Wikipedia smwiki https://sm.wikipedia.org/wiki/It%C5%ABlau_Muamua MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk Sāmoa 0 1081 47570 47455 2025-07-04T02:15:05Z Mr. Lechkar 8144 47570 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa | common_name = Sāmoa | native_name = | image_flag = Flag of Samoa.svg | image_coat = Coat of arms of Samoa.svg | symbol_type = Ofu o auupega | national_motto = ''Faʻavae i le [[Atua]] Sāmoa''<br />"Samoa is founded on God" | national_anthem = ''O Le Fuʻa o le Saʻolotoga o Sāmoa''<br />"The Banner of Freedom"<div style="padding-top:0.5em;" class="center"> </div> | image_map = Samoa on the globe (Polynesia centered).svg | map_caption = Location of Samoa | image_map2 = Samoa - Location Map (2013) - WSM - UNOCHA.svg | map_caption2 = Map of Samoa | capital = [[Apia]] | coordinates = {{Coord|13|50|00|S|171|45|44|W|type:city}} | largest_city = Apia | official_languages = [[Gagana faʻa Sāmoa|Sāmoa]], [[Igilisi]] | religion = {{unbulleted list| {{Tree list}} *97.9% Kerisiano (Lotu a le Malo) **54.9% Lotu Porotesano **18.8% Lotu Pope **16.9% Lotu Mamona **7.3% nisi vaega<br>o Kerisiano {{Tree list/end}} |1.7% leai se lotu |0.4% nisi vaega o lotu<ref>{{cite web |title=Samoa Population and Housing Census 2021 |url=https://www.sbs.gov.ws/documents/census/2021/Census_2021_Final_Report.pdf?_t=1670528927 |access-date=10 January 2023 |archive-date=3 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403053500/http://www.sbs.gov.ws/index.php/population-demography-and-vital-statistics |url-status=live }}</ref> }} | religion_year = 2021 | ethnic_groups = {{unbulleted list |92.6% [[Tagata Samoa]] |7.0% Tagata [[Asia]] |0.3% Tagata [[Europa]] |0.1% nisi vaega o tagata<ref name=cia>{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/samoa/ |title=Samoa |work=CIA – The World Factbook |date=26 October 2021 |access-date=24 January 2021 |archive-date=28 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211028124346/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/samoa/ |url-status=live }}</ref> }} | ethnic_groups_year = 2021 | demonym = Samoan | government_type = Repapelika fa'apalemene<!--- Consensus in the talk page is that Samoa is a Republic.---> | leader_title1 = O le Ao o le Malo<!-- Per WP:COMMONNAME --> | leader_name1 = Tuimalealiʻifano Vaʻaletoʻa Sualauvi II | leader_title2 = Palemia | leader_name2 = Fiamē Naomi Mataʻafa | leader_title3 = {{nowrap|Fofoga Fetalai}} | leader_name3 = Papaliʻi Liʻo Taeu Masipau | legislature = Fono Aoao Faitulafono | sovereignty_type = Tuto'atasi | sovereignty_note = mai [[Niu Sila]] | established_event1 = Treaty of Berlin | established_date1 = 14 Iuni 1889 | established_event2 = Tripartite Convention | established_date2 = 16 Fepuari 1900 | established_event3 = Fa'akolone e [[Siamani]] | established_date3 = 1 Mati 1900 | established_event4 = Nofoia e [[Niu Sila]] | established_date4 = 30 Aukuso 1914 | established_event5 = League tausi mavaega | established_date5 = 17 Tesema 1920 | established_event6 = UN tausi mavaega | established_date6 = 13 Tesema 1946 | established_event7 = Tuto'atasi | established_date7 = 1 Ianuari 1962 | area_km2 = 2,831<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/samoa/|title=Samoa|date=27 February 2023|publisher=Central Intelligence Agency|via=CIA.gov|access-date=24 January 2021|archive-date=28 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211028124346/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/samoa/|url-status=live}}</ref> | area_rank = 167th<!