Wikipedia smnwiki https://smn.wikipedia.org/wiki/Ovd%C3%A2sij%C4%91o MediaWiki 1.45.0-wmf.9 first-letter Media Tooimah Savâstâllâm Kevttee Savâstâllâm kevttest Wikipedia Savâstâllâm Wikipedia Tiätuvuárkká Savâstâllâm tiätuvuárhást Systeemviestâ Savâstâllâm systeemviestâst Myenster Savâstâllâm myensterist Raavâ Savâstâllâm ravvust Luokka Savâstâllâm luokkaast TimedText TimedText talk Mooduul Savâstâllâm modulist Event Event talk 0 3500 131947 129286 2025-07-10T11:59:02Z Muotâ 8 /* Tábáhtusah */ 131947 wikitext text/x-wiki '''Syeinimáánu 5.''' peivi lii [[gregoriaanlâš kalender]] mield ive 186. peivi ([[kárgámihe|kárgámive]] 187. peivi). Ive loopân láá 179 peivid. == Nommâpeeivih == * anarâš kalender: Čuárvee * syemmilâš kalender: Unto, Untamo ==Tábáhtusah== * [[1601]] – [[Oostende pirâstittem]] aalgij.<ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Markham, C. R.|Nommâ=The Fighting Veres: Lives Of Sir Francis Vere And Sir Horace Vere|Ihe=2007|Siijđoh=308–310|Almostittee=Kessinger Publishing|Isbn=978-1432549053}}</ref> * [[2024]] – [[Iran]]ist uárnejui [[Ive 2024 Iran presidentvaaljah|ovdâáigásij presidentvaaljâi]] nubbe jienâstemkerdi. Iranlâš politikkár já diplomaat [[Saeed Jalili]] finnij 45,24 % jienâin, mut Masoud Pezeshkian finnij 54,76 % jienâin, já te sun väljejui [[Iran president|Iran 9. presidentin]] [[syeinimáánu 6.|čuávuváá peeivi]].<ref name="guardian-pezeshkian">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.theguardian.com/world/article/2024/jul/06/iran-reformist-masoud-pezeshkian-extends-lead-in-presidential-election-count|nommâ=Reformist Masoud Pezeshkian wins Iran presidential election|almostittem=The Guardian|čujottum=2024-07-07|äigimuddo=2024-07-06|kielâ={{en}}}}</ref> ==Šoddâmeh== * [[980]] – [[Mokjong (Goryeo)|Mokjong]], [[Goryeo]] kunâgâs iivij 997–1009 ([[Korea]]) (j. [[1009]]) * [[1959]] – [[Manana Šalikašvili]], georgialâš kirječällee ==Jämimeh== * [[905]] – [[Cui Yuan (jáámmám 905)|Cui Yuan]], Tang-dynastia kansler (šoddâmihe ij tiäđust)<ref name="Zizhi265"/> * [[905]] – [[Dugu Sun]], Tang-dynastia kansler (šoddâmihe ij tiäđust)<ref name="Zizhi265"/> * [[905]] – [[Lu Yi]], Tang-dynastia kansler (š. [[847]])<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%88%8A%E5%94%90%E6%9B%B8/%E5%8D%B7179|nommâ=Old Book of Tang, vol. 179|almostittem=zh.wikisource.org|čujottum=2022-12-16|ietf-kielâkoodi=zh}}</ref><ref name="Zizhi265">{{Nettikäldee|čujottâs=https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%B3%87%E6%B2%BB%E9%80%9A%E9%91%91/%E5%8D%B7265|nommâ=Zizhi Tongjian, vol. 265.|almostittem=zh.wikisource.org|čujottum=2022-12-16|ietf-kielâkoodi=zh}}</ref> * [[905]] – [[Pei Shu]], Tang-dynastia kansler (š. [[841]])<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%88%8A%E5%94%90%E6%9B%B8/%E5%8D%B7113|nommâ=Old Book of Tang, vol. 113|almostittem=zh.wikisource.org|čujottum=2022-08-15|ietf-kielâkoodi=zh}}</ref><ref name="Zizhi265"/> * [[905]] – [[Wang Pu (Tang-dynastia)|Wang Pu]], Tang-dynastia kansler (šoddâmihe ij tiäđust)<ref name="Zizhi265"/> * [[967]] – [[Murakami (kiäisár)|Murakami]], [[Jaapaan]] kiäisár iivij 946–967 (š. [[926]])<ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Brown, Delmer M. & Ishida, Ichirō|Nommâ=Gukanshō: The Future and the Past|Ihe=1979|Siijđoh=295–298|Almostittemsaje=Berkeley|Almostittee=University of California Press}}</ref><ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Varley, H. Paul|Nommâ=Jinnō Shōtōki: A Chronicle of Gods and Sovereigns|Ihe=1980|Siijđoh=183–190|Almostittemsaje=New York|Almostittee=Columbia University Press}}</ref><ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Titsingh, Isaac|Nommâ=Annales des empereurs du Japon|Ihe=1834|Siijđoh=139–142|Almostittemsaje=Pariisi|Almostittee=Royal Asiatic Society, Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland}}</ref> * [[1044]] – [[Sámuel Aba]], Uŋgar kunâgâs iivij 1041–1044 (šoddâmihe ij tiäđust)<ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Kristó, Gyula & Makk, Ferenc|Nommâ=Az Árpád-ház uralkodói|Ihe=1996|Sijđo=66|Almostittee=I.P.C. Könyvek|Isbn=963-7930-97-3}}</ref> * [[1080]] – [[Ísleifur Gissurarson]], islandlâš pispe (šoddâmihe ij tiäđust)<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bgissur.html|nommâ=Bishop Ísleifur Gissurarson|almostittem=www.catholic-hierarchy.org|čujottum=2023-04-19|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> * [[1715]] – [[Charles Ancillon]], ranskalâš kirječällee (š. [[1659]]) * [[2015]] – [[Yōichirō Nambu]], ive 2008 [[Nobel-fyysiikpalhâšume]] finnim [[jaapaan]]lâš-ovtâstumstaatâlâš teoreetlâš fysikkár (š. [[1921]])<ref name="np-nambu-2008">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2008/nambu/facts/ | Nommâ = Yoichiro Nambu | Almostittem = nobelprize.org | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = | Čujottum = 20.6.2022 | Kielâ = {{en}}}}</ref> * [[2024]] – [[Liana Isakadze]], [[georgia]]lâš vivlučuojâtteijee (š. [[1946]])<ref name="bio-isakadze">{{Nettikäldee | Čujottâs = http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00003475/ | Nommâ = ლიანა ისაკაძე | Almostittem = Georgia biograafisâš sänikirje | Čujottum = 2024-07-07 | Kielâ = {{ka}}}}</ref> * [[2024]] – [[Bengt I. Samuelsson]], ive 1982 [[Nobel-fysiologia- teikkâ talhâstieđâpalhâšume]] finnim ruátálâš biokemist (š. [[1934]])<ref name="np-samuelsson-1982">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1982/samuelsson/facts/ | Nommâ = Bengt I. Samuelsson | Almostittem = nobelprize.org | Čujottum = 2024-12-31 | Kielâ = {{en}}}}</ref> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} == Käldeeh == <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> {{Kalender}} [[Luokka:Syeinimáánu|5]] muhgdyp0542irv32ew5lf2bat4bxs6l 0 4772 131948 131946 2025-07-10T11:59:58Z Muotâ 8 /* Käldeeh */ 131948 wikitext text/x-wiki {{Čyeti-iveh|n=16}} '''1601''' ('''MDCI''') lâi normaalihe, mon älgim- já nuuhâmpeivin lâi [[gregoriaanlâš kalender]] mield [[vuossargâ]]. Tot lâi [[1600-loho (ihelohe)|1600-ihelove]] nubbe ihe. ==Tábáhtusah== * [[syeinimáánu 5.]] peeivi – [[Oostende pirâstittem]] aalgij.<ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Markham, C. R.|Nommâ=The Fighting Veres: Lives Of Sir Francis Vere And Sir Horace Vere|Ihe=2007|Siijđoh=308–310|Almostittee=Kessinger Publishing|Isbn=978-1432549053}}</ref> ==Šoddâmeh== * [[porgemáánu 8.]] peeivi – [[Pelagius Schläpfer]], sveiccilâš politikkár (j. [[1680]])<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://hls-dhs-dss.ch/articles/015121/2011-08-09/|nommâ=Schläpfer, Pelagius|tahhee=Fuchs, Thomas|almostittem=hls-dhs-dss.ch|čujottum=2025-07-09|ietf-kielâkoodi=de}}</ref> * [[juovlâmáánu 26.]] peeivi – [[Alessandro Marsili]], italialâš filosof (j. [[1670]])<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.treccani.it/enciclopedia/alessandro-marsili_(Dizionario-Biografico)/|nommâ=MARSILI, Alessandro|almostittem=Treccani|čujottum=2025-07-10|ietf-kielâkoodi=it}}</ref> ==Jämimeh== * [[juovlâmáánu 18.]] peeivi – [[Cesare Caporali]], italialâš tivtâsteijee (š. [[1531]])<ref>{{Kirjekäldee|Tahhee=Cavallucci, Vincenzio|Nommâ=Vita di Cesare Caporali|Ihe=1770|Siijđoh=1–7|Almostittemsaje=Perugia|Almostittee=Stamperia Augusta di Mario Riginaldi|www=https://archive.org/details/bub_gb_RBu-vSInxbgC/page/n53/mode/2up}}</ref> ==Kalender== {{Kalender ihe|1601}} ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:1601|*]] p8tzi6nfnq5tt1xn33h9wgi6q5tecdk 14 5280 131955 125749 2025-07-11T09:16:50Z Muotâ 8 131955 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Luokka:Suomâ-ugrâliih aalmugeh]] [[Luokka:Tave-Ruošâ etnisiih juávhuh]] kk8zxnwe2kqftfsofcosd3vnkfc3lms 0 11821 131979 126319 2025-07-11T11:22:04Z Muotâ 8 /* Historjá */ 131979 wikitext text/x-wiki {{Sveeici kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Glarus mit Glärnisch, Sicht Ennetberge (18948043634).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2011.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton|Glarus]] | vijđodâh = 107,20<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | alodâh = 474 | ässeeloho = 12 484<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 116,46 }} '''Glarus''' lii kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 12 484 olmožid. Ton vijđodâh lii 107,20 km²<ref name="glarus"/>, já alodâh 474 m. Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Historjá== Glarus kieldâ šoodâi [[uđđâivemáánu 1.]] peeivi [[2011]], ko [[Ennenda]], [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân. ===Ive 1861 pyellim=== [[Tiätuvuárkká:CH-NB - Grafiken Orts- und Landschaftsansichten - GS-GRAF-ANSI-GL-144.tif|thumb|left|Ive 1861 pyellim]] Ive 1861 Glarusist cokkânij stuorrâ pyellim. Pyellim aalgij uccâ njuovčâtuuliist maŋŋeed ehidist ääitist, mii lâi Christoph Tschudi táálu paaldâst Landsgemeindeplatzist. Lieggâ föhn-pieggâ levâttij njuovčâtuulâid. Njuovčâtuulah levânii jotelávt muorâtáálust nuubán. Časkâdempiergâseh iä lamaš tuárvi. Pyelimist tuušâi stuorrâ uási kuávdáást. Maaŋgah tááluh puollii ollásávt. Ulmuuh irâttii piäluštiđ tävirijdis, mutâ tullâ ovdánij liijkás jotelávt. Suulân love olmožid jammii. Pyellim maŋa kaavpug ferttij huksiđ masaba ollásávt uđđâsist. Uđđâ kaavpug huksejui torvolub vuovijguin. Tááluh huksejuvvojii keeđgist já tiijlâst. Návt toh iä cokkânâm älkkeht. Pyellim muštoo ain stuorrâ pärttin. Tot muutij meiddei kaavpugvuávám, já tast šoddii uđđâáigásuboh huksimvyevih. Puálu maŋa uárnejui vijđes ruttânuurrâm. Meiddei New Glarus adelij 1 250 dollarid<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.swisshistoricalvillage.org/new-glarus-history-timeline?utm_source=chatgpt.com|nommâ=New Glarus History/Timeline|almostittem=Swiss Historical Village & Museum|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en-US}}</ref> (suulân 40 000 dollarid onnáá peeivi ruuđâst) uđđâsisthuksiimân.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Glarus_(capital)|nommâ=Glarus (capital)|almostittem=Encyclopædia Britannica (11th ed.)|äigimuddo=1911|almostittee=Cambridge University Press|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> ===Anna Göldi -museo=== Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-09|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Eennâmtiätu== Kieldâ alemus saje lii Bächistock (2 914 m)<ref name="glarus"/> já vyelemus saje lii pááppárfabrik šiljo Netstalist (448 m)<ref name="glarus"/>. ==Landsgemeinde== Vyesimáánu vuossâmuu pasepeeivi Glarus uáivitorist uárnejuvvoo [[Landsgemeinde (Glarus)|Landsgemeinde]]-nommâsâš tábáhtus. ==Postânumereh== * 8750 Glarus * 8750 Klöntal * 8750 Riedern * 8754 Netstal * 8755 Ennenda ==Kovegalleria== <gallery> Abendstimmung über der Stadt Glarus, Gemeinde Glarus (24473449494).jpg Abendstimmung über Netstal, Gemeinde Glarus (19382632728).jpg Glärnisch im Winterkleid, Gemeinde Glarus (19570589025).jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus|*]] aicvvugv97j981qu0octd864mdmfaeg 131980 131979 2025-07-11T11:22:15Z Muotâ 8 /* Anna Göldi -museo */ 131980 wikitext text/x-wiki {{Sveeici kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Glarus mit Glärnisch, Sicht Ennetberge (18948043634).