بالذّات رہندے ہوئے طرح طرح دے روپ اچ مظہر بݨدی رہندی ہے۔ روح دا ہک وݙا وصف اے ہے کہ مفروضہ تے فکشن حواس اچ کݙہیں سامݨے نی آندی البتہ مفروضہ تے فکشن حواس کوں اپݨے کیتے لباس دے طور تے استعمال کریندی ہے۔ لیکن چونکہ ہر لمحہ ہر آن متحرّک رہݨا اوندا ہک وصف ہے ایں واسطے او کݙہیں انسانی لباس اچ جلوہ گر تھیندی ہے، کݙہیں ٻکری دے لباس اچ، کݙہیں جنّات دے لباس اچ تے کݙہیں فرشتیاں دے لباس اچ جلوہ گر تھیندی ہے۔ روحانی سائنسداناں نے زمین تے تقریباً ساڈھے یارہاں ہزار نوعاں دی نشاندہی کیتی ہے تے ہر نوع روح دا ہک جزو ہے۔ روح دی ہک تعریف اے ہے کہ ہک طرف نوعی لباس اپݨے کیتے منتخب کریندی ہے تے ݙوجھی طرف اوں نوع دے افراد دی حیثیت اچ مختلف لباس اختراع کریندی رہندی ہے۔ روح دی ایں کارکردگی کوں ڄاݨݨ کیتے اساں آکھ سڳدے ہیں کہ روح دا نوعی لباس نیگیٹیو ہے تے نوعاں دے افراد اوں نیگیٹیو دا Positive ہن۔ اے عجیب و غریب نظام ہے کہ روح: #نوع دا لباس تے #نوع دے افراد دا لباس بݨیندی رہندی ہے تے اے لباس سوت تے ان دے لباساں دی طرح خستہ تھیںدے رہندن۔ اینکوں سمجھݨا کوئی زیادہ مشکل ڳالھ نی۔ اصل انسان یا روح جیہڑلے لباس دی ابتدا کریندی ہے تاں لباس ساکوں ہک خوبصورت نرم و نازک تے معصوم صورت ٻال اچ نظر آندے تے ول اے لباس ہر آن تے ہر لمحہ بدلدا رہندے۔ ہر آن ہک لباس لہندے تے ہک لباس بݨدے۔ لباس دے لہݨ تے بݨݨ اچ لباس اچ تغیّر واقع تھیندے، کتھائیں سیاہی ودھ ویندی ہے، کتھائیں سیاہی گھٹ ویندی ہے، تصویر ہک ہے مشین وی ہک ہے، چھپائی وی ہک ہے لیکن ہر تصویر دے Impression اچ کجھ نہ کچھ فرق پئے ویندے۔ بتدریج لباس تبدیل تھیندے تھیندے ایں حال کوں پہنچ ویندے کہ اوندے اچ مزید کوئی سکت باقی نی رہندی تے اے لباس ختم تھی ویندے، سکت نہ رہݨ کوں اساں ٻڈھیپے دے ناں نال یاد کریندے ہیں۔ اے قانون ایں واسطے بیان کیتا ڳیا ہے کہ ڳالھ پوری طرح سامݨے آ ونڄے تے اساں سمجھ گھنوں کہ روح ہر آن ہر لمحہ متحرّک رہندی ہے۔ تے ہر آن تے ہر لمحے دی حرکت دراصل روح دا ہک لباس ہے۔ ایہو لباس ساکوں مظاہراتی طور تے شکل و صورت اچ نظر آندے۔ ==مٹی دا شیر== جیں طرح روح دے لباس یعنی رڳاں، پٹھیاں، ہݙیاں تے گوشت نال مرکب آدمی کوں انسان سمجھا ویندے تے اوں آدمی اچ طرح طرح دے خدوخال ساکوں نظر آند بالکل اونہی طرح روح دے اندر وی خدوخال موجود ہن۔ جسم انسانی کیتے جیہڑلے لباس بݨایا ویندے تاں اے ڳالھ ساݙے پیش نظر رہندی ہے کہ جسم دے زیادہ توں زیادہ حصے کڄے ونڄن جیویں قمیض شلوار۔ ایندے برعکس روح جیہڑلے لباس بݨیندی ہے تاں او لباس مکمل ہوندے۔ مکمل ہووݨ توں مراد اے ہے کہ روح دی شکل جیں طرح دے خدوخال اچ موجود ہے انہی مکمل خدوخال دے نال لباس بݨدے۔ ===مثال=== مٹی دے شیر تے رنگ کر ݙیویجے تاں اساں اونکوں شیر ہی آہدے ہیں۔ ہک مٹی دا شیر رنگ دے بغیر ہے تے ایہو مٹی دا شیر رنگین ہے۔ لیکن شیر دے اتے رنگ کیتا ویندے تاں اے رنگ شیر دے اوپر غالب آ ویندے مثلاً کن تے، اکھیاں تے، پیراں تے، ڈڈھ تے، پینٹ شدہ شیر کوں وی اساں شیر آہدے ہیں۔ روح جیہڑلے لباس بݨیندی ہے تاں اپݨے خدوخال تے نقش و نگار دے مطابق پورا لباس تیار کریندی ہے۔ خدوخال اچ جیں طرح دی ناک ہوسی، جیں طرح دے کن ہوسن، جیں طرح دے پیر ہوسن، جیں طرح دا سر ہوسی، اونہی مناسبت نال جسمانی لباس تخلیق تھیندا رہندے۔ ہݨ اساں ایویں آکھسوں کہ گوشت دا جسم روح دا اِختراع کردہ ہک رنگ ہے یعنی روح جیہڑی مکمل خدوخال تے نقش و نگار دے نال قائم ہے اوندے اتے ہک رنگ آ ڳیا یعنی رنگ روح دا لباس ہے۔ ایہے رنگ روح دے اتے مختلف پرت ہن۔ اتھاں ہک ڳالھ ݙسا ݙیوݨا ضروری ہے کہ جیں طرح جسمِ انسانی پرت در پرت موجود ہے اوں طرح روح وی بے شمار پرتاں دا مجموعہ ہے۔ روح دا ہر پرت مجسم نقش و نگار دے نال متحرّک ہے۔ ہک لمحے دا کھربواں حصّہ وی اینجھا نی جیندے اچ حرکت ساکت تھی ویندی ہے۔ اگر لمحے دے کھربویں حصے اچ وی روح ساکت تھی ونڄے تاں سارا نظام درہم برہم تھی ویسی۔ کائنات اچ جتنے اشیاء موجود ہن او زمین دے اتے ہووون، زمین دے اندر ہوون، آسمانی مخلوق ہووے، ست آسمان ہوون، عرش و کرسی ہووے، ہر شئے اچ روح موجود ہے تے جیہڑی چیز ساکوں ظاہر اکھیاں نال یا صفاتی اکھیاں نال نظردی ہے او سب روح دا لباس ہے۔ جیہڑلے اساں کبوتر کوں ݙیکھدے ہیں تاں کبوتر دی پوزیشن وی اوہا ہے جیہڑی آدمی دی ہے۔ جیں طرح روح آدمی دے خدوخال دے مطابق لباس بݨا کے اپݨا مظاہرہ کریندی ہے، جیں طرح روح نکلݨ دے بعد آدمی دی کوئی حیثیت برقرار نی رہندی، اونہی طرح کبوتر دے اندروں روح نکلݨ دے بعد کبوتر دی کوئی حیثیت باقی نی رہندی۔ جسم انسانی توں روح اگر اپݨا رشتہ منقطع کر گھنے تاں اے جسم منتشر تھی ویندے تے منتشر تھی کے مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ جیں جسم کوں اساں کبوتر، ناہر یا باندر دے ناں نال ڄاݨدے ہیں او انسانی جسم توں مختلف نی ہوندا۔ انسان دی طرح ہر جسم منتشر تھی کے مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ ===قانون=== روح ہک اینجھا مادہ ہے جیندے اندر پورے پورے خدوخال موجود ہن۔ خدوخال دی اے موجودگی دراصل روح دی صلاحیت دی نشان دہی ہے۔ روح ہک مشین ہے یا ہک اینجھا کمپیوٹر ہے جیندے بے شمار ڈائیاں ہن۔ مختلف ڈائیاں اچ جیہڑلے مسالہ پوندے تاں ڈائی دے مطابق نویں نویں لباس اچ نئی نویں صورتاں مظہر بݨ کے ساݙے سامݨے آ ویندن۔ کبوتر دی شکل و صورت دی ڈائی اچ پلاسٹک دا مسالہ سٹیا ونڄے تاں کبوتر بݨسی۔ پھل دی ڈائی اچ مسالہ سٹیجے تاں پھُل بݨسی، علیٰ ہذالقیاس ڈائیاں مختلف ہن مسالہ ہک ہے۔ لیکن اوں مسالے دی بنیاد تے ہر شکل مختلف بݨدی پئی ہے۔ ڈائی دے اتے اگر غور کریجے تاں اے ڳالھ بالکل سامݨے دی ہے کہ کبوتر دی ڈائی اچ تے ٻلی دی ڈائی اچ ہک نمایاں فرق ہے۔ اوں نمایاں فرق کوں قرآن ‘‘مقداراں’’ دا ناں ݙیندے ، (سورۃ الأعلیٰ – آیت نمبر 3) یعنی ہر ڈائی مختلف تے معیّن مقداراں نال بݨی ہوئی ہے تے اے معیّن مقداراں باوجود ہک ہووݨ دے الڳ الڳ ہن۔ ایندے کیتے شکل و صورت اچ اختلاف واقع تھیندا رہندے۔ ڈائی جیہڑی چیز یا مسالے نال بݨی ہے او وی ہک ہے تے ڈائی دے اندر جیہڑا مسالہ سٹیا ڳیا ہے او وی ہک ہے لیکن ڈائی بذات خود مختلف ہے۔ اے اختلاف ہی مختلف شکل و صورت دا سبب بݨدے۔ ہک طرح دے مقداراں نال ہک نوع تخلیق تھی ویندی ہے۔ اوں نوع دے اندر معیّن مقداروں اچ جیہڑلے ردّ و بدل تھیندے تاں افراد وجود اچ آندن۔ نوع دے معیّن مقداراں جیہڑلے آدم دے رنگ اچ جلوہ افروز تھیندن تاں آدم دی صورت سامݨے آ ویندی ہے۔ آدم جنہاں مقداراں دا ناں ہے جیہڑلے انہاں مقداراں اچ ہیجان پیدا تھیا تے ہیجان دی وجہ کولوں مقداراں اچ ترٹ بھڄ واقع تھئی تاں مقداراں دا توازن بدل ڳیا۔ مقداراں دا توازن بدلݨا اے معنی رکھدے کہ نویں مقداراں وجود اچ آ ڳئے، جیویں ہی مقداراں اچ ہیجان پیدا تھیا تے اوں ہیجان نال مقداراں اچ ردّ و بدل تھیا، نتیجے اچ حوّا دا وجود ابّا آدم دے سامݨے آ ڳیا۔ ہݨ مقداراں دے ݙو رخ متعیّن تھی ڳئے۔ باوجود ایندے کہ مقداراں اچ ردّ و بدل واقع تھیا جیہڑلے اوں ردّ و بدل دے نتیجے اچ کوئی صورت وجود اچ آئی تاں اوں صورت دے اندر وی مقداراں معیّن تھی ڳئے۔ مقداراں معیّن ہووݨ دا مطلب اے ہے کہ ڈائی دے اندر مخصوص طاقت مخصوص وزن مخصوص رنگ دے مقداراں جمع تھی ونڄ تاں ہک خوبصورت تصویر بݨدی ہے جیندا ناں آدم ہے تے اگر اوں ڈائی اچ اینجھے مقداراں جمع تھی ونڄن جیندا رنگ قدرے مختلف ہووے، وزن ݙو گنا ول وزن گھٹ یا قدرے زیادہ ہووے اوں صورت دا ناں عورت ہے۔ ڈائی دے اندر جیہڑا مسالہ سٹیا ویندے او وی پک ہے لیکن مقداراں اچ ردّ و بدل تھیندا رہندے تے مقداراں دے ردّ و بدل نال نویں نویں شکلاں وجود اچ آندے رہندن۔ اللہ کریم نے ارشاد فرمایا ہے کہ پاک تے بلند مرتّبہ ہے او ذات جیں نے تخلیق کیتا معیّن مقداراں نال تے ول انہاں مقداراں توں مرکب مخلوق کوں زینت بخشی تے اوں مخلوق کوں ہک رنگ ݙتا۔ زمین تے رنگ رنگ دی مخلوق دے اندر ہک معیّن چیز پاتی جیہڑی مَیٹر (Matter) ہے تے جیہڑی چیز الڳ الڳ کریندی ہے او مقداراں ہن تے انہاں مقداراں کوں اساں رنگ نال تشبیہ ݙیندے ہیں۔ رنگاں اچ ردّ و بدل، شکل و صورت دا باعث بݨدے۔ جیں طرح معیّن مقداراں نال صورت بݨدی ہے تے مختلف شکلاں ساݙے سامݨے آندن۔ اونہی طرح معیّن مقداراں نال ساݙے اندر حواس بݨدن، جے تک حواس معیّن مقداراں تے قائم ہن۔ صحت مند ہن تے حواس دے اندر مقداراں گھٹ یا ودھ ہوون تاں حواس غیر صحت مند تھی ویندن۔ ==ٻارہاں کھرب کل پرزے== مختصر طور تے زندگی دا تذکرہ کریجے تاں اے آکھݨا مناسب ہے کہ زندگی جذبات نال عبارت ہے تے زندگی دے بے شمار جذبات حواس دے دوش تے سفر کریندے پئے ہن۔ انہاں جذبات کوں کنٹرول کرݨا حواس دے ذریعے ہی ممکن ہے۔ ===مثال=== ہک آدمی کوں تریھ لڳی۔ تریھ ہک تقاضا ہے ، تریھ دے تقاضے کوں پورا کرݨ کیتے حواس ساݙی رہنمائی کریندن۔ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے پاݨی گرم ہے۔ اے پاݨی سرد ہے ، اے پاݨی کوڑا ہے یا اے پاݨی مٹھا ہے۔ تریھ دا تقاضہ پاݨی پیوݨ نال پورا تھیندے۔ پاݨی دی پہچاݨ بوی حواس دے ذریعے ممکن ہے۔ ہک تقاضہ تریھ ہے ، ہک تقاضہ بکھ ہے۔ کہیں کوں چاہںا ہک الڳ تقاضہ ہے تے آدمی دے اندر اے تقاضہ پیدا تھیوݨا کہ کوئی میکوں وی چاہے ، الڳ تقاضہ ہے۔ انہاں تقاضیاں کوں ہک جگہ جمع کر گھدا ونڄے تاں ایندا ناں زندگی ہے تے جیہڑلے انہاں کوں الڳ الڳ کر کے ݙٹھا تے سمجھا ونڄے تاں اے ڳالھ معلوم تھیندی ہے کہ ہر تقاضہ ایں واسطے الڳ الڳ ہے کہ تقاضیاں دے اندر مقداراں الڳ الڳ کم کریندے پئے ہن۔ تریھ دے تقاضے اچ جیہڑے مقداراں کم کریندے پن او بکھ دے تقاضے اچ موجود نی ایں واسطے صرف پاݨی پی کے بکھ دا تقاضہ رفع نی تھیندا۔ بکھ دے اندر جیہڑے مقداراں کم کریندے پن ، اوں دی اپݨی الڳ ہک حیثیت ہے۔ ایہا وجہ ہے کہ صرف کجھ کھا کے تریھ دا تقاضہ پورا نی تھیندا۔ حواس الڳ الڳ تقاضیاں کوں ڄاݨدن، سمجھدن، انسانی زندگی اچ ہک تقاضہ محبت ہے۔ محبت ہک اینجھا مجموعی تقاضہ ہے جیندے بغیر زندگی ادھوری تے نامکمل رہندی ہے۔ حواس محبت دے ایں تقاضے کوں الڳ الڳ حیثیت ݙیندن مثلاً اے کہ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے خاتون میݙی ذال ہے تے اے چھوکری دھی ہے تے اے خاتون ساݙی ما ہے۔ جیہڑلے اساں محبت دا ناں گھندے ہیں تاں محبت دا مجموعی مفہوم ساݙے ذہن اچ کہیں دا چاہݨا آندے لیکن جیہڑلے حواس دے ذریعے محبت کوں سمجھدے ہیں تاں محبت دا مفہوم بدل ویندے۔ ہک عورت ہر حال اچ عورت ہے لیکن حواس اوں عورت کوں الڳ الڳ تقسیم کر ݙیندن۔ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے عورت ساݙی بھیݨ ہے، اے عورت ساݙی دھی ہے، اے عورت ساݙی ما ہے تے اے عورت ساݙی ذال ہے۔ بحیثیت عورت و مرد سب اخ قدراں مشترک ہن لیکن حواس ساکوں ݙسیندن کہ مشترک قدراں اچ وی ہک ضابطہ تے قانون ہے۔ ݙسݨا اے مقصود ہے کہ انسانی زندگی جیہڑی بنیاد تے قائم ہے اوندے ݙو پیر یا ݙو ستون ہن۔ ہک پیر یا ستون جذبہ ہے تے ہک پیر یا ستون حواس ہن۔ جے تک آدمی جذبات دے دائرۂِ کار اچ رہندے۔ اوں وقت تک اوندی حیثیت ݙوجھے حیوانات توں الڳ نی تے جݙݨ انہاں جذبات کوں او انسانی حواس دے ذریعے سمجھدے تے جذبات دی تکمیل اچ حواس دا سہارا گھندے تاں او حیوانات توں الڳ تھی ویندے۔ جذبات تے حواس دا اشتراک انساناں دی طرح حیواناں اچ وی موجود ہے لیکن فرق اے ہے کہ ہک ٻکری یا ایک ڳاں انساناں دی طرح حواس اچ معنی نی پہوا سڳدی۔ اوندا علم زندگی کوں قائم رکھݨ دے ضروریات پوری کرݨ تک محدود ہے۔ او صرف اتنا ڄاݨدی ہے کہ پاݨی پیوݨ نال تریھ وسمدی ہے، پتے کھاوݨ نال بکھ رفع تھیندی ہے، ایں ڳال نال اونکوں کوئی غرض نی کہ پاݨی کیندا ہے۔ اوندے اندر زندگی قائم رکھݨ کیتے ہک تقاضہ تھیندے تے او تقاضہ پورا کر گھندی ہے۔ ایندے برعکس انسان دے اندر زندگی کوں قائم رکھݨ کیتے جیہڑلے تقاضہ ابھردے تاں او حواس دے ذریعے اے ڳال سمجھدے کہ اے تقاضا کیہڑی طرح پورا کیتا ویندے۔ چونکہ انسان کوں اللہ کریم نے حواس دا مخصوص علم عطا کیتے ایں واسطے انسان ݙوجھی مخلوق دے مقابلے اچ ممتاز تھی ڳئے تے اے ممتاز تھیوݨا ہی مکلف ہووݨا ہے۔ اے ڳال واضح طور تے سامݨے آ ڳئی ہے کہ زندگی قائم رکھݨ کیتے اللہ کریم دی تمام مخلوق اچ تقاضے یکساں ہن۔ آدمی کوں وی بکھ لڳدی ہے، ٻکری تے ٻلی کوں وی بکھ لڳدی ہے۔ تریھ آدمی کوں وی لڳدی ہے تے تریھ ٻئے حیوانات کوں وی لڳدی ہے۔ ݙوہیں بکھ تے تریھ دے تقاضے کوں پورا کریندن۔ لیکن انسان تقاضیاں تے حواس دی حیثیت توں واقف ہے۔ اے وقوف ہی انسان کوں شرف دے درجے تے فائز کریندے۔ حواس دے قانون توں واقف تھیوݨا روحانی سفر دی ابتدا ہے۔ انسان دے اندر ٻارہاں کھرب کَل پرزیاں نال مشین کم کریندی پئی ہے۔ کجھ کَل پرزے اینجھے ہن جیہڑے حواس بݨیندن، کجھ کَل پرزے اینجھے ہن جیہڑے جذبات دی تخلیق کریندن۔ انسان کوں اللہ کریم نے اے علم عطا کیتے کہ اگر او چاہے تاں ڄاݨ گھندے کہ اوندے اندر نصب شدہ مشین اچ اے کَل پرزے کیہڑی طرح فٹ ہن تے انہاں دے ذریعے جذبات تے حواس کیہڑی طرح بݨدن۔ جذبات تے حواس دے اعتبار نال انسان تے تمام حیوانات ہک صف اچ کھڑے ہن لیکن ٻکری دے اندر اے صلاحیت نی کہ او حواس بݨاوݨ دی مشین یا حواس بݨاوݨ دے کَل پرزیاں کوں سمجھ سڳے۔ اگر کوئی انسان ٻکری دی طرح اپݨے اندر نصب شدہ ایں کائناتی نظام کوں نی سمجھدا تاں اوندی حیثیت ٻلی تے کتے توں ودھ نی۔ ایں واسطے کہ بکھ کتے کوں وی لڳدی ہے، پیٹ کتا وی بھریندے۔ بکھ آدمی کوں وی لڳدی ہے۔ ڈڈھ آدمی وی بھریندے، تریھ چوہے کوں وی لڳدی ہے، تریھ آدمی کوں وی لڳدی ہے، پاݨی آدمی وی پیندے۔ جبلّی طور تے ہک آدمی وی اپݨی اولاد دی پرورش کریندے، اپݨی اولاد نال محبت کریندے، اپݨی اولاد دی تربیت کریندے بالکل اونہی طرح ٻلی وی اپݨی اولاد نال محبت کریندی ہے، اولاد دی پرورش کریندی ہے۔ اپݨی اولاد کوں کھیر پلیندی ہے تے زندگی گزارݨ کیتے تمام ضروری ڳالھیں نال آگاہ کر کے ٻچیاں دی تربیت کریندی ہے۔ روحانی نقطہ نظر نال اگر کوئی آدمی سب کجھ اوہے کم کریندے جیہڑے ہک ٻلی کریندی ہے تاں اوندی حیثیت ٻلی دے برابر ہے تے اونکوں ٻلی توں افضل قرار نی ݙیویج سڳدا۔ کوئی انسان ٻی کتے چوہے توں ایں واسطے افضل ہے کہ اللہ کریم نے اونکوں اپݨے اندر نصب شدہ مشین یا کمپیوٹر دا علم سکھا ݙتے۔ ==اللہ تے آدم== جذبات دے اندر رہندے ہوئے تقاضے پورے کرݨا جبلّت ہے تے جذبات تے حواس کوں الڳ الڳ سمجھݨا تے جذبات تے حواس دے مفہوم توں باخبر تھیوݨا خود آگاہی ہے۔ خود آگاہی فطرت ہے۔ جبلّت بدلدی رہندی ہے۔ فطرت اچ تغیّر تے تبدل واقع نی تھیندا۔ اللہ کریم نے جیہڑی چیز کوں جیہڑی فطرت تے پیدا کر ݙتے اوندے اچ تبدیلی واقع نی تھیندی۔ انسان کوں ٻئے حیوانات تے ٻئی مخلوقات توں ممتاز کر کے اللہ نے علم دی صفات دا علم عطا فرمایا۔ یعنی اللہ نے اپݨی یکجائی صفات آدم کوں سکھا ݙتے۔ یکجائی صفات توں مراد اے ہے کہ اللہ کریم نے جیں حد تک تے جیں قدر مناسب سمجھا آدم کوں اپݨی تخلیقی صفات دا علم عطا کر ݙتا۔ اللہ دے اَسماء اللہ دی صفات ہن، چونکہ اللہ خالقِ کائنات ہے ایں واسطے اللہ دی ہر صفَت اللہ کریم نال ہم رشتہ ہے۔ ایندا مطلب اے تھیا کہ اللہ نے اپݨے انہاں صفات دے او علوم آدم کوں سکھا ݙتے جنہاں صفات دے اتے کائنات دی تخلیق وجود اچ آئی، ایں واسطے تھیا کہ خالق چاہندے کہ میکوں پہچاݨا ونڄے۔ پہچاݨݨ کیتے ضروری ہے کہ آدم خالق دی صفات دا علم رکھدا ہووے۔ صفات دا اے علم اللہ نے ݙوجھی مخلوقات، فرشتیاں کوں وی عطا کیتا لیکن تخلیقی صفات دے جیہڑے علوم اللہ نے آدم کوں عطا کیتے او فرشتیاں کوں نی ݙسے۔ مفہوم اے نکلا کہ آدم دی فضیلت ایں بنیاد تے ہے کہ او اللہ دے تخلیقی صفات توں واقف ہے چونکہ اللہ نے اینکوں اپݨی صفات دا علم عطا کر ݙتے ایں واسطے اے انہاں صفات کوں ڄاݨݨ دے بعد اللہ تک رسائی حاصل کر گھندے۔ ایندا مطلب اے نی کہ اللہ دء ٻئی مخلوق اللہ کوں نی ڄاݨدی۔ اللہ دی ݙدجھی مخلوق وی ایں ڳال توں واقف ہے کہ ساݙا پیدا کرݨ والا اللہ ہے تے اوہو ساکوں زندہ رکھے ہوئے ہے تے اوں نے ہی ساݙے کیتے وسائل فراہم کیتے ہن۔ ڄاݨݨ دے ݙو طرزاں ہن۔ ہک طرز اے ہے کہ ہک آدمی ٻئے آدمی کوں ڄاݨدے کہ فلاݨاں آدمی دنیا اچ موجود ہے۔ کہیں حد تک اوندی صفات توں واقف ہے۔ ݙوجھا آدمی اوں آدمی توں متعارف وی ہے تے اونکوں اوندی قربت وی حاصل ہے۔ قربت دی وجہ توں او اونکوں ݙیکھدا وی ہے۔ اوندی ڳال وی سݨدے تے اوندے سامݨے اپݨے معروضات وی پیش کریندے۔ تمام مخلوق پہلی طرز توں واقف ہے، مگر مخلوق آدم چونکہ اللہ دی صفات دا علم رکھدی ہے ایں واسطے او اللہ نال قربت حاصل کر کے اللہ دا عرفان حاصل کر گھندی ہے۔ عرفان توں مراد محض لفظی عرفان نی۔ عرفان توں مراد اے ہے کہ اونکوں ایں ڳال دا یقین حاصل تھی ویندے کہ میں مخلوق ہاں تے میکوں پیدا کرݨ والا اللہ میݙا خالق ہے تے ایں یقین دے بعد او اللہ کوں ݙیکھدے۔ اللہ دی آواز سݨدے۔ اللہ کوں محسوس کریندے۔ اللہ نال گفتگو کریندے۔ اللہ جݙݨ اونکوں کجھ آکھدے تاں اوندی گفتگو سݨ کے سرشاری دی کیفیّت اچ اوندی تکمیل کریندے۔ او اے ڳال ڄاݨ گھندے کہ میݙا وجود اللہ دے رحم و کرم تے اللہ دء محبت تے قائم ہے۔ اوندے ذہن اچ اے ڳال پوری طرح قائم تھی ویندی ہے کہ میݙی زندگی اچ ہر حرکت تے میݙی زندگی دا ہر عمل ایں بنیاد تے قائم ہے کہ میکوں اللہ نے سنبھالا ہویا ہے۔ او اے وی ڄاݨ گھندے کہ میکوں اللہ نے کیہڑی مشیت دے تحت پیدا کیتے؟ میݙی پیدائش دی غرض و غایت کیا ہے؟ پیدا تھیوݨ توں پہلے میں کیہڑے عالَم اچ موجود ہم تے مرݨ دے بعد میں کیہڑے عالَم اچ منتقل تھی ویساں۔ او ایں ڳال توں باخبر تھی ویندے کہ فرشتے اوندے مسجود ہن یعنی اوندے سامݨے او سارا نقشہ آ ویندے جیندا تذکرہ قرآن نے "انی جاعل فی الارض خلیفہ" (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 30) اچ کیا ہے۔ اے ڳال ٻہوں زیادہ غور طلب ہے کہ آدم دی اولاد آدم ہے تے آدم کی اولاد بحیثیت آدم دے ایں ڳال دا مشاہدہ کر سڳدی ہے جنہاں مشاہدات توں آدم گزرا ہے۔ اگر آدم زاد ایں ڳال دا مشاہدہ نہ کرے جیہڑی حالت دا مشاہدہ آدم نے کیتے یعنی خود کوں فرشتیاں دا مسجود ݙیکھݨا۔ اللہ تے فرشتیاں دے درمیان مکالمہ تھیوݨا۔ اللہ کریم دا اے ارشاد فرماوݨا کہ اساں آدم کوں اپݨے تمام صفات دا علم سکھا ݙتے تے فرشتیاں دا اے آکھݨا کہ اساں صرف اوں حد تک واقف ہیں جیہڑی حد تک تساں ساکوں عطا فرما ݙتے۔ اے تمام فلم اگر آدم زاد بندے دے سامݨے نہ آوے تاں او ہرگز آدم دی اولاد سݙیجݨ دا مستحق نی۔ اوندی حیثیت اوں آدم دی ہرگز نی جیں آدم دے بارے اچ اللہ تعالیٰ نے ارشاد فرمایا ہے کہ اے میݙا نائب تے خلیفہ ہے، اے اوندے اختیارات استعمال کرݨ پر قدرت نی رکھدا تاں او ہرگز نائب نی۔ ایں تمام گفتگو دا اجمال اے تھیا کہ آدم زاد اگر ازل اچ ایں واقعے توں واقف نی تے انہاں واقعات کوں ایں زندگی اچ نی ݙیکھدا جنہاں دی بنیاد تے آدم کوں نائب تے خلیفہ بݨایا ڳیا ہے تاں او آدم دی صف اچ شمار نی تھیندا تے اگر چھک تاݨ کے محض شکل و صورت دی بنیاد تے اونکوں آدم زاد آکھ وی ݙیویجے تاں اونکوں ناخلف اولاد توں زیادہ کوئی حیثیت نی ݙیویج سڳدی۔ ایں واسطے کہ او اپݨے پیؤ دے ورثے توں محروم ہے۔ پیؤ دے ورثے توں محروم اولاد ناخلف ہوندی ہے، بدنصیب ہوندی ہے، مفلوک الحال ہوندی ہے۔ ݙوجھی صورت اے ہے کہ اگر کوئی بندہ اللہ دے اَسماء دا علم نی ڄاݨدا تاں او اللہ دا نائب نی۔ آدم زاد کوں ٻئی مخلوقات تے جیہڑا شرف حاصل ہے اوندی وجہ صرف اے ہے کہ آدم زاد اللہ دے اَسماء دا علم ڄاݨدے تے اوں علم دی بنیاد تے او اللہ دا نائب ہے۔ چونکہ آدم اللہ دا نائب ہے ایں واسطے او اللہ دے اختیارات استعمال کر سڳدے۔ اللہ دے اختیارات بحیثیت خالقِ کائنات دے او اختیارات ہن جنہاں کوں تخلیقی اختیارات آکھا ویندے۔ اللہ نے اپݨے کیتے ارشاد فرمایا ہے کہ میں احسن الخالقین ہاں یعنی میں تخلیق کرݨ والا ہاں، میں بہترین خالق ہاں۔ آیت مبارکہ توں اے ڳال پوری طرح ثابت تھی ویندی ہے کہ اللہ تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق ہے یعنی اللہ نے بندیاں کوں وی تخلیقی صلاحیتاں منتقل کیتن۔ اے تمام صلاحیتاں او اَسماء ہن جنہاں دے بارے اچ خالقِ کائنات نے ارشاد فرمایا: وَعَلَّمَ آدَمَ الْاَسماء كُلَّهَا (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 31) تے اساں آدم کوں تمام اَسماء دا علم سکھا ݙتا۔ علم الاَسماء توں مراد کائنات اچ او تخلیقی فارمولے ہن جنہاں تخلیقی فارمولیاں نال اے کائنات وجود اچ آئی ہے۔ ==قالو بلٰی== ==اللہ کیا چاہندے؟== ==اساں روشنی کھاندے ہیں== ==تریجھی اکھ== ==مراقبے دے مدارج== ==رفتار== ==تقاضے کتھاں بݨدن== ==جنت تے دوزخ دے طبقات== ==ایں کونے توں اوں کونے تک== ==قلیل علم== ==کائناتی خدوخال== ==روشنی== ==ذات و صفات== ==قوتِ متخیلہ ۱== ==قوتِ متخیلہ ۲== ==خبر متواتر== ==پرواز== ==لا الہ الا اللہ محمد رسول اللہ== ==پرسکون لہراں== ==اعتراف== ==جادو== ==ماحول== ==سخاوت== ==ثواب و عذاب== ==حوالے== k8u6pf9tjnh454zes3npcpwiqbxjqwx 63065 63064 2025-06-05T11:46:11Z Ismail Saraikistani 3155 /* قالو بلٰی */ 63065 wikitext text/x-wiki مصنف : '''حضرت [[خواجہ شمس الدین عظیمی]]''' '''نانواں:''' روحانی طالب علماں دے ناں (سرائیکی ترجمہ: اسماعیل بھٹہ) ==عرضِ مشتاق احمد عظیمی== ممتاز روحانی اسکالر مرشد کریم حضرت [[خواجہ شمس الدین عظیمی]] نے ویھ سال پہلے نوع انسانی کوں پر سکون زندگی توں آشنا کرݨ کیتے ہک تحریک دا آغاز کیتا ہئی۔ ایں سلسلے اچ انہاں نے قومی اخبارات اچ کالم لکھے، کتاباں تصنیف کیتے۔ روحانی ڈائجسٹ کراچی، پاکستان تے روحانی ڈائجسٹ انٹرنیشنل اردو، انگلش برطانیہ توں جاری کیتا۔ پاکستان دے چھوٹے وݙے شہراں تے برطانیہ، امریکہ، کینیڈا، فرانس، بھارت، متحدہ عرب امارات دے ٹیلی ویژن، ریڈیو تے انٹرویو نشر تھئے۔ وݙے وݙے ہالاں اچ تقریراں کیتے۔ ہک مربوط تے منظم روحانی پلیٹ فارم تے پاکستان تے بیرون پاکستان ممالک اچ مراقبہ ہال دے ناں نال خانقاہی نظام قائم کیتا۔ ایں وقت پاکستان تے بیرون ممالک اچ ۸۳ مراکز (مراقبہ ہال) خدمت خلق وچ مصروف ہن۔ میݙے مرشد کریم تے حضور قلندر بابا اولیاءؒ دے فیض تے سیدنا حضور علیہ الصلوٰۃُ والسلام دی رحمت نال اللہ تعالٰی دا خصوصی کرم ہے کہ انہاں دے پیغام کوں نہ صرف اللہ دی مخلوق نے سݨا بلکہ ایندے تے عمل وی کیتا۔ نتیجے وچ لوگاں دی ہک وݙی تعداد پر سکون زندگی گزریندی پئی ہے۔ حضرت خواجہ شمس الدین عظیمی دے مرشد کریم حضور قلندر بابا اولیاءؒ دی رباعی دے مطابق: ساقی کا کرم ہے میں کہاں کا مے نوش مجھ ایسے ہزارہا کھڑے ہیں خاموش مے خار عظیم برخیا حاضر ہے افلاک سے آ رہی ہے آواز سروش عظیمی بھیݨاں بھرواں دے شب و روز سرور و کیف نال مامور ہن۔ مرشد کریم خانوادہ سلسلہ عظیمیہ نے 1980ء توں 1982ء تک روحانی اسباق تے پیغمبرانہ طرز فکر نال متعلق جیہڑے لیکچرز ݙتن انہاں وچوں چند لیکچرز ‘‘پیراسائیکالوجی‘‘ دے ناں نال قارئین دی خدمت اچ پیش کیتے ویندن۔ میکوں یقین ہے کہ موجودہ تے آوݨ والی نسل کیتے اے لیکچرز مشعلِ راہ بݨسن تے انہاں نال نوع انسانی دے علم اچ قابل قدر ذخیرہ تھیسی۔ میݙا مشاہداتی تجربہ ہے کہ ایں علمی ورثے کوں اگر یکسوئی تے ذہنی تفکر دے نال پڑھا ونڄے تاں قاری کیتے ماورائی دنیا دے دروازے کھل ویندن۔ کتاب پیراسائیکالوجی دی ودھدی ہوئی مقبولیت دے پیش نظر ایں کتاب دی اصل کوں جیہڑی کہ مرشد کریم نے تجویز فرمائی ہئی برقرار رکھا ڳئے۔ امید ہے کہ کتاب دا اے نواں ایڈیشن تہاکوں پسند آسی۔ میاں مشتاق احمد عظیمیؔ روحانی فرزند حضرت خواجہ شمس الدین عظیمیؔ مراقبہ ہال۔ ۱۵۸ مین بازار مزنگ لاہور ==تکوین تے ارشاد== جیہڑے ویلے اساں کہیں علم دا تذکرہ کریندے ہیں تاں اوں علم کوں سمجھݨ کیتے ݙو ڳالہیں اہمیت رکھدن۔ پہلی ڳالھ ایہ ہے کہ علم دی تھیوری ساکوں معلوم ہووے تے اوں علم دی تکمیل ایہ ہے کہ اساں علم دے اوں شعبے کوں مظاہراتی خدوخال نال ݙیکھوں۔ مطلب ایہ تھیا کہ علم، تھیوری تے پریکٹیکل دے مجموعے دا ناں ہے۔ دیگر علوم دی طرح روحانی علوم وی ہیں بنیاد تے قائم ہن یعنی علم دی تھیوری اچ قاعدے، ضابطے، فارمولے تے انہاں فارمولیاں کوں جانچݨ کیتے پریکٹیکل کرایا ویندے۔ علم ݙو طرح نال سکھا ویندے۔ ہک طریقہ ایہ ہے کہ پہلے تھیوری معلوم کیتی ونڄے تے اوندے قاعدے تے ضابطے معلوم کیتے ونڄن تے اوندے بعد اونکوں پرکھا ونڄے۔ ݙوجھا طریقہ ایہ ہے کہ براہ راست تجرباتی عمل شروع کیتا ونڄے۔ '''مثال:''' ہک آدمی استاد دی زیر نگرانی درکھاݨ دا کم سکھدے تے اوہ کرسی بݨا گھندے۔ ایندے برعکس ݙوجھا آدمی پہلے ایں علم دی مبادیات توں واقفیت حاصل کریندے تے ول کرسی بݨیندے۔ اوں ݙوجھے آدمی کوں ایہ ڳالھ معلوم نی ہوندی کہ کیہڑے درخت دی لکڑ کتنی اچھی ہے۔ اوں لکڑ دے اندر پاݨی دا کتنا تناسب ہے۔ لکڑ دے اندر رڳاں تے نساں دا ڄال کتنا ہے۔ لکڑ دے ہک مربع فٹ اچ کتنا وزن ہے۔ اگر ایں لکڑ کوں پالش کیتا ونڄے تاں کتنی چمک آسی۔ رنگ کیتا ونڄے تاں کیہو جیہی صورت نکلسی۔ لکڑ دی طبعی عمر کتنی ہے۔ اینکوں کیڑا لگدے یا نئیں وغیرہ۔ بہت سارے ڳالہیں ایسے ہن کہ براہ راست تجزیہ کرݨ والے شاگرد کوں معلوم تھی ویندن۔ علم دی مبادیات کوں سمجھݨ والا انجینئر سݙیندے۔ کرسی درکھاݨ وی بݨیندے تے کرسی انجینئر وی بݨیندے لیکن انجینئر دی حیثیت بہرحال اپݨی جگہ اہمیت دی حامل ہے۔ علم دی تریجھی شکل ایہ ہے کہ ہک آدمی تھیوری وی جاݨدے لیکن اونکوں کوئی تجربہ نی۔ ایں صورت وچ او آدمی جینکوں تجربہ ہے، اوں آدمی توں زیادہ باصلاحیت قرار پاندے جیہڑا تھیوری تاں جاݨدے لیکن اونکوں تجربہ نی۔ ==امانت== اللہ خالق ہے تے رب ہے یعنی اینجھی ہستی جیں نے زندگی دے تمام وسائل مہیا کر کے تخلیق کیتا۔ اللہ نے چاہا کہ میں سنڄاݨا ونڄاں۔ سنڄاݨݨ کیتے ضروری ہئی کہ کوئی اینجھی مخلوق ہووے جیہڑی اللہ کوں اللہ دی مرضی تے منشاء دے مطابق پہچاݨ سکے۔ اللہ نے پہچاݨݨ دے ݙو طرزاں قائم فرمائے۔ ہک طرز اے ہے کہ مخلوق ڄاݨدی ہے کہ اساں مخلوق ہیں تے ساݙا پیدا کرݨ والا اللہ ہے۔ پہچاݨݨ دی ݙوجھی طرز اے ہے کہ اللہ نے ساکوں کیوں پیدا کیتا تے ساݙی تخلیق دا مقصد تے منشا کیا ہے۔ اے ڳالھ کہ اللہ کریم نے مخلوق کوں کیوں پیدا کیتا؟ اللہ دا ہک راز ہے۔ قرآن پاک ایں راز دے اتوں پردہ ہٹیندے ہوئے فرمیندے کہ اساں جنّات تے انسان کوں ایں واسطے پیدا کیتے کہ او ساݙی عبادت کرن۔ اپݨی بندگی تے عبدیّت دا اعتراف کریندے ہوئے ساݙے سامݨے جھک ونڄن تے بندگی دا اعتراف ایں ڳالھ دی طرف اشارہ ہے کہ بندے نے اے اقرار کر گھدا کہ میݙی اپݨی ذاتی حیثیت کجھ نی۔ اصل حیثیت اوں ذات عیمت دی ہے جیندے سامݨے جھکدا پیا ہاں۔ اے طرز عام طرز ہے تے ایں طرز اچ پوری کائنات، جنّات، فرشتے، انسان، حیوانات و جمادات سب دے سب ہم رشتہ ہن۔ تمام مخلوق اللہ کریم دی عبادت اچ مصروف ہے۔ درخت وی عبادت کریندن، پہاڑ وی عبادت اچ مصروف ہن۔ پرندے وی عبادت کریندن، جنّات وی عبادت کریندن، فرشتے وی ہمہ تن عبادت اخ مشغول ہن۔ عبادت دا ہک مفہوم اے ہے کہ اساں علمی اعتبار نال اے ڳالھ ڄاݨدے ہوؤں کہ ساݙا کوئی خالق ہے تے عبادت دا ݙوجھا مفہوم اے ہے کہ اساں مشاہداتی طور تے ݙیکھدے ہوؤں، پہچاݨدے ہوؤں۔ خالق دی ڳالھ سݨدے ہوؤں تے اللہ کریم دے ہدایات کوں براہ راست قبول کر کے انہاں تے عمل پیرا تھیؤں۔ اساں اے ݙسے کہ علم دے ݙو حیثیتاں ہن۔ ① ہک علم محض ڄاݨݨا ہے، تے ② علم دی ݙوجھی حیثیت اوں علم توں حاصل شدہ تجربات یا مشاہدات دا حاصل تھیوݨا ہے۔ ہک علم اے ہے کہ ساکوں ساݙے اللہ نے پیدا کیتے تے ایں واسطے پیدا کیتے کہ اساں اللہ کریم دی عبادت کروں تے انہاں اعمال کوں اختیار کروں جیہڑے اللہ کریم دے پسندیدہ ہن۔ ایں علم اچ مشاہدہ کوں دخل نی۔ ݙوجھا علم او ہے کہ جیندے وچ علم دے ݙوہیں حیثیتاں قائم ہن یعنی علم دی علمی حیثیت وی ہوندی ہے تے علم دی تجرباتی حیثیت وی قائم ہوندی ہے۔ تجرباتی حیثیت کوں اللہ کریم نے اپݨی امانت قرار ݙتے۔ امانت دا تذکرہ آندے تاں انسان دی ہک منفرد حیثیت قائم تھی ویندی ہے۔ قرآن پاک اچ اللہ کریم نے ݙسے کہ: ① میں کون ہاں؟ تے ② ایں کائنات دی تخلیق اچ میݙی صناعی کیہڑی طرح عمل کریندی پئی ہے؟ تے ③ کائنات دا قیام کنہاں ضابطیاں، قاعدیاں تے فارمولیاں تے قائم ہے۔ اے علم دی او طرز ہے جیہڑی یقین بݨ کے مشاہدہ بݨ ویندی ہے۔ اللہ کریم نے قرآن پاک اچ سورہ بقرہ دی پہلی آیات اچ فرمایا ہے کہ اے کتاب انہاں لوگاں کیتے ہدایت ہے جیہڑے متقی ہن تے متقی او لوگ ہن جیہڑے غیب دا یقین رکھدن۔ غیب د یقین رکھݨ توں مراد اے ہے کہ او مشاہداتی نظر دے حامل ہوون۔ انہاں دے اندر او نظر کم کریندی ہووے جیہڑی غیب بین ہے۔ جے تک انسان دے اندر مشاہداتی نظر کم نہ کریسی اوندے کیتے کائنات تسخیر کینہاں تھیسی۔ مسخر تھیوݨ توں مراد اے ہے کہ اساں اے ݙیکھدے پئے ہیں کہ زمین ہک قاعدے ضابطے دے تحت ساکوں رزق فراہم کریندی پئی ہے۔ اساں زمین تے مکان بݨیندے ہیں تاں زمین مکان بݨاوݨ اچ حارج نی تھیندی۔ زمین اتنی سنگلاخ تے سخت جان نی بݨ ویندی کہ اساں اوندے اتے ٹروں تاں ڈھہوݨ لڳوں۔ اتنی نرم نی بݨ ویندی کہ اساں زمین دے اتے چلوں تاں ساݙے پیر دھنس ونڄن۔ سورج تے چندر ساݙی خدمت گزاری اچ مصروف ہن۔ ہک قاعدے تے ضابطے اچ اپݨی ڈیوٹی کوں انجام ݙیندے پئے ہن جیہڑی انہاں دے اتے فرض کر ݙتی ڳئی ہے تے ایں عمل نال ساکوں اختیاری یا غیر اختیاری فائدہ پہنچدا پئے۔ ہک تسخیر اے ہے کہ تساں اپݨے اختیار دے تحت زمین توں، سمندر توں، دریاواں توں، پہاڑاں توں، چندر توں، سجھ توں کم گھن سڳو۔ تسخیر اے وی ہے کہ چندر دی چانݨی نال پھلاں اچ مٹھاس پیدا تھیوے تے اعلیٰ تسخیر اے ہے کہ سیدنا حضورﷺ انگل نال اشارہ کر ݙیون تاں چندر ݙو ٹکڑے تھی ونڄے۔ حضرت عمر فاروقؓ دریائے نیل کوں پیغام بھیج ݙیون: ‘‘'جے توں اللہ دے حکم نال چلدا پئیں تاں سرکشی توں باز آ ونڄ ورنہ عمرؓ دا کوڑا تیݙے کیتے کافی ہے۔’’' ہک صیہب نے حضرت عمرؓ توں شکایت کیتی: ‘'‘یا امیر المومنین! میں زمین تے محنت کرینداں ، داݨہ سٹینداں تے جو کجھ زمین دے ضروریات ہن انہاں کوں پورا کریندں لیکن بیج سک ویندے۔ ٻہوں پریشان ہاں۔’’' حضرت عمرؓ نے فرمایا: ‘‘'جݙݨ میݙا اوں پاسوں لنگھݨ تھیوے تاں ݙسیں۔''' حضرت عمر فاروقؓ جݙݨ اوں پاسوں لنگھے تاں اوں صیہب نے زمین دی نشاندہی کیتی۔ حضرت عمرؓ تشریف گھن ڳئے تے زمین تے کوڑا مار کے فرمایا: ‘‘'توں اللہ دے بندے دی محنت ضائع کریندی ہیں جبکہ او تیݙی ساری ضروریات پوری کریندے۔''' تے اوندے بعد زمین لہلہاندی رڑھ اچ تبدیل تھی ڳئی۔ مرشد کریم حضور قلندر بابا اولیاءؒ نے میکوں ہک واقعہ سݨایا کہ ہک ٻہوں وݙا نجومی سیدنا حضورﷺ دی خدمت اچ حاضر تھیا۔ پتہ چلا کہ حضورﷺ اوں وقت پہاڑ تے ہن۔ نجومی اتھاں پہنچ ڳیا۔ اوں نے اپݨا تعارف کرایا تے آکھا ، اگر آپﷺ دے پیر مبارک دے تلے اے پہاڑ موم تھی ونڄے تے پہاڑ دے اتے پیر دا نقش آ ونڄے تاں میں مسلمان تھی ویساں۔ رسول اللہﷺ نے بسم اللہ پڑھ کے قدم چایا تے پہاڑ تے رکھ ݙتا۔ جیویں ہی حضورﷺ نے پیر چا کے پتھر تے رکھا۔ نجومی نے آسمان دی طرف ݙٹھا تے ول پہاڑ دی طرف نظر سٹی۔ پہاڑ تے پیر دا نقش موجود ہئی۔ ایں طرح جیویں نرم مٹی تے نقش بݨ ویندے۔ تسخیر دا اے عمل ݙیکھ کے نجومی مسلمان تھی ڳیا۔ دریافت کرݨ تے اوں نے ݙسا کہ او اپݨے زمانے دا یکتا تے منفرد نجومی ہے۔ آسمان تے ہک ستارہ ہے۔ او ستارہ جݙݨ کہیں آدمی دے سر تے براہ راست سایہ فگن تھیندے تاں اوندے اندر اے صلاحیت پیدا تھی ویندی ہے کہ سخت مٹی نرم تھی ویندی ہے۔ میݙے حساب نال ایں ستارے کوں اوں جگہ جتھاں حضورﷺ کھڑے ہن، کئی ہزار سال بعد آوݨا ہئی۔ میں جݙݨ رسول اللہﷺ توں درخواست کیتی تے حضورﷺ نے بسم اللہ پڑھ کے قدم چایا تان میں ݙٹھا کہ او ستارہ اپݨی جگہ توں تیزی نال پلٹا تے لمحیاں کیتے حضورﷺ دے اتے سایہ فگن تھی کے واپس چلا ڳیا۔ تسخیر دی ہک شکل اے وی ہے جو تساں اے ڄاݨدے ہوو جو سونے وچ کتنے روشنیاں دے مقداراں کم کریندن۔ جے تانبے اچ اتنے مقداراں دا اضافہ کر ݙتا ونڄے تاں تانبا سونا بݨ ویندے۔ اللہ کریم دی تخلیق اچ کوئی تخلیق غیر متوازن نی تے نہ کوئی اینجھی صورت ہے جو کائنات حادثاتی طور تے وجود اچ آ ڳئی ہووے۔ تخلیق دے تحت ہر شئے وچ معیّن مقداراں کم کریندے پئے ہن، جتھاں تک تخلیقی عمل دا تعلق ہے ٻکری وی اونہی طرح پیدا تھیندی ہے جیں طرح انسان پیدا تھیندے۔ ٻکری کوں وی اونہی طرح بکھ لڳدی ہے جیں طرح انسان کوں بکھ لڳدی ہے۔ ٻکری دے اندر وی تریھ دا تقاضا اونہی طرح پیدا تھیندے جیں طرح آدمی کوں تریھ لڳدی ہے۔ ٻکری وی اوں طرح سمھدی ہے جیں طرح آدمی سمھدے تے ٻکری وی اونہی طرح بھڄدی دھرکدی ہے تے غذا تلاش کریندی ہے جیں طرح انسان تلاش کریندے۔ ڳالھ صرف اے ہے جو تخلیق کرݨ والے معیّن مقداراں ہر مخلوق اچ انج انج کم کریندے پئے ہن ۔ کتھائیں معیّن مقداراں ٻکری بݨ ویندن۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال ڳݙونھ بݨ ویندے۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال آدم بݨ ویندے۔ کتھائیں معیّن مقداراں نال پہاڑ، کتھائیں فرشتے تے کتھائیں جنّتاں بݨ ویندن تے کتھائیں دوزخ دا ٻالݨ بݨ ویندے۔ ==تخلیقی نظام== اللہ نے بحیثیت خالق دے اپݨے بندیاں کوں اینجھا علم عطا کیتے جو بندے دے اندر تخلیقی صلاحیتاں بیدار تھی ڳن۔ اللہ نے اپݨی ذات مبارک کیتے احسن الخالقین (تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق) دا لفظ بیان فرمائے۔ یعنی اللہ نے تخلیقی اختیارات اپݨے علاوہ آدم کوں وی تفویض کر ݙتن۔ تخلیق کرݨ والی ہستی ایں ڳالھ تے قدرت رکھدی ہے جو او اپݨی منشا تے مرضی دے مطابق جݙݨ چاہے کہیں شئے کوں وجود اچ گھن آوے۔ جݙݨ اوندا دل چاہے روک ݙیوے۔ جݙݨ اوندے مزاج کیتے کوئی ڳالھ ناگوار گزرے تاں اوں چیز کوں بھن کے ریزہ ریزہ کر ݙیوے۔ ایہے اختیارات اللہ نے آدم کوں وی ݙتن ۔ آدم اپݨی تخلیق نال نوعِ انسانی کثو فائدہ وی پہنچا سڳدے تے نوعِ انسانی ایندی تخلیق (ایجادات) نال تباہ و برباد وی تھی سڳدی ہے۔ اڄ دے دور اچ انہاں ڳالہیں کوں سمجھݨا ٻہوں آسان تھی ڳئے۔ ریڈیو ہک ایجاد یا تخلیق ہے۔ ہر ریڈیو دی اپݨی ہک طاقت ہے اوندا ناں میڈیم ویو، شارٹ ویو یا فریکوئنسی ہے، ناں کجھ وی ہووے بہرحال او طاقت انہاں پُرزیاں دے اتے منحصر ہے جیہڑے ریڈیو دے اندر نصب ہن۔ ایں طرح ٹی وی ہے اوندے اندر وی چینل کم کریندے تے اوندی طاقت دا دارومدار انہاں مقداراں(لہراں) تے ہے جیندا ناں چینل رکھا ڳیا ہے۔ ایٹم بم دے اندر وی طاقت دا ہک ذخیرہ ہے۔ ایٹم بم اچ موجود یورینیم دے الیکٹران اچ کمی یا زیادتی کر ݙتی ونڄے تاں ٻہوں قوی توانائی پیدا تھیندی ہے۔ تے اوں توانائی نال پورے پورے آبادیاں ختم تھی ویندن۔ ݙوجھا ہائیڈروجن بم جیندے پھٹݨ نال لکھاں آدمی مر ویندن۔ غور و فکر کیتا ونڄے تاں اے ڳالھ سامݨے آندی ہے جو ایٹم بم بجائے خود ہک طاقت ہے تے ایں طاقت دے مقداراں کوں گھٹ یا زیادہ کریج سڳدے۔ صحت مند آدمی زیادہ کم کریندے۔ زیادہ دوڑ سڳدے تے حرکات و سکنات اچ چستی تے جوانمردی دا بہتر طریقے تے مظاہرہ کریندے۔ ایندء برعکس بیمار، ضعیف و ناتواں آدمی دی چال وچ، گفتگو اچ، حرکات و سکنات اچ نمایاں کمی نظر آندی ہے۔ ڳالھ اوہا ہے جو صحت مند تے جواں مرد دے اندر صحت دے معیّن مقداراں اپݨی صحیح حیثیت اچ متحرّک ہوندن تے بیمار آدمی دے اندر صحت دے مقداراں کمزور، ترٹے ہوئے تے کھنڈے ہوئے ہوندن۔ ساݙے سامݨے ݙو آدمی ہن۔ ہک آدمی ذہین ہے ہک آدمی سدھا سادہ ہے۔ ذہین آدمی دے اندر عقل و شعور دے مقداراں زیادہ کم کریندے پئے ہن۔ سدھے سادے آدمی دے اندر عقل و شعور دے مقداراں گھٹ کم کریندے پئے ہن ایں کیتے او سدھا سادہ ہے۔ اینہی طرح ݙو آدمی ساݙے سامݨے ٻئے ہن۔ ہک نارمل ہے تے ٻئے آدمی دے بارے اچ ساݙی رائے اے ہے جو اے پاڳل ہے۔ مخبوط الحواس ہے۔ زندگی دے تقاضے پورے کرݨ والے معیّن مقداراں تے تے او مقداریں جیہڑے آدمی دے اندر حواس بݨیندن جے صحیح طریقے تے متحرّک ہن تاں اینجھا آدمی عقلمند اکھیندے۔ صحیح مقداراں غیر متوازن تھی ونڄن تاں اینجھا آدمی کم عقل ہوندے۔ ساکوں تریھ لڳدی ہے یعنی ساݙے اندر تخلیقی نظام اطلاع ݙیندے کہ ہݨ جسمانی نظام کوں پاݨی دی ضرورت ہے۔ اعتدال پسند آدمی اتنا پاݨی استعمال کریندے جتنے پاݨی دی ساݙے جسمانی نظام کوں ضرورت ہے۔ غیر اعتدال پسند آدمی اتنا پاݨی استعمال کریندے کہ پیٹ پھنڈ ویندے۔ اوندی ہک طبعی شکل اے بݨدی ہے کہ تریھ دا احساس جنہاں معیّن مقداراں تے قائم ہے او ترٹ ویندے تے جیں وقت آدمی طبعی طور تے غیر متوازن تھی ویندے۔ تریھ دا احساس وی ایب نارمل تھی ویندے۔ استسقاء دا مریض پاݨی پیوݨا شروع کریندے اتھاں تک کہ اوندا پیٹ پھٹ ویندے تے او مر ویندے۔ آدمی کوں بکھ لڳدی ہے، اعتدال اچ کھاݨا کھاندے تاں آدمی دی جسمانی زندگی دی نشوونما تھیندی ہے لیکن اگر بکج دا ایہو تقاضا اپݨی معیّن مقداراں تے قائم نہ رہے تاں آدمی کھاںا کھاوݨ نال بیمار تھی ویندے۔ یا کھاݨا کھاوݨ نال ضعیف تے ناتواں تھی ویندے۔ انہاں مثالاں توں اے ڳالھ واضح طور تے سامݨے آ ویندی ہے کہ آدمی اچ جیہڑی حرکت ہے ، زندگی دے جتنے رخ ہن تے زندگی جنہاں خدوخال تے رواں دواں ہے او دنیاوی زندگی ہووے یا اوں دنیا دی زندگی ہووے جینکوں غیب دی دنیا آکھا ویندے ، مقداراں تے قائم ہے۔ جے تک مقداراں قائم ہن زندگی ، زندگی ہے تے جݙݨ انہاں مقداراں اچ ردّ و بدل تھیںدے یا زیادتی تھیںدی ہے یا کمی تھیندی ہے حرکت اچ فرق آ ویندے تاں زندگی اچ اینجھا شگاف پئے ویندے کہ بظاہر آدمی زندہ نظر آندے لیکن باطن وچ او آدمی کجھ وی نی ہوند۔ نہ زندیاں اچ اونکوں شمار کیتا ویندے تے نہ اوندا شمار مردیاں وچ تھیندے۔ تسخیر کائنات کیتے ضروری ہے کہ ساکوں تخلیق دے او فارمولے معلوم ہوون جنہاں دے اتے اے تخلیق قائم تے متحرّک ہے ، باحواس و با شعور ہے۔ ===قانون=== زندگی دا ہر تقاضا معیّن مقداروں نال مرکب ہے تے اے معیّن مقداراں ہی تقاضے تخلیق کریندن۔ زندگی دا کوئی تقاضا فارمولیاں دے بغیر قائم نی۔ اللہ کریم نے ساݙی تخلیق فارمولیاں نال کیتی ہے تے انہی فارمولیاں کوں اساں دانستہ یا نادانستہ متحرّک کر گھندے ہیں تاں نویں نویں ایجادات تے تخلیقات وجود اچ آ ویندن۔ چونکہ آدمی بجائے خود ہک فارمولا ہے۔ ایں واسطے فارمولے دے اندر او تخلیقی عناصر جنہاں نے فارمولے کوں زندگی بخشی ہے متحرّک ہن۔ آدمی چونکہ ہک تخلیقی فارمولا ہے تے اینکوں تخلیقی فارمولیاں دا علم وی ݙتا ڳیا ہے۔ ایں واسطے او انہاں فارمولیاں دا علم سکھ گھندے جنہاں فارمولیاں نال فرشتیاں دی تخلیق تھیندی ہے تے جنہاں فارمولیاں نال جنّت بݨائی ڳئی ہے تے جنہاں مقداراں (فارمولیاں) تے ست آسمان قائم ہن۔ نور اعلیٰ نور جنہاں فارمولیاں نال عرش وجود اچ آیا ہے او وی ساݙے اکھیاں دے سامݨے آ ویندن۔ المیہ اے ہے کہ مسلماناں دے اندر تجسّس، تلاش تے تفکر ختم تھی ڳئے۔ مسلمان دعویٰ اے کریندے کہ میں اللہ دا نائب ہاں۔ جب کہ کویلی توں زیادہ عقل و تفکر استعمال نی کریندا۔ اللہ کریم دا قانون جاری و ساری ہے۔ قرآن پاک اچ اللہ کریم نے فرمایا کہ اے کتاب انہاں لوگاں دے اتے ہدایت دے دروازے کھولیندی ہے جیہڑے تفکر کریندن ، تحقیق و تلاش کریندن ، ریسرچ کریندن ، گہرائی اچ مشاہدہ کریندن۔ اللہ دی ذات واحد ہے، ذی احتیاج نی۔ نہ او کہیں دا پیؤ ہے تے نہ او کہیں دی اولاد ہے تے نہ ہی اوندا کوئی خاندان ہے۔ جیہڑا تلاش کریندے پا گھندے تے جیہڑا کفران کریندے او محروم رہ ویندے۔ ==نقطہ کُھلدے== جیہڑلے کوئی بندہ کہیں ہک نقطے تے اپݨے پورے صلاحیتاں مرکوز کر کے غور کریندے تاں اوندی نظر وچ اتنی وسعت پیدا تھی ویندی ہے کہ او اوں نقطے کوں جیندے اتے تمام صلاحیتاں مرکوز تھی ڳن ، پڑھ گھندے۔ پڑھݨ توں منشا اے ہے کہ: #نقطے دے اندر موجود اوصاف، تے #نقطے دے اندر موجود خفیہ صلاحیتاں تے #صلاحیتاں دے اندر مخفی صلاحیتاں اوندے سامݨے آ ویندن۔ #جݙݨ ٻیا زیادہ گہرائی اچ ݙیہدے تاں نقطہ اونکوں اپݨا استعمال ݙس ݙیندے۔ نقطے دے اندر موجود مخفی قوتاں ایں ڳالھ دا مشاہدہ بݨ ویندن کہ پورے پورے کہکشاواں ساݙے نال سفر کریندے پئے ہن۔ اساں ڄاݨ گھندے ہیں کہ دنیا اچ موجود ہر شئے لہراں تے قائم ہے۔ اساں تے پوری کائنات لہراں دے تاݨے ݨاݨے نال مرکب ہے۔ دنیا دی ہر چیز چاہے او پاݨی ہووے، درخت ہووے، پتھر ہووے، انسان ہووے، چرندہ ہووے، پرندہ ہووے، درندہ ہووے، انرجی ہووے، آکسیجن ہووے یا ایٹم یا مالیکیول، سب روشنیاں دے ہالے اچ بند ہے۔ یعنی ہر چیز دے اتے روشنی دا ہک غلیف ہے۔ تفکر کرݨ دے بعد اوں بند غلیف کوں کھول کے اوں چیز دے اتے نظر مرکوز کر ݙتی ونڄے تاں: # نظر دے سامݨے پہلا انکشاف طاقت دا تھیندے۔ # نظر وچ جیہڑلے گہرائی پیدا تھیندی ہے تاں ݙوجھا انکشاف اوں طاقت دے استعمال دا ہوندے۔ #مزید گہرائی واقع تھی ونڄݨ نال تریجھا انکشاف اے تھیندے کہ طاقت مظہر بݨ کے سامݨے آ ویندی ہے۔ ہیروشیما تے ناگا ساکی دے اتے ایٹم بم سٹیا ڳیا اںو ایٹم دی طاقت دا مظاہرہ تھیا۔ مظاہرہ ایں شکل اچ تھیا کہ جنہاں پہاڑیاں تے بم سٹیا ڳیا ہئی او پہاڑیاں دھواں بݨ ڳئے۔ لوگاں نے ݙٹھا کہ پہاڑ کھڑے ہن جیہڑلے پہاڑ کوں چھوا ڳیا تاں دھوئیں دے علاوہ کجھ نہ ہیی۔ سوال اے ہے کہ طاقت دا کھوج کیں نے لایا؟ طاقت دا استعمال کیں نے کیتا؟ تے طاقت دے مظاہرے نال کون متأثر تھیا؟ ایندا جواب اے ہے کہ ایٹم دی طاقت دا کھوج انساناں نے لایا، ایندی طاقت کوں استعمال انساناں نے کیتا تے ایں طاقت دے تخریبی تے تعمیری پہلو توں وی انسان ہی متأثر تھیا۔ نتیجہ اے نکلا کہ ایٹم دے اندر موجود طاقت اللہ کریم دی تخلیق ہے تے ایں طاقت کوں استعمال کرݨ دا طریقہ اللہ نے انسان کوں سکھا ݙتے۔ لاشعور ݙسیندے کہ انسان دے اندر اللہ تعالیٰ نے اتنی سکت تے صلاحیت منتقل کر ݙتی ہے کہ او ایٹم دی طاقت کوں اپݨے ارادے تے اپݨی منشا دے مطابق استعمال کر سڳدے۔ اے آکھݨا ہرگز بے جا نہ ہوسی کہ خالق ہر حال اچ تخلیق توں زیادہ باصلاحیت باوصف تے باہمت ہے۔ ایٹم دی طاقت دے خالق دی حیثیت نال جݙݨ اساں انسانی کردار تے نظر پیندے ہیں تاں دراصل اساں اے آکھݨا چاہندے ہیں کہ اللہ تعالیٰ نے انسان کوں اینجھے مخفی صلاحیتاں تے قوتیں عطا کر ݙتن جنہاں دے سامݨے ایٹم دی قوت کوئی حیثیت نی رکھدی۔ فرق صرف ایٹم دے استعمال دا ہے۔ اساں ایٹم دے اندر انہاں لہراں کوں تلاش کریندے ہیں جیہڑے تباہی و بربادی دا پیش خیمہ ہن یا انہاں صلاحیتاں کوں تلاش کریندے ہیں جیہڑے نوعِ انسانی دی تعمیر اچ کم آندن۔ جیہڑلے ہر چیز لہراں تے قائم ہے تاں انسانی وجود وی لہراں نال بݨا ہویا ہے۔ لہراں اچ قائم وجود اچ تفکر انسان دے اتے منکشف کر ݙیندے کہ انسان اچ تخلیقی صلاحیت موجود ہے۔ جیں طرح ایٹم ہک نقطہ ہے تے ایں نقطے دے اندر اینجھی طاقت محفوظ ہے کہ اگر اینکوں تخریبی ذہن نال استعمال کریجے تاں زمین الٹ پلٹ ویندی ہے۔ پورے پورے شہر آناً فاناً تباہ و برباد تھی ویندن۔ ایں ہی ایٹم کوں اگر تعمیر اچ استعمال کریجے تاں بجلی ایجاد تھی ویندی اے ، او بجلی جیہڑی ہر سائنسی ترقی اچ کہیں نہ کہیں طرح موجود ہے۔ انسان دے اندر وی ہک ایٹم ہے۔ ایں ایٹم یا نقطے دے اندر وی بے شمار طاقتاں ذخیرہ ہن۔ جیہڑلے اے ایٹم کھلدے تاں آدمی مادی وسائل توں بے نیاز تھی کے روحانی طور تے انہاں فارمولیاں دا مشاہدہ کر گھندے جنہاں فارمولیاں نال سورج بݨدن ، چندر وجود اچ آندن۔ جنہاں فارمولیاں تے ستارے قائم ہن، جنہاں فارمولیاں تے آسمان قائم ہن۔ جنہاں فارمولیاں تے کلیاں دے اتے زمین گردش کریندی پئی ہے۔ ===مثال=== اساں شربت بݨیندے ہیں۔ ساکوں اے معلوم ہے کہ پاݨی اچ کھنڈ گھول ݙیویجے تاں شربت بݨ ویندے تے اوں شربت اچ خوشبو ملا ݙیویجے تاں شربت خوشبودار تے مفرح تھی ویندے۔ اینہی شربت اچ رنگ ملا ݙیویجے تاں شربت خوش شکل تھی ویندے۔ اینہی شربت اچ اگر کوئی اینججی ٹھڈھی دوا شامل کر ݙیویجے جیہڑی خون کوں ٹھڈھا کر ݙیوے تاں اے شربت گرمی توں پیدا تھیوݨ والے امراض دا علاج بݨ ویندے۔ روٹی پکاوݨا ہک فارمولے دے اتے قائم ہے۔ جیہڑلے اساں روٹی دا تذکرہ کریندے ہیں تاں روٹی نال متعلق جتنے اعمال ہن او خودبخود زیر بحث آ ویندن۔ روٹی دا مطلب ہے زمین دے اندر گیہوں سٹݨا، زمین دی ککھ اچ دَور کرݨ والے روشنیاں تے لہراں دا گیہوں دے بیج تے اثر انداز تھیوݨا، گیہوں دے بیج دے اندر موجود روشنیاں تے لہراں دا زمین دے لہروں تے روشنیاں نال باہم مل کے ہک ٻئے دا تأثر قبول کرݨا۔ ہک ٻئے دے اندر لہراں دا جذب تھیوݨ دے بعد گیہوں دے بیج اچ کَلّہ پھٹݨا، بیج دی پیدائش دے بعد زمین دی ککھ توں باہر آوݨا، سورج دی تپش نال پکݨا، چندر دی چانݨی نال گیہوں دے اندر مٹھاس پیدا تھیوݨا، گیہوں دے بیج دا جوان تھیوݨا تے ول اوندا چکی اچ پسݨا۔ اٹا بݨݨا۔ اٹے تے پاݨی دے ملاپ نال ہک نویں شکل اختیار کرݨا۔ اٹا تے پاݨی دے ملاپ نال جیہڑا مرکب بݨے اوں مرکب دا بھاہ تے پکݨا۔ انہاں تمام عوامل توں گزر کے روٹی پکدی ہے۔ ہک عام آدمی آہدے روٹی کھاؤ، ڳالھ ختم تھی ڳئی، لیکن تفکر کرݨ والا بندہ اے تلاش کریندے کہ روٹی کیا ہے؟ تے کیویں وجود اچ آئی؟ ایں ہی طرح انسان وی ہک نقطہ ہے۔ نقطے کوں تروڑا ونڄے بالکل اوں طرح جیں طرح ایٹم کوں تروڑ ݙتا ڳیا ہووے تاں اوندے اندر او عجائبات نظر آندن جینکوں اللہ تعالیٰ نے کائنات آکھے۔ انسان دی پوری نسل، انسان دی پوری نوع، جنّات تے جنّات دی پوری نوع، فرشتے، آسمان، جنّت، دوزخ، عرش تے انتہا اے ہے کہ خود اللہ تعالیٰ ایں نقطے دے اندر موجود ہے، جیہڑلے اے نقطہ کھلدے تاں انسان مشاہداتی طرزاں اچ قدم قدم سفر کر کے منزل مقصود تک پہنچ ویندے تے مقصود تے منظور و مطلوب اللہ تعالیٰ ہے۔ تصوّف اچ ایں نقطے دا ناں ‘‘فؤاد’’ ہے۔ جیندا ترجمہ دل ہے۔ اے اوہو دل ہے جینکوں اللہ تعالیٰ نے اپݨا مسکن تے اپݨا گھر قرار ݙتے۔ اے اوہو دل ہے جیہڑا کݙہیں غلط بیانی نی کریندا، کݙہیں کوڑ نی ٻولیندا۔ جو کجھ ݙیہدے حقیقت ݙیہدے۔ دل خالقِ کائنات کوں ݙیہدے تے خالقِ کائنات دل کوں ݙیکھدے۔ ==رشتے داری== ہر مخلوق ݙوجھی مخلوق دے نال باہم مشترک ہے تے ہک رشتے اچ منسلک ہے۔ جیں طرح آدم دے اندر روح کم کریندی ہے تے اوں روح دی تحریکات نال ہر آدم دی زندگی اچ حواس بݨدن، او جذبات و احساسات توں گزردے۔ مسرت و شادمانی تے رنج و الم دے کیفیات نال او متأثر تھیندے۔ اینہی طرح کویلی دے اندر وی جذبات و احساسات موجود ہن۔ معاش دے حصول کیتے جیں طرح آدم زاد جدوجہد کریندے اونہی طرح کویلی وی جدوجہد کریندی ہے۔ مکھی وی جدوجہد کریندی ہے۔ مچھر وی جدوجہد کریندے۔ اگر آدم دی تربیت زیر بحث آوے تاں اللہ دی ݙوجھی مخلوق وی اپݨی اولاد دی تربیت اچ کوئی کسر باقی نی رکھدی۔ شیر اپݨے ٻال کوں فطری تے جبلّی تربیت ݙیندے۔ ٻلی اپݨے ٻالاں دی تربیت کریندی ہے تے انہاں کوں معاش حاصل کرݨ کیتے او تمام قاعدے و ضابطے تے گُر ݙسا ݙیندی ہے جیہڑے اوندی زندگی کیتے ضروری ہن۔ آدم دی فضیلت اگر ایں ڳالھ اچ ہے کہ او عقلمند ہے تاں تجربہ کرݨ نال اے ڳالھ سامݨے آندی ہے کہ ݙوجھی مخلوق دے افراد اچ وی عقل موجود ہے۔ اے تھی سڳدے کہ عقل کہیں مخلوق اچ گھٹ ہووے تے کہیں مخلوق اچ زیادہ۔ اللہ تعالیٰ فرمیندے کہ اساں ماکھی دے گھݨ تے وحی کریندے ہیں (سورۃ النحل: آیت – 68)۔ وحی کیتے ضروری ہے کہ جیندے تے وحی دا نزول تھیندا پیا ہے او سعادت مند ہووے، ہوش و حواس رکھدا ہووے، اوندے اندر سوچݨ سمجھݨ تے فکر کرݨ دی صلاحیت موجود ہووے۔ او وحی دے مفہوم نال آشنا تھی کے اوندے مطابق عمل کر سڳے۔ جݙݨ اساں اللہ رب العزت دا ارشاد پڑھدے ہیں کہ اساں ماکھی دے گھݨ تے وحی کیتی تاں اساں ڄاݨ گھندے ہیں کہ ماکھی دے گھݨ وچ عقل موجود ہے۔ ماکھی دے گھݨ وچ سوچݨ سمجھݨ دی صلاحیت موجود ہے تے ماکھی دا گھݨ وحی دے مفہوم توں وی باخبر ہے۔ اگر انسان کوں عقل دی بنیاد تے فضیلت ݙتی ونڄے تاں ماکھی دا گھݨ وی افضل و اعلیٰ ہے۔ حاصل کلام اے ہے کہ محض علم و حکمت، دانائی تے عقل و شعور دی بنیاد تے انسان کوں ݙوجھے نوعاں اچ شرف حاصل نی۔ کائنات اچ موجود ہر شئے زندہ ہے، متحرّک ہے تے جݙݨ زندہ ہے تاں اوندے اندر شعور ہے، اوندے اندر حواس ہن، اوندے اندر زندگی گزارݨ دے تقاضے موجود ہن۔ او اپݨی بھلائی یا برائی دا احساس رکھدے۔ سردی ٻلی کوں وی لڳدی ہے، سردی انسان کوں وی لڳدی ہے۔ اگر کوئی انسان مکان بݨا کے یا اعلیٰ توں اعلیٰ لباس پا کے سردی دا تدارک کر گھندے تاں ٻلی وی سردی توں بچاؤ دے طریقے ڄاݨدی ہے۔ اللہ کریم نے انسان کوں اپݨی نیابت دے علوم سکھا کے جیہڑا شرف عطا کیتے او کیا ہے؟ او شرف قرآن پاک دے اندر تفکر کرݨ نال سامݨے آندے۔ آدم تے فرشتیاں دا جݙݨ موازنہ کیتا ویندے تاں اے حقیقت منکشف تھیندی ہے کہ آدم اَسماء الٰہیہ دے اسرار تے رموز ڄاݨفے جیہڑے فرشتے نی ڄاݨدے۔ اتھاں ہک ڳالھ ٻہوں زیادہ وضاحت طلب ہے کہ اَسماء توں مراد اے نی کہ اللہ تعالیٰ نے آدم کوں ݙس ݙتے کہ ایں چیز دا ناں درخت ہے، ایندا نام فاختہ ہے، ایندا ناں شیر ہے۔ حقیقت کݙہیں نی بدلدی ہمیشہ ہک نقطے تے قائم رہندی ہے۔ اگر اَسماء توں مراد دنیاوی چیزاں دے ناں ہوندے تاں پوری نوعِ انسانی ہر چیز کوں ہک ہی ناں نال ڄاݨدی تے پہچاݨدی جبکہ ایویں نی بلکہ کوئی آدمی درخت کوں درخت آہدے تے کوئی درخت کوں Tree آہدے۔ اَسماء توں مراد اللہ دے او صفات ہن جیہڑے خالقیت دے روپ اچ تخلیق کرݨ دی صلاحیت رکھدن۔ اَسماء دا علم او علم ہے جیہڑے کائنات دے اندر تخلیقی فارمولے ہن۔ اَسماء الٰہیہ او علمِ آگہی ہے جیہڑا انسان دے اتے اوں عالَم کوں منکشف کریندے۔ جیں عالَم اچ غیبی انکشافات ہن جیں عالَم اچ قدرت الٰہیہ دے او راز ہن جنہاں دے اتے پوری کائنات قائم ہے۔ اللہ تعالیٰ دا ارشاد ہے: "اساں اپݨی امانت سماوات تے ، زمین تے اتے پہاڑاں تے پیش کیتی ، سب نے آکھا اساں اینکوں چاوݨ دے متحمل نی تھی سڳدے ایں واسطے کہ اساں ڄاݨدے ہیں کہ اگر اے امانت اساں اپݨے ناتواں موڈھیاں تے چائی تاں ہم ریزہ ریزہ تھی ویسوں تے ساݙا وجود نیست و نابود تھی ویسی۔" (سورۃ الاحزاب – آیت نمبر 72) آیت مقدسہ اچ پوری طرح ایں قانون دی وضاحت کیتی ڳئی ہے کہ سماوات وی شعور رکھدن۔ ارض وی شعور رکھدی ہے ، پہاڑ وی شعور رکھدن۔ انکار یا اقرار بجائے خود ایں ڳالھ دا ثبوت ہے کہ انکار یا اقرار کرݨ والی ہستی اچ شعور موجود ہے۔ اگر پہاڑ دے اندر جینکوں بے جان پتھر سمجھا ویندے عقل نہ ہوندی، سمجھ ٻجھ نہ ہوندی، اونکوں اپݨی ہستی دا ادراک نہ ہوندا تاں او کیویں آکھ سڳدا ہئی کہ میں اے امانت نی چا سڳدا۔ اگر میں ایں امانت کوں چا گھدا تاں میں ریزہ ریزہ تھی ویساں۔ تفکر کرݨ نال مزید وضاحت تھیندی ہے کہ جیں طرح انسان سݨدے، پتھر وی سݨدے، جیں طرح انسان سوچیندے، پتھر وی سوچیندے۔ جیں طرح انسان ٻولیندے، پتھر وی ٻولیندے۔ اے قرآن پاک دے آیات ہن، کوئی عقلی تے فلسفیانہ استدلال نی۔ ذرا غور کرو، جیہڑلے پتھر ٻول سڳدے، سݨ سڳدے، اپݨی ہستی دے بارے اچ اونکوں علم ہے کہ میݙے اندر کتنی سکت ہے تے او کہیں غلط فہمی وچ وی مبتلا نی۔ او اپݨے بارے وچ صحیح صحیح اندازے وی رکھدے تاں ول انسان اوندے توں کیویں اشرف تھیا؟ اللہ کریم اے وی فرمیندن: "ایں امانت کوں انسان نے قبول کر گھدے۔ بے شک اے ظالم تے جاہل ہے۔" ایندا مفہوم اے تھیا کہ سماوات، ارض تے پہاڑ ظالم تے جاہل نی، انسان ظالم تے جاہل ہے۔ ایں واسطے ظاہم تے جاہل ہے کہ ایں نے بغیر سوچے سمجھے کہ میں ایں امانت دا تقاضا وی پورا کر سڳداں یا نہ؟ کوتاہ بینی تے اپݨی نادانی اچ امانت الٰہیہ کوں قبول کر گھدا لیکن چونکہ ایں نے قبول کر گھدے ایں واسطے اشرف المخلوقات دے دائرے اچ داخل تھی ڳیا۔ اشرف المخلوقات دے دائرے اچ کوئی انسان جݙݨ ہی داخل تھی سڳدے جیہڑلے ایں امانت توں با خبر ہووے۔ اگر او امانت توں بے خبر ہے تاں او ہرگز اشرف المخلوقات نہ۔ اوندی کی حیثیت ݙوجھے مخلوقات توں نہ صرف اے کہ گھٹ ہے بلکہ بدتر ہے۔ جیہڑا بندہ اللہ دی امانت توں بے خبر ہے او ظالم تے جاہل ہے۔ ایہو اللہ کریم دا ارشاد ہے۔ انسان امانت دے علم دے بغیر جاہل تے سرکشاں دے گروہ اچ تاں داخل تھی سڳدے، اشرف المخلوقات نی بݨ سڳدا۔ ==فرشتے تے انسان== موجودہ دور اچ سائنس نے اتنی ترقی کر گھدی ہے کہ ہݨ ایں ڳالھ دی تصدیق تھی ڳئی ہے کہ ایں دنیا دے علاوہ ٻئے وی بے شمار دنیاواں موجود ہن۔ جیہڑی چیز کوں اساں خلاء آہدے ہیں اوں خلاء اچ وستیاں آباد ہن۔ سیارے ہن تے ہر سیارہ ساݙی زمین دی طرح آباد ہے۔ لیکن اساں انہاں سیاریاں کوں تے خلاء وچ وسݨ والے آبادیاں کوں ݙیکھ نی سڳدے۔ حالی تک سائنس نے جو کجھ آکھے او ہک قیاس ہے۔ او آہدن کہ ایویں تھی سڳدے لیکن آدم تے اللہ دی گفتگو ساݙے اتے اے راز منکشف کریندی پئی ہے کہ نوعِ انسانی دے علاوہ ہک مخلوق ہے جینکوں فرشتہ آہدن۔ ݙوجھی مخلوق ہے جنّ یا جنّات، اساں نہ جنّات کوں ݙیکھ سڳدے ہیں نہ فرشتیاں کوں ݙیکھ سڳدے ہیں۔ جنّات تے فرشتیاں دی دنیا توں اساں ایں واسطے متعارف نی کہ اساں اوں نظر توں واقف نی جیہڑی نظر فرشتیاں تے جنّات کوں ݙیکھدی ہے۔ ݙیکھݨ دے طرزاں تے تفکر کیتا ونڄے تاں اے ڳالھ روزمرہ دے مشاہدے اچ ہے کہ ساݙی نظر ہک متعیّن حد اچ کم کریندی ہے لیکن اگر نظر دے متعیّن حدود کوں تروڑ ݙتا ونڄے تے کہیں طرح اوندے اچ اضافہ کر ݙتا ونڄے تاں نظر عام حالات اچ جتنا ݙیکھدی ہے اوندے توں زیادہ فاصلے دے مناظر اکھیاں دے سامݨے آ ویندن۔ مثلاً اساں اکھیاں تے دوربین لا گھندے ہیں۔ دوربین دے اندر جیہڑے شیشے لڳے ہوئے ہن او انہاں طول موج کوں، جیہڑے نظر دے کیتے ݙیکھݨ دا باعث بݨدن، اکھیاں دے سامݨے گھن آندن تے اساں میلاں فاصلے دی چیز ݙیکھ گھندے ہیں۔ کہیں آدمی دی نظر کمزور ہے ، سامݨے دی چیز اونکوں نظر نی آندی تے چشمہ لاوݨ دے بعد او دور تک ݙیکھ گھندے۔ ایندا مطلب کیا تھیا؟ مطلب اے تھیا کہ شیشے دے اندر اتنی صلاحیت موجود ہے کہ اگر تساں ایندی Magnification ودھاؤ تاں تہاݙی نظر دور تک ݙیکھ سڳدی ہے۔ جیہڑلے تساں شیشے دے ذریعے نال میلاں دور ݙیکھ گھندے ہو تاں اوں اکھ نال جیہڑی اکھ نے فرشتیاں کوں ݙٹھے تے اللہ کوں ݙٹھے، غیب دی دنیا کوں کیوں نی ݙیکھ سڳدے؟ ڳالھ صرف اتنی جیہی ہے کہ ساکوں اپݨے اندر اوں اکھ کوں تلاش کرݨے جیہڑی اکھ نے فرشتیاں کوں ݙٹھے تے اللہ کریم دا دیدار کیتا ہے۔ اے نظر حاصل کرݨ کیتے ضروری ہے کہ اساں اوں حالت اچ ول ونڄوں جتھاں اللہ نے آدم نال گفتگو کیتی ہئی۔ لوح محفوظ دے تحریراں ݙسیندن کہ ایویں نی کہ آدم دے اندر چند مخصوص صلاحیتاں کم کریندے پئے ہن تے آدم دی اولاد دے اندر اے صلاحیتاں موجود نی۔ آدم و حوا دی اولاد اچ ہر فرد دراصل آدم دا عکس ہے، تمثّل ہے تے فوٹو یا پرنٹ ہے۔ ہر آدم زاد دے اندر علم الاَسماء سکھݨ دی صلاحیت موجود ہے۔ جے تک آدم زاد دے تمام دلچسپیاں صرف مادی جسم دے نال وابستہ رہندن، اوندے اندر روحانی صلاحیتاں لکیاں رہندن تے جیہڑلے آدم زاد کوں ایں ڳالھ دا علم تھی ویندے کہ گوشت دا جسم دراصل نافرمانی کرݨ دے جرم اچ ہک پردہ ہے تاں اوندا ذہن حقیقت دی تلاش اچ سرگرداں تھی ویندے تے اے تلاش اونکوں انہاں صلاحیتاں نال باخبر کر ݙیندی ہے جنہاں صلاحیتاں نال آدم زاد غیب دی دنیا اچ سفر کریندے۔ ==آدم دی میراث== اللہ کریم دے ارشاد دے مطابق آدم کوں جیہڑا پہلا مقام عطا تھیا او جنّت ہے۔ اللہ کریم دے اَسماء یعنی اللہ دی صفات معلوم کر کے انسان کوں جیہڑی پہلی نعمت حاصل تھئی اوندا ناں جنّت ہے۔ اللہ کریم دے صفات اللہ دی صناعی دے لاحد و حساب نمونے ہن۔ خالق دی صفَت تخلیق ہوندی ہے۔ چونکہ اللہ کریم خالق ہن ایں واسطے اللہ دی ہر صفَت ہک تخلیق ہے۔ اللہ نے آدم کوں علم الاَسماء سکھا کے اپݨی تخلیق نال روشناس کیتا۔ ایں طرح روشناس کیتا کہ آدم کوں ݙوجھیاں تمام نوعاں تے شرف تے فضیلت حاصل تھی ڳئی۔ ایں شرف تے بزرگی دا پہلا انعام جنّت ہے۔ یعنی اللہ کریم دے اَسماء دا علم جݙݨ آدم دے اندر متحرّک تھیا تاں آدم نے خود کوں جنّت اچ پایا، جنّت ہک اینجھی فضا ہے جیندے اچ او آزاد ہے۔ اوں فضا اچ اینجھے حواس کم کریندن جنہاں اچ کثافت نی۔ کہیں قسم دی الجھن یا پریشانی کوں دخل نی۔ قید و بند دی کوئی صعوبت نی۔ تلاش و معاش دی کوئی فکر نی۔ کہیں کم کوں کرݨ یا نہ کرݨ دا خوف نہ۔ کہیں چیز دے کھو ونڄݨ دا خوف نی۔ جنّت ہک اینجھی فضا ہے جیہڑی ہر اعتبار نال سکون ہے، راحت ہے، آرام ہے، آسائش ہے۔ ایں تمہید دا مفہوم اے ہے کہ نیابت تے خلافت دی پہلی سیڑھی اے ہے کہ جݙݨ آدمی ایں منزل دی طرف قدم ودھیندے اوندے اتوں آلام و مصائب، ذہنی خلفشار، عدم تحفظ دا احساس، غم ناکی، بدحالی، پریشانی تے خوف دے جذبات ختم تھی ویندن، اوندے سامݨے زندگی دا صرف ہک رخ رہندے تے او سکون ہے، آرام ہے، آسائش ہے تے حاکمیت ہے۔ خالقِ کائنات چونکہ خود ہر چیز توں بے نیاز تے ہر قسم دی احتیاج توں ماوراء ہے ایں واسطے جیہڑلے کہیں بندے دے اندر خالق دی صفَت صمدیت پاسا بدلدی ہے تاں اوندے اتے اوہے کیفیات وارِد تھیندن جیہڑے اللہ دی اوں صفَت دا تقاضہ ہن۔ آدم کوں اللہ کریم نے اپݨے انعام و اکرام نال نواز کے جنّت اچ رکھا تے آکھا: اے آدم! توں تے تیݙی ذال جنّت اچ رہو۔ جتھوں دل چاہے خوش تھی کے کھاؤ لیکن اوں درخت دے قریب نہ ونڄݨا نتاں تہاݙا شمار اینجھے لوگاں اچ تھیسی جیہڑے اپݨے اتے ظلم کریندن۔ (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 35) ہساݙے پیؤ آدم توں صبر نہ تھی سڳا تے او اللہ دی نافرمانی دے مرتکب تھی ڳئے۔ جیویں ہی ہساݙے ابّا آدم سئیں نافرمانی دے مرتکب تھئے اللہ دی عطا کردہ امانت پس پردہ چلی ڳئی تے اے پردہ آدم کیتے پک نویں زندگی بݨ ڳئی۔ اے نویں زندگی عارضی طور تے محرومی ہے۔ امانت یافتہ زندگی سکون و راحت دی زندگی ہئی۔ جیویں ہی آدم نے اوں زندگی توں رشتہ تروڑا، سکون و آسائش غائب تھی ڳئے۔ روشنی دی جاہ تاریکی نے گھن گھدی، خوشی دی جگہ غم چھا ڳیا۔ آزادی دی جگہ قید و بند والی جگہ جکڑا ڳیا۔ ابّا آدم سئیں نہایت حسرت و یاس اچ جنّت چھوڑݨ تے مجبور تھی ڳئے۔ باوجود ایندے کہ ابّا آدم سئیں نے اللہ دی نافرمانی کیتی تے جنّت جیہی نعمت توں کفران کیتا۔ اللہ کریم نے اپݨی رحیمی و کریمی دی صفَت نال ول وی ابّا آدم سئیں دے اتے فضل کیتا تے او امانت جیہڑی اللہ نے انہاں کوں عطا کیتی ہئی سلب نہ کیتی۔ ابّا آدم سئیں نے اپݨی مرضی تے اختیار نال اوندے اتے پردہ سٹ ݙتا۔ یعنی اللہ کریم نے انہاں کوں تسخیر کائنات دے متعلق جیہڑے خزانے عطا فرمائے ہن انہاں خزانیاں دے اتے ہک دبیز پردہ پا کے اکھیاں میث گھدے۔ اتنے وݙے ظلم، اتنی وݙی سرکشی، اتنی وݙی نافرمانی دے باوجود اللہ نے رحم فرمایا تے آکھا کہ اپݨا وطن جنّت تساں ہݨ وی حاصل کر سڳدے ہو۔ بشرطیکہ تساں اپݨے اتوں خود ساختہ نافرمانی دا پردہ ہٹا ݙیو۔ جیویں ہی تساں اے پردہ چاک کریسو، جنّت اچ داخل تھی ویسو۔ ایندے باوجود کہ تہاݙی روح (تہاݙا لاشعور) تے تہاݙے اندر موجود نافرمانی دا پرت(تہاݙا شعور) جیہڑا جنّت توں کڈھا ڳئے ایں ڳالھ کوں ڄاݨدے کہ میݙا وطن جنّت ہے۔ میݙی زندگی سکون، آسائش تے آزادی ہئی۔ ول وی اساں، تساں اچوں ہی اینجھے لوگ بھیڄیندے رہسوں کہ تہاکوں ایں ڳالھ تے متوجہ کریندے رہن کہ تہاݙے کول اللہ دی کتنی وݙی نعمت ہئی جیندے توں تساں محروم تھی ڳئے او۔ جݙݨ تساں بھٹک ونڄو، بھل ونڄو تے تہاݙے ذہن توں اے ڳالھ نکل ونڄے کہ تساں ہک عظیم خزانے دے مالک او، خزانہ ہووݨ دے باوجود تساں مفلس تے قلاش زندگی بسر کریندے پئے او، اساں اپݨے بندیاں کوں بھیڄ کے تہاکوں انہاں رستیاں تے چلݨ دی ترغیب ݙیویسوں۔ ساݙے اے پاکیزہ قدسی نفس بندے تہاݙے کیتے ایں رستے تے چلݨ کیتے قاعدے تے ضابطے بݨیسن تاکہ تساں آسانی دے نال اوں پردے توں آزاد تھی کے دوبارہ جنّت اچ داخل تھی ونڄو۔ یاد رکھو کہ تساں جنّت دے خلاف اسفل السافلین دی جیہڑی زندگی بسر کریندے پئے او، اے تہاݙے کیتے جیل خانہ ہے۔ اے زندگی تہاݙے کیتے عذاب ہے۔ اے زندگی نہایت عارضی ہے۔، فکشن ہے، کجھ وی کر گھنو بالآخر اے زندگی تہاکوں چھوڑݨی ہے۔ لیکن اگر تساں ایں زندگی اچ اپݨے تے جنّت دے درمیان حائل پردے کوں نہ ہٹایا، جنّت تہاکوں قبول نہ کریسی۔ جے تک تساں زمین تے قیدی دی حیثیت نال زندگی گزاری، تہاݙے اندر او دماغ کم کریندا رہیا جیہڑا نافرمانی دا دماغ ہے تے جیہڑی نافرمانی تے جنّت نے تہاکوں کڈھ باہر سٹیا ہے، قدرت نے اپݨا کیتا ہویا وعدہ پورا کیتا۔ ظالم تے سرکش نافرمان آدم زاد کیتے ہک لکھ چویھ ہزار پیغمبر مبعوث کیتے لیکن ہائے افسوس نوعِ انسانی نے ہک لکھ چویھ ہزار پیغمبراں دے ڳالھیں تے کن نی دھرے۔ اونہی شیطان الرجیم دے آکھݨ تے چلدے رہیے جیں نے آدم کوں جنّت توں کڈھایا۔ ہر آدمی جیہڑا ذرا جیہا وی شعور رکھدے، ہر وقت ایں ڳالھ دا مشاہدہ کریندے کہ زندگی دا ہر لمحہ مردا پیا ہے۔ ہک لمحہ مردے ٻیا لمحہ پیدا تھیندے۔ ݙینھ مردے رات پیدا تھیندی ہے۔ رات مردی ہے تاں ݙینھ پیدا تھیندے۔ ٻلپݨ مردے تاں چھوہرپ ڄمدے۔ چھوہرپ مردے تاں جوانی پیدا تھیندی ہے۔ جوانی مردی ہے تاں ٻڈھیپا پیدا تھیندے تے ٻڈھیپا مردے تاں آدمی غائب تھی ویندے۔ ایں طرح غائب تھی ویندے کہ جیہڑی طرح خوبصورت مورتی کوں مٹی تہس نہس کر ݙیندی ہے، خوبصورت جسم انسانی دا ہک ہک عضو مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ ہݙیاں جنہاں دے اتے انسانی ڈھانچے دا دارومدار ہے، سواہ بݨ ویندن۔ دماغ جیندے اتے انسانی عظمت دا دارومدار ہے تے جیہڑے دماغ دے اتے انسان اکڑیندے، ٻیاں دے اتے ظلم کریندے، خود کوں خدا سمجھݨ لگدے، اوں دماغ کوں وی مٹی کھا ویندی ہے تے مٹی دے انہاں ذرّات کوں اوں جیہے ٻئے انسان پیراں تلے روندیندے ہن۔ ایندے برعکس اگر کوئی بندہ اِیں اسفل زندگی اچ جنّت دے اُوں دماغ نال متعارف تھی ویندے جیندی بنیاد تے فرشتیاں نے آدم کوں سجدہ کیتے تاں آدم زندہ و جاوید تھی ویندے تے اوندی میراث جنّت اونکوں واپس مل ویندی ہے۔ ==اندھا آدمی== آدمی جیہڑلے مر ویندے تاں دراصل او غیب دی اوں دنیا اچ چلا ویندے جتھاں اوندے اتوں زماں تے مکاں دے پابندیاں ترٹ ویندن۔ زمان تے مکاں ٹائم تے اسپیس دے پابندیاں ترٹݨا الگ ڳالھ ہے تے ٹائم تے اسپیس دا ختم تھی ونڄݨا ٻئی ڳالھ ہے۔ کوئی آدمی جیہڑا مرݨ دے بعد ایں دنیا توں اوں دنیا دا تھی ڳیا یعنی عالمِ اَعراف اچ چلا ڳیا۔ اوندے ذہن اچ ٹائم تے اسپیس ݙوہیں موجود رہندن۔ جیہڑی طرح او اتھاں زمین تے چھت دے تلے رہݨ تے مجبور ہے تے اوندے کیتے کھاوݨ تے پیوݨ دا ہووݨا ضروری ہے۔ اوں طرح عالمِ اَعراف اچ وی گھر ہووݨا، کھاوݨ پیوݨ دا سامان ہووݨا تے ڳالھ مہاڑ کرݨ کیتے ٻئے لوگاں دا موجود ہووݨا ضروری ہے۔ مرݨ دے بعد وی آدمی انہاں جذبات و احساسات اچ زندگی گزریندے جنہاں جذبات و احساسات اچ ایں دنیا اچ زندگی گزار چکا ہے۔ فرق صرف اتنا ہے کہ اے گوشت پوست دا جسم مٹی بݨ ویندے تے روح ایں گوشت پوست دے جسم کوں چھوڑ کے عالمِ اَعراف اچ ہک ٻیا نواں جسم بݨا گھندی ہے۔ جیہڑی طرح ایں جسم دے نال تقاضے چنبڑے ہوئے ہن اونہی طرح مرݨ دے بعد وی انسان دے نال تمام تقاضے چنبڑے رہندن۔ اتھاں اونکوں بکھ وی لڳدی ہے، تریھ وی لڳدی ہے۔ آدم زاد بکھ تریھ دا تقاضہ رفع کرݨ کیتے کھاݨا وی کھاندے، پاݨی وی پیندے۔ اوندے اتے غم آشنا زندگی دے تصوّرات وی مرتّب تھیندن تے او مسرت بھرے لمحات اچ وی وقت گزریندے۔ بادی النظر اچ اگر ݙٹھا ونڄے تاں اوں دنیا دی زندگی تے مرݨ دے بعد دی زندگی اچ قطعاً کوئی فرق نی۔ فرق اگر ہے تاں صرف اے ہے کہ شعور دی رفتار ودھ ویندی ہے۔ اتنی زیادہ ودھ ویندی ہے کہ مہینیاں دا سفر گھنٹیاں اچ طے تھیندے۔ ایندی مثال ایویں ہے کہ ہک آدمی پیدل چل کے کراچی توں لندن پہنچے تاں مہینیاں دا وقفہ درکار ہوسی۔ لیکن اگر ہوائی جہاز اچ ٻیھ ونڄے تاں چند گھنٹیاں اچ پہنچ ویندے۔ ایں دنیا دی زندگی اچ تے مرنے دے بعد دی زندگی اچ اے فرق ہے کہ اتھاں آدمی ہفتیاں دا سفر گھنٹیاں اچ گزارݨا چاہندے تاں اونکوں ہوائی جہاز دی ضرورت پیش آندی ہے، اگر سالاں تے مہینیاں دا سفر طے کرݨا چاہے تاں اونکوں ہوائی جہاز دی ضرورت پیش نی آندی بلکہ اوندے کیتے اوندے ذہن دی رفتار ہوائی جہاز بݨ ویندی ہے۔ اے اوں دنیا دا تذکرہ ہے جیہڑی دنیا اچ بالآخر سب کوں ونڄݨے۔ ایں قانون توں کوئی مستثنیٰ نی۔ جیہڑا آدمی عالمِ ناسُوت (مادی دنیا) اچ پیدا تھی ڳیا ، خوشی دے نال یا مجبوری دے نال بہرحال اونکوں اوں عالَم وچ ونڄݨا ہے۔ اساں خواب ݙیکھدے ہیں۔ عالمِ اَعراف اچ وی کم و بیش ایہا صورت واقع تھیںدی ہے۔ ایں ڳالھ کوں اساں آسان الفاظ اچ ایں طرح سمجھ سڳدے ہیں کہ عالمِ ناسُوت دا او حصّہ جیہڑا ساݙے کیتے خواب ہے عالمِ اَعراف اچ بیداری دی زندگی بݨ ویندے۔ مرݨ دے بعد غیب تے ظاہر دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے او چَو ویندے لیکن نافرمانی تے جنّت دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے او نی اٹھیندا۔ اگر کوئی آدمی ایں دنیا اچ نافرمانی دے دماغ توں رستگاری حاصل نہ کر سڳا تاں مرݨ دے بعد وی نافرمانی دا دماغ اوندے اتے مسلط رہندے۔ جیہڑی طرح او ایں زندگی اچ رنجیدہ تے پریشان تھیندے، ݙردا رہندے، خوف زدہ رہندے، مستقبل دی طرفوں فکر مند رہندے، ناخوش رہندے، روتا رہندے تے محرومی اپݨا مقدر سمجھدے اونہی طرح مرݨ دے بعد وی روندا رہندے، غم زدہ رہندے، پریشان رہندے تے حسرت و یاس دی زندگی بسر کریندے۔ اللہ کریم دے بیان کردہ قانون دے مطابق نافرمانی تے فرمانبرداری دے درمیان جیہڑا پردہ حائل ہے اونکوں چاوݨ کیتے ضروری ہے کہ آدمی ایں دنیا اچ ہی اپݨے وطن جنّت کوں ݙیکھ گھنے۔ اگر آدم زاد ساری زندگی اچ جنّت دی زندگی توں آشنا نی تھیا تاں مرنے دے بعد وی اوندے اتے جنّت دے دروازے نہ کھلسن۔ قرآن پاک نے ݙو طبقے کر کے ایں ڳالھ دی وضاحت کیتی ہے: "تے تساں کیا سمجھے علیین کیا ہے تے تساں کیا سمجھے سجیّن کیا ہے۔ اے ہک لکھی ہوئی کتاب ہے۔ اینجھی لکھی ہوئی کتاب جیہڑی کتاب اچ تہاݙی زندگی دا ہر عمل، ہر حرکت، ہر جذبہ، ہر ساہ ریکارڈ ہے۔ یعنی اے ہک اینجھی کتاب ہے جیندے اچ زندگی دا ہر رخ ہر حرکت فلم دی طرح نقش ہے۔’’ (سورۃ المطفّفین) انسان زندگی اچ جو کجھ کریندے اوندی فلم بݨدی رہندی ہے۔ اگر انسان دے قدم جنّت دے رستے تے چو ڳئے تے اوں نے قدم بقدم چل کے جنّت دا مشاہدہ کر گھدا تاں اے سب دا سب عمل صراط مستقیم تے سفر دی ہک فلم بݨ ویندے۔ اوندے برعکس کوئی بندہ صراط مستقیم توں بھٹک ڳیا تاں اوندا ہر قدم اوں رستے تے اٹھیندا پئے جیہڑا رستہ قدم قدم چل کے آدمی دے اتے دوزخ دے دروازے کھولیندے۔ مطلب ایہو ہے کہ اینجھے بندے دی زندگی نال متعلق جیہڑی فلم بݨی اوندا اختتام دوزخ ہے۔ اپݨی عمر گزارݨ دے بعد جیہڑی عمر اللہ نے اپݨی منشاء تے مرضی دے مطابق عطا فرمائی ہئی، اونکوں ختم کرݨ دے بعد جیہڑلے بندہ ایں دنیا توں اوں دنیا اچ منتقل تھیندے تاں او اپݨی زندگی توں متعلق بݨی ہوئی فلم ݙیکھدے۔ اگر او ایں دنیا اچ جنّت توں محروم تھی ڳیا تاں اتھاں او فلم ݙیکھدا رہندے جیہڑی دوزخ دی طرف گھن ویندی ہے تے اگر اوں نے صراط مستقیم تے گامزن تھی کے خالصتاً اللہ دے قوانین دے مطابق زندگی گزار ݙتی ہے تاں او جنّت تے مبنی فلم ݙیکھدے تے جنّت دے نعمتاں نال سیراب تھیندا رہندے۔ '''قانون''': جے تک کوئی بندہ جنّت دا مشاہدہ نی کر گھندا اوں وقت تک اوندے اندر جنّت دی زندگی دا ریکارڈ نی ہوندا۔ ایں ڳالھ کوں سیدنا حضورﷺ نے ایں طرح بیان فرمایا ہے: "مُوتُوا قَبلَ أن تَمُوتوا"، ترجمہ: "مر ونڄو مرݨ توں پہلے"۔ مر ونڄو مرݨ توں پہلے دا اے مطلب نی کہ کھاوݨا پیوݨا چھوڑ کے خود کشی کر گھدی ونڄے۔ شہراں کوں خیر آباد آکھ کے جنگلاں کوں مسکن بݨا گھنو۔ کپڑے لہا کے ننگے پھرݨ لڳو یا اولاد تے والدین توں قطع تعلق کر گھنو۔ مر ونڄو مرݨ توں پہلے دا مطلب اے ہے کہ ایں زندگی اچ رہندے ہوئے مرݨ دے بعد دی زندگی نال واقفیت حاصل کر گھنو۔ جیہڑلے کوئی بندہ مادی زندگی اچ مرݨ دے بعد دی زندگی نال آشنا تھی ویندے تاں اے ڳالھ اوندے مشاہدے اچ آ ویندی ہے کہ: #علیّین ۔۔۔۔۔۔ اعلیٰ طبقہ انعام یافتہ طبقہ ہے تے #سجین۔۔۔۔۔۔محروم طبقہ سزا یافتہ طبقہ ہے۔ قرآن پاک اچ بیان تھیا ہے کہ ایں زندگی اچ اگر اندھا پن ہے تے بے نور اکھیاں ہن تاں اوں زندگی اچ وی اندھا پن تے بے نور اکھیاں مقدر بݨ ویندن۔ اگر ایں دنیا اچ اکھیاں ہن تے اینجھے اکھیاں جیہڑے اللہ دے نور دا مشاہدہ کریندن تاں اوں دنیا دے اندر وی مشاہدہ کرݨ دی صلاحیت موجود ہوسی۔ سیدنا حضورﷺ دا ارشاد ہے: "مومن دی فراست توں ݙرو کہ او اللہ دے نور نال ݙیکھدے۔" رسول اللہﷺ نے اے کوئی تشبیہ نی ݙتی۔ نور نال ݙیکھݨا تشبیہ نی۔ پیغمبر آخر الزماںﷺ جو کجھ فرمیندن او حقیقت ہے تے اینجھی حقیقت ہے جیندے اچ ردّ و بدل نی تھیندا۔ نور دی نظر نال ݙیکھݨ والا بندہ نورانی دنیا دا مشاہدہ کریندے۔ اگر نور دا مشاہدہ کرݨ والی اکھ مادی دنیا اخ نی کھلی تاں مرݨ دے بعد وی آدمی اندھا رہندے۔ ==غارِ حرا== مادی دنیا اینجھی رڑھ ہے، جیندے اچ آخرت دی زندگی دے کنڈے یا پھلاں دے بیج سٹے ویندن۔ اگر کہیں بندے نے شیطانی وسوسیاں دے تحت ایں زمین اچ کنڈیاں دی رڑھ رہائی ہے تاں آخرت اچ وی کنڈے چݨݨ، کنڈے بھنݨ تے کنڈے کھاوݨ اوندا مقدر ہے تے کہیں بندے نے اگر ایں مرزعۂِ آخرت اچ رسول اللہ ﷺ دے ارشاد دے مطابق تے اولیاءاللہ دی زندگی دے اعمال و وظائف دی روشنی اچ اینجھی کاشت کیتی ہے جیں کاشت دے نتیجے اچ سدا بہار درخت پھلدار پودے تے خوشنما باغات وجود اچ آندن تاں مرݨ دے بعد اوندا اثاثہ ایہے خوشنما باغات ہن۔ ڳالھ سدھی تے صاف ہے، ایں دنیا اچ اساں جو کجھ کریندے ہیں اوندے مطابق اساں جزا دے مستحق ہوندے ہیں یا عذاب ناک زندگی ساݙے اتے مسلط تھی ویندی ہے۔ حضور علیہ الصلوٰۃ والسلام دی حدیث دے مطابق: "مر ونڄو مرݨ توں پہلے" ایں ڳالھ دی تشریح ہے کہ ایں دنیا اچ رہندے ہوئے یعنی مٹی نال وجود اچ آوݨ والے حواس دے نال اے ڳالھ اساں ڄاݨ گھنوں تے سمجھ گھنوں کہ ایں دنیا دے بعد ٻئی زندگی دا دارومدار ساݙے اپݨے ذاتی اختیار تے عمل تے ہے۔ قرآن پاک نے اینہی ڳالھ کوں ول ول ارشاد کیتے: تفکر کرو، عقل و شعور نال کم گھنو، زمین تے کھنڈے ہوئے اللہ دے نشانیاں دا کھوج لاؤ، اپݨی تخلیق تے غور کرو کہ کیہڑی طرح وجود اچ آئے، کیہڑی طرح اللہ کریم نے حفاظت دے نال تہاکوں پرورش کیتا، پروان چڑھایا، تہاݙے اتے جوانی دا دور آیا، تہاکوں اللہ نے طاقت عطا کیتی، اینجھی طاقت کہ تساں اپݨے ارادے تے اختیار دے نال زمین تے بھڄݨ لڳے، تے اوں ہی طاقت تے اختیار دے نال زمین دی ککھ اچوں تساں اپݨے کیتے وسائل تلاش کیتے، دریاواں اچ کشتیاں چلا ݙتے۔ علیٰ ہذا القیاس اللہ نے تہاکوں اتنی وݙی طاقت عطا کیتی کہ زمین تے کھنڈے ہوئے وسائل تہاݙی دسترس اچ آ ڳئے۔ ایہو بندہ جیہڑا ناقابل تذکرہ شئے ہئی، پیدائش دے بعد ایں قابل وی نہ ہئی کہ اپݨے ارادے نال حرکت کر سڳے۔ پاسا بدل سڳے یا ٻیھ سڳے۔ مکھی اݙا سڳے۔ ایں گوشت پوست دے لوتھڑے کوں اللہ نے اتنی سکت عطا کیتی کہ ایندے وجود توں تے ایندے اندر مخفی صلاحیتاں توں طرح طرح دے مصنوعات وجود اچ آ ڳئے۔ انسان جݙݨ بجلی دی تلاش اچ لڳ ڳیا تے اوں نے بجلی کوں تلاش کر گھدا تاں اللہ دی ہک تخلیق بجلی نال لکھاں تخلیقات وجود اچ آ ڳئے۔ اگر بجلی دے ذَیلی تخلیقات کوں شمار کیتا ونڄے تاں عقل گم تھی ویندی ہے۔ اللہ کریم نے فرمایا: "میں احسن الخالقین ہاں" (سورة المؤمنون – آیت نمبر 14) یعنی تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق ہاں۔ اینکوں تساں ایویں سمجھ گھنو کہ بجلی دا خالق اللہ ہے۔ بجلی دے تمام ذَیلی تخلیقات ریڈیو، ٹی وی، وائرلیس تے ٻئے بے شمار چیزاں انسان دی تخلیق ہن۔ جے تک انسان نے اپݨے تخلیقی صلاحیتاں کوں استعمال نی کیتا، بجلی دے اندر طاقت لکی رہی تے جیہڑلے انسان دے اندر جستجو نے پاسا بدلا تے او ہمہ تن متوجہ تھی کے بجلی دی تلاش اچ لڳ ڳیا تاں بجلی نے اپݨے اندر لکے ہوئے صلاحیتاں اوندے اتے ظاہر کر ݙتے تے لکی ہوئی ہر صلاحیت ہک تخلیق بݨ ڳئی۔ جیہڑلے انسان مادّے دے اندر تفکر کریندے تاں اوں مادّے دی طاقت تے توانائی کوں اپݨے کیتے مفید بݨا گھندے یا ضرر رساں بݨا گھندے۔ مادی ترقی دے پس منظر اچ ہک ٻئی صلاحیت پوشیدہ ہے۔ جینکوں روح دا ناں ݙتا ویندے۔ مادّے دے اندروں جیہڑے صلاحیتاں آشکار تھیندے پئے ہن او دراصل اینہی روح دا ہک ہلکا جیہا عکس ہے۔ حالی اساں عرض کیتا ہئی کہ انسان اپݨی زندگی اچ جو کجھ رہیندے اوہو کٹیندے۔ اوندی جیہڑی کمائی ہوندی ہے اوندے مطابق اونکوں صلہ ملدے۔ اگر انسانی ذہن تفکر دے نال عظیم طاقت بجلی کوں تلاش کر سڳدے تاں انسان اپݨے اندر اوں اکھ کوں وی تلاش کر گھندے جیہڑی اکھ زماں و مکاں توں ماوراء ݙیکھدی ہے۔ جیہڑی اکھ دے سامݨے ایں زندگی تے مرݨ دے بعد دی زندگی دے درمیان حائل پردے معدوم تھی ویندن۔ ایہا او اکھ ہے جیندے نال اولیاء کرام باطنی وارِدات تے کیفیات دا مشاہدہ کریندن۔ ایہا او اکھ ہے جیہڑی کھل ونڄے تاں کشفُ القبور تھی ویندے۔ یعنی مرݨ والیاں دی روح نال آدمی ایں طرح گفتگو کر سڳدے جیہڑی طرح عالم اسباب اچ رہندے ہوئے جسمانی خدوخال نال مرکب ݙو آدمی گفتگو کریندن ۔ ایہا او اکھ ہے کہ اگر ایں اکھ دی طاقت ٻئی ودھھ ونڄے تاں اوندے سامݨے فرشتے آ ویندن۔ ایہا او اکھ ہے جیندی برکت نال اللہ دے دوست عرش تے اللہ تعالیٰ دا دیدار کریندن۔ ایں باطنی اکھ دا کھلݨا تے ایں باطنی اکھ دے سامݨے سب توں پہلے جیہڑی چیز آندی ہے اے او عالَم ہے جینکوں اساں عالمِ اَعراف یا موت دے بعد دی زندگی آہدے ہیں۔ یعنی گوشت پوست دے جسم توں رشتہ منقطع تھیوݨ دے بعد آدمی جیہڑی دنیا اچ قدم رکھدے، باطنی اکھ اوں دنیا کوں ݙیکھ گھندی ہے۔ جنّت اچ چلے ونڄݨا اوندے کیتے معمول بݨ ویندے۔ ایندے برعکس اگر جسمانی زندگی اچ کہیں بندے نے اپݨی باطنی اکھ نی کھولی تاں اوندے اتے محرومی مسلط تھی ویندی ہے۔ مرݨ دے بعد وی اوندی نظر محدود رہندی ہے۔ جیہڑی طرح بندہ ایں دنیا اچ دیوار دے پچھوں نی ݙیکھ سڳدا اونہی طرح اوں دنیا اچ وی او کوتاہ نظر رہندے۔ سوال اے ہے کہ اے باطنی نظر کیہڑی طرح کھلے تے ایں نظر تے جیہڑا ڄالا تے ملا بݨ ڳئے اوندا آپریشن کیہڑی طرح تھیوے۔ ایندے کیتے حضور علیہ الصلوٰۃ و السلام دے وارث اولیاء اللہ نے اسباق بݨائے ہن۔ اے سارے اسباق رسول اللہ ﷺ دی غارِ حرا اچ تفکر دی پہلی سنت مراقبہ تے مبنی ہن۔ ==الف کمپیوٹر== کہیں علم کوں سکھݨ کیتے اوندی الف ب پ نال واقفیت ہووݨا ضروری ہے۔ کوئی آدمی جے تک الف ب پ دا قاعدہ نی پڑھ گھندا، اردو زبان پڑھݨا لکھݨا نی سکھ سڳدا۔ جبکہ اوندی مادری زبان وی اردو ہے۔ مادری زبان دے علاوہ ٻئی زبان وی اوں وقت سکھݨا ممکن ہے جیہڑلے کوئی ابتدائی قاعدے توں واقف ہووے مثلاً انگریزی پڑھݨ لکھݨ تے اوندے اچ مہارت حاصل کرݨ کیتے "اے بی سی ڈی" پڑھݨا ضروری ہے۔ اگر کوئی آدمی ابتدائی حروف جیہڑے آپس اچ مل کے لفظ بݨدن، نال واقف نہ ہووے اونکوں پڑھا لکھا آدمی نی اکھیج سڳدا۔ چاہے او ذہنی طور تے کتنا ہی ذہین ہووے جیں طرح ظاہری علوم سکھݨ کیتے قاعدہ پڑھݨا تے لکھݨا ضروری ہے تے جیں طرح قاعدے نال واقفیت ضروری ہے۔ روحانی علوم سکھݨ کیتے وی اللہ تعالیٰ دے بھیڄے ہوئے پیغمبراں تے پیغمبراں دے شاگرداں دا بݨایا ہویا قاعدہ پڑھݨا ضروری ہے۔ ظاہری علوم سکھݨ کیتے الف ب پ پڑھݨا ضروری ہے تے باطنی علوم سکھݨ کیتے طرزِ فکر تبدیل کرݨا ضروری ہے۔ روحانیت سکھݨ کیتے بغدادی قاعدہ یا گرائمر دی کوئی کتاب انسانی تاریخ اچ ہݨ تک نی چھپی۔ روحانی علم منتقل تھیندے، ایندی آسان مثال ٻال دے اندر ما دی زبان دا منتقل تھیوݨا ہے۔ کوئی ما مادری زبان سکھاوݨ کیتے ٻال کوں الف ب پ نی پڑھیندی۔ ٻال دے اندر طرزِ فکر اوہا ہوندی ہے جیہڑی ما پیؤ دی ہوندی ہے۔ ٻکری دا ٻچہ گھاہ کھاندے گوشت نی کھاندا۔ شیر دا ٻچہ گوشت کھاندے گھاہ نی کھاندا تے کبوتر دا ٻچہ نہ گھاہ کھاندے تے نہ گوشت کھاندے، داݨہ چڳدے۔ آدمی دا ٻچہ گوشت وی کھاندے، سبزی وی کھاندے، مٹی وی کھاندے، پتھر وی کھاندے، پاڑاں وی کھاندے، لکڑ وی کھاندے۔ پتھر توں مراد لوݨ ہے، لکڑ توں مراد او پاڑاں ہن جیہڑے لکڑ دی طرح ہوندن مثلاً ہلدر، دار چینی وغیرہ۔ آدمی دا ٻال اے ایں واسطے کھاندے کہ اونفے ماں پیؤ اے سب چیزاں کھاندن۔ آدمی دی طرح اگر شیر دی وی ایہا غذا ہوندی تاں اوندے ٻالاں دی وی ایہا خوراک ہوندی۔ کھاوݨا پیوݨا شکار کرݨا تے زندگی دے ٻئے عوامل شیر دے ٻالاں کوں بغیر سکھے ہوئے منتقل تھیندن یعنی انہاں سب چیزاں کوں سکھݨ کیتے قاعدہ پڑھݨا ضروری نی۔ کوئی وی مخلوق جیہڑی ایں دنیا اچ موجود ہے اپݨی مادری زبان ڄاݨدی ہے تے ہک ٻئے کوں مادری زبان اچ اپݨی کیفیات توں مطلع کریندی ہے۔ ککڑ کوں جیہڑلے اے خطرہ لاحق ہوندے کہ اوندے ٻالاں کوں ہل چا کے گھن ویسی تاں او ہک مخصوص آواز کڈھدی ہے تے سارے ٻال اوندے پراں اچ سمٹ ویندن۔ علیٰ ہذا القیاس ہر نوع اپݨی اپݨی زبان ڄاݨدی ہے تے اے زبان اوندی نسل اچ ٻولی تے سمجھی ویندی ہے لیکن ایندے نال نال گفتگو دا ہک ٻیا طریقہ وی ہے جیندے نال ہر شخص کہیں نہ کہیں وقت دوچار تھیندے تے ہر شخص ایں طریقے نال واقف ہے۔ اے طریقہ اشاریاں دی زبان ہے۔ آدمی دے اندر کوئی اینجھا کمپیوٹر نصب ہے جیہڑا اوندی زندگی دے مختلف مراحل اچ ہدایت ݙیندا پئے۔ کݙہیں او اینجھی ہدایت ݙیندے جیندے نال آدمی غم زدہ تھی ویندے۔ کݙہیں اینجھے ہدایات ملدن کہ او بغیر کہیں سبب دے خوش تھی ویندے۔ کݙہیں اونکوں پاݨی پیوݨ دی اطلاع ݙتی ویندی ہے، کݙہیں او کمپیوٹر اونکوں اے اطلاع فراہم کریندے کہ اعصاب اچ حرکت کرݨ دی صلاحیت نی رہی لہٰذا سمھ ونڄ۔ ستے آدمی کوں اے اطلاع ملدی ہے کہ ہݨ اگر مزید چارپائی تے لیٹے رہیے تے شعوری حواس اچ داخل نی تھئے تاں اعصاب منجمد تھی ویسن۔ لہٰذا فوراً اٹھی ونڄ تے حرکت شروع کر ݙیو۔ جے تک کمپیوٹر کوئی اطلاع نی ݙیندا آدمی یا کوئی وی ذی روح کوئی کم نی کر سڳدا۔ ایندے اچ انسان، بھیݙ، ٻکری تے کہیں جانور دی یا نباتات و جمادات دی کوئی قید نی۔ سب دے اندر اے اطلاع ݙیوݨ والی مشین نصب ہے۔ اوں مشین دی ہک وݙی خصوصیت اے ہے کہ اے اوہا اطلاع فراہم کریندی ہے جیہڑی حالات تے وقت دے مطابق ہووے۔ اے کمپیوٹر آدمی دے اندر اوندی روح ہے۔ موجودات اچ جتنے ذی روح یا غیر ذی روح سمجھے ونڄݨ والے مخلوقات ہن سب اچ ہک ہی طرح دا کمپیوٹر نصب ہے۔ انسان تے ٻئی مخلوق میں اگر فرق ہے تاں صرف اے ہے کہ انسان دے علاوہ ٻئی کوئی مخلوق اوں کمپیوٹر دے علم توں ناواقف ہے۔ صرف انسان کوں اللہ کریم نے کمپیوٹر دا پورا علم سکھایا ہے۔ ==روح دا لباس== انسان دی مجموعی زندگی تے غور کریجے تاں اے حقیقت سامݨے آندی ہے کہ زندگی دے سارے طرزاں تے زندگی کوں رواں دواں کرݨ والے سارے تقاضے تمام احساسات و کیفیات اطلاعات تے قائم ہن۔ کتھائیں ساکوں اطلاع ملدی ہے کہ سردی ہے۔ کتھائیں ساکوں اطلاع ملدی ہے کہ گرمی ہے، بکھ، تریھ، تکلیف، خوشی، محبت، نفرت، رحم، ظلم تے زندگی اچ کم آوݨ والے سارے دے سارے تقاضے اطلاعات دے اتے قائم ہن۔ جیہڑلے اساں اے ݙیکھدے ہیں کہ زندگی اطلاعات دا مجموعہ ہے تاں اے تلاش کرݨا ضروری تھی ڳیا کہ: #اطلاعات دا منبع کیا ہے؟ #ٻئی ڳالھ اے غور طلب ہے کہ اطلاع کیہڑی جگہ آ کے رکدی ہے تے ریسیونگ اسٹیشن جیہڑا اطلاعات قبول کریندے، کتھاں واقع ہے؟ #تریجھی ڳالھ اے ہے کہ اطلاعات اچ معانی پواوݨ والی ایجنسی کیہڑی ہے؟ #چوتھی ڳالھ اے تحقیق طلب ہے کہ اطلاعات کوں معانی پواوݨ دے بعد مظاہرات کیہڑی مشین تے چھپدے پئے ہن؟ #پنجویں ڳالھ اے ہے کہ اوں چھپائی اچ جیہڑا مادہ کم کریندا پیا ہے او کیا ہے؟ #تے چھیویں ڳالھ اے ہے کہ اطلاعات مختلف مراحل توں لنگھ کے جیہڑلے مظہر بݨ ویندن تاں او کتھاں نیست و نابود تھی ویندن؟ روحانی علوم دی پہلی کتاب اچ اے ڳالھ سمجھاوݨ دی کوشش کیتی ویندی ہے کہ گوشت پوست نال مرکب تے رڳاں پٹھیاں نال بݨا ہویا پتلا اصل انسان نی بلکہ گوشت پوست دا جسم اصل انسان دا لباس ہے۔ جیں طرح گوشت پوست دی حفاظت کیتے اساں ان دا، کھل دا، کپاہ یا ٻئے چیزاں دا لباس پیندے ہیں، اونہی طرح اصل انسان (ساݙی روح) گوشت پوست دا لباس بݨیندے۔ گوشت پوست دا جسم محض ہک لباس ہے تے جیہڑی ہستی کوں اللہ کریم نے انسان آکھے۔ اونکوں عرف عام اچ "روح" دا ناں ݙتا ڳیا ہے۔ قاعدے تے قانون دے مطابق اگر کوئی بندہ روحانی علوم سکھݨا چاہندے تاں اوندے اندر اے یقین راسخ ہووݨا ضروری ہے کہ گوشت پوست دا جسم مفروضہ تے فکشن ہے۔ جیہڑلے اے یقین پختہ تھی ویندے کہ گوشت پوست دا جسم لباس ہے فکشن ہے، فنا تھیوݨ والا ہے تاں قدری طور تے مفروضہ حواس توں ذہن دور تھیوݨ لڳدے تے جیہڑلے مفروضہ زندگی توں ذہن پلٹدے تاں حقیقت دی طرف سفر شروع تھی ویندے۔ ایں واسطے کہ حقیقت تے مفروضہ ݙوہیں چیزاں ہک مرکز تے جمع نی تھیندے۔ مفروضہ حواس تے مفروضہ چیزاں بدلدت رہندن، ترٹدے تے کھنڈدے رہندن۔ فنا تھیندے رہندن لیکن حقیقت نہ بدلدی ہے، نہ ترٹدی ہے، نہ کھنڈدی ہے تے نہ فنا تھیںدی ہے۔ حقیقت جیہڑی قائم بالذّات ہے، حقیقت جیہڑی اپنے مرکز تے مستقل طور تے رواں دواں ہے۔ اوں انسان دی تلاش نال سامݨے آندی ہے جینکوں قرآن نے "روح" آکھے۔ مگر روح دے وی مدارج ہن۔ لاعلمی دی بنا تے روح کوں وی ہک اینجھا ہی آدمی یا انسان سمجھا ویندے جیویں گوشت پوست دا انسان۔ اساں ݙیکھدے ہیں کہ روح ہک اینجھی حقیقت ہے جیہڑی جزوِ لا تجزاء ہے جیہڑی اپݨی ذات دے نال وابستہ تے پیوست ہے تے قائم ہے۔ روح دی اپݨی ہک صفَت ہے۔ او اے کہ روح ہر آن ہر لمحہ متحرّک رہندی ہے تے قائم بالذّات رہندے ہوئے طرح طرح دے روپ اچ مظہر بݨدی رہندی ہے۔ روح دا ہک وݙا وصف اے ہے کہ مفروضہ تے فکشن حواس اچ کݙہیں سامݨے نی آندی البتہ مفروضہ تے فکشن حواس کوں اپݨے کیتے لباس دے طور تے استعمال کریندی ہے۔ لیکن چونکہ ہر لمحہ ہر آن متحرّک رہݨا اوندا ہک وصف ہے ایں واسطے او کݙہیں انسانی لباس اچ جلوہ گر تھیندی ہے، کݙہیں ٻکری دے لباس اچ، کݙہیں جنّات دے لباس اچ تے کݙہیں فرشتیاں دے لباس اچ جلوہ گر تھیندی ہے۔ روحانی سائنسداناں نے زمین تے تقریباً ساڈھے یارہاں ہزار نوعاں دی نشاندہی کیتی ہے تے ہر نوع روح دا ہک جزو ہے۔ روح دی ہک تعریف اے ہے کہ ہک طرف نوعی لباس اپݨے کیتے منتخب کریندی ہے تے ݙوجھی طرف اوں نوع دے افراد دی حیثیت اچ مختلف لباس اختراع کریندی رہندی ہے۔ روح دی ایں کارکردگی کوں ڄاݨݨ کیتے اساں آکھ سڳدے ہیں کہ روح دا نوعی لباس نیگیٹیو ہے تے نوعاں دے افراد اوں نیگیٹیو دا Positive ہن۔ اے عجیب و غریب نظام ہے کہ روح: #نوع دا لباس تے #نوع دے افراد دا لباس بݨیندی رہندی ہے تے اے لباس سوت تے ان دے لباساں دی طرح خستہ تھیںدے رہندن۔ اینکوں سمجھݨا کوئی زیادہ مشکل ڳالھ نی۔ اصل انسان یا روح جیہڑلے لباس دی ابتدا کریندی ہے تاں لباس ساکوں ہک خوبصورت نرم و نازک تے معصوم صورت ٻال اچ نظر آندے تے ول اے لباس ہر آن تے ہر لمحہ بدلدا رہندے۔ ہر آن ہک لباس لہندے تے ہک لباس بݨدے۔ لباس دے لہݨ تے بݨݨ اچ لباس اچ تغیّر واقع تھیندے، کتھائیں سیاہی ودھ ویندی ہے، کتھائیں سیاہی گھٹ ویندی ہے، تصویر ہک ہے مشین وی ہک ہے، چھپائی وی ہک ہے لیکن ہر تصویر دے Impression اچ کجھ نہ کچھ فرق پئے ویندے۔ بتدریج لباس تبدیل تھیندے تھیندے ایں حال کوں پہنچ ویندے کہ اوندے اچ مزید کوئی سکت باقی نی رہندی تے اے لباس ختم تھی ویندے، سکت نہ رہݨ کوں اساں ٻڈھیپے دے ناں نال یاد کریندے ہیں۔ اے قانون ایں واسطے بیان کیتا ڳیا ہے کہ ڳالھ پوری طرح سامݨے آ ونڄے تے اساں سمجھ گھنوں کہ روح ہر آن ہر لمحہ متحرّک رہندی ہے۔ تے ہر آن تے ہر لمحے دی حرکت دراصل روح دا ہک لباس ہے۔ ایہو لباس ساکوں مظاہراتی طور تے شکل و صورت اچ نظر آندے۔ ==مٹی دا شیر== جیں طرح روح دے لباس یعنی رڳاں، پٹھیاں، ہݙیاں تے گوشت نال مرکب آدمی کوں انسان سمجھا ویندے تے اوں آدمی اچ طرح طرح دے خدوخال ساکوں نظر آند بالکل اونہی طرح روح دے اندر وی خدوخال موجود ہن۔ جسم انسانی کیتے جیہڑلے لباس بݨایا ویندے تاں اے ڳالھ ساݙے پیش نظر رہندی ہے کہ جسم دے زیادہ توں زیادہ حصے کڄے ونڄن جیویں قمیض شلوار۔ ایندے برعکس روح جیہڑلے لباس بݨیندی ہے تاں او لباس مکمل ہوندے۔ مکمل ہووݨ توں مراد اے ہے کہ روح دی شکل جیں طرح دے خدوخال اچ موجود ہے انہی مکمل خدوخال دے نال لباس بݨدے۔ ===مثال=== مٹی دے شیر تے رنگ کر ݙیویجے تاں اساں اونکوں شیر ہی آہدے ہیں۔ ہک مٹی دا شیر رنگ دے بغیر ہے تے ایہو مٹی دا شیر رنگین ہے۔ لیکن شیر دے اتے رنگ کیتا ویندے تاں اے رنگ شیر دے اوپر غالب آ ویندے مثلاً کن تے، اکھیاں تے، پیراں تے، ڈڈھ تے، پینٹ شدہ شیر کوں وی اساں شیر آہدے ہیں۔ روح جیہڑلے لباس بݨیندی ہے تاں اپݨے خدوخال تے نقش و نگار دے مطابق پورا لباس تیار کریندی ہے۔ خدوخال اچ جیں طرح دی ناک ہوسی، جیں طرح دے کن ہوسن، جیں طرح دے پیر ہوسن، جیں طرح دا سر ہوسی، اونہی مناسبت نال جسمانی لباس تخلیق تھیندا رہندے۔ ہݨ اساں ایویں آکھسوں کہ گوشت دا جسم روح دا اِختراع کردہ ہک رنگ ہے یعنی روح جیہڑی مکمل خدوخال تے نقش و نگار دے نال قائم ہے اوندے اتے ہک رنگ آ ڳیا یعنی رنگ روح دا لباس ہے۔ ایہے رنگ روح دے اتے مختلف پرت ہن۔ اتھاں ہک ڳالھ ݙسا ݙیوݨا ضروری ہے کہ جیں طرح جسمِ انسانی پرت در پرت موجود ہے اوں طرح روح وی بے شمار پرتاں دا مجموعہ ہے۔ روح دا ہر پرت مجسم نقش و نگار دے نال متحرّک ہے۔ ہک لمحے دا کھربواں حصّہ وی اینجھا نی جیندے اچ حرکت ساکت تھی ویندی ہے۔ اگر لمحے دے کھربویں حصے اچ وی روح ساکت تھی ونڄے تاں سارا نظام درہم برہم تھی ویسی۔ کائنات اچ جتنے اشیاء موجود ہن او زمین دے اتے ہووون، زمین دے اندر ہوون، آسمانی مخلوق ہووے، ست آسمان ہوون، عرش و کرسی ہووے، ہر شئے اچ روح موجود ہے تے جیہڑی چیز ساکوں ظاہر اکھیاں نال یا صفاتی اکھیاں نال نظردی ہے او سب روح دا لباس ہے۔ جیہڑلے اساں کبوتر کوں ݙیکھدے ہیں تاں کبوتر دی پوزیشن وی اوہا ہے جیہڑی آدمی دی ہے۔ جیں طرح روح آدمی دے خدوخال دے مطابق لباس بݨا کے اپݨا مظاہرہ کریندی ہے، جیں طرح روح نکلݨ دے بعد آدمی دی کوئی حیثیت برقرار نی رہندی، اونہی طرح کبوتر دے اندروں روح نکلݨ دے بعد کبوتر دی کوئی حیثیت باقی نی رہندی۔ جسم انسانی توں روح اگر اپݨا رشتہ منقطع کر گھنے تاں اے جسم منتشر تھی ویندے تے منتشر تھی کے مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ جیں جسم کوں اساں کبوتر، ناہر یا باندر دے ناں نال ڄاݨدے ہیں او انسانی جسم توں مختلف نی ہوندا۔ انسان دی طرح ہر جسم منتشر تھی کے مٹی دے ذرّات اچ تبدیل تھی ویندے۔ ===قانون=== روح ہک اینجھا مادہ ہے جیندے اندر پورے پورے خدوخال موجود ہن۔ خدوخال دی اے موجودگی دراصل روح دی صلاحیت دی نشان دہی ہے۔ روح ہک مشین ہے یا ہک اینجھا کمپیوٹر ہے جیندے بے شمار ڈائیاں ہن۔ مختلف ڈائیاں اچ جیہڑلے مسالہ پوندے تاں ڈائی دے مطابق نویں نویں لباس اچ نئی نویں صورتاں مظہر بݨ کے ساݙے سامݨے آ ویندن۔ کبوتر دی شکل و صورت دی ڈائی اچ پلاسٹک دا مسالہ سٹیا ونڄے تاں کبوتر بݨسی۔ پھل دی ڈائی اچ مسالہ سٹیجے تاں پھُل بݨسی، علیٰ ہذالقیاس ڈائیاں مختلف ہن مسالہ ہک ہے۔ لیکن اوں مسالے دی بنیاد تے ہر شکل مختلف بݨدی پئی ہے۔ ڈائی دے اتے اگر غور کریجے تاں اے ڳالھ بالکل سامݨے دی ہے کہ کبوتر دی ڈائی اچ تے ٻلی دی ڈائی اچ ہک نمایاں فرق ہے۔ اوں نمایاں فرق کوں قرآن ‘‘مقداراں’’ دا ناں ݙیندے ، (سورۃ الأعلیٰ – آیت نمبر 3) یعنی ہر ڈائی مختلف تے معیّن مقداراں نال بݨی ہوئی ہے تے اے معیّن مقداراں باوجود ہک ہووݨ دے الڳ الڳ ہن۔ ایندے کیتے شکل و صورت اچ اختلاف واقع تھیندا رہندے۔ ڈائی جیہڑی چیز یا مسالے نال بݨی ہے او وی ہک ہے تے ڈائی دے اندر جیہڑا مسالہ سٹیا ڳیا ہے او وی ہک ہے لیکن ڈائی بذات خود مختلف ہے۔ اے اختلاف ہی مختلف شکل و صورت دا سبب بݨدے۔ ہک طرح دے مقداراں نال ہک نوع تخلیق تھی ویندی ہے۔ اوں نوع دے اندر معیّن مقداروں اچ جیہڑلے ردّ و بدل تھیندے تاں افراد وجود اچ آندن۔ نوع دے معیّن مقداراں جیہڑلے آدم دے رنگ اچ جلوہ افروز تھیندن تاں آدم دی صورت سامݨے آ ویندی ہے۔ آدم جنہاں مقداراں دا ناں ہے جیہڑلے انہاں مقداراں اچ ہیجان پیدا تھیا تے ہیجان دی وجہ کولوں مقداراں اچ ترٹ بھڄ واقع تھئی تاں مقداراں دا توازن بدل ڳیا۔ مقداراں دا توازن بدلݨا اے معنی رکھدے کہ نویں مقداراں وجود اچ آ ڳئے، جیویں ہی مقداراں اچ ہیجان پیدا تھیا تے اوں ہیجان نال مقداراں اچ ردّ و بدل تھیا، نتیجے اچ حوّا دا وجود ابّا آدم دے سامݨے آ ڳیا۔ ہݨ مقداراں دے ݙو رخ متعیّن تھی ڳئے۔ باوجود ایندے کہ مقداراں اچ ردّ و بدل واقع تھیا جیہڑلے اوں ردّ و بدل دے نتیجے اچ کوئی صورت وجود اچ آئی تاں اوں صورت دے اندر وی مقداراں معیّن تھی ڳئے۔ مقداراں معیّن ہووݨ دا مطلب اے ہے کہ ڈائی دے اندر مخصوص طاقت مخصوص وزن مخصوص رنگ دے مقداراں جمع تھی ونڄ تاں ہک خوبصورت تصویر بݨدی ہے جیندا ناں آدم ہے تے اگر اوں ڈائی اچ اینجھے مقداراں جمع تھی ونڄن جیندا رنگ قدرے مختلف ہووے، وزن ݙو گنا ول وزن گھٹ یا قدرے زیادہ ہووے اوں صورت دا ناں عورت ہے۔ ڈائی دے اندر جیہڑا مسالہ سٹیا ویندے او وی پک ہے لیکن مقداراں اچ ردّ و بدل تھیندا رہندے تے مقداراں دے ردّ و بدل نال نویں نویں شکلاں وجود اچ آندے رہندن۔ اللہ کریم نے ارشاد فرمایا ہے کہ پاک تے بلند مرتّبہ ہے او ذات جیں نے تخلیق کیتا معیّن مقداراں نال تے ول انہاں مقداراں توں مرکب مخلوق کوں زینت بخشی تے اوں مخلوق کوں ہک رنگ ݙتا۔ زمین تے رنگ رنگ دی مخلوق دے اندر ہک معیّن چیز پاتی جیہڑی مَیٹر (Matter) ہے تے جیہڑی چیز الڳ الڳ کریندی ہے او مقداراں ہن تے انہاں مقداراں کوں اساں رنگ نال تشبیہ ݙیندے ہیں۔ رنگاں اچ ردّ و بدل، شکل و صورت دا باعث بݨدے۔ جیں طرح معیّن مقداراں نال صورت بݨدی ہے تے مختلف شکلاں ساݙے سامݨے آندن۔ اونہی طرح معیّن مقداراں نال ساݙے اندر حواس بݨدن، جے تک حواس معیّن مقداراں تے قائم ہن۔ صحت مند ہن تے حواس دے اندر مقداراں گھٹ یا ودھ ہوون تاں حواس غیر صحت مند تھی ویندن۔ ==ٻارہاں کھرب کل پرزے== مختصر طور تے زندگی دا تذکرہ کریجے تاں اے آکھݨا مناسب ہے کہ زندگی جذبات نال عبارت ہے تے زندگی دے بے شمار جذبات حواس دے دوش تے سفر کریندے پئے ہن۔ انہاں جذبات کوں کنٹرول کرݨا حواس دے ذریعے ہی ممکن ہے۔ ===مثال=== ہک آدمی کوں تریھ لڳی۔ تریھ ہک تقاضا ہے ، تریھ دے تقاضے کوں پورا کرݨ کیتے حواس ساݙی رہنمائی کریندن۔ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے پاݨی گرم ہے۔ اے پاݨی سرد ہے ، اے پاݨی کوڑا ہے یا اے پاݨی مٹھا ہے۔ تریھ دا تقاضہ پاݨی پیوݨ نال پورا تھیندے۔ پاݨی دی پہچاݨ بوی حواس دے ذریعے ممکن ہے۔ ہک تقاضہ تریھ ہے ، ہک تقاضہ بکھ ہے۔ کہیں کوں چاہںا ہک الڳ تقاضہ ہے تے آدمی دے اندر اے تقاضہ پیدا تھیوݨا کہ کوئی میکوں وی چاہے ، الڳ تقاضہ ہے۔ انہاں تقاضیاں کوں ہک جگہ جمع کر گھدا ونڄے تاں ایندا ناں زندگی ہے تے جیہڑلے انہاں کوں الڳ الڳ کر کے ݙٹھا تے سمجھا ونڄے تاں اے ڳالھ معلوم تھیندی ہے کہ ہر تقاضہ ایں واسطے الڳ الڳ ہے کہ تقاضیاں دے اندر مقداراں الڳ الڳ کم کریندے پئے ہن۔ تریھ دے تقاضے اچ جیہڑے مقداراں کم کریندے پن او بکھ دے تقاضے اچ موجود نی ایں واسطے صرف پاݨی پی کے بکھ دا تقاضہ رفع نی تھیندا۔ بکھ دے اندر جیہڑے مقداراں کم کریندے پن ، اوں دی اپݨی الڳ ہک حیثیت ہے۔ ایہا وجہ ہے کہ صرف کجھ کھا کے تریھ دا تقاضہ پورا نی تھیندا۔ حواس الڳ الڳ تقاضیاں کوں ڄاݨدن، سمجھدن، انسانی زندگی اچ ہک تقاضہ محبت ہے۔ محبت ہک اینجھا مجموعی تقاضہ ہے جیندے بغیر زندگی ادھوری تے نامکمل رہندی ہے۔ حواس محبت دے ایں تقاضے کوں الڳ الڳ حیثیت ݙیندن مثلاً اے کہ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے خاتون میݙی ذال ہے تے اے چھوکری دھی ہے تے اے خاتون ساݙی ما ہے۔ جیہڑلے اساں محبت دا ناں گھندے ہیں تاں محبت دا مجموعی مفہوم ساݙے ذہن اچ کہیں دا چاہݨا آندے لیکن جیہڑلے حواس دے ذریعے محبت کوں سمجھدے ہیں تاں محبت دا مفہوم بدل ویندے۔ ہک عورت ہر حال اچ عورت ہے لیکن حواس اوں عورت کوں الڳ الڳ تقسیم کر ݙیندن۔ حواس ساکوں ݙسیندن کہ اے عورت ساݙی بھیݨ ہے، اے عورت ساݙی دھی ہے، اے عورت ساݙی ما ہے تے اے عورت ساݙی ذال ہے۔ بحیثیت عورت و مرد سب اخ قدراں مشترک ہن لیکن حواس ساکوں ݙسیندن کہ مشترک قدراں اچ وی ہک ضابطہ تے قانون ہے۔ ݙسݨا اے مقصود ہے کہ انسانی زندگی جیہڑی بنیاد تے قائم ہے اوندے ݙو پیر یا ݙو ستون ہن۔ ہک پیر یا ستون جذبہ ہے تے ہک پیر یا ستون حواس ہن۔ جے تک آدمی جذبات دے دائرۂِ کار اچ رہندے۔ اوں وقت تک اوندی حیثیت ݙوجھے حیوانات توں الڳ نی تے جݙݨ انہاں جذبات کوں او انسانی حواس دے ذریعے سمجھدے تے جذبات دی تکمیل اچ حواس دا سہارا گھندے تاں او حیوانات توں الڳ تھی ویندے۔ جذبات تے حواس دا اشتراک انساناں دی طرح حیواناں اچ وی موجود ہے لیکن فرق اے ہے کہ ہک ٻکری یا ایک ڳاں انساناں دی طرح حواس اچ معنی نی پہوا سڳدی۔ اوندا علم زندگی کوں قائم رکھݨ دے ضروریات پوری کرݨ تک محدود ہے۔ او صرف اتنا ڄاݨدی ہے کہ پاݨی پیوݨ نال تریھ وسمدی ہے، پتے کھاوݨ نال بکھ رفع تھیندی ہے، ایں ڳال نال اونکوں کوئی غرض نی کہ پاݨی کیندا ہے۔ اوندے اندر زندگی قائم رکھݨ کیتے ہک تقاضہ تھیندے تے او تقاضہ پورا کر گھندی ہے۔ ایندے برعکس انسان دے اندر زندگی کوں قائم رکھݨ کیتے جیہڑلے تقاضہ ابھردے تاں او حواس دے ذریعے اے ڳال سمجھدے کہ اے تقاضا کیہڑی طرح پورا کیتا ویندے۔ چونکہ انسان کوں اللہ کریم نے حواس دا مخصوص علم عطا کیتے ایں واسطے انسان ݙوجھی مخلوق دے مقابلے اچ ممتاز تھی ڳئے تے اے ممتاز تھیوݨا ہی مکلف ہووݨا ہے۔ اے ڳال واضح طور تے سامݨے آ ڳئی ہے کہ زندگی قائم رکھݨ کیتے اللہ کریم دی تمام مخلوق اچ تقاضے یکساں ہن۔ آدمی کوں وی بکھ لڳدی ہے، ٻکری تے ٻلی کوں وی بکھ لڳدی ہے۔ تریھ آدمی کوں وی لڳدی ہے تے تریھ ٻئے حیوانات کوں وی لڳدی ہے۔ ݙوہیں بکھ تے تریھ دے تقاضے کوں پورا کریندن۔ لیکن انسان تقاضیاں تے حواس دی حیثیت توں واقف ہے۔ اے وقوف ہی انسان کوں شرف دے درجے تے فائز کریندے۔ حواس دے قانون توں واقف تھیوݨا روحانی سفر دی ابتدا ہے۔ انسان دے اندر ٻارہاں کھرب کَل پرزیاں نال مشین کم کریندی پئی ہے۔ کجھ کَل پرزے اینجھے ہن جیہڑے حواس بݨیندن، کجھ کَل پرزے اینجھے ہن جیہڑے جذبات دی تخلیق کریندن۔ انسان کوں اللہ کریم نے اے علم عطا کیتے کہ اگر او چاہے تاں ڄاݨ گھندے کہ اوندے اندر نصب شدہ مشین اچ اے کَل پرزے کیہڑی طرح فٹ ہن تے انہاں دے ذریعے جذبات تے حواس کیہڑی طرح بݨدن۔ جذبات تے حواس دے اعتبار نال انسان تے تمام حیوانات ہک صف اچ کھڑے ہن لیکن ٻکری دے اندر اے صلاحیت نی کہ او حواس بݨاوݨ دی مشین یا حواس بݨاوݨ دے کَل پرزیاں کوں سمجھ سڳے۔ اگر کوئی انسان ٻکری دی طرح اپݨے اندر نصب شدہ ایں کائناتی نظام کوں نی سمجھدا تاں اوندی حیثیت ٻلی تے کتے توں ودھ نی۔ ایں واسطے کہ بکھ کتے کوں وی لڳدی ہے، پیٹ کتا وی بھریندے۔ بکھ آدمی کوں وی لڳدی ہے۔ ڈڈھ آدمی وی بھریندے، تریھ چوہے کوں وی لڳدی ہے، تریھ آدمی کوں وی لڳدی ہے، پاݨی آدمی وی پیندے۔ جبلّی طور تے ہک آدمی وی اپݨی اولاد دی پرورش کریندے، اپݨی اولاد نال محبت کریندے، اپݨی اولاد دی تربیت کریندے بالکل اونہی طرح ٻلی وی اپݨی اولاد نال محبت کریندی ہے، اولاد دی پرورش کریندی ہے۔ اپݨی اولاد کوں کھیر پلیندی ہے تے زندگی گزارݨ کیتے تمام ضروری ڳالھیں نال آگاہ کر کے ٻچیاں دی تربیت کریندی ہے۔ روحانی نقطہ نظر نال اگر کوئی آدمی سب کجھ اوہے کم کریندے جیہڑے ہک ٻلی کریندی ہے تاں اوندی حیثیت ٻلی دے برابر ہے تے اونکوں ٻلی توں افضل قرار نی ݙیویج سڳدا۔ کوئی انسان ٻی کتے چوہے توں ایں واسطے افضل ہے کہ اللہ کریم نے اونکوں اپݨے اندر نصب شدہ مشین یا کمپیوٹر دا علم سکھا ݙتے۔ ==اللہ تے آدم== جذبات دے اندر رہندے ہوئے تقاضے پورے کرݨا جبلّت ہے تے جذبات تے حواس کوں الڳ الڳ سمجھݨا تے جذبات تے حواس دے مفہوم توں باخبر تھیوݨا خود آگاہی ہے۔ خود آگاہی فطرت ہے۔ جبلّت بدلدی رہندی ہے۔ فطرت اچ تغیّر تے تبدل واقع نی تھیندا۔ اللہ کریم نے جیہڑی چیز کوں جیہڑی فطرت تے پیدا کر ݙتے اوندے اچ تبدیلی واقع نی تھیندی۔ انسان کوں ٻئے حیوانات تے ٻئی مخلوقات توں ممتاز کر کے اللہ نے علم دی صفات دا علم عطا فرمایا۔ یعنی اللہ نے اپݨی یکجائی صفات آدم کوں سکھا ݙتے۔ یکجائی صفات توں مراد اے ہے کہ اللہ کریم نے جیں حد تک تے جیں قدر مناسب سمجھا آدم کوں اپݨی تخلیقی صفات دا علم عطا کر ݙتا۔ اللہ دے اَسماء اللہ دی صفات ہن، چونکہ اللہ خالقِ کائنات ہے ایں واسطے اللہ دی ہر صفَت اللہ کریم نال ہم رشتہ ہے۔ ایندا مطلب اے تھیا کہ اللہ نے اپݨے انہاں صفات دے او علوم آدم کوں سکھا ݙتے جنہاں صفات دے اتے کائنات دی تخلیق وجود اچ آئی، ایں واسطے تھیا کہ خالق چاہندے کہ میکوں پہچاݨا ونڄے۔ پہچاݨݨ کیتے ضروری ہے کہ آدم خالق دی صفات دا علم رکھدا ہووے۔ صفات دا اے علم اللہ نے ݙوجھی مخلوقات، فرشتیاں کوں وی عطا کیتا لیکن تخلیقی صفات دے جیہڑے علوم اللہ نے آدم کوں عطا کیتے او فرشتیاں کوں نی ݙسے۔ مفہوم اے نکلا کہ آدم دی فضیلت ایں بنیاد تے ہے کہ او اللہ دے تخلیقی صفات توں واقف ہے چونکہ اللہ نے اینکوں اپݨی صفات دا علم عطا کر ݙتے ایں واسطے اے انہاں صفات کوں ڄاݨݨ دے بعد اللہ تک رسائی حاصل کر گھندے۔ ایندا مطلب اے نی کہ اللہ دء ٻئی مخلوق اللہ کوں نی ڄاݨدی۔ اللہ دی ݙدجھی مخلوق وی ایں ڳال توں واقف ہے کہ ساݙا پیدا کرݨ والا اللہ ہے تے اوہو ساکوں زندہ رکھے ہوئے ہے تے اوں نے ہی ساݙے کیتے وسائل فراہم کیتے ہن۔ ڄاݨݨ دے ݙو طرزاں ہن۔ ہک طرز اے ہے کہ ہک آدمی ٻئے آدمی کوں ڄاݨدے کہ فلاݨاں آدمی دنیا اچ موجود ہے۔ کہیں حد تک اوندی صفات توں واقف ہے۔ ݙوجھا آدمی اوں آدمی توں متعارف وی ہے تے اونکوں اوندی قربت وی حاصل ہے۔ قربت دی وجہ توں او اونکوں ݙیکھدا وی ہے۔ اوندی ڳال وی سݨدے تے اوندے سامݨے اپݨے معروضات وی پیش کریندے۔ تمام مخلوق پہلی طرز توں واقف ہے، مگر مخلوق آدم چونکہ اللہ دی صفات دا علم رکھدی ہے ایں واسطے او اللہ نال قربت حاصل کر کے اللہ دا عرفان حاصل کر گھندی ہے۔ عرفان توں مراد محض لفظی عرفان نی۔ عرفان توں مراد اے ہے کہ اونکوں ایں ڳال دا یقین حاصل تھی ویندے کہ میں مخلوق ہاں تے میکوں پیدا کرݨ والا اللہ میݙا خالق ہے تے ایں یقین دے بعد او اللہ کوں ݙیکھدے۔ اللہ دی آواز سݨدے۔ اللہ کوں محسوس کریندے۔ اللہ نال گفتگو کریندے۔ اللہ جݙݨ اونکوں کجھ آکھدے تاں اوندی گفتگو سݨ کے سرشاری دی کیفیّت اچ اوندی تکمیل کریندے۔ او اے ڳال ڄاݨ گھندے کہ میݙا وجود اللہ دے رحم و کرم تے اللہ دء محبت تے قائم ہے۔ اوندے ذہن اچ اے ڳال پوری طرح قائم تھی ویندی ہے کہ میݙی زندگی اچ ہر حرکت تے میݙی زندگی دا ہر عمل ایں بنیاد تے قائم ہے کہ میکوں اللہ نے سنبھالا ہویا ہے۔ او اے وی ڄاݨ گھندے کہ میکوں اللہ نے کیہڑی مشیت دے تحت پیدا کیتے؟ میݙی پیدائش دی غرض و غایت کیا ہے؟ پیدا تھیوݨ توں پہلے میں کیہڑے عالَم اچ موجود ہم تے مرݨ دے بعد میں کیہڑے عالَم اچ منتقل تھی ویساں۔ او ایں ڳال توں باخبر تھی ویندے کہ فرشتے اوندے مسجود ہن یعنی اوندے سامݨے او سارا نقشہ آ ویندے جیندا تذکرہ قرآن نے "انی جاعل فی الارض خلیفہ" (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 30) اچ کیا ہے۔ اے ڳال ٻہوں زیادہ غور طلب ہے کہ آدم دی اولاد آدم ہے تے آدم کی اولاد بحیثیت آدم دے ایں ڳال دا مشاہدہ کر سڳدی ہے جنہاں مشاہدات توں آدم گزرا ہے۔ اگر آدم زاد ایں ڳال دا مشاہدہ نہ کرے جیہڑی حالت دا مشاہدہ آدم نے کیتے یعنی خود کوں فرشتیاں دا مسجود ݙیکھݨا۔ اللہ تے فرشتیاں دے درمیان مکالمہ تھیوݨا۔ اللہ کریم دا اے ارشاد فرماوݨا کہ اساں آدم کوں اپݨے تمام صفات دا علم سکھا ݙتے تے فرشتیاں دا اے آکھݨا کہ اساں صرف اوں حد تک واقف ہیں جیہڑی حد تک تساں ساکوں عطا فرما ݙتے۔ اے تمام فلم اگر آدم زاد بندے دے سامݨے نہ آوے تاں او ہرگز آدم دی اولاد سݙیجݨ دا مستحق نی۔ اوندی حیثیت اوں آدم دی ہرگز نی جیں آدم دے بارے اچ اللہ تعالیٰ نے ارشاد فرمایا ہے کہ اے میݙا نائب تے خلیفہ ہے، اے اوندے اختیارات استعمال کرݨ پر قدرت نی رکھدا تاں او ہرگز نائب نی۔ ایں تمام گفتگو دا اجمال اے تھیا کہ آدم زاد اگر ازل اچ ایں واقعے توں واقف نی تے انہاں واقعات کوں ایں زندگی اچ نی ݙیکھدا جنہاں دی بنیاد تے آدم کوں نائب تے خلیفہ بݨایا ڳیا ہے تاں او آدم دی صف اچ شمار نی تھیندا تے اگر چھک تاݨ کے محض شکل و صورت دی بنیاد تے اونکوں آدم زاد آکھ وی ݙیویجے تاں اونکوں ناخلف اولاد توں زیادہ کوئی حیثیت نی ݙیویج سڳدی۔ ایں واسطے کہ او اپݨے پیؤ دے ورثے توں محروم ہے۔ پیؤ دے ورثے توں محروم اولاد ناخلف ہوندی ہے، بدنصیب ہوندی ہے، مفلوک الحال ہوندی ہے۔ ݙوجھی صورت اے ہے کہ اگر کوئی بندہ اللہ دے اَسماء دا علم نی ڄاݨدا تاں او اللہ دا نائب نی۔ آدم زاد کوں ٻئی مخلوقات تے جیہڑا شرف حاصل ہے اوندی وجہ صرف اے ہے کہ آدم زاد اللہ دے اَسماء دا علم ڄاݨدے تے اوں علم دی بنیاد تے او اللہ دا نائب ہے۔ چونکہ آدم اللہ دا نائب ہے ایں واسطے او اللہ دے اختیارات استعمال کر سڳدے۔ اللہ دے اختیارات بحیثیت خالقِ کائنات دے او اختیارات ہن جنہاں کوں تخلیقی اختیارات آکھا ویندے۔ اللہ نے اپݨے کیتے ارشاد فرمایا ہے کہ میں احسن الخالقین ہاں یعنی میں تخلیق کرݨ والا ہاں، میں بہترین خالق ہاں۔ آیت مبارکہ توں اے ڳال پوری طرح ثابت تھی ویندی ہے کہ اللہ تخلیق کرݨ والیاں اچ بہترین خالق ہے یعنی اللہ نے بندیاں کوں وی تخلیقی صلاحیتاں منتقل کیتن۔ اے تمام صلاحیتاں او اَسماء ہن جنہاں دے بارے اچ خالقِ کائنات نے ارشاد فرمایا: وَعَلَّمَ آدَمَ الْاَسماء كُلَّهَا (سورۃ البقرہ – آیت نمبر 31) تے اساں آدم کوں تمام اَسماء دا علم سکھا ݙتا۔ علم الاَسماء توں مراد کائنات اچ او تخلیقی فارمولے ہن جنہاں تخلیقی فارمولیاں نال اے کائنات وجود اچ آئی ہے۔ ==قالو بلٰی== مذہبی دانشور آہدن کہ آدمی اللہ دی آواز نی سݨ سڳدا۔ ہک وݙا گروہ اینجھا وی ہے جیہڑا ایں ڳال تے یقین رکھدے کہ اللہ کوں ݙیکھݨا وی ممکن نی۔ ایں دنیائے ناپیدا کنار اچ اینجھے لوگ وی موجود ہن جیہڑے روحانی قدراں کوں مفروضہ (Fiction) تے قوتِ متخیّلہ قرار ݙیندن۔ ایندے نتیجے اچ دنیا اچ وݙی آبادی اللہ نال ہم کلام نی تھی سڳی۔ فقراء دا اے آکھݨا ہے کہ بندہ اللہ دا عرفان حاصل کر کے اللہ نال ہمکلام تھی سڳدے یا کوئی بندہ اگر اللہ کوں ݙیکھݨا چاہے تاں ݙیکھ سڳدے۔ اللہ نال بندے دی قربت تے دوری اے ݙوہیں ڳالہیں قرآن پاک اچ بیان کیتے ڳئے ہن۔ اللہ نے تخلیق کائنات دے بعد جݙݨ کائنات کوں مخاطب کر کے فرمایا "(أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ) میں تہاݙا رب ہاں۔" مخلوق نے جواباً عرض کیتا۔ جیا اساں ایں ڳال دا اقرار کریندے ہیں تے عہد کریندے ہیں کہ تساں ساݙے رب او۔ کوتاہ عقل والا بندہ وی ایں ڳال کوں آسانی دے نال سمجھ سڳدے کہ اللہ نے جݙݨ مخاطب کیتا تاں مخلوق دے کن اچ آواز پئی جیویں ہی کن اچ آواز پئی مخلوق دی نظر اٹھی تے مخلوق نے اللہ کوں ݙٹھا۔ ݙیکھݨ دے بعد مخلوق فوراً پکار اٹھی کہ جیا اساں ایں گال دا اقرار کریندے ہیں کہ تساں ساݙے رب او۔ قرآن مجید نے ݙو ڳالہیں دی وضاحت کیتی ہے۔ اللہ دی آواز سݨݨا تے آواز سݨ کے اللہ کوں ݙیکھݨا تے ݙیکھݨ دے بعد اقرار کرݨا۔ ݙوجھی ڳال اے ہے کہ مخلوق نے اللہ دی دی ہوئی سماعت کوں استعمال کیتا تے جݙݨ مخلوق دے اندر اللہ دی ݙتی ہوئی بصارت متحرّک تھئی تاں مخلوق کوں بصارت مل ڳئی۔ او ݙیکھݨ دے وصف توں واقف تھی ڳئی۔ مخلوق کے کان میں پہلی آواز اللہ کی پڑی اور مخلوق کی نظر نے سب سے پہلے اللہ کو دیکھا۔ سماعت کی بنیاد یہ بنی کہ سماعت نے پہلی جو آواز سنی وہ اللہ کی آواز تھی۔ دیکھنے کی بنیاد یہ بنی کہ نظر نے جس چیز کو پہلی بار دیکھا وہ اللہ کی ہستی ہے۔ کائنات میں جتنی بھی مخلوق ہے اجتماعی طور پر سب نے اللہ کی آواز سن کر اللہ کو دیکھا اور اللہ کی ربوبیت کا اقرار کیا۔ اجتماعی شو ر حاصل ہونے کے بعد دوسری چیز جو مخلوق کو حاصل ہوئی وہ یہ ہے کہ مخلوق کو اپنا ادراک حاصل ہو گیا یعنی مخلوق نے اس بات کو سمجھ لیا کہ اللہ نے مجھے تخلیق کیا ہے۔ مجھے تخلیق کرنے کا مطلب یہ ہوا کہ مخلوق کو اپنا ادراک حاصل ہو گیا۔ اس کو ہم اس طرح کہیں گے کہ اللہ نے اپنی مشیئت منشاء اور مرضی سے ایک کائنات بنائی۔ اس کائنات کے بندوں کو سننے، بولنے، چکھنے، محسوس کرنے اور دیکھنے کی صلاحیت منتقل کی اور یہ ساری صلاحیتیں خود اللہ کی اپنی صلاحیتیں ہیں۔ اس لئے کہ جب اللہ نے ‘‘الست بربکم’’ فرمایا تو سماعت کے لئے پہلی آواز اللہ تعالیٰ کی آواز قرار پائی۔ مخلوق نے جب نظر اٹھا کر دیکھا تو نظر کا ٹارگٹ وہ ہستی بنی جو خالق ہے۔ مخلوق نے یہ محسوس کیا کہ میرا بنانے والا اللہ میرے سامنے موجود ہے جیسے ہی مخلوق کے ذہن میں یہ بات آئی کہ میرا بنانے والا کوئی ہے تو ساتھ ہی یہ بات بھی ذہن نشین ہو گئی کہ میں مخلوق ہوں۔ یہ تذکرہ اس عالَم کا ہے جس کو پیراسائیکالوجی میں ‘‘عالمِ ارواح’’ کہا جاتا ہے۔ ادراک، سماعت اور بصارت کی حیثیت اجتماعی ہے یعنی تمام مخلوق یکجا طور پر موجود ہے۔ مخلوق میں کبوتر، چڑیا، بیل گائے، بھینس، جنّات، فرشتے، آدم وغیرہ ہیں۔ اس تخاطب اور اقرار کے بعد ہر ایک کو اپنا اپنا ادراک حاصل ہوا تو مخلوق نے خود کو پہچانا۔ پہچاننے سے مراد یہ ہے کہ الگ الگ نوعیں بن گئیں۔ اب نوعی پروگرام مرتّب ہو کر لوح محفوظ پر آیا۔ لوح محفوظ سے یہ پروگرام تقسیم ہو کر ہر نوع کا انفرادی پروگرام بن گیا۔ جہاں نوعیں انفرادی حیثیت میں متعارف ہوئیں اس کا نام پیراسائیکالوجی میں ‘‘حضیرہ’’ ہے۔ حضیرہ ایک جنریٹر(Generator) ہے جس کے اوپر فلم کا ایک ایسا فیتہ چلتا ہے جس میں نوعی پروگرام اور انفرادی پروگرام ایک ساتھ ڈسپلے ہوتے ہیں۔ اس فلم کا مظاہرہ زمین کے اوپر ہوتا ہے۔ اللہ کی بنائی ہوئی فلم جس اسکرین پر ڈسپلے ہو رہی ہے اس کا نام زمین ہے۔ مخلوق کی بنائی ہوئی فلم ایک محدود جگہ کپڑے یا اسکرین پر ڈسپلے ہوتی ہے۔ اللہ کی بنائی ہوئی فلم زمین پر ڈسپلے ہوتی ہے یعنی اللہ نے زمین کو فلم ڈسپلے کرنے کے لئے اسکرین بنا دیا ہے۔ تخلیق کی بنیادی حیثیت پر اگر غور کیا جائے تو یہ بات منکشف ہوتی ہے کہ آدم زاد اللہ کی سماعت سے سنتا ہے۔ اللہ کی بصارت سے دیکھتا ہے اور اللہ کی فہم سے سوچتا ہے پھر یہ کیسے کہا جاتا ہے کہ بندہ اللہ کو دیکھ نہیں سکتا یا کوئی بندہ اللہ سے ہم کلام نہیں ہو سکتا؟ اللہ کو دیکھنے کی طرف متوجہ نہ ہونا اور اللہ کی آواز سننے کے لئے جدوجہد اور کوشش نہ کرنا بدبختی اور بدنصیبی کے علاوہ کچھ نہیں ہے۔ جو بندے اللہ کی قربت کے لئے اللہ کی آواز سننے کے لئے اللہ کو دیکھنے کے لئے جدوجہد اور کوشش کرتے ہیں ان کی کوشش اس لئے کامیاب ہوتی ہے کہ وہ جس نظر سے دیکھ رہا ہے فی الواقع وہ نظر اللہ کی نظر ہے جس سماعت سے وہ سن رہا ہے فی الواقع وہ اللہ کی سماعت ہے۔ فرق صرف اتنا ہے کہ ہم اس بصارت کو جس بصارت کا ٹارگٹ اللہ ہے بہت زیادہ محدود طرزوں میں استعمال کرتے ہیں۔ ہم نے اس بات کو اپنے لئے یقین بنا لیا ہے کہ ہم دیوار کے پیچھے نہیں دیکھ سکتے۔ جب کہ اللہ کے ارشاد کے مطابق اس نظر نے اللہ کو دیکھا ہے اور بندہ نے اللہ کو دیکھ کر اس کی ربوبیت کا اقرار کیا ہے۔ ==اللہ کیا چاہندے؟== ==اساں روشنی کھاندے ہیں== ==تریجھی اکھ== ==مراقبے دے مدارج== ==رفتار== ==تقاضے کتھاں بݨدن== ==جنت تے دوزخ دے طبقات== ==ایں کونے توں اوں کونے تک== ==قلیل علم== ==کائناتی خدوخال== ==روشنی== ==ذات و صفات== ==قوتِ متخیلہ ۱== ==قوتِ متخیلہ ۲== ==خبر متواتر== ==پرواز== ==لا الہ الا اللہ محمد رسول اللہ== ==پرسکون لہراں== ==اعتراف== ==جادو== ==ماحول== ==سخاوت== ==ثواب و عذاب== ==حوالے== 8moc0h0hyx95m7a4zyuab3kkknss1f7 0 17190 63053 48321 2025-06-05T02:55:49Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63053 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" id="5" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" id="8" class="entete humain" style="line-height:1.5em; background-color:#C0C0C0;color:#000000" |دیویا بھارتی |- id="10" | colspan="2" id="11" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Divya_Bharti.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Divya_Bharti.jpg|center|280x280px]] |- id="14" | colspan="2" id="15" | ---- |- id="17" ! colspan="2" id="18" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- id="21" ! scope="row" id="22" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ڄم | id="24" style=" " |25 فروری 1974ء <ref name="54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1">ربط: https://d-nb.info/gnd/138437572 — اخذ شدہ بتاریخ: 29 اپریل 2014 — اجازت نامہ: CC0</ref><ref name="4985212199765903903528bc908809d93322059d">انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس آئی ڈی: https://www.imdb.com/name/nm0080251/ — اخذ شدہ بتاریخ: 14 اکتوبر 2015</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[ممبئی]] <ref name="62ff95cd588d158675be3e1374bc4ed4498f9c3c">ربط: https://d-nb.info/gnd/138437572 — اخذ شدہ بتاریخ: 15 دسمبر 2014 — اجازت نامہ: CC0</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="26" ! scope="row" id="27" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |وفات | id="29" style=" " |5 اپریل 1993ء (19 سال)<ref name="54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1" />&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P570|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P570) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[ممبئی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P20|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P20) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="31" ! scope="row" id="32" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |طرز وفات | id="34" style=" " |حادثاتی موت &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P1196|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1196) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="35" ! scope="row" id="36" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |رہائش | id="38" style=" " |[[ممبئی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P551|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P551) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="40" ! scope="row" id="41" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | id="43" style=" " |[[فائل:Flag_of_India.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_India.svg|20x20px]] [[بھارت]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="45" ! scope="row" id="46" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شریک حیات | id="48" style=" " |[[ساجد ناڈیاڈوالا]] <small> (1992–1993)</small>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P26|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P26) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="50" ! colspan="2" scope="col" id="51" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- id="54" ! scope="row" id="55" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | id="57" style=" " |<span lang="ur">فلم اداکارہ</span> ، &nbsp;<span lang="ur">[[ادکارہ]]</span> &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="59" ! scope="row" id="60" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | id="62" style=" " |[[ہندی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="64" ! colspan="2" scope="col" id="65" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |ویب سائٹ |- id="67" ! scope="row" id="68" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ویب سائٹ | id="70" style=" " |[https://web.archive.org/web/20250429112301/http://divyabhartiportal.com/ باضابطہ ویب سائٹ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P856|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P856) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="71" ! scope="row" id="72" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[فائل:IMDb_logo.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%B9_%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B3|none|40x40px]] | id="75" style=" " |[http://www.imdb.com/name/nm0080251/ IMDB پر صفحہ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q465005#P345|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P345) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- id="76" | colspan="2" id="77" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- id="78" | colspan="2" id="79" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- id="80" | colspan="2" id="81" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} دیویا بھارتیہک بھارتی فلمی اداکارہ ہن جنہاں نے بالی ووڈ دے علاوہ [[تیلگو]] تے [[تمل]] سنیما وچ وی اداکاری کیتی۔ 1990ء دے ابتدائی سالاں وچ انہاں نے اپݨی اداکاری نال پوری فلمی دنیا وچ ہلچل مچا ݙتی ہئی۔ اوہ اپݨے زمانے دی سب توں زیادہ معاوضہ گھنݨ آلی اداکارہ ہن۔ انہاں نے نوجوانی وچ اپݨے فلمی کیریئر دا آغاز کیتا۔ انہاں دی پہلی فلم وینکٹیش دے نال رومانوی فلم "بوبی راجا" (1990ء) ہئی۔ ایں دوران اوہ ماڈلنگ وی کریندی رہن۔ 1992ء وچ انہاں نے بالی ووڈ وچ قدم رکھیا تے "وشوآتما" (1992ء) انہاں دی پہلی بالی ووڈ فلم بݨی۔ ایندے بعد ایکشن مزاحیہ فلم "شعلہ اور شبنم" (1992ء) وچ کم کیتا، جیہڑی باکس آفس تے کامیاب فلم ثابت تھئی۔ ایں سال رشی کپور تے [[شاہ رخ خان]] دے نال انہاں نے "دیوانہ" فلم وچ بہترین کارکردگی دا مظاہرہ کیتا تے فلم فیئر اعزاز برائے بہترین نویں اداکارہ دا خطاب حاصل کیتا۔ 19 سال دی عمر وچ 5 اپریل 1993ء کوں اپݨے اپارٹمنٹ دی پنجویں منزل دی بالکونی توں ݙھاوݨ نال انہاں دی موت تھی ڳئی۔ انہاں دی موت ہݨ تک ہک معما بݨی ہوئی ہے جیہڑا سلجھ نہیں سڳیا۔ === ابتدائی زندگی تے خاندان === دیویا بھارتی 25 فروری 1974ء کوں [[بھارت]] دے [[ممبئی]] وچ اوم پرکاش بھارتی تے میٹا بھارتی دے گھر پیدا تھئی۔ انہاں دا ہک چھوٹا بھرا کنال تے مترائی بھیݨ پونم ہئی، جیہڑی اوم پرکاش بھارتی دی پہلی شادی توں ہئی۔ کائنات اروڑہ دیویا بھارتی دی سوتر ہن۔ دیویا بھارتی [[ہندی]]، [[انگریزی]] تے [[مراٹھی]] روانی نال ٻولیندی ہن۔ ابتدائی سالیں وچ، اوہ اپݨی گڑیا جاہیں شخصیت دی وجہ توں مشہور ہن۔ انہاں نے ممبئی دے جوہو دے مانکے جی کوپر ہائی اسکول توں تعلیم حاصل کیتی۔ بھارتی اسکول وچ ہک عام طالب علم دی طرح ہن تے انہاں نے اداکاری دے کیریئر کوں اڳاں تے ودھاوݨ توں پہلے ناویں جماعت تک تعلیم مکمل کیتی۔<ref>{{Cite web|title=Remembering Divya Bharti on her death anniversary: Top 7 songs of the actress which are still popular|url=https://www.wionews.com/photos/entertainment-remembering-divya-bharti-on-her-death-anniversary%3A-top-7-songs-of-the-actress-which-are-still-popular-128514|access-date=2020-12-11|website=WION|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2020-02-25|title=Divya Bharti: 6 Lesser known facts about the 'Deewana' actress on her 46th birth anniversary|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/divya-bharti-6-lesser-known-facts-about-the-deewana-actress-on-her-46th-birth-anniversary/photostory/74292885.cms|access-date=2020-12-11|website=The Times of بھارت|language=en}}</ref> === ذاتی زندگی === دیویا بھارتی نے "شعلہ اور شبنم" دی فلم بندی دے دوران گووندا دے ذریعے ڈائریکٹر تے پروڈیوسر ساجد ناڈیاڈ والا نال ملاقات کیتی تے 10 مئی 1992ء کوں انہاں نال شادی کیتی۔<ref name="Bubbly">{{cite news|title=Divya Bharti's 46th birth anniversary: Popular Telugu films of the bubbly actress who died tragically young|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/divya-bhartis-46th-birth-anniversary-popular-telugu-films-of-the-bubbly-actress-who-died-tragically-young/photostory/74284623.cms|access-date=16 ستمبر 2020|work=Entertainment Times|agency=The Times Group|publisher=The Times of بھارت|date=25 فروری 2020|archive-date=9 فروری 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209123953/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/divya-bhartis-46th-birth-anniversary-popular-telugu-films-of-the-bubbly-actress-who-died-tragically-young/photostory/74284623.cms|url-status=live}}</ref><ref name="Doll">{{cite news|title=Bollywood mysteries that remain unsolved even today|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/bollywood-mysteries-that-remain-unsolved-even-today/photostory/38140568.cms|access-date=16 ستمبر 2020|work=Entertainment Times|agency=The Times Group|publisher=The Times of بھارت|archive-date=9 فروری 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209124037/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/photo-features/bollywood-mysteries-that-remain-unsolved-even-today/photostory/38140568.cms|url-status=live}}</ref> === وفات === 5 اپریل 1993ء دی شام کوں ورسووا، اندھری دے تلسی بلڈنگز وچ اپݨے پنجویں منزل دے اپارٹمنٹ دی بالکونی توں ݙھاوݨ نال انہاں دی موت تھی ڳئی۔<ref name="Rediff">{{cite web|date=26 دسمبر 2011|title=Looking at stars who died young|url=http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-death-anniversary-of-divya-bharti-and-kurt-cobain/20110405.htm|url-status=live|archive-url=https://www.webcitation.org/6ACP2Hehc?url=http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-death-anniversary-of-divya-bharti-and-kurt-cobain/20110405.htm|archive-date=26 اگست 2012|access-date=27 دسمبر 2011|publisher=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]}}</ref><ref name="Death">{{cite news|last1=Khushwaha|first1=Preeti|title=Happy Birthday Divya Bharti|url=https://www.patrika.com/bollywood-news/happy-birthday-divya-bharti-unknown-facts-before-divya-bharti-death-4187694/|access-date=22 مئی 2020|work=Rajasthan Patrika|agency=Rajasthan Patrika Pvt. Ltd.|date=25 Feb 2019|language=hi|archive-date=9 فروری 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209124009/https://www.patrika.com/bollywood-news/happy-birthday-divya-bharti-unknown-facts-before-divya-bharti-death-4187694/|url-status=live}}</ref> == حوالہ == eh3jwcdmagl59n3cw2o6e999jtecpt4 0 19631 63061 51231 2025-06-05T06:37:29Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63061 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete humain" style="line-height:1.5em; background-color:#C0C0C0;color:#000000" |سعدیہ بشیر |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |سعدیہ بشیر |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |مقام پیدائش | style=" " |[[:ur:فیصل_آباد|فیصل آباد]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q102443647#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:قومیت|قومیت]] | style=" " |[[:ur:پاکستان|پاکستان]] |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی حیاتی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |کمپیوٹر سائنس دان، گیم ڈویلپر، کاروباری |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |کارہائے نمایاں | style=" " |پکسل آرٹ اکیڈمی کی بانی |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C%DB%81_%D8%A8%D8%B4%DB%8C%D8%B1&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C%DB%81_%D8%A8%D8%B4%DB%8C%D8%B1&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} سعدیہ بشیر ہک پاکستانی کمپیوٹر سائنس دان، گیم ڈویلپر تے کاروباری ہن۔ انھاں [[پکسل آرٹ اکیڈمی]] دی بانی تے سی ای او ہن جیڑھی [[پاکستان]] وچ پہلی گیم ٹریننگ اکیڈمی ہے۔ سعدیہ پہلی پاکستانی ہن جنھاں نے گیم ڈویلپر کانفرنس وچ [[پاکستان]] دی نمائندگی کیتی۔<ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-27|عنوان=Pakistanis glow in the Forbes ‘30 under 30’ 2018 list|یوآرایل=https://dailytimes.com.pk/220630/pakistanis-glow-in-the-forbes-30-under-30-2018-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Daily Times|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Pakistanis shine in Forbes Asia's '30 Under 30' list for 2018 - Pakistan|یوآرایل=https://dunyanews.tv/en/Pakistan/432881-Pakistanis-shine-in-Forbes-Asias-30-Under-30-list-for-2018|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Dunya News}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir – PixelArt Game Academy|یوآرایل=https://pixelartga.com/index.php/sadia-bashir/|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-11-11|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201111124907/https://pixelartga.com/index.php/sadia-bashir/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=HeySummit|عنوان=Global Pakistan Tech Summit|یوآرایل=https://global.paktechsummit.com/speakers/sadia-bashir/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Global Pakistan Tech Summit|آرکائیو تاریخ=2020-10-19|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201019073727/https://global.paktechsummit.com/speakers/sadia-bashir/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Nine Pakistanis Make It To Forbes 30 Under 30 Asia List {{!}} Focus - MAG THE WEEKLY|یوآرایل=http://magtheweekly.com/detail/2334-nine-pakistanis-make-it-to-forbes-30-under-30-asia-list|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=magtheweekly.com|زبان=en}}</ref> == تعلیم == سعدیہ نے کمپیوٹر سائنس وچ بیچلر ڈگری حاصل کیتی ہے۔ انھاں نے [[کامسیٹس یونیورسٹی]] توں مصنوعی ذہانت تے سافٹ ویئر انجینئری وچ ویڈیو گیمز کِیتے پروڈکشن دے عمل دے نال کمپیوٹر سائنس وچ ماسٹر وی کیتا ہویا ہے۔<ref>{{حوالہ ویب|آخری=ilmkidunya.com|عنوان=Sadia Bashir is a young video game entrepreneur and a part of a select team from Pakistan for those who are completely self-made.|یوآرایل=https://www.ilmkidunya.com/articles/sadia-bashir-a-pakistani-video-game-pioneer-s-voyage-to-international-fame-1809.aspx|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=ilmkidunya.com|زبان=english}}</ref><ref>{{حوالہ خبر|تاریخ=2018-07-05|عنوان=Pakistan female game designer on a mission for change|زبان=en-GB|کاوش=BBC News|یوآرایل=https://www.bbc.com/news/world-asia-43966675|تاریخ رسائی=2020-11-29}}</ref> <ref>{{حوالہ ویب|عنوان=TEDxSZABIST {{!}} TED|یوآرایل=https://www.ted.com/tedx/events/18670|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.ted.com}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-28|عنوان=Nine Pakistanis Make Forbes 30 Under 30 Asia|یوآرایل=https://www.arabnews.pk/node/1275126/lifestyle|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Arab News PK|زبان=en}}</ref> == ذاتی حیاتی == سعدیہ ہک ایسے خاندان وچ پیدا تھئی ہَن جتھاں خواتین دی تعلیم کوں ترجیح نی ݙتی ویندی ہئی۔ تاہم، سعدیہ ہک انگریزی میڈیم اسکول وچ تعلیم حاصل کرݨ چاہندی ہَن تے انھاں نے اپݨی تعلیم دا خرچہ خود اٹھاوݨا شروع کر ݙتا۔ اوہ بچیں کوں گھراں وچ ٹیوشن ݙیندی ہَن تے اپݨے تعلیمی اخراجات کِیتے کپڑے سلائی وی کرݨ لڳ ڳئی ہَن۔<ref>{{حوالہ ویب|آخری=Desk|پہلا=News|تاریخ=2018-03-28|عنوان=Nine Pakistanis featured in Forbes Asia ‘30 Under 30’ list|یوآرایل=https://www.globalvillagespace.com/nine-pakistanis-featured-in-forbes-asia-30-under-30-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Global Village Space|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir An entrepreneur and a tech professional|یوآرایل=https://www.mizlink-pakistan.com/sadia-bashir-an-entrepreneur-and-a-tech-professional.html|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=MizLink Pakistan}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Cross|پہلا=Katherine|عنوان=Train Jam perfectly captures the magic of both traveling and game dev|یوآرایل=https://www.gamasutra.com/view/news/292664/Train_Jam_perfectly_captures_the_magic_of_both_traveling_and_game_dev.php|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.gamasutra.com|زبان=en}}</ref> جݙݨ سعدیہ نے اپݨے نویں اسکول وچ داخلہ گھدا، تاں اوہ اپݨے خاندانی فرق دے سبب ڈھلݨ توں قاصر رہ ڳئی ہَن۔ اپݨے اسکول وچ، سعدیہ نے لائبریری وچ وقت گزارݨا شروع کیتا جتھاں انھاں کوں گرافکس، کمپیوٹرز تے گیمنگ بارے وچ مزید معلومات حاصل تھئی ہَن۔ سعدیہ نے گیمنگ وچ دلچسپی اُس وقت پیدا کیتی جݙݨ اوہ اپݨے بھائی دے دوستاں دے نال ویڈیو گیمز کھیݙدی ہَن۔ جݙݨ اوہ 13 سال دی ہَن تبھی انھاں نے اپݨے کھیݙاں کوں ڈیزائن کرݨا شروع کیتا۔ سعدیہ کوں اپݨی یونیورسٹی کِیتے اپݨی تعلیم کِیتے فنڈ ݙیوݨ کِیتے کم جاری رکھݨا پیا۔<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Female game designer on a mission for change {{!}} Pakistan Today|یوآرایل=https://www.pakistantoday.com.pk/2018/07/06/female-game-designer-on-a-mission-for-change/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.pakistantoday.com.pk}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=In Pakistan, some gaming studios have made gender equity a priority|یوآرایل=http://america.aljazeera.com/articles/2016/1/10/gender-equity-in-pakistans-gaming-industry.html|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=america.aljazeera.com}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Female game designer on a mission for change {{!}} Pakistan Today|یوآرایل=https://www.pakistantoday.com.pk/2018/07/06/female-game-designer-on-a-mission-for-change/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.pakistantoday.com.pk}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Yousuf|پہلا=Faiza|تاریخ=2019-03-18|عنوان=Episode 1: Incredible Pakistani Women In Technology You Must Follow|یوآرایل=https://www.womenintechpk.com/incredible-pakistani-women-in-technology-you-must-follow/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=WomenInTechPK|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir: Her Story! – PixelArt Game Academy|یوآرایل=https://pixelartga.com/index.php/2018/12/26/sadia-bashir-her-story/|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-11|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201211191852/https://pixelartga.com/index.php/2018/12/26/sadia-bashir-her-story/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> == کَم کار آلی حیاتی == سعدیہ نے کجھ سال تک پروگرامر دی حیثیت نال کم کیتا۔ بعد وچ انھاں دی توجہ کمپیوٹر گیمز بݨاوݨ دی طرف راغب تھئی۔ سعدیہ دے استاد نے سعدیہ تے انھاں دی ساتھی کوں کھیݙاں تے کم کرݨ کِیتے فنڈ ݙیوݨ دا فیصلہ کیتا تے انھاں نے ہک چھوٹے جیہے تہ خانے وچ کم شروع کیتا۔ سعدیہ نے گیمنگ انڈسٹری وچ سات سال تک کم کیتا۔ اپݨے کم دے دوران، اوہ [[پاکستان]] وچ گیمنگ انڈسٹری وچ بدعت دی کمی توں مایوس تھئی ہَن تے ایں وجہ توں انھاں نے ایں اقدام کوں شروع کرݨ دا فیصلہ کیتا جیڑھا ایں مسئلے کوں حل کریندا ہئی۔<ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-12-07|عنوان=Pakistani entrepreneur Sadia Bashir featured as Global Gaming Citizen at Facebook Game Awards|یوآرایل=https://timesofislamabad.com/07-Dec-2018/pakistani-entrepreneur-sadia-bashir-featured-as-global-gaming-citizen-at-facebook-game-awards|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Times of Islamabad|زبان=en|آرکائیو تاریخ=2020-12-09|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201209131501/https://timesofislamabad.com/07-Dec-2018/pakistani-entrepreneur-sadia-bashir-featured-as-global-gaming-citizen-at-facebook-game-awards|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> <ref>{{حوالہ ویب|آخری=Fawad|پہلا=Saman|تاریخ=2016-07-24|عنوان=Meet Sadia Bashir: A Game Guru Promoting Video Game Industry in Pakistan - #HerStory|یوآرایل=http://beyourownboss.pk/sadia-bashir-game-guru-pakistan/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Be Your Own Boss - Entrepreneurship and Technology News|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-09|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201209075854/http://beyourownboss.pk/sadia-bashir-game-guru-pakistan/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> <ref>{{حوالہ خبر|عنوان=فوربز کی فہرست میں شامل پاکستانی کون ہیں؟|زبان=ur|کاوش=BBC News اردو|یوآرایل=https://www.bbc.com/urdu/pakistan-43567487|تاریخ رسائی=2020-11-29}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Startup Grind with Sadia Bashir (Founder @ PixelArt Game Academy)|یوآرایل=https://www.meetup.com/es/StartupGrindPK/events/262814903/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Meetup|زبان=es}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=ND2C – National Digital Design Conference|یوآرایل=https://www.nd2c.com/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.nd2c.com|آرکائیو تاریخ=2020-12-03|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201203224425/https://www.nd2c.com/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-27|عنوان=South Asians on the Forbes 30 Under 30 Asia 2018 List|یوآرایل=https://www.desiblitz.com/content/forbes-30-under-30-asia-2018|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=DESIblitz|زبان=en}}</ref> سعدیہ نے میٹنگز تے کانفرنساں دا اہتمام کیتا جتھاں اوہ مقامی ڈویلپرز کوں بین الاقوامی ڈویلپرز نال مربوط کرݨ لڳ ڳئی ہَن۔ اوہ یونیورسٹیاں وچ ورکشاپس دا وی اہتمام کرݨ لڳ ڳئی ہَن۔ کم دے بارے وچ مثبت جواب ݙیکھݨ دے بعد، سعدیہ نے [[پکسل آرٹ اکیڈمی]] بݨاوݨ دا فیصلہ کیتا۔ انھاں دی تنظیم وچ ہݨ، گیم ڈویلپرز کین لیون (گھوسٹ اسٹوری گیمز دے بانی، تخلیقی ڈائریکٹر بیوشوک)، رامی اسماعیل (شریک بانی والمبیئر)، بری کوڈ (بانی ٹرو لوو میڈیا) تے جوناتھن چی (سابقہ اریشنل کھیݙاں دے شریک بانی) شامل ہن۔ ایڈوائزری بورڈ وچ اوہ پاکستانی ڈویلپرز کوں سرپرست فراہم کرݨ لڳ ڳئے ہن۔<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir|یوآرایل=https://globalgamejam.org/users/sadia-bashir|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Global Game Jam Online|زبان=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-28|عنوان=Momina Mustehsan and 8 other Pakistanis make it to Forbes’ 30 under 30 Asia list|یوآرایل=https://www.somethinghaute.com/forbes-30-under-30-asia-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Something Haute|زبان=en-US|تاريخ-الأرشيف=2020-12-12|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201212124104/https://www.somethinghaute.com/forbes-30-under-30-asia-list/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir-The Geeky Gamer {{!}} StartupDotPK|یوآرایل=https://www.startup.pk/sadia-bashir-the-geeky-gamer/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.startup.pk}}</ref> <ref>{{حوالہ ویب|آخری=Syed|پہلا=Rizwan|عنوان=Women are winning in Pakistan’s gaming industry|یوآرایل=https://www.aljazeera.com/features/2016/1/12/women-are-winning-in-pakistans-gaming-industry|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.aljazeera.com|زبان=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Yameen|پہلا=Ahsan|تاریخ=2016-07-21|عنوان=Sadia Bashir: An Inspirational Story Of Pakistani Video Game Guru|یوآرایل=https://techmag.pk/sadia-bashir-inspirational-story-pakistani-video-game-guru/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Pakistan Technology Magazine|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-09|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201209172612/https://techmag.pk/sadia-bashir-inspirational-story-pakistani-video-game-guru/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-27|عنوان=Nine Pakistanis make it to Forbes Asia's '30 Under 30'|یوآرایل=http://tribune.com.pk/story/1670281/nine-pakistanis-make-forbes-asias-30-30|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=The Express Tribune|زبان=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=ShareAmerica|تاریخ=2016-01-22|عنوان=Guiding Pakistan's future game developers|یوآرایل=https://share.america.gov/guiding-pakistans-future-game-developers/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=ShareAmerica|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Editor|تاریخ=2016-01-25|عنوان=StartUp Academy Graduate {{!}} How One Women Leads Pakistan's Future Game Developers|یوآرایل=https://griffinworx.org/startup-academy-woman-graduate-leads-pakistans-future-game-developers/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=GriffinWorx|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-10|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201210042508/https://griffinworx.org/startup-academy-woman-graduate-leads-pakistans-future-game-developers/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> سعدیہ دی گیمنگ اکیڈمی [[پاکستان]] وچ طلبہ تے ڈویلپرز کوں کھیݙاں دی تربیت تے تحقیق تے ترقی فراہم کریندی ہے۔ ایہ تنظیم گیمنگ انڈسٹری وچ صنفی فرق کوں وی دور کرݨ پئی ہے۔ سعدیہ دے پروگرام وچ کم دی جگہ تے گھٹ توں گھٹ 33٪ خواتین دا کوٹہ موجود ہے۔ انھاں دی اکیڈمی خواتین کوں وظائف وی پیش کریندی ہے۔ سعدیہ دا مقصد ہائی ٹیک انڈسٹری وچ صنف دے فرق کوں اپݨے اقدام نال ختم کرݨا ہے۔<ref>{{حوالہ ویب|آخری=Sachwani|پہلا=Anusha|عنوان=9 Pakistanis Make it to Forbes Asia's '30 Under 30′ List! {{!}} Brandsynario|یوآرایل=https://www.brandsynario.com/9-pakistanis-make-it-to-forbes-asias-30-under-30′-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US}}</ref> <ref>{{حوالہ ویب|آخری=Daur|پہلا=Naya|تاریخ=2020-04-20|عنوان=Pakistani Student On Forbes' List Of 30 Of Asia's Brightest Millennials|یوآرایل=https://nayadaur.tv/2020/04/pakistani-student-on-forbes-list-of-30-of-asias-brightest-millennials/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Naya Daur|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-07-06|عنوان=BBC News: Pakistan female game designer on a mission for change|یوآرایل=https://www.arabnews.com/node/1334251/press-review|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Arab News|زبان=en}}</ref> <ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-02-15|عنوان=Nine Pakistani innovators recognized in Forbes 30 Under 30 lists|یوآرایل=http://www.technologyreview.pk/nine-pakistani-innovators-recognized-in-forbes-30-under-30-lists/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=MIT Technology Review Pakistan|زبان=en-US|تاريخ-الأرشيف=2020-12-11|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201211235156/http://www.technologyreview.pk/nine-pakistani-innovators-recognized-in-forbes-30-under-30-lists/|url-status=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir|یوآرایل=https://www.techwomen.org/impact-story/sadia-bashir|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=TechWomen|زبان=en-US|تاريخ-الأرشيف=2020-12-12|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20201212115041/https://www.techwomen.org/impact-story/sadia-bashir|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia-bashir-in-forbes|یوآرایل=https://pakistanshining.com/nine-pakistanis-featured-forbes-asia-30-30-2018/sadia-bashir-in-forbes/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Pakistan Shining|زبان=en-US}}</ref> == مہان٘درے کَم == سعدیہ کوں انھاں دے کارنامیاں تے 2016ء وچ خواتین انٹرپرینیور سمٹ وچ امریکی سفارت خانے دی طرفوں "ویمن کین ڈو" ایوارڈ نال نوازا ڳیا ہئی۔ ایہ ایوارڈ [[پاکستان]] دی کامیاب خواتین کاروباری افراد دے اعتراف کِیتے ہے۔ اوہ عالمی انٹرپرینیورشپ سمٹ 2017ء دی فاتح ٹیم وچ شامل ہَن۔ اوہ [[سان فرانسسکو]] وچ گیم ڈویلپر کانفرنس، 2017ء وچ تقریر کرݨ والی [[پاکستان]] دی پہلی اسپیکر وی ہَن۔<ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-27|عنوان=These 7 Pakistanis made it to the Forbes 30 Under 30 Asia List|یوآرایل=https://www.techjuice.pk/these-7-pakistanis-made-forbes-30-under-30-asia-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=TechJuice|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-09|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201209140350/https://www.techjuice.pk/these-7-pakistanis-made-forbes-30-under-30-asia-list/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=usembassy|پہلا=|تاریخ=|عنوان=entrepreneurship 2018|یوآرایل=https://pk.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/76/kon-2nd-edition-entrepreneurship-2018.pdf|یوآرایل کی کیفیت=dead|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201023012536/https://pk.