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] --> | area_sq_mi = 1093 | percent_water = 0.3 | population_census = 205,557<ref name=sbs/> | population_census_year = November 2021 | population_census_rank = 176th | population_density_km2 = 70 | population_density_sq_mi = 182 | GDP_PPP = {{increase}}$1.225 billion<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=61&pr.y=2&sy=2018&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=862&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Samoa |publisher=International Monetary Fund |access-date=10 October 2018 |archive-date=10 October 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181010134944/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=61&pr.y=2&sy=2018&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=862&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a |url-status=live }}</ref> | GDP_PPP_year = 2024 | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $5,962<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = {{increase}}$908.561 million<ref name=imf2/> | GDP_nominal_year = 2024 | GDP_nominal_per_capita = $4,420<ref name=imf2/> | Gini = 38.7 <!--number only--> | Gini_year = 2013 | Gini_change = steady<!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/ |title=Gini Index coefficient |publisher=CIA World Factbook |access-date=16 July 2021 |archive-date=17 July 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210717071854/https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison |url-status=live }}</ref> | HDI = 0.702 <!--number only--> | HDI_year = 2022<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> | HDI_change = decrease<!--increase/decrease/steady--> | HDI_ref = <ref>{{Cite web |date=13 March 2024 |title=Human Development Report 2023/2024 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240313164319/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf |archive-date=13 March 2024 |access-date=13 March 2024 |publisher=United Nations Development Programme |language=en}}</ref> | HDI_rank = 116th | currency = Tālā | currency_code = WST | time_zone = WST | utc_offset = +13<ref>{{cite news |title=Samoa skips Friday in time zone change |url=http://www.abc.net.au/news/2011-12-30/samoa-skips-friday-in-time-zone-change/3753350 |access-date=16 January 2012 |newspaper=ABC Australia |date=31 December 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120103071659/http://www.abc.net.au/news/2011-12-30/samoa-skips-friday-in-time-zone-change/3753350 |archive-date=3 January 2012 |url-status=dead}}</ref> | date_format = dd/mm/yyyy | drives_on = Agavale<ref>{{cite news |url=http://wheels.blogs.nytimes.com/2009/09/08/in-samoa-drivers-switch-to-left-side-of-the-road/ |work=The New York Times |title=In Samoa, Drivers Switch to Left Side of the Road |first=Richard S. |last=Chang |date=8 September 2009 |access-date=23 May 2010 |archive-date=9 July 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709113806/https://wheels.blogs.nytimes.com/2009/09/08/in-samoa-drivers-switch-to-left-side-of-the-road/ |url-status=live }}</ref> | calling_code = +685 | cctld = .ws }} ʻO '''Sāmoa''', aloaia o le '''Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa''', o se atunuʻu [[Polenisia]] ʻi le vasa o le Pasefika. E lua motu tetele, [[Upolu]] ma [[Savaiʻi]]. E 180,741 (2006) le aofai o tagata e nonofo i totonu o Sāmoa.<ref name=sbs>https://web.archive.org/web/20110721230100/http://www.sbs.gov.ws/Portals/138/PDF/census%20survey/Table%202.%20Population%20byregion%2C%20faipule%20district%202006.pdf Samoa Bureau of Statistics, 2006 Population by region, faipule districts, village, age and sex, Retrieved 2 January, 2010.</ref> Sa tūtoʻatasi Sāmoa i le tausaga 1962. Ua manumalo Sāmoa i le tutoatasi ua lana pule anamua, [[Niu Sila]]. O Sāmoa o le Atunuu muamua i le [[Pasefika]] na ia uluai maua le tutoatasi ao i lalo ai o le vaavaaiga a Niu Sila. I aso nei, e lua ni atumotu tetele i Samoa: O Sāmoa i Sisifo lea ua faaigoa o ''Sāmoa,'' ma Sāmoa i Sasaʻe lea ua faaigoa ia ''[[:en:American Samoa|American Samoa]]'', poʻo ''[[Amerika Sāmoa]]''. I nei taimi, o le Palemia o le Malo Tutoatasi o Sāmoa o [[Naomi Mataʻafa|Fiamē Naomi Mataʻafa]]. O le Tama ma Ao O Le Malo mo Sāmoa, o lea ua tulai ai le Afioga ia Tuiatua [[Tupua Tamasese]] Efi ina ua tuʻumalo le Susuga i le [[Malietoa