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2011.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton|Glarus]] | vijđodâh = 107,20<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | alodâh = 474 | ässeeloho = 12 484<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 116,46 }} '''Glarus''' lii kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 12 484 olmožid. Ton vijđodâh lii 107,20 km²<ref name="glarus"/>, já alodâh 474 m. Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Historjá== Glarus kieldâ šoodâi [[uđđâivemáánu 1.]] peeivi [[2011]], ko [[Ennenda]], [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân. ===Ive 1861 pyellim=== [[Tiätuvuárkká:CH-NB - Grafiken Orts- und Landschaftsansichten - GS-GRAF-ANSI-GL-144.tif|thumb|left|Ive 1861 pyellim]] Ive 1861 Glarusist cokkânij stuorrâ pyellim. Pyellim aalgij uccâ njuovčâtuuliist maŋŋeed ehidist ääitist, mii lâi Christoph Tschudi táálu paaldâst Landsgemeindeplatzist. Lieggâ föhn-pieggâ levâttij njuovčâtuulâid. Njuovčâtuulah levânii jotelávt muorâtáálust nuubán. Časkâdempiergâseh iä lamaš tuárvi. Pyelimist tuušâi stuorrâ uási kuávdáást. Maaŋgah tááluh puollii ollásávt. Ulmuuh irâttii piäluštiđ tävirijdis, mutâ tullâ ovdánij liijkás jotelávt. Suulân love olmožid jammii. Pyellim maŋa kaavpug ferttij huksiđ masaba ollásávt uđđâsist. Uđđâ kaavpug huksejui torvolub vuovijguin. Tááluh huksejuvvojii keeđgist já tiijlâst. Návt toh iä cokkânâm älkkeht. Pyellim muštoo ain stuorrâ pärttin. Tot muutij meiddei kaavpugvuávám, já tast šoddii uđđâáigásuboh huksimvyevih. Puálu maŋa uárnejui vijđes ruttânuurrâm. Meiddei New Glarus adelij 1 250 dollarid<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.swisshistoricalvillage.org/new-glarus-history-timeline?utm_source=chatgpt.com|nommâ=New Glarus History/Timeline|almostittem=Swiss Historical Village & Museum|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en-US}}</ref> (suulân 40 000 dollarid onnáá peeivi ruuđâst) uđđâsisthuksiimân.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Glarus_(capital)|nommâ=Glarus (capital)|almostittem=Encyclopædia Britannica (11th ed.)|äigimuddo=1911|almostittee=Cambridge University Press|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> ===Anna Göldi -museo=== Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Eennâmtiätu== Kieldâ alemus saje lii Bächistock (2 914 m)<ref name="glarus"/> já vyelemus saje lii pááppárfabrik šiljo Netstalist (448 m)<ref name="glarus"/>. ==Landsgemeinde== Vyesimáánu vuossâmuu pasepeeivi Glarus uáivitorist uárnejuvvoo [[Landsgemeinde (Glarus)|Landsgemeinde]]-nommâsâš tábáhtus. ==Postânumereh== * 8750 Glarus * 8750 Klöntal * 8750 Riedern * 8754 Netstal * 8755 Ennenda ==Kovegalleria== <gallery> Abendstimmung über der Stadt Glarus, Gemeinde Glarus (24473449494).jpg Abendstimmung über Netstal, Gemeinde Glarus (19382632728).jpg Glärnisch im Winterkleid, Gemeinde Glarus (19570589025).jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus|*]] cjct4g26av16vusbfmrv9uqtllx31ic 131981 131980 2025-07-11T11:23:57Z Muotâ 8 /* Anna Göldi -museo */ 131981 wikitext text/x-wiki {{Sveeici kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Glarus mit Glärnisch, Sicht Ennetberge (18948043634).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2011.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton|Glarus]] | vijđodâh = 107,20<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | alodâh = 474 | ässeeloho = 12 484<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 116,46 }} '''Glarus''' lii kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 12 484 olmožid. Ton vijđodâh lii 107,20 km²<ref name="glarus"/>, já alodâh 474 m. Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Historjá== Glarus kieldâ šoodâi [[uđđâivemáánu 1.]] peeivi [[2011]], ko [[Ennenda]], [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân. ===Ive 1861 pyellim=== [[Tiätuvuárkká:CH-NB - Grafiken Orts- und Landschaftsansichten - GS-GRAF-ANSI-GL-144.tif|thumb|left|Ive 1861 pyellim]] Ive 1861 Glarusist cokkânij stuorrâ pyellim. Pyellim aalgij uccâ njuovčâtuuliist maŋŋeed ehidist ääitist, mii lâi Christoph Tschudi táálu paaldâst Landsgemeindeplatzist. Lieggâ föhn-pieggâ levâttij njuovčâtuulâid. Njuovčâtuulah levânii jotelávt muorâtáálust nuubán. Časkâdempiergâseh iä lamaš tuárvi. Pyelimist tuušâi stuorrâ uási kuávdáást. Maaŋgah tááluh puollii ollásávt. Ulmuuh irâttii piäluštiđ tävirijdis, mutâ tullâ ovdánij liijkás jotelávt. Suulân love olmožid jammii. Pyellim maŋa kaavpug ferttij huksiđ masaba ollásávt uđđâsist. Uđđâ kaavpug huksejui torvolub vuovijguin. Tááluh huksejuvvojii keeđgist já tiijlâst. Návt toh iä cokkânâm älkkeht. Pyellim muštoo ain stuorrâ pärttin. Tot muutij meiddei kaavpugvuávám, já tast šoddii uđđâáigásuboh huksimvyevih. Puálu maŋa uárnejui vijđes ruttânuurrâm. Meiddei New Glarus adelij 1 250 dollarid<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.swisshistoricalvillage.org/new-glarus-history-timeline?utm_source=chatgpt.com|nommâ=New Glarus History/Timeline|almostittem=Swiss Historical Village & Museum|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en-US}}</ref> (suulân 40 000 dollarid onnáá peeivi ruuđâst) uđđâsisthuksiimân.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Glarus_(capital)|nommâ=Glarus (capital)|almostittem=Encyclopædia Britannica (11th ed.)