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/76/kon-2nd-edition-entrepreneurship-2018.pdf|آرکائیو تاریخ=2020-10-23|تاریخ رسائی=|ویب گاہ=}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Team|پہلا=Trending|تاریخ=2018-03-27|عنوان=9 Pakistanis have made it to this year’s Forbes 30 Under 30 Asia List|یوآرایل=https://trending.pk/2018/03/9-pakistanis-have-made-it-to-this-years-forbes-30-under-30-asia-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Trending Pakistan|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-03|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201203101105/https://trending.pk/2018/03/9-pakistanis-have-made-it-to-this-years-forbes-30-under-30-asia-list/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ خبر|آخری=Maitreyi|پہلا=M. l melly|تاریخ=2017-11-30|عنوان=Pak team makes it to GES 2017, overcoming visa issues|زبان=en-IN|کاوش=The Hindu|یوآرایل=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/pak-team-makes-it-to-ges-2017-overcoming-visa-issues/article21235480.ece|تاریخ رسائی=2020-11-29|آئی_ایس_ایس_این=0971-751X}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Webdesk|تاریخ=2019-04-20|عنوان=PGA Founder Sadia Bashir Wins Global Gaming Citizen Award by Facebook -|یوآرایل=http://idgpakistan.com/pga-founder-sadia-bashir-wins-global-gaming-citizen-award-by-facebook/|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-10|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201210091412/http://idgpakistan.com/pga-founder-sadia-bashir-wins-global-gaming-citizen-award-by-facebook/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir (Founder @ PixelArt Game Academy) {{!}} Startup Grind|یوآرایل=https://www.startupgrind.com/events/details/startup-grind-islamabad-presents-sadia-bashir-founder-pixelart-game-academy/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.startupgrind.com|زبان=en|آرکائیو تاریخ=2020-12-08|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201208184214/https://www.startupgrind.com/events/details/startup-grind-islamabad-presents-sadia-bashir-founder-pixelart-game-academy/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Desk|پہلا=Monitoring|تاریخ=2018-03-28|عنوان=Nine Pakistanis make it to Forbes ‘30 Under 30’ Asia list|یوآرایل=https://www.dawn.com/news/1397978|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=DAWN.COM|زبان=en}}</ref> سعدیہ، وزیر اعظم [[پاکستان]]، عمران خان دے ہک اقدام، "وزیر اعظم یوتھ کونسل" دی رکن وی ہن۔<ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2019-07-02|عنوان=Meet the members of PM Khan's National Youth Council|یوآرایل=https://thecurrent.pk/meet-the-members-of-pm-khans-national-youth-council/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=The Current|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Pakistani Universities come together in favour of Sustainable Development Goals at COMSATS Platform – COMSATS Secretariat|یوآرایل=http://comsats.org/?p=4825|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US}}</ref> سعدیہ کوں فوربس 30 وچ انڈر 30 ایشیا 2018ء وچ وی شامل کیتا ڳیا ہئی۔ اوہ انٹرپرائز ٹیکنالوجی دے زمرے وچ شامل ہَن۔<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir|یوآرایل=https://www.forbes.com/profile/sadia-bashir/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Forbes|زبان=en}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Forbes ‘30 under 30’ Asia list features nine Pakistanis {{!}} Pakistan Today|یوآرایل=https://www.pakistantoday.com.pk/2018/03/27/forbes-30-under-30-asia-list-features-seven-pakistanis/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.pakistantoday.com.pk}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2018-03-27|عنوان=9 Pakistanis Featured in Forbes Asia’s '30 Under 30' list|یوآرایل=https://www.researchsnipers.com/9-pakistanis-featured-in-forbes-asias-30-under-30-list/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=RS News|زبان=en-US|آرکائیو تاریخ=2020-12-13|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201213220356/https://www.researchsnipers.com/9-pakistanis-featured-in-forbes-asias-30-under-30-list/|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Nine Pakistanis feature on Forbes ‘30 under 30’ Asia list|یوآرایل=https://www.geo.tv/latest/188159-pakistanis-who-made-it-to-forbes-30-under-30-list|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=www.geo.tv|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|آخری=Desk|پہلا=H. I. P.|تاریخ=2018-03-27|عنوان=Pakistanis who Made it to the Forbes' '30 Under 30 Asia 2018' List|یوآرایل=https://www.hipinpakistan.com/news/1154693|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=HIP|زبان=en|آرکائیو تاریخ=2020-12-08|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20201208221425/https://www.hipinpakistan.com/news/1154693|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> انھاں کوں گیم ایوارڈز۔ 2018ء [[لاس اینجلس]] وچ فیس بک گیمنگ دے ذریعہ گلوبل گیمنگ سٹیزن دے ناں نال وی منسوب کیتا ڳیا ہے۔<ref>{{حوالہ ویب|آخری=propakistani|پہلا=|تاریخ=|عنوان=Pakistani women win 3000 dollar grant|یوآرایل=https://propakistani.pk/2017/10/18/6-women-pakistan-win-3000-grant-create-social-impact/|یوآرایل کی کیفیت=live|آرکائیو یوآرایل=|آرکائیو تاریخ=|تاریخ رسائی=|ویب گاہ=}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|عنوان=Sadia Bashir – Game Dev Days Graz|یوآرایل=https://gamedevdays.com/speaker/sadia-bashir/|تاریخ رسائی=2020-11-29|زبان=en-US}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|تاریخ=2019-02-28|عنوان=The Game Awards 2019: Recognizing this year’s global gaming citizens|یوآرایل=https://tech.fb.com/the-game-awards-2019-recognizing-this-years-global-gaming-citizens/|تاریخ رسائی=2020-11-29|ویب گاہ=Facebook Technology|زبان=en-US}}</ref> == حوالے == <references /> [[ونکی:ویکی ڈیٹا نال مطابقت رکّھݨ آلی مختصر تفصیل]] [[ونکی:پاکستانی زنانیاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:فیصل آباد دے ڄمان٘درو شخصیتاں]] ks7y3kewdyj60jezha39elenhfk9jp3 0 19803 63062 51457 2025-06-05T09:28:19Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63062 wikitext text/x-wiki عالیہ ریاض (جنم: 24 ستمبر 1992ء) ہک [[پاکستانی]] کرکٹ کھلاڑی ہِن جیڑھی سجے ہتھ دی بلے باز تے سجے ہتھ دی آف بریک باؤلر دے طور تے [[پاکستان]] کِیتے کھیڈین٘دیاں ہِن۔ اوہ ڈومیسٹک کرکٹ وِچ [[راولپنڈی]]، [[وفاقی دارالحکومت]]، [[ہائر ایجوکیشن کمیشن]]، [[لاہور]]، [[اسٹیٹ بینک آف پاکستان]] تے [[زرعی ترقیاتی بینک لمیٹڈ]] کِیتے وی کھیڈ چُکیاں ہِن۔<ref name="Cricinfo">{{cite web|title=Player Profile: Aliya Riaz|url=https://www.espncricinfo.com/player/aliya-riaz-572645|access-date=3 January 2022|work=ESPNcricinfo}}</ref><ref name="CricketArchive">{{cite web|title=Player Profile: Aliya Riaz|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/1059/1059068/1059068.html|access-date=3 January 2022|work=CricketArchive}}</ref> == ذاتی زندگی == 2024ء وِچ، انّھاں نے [[علی یونس]] نال شادی کِیتی، جیڑھے ہک بینکر توں کرکٹ مبصر بݨے تے سابقہ بین الاقوامی کرکٹ کھلاڑی [[وقار یونس]] دے چھوٹے بِھرا ہِن۔<ref>{{Cite web|last=Imran|first=Sohail|date=12 April 2024|title=Star cricketer Aliya Riaz ties the knot with commentator Ali Younis|url=https://www.geo.tv/latest/538915-star-cricketer-aliya-riaz-ties-the-knot-with-waqar-youniss-brother|website=[[Geo News]]}}</ref> == بین الاقوامی کیریئر == اکتوبر 2018ء وِچ، انّھاں کوں [[ویسٹ انڈیز]] وِچ تھیوݨ والے 2018ء دے [[آئی سی سی ویمنز ورلڈ ٹوئنٹی20]] ٹورنامنٹ کِیتے [[پاکستان]] دے سکواڈ وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Pakistan women name World T20 squad without captain|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24948923/pakistan-women-name-world-t20-squad-captain|access-date=10 October 2018|work=ESPNcricinfo}}</ref><ref>{{cite web|title=Squads confirmed for ICC Women's World T20 2018|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/877096|access-date=10 October 2018|work=International Cricket Council}}</ref> اوہ ٹورنامنٹ وِچ [[پاکستان]] دی طرف توں سبھ توں وݙی وکٹ لین والی کھلاڑی ہَن، جیندے وِچ چار میچاں وِچ چھ وکٹاں شامل ہَن۔<ref>{{cite web|title=ICC Women's World T20, 2018/19 - Pakistan Women: Batting and bowling averages|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting_bowling_by_team.html?id=12461;team=3022;type=tournament|access-date=19 November 2018|work=ESPNcricinfo}}</ref> جنوری 2020ء وِچ، انّھاں کوں [[آسٹریلیا]] وِچ تھیوݨ والے 2020ء دے [[آئی سی سی ویمنز ٹی20 ورلڈ کپ]] کِیتے [[پاکستان]] دے سکواڈ وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Pakistan squad for ICC Women's T20 World Cup announced|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/pakistan-squad-for-icc-women-s-t20-world-cup-announced.html|access-date=20 January 2020|work=Pakistan Cricket Board}}</ref> دسمبر 2020ء وِچ، انّھاں کوں 2020ء دے [[پی سی بی ایوارڈز]] کِیتے سال دی بہترین خاتون کرکٹ کھلاڑی دے طور تے شارٹ لسٹ کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Short-lists for PCB Awards 2020 announced|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/short-lists-for-pcb-awards-2020-announced.html|access-date=1 January 2021|work=Pakistan Cricket Board}}</ref> اکتوبر 2021ء وِچ، انّھاں کوں [[زمبابوے]] وِچ تھیوݨ والے 2021ء دے [[ویمنز کرکٹ ورلڈ کپ کوالیفائر]] ٹورنامنٹ کِیتے [[پاکستان]] دی ٹیم وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=West Indies to tour Pakistan for three ODIs from November 8; Javeria Khan to lead the hosts|url=https://www.womenscriczone.com/pakistan-to-host-west-indies-for-three-match-odi-series-from-november-8|access-date=21 October 2021|work=Women's CricZone}}</ref> جنوری 2022ء وِچ، انّھاں کوں [[نیوزی لینڈ]] وِچ تھیوݨ والے 2022ء دے [[ویمنز کرکٹ ورلڈ کپ]] کِیتے [[پاکستان]] دی ٹیم وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Bismah Maroof returns to lead Pakistan in World Cup 2022|url=https://www.womenscriczone.com/maroof-returns-to-lead-pakistan-in-world-cup-2022|access-date=24 January 2022|work=Women's CricZone|تاريخ-الأرشيف=24 January 2022|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220124083544/https://www.womenscriczone.com/maroof-returns-to-lead-pakistan-in-world-cup-2022|url-status=dead}}</ref> مئی 2022ء وِچ، انّھاں کوں [[برمنگھم]]، [[انگلینڈ]] وِچ تھیوݨ والے 2022ء دے [[کامن ویلتھ گیمز]] وِچ کرکٹ ٹورنامنٹ کِیتے [[پاکستان]] دی ٹیم وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Women squad for Commonwealth Games announced|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/women-squad-for-commonwealth-games-announced.html|access-date=31 May 2022|work=Pakistan Cricket Board}}</ref> انّھاں کوں 2024ء دے [[آئی سی سی ویمنز ٹی20 ورلڈ کپ]] کِیتے [[پاکستان]] دے سکواڈ وِچ شامل کِیتا ڳیا ہئی۔<ref>{{cite web|title=Fatima Sana to lead Pakistan in ICC Women's T20 World Cup|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/fatima-sana-to-lead-pakistan-in-icc-women-s-t20-world-cup.html|access-date=3 October 2024|work=Pakistan Cricket Board}}</ref> === ذاتی معلومات === {| class="wikitable" !مکمل ناں !Aliya Riaz |- |پیدائش |24 ستمبر 1992 (عمر 32 برس) [[راولپنڈی]]، [[پنجاب]]، [[پاکستان]] |- |بلے بازی |Right-handed |- |گیند بازی |Right-arm off break |- |حیثیت |آل راؤنڈر |- |رشتے داری |[[وقار یونس]] (بھائیوی) |} === بین الاقوامی کرکٹ === {| class="wikitable" !قومی ٹیم ![[پاکستان]] (2014–حال) |- !پہلا ایک روزہ (کیپ 70) !23 اگست 2014 بمقابلہ [[آسٹریلیا]] |- !آخری ایک روزہ !10 نومبر 2023 بمقابلہ [[بنگلہ دیش]] |- !پہلا ٹی20 (کیپ 30) !30 اگست 2014 بمقابلہ [[آسٹریلیا]] |- !آخری ٹی20 !29 اکتوبر 2023 بمقابلہ [[بنگلہ دیش]] |- !ٹی20 شرٹ نمبر !37 |} === ملکی کرکٹ === {| class="wikitable" !عرصہ !ٹیمیں |- |2010/11 |[[راولپنڈی]] |- |2011/12–2012/13 |[[Federal Capital]] |- |2011/12–2015 |[[Higher Education Commission]] |- |2014 |[[لاہور]] |- |2015/16–2016 |[[State Bank of Pakistan]] |- |2016/17–2017 |[[Zarai Taraqiati Bank Limited]] |- |2018–2018/19 |[[State Bank of Pakistan]] |} === کیریئر اعداد و شمار === {| class="wikitable" !مقابلہ !WODI !WT20I !WLA !WT20 |- |میچ |38 |48 |99 |93 |- |رنز بنائے |791 |544 |2,917 |1,146 |- |بیٹنگ اوسط |25.51 |18.75 |41.67 |20.10 |- |100s/50s |0/4 |0/0 |5/16 |0/0 |- |ٹاپ اسکور |81 |41 |156* |41 |- |گیندیں کرائیں |726 |583 |2,416 |1,002 |- |وکٹیں |7 |17 |47 |38 |- |بولنگ اوسط |93.57 |34.29 |39.21 |32.76 |- |اننگز وچ 5 وکٹ |0 |0 |0 |0 |- |میچ وچ 10 وکٹ |0 |0 |0 |0 |- |بہترین بولنگ |2/49 |2/16 |4/27 |2/9 |- |کیچ/سٹمپ |7/– |15/– |31/– |27/– |} === میڈل ریکارڈ === {| class="wikitable" !نمائندگی ![[پاکستان]] |- |خواتین کرکٹ |[[ایشیائی کھیل]] |- |Gold medal – first place |2014 [[انچیون]] – ٹیم |} == حوالے == <references /> [[ونکی:پاکستانی کرکٹ کِھݙار زنانیاں]] [[ونکی:پنجاب، پاکستان دیاں کِھݙار زنانیاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] emnyclelqt91g36akrse9rq4bhlts48 0 19806 63059 51461 2025-06-05T06:26:47Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63059 wikitext text/x-wiki سدراہ امین ([[اردو]]: سدرہ امین)(جنم: 7 اپریل 1992) ہک [[پاکستانی]] کرکٹر ہِن جیڑھی فی الحال [[پاکستان]] کِیتے سجے ہتھ دی بلے باز دے طور تے کھیݙدی ہِن۔ جون 2022 تک، انّھاں دے ون ڈے کیریئر وچ کل 1000 توں زیادہ رنز ہَن، تے اوہ [[پاکستان]] دی ستویں زنانی بلے باز بݨ ڳئیں جیڑھیاں سبھ توں زیادہ رنز بݨائے ہِن <ref>{{Cite web|title=Pakistan Women Cricket Team Records & Stats {{!}} ESPNcricinfo.com|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?class=9&id=3022&type=team|access-date=2022-06-06|website=Cricinfo}}</ref>۔ انّھاں نے [[لاہور]]، ہائر ایجوکیشن کمیشن، [[پنجاب]]، عمر ایسوسی ایٹس تے [[سٹیٹ بینک آف پاکستان]] کِیتے ڈومیسٹک کرکٹ وی کھیݙی ہے <ref name="Cricinfo">{{cite web|title=Player Profile: Sidra Ameen|url=https://www.espncricinfo.com/player/sidra-ameen-362356|access-date=4 January 2022|work=ESPNcricinfo}}</ref><ref name="CricketArchive">{{cite web|title=Player Profile: Sidra Ameen|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/270/270958/270958.html|access-date=4 January 2022|work=CricketArchive}}</ref>۔ == بین الاقوامی کیریئر == انّھاں نے 2013 ورلڈ کپ وچ [[پاکستان]] کِیتے چار میچ کھیݙے <ref name="CricketArchive2">{{cite web|title=Player Profile: Sidra Ameen|url=https://cricketarchive.com/Archive/Players/270/270958/270958.html|access-date=4 January 2022|work=CricketArchive}}</ref>۔ اکتوبر 2018 وچ، انّھاں کوں [[ویسٹ انڈیز]] وچ منعقدہ 2018 ICC ویمنز ورلڈ ٹی20 ٹورنامنٹ کِیتے [[پاکستان]] دے سکواڈ وچ شامل کِیتا ڳیا <ref>{{cite web|title=Pakistan women name World T20 squad without captain|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/24948923/pakistan-women-name-world-t20-squad-captain|access-date=10 October 2018|work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref>{{cite web|title=Squads confirmed for ICC Women's World T20 2018|url=https://www.icc-cricket.com/media-releases/877096|access-date=10 October 2018|work=International Cricket Council}}</ref>۔ پر ٹورنامنٹ توں پہلے انّھاں دی جگہ بسمہ ماروف کوں شامل کِیتا ڳیا <ref>{{cite web|title=Bismah Maroof returns for Women's World T20 but not as captain|url=http://www.espncricinfo.com/story/_/id/25117294/bismah-maroof-returns-women-world-t20-not-captain|access-date=29 October 2018|work=ESPN Cricinfo}}</ref><ref>{{cite web|title=Bismah Maroof returns to Pakistan squad, Javeria Khan stays on as captain|url=https://www.icc-cricket.com/news/893086|access-date=29 October 2018|work=International Cricket Council}}</ref>۔ اکتوبر 2021 وچ، انّھاں کوں [[زمبابوے]] وچ منعقدہ 2021 ویمنز کرکٹ ورلڈ کپ کوالیفائر ٹورنامنٹ کِیتے [[پاکستان]] دی ٹیم وچ شامل کِیتا ڳیا <ref>{{cite web|title=West Indies to tour Pakistan for three ODIs from November 8; Javeria Khan to lead the hosts|url=https://www.womenscriczone.com/pakistan-to-host-west-indies-for-three-match-odi-series-from-november-8|access-date=21 October 2021|work=Women's CricZone}}</ref>۔ جنوری 2022 وچ، انّھاں کوں [[نیوزی لینڈ]] وچ منعقدہ 2022 ویمنز کرکٹ ورلڈ کپ کِیتے [[پاکستان]] دی ٹیم وچ شامل کِیتا ڳیا <ref>{{cite web|title=Bismah Maroof returns to lead Pakistan in World Cup 2022|url=https://www.womenscriczone.com/maroof-returns-to-lead-pakistan-in-world-cup-2022|access-date=24 January 2022|work=Women's CricZone|تاريخ-الأرشيف=24 January 2022|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220124083544/https://www.womenscriczone.com/maroof-returns-to-lead-pakistan-in-world-cup-2022|url-status=dead}}</ref>۔ 14 مارچ 2022 کوں، [[پاکستان]] دے ورلڈ کپ میچ وچ [[بنگلہ دیش]] دے خلاف، صدرا نے اپݨا پہلا ون ڈے سنچری 104 رنز بݨائے <ref>{{cite web|title=Pakistan stay bottom as Fargana, Fahima lead Bangladesh to first World Cup victory|url=https://www.espncricinfo.com/series/icc-women-s-world-cup-2021-22-1219028/bangladesh-women-vs-pakistan-women-12th-match-1243920/match-report|access-date=14 March 2022|work=ESPN Cricinfo}}</ref>۔ 3 جون 2022 کوں، انّھاں نے [[سری لنکا]] دے خلاف اپݨے کیریئر دی ݙوجھی سنچری بݨائی، اِیہ اوہناں دی سیریز دے ݙوجھے ون ڈے میچ وچ ہئی <ref>{{Cite web|title=Full Scorecard of PAK Women vs SL Women 2nd ODI 2022 - Score Report {{!}} ESPNcricinfo.com|url=https://www.espncricinfo.com/series/sri-lanka-women-in-pakistan-2022-1310976/pakistan-women-vs-sri-lanka-women-2nd-odi-1310985/full-scorecard|access-date=2022-06-06|website=ESPNcricinfo}}</ref>۔ اڳلے میچ وچ انّھاں نے اپݨے ون ڈے کیریئر وچ 1,000 رنز پار کر ݙِتّے <ref>{{cite web|title=Statsguru - Sidra Ameen - ODIs - cumulative averages|url=https://stats.espncricinfo.com/ci/engine/player/362356.html?class=9;orderby=batted_score;template=results;type=batting;view=cumulative|access-date=7 May 2024|website=ESPNcricinfo}}</ref>۔ انّھاں کوں 2024 ICC ویمنز ٹی20 ورلڈ کپ کِیتے [[پاکستان]] دے سکواڈ وچ شامل کِیتا ڳیا <ref>{{cite web|title=Fatima Sana to lead Pakistan in ICC Women's T20 World Cup|url=https://www.pcb.com.pk/press-release-detail/fatima-sana-to-lead-pakistan-in-icc-women-s-t20-world-cup.html|access-date=3 October 2024|work=Pakistan Cricket Board}}</ref>۔ == حوالے == <references /> [[ونکی:پنجاب، پاکستان دیاں کِھݙار زنانیاں]] [[ونکی:پاکستانی کرکٹ کِھݙار زنانیاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:پاکستانی زنانیاں]] [[ونکی:پنجاب کرکٹ ٹیم دیاں کِھݙار زنانیاں]] [[ونکی:پاکستانی کِھݙار]] [[ونکی:پاکستانی کِھݙار زنانیاں]] lfskchkaedshkrix2thzkg9uf5itg98 0 20031 63052 59946 2025-06-05T00:33:07Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63052 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete humain" style="line-height:1.5em; background-color:#C0C0C0;color:#000000" |ثمر خان |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |11 اگست 1990ء (35 سال)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q28861566#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_Pakistan.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Pakistan.svg|20x20px]] [[:ur:پاکستان|پاکستان]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q28861566#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی حیاتی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |اسپورٹس سائیکلسٹ &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q28861566#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |کھیݙ | style=" " |سائیکل دے کھیݙ &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q28861566#P641|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P641) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AB%D9%85%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AB%D9%85%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} [[سمر خان]] ہک پاکستانی ایڈونچر ایتھلیٹ ہن<ref>{{Cite web|date=20 August 2016|title=Samar Khan becomes first woman to cycle atop Biafo Glacier|url=http://www.brecorder.com/2016/08/20/314869|access-date=2017-03-01|website=Business Recorder}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://gulfnews.com/news/asia/pakistan/braving-biafo-glacier-on-bicycle-1.1950783|last=Jamal|first=Sana|title=Braving Biafo Glacier on bicycle|date=23 December 2016|newspaper=Gulf News|location=Dubai|access-date=20 October 2019}}</ref>۔ اوہ دنیا دی پہلی زنانی ہن جنہاں نے [[بیافو گلیشیر]] تے [[گوڈون آسٹن گلیشیر]]، [[کراکرم پہاڑ]]، [[گلگت بلتستان]] تے سائیکل چلائی۔ اوہ [[2017]] وِچ [[افریقہ]] دی چھت، [[کلیمنجارو]] تے سائیکل چلاوݨ والی پہلی پاکستانی وی ہن۔ جݙاں انّھاں دے کھیݙاں کوں اپݨے ملک وِچ سمجھیا نہ ڳیا، [[ای ایس پی این ڈبلیو گلوبل اسپورٹس مینٹرنگ پروگرام]] نے انّھاں کوں [[ریاستہائے متحدہ]] دے ٹاپ اسپورٹس ایگزیکٹوز دے نال مینٹر شپ کِیتے چُݨیا تے [[برٹن سنوبورڈز]]، [[ورمونٹ]] دے نال مینٹر شپ حاصل کرݨ دے بعد، اوہ نہ صرف ہک سنوبورڈر دے طور تے نمایاں تھئیاں بلکہ انّھاں نے اپݨی پہل '[[سمر کیمپ]]' وی قائم کِیتی، جیندے وِچ اوہ [[پاکستان]] دیاں لڑکیاں تے زنانیاں کِیتے ماؤنٹین بائیکنگ، بیک پیکنگ تے سنوبورڈنگ ورگے کھیݙاں دے کیمپ پیش کریندیاں ہن۔ [[سمر خان]] نے [[2022]] وِچ [[صادقہ خان چیمپئن شپ]] وِچ چاندی دا تمغہ جِتیا تے [[2021]] وِچ [[ریڈ بل ہوم رن]] سنوبورڈنگ کیٹیگری دی فاتح بݨیاں۔ اوہ [[شیمشال]]، [[گلگت بلتستان]] دے ہک ویران چوٹی دی چڑھائی کرݨ والی تے سنوبورڈنگ دے نال اُتّرݨ والی پہلی زنانی وی ہن، جیندے بعد ایہ پہاڑ انّھاں دے ناں نال '[[غارِ سمر]]' (پشتو) رکھیا ڳیا۔<ref>{{Cite news|url=http://dunyanews.tv/en/Sports/354349-Pakistani-woman-cyclistcumdaredevil-Samar-Khan-b|title=Pakistani woman cyclist-cum-daredevil Samar Khan breaks moulds - Sports - Dunya News|work=dunyanews.tv|access-date=2017-03-01}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://nation.com.pk/snippets/02-Sep-2016/samar-to-bring-cycling-revolution-in-pakistan|title=Samar to bring cycling revolution in Pakistan|work=The Nation|access-date=2017-03-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Pakistani Cyclist, Samar Khan Made New World Record|url=http://pics.urduwire.com/sports/pakistani-cyclist-samar-khan-made-new-world-record/|access-date=2017-03-01|website=pics.urduwire.com|archive-date=2017-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170302025813/http://pics.urduwire.com/sports/pakistani-cyclist-samar-khan-made-new-world-record/|url-status=dead}}</ref> اوہ [[ٹی ای ڈی ایکس]] سپیکر، '[[پرائیڈ آف پاکستان]]' [[2021]] تے [[ڈبلیو ڈبلیو ایف پاکستان]] دی سابق گڈول ایل سفیر وی ہن۔<ref>{{Cite web|date=2021-02-18|title=Red Bull Homerun Pakistan: Winners make history and bask in the glory|url=https://www.redbull.com/pk-en/red-bull-homerun-pakistan-winners-make-history-and-bask-in-the-glory|access-date=2023-12-09|website=Red Bull|language=en}}</ref> انّھاں کوں [[پاکستان سپر لیگ]] (پی ایس ایل)، [[ویمن اسپورٹس الائنس]] تے [[کانکلیو پاکستان]] ورگے قومی تے بین الاقوامی پلیٹ فارمز توں ایڈونچر اسپورٹس وِچ انّھاں دے کم کِیتے ایوارڈز نال نوازیا ڳیا ہے۔<ref>{{Cite web|date=2023-02-26|title=Home Run Snow Festival concluded at snow covered Malam Jabba|url=https://www.pakistantoday.com.pk/2023/02/26/home-run-snow-festival-concluded-at-snow-covered-malam-jabba/|access-date=2023-12-09|language=en-US}}</ref> [[سمر]] کوں [[2022]] وِچ [[ای ایس پی این ڈبلیو گلوبل اسپورٹس مینٹرنگ پروگرام]] دے ذریعے [[ریاستہائے متحدہ]] وِچ [[ٹائٹل IX]] دی 50ویں سالگرہ مناوݨ کِیتے مدعو کِیتا ڳیا ہئی۔ انّھاں کوں [[ریاستہائے متحدہ]] دی پہلی خاتون، [[ڈاکٹر جِل بائیڈن]] تے [[بلّی جین کنگ]] نال مِلݨ دا موقع مِلیا۔ انّھاں کوں [[بیبسن کالج]]، [[بوسٹن]] دے ذریعے ہک اسپورٹس انٹرپرینیورشپ سرٹیفیکیشن کورس وی ݙتا ڳیا۔<ref name="A">{{Cite news|url=http://techgrasp.pk/techgrasp-champions/samar-khan-pakistani-female-national-record-holder/|title=Samar Khan, Pakistani Female National Record Holder {{!}} TechGrasp.pk|date=2016-12-23|work=TechGrasp|access-date=2017-03-01|language=en-US|تاريخ-الأرشيف=2017-03-02|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20170302031358/http://techgrasp.pk/techgrasp-champions/samar-khan-pakistani-female-national-record-holder/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/1178636/pakistan-first-woman-world-cycled-biafo-glacier/|last=Asif|first=Sumayia|title=This Pakistani is the first woman in the world to have cycled on Biafo glacier|date=9 September 2016|newspaper=Express Tribune|location=Karachi|accessdate=20 October 2019|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://monthlybrands.com.pk/samar-khan-first-woman-world-ride-cycle-karakoram-mountains/|title=Samar Khan, The First Woman in the World to Ride a Cycle in the Karakoram Mountains|last=Hashmi|first=News Around {{!}} Rida|date=2016-09-02|work=Brands Magazine|access-date=2017-03-01|language=en-US|archive-date=2017-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170302025920/http://monthlybrands.com.pk/samar-khan-first-woman-world-ride-cycle-karakoram-mountains/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|title=Woman breaks world record, cycles atop Biafo Glacier|url=http://www.pakistantoday.com.pk/2016/08/19/woman-breaks-world-record-cycles-atop-biafo-glacier/|access-date=2017-03-01}}</ref> == ابتدائی حیاتی تے تعلیم == [[سمر خان]] دا تعلق [[خاص دیر]]، [[خیبر پختونخوا]] نال ہے۔ انّھاں نے [[فیڈرل اردو یونیورسٹی]] توں [[ایپلائیڈ فزکس]] وِچ ماسٹر دی ڈگری حاصل کِیتی۔ انّھاں نے اپݨی کھیݙاں نال محبت [[آرمی اسکول آف فزیکل ٹریننگ]]، [[کاکول]] وِچ دریافت کِیتی، جتھوں انّھاں نے پیرا گلائیڈنگ سِکھیا۔<ref>{{Cite news|url=https://curcle.co/samar-khan-worlds-first-woman-ride-biafo-glacier/|title=Samar Khan, World's first woman to ride on Biafo Glacier|date=2015-09-05|work=Curcle|access-date=2017-03-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=60 SECONDS WITH SAMAR KHAN {{!}} Kaleidoscope - MAG THE WEEKLY|url=https://magtheweekly.com/detail/17593-60-seconds-with-samar-khan|access-date=2023-12-09|website=magtheweekly.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Famed cyclist Samar Khan groped while out on her bike in Islamabad|url=https://www.geosuper.tv/latest/6378-famed-cyclist-samar-khan-groped-while-on-her-bike-in-islamabad|access-date=2023-12-09|website=www.geosuper.tv|language=en-US}}</ref> == کارنامے == [[جولائی 2016]] وِچ، [[سمر خان]] دنیا دی پہلی زنانی بݨ ڳئیاں جنہاں نے [[گلگت بلتستان]] دے [[کراکرم پہاڑ]] وِچ [[4500 میٹر]] بلند [[بیافو گلیشیر]] تے سائیکل چلائی۔ انّھاں نے [[2015]] وِچ [[خنجراب]]، سبھ توں بلند بین الاقوامی سرحد تک سائیکل سفر دے بعد ایکشن اسپورٹس کِیتے اپݨی محبت دریافت کِیتی۔<ref>{{Cite web|last=Records|first=Pakistan Book of|title=Cycling over 4693 meters Height at Khunjerab(Pak-China Border) by Samar Khan|url=http://www.pakistanbookofrecords.com/Records/PBR_Record_Det/Cycling_over_4693_meters_Height_at_Khunjerab(Pak-China_Border)_by_Samar_Khan|access-date=2017-03-01|website=www.pakistanbookofrecords.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://scholarships.travel/film16/braving-biafo-glacier-on-bicycle-story-of-samar-khan|title=Braving Biafo Glacier on Bicycle - Story of Samar Khan - World Nomads Scholarship|date=2016-09-28|work=World Nomads Scholarship|access-date=2017-03-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Citation|title=A Pakistani Woman's Pioneering Glacier Bike Trek|date=15 September 2016|url=http://www.rferl.org/a/pakistan-cycling-sports-women/27990132.html|accessdate=2017-03-01}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://newspkr.com/pakistan/latest-talkshows/samar-khan-becomes-first-woman-to-cycle-atop-biafo-glacier|title=Samar Khan becomes first woman to cycle atop Biafo Glacier|date=2016-08-26|work=NewsPkr {{!}} Watch Online Movies Full Free Download HD Songs|access-date=2017-03-01|language=en-US}}</ref> [[بیافو گلیشیر]] دنیا دا قطبی علاقیاں دے ٻاہر تریجھا سبھ توں وݙّا گلیشیر ہے۔<ref>{{Cite web|date=September 2016|title=Dailytimes {{!}} Woman cyclist Samar sparkles for Pakistan|url=http://dailytimes.com.pk/sports/01-Sep-16/woman-cyclist-samar-sparkles-for-pakistan|access-date=2017-03-01|website=dailytimes.com.pk|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://howpakistan.com/a-pakistani-cyclist-samar-khan-has-become-the-first-woman-in-the-world-to-ride|title=A Pakistani cyclist, Samar Khan, has become the first woman in the world to ride... - How Pakistan|date=2016-08-23|work=How Pakistan|access-date=2017-03-01|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-12-16|title=Religious Conservatives Object to Women's Cycling Camp in Pakistan|url=https://www.voanews.com/a/religious-conservatives-object-to-women-s-cycling-camp-in-pakistan/6880057.html|access-date=2023-12-09|website=Voice of America|language=en}}</ref> * [[آرمی اسکول آف فزیکل ٹریننگ]]، [[کاکول]] توں سرٹیفائیڈ پیرا گلائیڈر۔<ref>{{Cite web|title=Pakistan's Samar Khan is the first woman to cycle atop Biafo Glacier {{!}} Tele-Visual Infolink|url=http://tvi.com.pk/pakistans-samar-khan-is-the-first-woman-to-cycle-atop-biafo-glacier/|access-date=2017-03-01|website=tvi.com.pk|language=en-US}}</ref> * [[ٹی ای ڈی ایکس]] تے متعدد واری سپیکر۔<ref>{{Cite web|title=TEDxIslamabad {{!}} TED.com|url=https://www.ted.com/tedx/events/18625|access-date=2017-03-01|website=www.ted.com|language=en}}</ref> * [[ڈبلیو ڈبلیو ایف پاکستان]] دی سابق گڈول ایل سفیر۔<ref>{{Cite web|title=Samar Khan|url=https://www.facebook.com/SKhanAthlete/posts/2431197187152965|access-date=2020-02-21|website=www.facebook.com|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=WWF-Pakistan urges action to fight climate crisis {{!}} WWF|url=https://www.wwfpak.org/?uNewsID=353456|access-date=2020-03-28|website=www.wwfpak.org}}</ref> * [[ای ایس پی این ڈبلیو گلوبل اسپورٹس مینٹرنگ پروگرام]] دی سابق طالبہ۔<ref>{{Cite web|date=2021-02-18|title=Red Bull Homerun Pakistan: Winners make history and bask in the glory|url=https://www.redbull.com/pk-en/red-bull-homerun-pakistan-winners-make-history-and-bask-in-the-glory|access-date=2023-12-09|website=Red Bull|language=en}}</ref> * [[برٹن سنوبورڈز]] دی مینٹی۔<ref name=":0">{{Cite web|title=Samar Khan of Pakistan - Global Sports Mentoring Program|url=https://globalsportsmentoring.org/global-sports-mentor-program/emerging-leaders/samar-khan/|access-date=2020-06-26|website=Global Sports Mentoring}}</ref> * [[برکس]] تے [[ایس سی او]] اسٹوڈنٹ اسپرنگ فیسٹیول اینڈ کانفرنس، [[سٹاوروپول]]، [[روس]] وِچ [[پاکستان]] دی نمائندگی کِیتی۔<ref>{{Cite web|date=2016-05-02|title='Travel 2 Pakistan Day' to Promote Tourism in Pakistan on May 4th|url=https://propakistani.pk/2016/05/02/travel-2-pakistan-day-to-promote-tourism-in-pakistan-on-may-4th/|access-date=2017-03-01}}</ref> * انّھاں کوں [[ای ایس پی این ڈبلیو]]، [[بی بی سی اردو]]، [[وائس آف امریکہ]] (وی او اے)، [[الغد ٹی وی]]، [[ایران انٹرنیشنل]]، [[خلیج میگزین]]، [[انڈیپنڈنٹ اردو]] تے [[ریڈ بل]] ورگے متعدد بین الاقوامی خبری پلیٹ فارمز وِچ کوریج ݙتی ڳئی ہے۔