Tanumafili II]] i le Aso Faraire,11 o Me 2007. E toatele [[tagata Samoa]] e nonofo i fafo i isi atunuʻu i le lalolagi. E toatele lava e nonofo i [[Niusila]], [[Amelika]], [[Ausetalia]], [[Hawaiʻi]], [[Amerika Sāmoa|Amelika Sāmoa]], [[Fiti]], [[Toga]], [[Ausetalia]], [[Europa]], ma isi atunuu pei o [[Iapani]]. O le tausaga 1722 na iloa muamua ai motu o Samoa e papalagi, mai i le fauvaa Holani [[:en:Jacob_Roggeveen|Jacob Roggeveen]], sosoʻo ai lea ia [[:en:Louis_Antoine_de_Bougainville|Louis-Antoine de Bougainville]] i le tausaga 1768. == Taulaga i Apia == O [[Apia]] le taulaga pito tele o Sāmoa, i le motu o [[Upolu]]. E 37, 708 (2006) tagata e nonofo i totonu o le taulaga o Apia.<ref name=sbs/> O Apia o se nuʻu laititi ua faaigoa ai le taulaga pito tele o Samoa, ae ua faapotopoto ai isi nuʻu. O Apia e tu ai ofisa o le Malo ma fale [[pisinisi]] tetele o le atunuu. == Motu == O motu uma o Samoa na foaina mai volekano. E 10 motu o Sāmoa: [[Savai'i|Savaiʻi]], [[Upolu]], [[Manono]], [[Apolima]], [[Nu'usafee|Nuʻusafee]], [[Fanuatapu]], [[Nu'ulua|Nuʻulua]], [[Namua]], [[Nu'utele|Nuʻutele]] ma [[Nu'ulopa|Nuʻulopa]]. O motu o Manono, Apolima, ma Nuʻulopa e tu i le va o motu tele o Savaiʻi ma Upolu. O Savaiʻi le motu pito tele i Samoa, na soʻo ai lea o Upolu. E selau tolu sefulu maila le faataamilosaga o le motu o Upolu. == Gagana == E lua gagana ua mafai ona faʻaogāina i Sāmoa, o le [[Fa'aperetania|Gagana Faʻaperetania]] (Igilisi) ma le [[Gagana Faasamoa]] (Sāmoan). == Itūmālō == [[File:Samoa districts numbered2.png|right|thumb|320px|Itūmālō o Samoa]] E 11 itūmālō i Samoa. E 6 itumalo i Savaiʻi ma le 5 i Upolu ma motu laititi.<ref>https://web.archive.org/web/20110605081449/http://www.paclii.org/ws/legis/consol_act/tca1963317/ Samoa Territorial Constituencies Act 1963, Pacific Islands Legal Information Institute, Retrieved 2 January, 2009</ref> <table><td><ol> '''[[Upolu]]''' (including minor islands) <li>[[Tuamasaga]] ([[Afega]]) <li>[[A'ana|Aʻana]] ([[Leulumoega]]) <li>[[Aiga-i-le-Tai]] ([[Mulifanua]])<sup>1</sup> <li>[[Atua (district)|Atua]] ([[Lufilufi]])<sup>2</sup> <li>[[Va'a-o-Fonoti|Vaʻa-o-Fonoti]] ([[Samamea]]) </td></table> <sup>1</sup> <small>ma motu o [[Manono]], [[Apolima]] and [[Nu'ulopa|Nuʻulopa]]</small> <br /><sup>2</sup> <small>ma motu laiti e fa i Aleipata ma le motu o Nuʻusafeʻe</small> <br /><sup>3</sup> <small>ma nuʻu e lua i [[Upolu]] e iai Salamumu ma Leauvaʻa</small> == Lotu == [[File:3 Samoan girls making ava 1909.jpg|left|thumb|180px|Palu o le ʻAva, 1911]] O Sāmoa o se atunuu [[Lotu Kerisiano]]. Na amata le lotu [[Kerisiano]] i Samoa i le tausaga e 1830,<ref name=nzetc>http://130.195.86.216/tm/scholarly/tei-TanSamo-_N66610.html Samoa Anamua by Siaosi Tana (lomia muamua i le tausaga 1884), NZ Electronic Text Centre, Victoria University, Retrieved 2 January, 2010.</ref> i le taunuʻu atu o le misionare [[:en:John_Williams_(missionary)|John Williams]] i Sapapaliʻi i le motu o Savaiʻi. O le taimi foi lea na amata ai i Samoa le galuega a le Sosaiete a Misionare o [[Lonetona]] (L.M.S.). O lotu o i totonu o Sāmoa o le [[Lotu Katoliko]] (Lotu Pope), Lotu E.F.K.S-[[Ekalesia Faapotopotoga Samoa]], Lotu Mamona, [[Lotu Metotisi]], [[Lotu Patipati]], ma tele o isi tamaʻilotu kerisiano eseese ua faapena ona oo mai i totonu o Sāmoa. Sa i ai nisi atua sa faapena ona tapuai ai Sāmoa i aso ua mavae. Ao le taimi nei, ua nao le toatasi lava le [[Atua]] ua faapena ona ifo taele ma tapuai a i tagata O Sāmoa ua nao le Tama o i Le lagi, le Atua, o le na faia i tatou i le faavae o Sāmoa, o loo faapea ona tusia ai upu nei: ''E faʻavae i le Atua Sāmoa.'' <br /><gallery mode="packed" heights="120" class="center"> File:Samoa upolu.jpg File:Samoa at sunrise.jpg File:Samoan outrigger.jpg File:Samoa.jpg </gallery> ==Fa'asinomaga== {{reflist}} {{Oseania}} [[Category:Atunu'u o Oseania]] [[Category:Sāmoa]] [[Category:Motu]] [[Category:Le Lalolagi]] 8cd7dpx3vbfdmffl4nt9f1xvi1ihb4w