|äigimuddo=1911|almostittee=Cambridge University Press|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> ===Anna Göldi -museo=== {{Válduartikkâl|[[Anna Göldi]]}} Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Eennâmtiätu== Kieldâ alemus saje lii Bächistock (2 914 m)<ref name="glarus"/> já vyelemus saje lii pááppárfabrik šiljo Netstalist (448 m)<ref name="glarus"/>. ==Landsgemeinde== Vyesimáánu vuossâmuu pasepeeivi Glarus uáivitorist uárnejuvvoo [[Landsgemeinde (Glarus)|Landsgemeinde]]-nommâsâš tábáhtus. ==Postânumereh== * 8750 Glarus * 8750 Klöntal * 8750 Riedern * 8754 Netstal * 8755 Ennenda ==Kovegalleria== <gallery> Abendstimmung über der Stadt Glarus, Gemeinde Glarus (24473449494).jpg Abendstimmung über Netstal, Gemeinde Glarus (19382632728).jpg Glärnisch im Winterkleid, Gemeinde Glarus (19570589025).jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus|*]] 7tk216ezy9ih3cf94ew5k91ksb50fnf 131983 131981 2025-07-11T11:24:42Z Muotâ 8 /* Landsgemeinde */ 131983 wikitext text/x-wiki {{Sveeici kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Glarus mit Glärnisch, Sicht Ennetberge (18948043634).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2011.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton|Glarus]] | vijđodâh = 107,20<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | alodâh = 474 | ässeeloho = 12 484<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 116,46 }} '''Glarus''' lii kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 12 484 olmožid. Ton vijđodâh lii 107,20 km²<ref name="glarus"/>, já alodâh 474 m. Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Historjá== Glarus kieldâ šoodâi [[uđđâivemáánu 1.]] peeivi [[2011]], ko [[Ennenda]], [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân. ===Ive 1861 pyellim=== [[Tiätuvuárkká:CH-NB - Grafiken Orts- und Landschaftsansichten - GS-GRAF-ANSI-GL-144.tif|thumb|left|Ive 1861 pyellim]] Ive 1861 Glarusist cokkânij stuorrâ pyellim. Pyellim aalgij uccâ njuovčâtuuliist maŋŋeed ehidist ääitist, mii lâi Christoph Tschudi táálu paaldâst Landsgemeindeplatzist. Lieggâ föhn-pieggâ levâttij njuovčâtuulâid. Njuovčâtuulah levânii jotelávt muorâtáálust nuubán. Časkâdempiergâseh iä lamaš tuárvi. Pyelimist tuušâi stuorrâ uási kuávdáást. Maaŋgah tááluh puollii ollásávt. Ulmuuh irâttii piäluštiđ tävirijdis, mutâ tullâ ovdánij liijkás jotelávt. Suulân love olmožid jammii. Pyellim maŋa kaavpug ferttij huksiđ masaba ollásávt uđđâsist. Uđđâ kaavpug huksejui torvolub vuovijguin. Tááluh huksejuvvojii keeđgist já tiijlâst. Návt toh iä cokkânâm älkkeht. Pyellim muštoo ain stuorrâ pärttin. Tot muutij meiddei kaavpugvuávám, já tast šoddii uđđâáigásuboh huksimvyevih. Puálu maŋa uárnejui vijđes ruttânuurrâm. Meiddei New Glarus adelij 1 250 dollarid<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.swisshistoricalvillage.org/new-glarus-history-timeline?utm_source=chatgpt.com|nommâ=New Glarus History/Timeline|almostittem=Swiss Historical Village & Museum|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en-US}}</ref> (suulân 40 000 dollarid onnáá peeivi ruuđâst) uđđâsisthuksiimân.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Glarus_(capital)|nommâ=Glarus (capital)|almostittem=Encyclopædia Britannica (11th ed.)|äigimuddo=1911|almostittee=Cambridge University Press|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> ===Anna Göldi -museo=== {{Válduartikkâl|[[Anna Göldi]]}} Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Eennâmtiätu== Kieldâ alemus saje lii Bächistock (2 914 m)<ref name="glarus"/> já vyelemus saje lii pááppárfabrik šiljo Netstalist (448 m)<ref name="glarus"/>. ==Landsgemeinde== {{Válduartikkâl|[[Landsgemeinde (Glarus)]}} Vyesimáánu vuossâmuu pasepeeivi Glarus uáivitorist uárnejuvvoo [[Landsgemeinde (Glarus)|Landsgemeinde]]-nommâsâš tábáhtus. ==Postânumereh== * 8750 Glarus * 8750 Klöntal * 8750 Riedern * 8754 Netstal * 8755 Ennenda ==Kovegalleria== <gallery> Abendstimmung über der Stadt Glarus, Gemeinde Glarus (24473449494).jpg Abendstimmung über Netstal, Gemeinde Glarus (19382632728).jpg Glärnisch im Winterkleid, Gemeinde Glarus (19570589025).jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus|*]] lmlvn92pzygh4bk3nh947iue2ej4gj3 131984 131983 2025-07-11T11:25:18Z Muotâ 8 /* Landsgemeinde */ 131984 wikitext text/x-wiki {{Sveeici kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Glarus mit Glärnisch, Sicht Ennetberge (18948043634).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2011.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton|Glarus]] | vijđodâh = 107,20<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | alodâh = 474 | ässeeloho = 12 484<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 116,46 }} '''Glarus''' lii kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 12 484 olmožid. Ton vijđodâh lii 107,20 km²<ref name="glarus"/>, já alodâh 474 m. Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Historjá== Glarus kieldâ šoodâi [[uđđâivemáánu 1.]] peeivi [[2011]], ko [[Ennenda]], [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân. ===Ive 1861 pyellim=== [[Tiätuvuárkká:CH-NB - Grafiken Orts- und Landschaftsansichten - GS-GRAF-ANSI-GL-144.tif|thumb|left|Ive 1861 pyellim]] Ive 1861 Glarusist cokkânij stuorrâ pyellim. Pyellim aalgij uccâ njuovčâtuuliist maŋŋeed ehidist ääitist, mii lâi Christoph Tschudi táálu paaldâst Landsgemeindeplatzist. Lieggâ föhn-pieggâ levâttij njuovčâtuulâid. Njuovčâtuulah levânii jotelávt muorâtáálust nuubán. Časkâdempiergâseh iä lamaš tuárvi. Pyelimist tuušâi stuorrâ uási kuávdáást. Maaŋgah tááluh puollii ollásávt. Ulmuuh irâttii piäluštiđ tävirijdis, mutâ tullâ ovdánij liijkás jotelávt. Suulân love olmožid jammii. Pyellim maŋa kaavpug ferttij huksiđ masaba ollásávt uđđâsist. Uđđâ kaavpug huksejui torvolub vuovijguin. Tááluh huksejuvvojii keeđgist já tiijlâst. Návt toh iä cokkânâm älkkeht. Pyellim muštoo ain stuorrâ pärttin. Tot muutij meiddei kaavpugvuávám, já tast šoddii uđđâáigásuboh huksimvyevih. Puálu maŋa uárnejui vijđes ruttânuurrâm. Meiddei New Glarus adelij 1 250 dollarid<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.swisshistoricalvillage.org/new-glarus-history-timeline?utm_source=chatgpt.com|nommâ=New Glarus History/Timeline|almostittem=Swiss Historical Village & Museum|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en-US}}</ref> (suulân 40 000 dollarid onnáá peeivi ruuđâst) uđđâsisthuksiimân.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Glarus_(capital)|nommâ=Glarus (capital)|almostittem=Encyclopædia Britannica (11th ed.)|äigimuddo=1911|almostittee=Cambridge University Press|čujottum=2025-03-26|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> ===Anna Göldi -museo=== {{Válduartikkâl|[[Anna Göldi]]}} Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Eennâmtiätu== Kieldâ alemus saje lii Bächistock (2 914 m)<ref name="glarus"/> já vyelemus saje lii pááppárfabrik šiljo Netstalist (448 m)<ref name="glarus"/>. ==Landsgemeinde== {{Válduartikkâl|[[Landsgemeinde (Glarus)]]}} Vyesimáánu vuossâmuu pasepeeivi Glarus uáivitorist uárnejuvvoo [[Landsgemeinde (Glarus)|Landsgemeinde]]-nommâsâš tábáhtus. ==Postânumereh== * 8750 Glarus * 8750 Klöntal * 8750 Riedern * 8754 Netstal * 8755 Ennenda ==Kovegalleria== <gallery> Abendstimmung über der Stadt Glarus, Gemeinde Glarus (24473449494).jpg Abendstimmung über Netstal, Gemeinde Glarus (19382632728).jpg Glärnisch im Winterkleid, Gemeinde Glarus (19570589025).jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus|*]] nd2aztpjdzuql3if7z0thwvriekw5ty 0 11825 131982 131904 2025-07-11T11:24:13Z Muotâ 8 /* Anna Göldi -museo */ 131982 wikitext text/x-wiki {{Sveeici oovdiš kieldâ (Glarus) | nommâ = Ennenda | kove = Ennenda im Frühling, Gemeinde Glarus (19382650458).jpg | kove-čielgiittâs = Ennenda | vaakun = | lippu = | tuše_lippu = | tuše_vaakun = GW-GL-Ennenda.gif | kárttá = | kárttá-čielgiittâs = | pushpin_map = Sveicci | nommâ_kárttá = Ennenda | sajadâhkáártá kobdodâh = 300 | pushpin_label_position = | latd = 47 | latm = 2 | lats = 2 | latNS = N | longd = 9 | longm = 4 | longs = 40 | longEW = E | coord_region = | coord_display = | pirrâdâhkodde = | tááláš kieldâ = [[Glarus]] | vuáđudum = | lopâttum = 31.12.2010 | vijđodâh = 22,24 | alodâh = 478<ref name="ennenda">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/ortsteile/ennenda.html/5846 | Nommâ = Ennenda | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 09.07.2025 | Kielâ = {{de}} }}</ref><ref name="mapcarta17667464">{{Nettikäldee|čujottâs=https://mapcarta.com/17667464|nommâ=Ennenda|almostittem=Mapcarta|čujottum=2025-07-09|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> | ässeeloho = 2 705<ref name="glarus">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.glarus.ch/verwaltung/gesellschaft-und-gesundheit/einwohnerdienste/einwohnerstatistik.html/6370|nommâ=Einwohnerstatistik|čujottum=9.7.2025|ietf-kielâkoodi=de}}</ref> | ässeeloho_ihe = 1.1.2025 | ässeesaahâdvuotâ = 118,57 | kieldânummeer = 1607 | postânummeer = 8755 | sundenummeer = 055 | kárttá_kieldâ = Karte Gemeinde Ennenda 2007.png }} '''Ennenda''' lii oovdiš kieldâ [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]] [[Sveicci|Sveeicist]]. Ive 2025 aalgâst Ennendast assii 2 705 olmožid.<ref name="glarus"/> Kieldâ vijđodâh lâi 22,24 km². Ennenda lii 478 m merâtääsi paajaabeln.<ref name="ennenda"/><ref name="mapcarta17667464"/> ==Historjá== Ennenda kieldâ lopâttui ive 2010 loopâst, ko Ennenda, [[Glarus (oovdiš kieldâ)|Glarus]], [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân já šoodâi uđđâ [[Glarus]] kieldâ. Uđđâ kieldâst ääsih 13 107 olmožid (1.1.2025),<ref name="glarus"/> já ton vijđodâh lii 107,20 km².<ref name="glarus2">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet.html/5823 | Nommâ = Porträt | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 9.7.2025 | Kielâ = {{de}} }}</ref> Ennenda oovdiš kieldâtáálu huksejui ive 1890.<ref name="ennenda"/> ==Viehâdâh== ===Ässeeloho=== {| class="wikitable" |- bgcolor="#E3E3E3" ! Ihe ! Ässeeloho<ref name="Dizionario storico della Svizzera">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://hls-dhs-dss.ch/it/articles/000764/2020-11-19/ | Nommâ = Ennenda | Tahhee = Marti-Weissenbach, Karin | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Dizionario storico della Svizzera | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{it}} }}</ref> |- |align="center"| 1554 || align="center"| 204 |- |align="center"| 1763 || align="center"| 1 018 |- |align="center"| 1850 || align="center"| 2 313 |- |align="center"| 1870 || align="center"| 2 783 |- |align="center"| 1900 || align="center"| 2 494 |- |align="center"| 1950 || align="center"| 2 940 |- |align="center"| 1960 || align="center"| 3 076 |- |align="center"| 2000 || align="center"| 2 808 |- |align="center"| 2010 || align="center"| 2 684 |} ==Anna Göldi -museo== {{Válduartikkâl|[[Anna Göldi]]}} Ennendast lii Anna Göldi -museo, mii muštâl [[Anna Göldi]] vááinui historjást já olmoošvuoigâdvuođâi ovdánmist. Museost uážžu lasetiäđuid Anna elimist já riehtijotemist. Tobbeen suogârduvvoo meiddei, maht palo já väldi pyehtih šoddâdiđ stuorrâ puástuvuođâ. Anna Göldi äšši muštoot, et puáris oskomušâi tiet puáhtá adeliđ vuoigâdvuođâ toohâđ julmes tavoid. Tiäđuh já ávusvuotâ láá pyeremus syeji tággáár vuástá.