<ref>{{Cite web|url=https://www.redbull.com/pk-en/red-bull-homerun-pakistan-winners-make-history-and-bask-in-the-glory|access-date=2023-12-09|website=www.redbull.com}}</ref> * [[2019]] وِچ [[وزیراعلیٰ پنجاب]] دے ذریعے '[[اسپورٹس ویمن آف دی ایئر]]' دا ایوارڈ ݙتا ڳیا۔<ref>{{Cite web|url=https://www.redbull.com/pk-en/red-bull-homerun-pakistan-winners-make-history-and-bask-in-the-glory|access-date=2023-12-09|website=www.redbull.com}}</ref> == حوالے == <references /> [[ونکی:ویکی ڈیٹا نال مطابقت رکّھݨ آلی مختصر تفصیل]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] jr9nqhusgo8ewk09ty7hu4mjw9l2n3s 0 20600 63049 52318 2025-06-04T20:19:25Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63049 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete personne" style="line-height:1.5em; background-color:#E1E1E1;color:#000000" |انوش مسعود چوہدری |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |اسٹیبلشمنٹ ڈویژن اسلام آباد |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''آغاز منصب'''</span> 08 دسمبر 2020 |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |[[:ur:ایس_پی|ایس پی]]، [[:ur:پنجاب_پولیس_(پاکستان)|پنجاب پولیس]] صدر دفتر،لاہور |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''مدت منصب'''</span> 1 مئی 2019 – 25 ستمبر 2019 |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |ایڈیشنل [[:ur:ایس_پی|ایس پی]]، انویسٹیگیشن برانچ، پنجاب پولیس، [[:ur:ماڈل_ٹاؤن،_لاہور|ماڈل ٹاؤن]]، لاہور |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''مدت منصب'''</span> 20 اکتوبر 2018 – 30 اپریل 2019 |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |ایس پی، انویسٹیگیشن برانچ، پنجاب پولیس، [[:ur:قصور|قصور]] |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''مدت منصب'''</span> نامعلوم – 19 اکتوبر 2018 |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |[[:ur:اے_ایس_پی|اے ایس پی]]، [[:ur:خیبر_پختونخوا_پولیس|خیبر پختونخوا پولیس]] |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''مدت منصب'''</span> 11 دسمبر 2014 – نامعلوم |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |9 فروری 1984ء (41 سال)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q83219988#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_Pakistan.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Pakistan.svg|20x20px]] [[:ur:پاکستان|پاکستان]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q83219988#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%DA%86%D9%88%DB%81%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%DA%86%D9%88%DB%81%D8%AF%D8%B1%DB%8C&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%85%D9%86%D8%B5%D8%A8/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} [[انوش مسعود چودھری]] ہک پاکستانی پولیس افسر ہن، جو 26 ستمبر [[2019]] توں [[پنجاب]]، [[پاکستان]] دی ایلیٹ پولیس کِیتے ڈپٹی ڈائریکٹر، انتظامیہ دی حیثیت نال خدمات انجام ݙیندی پئیاں ہن۔ انّھاں کوں [[2018]] وِچ [[لاہور]] دی بہترین کرائم فائٹر دا ناں ݙتا ڳیا ہئی۔ اوہ 11 دسمبر [[2014]] کوں [[پاکستان]] دے صوبہ [[خیبر پختونخوا]] توں پہلی زنانی اسسٹنٹ سپرنٹنڈنٹ پولیس (اے ایس پی) بݨیاں۔ == تعلیم == انّھاں نے [[فاطمہ جناح میڈیکل کالج]] توں [[ایم بی بی ایس]] دی تعلیم مکمل کیتی تے طب وِچ سونے دا تمغہ حاصل کِیتا<ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.pakistantoday.com.pk/2019/01/15/female-cop-declared-lahores-best-crime-fighter-for-2018/|عنوان=Female cop declared Lahore’s best crime fighter for 2018 &#124; Pakistan Today|ویب گاہ=www.pakistantoday.com.pk}}</ref>۔ اِیندے بعد اوہ [[40 واں کامن ٹریننگ پروگرام]] کِیتے [[سی ایس اے]] وِچ تے خصوصی تربیت کِیتے [[این پی اے اسلام آباد]] وِچ تربیت حاصل کر رہیاں ہن۔ == پیشہ ورانہ حیاتی == انّھاں نے ہک میڈیکل ڈاکٹر دی حیثیت نال اپݨے کیریئر دا آغاز کِیتا تے قانون نافذ کرݨ والے ادارے وِچ آنݨ توں پہلے میڈیسن وِچ سونے دا تمغہ جِتیا۔{{R|1stFemaleASP}} انّھاں نے ہک سال تک [[میو ہسپتال]] وِچ ملازمت کیتی۔ [[2008]] وِچ، اوہ [[ڈرمیٹولوجی]] دی [[سارک بین الاقوامی کانفرنس]] وِچ سبھ توں کم عمر وِچ شریک تھئی۔<ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.theallpapers.com/papers/CSS/CSS%20Qualified%20Suggestions/Dr%20Anoosh%20Masood%20Chaudhry.pdf|عنوان=Dr Anoosh Masood Chaudhry PSP 34th-2011|تاریخ رسائی=28 January 2020|تاریخ=1 March 2013|ناشر=The All Papers|تاريخ-الأرشيف=29 March 2017|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20170329061645/http://theallpapers.com/papers/CSS/CSS%20Qualified%20Suggestions/Dr%20Anoosh%20Masood%20Chaudhry.pdf|url-status=dead}}</ref> == پنجاب پولیس == ابتدائی طور تے، انّھاں نے [[لاہور]] وِچ [[پنجاب پولیس]] وِچ بطور اے ایس پی شمولیت اختیار کیتی ہئی، پر پھر اوہ 11 دسمبر [[2014]] کوں [[ایبٹ آباد]] چلی ڳئیاں، [[خیبر پختونخوا پولیس]] وِچ اپݨے اے ایس پی دے عہدے تے برقرار رہی۔<ref name="1stFemaleASP">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://en.dailypakistan.com.pk/16-Jan-2019/woman-police-officer-declared-the-best-crime-fighter-of-the-year|عنوان=Woman police officer declared the best crime fighter of the year|ناشر=En.dailypakistan.com.pk|تاریخ=2019-01-16|تاریخ رسائی=2020-01-20}}</ref> <ref name="auto">{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.thenews.com.pk/archive/print/541851-female-asp-takes-charge|عنوان=Female ASP takes charge|ویب گاہ=www.thenews.com.pk|تاریخ رسائی=2021-02-27|آرکائیو تاریخ=2021-03-10|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20210310132733/https://www.thenews.com.pk/archive/print/541851-female-asp-takes-charge|یوآرایل کی کیفیت=dead}}</ref> اِیں کردار وِچ، اوہ صوبہ [[خیبر پختونخوا]] دی پہلی زنانی اے ایس پی بݨ ڳئیاں۔ انّھاں کوں دوبارہ [[قصُور]] وِچ انویسٹی گیشن برانچ دے سپرنٹنڈنٹ پولیس (ایس پی) دی حیثیت نال خدمات انجام ݙیوݨ والی [[پنجاب پولیس]] وِچ تبدیل کر ݙتا ڳیا۔ 08 دسمبر [[2020]] کوں، انّھاں دا قبل از وقت تبادلہ کر ݙتا ڳیا تے [[آئی جی پی ڈاکٹر انعام غنی]] نے اسٹیبلشمنٹ ڈویژن وِچ رپورٹ کرݨ دی ہدایت کیتی۔ == ٹٻّر == انّھاں دے شوہر دا تعلق [[ایبٹ آباد]] نال ہے تے انّھاں دی ہک دِھی وی ہے۔ == حوالے == <references /> [[ونکی:ڄمّݨ دا سال موجود نِھیں (جِین٘دیاں شخصیتاں)]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:پاکستانی پولیس افسران]] [[ونکی:پاکستانی پولیس افسر زنانیاں]] 0p8wcivjpuzy01meoy13fyzem7zraxx 0 21935 63058 53871 2025-06-05T05:55:40Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63058 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" class="entete humain" scope="col" style="line-height:1.5em; background-color:#007BA7;color:#000000" |سارا سلورمین |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#b0c4de;color:#000000" |([[انگریزی]] : Sarah Silverman)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P1559|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1559) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" align="center" |<div>[[فائل:Sarah_Silverman_by_Gage_Skidmore.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Sarah_Silverman_by_Gage_Skidmore.jpg|center|330x330px]]</div><div><small>Silverman at the 2012 San Diego Comic-Con International</small></div> |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#&35;b0c4de;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائشی ناں | style=" " |Sarah Kate Silverman |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ڄمݨ | style=" " |1 دسمبر 1970ء (55 سال)<ref name="4a47716046db608d5e5748e63ab81e72fe58022b">جی این ڈی آئی ڈی: https://d-nb.info/gnd/142597074 — اخذ شدہ بتاریخ: 21 جولا‎ئی 2015 — اجازت نامہ: CC0</ref><ref name="e5fcb5f12914ef1b9c55cf369689428fdc25ac3e">بنام: Sarah Silverman — فلم پورٹل آئی ڈی: https://www.filmportal.de/64b2297bc6f6468c98038307ee79bb58 — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="d0e67438b40607eccc9ede97e9d06ce8319f4191">GeneaStar person ID: https://www.geneastar.org/genealogie/?refcelebrite=silvermansa — بنام: Sarah Silverman</ref><ref name="a6378a8ad5af5f7dc1882bfbca7597f599d723fd">Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000027231 — بنام: Sarah Silverman — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[بیڈفورڈ]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |قومیت | style=" " |American |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |مذہب | style=" " |None |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |جماعت | style=" " |[[ڈیموکریٹک پارٹی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P102|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P102) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ساتھی | style=" " |Jimmy Kimmel (2002–2009) Kyle Dunnigan (2011–2013) |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |رشتے دار | style=" " |Laura Silverman |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#b0c4de;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |مادر علمی | style=" " |[[جامعہ نیور یارک]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |کم | style=" " |مزاحیہ اداکار ، &nbsp;گلو کارہ ، &nbsp;صوتی اداکارہ ، &nbsp;ٹی وی پروڈیوسر ، &nbsp;[[:ur:منظر_نویس|منظر نویس]] ، &nbsp;فلم اداکارہ ، &nbsp;ٹیلی ویژن اداکارہ ، &nbsp;گٹار نواز ، &nbsp;<span lang="ur">ادکارہ</span> <ref name="8c43ca05ae3ae7ef44c3910c36395c20232403b9">https://www.imdb.com/title/tt0332379/ — اخذ شدہ بتاریخ: 20 اکتوبر 2019</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:مادری_زبان|مادری زبان]] | style=" " |[[امریکی انگریزی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P103|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P103) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | style=" " |[[انگریزی نظماں ( غیور بخاری )|انگریزی]] <ref name="788dfa0368c5a80d7f2b0f9646dcfe1e6458a279">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://web.archive.org/web/20250119081248/https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0245857 — اخذ شدہ بتاریخ: 1 مارچ 2022</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |دور فعالیت | style=" " |1992–present |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شعبۂ عمل | style=" " |اداکاری <ref name="d117a178f9414182906e5af3f530dd15b81e4bb8">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0245857 — اخذ شدہ بتاریخ: 7 نومبر 2022</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P101|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P101) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |کارہائے نمایاں | style=" " |''School of Rock'', ''The Sarah Silverman Program'', ''ریک-اٹ رالف'' |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |متاثر شخصیات | style=" " |Steve Martin, Larry David |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |صنف | style=" " |Blue comedy , سیاہ مزاحیہ فلم, Political satire |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#b0c4de;color:#000000" |اعزازات |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |<div style="max-height:180px; overflow: auto; padding: 2px 0 2px 5px; background-color:transparent;vertical-align:top;font-size:100%">اسٹار آن ہالی ووڈ واک آف فیم &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P166|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P166) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span></div> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#b0c4de;color:#000000" |دستخط |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Unterschrift_Sarah_Silverman_als_Autogramm.png|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Unterschrift_Sarah_Silverman_als_Autogramm.png|center|120x120px]] |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#b0c4de;color:#000000" |ویب سائٹ |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[فائل:IMDb_logo.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%B9_%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B3|none|40x40px]] | style=" " |[http://www.imdb.com/name/nm0798971/ IMDB پر صفحات]<ref name="8c43ca05ae3ae7ef44c3910c36395c20232403b9" /><ref name="ad7e59dc497f70d9aabb6925dc11fad879f22ded">میوزک برینز آرٹسٹ آئی ڈی: https://musicbrainz.org/artist/ebf48614-6b24-41bd-9ebb-a90af8e473b7 — اخذ شدہ بتاریخ: 20 اگست 2021</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q229013#P345|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P345) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #007BA7 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AD%DB%8C%DB%81_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} سارا سلورمین ہک [[امریکی]] اداکارہ اتے کامیڈین ہے۔ انہاں "سنیچر ڈے نائٹ لائیو" (Saturday Night Live) وچ کئی سالاں تائیں پرفارم کیتا۔ سلورمین "اسکول آف راک" (School of Rock) اتے "رالف بریکس دی انٹرنیٹ" (Ralph Breaks the Internet) جیہاں فلماں وچ وی اہم کردار ادا کیتے ہن۔ اوہ اپݨی مزاحیہ اداکاری اتے دلکش شخصیت کیتے ڄاݨی ویندی ہے۔<ref>{{حوالہ ویب|مصنف=انگریزی ویکیپیڈیا کے مشارکین|یوآرایل=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarah_Silverman&redirect=no&oldid=604730888|عنوان=Sarah Silverman|تاریخ=}}</ref> == ٻیا ݙیکھو == * [[امریکی فلمی اداکاراواں دی تندیر|فہرست امریکی فلمی اداکارائیں]] * امریکی سنیما == حوالہ == {{حوالے}} [[ونکی:ویکی ڈیٹا نال مطابقت رکّھݨ آلی مختصر تفصیل]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:امریکی ٹیلی ویژن اداکار زنانیاں]] [[ونکی:امریکی فلمی اداکار زنانیاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ پیشہ ورانہ ٻولی]] [[ونکی:اردو ٻولی دے متن آلے مضمون]] lmh3kl9dy859e53oxwuv0hn0rt8tf03 0 22894 63048 54892 2025-06-04T20:04:46Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63048 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete humain" style="line-height:1.5em; background-color:#C0C0C0;color:#000000" |امیتا کنیکر |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:AmitaKanekar.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:AmitaKanekar.jpg|center|330x330px]] |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |سنہ 1965ء (عمر 59&#x2013;60 سال)<ref name="228e5aba8e93c8e1d986e47758199cccab0b01c9">https://web.archive.org/web/20250322142830/https://mayday.leftword.com/author/post/amita-kanekar — اخذ شدہ بتاریخ: 12 جولا‎ئی 2019</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q4746901#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[:ur:گوا|گوا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q4746901#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_the_United_States_(1795-1818).svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_the_United_States_(1795-1818).svg|20x20px]] [[:ur:ریاستہائے_متحدہ_امریکا|ریاستہائے متحدہ امریکا]] [[فائل:Flag_of_India.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_India.svg|20x20px]] [[:ur:بھارت|بھارت]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q4746901#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |<span lang="ur">مصنفہ</span> <ref name="228e5aba8e93c8e1d986e47758199cccab0b01c9" />، &nbsp;[[:ur:ناول_نگار|ناول نگار]] ، &nbsp;[[:ur:مصنف|<span lang="ur">مصنفہ</span>]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q4746901#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B1&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B1&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} امیتا کنیکر [[گوا]] وچ مقیم مصنفہ تے تعمیراتی تاریخ دان ہِن، جنھاں دا معروف پہلا ناول "اے اسپوک ان دی وہیل" [[ہارپر کولنز]] پبلشرز نے شائع کِیتا تے بعد وچ [[ناویانا]] نے دوبارہ شائع کِیتا<ref name="urloutlookindia.com">https://web.archive.org/web/20111204033048/http://outlookindia.com/Authorbooks.aspx?author=Amita%20Kanekar&aid=10976</ref>۔ کنیکر دی دوسری کتاب [[دکن]] دے [[پرتگالی]] سمندری قلعے دے فن تعمیر کِیتے ہِک گائیڈ بک ہئی، جبکہ انھاں دا تیسرا ناول "فیئر آف لائنز" ہئی جیڑھا 2019ء وچ [[ہیچیٹ]] نے شائع کِیتا<ref>https://scroll.in/article/930011/women-lead-a-rebellion-of-peasants-against-the-mughal-empire-in-this-historical-novel</ref>۔ اوہ فن تعمیر، تاریخ تے سیاست تے مضامین تے اخباری کالم وی لکھدِیاں ہِن تے [[گوا کالج آف آرکیٹیکچر]] وچ آرکیٹیکچرل ہسٹری تے تھیوری وی پڑھاندِیاں ہِن۔ == ابتدائی حیاتی == کنیکر 1965ء وچ [[گوا]] دے مڈگاؤں ([[مارگاؤ]]) وچ پیدا تھئی ہَن تے اوہ 2 سال دی عمر تک قریبی گاؤں [[نولیم]] وچ رہندِیاں ہَن، اِس توں پہلے کہ اوہ [[امریکا]] تے بعد وچ [[ممبئی]] چلی گئِیاں جِتھاں اُنھاں نے [[کملا راہیجا ودیاندھی انسٹی ٹیوٹ فار آرکیٹیکچر]] وچ فن تعمیر دی تاریخ پڑھائی۔ اُنھاں دے والد [[سریش کنیکر]] کوں اُس وقت دی [[پرتگالی]] حکومت نے نوآبادیاتی حکمرانی دے خلاف تحریک وچ حصہ گِھنّݨ تے ݙو واری جیل بھیڄ ݙِتّا ہئی۔ اُنھاں دی خالہ [[مترا بیر]]، ہِک ماہر تعلیم ہَن جیڑھیاں 22 سال دی عمر وچ 12 سال قید دی سزا سݨائی ڳئی ہئی تے بعد وچ اوہ [[مڈگاؤں]] ([[مارگاؤ]])، [[ویرم]]، [[کاکورہ]] تے [[گوا]] دے ٻئے مقامات تے ڄایِکیں کِیتے اسکول کھولݨ کِیتے چلی ڳئِیاں۔ زنانیاں کِیتے بالغ تے پیشہ ورانہ تعلیم کِیتے 1978ء وچ اُنھاں دی موت توں پہلے۔ [[مترا]] دی شادی مرحوم [[مادھو بیر]]، [[گوا قانون ساز اسمبلی]] دے رکن تے [[گاندھیائی]] نال تھئی ہئی۔ کنیکر دے ماموں مرحوم [[ایم وی کاکوڈکر]] وی 1960ء دی دہائی وچ [[گوا]] وچ مندراں کوں سب کِیتے کھولݨ دی مہم وچ سرگرم ہَن۔ == کیرئیر == بدھا دے بارے وچ کنیکر دے پہلے ناول، "اے اسپوک ان دی وہیل"، نے سازگار جائزے حاصل کِیتے ہَن۔ [[ہارپر کولنز انڈیا]] دے ذریعے 2005ء وچ شائع تھئی، کتاب اِس سال اپݨے ݙوجھے تاثر وچ چلی ڳئی۔ ݙوجھا ایڈیشن بعد وچ [[نویانا]] ([[دہلی]]) نے 2014ء وچ شائع کِیتا۔ اُنھاں دی ݙوجھی کتاب ہِک آرکیٹیکچرل گائیڈ بک ہئی، [[گوا]] دے [[پرتگالی]] سمندری قلعے، [[چول]]، [[کورلائی]] تے [[وسائی]] ([[جائیکو]] 2015ء) دے نال۔ اُنھاں دی تِریجھی کتاب، "Fear of Lions"، ہِک واری ٻیا تاریخی افسانہ ہئی، جیڑھا [[مغل ہندوستان]] وچ ترتیب ݙِتّا ڳیا ہئی تے 2019ء وچ [[ہیچیٹ]] نے شائع کِیتا۔ اُنھاں نے فن تعمیر دی تاریخ تے علمی مقالے وی شائع کِیتے ہِن تے فن تعمیر، تاریخ تے سیاست تے باقاعدہ اخباری کالم لکھدِیاں ہِن۔ == جائزہ == [[بھارتی]] قومی اخبار [[دی ہندو]] نے آکھیا: "... کتاب [[بھارتی]] تاریخ توں اِتّݨے چنگے اثرات دی طرف کھِچدی ہِے کہ کوئی اِہو سوچݨ وچ مدد نِھیں کر سڳدا کہ کیا واقعی چِیزاں اِیں طرحاں تھئِیاں ہَن۔ مہاتما بدھ۔ [[مگدھن سلطنت]] وچ زندگی کوں وی تاریخی درستی تے نظر رکھین٘دے ہوئے پیش کِیتا ڳیا ہِے۔ اشوکن دے فرمودات دے اقتباسات... جیڑھے اَساں تاریخ دے طور تے ڄاݨدے ہِیں لیکن حقیقتاً اِس نال کوئی تعلق نِھیں رکھ سڳدے... ہِک نویں تصویر دے نال زندہ تھی ڳئے ہِن۔" == حوالے == <references /> [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:امریکی ناول نگار زنانیاں]] [[ونکی:اکویہویں صدی دے بھارتی ناول نگار]] [[ونکی:اکویہویں صدی دیاں بھارتی مصنفاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:اردو ٻولی دے متن آلے مضمون]] hfs1gzsqaznjtm06vk9l14cl10jbw3w 0 26692 63050 59417 2025-06-04T20:45:29Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63050 wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات کرکٹ کھلاڑی|name=اونیچا کامچومفو|female=true|image=2020 ICC W T20 WC WI v T 02-22 Kamchomphu (01).jpg|caption=کامچومفو آئی سی سی ویمنز ٹی 20 ورلڈ کپ 2020ء کے دوران تھائی لینڈ کے لیے بولنگ کر رہی ہیں۔|country=تھائی لینڈ|international=true|fullname=|birth_date={{birth date and age|1997|12|25|df=yes}}|birth_place=[[کھون کیئن]],<ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.cricket.com.au/players/onnicha-kamchomphu/j1QQ6O-3_EqC8sUzBt-NBQ |عنوان=Onnicha Kamchomphu |تاریخ رسائی=13 October 2022 |کاوش=cricket.com.au }}</ref> تھائی لینڈ|death_date=|death_place=|batting=|bowling=|role=|oneodi=|odidebutdate=20 نومبر|odidebutyear=2022|odidebutagainst=نیدرلینڈز|odicap=4|lastodidate=24 نومبر|lastodiyear=2022|lastodiagainst=نیدرلینڈز|T20Idebutdate=4 جون|T20Idebutyear=2018|T20Idebutagainst=بھارت|T20Icap=12|lastT20Idate=13 اکتوبر|lastT20Iyear=2022|lastT20Iagainst=بھارت|date=24 نومبر 2022ء|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/944283.html کرک انفو|module={{Infobox medal templates | titlestyle = background-color: lightsteelblue; | expand=yes | medals = {{MedalCountry| {{THA}}}} {{میڈل اسپورٹس|خواتین کی [[کرکٹ]]}} {{MedalCompetition|[[جنوب مشرقی ایشیائی کھیل]]}} {{MedalGold|[[2017 Southeast Asian Games|2017 کوالالمپور]]|[[Cricket at the 2017 Southeast Asian Games – Women's twenty20 tournament|ٹوئنٹی 20]]}} }}}} اونیچا کامچومفو (ڄمݨ دی تاریخ: 25 دسمبر 1997ء) ہک تھائی کرکٹ کھݙاڑی ہے۔ اوں نے 4 جون [[2018ء]] کوں تھائی لینڈ کیتے ویمنز ٹوئنٹی 20 انٹرنیشنل (WT20I) دا آغاز [[2018ء]] ویمنز ٹوئنٹی 20 [[ایشیا]] کپ وچ کیتا۔ نومبر 2021ء وچ اینکوں [[زمبابوے]] وچ [[2021ء]] خواتین کرکٹ ورلڈ کپ کوالیفائر ٹورنامنٹ کیتے تھائی لینڈ دی ٹیم وچ شامل کیتا ڳیا۔ او تھائی لینڈ دا ٹورنامنٹ دا پہلا میچ 21 نومبر 2021ء کوں زمبابوے دے خلاف کھیݙی۔<ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1286902.html|عنوان=2nd Match, Group B, Harare, Nov 21 2021, ICC Women's Cricket World Cup Qualifier|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تاریخ رسائی=21 November 2021}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=https://www.womenscriczone.com/thailand-announce-the-15-memeber-side-for-the-odi-world-cup-qualifiers-nattakan-chantham-sornnarin-tippoch|عنوان=Thailand announce 15-member side for World Cup Qualifiers|ویب گاہ=Women's CricZone|تاریخ رسائی=8 November 2021|تاريخ-الأرشيف=8 November 2021|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20211108130844/https://www.womenscriczone.com/thailand-announce-the-15-memeber-side-for-the-odi-world-cup-qualifiers-nattakan-chantham-sornnarin-tippoch|url-status=dead}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1148052.html|عنوان=5th Match, Women's Twenty20 Asia Cup at Kuala Lumpur, Jun 4 2018|ویب گاہ=ESPN Cricinfo|تاریخ رسائی=4 July 2018}}</ref> == حوالہ جات == {{حوالے}} [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] meuxjcs2kuxmjtfugwk9ucwobjb9m81 0 27101 63054 59835 2025-06-05T05:10:26Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63054 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete personne" style="line-height:1.5em; background-color:#E1E1E1;color:#000000" |زوزانا چاپوتووا |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |([[:ur:سلوواک_زبان|سلوواک میں]]: <span lang="sk">Zuzana Čaputová</span>)<ref name="498e6033b781847b3e5b96dc79968f8916364077">جی این ڈی آئی ڈی: https://d-nb.info/gnd/1180944615 — اخذ شدہ بتاریخ: 14 مارچ 2023 — اجازت نامہ: CC0</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P1559|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1559) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" align="center" |<div>[[فائل:ZuzanaCaputovaPokracujeVKampani-Orez-IMG_0394-SF.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:ZuzanaCaputovaPokracujeVKampani-Orez-IMG_0394-SF.jpg|center|330x330px|تفصیل=]]</div> |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |صدر سلوواکیہ |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''آغاز منصب'''</span> 15 جون 2019ء<span style="display:none">&nbsp;(<span class="bday dtstart updated">2019ء-06-15</span>)</span> |- ! style="text-align:right;" |<span class="nowrap">وزیر اعظم</span> |[[:ur:پیٹر_پیلیگرینی|پیٹر پیلیگرینی]] |- | colspan="2" align="center" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="20" align="right" |[[فائل:Fleche-defaut-droite-gris-32.png|link=|17x17px]] | style="font-size:80%; text-align:right;" |[[:ur:اندرے_کسکا|اندرے کسکا]] |} | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color:transparent; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | style="font-size:80%; text-align:left;" | | width="20" align="left" |[[فائل:Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|link=|17x17px]] |} |} |- ! colspan="2" style="background-color: lavender; text-align: center" |پروگریسیو سلوواکیہ کی نائب صدر نشین |- | colspan="2" style="border-bottom:none; text-align:center" |<span class="nowrap">'''مدت منصب'''</span> 15 مارچ 2018 – 19 مارچ 2019 |- | colspan="2" align="center" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="20" align="right" |[[فائل:Fleche-defaut-droite-gris-32.png|link=|17x17px]] | style="font-size:80%; text-align:right;" |''منصب قائم وا'' |} | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color:transparent; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | style="font-size:80%; text-align:left;" | | width="20" align="left" |[[فائل:Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|link=|17x17px]] |} |} |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائشی نام | style=" " |([[:ur:سلوواک_زبان|سلوواک میں]]: <span lang="sk">Zuzana Strapáková</span>)<ref name="87de9d35e64fc4a433651466492c886ed6fa9b07">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=pna20191046232 — اخذ شدہ بتاریخ: 14 مارچ 2023</ref><ref name="498e6033b781847b3e5b96dc79968f8916364077" />&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P1477|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1477) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |21 جون 1973ء (52 سال)<ref name="5ff1bc4109b775c6b7659001245141e848860a5f">Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000031687 — بنام: Zuzana Caputova — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[:ur:براٹیسلاوا|براٹیسلاوا]] <ref name="409405e78ed8af753f6b571e0de45dba289d29a9">https://web.archive.org/web/20240414111824/https://www.prezident.sk/page/zivotopis/ — سے آرکائیو [https://www.prezident.sk/page/zivotopis/ اصل]</ref><ref name="42822fb8d37a3acdea2a645a521fac14db3627ba">https://web.archive.org/web/20240615100424/https://www.prezident.sk/en/page/biography/ — سے آرکائیو [https://www.prezident.sk/en/page/biography/ اصل]</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_the_Czech_Republic.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_the_Czech_Republic.svg|20x20px]] [[:ur:چیکو_سلوواکیہ|چیکوسلوواکیہ]] <small> (21 جون 1973–31 دسمبر 1992)</small> [[فائل:Flag_of_Slovakia.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Slovakia.svg|20x20px]] [[:ur:سلوواکیہ|سلوواکیہ]] <small> (1 جنوری 1993–)</small>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:سیاسی_جماعت|جماعت]] | style=" " |پروگریسیو سلوواکیہ <small> (دسمبر 2017–مئی 2019)</small><ref name="0aa25808a7acaad16bf34a245d2f6021e86e7db6">https://www.prezident.sk/en/page/biography/</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P102|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P102) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |اولاد | style=" " |2 |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تعداد اولاد | style=" " |2 &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P1971|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1971) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تعليم | style=" " |[[:ur:کومینیس_یونیورسٹی|کومینیس یونیورسٹی]] |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:مادر_علمی|مادر علمی]] | style=" " |کومینس یونیورسٹی <small> (1991–1996)</small><ref name="8025348bb052d3a948cc998e11b47501a55cded0">مصنف: رید ہوفمین — LinkedIn personal profile ID: https://www.linkedin.com/in/zuzana-caputova/ — اخذ شدہ بتاریخ: 23 دسمبر 2021</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تعلیمی اسناد | style=" " |[[:ur:ماسٹرز|ایم اے]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |مفسرِ قانون ، &nbsp;[[:ur:سیاست_دان|سیاست دان]] ، &nbsp;فعالیت پسند ، &nbsp;ماہر ماحولیات ، &nbsp;[[:ur:قانون_دان|وکیل]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | style=" " |[[:ur:سلوواک_زبان|سلوواک زبان]] <ref name="0c7c1fe12fbaddd0caf8a08182549d7a63263639">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://web.archive.org/web/20230510114116/https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=pna20191046232 — اخذ شدہ بتاریخ: 1 مارچ 2022</ref>، &nbsp;[[:ur:روسی_زبان|روسی]] ، &nbsp;[[:ur:انگریزی_زبان|انگریزی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شعبۂ عمل | style=" " |[[:ur:قانون|قانون]] <ref name="df66bdee734732068a76cee5d4509d03f7aab603">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://web.archive.org/web/20230510114116/https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=pna20191046232 — اخذ شدہ بتاریخ: 7 نومبر 2022</ref>، &nbsp;[[:ur:سیاست|سیاست]] <ref name="df66bdee734732068a76cee5d4509d03f7aab603" />&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P101|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P101) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |اعزازات |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |<div style="max-height:180px; overflow: auto; padding: 2px 0 2px 5px; background-color:transparent;vertical-align:top;font-size:100%">[[فائل:CZE_Rad_Bileho_Lva_1_tridy_BAR.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:CZE_Rad_Bileho_Lva_1_tridy_BAR.svg|30x30px]]&nbsp;گرینڈ کراس آف دی آرڈر آف دی وائیٹ لائن <small> (2024)</small><ref name="3b2dec2ef54cf5b77eafa1dc301d5e26d52952ba">تاریخ اشاعت: 13 جون 2024 — [https://www.teraz.sk/najnovsie/brief-caputova-a-pavel-si-navzajom-u/801746-clanok.html Čaputová a Pavel si navzájom udelili najvyššie štátne vyznamenania] — اخذ شدہ بتاریخ: 13 جون 2024</ref><ref name="23739f57d712a0bd23b3d53ac89695e2c3bb8e10">[https://www.hrad.cz/cs/ceska-republika/statni-vyznamenani/rad-bileho-lva/seznam-vyznamenanych Seznam vyznamenaných] — اخذ شدہ بتاریخ: 15 جون 2024</ref> [[فائل:POL_Order_Orła_Białego_BAR.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:POL_Order_Or%C5%82a_Bia%C5%82ego_BAR.svg|30x30px]]&nbsp;آرڈر آف دی وائٹ ایگل <small> (2024)</small><ref name="aa458d30026073730617b0d6b88e3ff821990efb">تاریخ اشاعت: 16 اپریل 2024 — [https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/prezydent-slowacji-z-wizyta-w-polsce,84068 Prezydent Słowacji z wizytą w Polsce] — اخذ شدہ بتاریخ: 11 مئی 2024</ref> [[:ur:گولڈمین_ماحولیاتی_انعام|گولڈمین ماحولیاتی انعام]] <small> (2016)</small><ref name="63f7c62c8d7011bb6f8859bc440097536c672069">https://www.goldmanprize.org/blog/introducing-the-2016-goldman-prize-winners/</ref> [[فائل:CZE_Rad_Bileho_Lva_1_tridy_BAR.