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.annagoeldi.ch/index.php/de/|nommâ=Anna Göldi Museum|almostittem=|čujottum=2025-07-09|ietf-kielâkoodi=de-ch}}</ref> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} * [https://glarnerland.ch/en/ Glarnerland] <small>(eŋgâlâskielân)</small> ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus]] [[Luokka:Sveeici ovdiih kieldah]] [[Luokka:Sveeici siijdah]] 1rh8pkn0kgbqex4nbr6i0q9vtv6o4tf 0 11826 131985 89889 2025-07-11T11:27:46Z Muotâ 8 /* Ässeeloho */ 131985 wikitext text/x-wiki {{Sveeici oovdiš kieldâ | nommâ = Glarus | kove = Bahnhofstrasse Glarus (19544452406).jpg | vaakun = CHE Glarus COA.svg | kárttá = Karte Gemeinde Glarus 2007.png | staatâ = [[Sveicci]] | kanton = [[Glarus kanton]] | tááláš kieldâ = [[Glarus]] | lopâttum = 31.12.2010 | vijđodâh = 69,27 | alodâh = 472<ref name="glarus">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/ortsteile/ortsteil-glarus.html/2921 | Nommâ = Ortsteil Glarus | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> | ässeeloho = 6 092<ref name="glarus"/> | ässeeloho_ihe = 1.1.2021 | ässeesaahâdvuotâ = 87,95 }} '''Glarus''' lii oovdiš kieldâ [[Sveicci|Sveeicist]], [[Glarus kanton|Glarus]] [[Sveeici kantoneh|kantonist]]. Glarusist ääsih 6 092 olmožid. Ton vijđodâh lii 69,27 km², já alodâh 472 m. ==Historjá== Glarus kieldâ lopâttui ive 2010 loopâst, ko [[Ennenda]], Glarus, [[Netstal]] já [[Riedern]] kieldah lahtojii oohtân já šoodâi uđđâ [[Glarus]] kieldâ. Uđđâ kieldâst ääsih 12 484 olmožid (1.1.2021), já ton vijđodâh lii 107,20 km².<ref name="glarus2">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.glarus.ch/portraet/zahlen-und-fakten.html/2929 | Nommâ = Zahlen und Fakten | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Gemeinde Glarus | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> Nube käldee mield vijđodah lii 103,67 km².<ref name="bfs">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://www.bfs.admin.ch/bfs/de/home/dienstleistungen/geostat/geodaten-bundesstatistik/administrative-grenzen/generalisierte-gemeindegrenzen.assetdetail.11947564.html | Nommâ = Generalisierte Grenzen 2020: Hilfsdatei | Tahhee = | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Bundesamt für Statistik | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{de}} }}</ref> ==Viehâdâh== ===Ässeeloho=== {| class="wikitable" |- bgcolor="#E3E3E3" ! Ihe ! Ässeeloho<ref name="Dizionario storico della Svizzera">{{Nettikäldee | Čujottâs = https://hls-dhs-dss.ch/it/articles/000766/2020-11-19/ | Nommâ = Glarona | Tahhee = Karin Marti-Weissenbach | Almostittem = | Almostittemsaje = | Äigimuddo = | Almostittee = Dizionario storico della Svizzera | Arkkâdâh = | Vyerkkejum = | Tiätuvuárkkáhäämi = | Čielgiittâs = | Luoihâttem = | Čujottum = 19.12.2021 | Kielâ = {{it}} }}</ref> |- |align="center"| 1837 || align="center"| 4 094 |- |align="center"| 1850 || align="center"| 4 082 |- |align="center"| 1870 || align="center"| 5 485 |- |align="center"| 1888 || align="center"| 5 357 |- |align="center"| 1900 || align="center"| 4 877 |- |align="center"| 1910 || align="center"| 5 123 |- |align="center"| 1930 || align="center"| 5 269 |- |align="center"| 1950 || align="center"| 5 724 |- |align="center"| 1970 || align="center"| 6 189 |- |align="center"| 1990 || align="center"| 5 728 |- |align="center"| 2000 || align="center"| 5 556 |} ==Fáádást eres soojijn== * [https://glarnerland.ch/en/ Glarnerland] <small>(eŋgâlâskielân)</small> ==Kovegalleria== <gallery> Downtown flanked by high mountain crags beside a river - panoramio.jpg Fremdenpalast Glarus.JPG Picswiss GL-13-01.jpg Haus Heer Glarus.JPG Glarus 8-35 P6A0538.jpg </gallery> ==Käldeeh== {{Commonscat|Glarus (town)}} <small>{{Käldeeh}}</small> {{Glarus kanton kieldah}} [[Luokka:Glarus]] [[Luokka:Sveeici ovdiih kieldah]] [[Luokka:Sveeici siijdah]] 94hb6zljzcaky1fetqdq160fmsyikqc 14 14443 131954 100921 2025-07-11T09:16:41Z Muotâ 8 131954 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Luokka:Kärjil]] [[Luokka:Kärjil täsiväldi]] [[Luokka:Nuorttâmeerâsyemmiliih aalmugeh]] [[Luokka:Suomâ etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Suomâ historjá]] [[Luokka:Tave-Ruošâ etnisiih juávhuh]] nsbusyi5cj7a4jzwm2lvpzf21vsd7ks 14 14453 131952 65935 2025-07-11T09:15:35Z Muotâ 8 131952 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh]] slrw1frpjrbszbgjrbwc2dfk4fsefny 131956 131952 2025-07-11T09:17:05Z Muotâ 8 Muotâ siirdij siijđo [[Luokka:Tave-Ruosâ etnisiih juávhuh]] siijđon [[Luokka:Tave-Ruošâ etnisiih juávhuh]] rähtihánnáá stivrim: Čäällimfeilâ noomâst 131952 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh]] slrw1frpjrbszbgjrbwc2dfk4fsefny 131959 131956 2025-07-11T09:26:08Z Muotâ 8 131959 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Euroop peln]] 1hbow370oezmu8z8xe4nw7cvl6m5j2l 14 14454 131953 117285 2025-07-11T09:15:57Z Muotâ 8 Muotâ siirdij siijđo [[Luokka:Ruosâ etnisiih juávhuh]] siijđon [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh]] rähtihánnáá stivrim: Čäällimfeilâ noomâst 117285 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Aasia etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Etnisiih juávhuh staatâ mield]] [[Luokka:Euroop etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Ruošâ viehâdâh|Etnisiih juávhuh]] tkpzo733096mtir1iucnjpx694knno0 14 22374 131951 105161 2025-07-11T09:15:26Z Muotâ 8 131951 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Arktisii kuávlu algâaalmugeh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Tave-Amerik algâaalmugeh]] n23h4vthxar9r26qtx0n1hzl57nnisv 131961 131951 2025-07-11T09:33:08Z Muotâ 8 131961 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Arktisii kuávlu algâaalmugeh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Káidusnuorttân]] [[Luokka:Tave-Amerik algâaalmugeh]] di936b9jgaoc8c07yru9wuur32qmc6s 14 27388 131949 2025-07-11T09:12:03Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{commonscat}} [[Luokka:Aasia etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Etnisiih juávhuh staatâ mield]] [[Luokka:Jaapaanlâš ohtsâškodde|Etnisiih juávhuh]] 131949 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Aasia etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Etnisiih juávhuh staatâ mield]] [[Luokka:Jaapaanlâš ohtsâškodde|Etnisiih juávhuh]] lbvyqboaq4zsioq3l8nb63fn3nh44su 14 27389 131950 2025-07-11T09:12:53Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{commonscat}} [[Luokka:Aasialâš ohtsâškodde]] [[Luokka:Jaapaan|Ohtsâškodde]] [[Luokka:Ohtsâškodde staatâ mield]] 131950 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Aasialâš ohtsâškodde]] [[Luokka:Jaapaan|Ohtsâškodde]] [[Luokka:Ohtsâškodde staatâ mield]] ju6p39pq4ojzv317249grvu3uchoin8 14 27390 131957 2025-07-11T09:23:32Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: [[Luokka:Euroop etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh|Euroop]] 131957 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Euroop etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh|Euroop]] p4p64d0htlrylul84d1xqxndn9hukqb 14 27391 131958 2025-07-11T09:24:36Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: [[Luokka:Aasia etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh|Aasia]] 131958 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Aasia etnisiih juávhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh|Aasia]] fhvvawxb347i9uwxpr19uimsa278bcn 14 27392 131960 2025-07-11T09:32:11Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Aasia peln|Káidusnuorttân]] 131960 wikitext text/x-wiki [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Aasia peln|Káidusnuorttân]] 18xnx39pvurrat9ls7vuhu7xq9eph0t 14 27393 131962 2025-07-11T09:37:13Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{commonscat}} [[Luokka:Hokkaidō prefektuur|*]] [[Luokka:Jaapaan kuávluh]] [[Luokka:Jaapaan suolluuh]] 131962 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Hokkaidō prefektuur|*]] [[Luokka:Jaapaan kuávluh]] [[Luokka:Jaapaan suolluuh]] 2e6owztta6ly06b0zj1h51bxl9pjphr 14 27394 131963 2025-07-11T09:38:36Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{Commonscat}} [[Luokka:Aasia suolluuh]] [[Luokka:Jaapaan eennâmtiätu|Suolluuh]] 131963 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Luokka:Aasia suolluuh]] [[Luokka:Jaapaan eennâmtiätu|Suolluuh]] j66dfub0y7cqlgvnp5zv5s0fgwim4ez 14 27395 131964 2025-07-11T09:40:25Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{Commonscat}} [[Luokka:Jaapaan eennâmtiätu|Kuávluh]] 131964 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Luokka:Jaapaan eennâmtiätu|Kuávluh]] huv93or85updk9sr9fyccbs7x0e1eag 14 27396 131965 2025-07-11T09:42:52Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{commonscat}} [[Luokka:Hokkaidō]] [[Luokka:Jaapaan etnisiih juavhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Káidusnuorttân]] 131965 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Hokkaidō]] [[Luokka:Jaapaan etnisiih juavhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Káidusnuorttân]] 7f47q736mb4ivaiwx2slhmo6960pvyt 131970 131965 2025-07-11T09:49:11Z Muotâ 8 131970 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Etnisiih juávhuh kielâkode mield]] [[Luokka:Hokkaidō]] [[Luokka:Jaapaan etnisiih juavhuh]] [[Luokka:Ruošâ etnisiih juávhuh Káidusnuorttân]] [[Luokka:Sahalin]] e3jqh03ipe02wwn87omf3dgaiaqw9vr 14 27397 131966 2025-07-11T09:45:51Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{commonscat}} [[Luokka:Ruošâ suolluuh]] [[Luokka:Sahalin kuávlu]] 131966 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Ruošâ suolluuh]] [[Luokka:Sahalin kuávlu]] sz61ifn8t53pyhrovuzqw2p5mj4oi2p 131967 131966 2025-07-11T09:46:10Z Muotâ 8 131967 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Ruošâ suolluuh]] [[Luokka:Sahalin kuávlu|*]] nssiica4v2iiqnnfvgji7vffkib5fn2 131968 131967 2025-07-11T09:46:28Z Muotâ 8 131968 wikitext text/x-wiki {{commonscat}} [[Luokka:Ruošâ suolluuh]] [[Luokka:Sahalin kuávlu]] sz61ifn8t53pyhrovuzqw2p5mj4oi2p 14 27398 131969 2025-07-11T09:47:26Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: {{Commonscat}} [[Luokka:Aasia suolluuh]] [[Luokka:Euroop suolluuh]] [[Luokka:Ruošâ eennâmtiätu|Suolluuh]] 131969 wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Luokka:Aasia suolluuh]] [[Luokka:Euroop suolluuh]] [[Luokka:Ruošâ eennâmtiätu|Suolluuh]] 1z4eo0zgo14jqc1hbgdj3deqeh872k2 0 27399 131971 2025-07-11T11:05:30Z Muotâ 8 Uđđâ sijđo: '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan u... 131971 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd. Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] oi4m28gpflb2bi3p7a8l8552mndczkz 131972 131971 2025-07-11T11:07:10Z Muotâ 8 131972 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv. ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd. Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] lha4k5ki3wbnjstagz1ckm1ib0tiixm 131973 131972 2025-07-11T11:10:51Z Muotâ 8 131973 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv. ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd. Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv. Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 15nmg32ilsquwwxg5pyuw60wnm2uz9x 131974 131973 2025-07-11T11:15:26Z Muotâ 8 131974 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd. Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv. Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] musmfyhs53djcpi7jqvb4jbgv97ndef 131975 131974 2025-07-11T11:16:50Z Muotâ 8 131975 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd. Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv. Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 2pcadb26dfpgy99qwigm2gpi2ecly3e 131976 131975 2025-07-11T11:18:23Z Muotâ 8 /* Historjá */ 131976 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv. Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 4z6cd48budoj9devm62gzjkxuypyf29 131977 131976 2025-07-11T11:19:19Z Muotâ 8 /* Ainukielâ */ 131977 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid. ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref>{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin. ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] fvtazrln9cia3n6q9ee6kpl0awzxxg5 131978 131977 2025-07-11T11:20:34Z Muotâ 8 131978 wikitext text/x-wiki '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] df7t631cpi2bxlj9ng1lkotejr84s99 131986 131978 2025-07-11T11:31:48Z Muotâ 8 131986 wikitext text/x-wiki [[Tiätuvuárkká:Ainui historjáliih aassâmkuávluh.png|thumb|Ainui historjáliih aassâmkuávluh]] '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ luosâid já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 78pyw623tlodyz1dyvh4wn0rjcoedma 131987 131986 2025-07-11T11:32:48Z Muotâ 8 /* Historjá */ 131987 wikitext text/x-wiki [[Tiätuvuárkká:Ainui historjáliih aassâmkuávluh.png|thumb|Ainui historjáliih aassâmkuávluh]] '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suollust já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ [[luosâ]]id já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 06to9i1ov8m0fudeeg3aj7r7qmurpx9 131988 131987 2025-07-11T11:33:32Z Muotâ 8 131988 wikitext text/x-wiki [[Tiätuvuárkká:Ainui historjáliih aassâmkuávluh.png|thumb|Ainui historjáliih aassâmkuávluh]] '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suolluu maadâuásist já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi sij iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ [[luosâ]]id já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] 7lvlx3kuluu2bjx770uklj8bzcffyy8 131989 131988 2025-07-11T11:35:09Z Muotâ 8 131989 wikitext text/x-wiki [[Tiätuvuárkká:Ainui historjáliih aassâmkuávluh.png|thumb|Ainui historjáliih aassâmkuávluh]] '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suolluu maadâuásist já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi ainuh iä lah ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ [[luosâ]]id já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] azc2v9zgstn3vxhmdcqu59fr0dygrkc 131990 131989 2025-07-11T11:35:40Z Muotâ 8 131990 wikitext text/x-wiki [[Tiätuvuárkká:Ainui historjáliih aassâmkuávluh.png|thumb|Ainui historjáliih aassâmkuávluh]] '''Ainuh''' láá [[algâaalmug]], mii historjálávt láá aassâm iänááš [[Jaapaan]] tavesuolluin tego [[Hokkaidōst]] já mottoom verd meiddei [[Sahalin]] suolluu maadâuásist já [[Kuriileh|Kuriilij]] suolluin [[Ruoššâ|Ruošâ]] peln. Onnáá peeivi ainuh iä lah innig ennuv.<ref name="aavis11072025">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.anarasaavis.fi/2025/07/11/tahojiermi-satta-isedid-ainu-algaaalmug-kielaialaskitmist/|nommâ=Tahojiermi sáttá išediđ ainu-algâaalmug kielâiäláskitmist|tahhee=Valkeapolku, Valtteri|äigimuddo=2025-07-11|čujottum=2025-07-11}}</ref> ==Historjá== Ainuh láá tiettum aainâs-uv 1400-lovvoost ovdâskulij. Sii historjást láá maaŋgah tuáruh sii jieijâs já jaapaanlij vuástá, ko jaapaanliih lavdii ain taveláá. Ainukulttuur kuávdás, Ezochi suálui, šoodâi Jaapaan uássin ive 1869, já tastmaŋa tot kuččui nommân Hokkaidō. Ainuh karttii šoddâđ jaapaanlâžžân. Sij monâttii enâmijdis sehe vuoigâdvuođâidis kuálástiđ [[luosâ]]id já miäcástiđ kavrâsijd.<ref name="rekishitobunka">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.ff-ainu.or.jp/web/learn/culture/together/files/rekishitobunka_EN.pdf|nommâ=Ainu people: History and Culture|čujottum=11.7.2025|ietf-kielâkoodi=en}}</ref> Ive 1875 Sahalin suolluu já Kuriilij suollui ainuh päggejuvvojii varriđ meddâl Jaapaan já Ruošâ koskâsii sopâmuš tiet. Maaŋgah värrejeijeeh jammii tavdáid.<ref name="rekishitobunka"/> ==Ainukielâ== Ive 1870 suulân 15 000 olmožid sarnuu [[ainukielâ]]. Ive 1917 áárvu mield sárnooh lijjii tuše 350, já meeri lii ain kiäppánâm tast. UNESCO listoost ainukielâ lii "kriittisávt uhkevuálásâš". Puáris paddiimeh láá kuittâg ennuv.<ref name="bbc20250625">{{Nettikäldee|čujottâs=https://www.bbc.com/future/article/20250625-can-ai-speak-the-language-japan-tried-to-kill|nommâ=Can AI speak the language Japan tried to kill?|almostittem=www.bbc.com|äigimuddo=2025-06-26|čujottum=2025-07-11|ietf-kielâkoodi=en-GB}}</ref> Majemui aaigij ainukulttuur já ainukielâ láá pajanâm oppeet. Ive 2019 Jaapaan lavâlávt tubdâstij ainuid algâaalmugin.<ref name="bbc20250625"/> ==Fáádást eres soojijn== {{Commonscat-raddalâs}} ==Käldeeh== <small>{{Käldeeh|sárgáttuvah}}</small> [[Luokka:Ainuh|*]] f9d0f3trkca0pe7520oiithmc0d6cxq