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:CZE_Rad_Bileho_Lva_1_tridy_BAR.svg|30x30px]]&nbsp;آرڈر آف دی وائیٹ لائن &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P166|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P166) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> </div> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |دستخط |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Zuzana_Čaputová's_signature.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Zuzana_%C4%8Caputov%C3%A1's_signature.svg|center|120x120px]] |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ویب سائٹ | style=" " |[https://www.zuzanacaputova.sk/ باضابطہ ویب سائٹ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P856|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P856) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[فائل:IMDb_logo.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%B9_%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B3|none|40x40px]] | style=" " |[http://www.imdb.com/name/nm10511992/ IMDB پر صفحہ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q26273268#P345|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P345) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%A7_%DA%86%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%88%D8%A7&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%A7_%DA%86%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%88%D8%A7&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%85%D9%86%D8%B5%D8%A8/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} [[زوزانا چاپوتووا]] (ݙوجھے ہجے زوزانا کپوٹووا) ہک لبرل قانون دان زنانی ہِن، جیڑھیاں 2019ء دے انتخابات اچ [[سلوواکیہ]] دی صدر چُݨیاں ڳئیاں۔ اوہ [[سلوواکیہ]] دی پہلی زنانی صدر ہِن جݙاں جو اوہ [[یورپی اتحاد]] دے اٹھائیس رکن مُلکاں اچ اپݨے مُلک دی سربراہی کرݨ والی آٹھویں زنانی رہنما تِھیسن٘ڳیاں۔ == سیاسی زندگی == [[زوزانا کپوٹووا]] پیشے دے لحاظ نال ہک وکیل ہِن۔ انّھاں نے ݙاہ سال پہلے سیاسی جماعت "پروگریسونے سلووینسکو" (پروگریسیو سلوواکیہ) اچ شمولیت اختیار کر کے سیاست اچ قدم رکّھیا۔ [[سوزانہ چاپوتووا]] کوں اپݨے آزاد خیالات دی وجہ توں قدامت پسند حلقیاں دی جانب توں تنقید دا سامݨا وی کرݨا پیا۔ 2019ء دے انتخابات اچ [[سلوواکیہ]] دی غیر پارلیمانی جماعت پروگرسیو پارٹی نال تعلق رکھݨ والی [[زوزوانا]] نے حکمران جماعت دے حمایت یافتہ [[مروس سیف کووک]] کوں شکست ݙِتی۔ زنانی صدر کوں 58.3 فیصد ووٹ پئے جݙاں جو انّھاں دے مدمقابل [[مروس سیف کووک]] کوں 41.7 فیصد ووٹ مِلے۔ [[زوزانا]] [[یورپی اتحاد]] مخالف نظریات رکھدی ہِن جیڑھا تیزی نال [[سلوواکیہ]] اچ مقبولیت حاصل کر رہیا ہَئی۔ انّھاں دی کامیابی اچ [[یورپی اتحاد]] مخالف نظریات دے علاوہ حکمران جماعت دی بدعنوانی دے خلاف عوام دا شدید غصہ وی شامل ہَئی۔ انّھاں نے انتخابات اچ واضح برتری حاصل کرݨ دے بعد عوام دا [[سلوواک]]، [[چیک]]، [[ہنگریائی]] (مجارستانی) تے مُلک اچ اقلیتی برادری [[روما]] دی زبان اچ شکریہ ادا کِیتا۔ بعد اچ [[سوزانہ چاپوتووا]] نے اے تقریر اچ ٻیا آکھیا جو اوہ "واضح طور تے [[یورپی اتحاد]] دے نال رل تے کم کرݨ دی خواہش رکھدی ہِن۔" == حوالے == <references /> [[ونکی:زنانیاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں انج مختصر وضاحت]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:اکویہویں صدی دیاں سیاست دان زنانیاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ پیشہ ورانہ ٻولی]] [[ونکی:مادر علمی ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ]] 28pw3a3iu8wa8b5lrdcoj3q4g67gnca 0 27628 63063 60463 2025-06-05T11:23:24Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63063 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete personne" style="line-height:1.5em; background-color:#E1E1E1;color:#000000" |لورا چنچیلا |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |([[:ur:ہسپانوی_زبان|ہسپانوی میں]]: <span lang="es">Laura Chinchilla Miranda</span>)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P1559|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1559) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" align="center" |<div>[[فائل:Laura_4.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Laura_4.jpg|center|330x330px]]</div> |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |مناصب |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |نائب صدر کوسٹا ریکا <ref name="222af37876e4fd0dd8706a9b0dc8a9620c7eb81a">بنام: Laura Chinchilla Miranda — اخذ شدہ بتاریخ: 14 ستمبر 2022</ref> &nbsp;<span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P39|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P39) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#f9f9f9;color:#000000;" |'''برسر عہدہ''' 2006&nbsp; – 2010&nbsp; |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |صدر کوسٹا ریکا <ref name="39fe10460237ff83cc706b7b76888fb524d59947">بنام: Laura Chinchilla Miranda — اخذ شدہ بتاریخ: 14 ستمبر 2022</ref> &nbsp;<span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P39|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P39) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#f9f9f9;color:#000000;" |'''برسر عہدہ''' 8 مئی 2010&nbsp; – 8 مئی 2014&nbsp; |- | colspan="2" align="center" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="20" align="right" |[[فائل:Fleche-defaut-droite-gris-32.png|link=|17x17px]] | style="font-size:80%; text-align:right;" |[[:ur:اوسکر_اریآس|اوسکر اریآس]] &nbsp; |} | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color:transparent; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | style="font-size:80%; text-align:left;" | | width="20" align="left" |[[فائل:Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|link=|17x17px]] |} |} |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |28 مارچ 1959ء (66 سال)<ref name="f966811edae65e79405ec48634aa1dc931f72a18">تاریخ اشاعت: 14 اگست 2012 — [https://web.archive.org/web/20141007033211/http://voxxi.com/2012/08/14/laura-chinchilla-costa-rica Laura Chinchilla: Is honesty enough for Costa Rica?]</ref><ref name="2ce1097f1ccd48f3cd2d7af5d59ec4f141db2c05">عنوان : Encyclopædia Britannica — دائرۃ المعارف بریطانیکا آن لائن آئی ڈی: https://www.britannica.com/biography/Laura-Chinchilla-Miranda — بنام: Laura Chinchilla Miranda — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="a6b0d77f42a4d8c7f73877ceee49299aa913cdc9">بنام: Laura Chinchilla — FemBio ID: https://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=31381 — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="fe9560c66bb68c4d3c9a189f74218e2d0d88d87b">Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/chinchilla-miranda-laura — بنام: Laura Chinchilla Miranda — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="59b88cf2c16e0bcb90c6677ba8cbbef048824982">Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000028171 — بنام: Laura Chinchilla — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[:ur:سان_خوسے،_کوستا_ریکا|سان ہوزے]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |رہائش | style=" " |[[:ur:سان_خوسے،_کوستا_ریکا|سان ہوزے]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P551|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P551) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_Costa_Rica_(state).svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Costa_Rica_(state).svg|20x20px]] [[:ur:کوستا_ریکا|کوسٹاریکا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:مادر_علمی|مادر علمی]] | style=" " |یونیورسٹی آف کوسٹا ریکا &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |[[:ur:سیاست_دان|سیاست دان]] ، &nbsp;[[:ur:قانون_دان|وکیل]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |نوکریاں | style=" " |[[:ur:جارج_ٹاؤن_یونیورسٹی|جارج ٹاؤن یونیورسٹی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P108|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P108) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |دستخط |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Presidenta_Laura_Chinchilla_firma.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Presidenta_Laura_Chinchilla_firma.jpg|center|120x120px]] |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ویب سائٹ | style=" " |[http://www.laura-chinchilla.com/ باضابطہ ویب سائٹ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q57321#P856|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P856) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7_%DA%86%D9%86%DA%86%DB%8C%D9%84%D8%A7&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7_%DA%86%D9%86%DA%86%DB%8C%D9%84%D8%A7&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%85%D9%86%D8%B5%D8%A8/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} [[لورا چنچیلا]] ([[انگریزی]]: Laura Chinchilla) ([[ہسپانوی]]: [ˈlawɾa tʃinˈtʃiɟa miˈɾanda]; پیدائش 28 مارچ 1959ء) [[کوسٹا ریکا]] دی ہک سیاسی سائنس دان تے سیاست دان ہن جنھاں نے 2010ء توں 2014ء تک [[کوسٹا ریکا]] دے صدر دے طور تے خدمات انجام ڈتیاں۔ اوہ [[اوسکر اریآس]] دے ݙو نائب صدور تے این دی انتظامیہ دی وزیر انصاف وچوں ہک ہن۔ اوہ 2010ء دے عام انتخابات وچ صدر دے لیے گورننگ [[پی ایل این]] امیدوار ہن، جتھاں انھاں نے 7 فروری کوں 46.76% ووٹ گھن کے کامیابی حاصل کیتی۔ اوہ ہک [[لاطینی امریکی]] ملک دی آٹھویں خاتون صدر ہن تے [[کوسٹا ریکا]] دی صدر بݨݨ والی پہلی خاتون ہن۔ انھاں نے 8 مئی 2010ء کوں [[کوسٹا ریکا]] دی صدر دے طور تے حلف چاتا۔ دفتر چھوڑݨ دے بعد، انھاں نے 2016ء وچ [[جارج ٹاؤن یونیورسٹی]] وچ پڑھایا۔ [[لورا چنچیلا]] [[انٹر امریکن ڈائیلاگ]] تھنک ٹینک دی شریک چیئر تے [[کلب ڈی میڈرڈ]] دی نائب صدر ہن۔ [[چنچیلا]] نے ایں توں پہلے [[جارج ٹاؤن انسٹی ٹیوٹ آف پولیٹکس اینڈ پبلک سروس]] وچ فیلو دے طور تے خدمات انجام ڈتیاں۔ == ذاتی زندگی == [[لورا چنچیلا]] 1959ء وچ [[کارمین سینٹرل]]، [[سان ہوزے]] وچ پیدا تھئی ہن۔ اوہ [[کوسٹا ریکا]] دے سابق کنٹرولر [[رافیل اینجل چنچیلا فالاس]] تے [[ایمیلس مرانڈا کاسٹیلو]] دی ڄائی ہن۔ انھاں نے [[ماریو البرٹو میڈریگال ڈیاز]] نال 23 جنوری 1982ء کوں شادی کیتی تے 22 مئی 1985ء کوں طلاق تھی ڳئی۔ [[لورا چنچیلا]] نے 1990ء وچ آپݨے ݙوجھے شوہر، [[جوس ماریا ریکو کیوٹو]] نال ملاقات کیتی، جو ہک [[ہسپانوی]] وکیل ہئی جیندے کول [[کینیڈا]] دی شہریت ہئی، جݙاں جو ݙوہیں [[فلوریڈا انٹرنیشنل یونیورسٹی]]، [[میامی]]، [[فلوریڈا]]، [[ریاست ہائے متحدہ]] وچ [[سینٹر فار ایڈمنسٹریشن آف جسٹس]] دے مشیر دے طور تے کم کریندے پئے ہن۔ جوڑے کوں 1996ء وچ ہک پتر، [[جوس ماریا ریکو چنچیلا]] پیدا تھیا۔ [[لورا چنچیلا]] نے 26 مارچ 2000ء کوں [[ریکو]] نال شادی کیتی۔ اوہ 15 اپریل 2019ء کوں بیوہ تھی ڳئیں، جݙاں جو انھاں دے شوہر [[جوس ماریا ریکو]] [[الزائمر]] دی وجہ توں انتقال کر ڳئے۔ 2 / 2 == حوالے == <references /> [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:مادر علمی ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ]] 0hlvhup04ogtzgihsnrwwl3wztzn0fh 0 27671 63057 60508 2025-06-05T05:36:11Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63057 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete personne" style="line-height:1.5em; background-color:#E1E1E1;color:#000000" |سائی انگ وین |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |([[:ur:آسان_چینی_زبان|آسان چینی میں]]: <span lang="zh-tw">蔡英文</span>)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P1559|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1559) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Photo_by_Tsai_Ing-wen.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Photo_by_Tsai_Ing-wen.jpg|center|330x330px]] |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |مناصب |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |[[فائل:ROC_Office_of_the_President_Emblem.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:ROC_Office_of_the_President_Emblem.svg|35x35px]] صدر جمہوریہ چین (7&nbsp; ) &nbsp;<span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P39|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P39) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#f9f9f9;color:#000000;" |'''برسر عہدہ''' 20 مئی 2016&nbsp; – 19 مئی 2024&nbsp; |- | colspan="2" align="center" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color:; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color:transparent; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | width="20" align="right" |[[فائل:Fleche-defaut-droite-gris-32.png|link=|17x17px]] | style="font-size:80%; text-align:right;" | |} | width="50%" | {| cellspacing="0" style="width:100%; background-color: #f9f9f9; color:#000; margin: 0 0 0 0; border-collapse: collapse;" | style="font-size:80%; text-align:left;" |[[:ur:لائی_چینگ_تی|لائی چینگ تی]] &nbsp; | width="20" align="left" |[[فائل:Fleche-defaut-gauche-gris-32.png|link=|17x17px]] |} |} |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |31 اگست 1956ء (69 سال)<ref name="abf94877c9b4994f94be249d6c081b427fce18f1">عنوان : Encyclopædia Britannica — دائرۃ المعارف بریطانیکا آن لائن آئی ڈی: https://www.britannica.com/biography/Tsai-Ing-wen — بنام: Tsai Ing wen — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="84765602155e2dfdbfdf6f739fd0521a4f0c4bac">Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/tsai-ing-wen — بنام: Tsai Ing-wen — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref><ref name="0bf39c7d04f698d013c2883e1122b744d9bd7a58">Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000030619 — بنام: Tsai Ing-wen — اخذ شدہ بتاریخ: 9 اکتوبر 2017</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_the_Republic_of_China.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_the_Republic_of_China.svg|20x20px]] [[:ur:تائیوان|تائیوان]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |بالوں کا رنگ | style=" " |سیاہ &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P1884|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1884) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:سیاسی_جماعت|جماعت]] | style=" " |[[:ur:ڈیمو_کریٹک_پروگریسو_پارٹی|ڈیمو کریٹک پروگریسو پارٹی]] <small> (7 ستمبر 2004–)</small>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P102|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P102) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:مادر_علمی|مادر علمی]] | style=" " |[[:ur:لندن_اسکول_آف_اکنامکس|لندن اسکول آف اکنامکس اینڈ پولیٹیکل سائنس]] <small> (1980–1984)</small><ref name="6f3fc054d7ffa4e1a53571f18cf4fc745c24929f">تاریخ اشاعت: 22 ستمبر 2019 — [https://www.ettoday.net/news/20190922/1540750.htm 蔡英文博論指導老師超大咖　英國政府顧問！比爾蓋茲曾發文悼念] — اخذ شدہ بتاریخ: 22 ستمبر 2019</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تعلیمی اسناد | style=" " |Doctor of Laws &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |[[:ur:سیاست_دان|سیاست دان]] ، &nbsp;[[:ur:قانون_دان|وکیل]] ، &nbsp;استاد جامعہ ، &nbsp;مفسرِ قانون <ref name="0a8b28133a26e01d0265836c7c1a79885eb29695">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0278366 — اخذ شدہ بتاریخ: 20 دسمبر 2022</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | style=" " |[[:ur:انگریزی_زبان|انگریزی]] ، &nbsp;[[:ur:تائیوانی_ہاکیئن|تائیوانی ہاکیئن]] ، &nbsp;[[:ur:چینی_زبان|چینی زبان]] <ref name="13e4bfe08ef8e0f2bb7f9872889c3d2c84d60c1a">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://web.archive.org/web/20250221041813/https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0278366 — اخذ شدہ بتاریخ: 9 فروری 2023</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شعبۂ عمل | style=" " |[[:ur:سیاست|سیاست]] <ref name="29762ccb7aa2a23b4dd3ba9b5c01bfb84a3e98c4">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=xx0278366 — اخذ شدہ بتاریخ: 8 جنوری 2023</ref>، &nbsp;مسابقتی قانون <ref name="29762ccb7aa2a23b4dd3ba9b5c01bfb84a3e98c4" />&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P101|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P101) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |دستخط |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Signature_of_Tsai_Ing-wen.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Signature_of_Tsai_Ing-wen.svg|center|120x120px]] |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |ویب سائٹ |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |ویب سائٹ | style=" " |[https://english.president.gov.tw/ باضابطہ ویب سائٹ]، &nbsp;[https://www.president.gov.tw/Default.aspx باضابطہ ویب سائٹ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P856|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P856) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[فائل:IMDb_logo.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%B9_%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B3|none|40x40px]] | style=" " |[http://www.imdb.com/name/nm8898385/ IMDB پر صفحہ]&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q233984#P345|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P345) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%85%D9%86%D8%B5%D8%A8/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} [[سائی انگ وین]] ({{Lang-zh|c=蔡英文|p=Cài Yīngwén}}پیدائش 31 اگست 1956) [[جمہوریہ چین]] ([[تائیوان]]) دی پہلی زنانی صدر ہَئی۔ انّھاں دا تعلق [[چین]] توں آزادی دے حق وِچ بولݨ والی سیاسی جماعت [[ڈیموکریٹک پروگریسو پارٹی]] نال ہَئی۔ اَتے ایہ اِس دی سربراہ وی ہَئی۔ 2016ء دے انتخابات وِچ انّھاں نے 70 سال توں حکمران جماعت [[کومینگ ٹینگ]] کوں شکست ݙتی۔ == حوالے == <references /> [[ونکی:اکویہویں صدی دیاں سیاست دان زنانیاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ پیشہ ورانہ ٻولی]] [[ونکی:مادر علمی ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ]] ocndq1v0v4n7n6nspk49dzby11pbui2 0 27777 63051 60616 2025-06-04T22:58:18Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63051 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete humain" style="line-height:1.5em; background-color:#C0C0C0;color:#000000" |بریگزٹ بپٹسٹ |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |([[:ur:ہسپانوی_زبان|ہسپانوی]] : <span lang="es">Brigitte Baptiste</span>)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P1559|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1559) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Brigitte_Baptiste_2020.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Brigitte_Baptiste_2020.jpg|center|330x330px]] |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |23 اکتوبر 1963ء (62 سال)&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> [[:ur:بوگوتا|بوگوتا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P19|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P19) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |رہائش | style=" " |[[:ur:بوگوتا|بوگوتا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P551|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P551) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_Colombia.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Colombia.svg|20x20px]] [[:ur:کولمبیا|کولمبیا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |مناصب |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |ریکٹر <ref name="b52f9a8a2f364605af08a6020252a117985c9a36">[https://universidadean.edu.co/la-universidad/quienes-somos/organigrama/procesos-de-gobierno-y-direccion/rectoria Rectoría | Secciones informativas] — اخذ شدہ بتاریخ: 14 نومبر 2024</ref><ref name="7a28a7c17e8aeb3a494601f361b9a89619bac5ac">https://www.universidad.edu.co/rectores-de-universidades/</ref> &nbsp;<span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P39|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P39) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#f9f9f9;color:#000000;" |'''آغاز منصب''' 1 ستمبر 2019&nbsp; |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |[[:ur:مادر_علمی|مادر علمی]] | style=" " |[[:ur:یونیورسٹی_آف_فلوریڈا|یونیورسٹی آف فلوریڈا]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تخصص تعلیم | style=" " |[[:ur:ماحولیات(نظام)|ماحولیات]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |تعلیمی اسناد | style=" " |[[:ur:ماسٹرز|ایم اے]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P69|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P69) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |[[:ur:ماہر_حیاتیات|ماہر حیاتیات]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | style=" " |[[:ur:ہسپانوی_زبان|ہسپانوی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شعبۂ عمل | style=" " |[[:ur:ماحولیات(نظام)|ماحولیات]] ، &nbsp;[[:ur:حیاتیات|حیاتیات]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P101|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P101) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000" |اعزازات |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |<div style="max-height:180px; overflow: auto; padding: 2px 0 2px 5px; background-color:transparent;vertical-align:top;font-size:100%">[[:ur:100_خواتین_(بی_بی_سی)|100 خواتین (بی بی سی)]] <small> (2024)</small><ref name="a9e64ce56ce3ee28c2afd50472a3e8d048a6bc8b">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-4f79d09b-655a-42f8-82b4-9b2ecebab611 — اخذ شدہ بتاریخ: 3 دسمبر 2024</ref> [[فائل:Fulbright_Program.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Fulbright_Program.svg|30x30px]]&nbsp;فل برائٹ اسکالرشپ <ref name="e5c847a19f324bfca335b52ec9b66dcb3d74b792">https://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-4f79d09b-655a-42f8-82b4-9b2ecebab611</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q18417417#P166|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P166) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> </div> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B2%D9%B9_%D8%A8%D9%BE%D9%B9%D8%B3%D9%B9&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B2%D9%B9_%D8%A8%D9%BE%D9%B9%D8%B3%D9%B9&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} بریگیٹ بیپٹسٹ (ڄمݨ دی تاریخ: لوئس گیلرمو بیپٹسٹ 23 اکتوبر [[1963ء]]) [[کولمبیا]] دے ثقافتی زمین دی تزئین دے ماہر ماحولیات اتے [[کولمبیا]] وچ ماحولیاتی مسائل اتے حیاتیاتی تنوع دے ماہر ہن<ref>{{حوالہ ویب|عنوان=BBaptiste|یوآرایل=https://ipbes.net/users/bbaptiste|تاریخ رسائی=2020-05-02|ویب گاہ=ipbes.net|زبان=en|تاريخ-الأرشيف=2020-09-20|مسار-الأرشيف=https://web.archive.org/web/20200920013431/https://ipbes.net/users/bbaptiste|url-status=dead}}</ref>۔ او حیاتیاتی تنوع اتے ماحولیاتی نظام دی خدمات نال متعلق بین الحکومتی سائنس اتے پالیسی پلیٹ فارم دے کثیر الضابطہ ماہر پینل دی رکن ہن اتے انٹر امریکن انسٹی ٹیوٹ فار گلوبل چینج ریسرچ وچ قومی نمائندگی دا حصہ رہی ہن۔ انہاں نے 2011ء توں [[2019ء]] تک الیگزینڈر وان ہمبولٹ حیاتیاتی وسائل ریسرچ انسٹی ٹیوٹ دے ڈائریکٹر دی حیثیت نال خدمات انجام ݙتیاں۔ ستمبر [[2019ء]] وچ، بیپٹسٹ یونیورسیڈڈ ایان دا ڈائریکٹر بݨ ڳیا۔ او سمجھدی ہے کہ نرالی اتے ماحولیات ہک ٻئے نال جڑے ہوئے ہن۔<ref name=":02">{{حوالہ ویب|عنوان=Brigitte Baptiste, nueva rectora de la Universidad Ean {{!}} Noticias|یوآرایل=https://universidadean.edu.co/noticias/brigitte-baptiste-nueva-rectora-de-la-universidad-ean|تاریخ رسائی=2020-05-02|ویب گاہ=Universidad EAN|زبان=es}}</ref> == ایوارڈز == دسمبر 2024ء وچ بریگیٹ بیپٹسٹ کوں بی بی سی دی 100 تریمتیں دی تندیر وچ شامل کیتا ڳیا۔ == ٻیا ݙیکھو == * 100 خواتین (بی بی سی) == حوالہ جات == {{حوالے}} [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ پیشہ ورانہ ٻولی]] [[ونکی:مادر علمی ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ]] ef14x33371c8m37nsb23efrtw0mddq3 0 27904 63055 60750 2025-06-05T05:18:18Z InternetArchiveBot 564 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 63055 wikitext text/x-wiki {| class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px" ! colspan="2" scope="col" class="entete auteur" style="line-height:1.5em; background-color:#4C6099;color:#FFFFFF" |زویا حسن |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" |[[فائل:Zoya_Hasan.jpg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Zoya_Hasan.jpg|center|280x280px]] |- | colspan="2" | ---- |- ! colspan="2" style="text-align:center;background-color:#6f7fad;color:#FFFFFF" |معلومات شخصیت |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیدائش | style=" " |7 اگست 1947ء (78 سال)<ref name="24ac54ec1f9b4c53c0fedd917506e5e3c3b28b31">مصنف: [[فرانس کا قومی کتب خانہ]] — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — بی این ایف - آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12358338f — اخذ شدہ بتاریخ: 31 مارچ 2017 — اجازت نامہ: آزاد اجازت نامہ</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q15489947#P569|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P569) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |شہریت | style=" " |[[فائل:Flag_of_India.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_India.svg|20x20px]] [[:ur:بھارت|بھارت]] <ref name="24ac54ec1f9b4c53c0fedd917506e5e3c3b28b31" /> [[فائل:British_Raj_Red_Ensign.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:British_Raj_Red_Ensign.svg|20x20px]] [[:ur:برطانوی_راج|برطانوی ہند]] [[فائل:Flag_of_India.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_India.svg|20x20px]] [[:ur:بھارت_ڈومینین|ڈومنین بھارت]] <small> (15 اگست 1947–)</small>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q15489947#P27|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P27) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! colspan="2" scope="col" style="text-align:center;background-color:#6f7fad;color:#FFFFFF" |عملی زندگی |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ | style=" " |[[:ur:مؤرخ|<span lang="ur">تاریخ دان</span>]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q15489947#P106|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P106) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |پیشہ ورانہ زبان | style=" " |[[:ur:انگریزی_زبان|انگریزی]] <ref name="0849dd69495b443d686e13f69915e7799ba5099a">این کے سی آر - اے یو ٹی شناخت کنندہ: https://web.archive.org/web/20250126223554/https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=vse2015858674 — اخذ شدہ بتاریخ: 1 مارچ 2022</ref>&nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q15489947#P1412|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P1412) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- ! scope="row" style="text-align: right; background-color:#F3F3F3; " |نوکریاں | style=" " |[[:ur:جواہر_لعل_نہرو_یونیورسٹی|جواہر لعل نہرو یونیورسٹی]] &nbsp; <span class="noprint"> [[فائل:Arbcom_ru_editing.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/d:Q15489947#P108|baseline|13x13px|ویکی ڈیٹا پر (P108) کی خاصیت میں تبدیلی کریں]]</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;" | |- | colspan="2" style="text-align:center;background-color:#C0C0C0;color:#000000;" |[[فائل:P_literature.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:P_literature.svg|25x25px]] [[:ur:باب:ادب|باب ادب]] |- | colspan="2" class="navigation-only" style="border-top: 2px #4C6099 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;" |<span class="plainlinks" style="float:right;">[https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D9%88%DB%8C%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%D9%86&action=edit&section=0 <span style="color:#555;">درستی</span>] - [https://ur.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D9%88%DB%8C%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%D9%86&veaction=edit <span style="color:#555;">ترمیم</span>] </span>&nbsp;[[فائل:Info_Simple.svg|link=https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%A8|12x12px|سانچہ دستاویز دیکھیے]] |} '''زویا حسن''' ہِک [[بھارتی]] تعلیمی تے سیاسی سائنس دان ہِن۔ == تعلیم تے عملی حیاتی == اوہ [[جواہر لعل نہرو یونیورسٹی]]، [[نئی دہلی]] وِچ سیاسیات دی پروفیسر تے اسکول آف سوشل سائنسز (ایس ایس ایس) دی ڈین رہ چُکّیاں ہِن۔ اُنّھاں نے 2006ء توں 2009ء <ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://ncm.nic.in/Composition_of_Commission.html|عنوان=National Commission for Minorities|ویب گاہ=National Commission for Minorities|تاریخ رسائی=2019-07-18}}</ref>تک [[قومی کمیشن برائے اقلیت]] دی رُکن دے طور تے خدمت انجام ݙِتی۔ اوہ [[زیورخ]]، [[ایڈنبرا]] تے [[ہاؤس آف ہیومن سائنسز]]، [[پیرس]] دیاں یونیورسٹیاں وِچ وزٹنگ پروفیسر رہ چُکّیاں ہِن تے [[انسٹی ٹیوٹ آف ڈیولپمنٹ اسٹڈیز]]، [[یونیورسٹی آف سسیکس]]، [[راکفیلر سینٹر]]، [[بیلجیو]] تے [[سینٹر فار ماڈرن اورینٹل اسٹڈیز]]، [[برلن]] وِچ فیلوشپ حاصل کر چُکّیاں ہِن۔ اُنّھاں نے [[انڈین کونسل آف سوشل سائنس ریسرچ]]، [[فورڈ فاؤنڈیشن]]، [[ڈی ایف آئی ڈی]]، [[اقوام متحدہ]] دے ریسرچ انسٹی ٹیوٹ فار سوشل ڈیولپمنٹ تے [[آبزرور ریسرچ فاؤنڈیشن]] دے تحقیقی منصوبیاں تے کم کِیتا ہِے۔ زویا دے کم نے [[بھارت]] وِچ ریاست، سیاسی جماعتاں، نسلی، جنس تے اقلیتاں تے شمالی [[بھارت]] وِچ سماج تے توجہ مرکوز کِیتی ہِے۔ اوہ [[اتر پردیش]] دی سیاست تے اپݨے کم کِیتے مشہور ہِن۔<ref>Hasan, Zoya, ''Dominance and mobilisation: rural politics in western Uttar Pradesh''، 1930–1980''، Thousand Oaks, Calif.:Sage Publications, 1989''</ref><ref>Hasan, Zoya, ''Quest for Power, Oppositional Movements and Post-Congress Politics in Uttar Pradesh''، New Delhi: Oxford University Press, 1998</ref> اُنّھاں نے [[بھارتی مسلماناں]] تے [[مسلم زنانیاں]] دے سماجی تے تعلیمی پہلوؤں تے وی وسیع تحقیق کِیتی ہِے۔ == ذاتی حیاتی == زویا حسن دی شادی [[بھارتی]] مورخ تے [[جامعہ ملیہ اسلامیہ یونیورسٹی]]، [[نئی دہلی]] دے سابق وائس چانسلر [[مشیر الحسن]] (1949ء–2018ء) نال تِھئی ہئی۔<ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.hindu.com/2009/08/27/stories/2009082752220800.htm|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20090830113439/http://www.hindu.com/2009/08/27/stories/2009082752220800.htm|یوآرایل کی کیفیت=dead|آرکائیو تاریخ=30 اگست 2009|عنوان=Legislating against hunger|آخری=Hasan|پہلا=Zoya|تاریخ=27 اگست 2009|کاوش=[[دی ہندو]]|تاریخ رسائی=9 فروری 2010}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.hinduonnet.com/lr/2004/09/05/stories/2004090500390600.htm|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20110606111436/http://www.hinduonnet.com/lr/2004/09/05/stories/2004090500390600.htm|یوآرایل کی کیفیت=usurped|آرکائیو تاریخ=6 جون 2011|عنوان=A wake-up call|آخری=Bhagat|پہلا=Rasheeda|تاریخ=5 ستمبر 2004|کاوش=[[دی ہندو]]|تاریخ رسائی=9 فروری 2010}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.hindustantimes.com/Return-of-the-Gandhi-topi/H1-Article1-506174.aspx|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20100208195509/http://www.hindustantimes.com/Return-of-the-Gandhi-topi/H1-Article1-506174.aspx|یوآرایل کی کیفیت=dead|آرکائیو تاریخ=8 فروری 2010|عنوان=Return of the Gandhi topi|آخری=George|پہلا=Varghese K|مصنف2=Saroj Nagi|تاریخ=7 فروری 2010|کاوش=[[ہندوستان ٹائمز]]|تاریخ رسائی=9 فروری 2010}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-11-02/india/27819196_1_obc-quota-bill-indira-sawhney-case-commission-for-backward-classes|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20110811034506/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2006-11-02/india/27819196_1_obc-quota-bill-indira-sawhney-case-commission-for-backward-classes|یوآرایل کی کیفیت=dead|آرکائیو تاریخ=11 اگست 2011|عنوان=Panel wants changes in quota law|تاریخ=2 نومبر 2006|کاوش=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|تاریخ رسائی=9 فروری 2010}}</ref><ref>{{حوالہ ویب|یوآرایل=http://www.hinduonnet.com/fline/fl2601/stories/20090116260107200.htm|آرکائیو یوآرایل=https://web.archive.org/web/20110606111447/http://www.hinduonnet.com/fline/fl2601/stories/20090116260107200.htm|یوآرایل کی کیفیت=usurped|آرکائیو تاریخ=6 جون 2011|عنوان=Negative action|آخری=Venkatesan|پہلا=V|تاریخ=3 جنوری 2009|کاوش=[[Frontline (magazine)|Frontline]]|تاریخ رسائی=9 فروری 2010}}</ref> == کتابیات == * ''غلبہ تے متحرک: مغربی اتر پردیش وِچ دیہی سیاست، 1930ء–1980ء'' (سیج، 1989ء) * ''جعلی شناخت: جنس، کمیونٹیز تے بھارت وِچ ریاست'' (ویسٹ ویو پریس، 1991ء) * ''اقتدار دی ڳول، اپوزیشن دیاں تحریکاں تے اتر پردیش وِچ کانگریس دے بعد دی سیاست'' (اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، 1998ء) * ''بھارت وِچ سیاست تے ریاست'' (سیج، 2000ء) * ''بھارت وِچ جماعتاں تے جماعت دی سیاست'' (اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، 2002ء) * ''غیر مساوی شہری: بھارت وِچ مسلم زنانیاں'' (ریتو مینن دے نال) (اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، 2004ء) * ''مسلم ڄَئیّاں دی تعلیم: پنج ہندوستانی شہراں دا موازنہ'' (ریتو مینن دے نال) (وویمن ان لیمیٹڈ، 2005ء) * ''بھارت دا موجودہ آئین: نظریات، طرز عمل، تنازعات'' (انتہم پریس، 2005ء) * ''مسلم معاشریاں وِچ جمہوریت: ایشیائی تجربہ'' (سیج، 2007ء) * ''شمولیت دی سیاست: ذاتیں، اقلیتیں تے مثبت کارروائی'' (اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، 2009ء) * ''کانگریس دے بعد اندرا: پالیسی، طاقت تے سیاسی تبدیلی 1984ء-2009ء'' (اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، 2012ء) == حوالے == <references /> [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں انج مختصر وضاحت]] [[ونکی:بھارتی مسلم شخصیتاں]] [[ونکی:جِین٘دے شخصیّتاں]] [[ونکی:وِیہویں صدی دیاں بھارتی مصنفاں]] [[ونکی:اکویہویں صدی دیاں بھارتی مصنفاں]] [[ونکی:ڄمّݨ دا سال موجود نِھیں (جِین٘دیاں شخصیتاں)]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا دے مواد کوں ورتاوݨ آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا حوالیاں آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا آلے صفحے]] [[ونکی:ویکی ڈیٹا کنوں ماخوذ پیشہ ورانہ ٻولی]] [[ونکی:اردو ٻولی دے متن آلے مضمون]] 8mruu7shczprxlaw7gy149ifbtnr6xq 3 28450 63044 2025-06-04T17:07:16Z KaleemBot 165 ست بسم اللہ! 63044 wikitext text/x-wiki == ست بسم اللہ! == <div style="text-align:center;"><span style="font-size:1.1em;">ساݙے نال سماجی روابط دی ویب سائٹ تے رَلو: [[File:F icon.svg|15x15px|link=https://www.facebook.com/UrduWikipedia]] اتے <span class="link">[[File:G 2014-04-24 22-48.png|18x18px|link=https://twitter.com/UrduWikipedia]] </span> </div> </div> ----- <div style="padding:5px;font-size:medium"><div class="center" style="word-spacing:1ex">[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welcome!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bienvenue!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Willkommen!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Benvenuti]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|¡Bienvenido!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|ようこそ！]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Dobrodosli]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|환영합니다]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Добро пожаловать]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bem-vindo!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|欢迎]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bonvenon]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welkom]]</div></div> {| bgcolor="#CCFFFF" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:Segoe UI;float:left">'''[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|سفارت خانہ]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ست بسم اللہ&zwnj;"> [[فائل:ست_بسم_اللہ.png|thumb|center|'''<big>سڄـݨ آون اکھـیں ٹھـرِن</big>''']] {{-}} [[فائل:Wikipedia_laurier_wp.png|left|185x185px]] جناب <big>{{PAGENAME}}</big>! <br> تہاݙی خدمت وچ '''بھُوم ڳوجھی''' دی طرفوں سلام عرض ہے! <br> اساں امید کریندے ہیں جو تساں سرائیکی وکی پیڈیا وچ سوہݨا ودھارا ثابت تھیسو۔<br> '''←''' وکی پیڈیا ہک آزاد بین اللسانی بھُوم ڳوجھی ہے جیندے وچ اساں سارے رل مل تے لکھدے ہیں اتے رل مل تے ایں کوں سن٘وریندے ہیں۔ منصوبۂ وکیپیڈیا دا آغاز جنوری سنہ 2001ء وچ تھیا، سرائیکی وکیپیڈیا دا اجرا ٢٠٠٨ء وچ تھیا۔ تے بھُوم ڳوجھی ٢٠٢٠ء وچ باقائدہ طور تے منظور تھئی۔ فی الحال سرائیکی وکیپیڈیا وچ کل '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضامین]] موجود ہن۔ <br /> '''←'''ایں بھُوم ڳوجھی وچ تساں مضمون نویسی تے تبدیلی کرݨ کنوں پہلے انہاں ورقیاں تے ضرور دید بھن٘وا گھنو۔ * وکیپیڈیا دے انٹرفیس دا سرائیکی ترجمہ کرݨ کیتے تہاݙے تعاون دی ساکوں ݙاڈھی لوڑ ہے۔ تساں ایں کیتے تعاون کرو، [[translatewiki:|Translatewiki.net]] ݙیکھو تے [[translatewiki:Special:FirstSteps|'''ہدایات تے عمل کرو''']]۔ * بھُوم ڳوجھی دے مزید تعارف کیتے '''[[وکیپیڈیا| تعارف ورقہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی دے انٹرفیس کوں سمجھݨ کیتے '''[[معاونت:وکی پیمائی دا تعارف|وکی پیمائی دا تعارف]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی وچ مزید معاونت کیتے '''[[معاونت:مندرجات|صفحۂ معاونت]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دے اسلوب نگارش دے متعلق مختصر پر مفید معلومات کیتے '''[[معاونت:تعارف اسلوب نامہ/1|تعارف اسلوب نامہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * ورقیاں دی ظاہریت دی تبدیلی تے طریقۂ کار کیتے '''[[خاص:ترجیحات|ترجیحات]] ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی تحریر و ترمیم تے مشق کیتے '''[[معاونت:ترمیم|صفحۂ معاونت برائے تحریر و اصلاح مضامین]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی فارمیٹنگ، ترتیب و تدوین دے تعارف تے ایں دے مفصل طریقہ کار کیتے [[معاونت:ترمیم کاری دا تعارف|ترمیم کاری دا تعارف]] ملاحظہ فرماؤ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;اصول و قواعد&zwnj;"> <br/> بہتر ہوسی جو تساں شروع وچ ہی انہاں ورقیاں تے دید بھن٘وا گھنو: <span style="float:left">[[file:WikiVote.png|link=|60px]]</span> * '''[[معاونت:ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف|ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف]] * '''[[وکیپیڈیا:پنج ارکان|وکیپیڈیا دے پنج ستون]]''' * '''[[وکیپیڈیا:وکیپیڈیا کیا کائنی|وکیپیڈیا کیا کائنی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:معتدل نقطہ نظر|معتدل نقطۂ نظر]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حوالہ درکار|حوالہ جات دی فراہمی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حقوق نسخہ|کاپی رائٹ]]''' </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;تہاݙا ورتݨ ورقہ&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Samarbetare.svg|link=|60px]]</span> اتھ تہاݙا [[خاص:Mypage|'''مخصوص ورتݨ ورقہ وی ہوسی''']] جتھ تساں [[:ونکی:صارف سانچے|اپنا تعارف لکھ سڳدے ہو]]، تے تہاݙے [[خاص:Mytalk|ڳالھ مہاڑ ورقے]] تے ٻئے صارفین تہاݙے نال رابطہ کر سڳدے ہن تے تہاݙے نال ڳالھ مہاڑ کر سڳدے ہن۔ * کہیں ٻئے ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ کرݨ ویلے انہاں ڳالہیں دا خیال رکھیسو: ** جے ضرورت ہووے تاں سنیہے دا عنوان متعین کرو۔ ** سنیہے دے چھیکڑ وچ آپݨے دستخط ضرور پاؤ، ایں کیتے درج کرو ایہ علامت '''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' یا ایں آئیکان ([[file:Insert-signature.png|link=]]) تے کلک کرو۔ <span style="float:left">[[file:Signature-guide-ur.png|300px]]</span> {{clear}} ** [[وکیپیڈیا:اصول تبادلۂ خیال|اظہار خیال دے آداب]] دا خصوصی خیال رکھو۔ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;معاونت&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Under construction icon-green.svg|link=|60px]]</span> وکیپیڈیا دے کہیں وی ورقے تے کھٻے پاسے "ڳولݨ خانہ" نظر آندا ہے۔ جہڑے موضوع تے تساں مضمون بݨاوݨ چاہندے ہو او ڳولݨ خانے لکھو تے ڳولو تے کلک کرو۔ <inputbox>type=search</inputbox> وت تہاݙے موضوع نال رلدے ملدے ورقے نظر آسن۔ ایہ اطمینان کرݨ دے بعد جو تہاݙے مطلوبہ موضوع تے پہلے کوئی مضمون کائنی، تساں نواں ورقہ بݨا سڳدے ہو۔ واضح راہوے جو ہک موضوع تے ہک کنوں ودھ مضمون بݨاوݨ دی اجازت کائنی۔ نوں ورقہ بݨاوݨ کیتے، ڳولݨ دے نتائج وچ تہاݙی ڳولݨ آلی عبارت رتے رنگ وچ لکھی نظر آسی۔ اتھ کلک کریسو، تاں ہک نواں ورقہ کھل ویسی، جتھ تساں نواں مضمون لکھ سڳدے ہو۔ یا تساں نواں مضمون لکھݨ کیتے ہیٹھلا خانہ وی ورت سڳدے ہو۔ ورقہ بݨاوݨ کیتے عنواں ایں خانے وچ لکھو تے وت ورقہ بݨاؤ تے کلک کرو۔ <inputbox>type=create</inputbox> * لکھݨ کنوں پہلے اس ڳالھ دا یقین کر گھنو جو جہڑے عنوان تے تساں لکھدے پئے ہو اوں عنوان یا اوں سن٘ویں عنوان تے سرائیکی وکی پیڈیا وچ کوئی مضمون کائنی لکھیا ہویا۔ ایں کیتے تساں ڳولݨ خانے وچ عنوان تے اوندے مترادفات لکھ تے لبھ گھنو۔ * سب کنوں چنگا ایہ ہوسی جو تساں مضمون لکھݨ کیتے [[وکیپیڈیا:ساحر تخلیق مضمون|اتھ]] تشریف گھن ون٘ڄو، ݙادھی سوکھ نال تساں مضمون لکھ گھنسو۔ تے اوکھ پیش کائناں آسی۔ </div> </center> </div> |} --[[ورتݨ آلا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ:KaleemBot|ڳالھ مُہاڑ]]) ٢٢:٠٧, ٤ جون ٢٠٢٥ (PKT) 33tg3g0vnzharslltjfw70f6wc9zsgs 3 28451 63045 2025-06-04T17:07:26Z KaleemBot 165 ست بسم اللہ! 63045 wikitext text/x-wiki == ست بسم اللہ! == <div style="text-align:center;"><span style="font-size:1.1em;">ساݙے نال سماجی روابط دی ویب سائٹ تے رَلو: [[File:F icon.svg|15x15px|link=https://www.facebook.com/UrduWikipedia]] اتے <span class="link">[[File:G 2014-04-24 22-48.png|18x18px|link=https://twitter.com/UrduWikipedia]] </span> </div> </div> ----- <div style="padding:5px;font-size:medium"><div class="center" style="word-spacing:1ex">[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welcome!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bienvenue!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Willkommen!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Benvenuti]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|¡Bienvenido!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|ようこそ！]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Dobrodosli]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|환영합니다]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Добро пожаловать]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bem-vindo!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|欢迎]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bonvenon]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welkom]]</div></div> {| bgcolor="#CCFFFF" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:Segoe UI;float:left">'''[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|سفارت خانہ]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ست بسم اللہ&zwnj;"> [[فائل:ست_بسم_اللہ.png|thumb|center|'''<big>سڄـݨ آون اکھـیں ٹھـرِن</big>''']] {{-}} [[فائل:Wikipedia_laurier_wp.png|left|185x185px]] جناب <big>{{PAGENAME}}</big>! <br> تہاݙی خدمت وچ '''بھُوم ڳوجھی''' دی طرفوں سلام عرض ہے! <br> اساں امید کریندے ہیں جو تساں سرائیکی وکی پیڈیا وچ سوہݨا ودھارا ثابت تھیسو۔<br> '''←''' وکی پیڈیا ہک آزاد بین اللسانی بھُوم ڳوجھی ہے جیندے وچ اساں سارے رل مل تے لکھدے ہیں اتے رل مل تے ایں کوں سن٘وریندے ہیں۔ منصوبۂ وکیپیڈیا دا آغاز جنوری سنہ 2001ء وچ تھیا، سرائیکی وکیپیڈیا دا اجرا ٢٠٠٨ء وچ تھیا۔ تے بھُوم ڳوجھی ٢٠٢٠ء وچ باقائدہ طور تے منظور تھئی۔ فی الحال سرائیکی وکیپیڈیا وچ کل '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضامین]] موجود ہن۔ <br /> '''←'''ایں بھُوم ڳوجھی وچ تساں مضمون نویسی تے تبدیلی کرݨ کنوں پہلے انہاں ورقیاں تے ضرور دید بھن٘وا گھنو۔ * وکیپیڈیا دے انٹرفیس دا سرائیکی ترجمہ کرݨ کیتے تہاݙے تعاون دی ساکوں ݙاڈھی لوڑ ہے۔ تساں ایں کیتے تعاون کرو، [[translatewiki:|Translatewiki.net]] ݙیکھو تے [[translatewiki:Special:FirstSteps|'''ہدایات تے عمل کرو''']]۔ * بھُوم ڳوجھی دے مزید تعارف کیتے '''[[وکیپیڈیا| تعارف ورقہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی دے انٹرفیس کوں سمجھݨ کیتے '''[[معاونت:وکی پیمائی دا تعارف|وکی پیمائی دا تعارف]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی وچ مزید معاونت کیتے '''[[معاونت:مندرجات|صفحۂ معاونت]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دے اسلوب نگارش دے متعلق مختصر پر مفید معلومات کیتے '''[[معاونت:تعارف اسلوب نامہ/1|تعارف اسلوب نامہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * ورقیاں دی ظاہریت دی تبدیلی تے طریقۂ کار کیتے '''[[خاص:ترجیحات|ترجیحات]] ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی تحریر و ترمیم تے مشق کیتے '''[[معاونت:ترمیم|صفحۂ معاونت برائے تحریر و اصلاح مضامین]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی فارمیٹنگ، ترتیب و تدوین دے تعارف تے ایں دے مفصل طریقہ کار کیتے [[معاونت:ترمیم کاری دا تعارف|ترمیم کاری دا تعارف]] ملاحظہ فرماؤ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;اصول و قواعد&zwnj;"> <br/> بہتر ہوسی جو تساں شروع وچ ہی انہاں ورقیاں تے دید بھن٘وا گھنو: <span style="float:left">[[file:WikiVote.png|link=|60px]]</span> * '''[[معاونت:ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف|ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف]] * '''[[وکیپیڈیا:پنج ارکان|وکیپیڈیا دے پنج ستون]]''' * '''[[وکیپیڈیا:وکیپیڈیا کیا کائنی|وکیپیڈیا کیا کائنی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:معتدل نقطہ نظر|معتدل نقطۂ نظر]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حوالہ درکار|حوالہ جات دی فراہمی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حقوق نسخہ|کاپی رائٹ]]''' </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;تہاݙا ورتݨ ورقہ&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Samarbetare.svg|link=|60px]]</span> اتھ تہاݙا [[خاص:Mypage|'''مخصوص ورتݨ ورقہ وی ہوسی''']] جتھ تساں [[:ونکی:صارف سانچے|اپنا تعارف لکھ سڳدے ہو]]، تے تہاݙے [[خاص:Mytalk|ڳالھ مہاڑ ورقے]] تے ٻئے صارفین تہاݙے نال رابطہ کر سڳدے ہن تے تہاݙے نال ڳالھ مہاڑ کر سڳدے ہن۔ * کہیں ٻئے ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ کرݨ ویلے انہاں ڳالہیں دا خیال رکھیسو: ** جے ضرورت ہووے تاں سنیہے دا عنوان متعین کرو۔ ** سنیہے دے چھیکڑ وچ آپݨے دستخط ضرور پاؤ، ایں کیتے درج کرو ایہ علامت '''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' یا ایں آئیکان ([[file:Insert-signature.png|link=]]) تے کلک کرو۔ <span style="float:left">[[file:Signature-guide-ur.png|300px]]</span> {{clear}} ** [[وکیپیڈیا:اصول تبادلۂ خیال|اظہار خیال دے آداب]] دا خصوصی خیال رکھو۔ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;معاونت&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Under construction icon-green.svg|link=|60px]]</span> وکیپیڈیا دے کہیں وی ورقے تے کھٻے پاسے "ڳولݨ خانہ" نظر آندا ہے۔ جہڑے موضوع تے تساں مضمون بݨاوݨ چاہندے ہو او ڳولݨ خانے لکھو تے ڳولو تے کلک کرو۔ <inputbox>type=search</inputbox> وت تہاݙے موضوع نال رلدے ملدے ورقے نظر آسن۔ ایہ اطمینان کرݨ دے بعد جو تہاݙے مطلوبہ موضوع تے پہلے کوئی مضمون کائنی، تساں نواں ورقہ بݨا سڳدے ہو۔ واضح راہوے جو ہک موضوع تے ہک کنوں ودھ مضمون بݨاوݨ دی اجازت کائنی۔ نوں ورقہ بݨاوݨ کیتے، ڳولݨ دے نتائج وچ تہاݙی ڳولݨ آلی عبارت رتے رنگ وچ لکھی نظر آسی۔ اتھ کلک کریسو، تاں ہک نواں ورقہ کھل ویسی، جتھ تساں نواں مضمون لکھ سڳدے ہو۔ یا تساں نواں مضمون لکھݨ کیتے ہیٹھلا خانہ وی ورت سڳدے ہو۔ ورقہ بݨاوݨ کیتے عنواں ایں خانے وچ لکھو تے وت ورقہ بݨاؤ تے کلک کرو۔ <inputbox>type=create</inputbox> * لکھݨ کنوں پہلے اس ڳالھ دا یقین کر گھنو جو جہڑے عنوان تے تساں لکھدے پئے ہو اوں عنوان یا اوں سن٘ویں عنوان تے سرائیکی وکی پیڈیا وچ کوئی مضمون کائنی لکھیا ہویا۔ ایں کیتے تساں ڳولݨ خانے وچ عنوان تے اوندے مترادفات لکھ تے لبھ گھنو۔ * سب کنوں چنگا ایہ ہوسی جو تساں مضمون لکھݨ کیتے [[وکیپیڈیا:ساحر تخلیق مضمون|اتھ]] تشریف گھن ون٘ڄو، ݙادھی سوکھ نال تساں مضمون لکھ گھنسو۔ تے اوکھ پیش کائناں آسی۔ </div> </center> </div> |} --[[ورتݨ آلا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ:KaleemBot|ڳالھ مُہاڑ]]) ٢٢:٠٧, ٤ جون ٢٠٢٥ (PKT) 33tg3g0vnzharslltjfw70f6wc9zsgs 3 28452 63046 2025-06-04T17:07:36Z KaleemBot 165 ست بسم اللہ! 63046 wikitext text/x-wiki == ست بسم اللہ! == <div style="text-align:center;"><span style="font-size:1.1em;">ساݙے نال سماجی روابط دی ویب سائٹ تے رَلو: [[File:F icon.svg|15x15px|link=https://www.facebook.com/UrduWikipedia]] اتے <span class="link">[[File:G 2014-04-24 22-48.png|18x18px|link=https://twitter.com/UrduWikipedia]] </span> </div> </div> ----- <div style="padding:5px;font-size:medium"><div class="center" style="word-spacing:1ex">[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welcome!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bienvenue!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Willkommen!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Benvenuti]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|¡Bienvenido!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|ようこそ！]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Dobrodosli]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|환영합니다]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Добро пожаловать]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bem-vindo!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|欢迎]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bonvenon]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welkom]]</div></div> {| bgcolor="#CCFFFF" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:Segoe UI;float:left">'''[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|سفارت خانہ]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ست بسم اللہ&zwnj;"> [[فائل:ست_بسم_اللہ.png|thumb|center|'''<big>سڄـݨ آون اکھـیں ٹھـرِن</big>''']] {{-}} [[فائل:Wikipedia_laurier_wp.png|left|185x185px]] جناب <big>{{PAGENAME}}</big>! <br> تہاݙی خدمت وچ '''بھُوم ڳوجھی''' دی طرفوں سلام عرض ہے! <br> اساں امید کریندے ہیں جو تساں سرائیکی وکی پیڈیا وچ سوہݨا ودھارا ثابت تھیسو۔<br> '''←''' وکی پیڈیا ہک آزاد بین اللسانی بھُوم ڳوجھی ہے جیندے وچ اساں سارے رل مل تے لکھدے ہیں اتے رل مل تے ایں کوں سن٘وریندے ہیں۔ منصوبۂ وکیپیڈیا دا آغاز جنوری سنہ 2001ء وچ تھیا، سرائیکی وکیپیڈیا دا اجرا ٢٠٠٨ء وچ تھیا۔ تے بھُوم ڳوجھی ٢٠٢٠ء وچ باقائدہ طور تے منظور تھئی۔ فی الحال سرائیکی وکیپیڈیا وچ کل '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضامین]] موجود ہن۔ <br /> '''←'''ایں بھُوم ڳوجھی وچ تساں مضمون نویسی تے تبدیلی کرݨ کنوں پہلے انہاں ورقیاں تے ضرور دید بھن٘وا گھنو۔ * وکیپیڈیا دے انٹرفیس دا سرائیکی ترجمہ کرݨ کیتے تہاݙے تعاون دی ساکوں ݙاڈھی لوڑ ہے۔ تساں ایں کیتے تعاون کرو، [[translatewiki:|Translatewiki.net]] ݙیکھو تے [[translatewiki:Special:FirstSteps|'''ہدایات تے عمل کرو''']]۔ * بھُوم ڳوجھی دے مزید تعارف کیتے '''[[وکیپیڈیا| تعارف ورقہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی دے انٹرفیس کوں سمجھݨ کیتے '''[[معاونت:وکی پیمائی دا تعارف|وکی پیمائی دا تعارف]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی وچ مزید معاونت کیتے '''[[معاونت:مندرجات|صفحۂ معاونت]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دے اسلوب نگارش دے متعلق مختصر پر مفید معلومات کیتے '''[[معاونت:تعارف اسلوب نامہ/1|تعارف اسلوب نامہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * ورقیاں دی ظاہریت دی تبدیلی تے طریقۂ کار کیتے '''[[خاص:ترجیحات|ترجیحات]] ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی تحریر و ترمیم تے مشق کیتے '''[[معاونت:ترمیم|صفحۂ معاونت برائے تحریر و اصلاح مضامین]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی فارمیٹنگ، ترتیب و تدوین دے تعارف تے ایں دے مفصل طریقہ کار کیتے [[معاونت:ترمیم کاری دا تعارف|ترمیم کاری دا تعارف]] ملاحظہ فرماؤ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;اصول و قواعد&zwnj;"> <br/> بہتر ہوسی جو تساں شروع وچ ہی انہاں ورقیاں تے دید بھن٘وا گھنو: <span style="float:left">[[file:WikiVote.png|link=|60px]]</span> * '''[[معاونت:ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف|ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف]] * '''[[وکیپیڈیا:پنج ارکان|وکیپیڈیا دے پنج ستون]]''' * '''[[وکیپیڈیا:وکیپیڈیا کیا کائنی|وکیپیڈیا کیا کائنی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:معتدل نقطہ نظر|معتدل نقطۂ نظر]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حوالہ درکار|حوالہ جات دی فراہمی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حقوق نسخہ|کاپی رائٹ]]''' </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;تہاݙا ورتݨ ورقہ&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Samarbetare.svg|link=|60px]]</span> اتھ تہاݙا [[خاص:Mypage|'''مخصوص ورتݨ ورقہ وی ہوسی''']] جتھ تساں [[:ونکی:صارف سانچے|اپنا تعارف لکھ سڳدے ہو]]، تے تہاݙے [[خاص:Mytalk|ڳالھ مہاڑ ورقے]] تے ٻئے صارفین تہاݙے نال رابطہ کر سڳدے ہن تے تہاݙے نال ڳالھ مہاڑ کر سڳدے ہن۔ * کہیں ٻئے ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ کرݨ ویلے انہاں ڳالہیں دا خیال رکھیسو: ** جے ضرورت ہووے تاں سنیہے دا عنوان متعین کرو۔ ** سنیہے دے چھیکڑ وچ آپݨے دستخط ضرور پاؤ، ایں کیتے درج کرو ایہ علامت '''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' یا ایں آئیکان ([[file:Insert-signature.png|link=]]) تے کلک کرو۔ <span style="float:left">[[file:Signature-guide-ur.png|300px]]</span> {{clear}} ** [[وکیپیڈیا:اصول تبادلۂ خیال|اظہار خیال دے آداب]] دا خصوصی خیال رکھو۔ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;معاونت&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Under construction icon-green.svg|link=|60px]]</span> وکیپیڈیا دے کہیں وی ورقے تے کھٻے پاسے "ڳولݨ خانہ" نظر آندا ہے۔ جہڑے موضوع تے تساں مضمون بݨاوݨ چاہندے ہو او ڳولݨ خانے لکھو تے ڳولو تے کلک کرو۔ <inputbox>type=search</inputbox> وت تہاݙے موضوع نال رلدے ملدے ورقے نظر آسن۔ ایہ اطمینان کرݨ دے بعد جو تہاݙے مطلوبہ موضوع تے پہلے کوئی مضمون کائنی، تساں نواں ورقہ بݨا سڳدے ہو۔ واضح راہوے جو ہک موضوع تے ہک کنوں ودھ مضمون بݨاوݨ دی اجازت کائنی۔ نوں ورقہ بݨاوݨ کیتے، ڳولݨ دے نتائج وچ تہاݙی ڳولݨ آلی عبارت رتے رنگ وچ لکھی نظر آسی۔ اتھ کلک کریسو، تاں ہک نواں ورقہ کھل ویسی، جتھ تساں نواں مضمون لکھ سڳدے ہو۔ یا تساں نواں مضمون لکھݨ کیتے ہیٹھلا خانہ وی ورت سڳدے ہو۔ ورقہ بݨاوݨ کیتے عنواں ایں خانے وچ لکھو تے وت ورقہ بݨاؤ تے کلک کرو۔ <inputbox>type=create</inputbox> * لکھݨ کنوں پہلے اس ڳالھ دا یقین کر گھنو جو جہڑے عنوان تے تساں لکھدے پئے ہو اوں عنوان یا اوں سن٘ویں عنوان تے سرائیکی وکی پیڈیا وچ کوئی مضمون کائنی لکھیا ہویا۔ ایں کیتے تساں ڳولݨ خانے وچ عنوان تے اوندے مترادفات لکھ تے لبھ گھنو۔ * سب کنوں چنگا ایہ ہوسی جو تساں مضمون لکھݨ کیتے [[وکیپیڈیا:ساحر تخلیق مضمون|اتھ]] تشریف گھن ون٘ڄو، ݙادھی سوکھ نال تساں مضمون لکھ گھنسو۔ تے اوکھ پیش کائناں آسی۔ </div> </center> </div> |} --[[ورتݨ آلا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ:KaleemBot|ڳالھ مُہاڑ]]) ٢٢:٠٧, ٤ جون ٢٠٢٥ (PKT) 33tg3g0vnzharslltjfw70f6wc9zsgs 3 28453 63047 2025-06-04T17:07:46Z KaleemBot 165 ست بسم اللہ! 63047 wikitext text/x-wiki == ست بسم اللہ! == <div style="text-align:center;"><span style="font-size:1.1em;">ساݙے نال سماجی روابط دی ویب سائٹ تے رَلو: [[File:F icon.svg|15x15px|link=https://www.facebook.com/UrduWikipedia]] اتے <span class="link">[[File:G 2014-04-24 22-48.png|18x18px|link=https://twitter.com/UrduWikipedia]] </span> </div> </div> ----- <div style="padding:5px;font-size:medium"><div class="center" style="word-spacing:1ex">[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welcome!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bienvenue!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Willkommen!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Benvenuti]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|¡Bienvenido!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|ようこそ！]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Dobrodosli]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|환영합니다]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Добро пожаловать]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bem-vindo!]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|欢迎]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Bonvenon]] [[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|Welkom]]</div></div> {| bgcolor="#CCFFFF" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:Segoe UI;float:left">'''[[وکیپیڈیا:سفارت خانہ|سفارت خانہ]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ست بسم اللہ&zwnj;"> [[فائل:ست_بسم_اللہ.png|thumb|center|'''<big>سڄـݨ آون اکھـیں ٹھـرِن</big>''']] {{-}} [[فائل:Wikipedia_laurier_wp.png|left|185x185px]] جناب <big>{{PAGENAME}}</big>! <br> تہاݙی خدمت وچ '''بھُوم ڳوجھی''' دی طرفوں سلام عرض ہے! <br> اساں امید کریندے ہیں جو تساں سرائیکی وکی پیڈیا وچ سوہݨا ودھارا ثابت تھیسو۔<br> '''←''' وکی پیڈیا ہک آزاد بین اللسانی بھُوم ڳوجھی ہے جیندے وچ اساں سارے رل مل تے لکھدے ہیں اتے رل مل تے ایں کوں سن٘وریندے ہیں۔ منصوبۂ وکیپیڈیا دا آغاز جنوری سنہ 2001ء وچ تھیا، سرائیکی وکیپیڈیا دا اجرا ٢٠٠٨ء وچ تھیا۔ تے بھُوم ڳوجھی ٢٠٢٠ء وچ باقائدہ طور تے منظور تھئی۔ فی الحال سرائیکی وکیپیڈیا وچ کل '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضامین]] موجود ہن۔ <br /> '''←'''ایں بھُوم ڳوجھی وچ تساں مضمون نویسی تے تبدیلی کرݨ کنوں پہلے انہاں ورقیاں تے ضرور دید بھن٘وا گھنو۔ * وکیپیڈیا دے انٹرفیس دا سرائیکی ترجمہ کرݨ کیتے تہاݙے تعاون دی ساکوں ݙاڈھی لوڑ ہے۔ تساں ایں کیتے تعاون کرو، [[translatewiki:|Translatewiki.net]] ݙیکھو تے [[translatewiki:Special:FirstSteps|'''ہدایات تے عمل کرو''']]۔ * بھُوم ڳوجھی دے مزید تعارف کیتے '''[[وکیپیڈیا| تعارف ورقہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی دے انٹرفیس کوں سمجھݨ کیتے '''[[معاونت:وکی پیمائی دا تعارف|وکی پیمائی دا تعارف]]''' ملاحظہ فرماؤ * بھُوم ڳوجھی وچ مزید معاونت کیتے '''[[معاونت:مندرجات|صفحۂ معاونت]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دے اسلوب نگارش دے متعلق مختصر پر مفید معلومات کیتے '''[[معاونت:تعارف اسلوب نامہ/1|تعارف اسلوب نامہ]]''' ملاحظہ فرماؤ * ورقیاں دی ظاہریت دی تبدیلی تے طریقۂ کار کیتے '''[[خاص:ترجیحات|ترجیحات]] ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی تحریر و ترمیم تے مشق کیتے '''[[معاونت:ترمیم|صفحۂ معاونت برائے تحریر و اصلاح مضامین]]''' ملاحظہ فرماؤ * مضامین دی فارمیٹنگ، ترتیب و تدوین دے تعارف تے ایں دے مفصل طریقہ کار کیتے [[معاونت:ترمیم کاری دا تعارف|ترمیم کاری دا تعارف]] ملاحظہ فرماؤ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;اصول و قواعد&zwnj;"> <br/> بہتر ہوسی جو تساں شروع وچ ہی انہاں ورقیاں تے دید بھن٘وا گھنو: <span style="float:left">[[file:WikiVote.png|link=|60px]]</span> * '''[[معاونت:ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف|ہدایات تے پالیسیاں دا تعارف]] * '''[[وکیپیڈیا:پنج ارکان|وکیپیڈیا دے پنج ستون]]''' * '''[[وکیپیڈیا:وکیپیڈیا کیا کائنی|وکیپیڈیا کیا کائنی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:معتدل نقطہ نظر|معتدل نقطۂ نظر]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حوالہ درکار|حوالہ جات دی فراہمی]]''' * '''[[وکیپیڈیا:حقوق نسخہ|کاپی رائٹ]]''' </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;تہاݙا ورتݨ ورقہ&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Samarbetare.svg|link=|60px]]</span> اتھ تہاݙا [[خاص:Mypage|'''مخصوص ورتݨ ورقہ وی ہوسی''']] جتھ تساں [[:ونکی:صارف سانچے|اپنا تعارف لکھ سڳدے ہو]]، تے تہاݙے [[خاص:Mytalk|ڳالھ مہاڑ ورقے]] تے ٻئے صارفین تہاݙے نال رابطہ کر سڳدے ہن تے تہاݙے نال ڳالھ مہاڑ کر سڳدے ہن۔ * کہیں ٻئے ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ کرݨ ویلے انہاں ڳالہیں دا خیال رکھیسو: ** جے ضرورت ہووے تاں سنیہے دا عنوان متعین کرو۔ ** سنیہے دے چھیکڑ وچ آپݨے دستخط ضرور پاؤ، ایں کیتے درج کرو ایہ علامت '''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' یا ایں آئیکان ([[file:Insert-signature.png|link=]]) تے کلک کرو۔ <span style="float:left">[[file:Signature-guide-ur.png|300px]]</span> {{clear}} ** [[وکیپیڈیا:اصول تبادلۂ خیال|اظہار خیال دے آداب]] دا خصوصی خیال رکھو۔ </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;معاونت&zwnj;"> <br/> <span style="float:left">[[file:Under construction icon-green.svg|link=|60px]]</span> وکیپیڈیا دے کہیں وی ورقے تے کھٻے پاسے "ڳولݨ خانہ" نظر آندا ہے۔ جہڑے موضوع تے تساں مضمون بݨاوݨ چاہندے ہو او ڳولݨ خانے لکھو تے ڳولو تے کلک کرو۔ <inputbox>type=search</inputbox> وت تہاݙے موضوع نال رلدے ملدے ورقے نظر آسن۔ ایہ اطمینان کرݨ دے بعد جو تہاݙے مطلوبہ موضوع تے پہلے کوئی مضمون کائنی، تساں نواں ورقہ بݨا سڳدے ہو۔ واضح راہوے جو ہک موضوع تے ہک کنوں ودھ مضمون بݨاوݨ دی اجازت کائنی۔ نوں ورقہ بݨاوݨ کیتے، ڳولݨ دے نتائج وچ تہاݙی ڳولݨ آلی عبارت رتے رنگ وچ لکھی نظر آسی۔ اتھ کلک کریسو، تاں ہک نواں ورقہ کھل ویسی، جتھ تساں نواں مضمون لکھ سڳدے ہو۔ یا تساں نواں مضمون لکھݨ کیتے ہیٹھلا خانہ وی ورت سڳدے ہو۔ ورقہ بݨاوݨ کیتے عنواں ایں خانے وچ لکھو تے وت ورقہ بݨاؤ تے کلک کرو۔ <inputbox>type=create</inputbox> * لکھݨ کنوں پہلے اس ڳالھ دا یقین کر گھنو جو جہڑے عنوان تے تساں لکھدے پئے ہو اوں عنوان یا اوں سن٘ویں عنوان تے سرائیکی وکی پیڈیا وچ کوئی مضمون کائنی لکھیا ہویا۔ ایں کیتے تساں ڳولݨ خانے وچ عنوان تے اوندے مترادفات لکھ تے لبھ گھنو۔ * سب کنوں چنگا ایہ ہوسی جو تساں مضمون لکھݨ کیتے [[وکیپیڈیا:ساحر تخلیق مضمون|اتھ]] تشریف گھن ون٘ڄو، ݙادھی سوکھ نال تساں مضمون لکھ گھنسو۔ تے اوکھ پیش کائناں آسی۔ </div> </center> </div> |} --[[ورتݨ آلا:KaleemBot|KaleemBot]] ([[ورتݨ آلے نال ڳالھ مہاڑ:KaleemBot|ڳالھ مُہاڑ]]) ٢٢:٠٧, ٤ جون ٢٠٢٥ (PKT) 33tg3g0vnzharslltjfw70f6wc9zsgs