Wikipedia sowiki https://so.wikipedia.org/wiki/Bogga_Hore MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk Portal Portal talk TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk Category:Degmooyinka Gobolka Banaadir 14 4324 276436 274309 2025-06-29T20:10:25Z 31.208.185.100 276436 wikitext text/x-wiki [[Category:Degmooyinka Gobolka Banaadir. Gobolka Banaadir waxa uu ka kooban yahay 20 Degmo oo kala ah 1. Boondheere 11. Shangaani 2. Cabdicasiis 12. Waaberi 3. Dayniile 13. Wadajir 4. Dharkeenley 14. Warta Nabadda 5. Hodan 15. Xamarweyne 6. Hiliwaa 16. Xamar Jajab 7. Hawlwadaag 17. Yaaqshiid 8. Kaxda 18. Daarusalaam 9. Karaan 19. Garisbaaley 10. Shibis 20.Gubadleey hg9oorhi1kbo9jd6b4a3efz0mu9l0lc Daguuro 0 11849 276442 275152 2025-06-30T11:12:05Z 102.214.169.101 Thanks 276442 wikitext text/x-wiki [[Beesha]] '''Daguuro''' waa xubin ka mid ah beelaha [[Murursade]] Odayga Mohamed Foorculus waxaa dhashaye islaan oo u dhalatay Beesha Bimaal waxaa la sheegaa in waagii uu dhashtaye Daguuro in Hooyadiisa dhimatay markay dhashay odayga Forculus aya gacmihiisa ku soo qaadidaye ubadkiisii markii ay dhimatay hooyadii wuu naa keenaye xaaskiisa kowaad, Forculus wuxuu ka baryay xaaskiisii ​​ugu horeysay inaye u koriyos Ahmed (Daguuro) sidii iyadu inaye dhashaye okale xaaskiisa ayaa ogolaatay in ay u koriso ilmaha yar ee ( Daguuro ) sidii ay iyadu inaye dhashaye okale Beesha Daguuro waxey degaan gobolka Galgaduud sida [[Ceeldaraad Derri,]] Towfiiq, Cowsweyne, Nooleeye, Gobolka Banaadir, Degmada Howlwadag, Gubta iyo Dayniile. Gobolka Sh/Hoose Afgooye, Buulomareer, Doondheere,tixsiile,4 ta buulo, magla,kaxarow, gumarey,damerale warmaxan,Sh dhexe guulane caloolweyn adan yabaal Marko Sida eey dadka u yaqaa niin Daguuro waaa dad dagaal yahano ah oo gumeysiga neceb. Gessiyaal aj Beesha Daguuro wexey u kala baxdan 3 jufo oo kala ah: 1 maqafaad muuse 2 wanoow muuse 3 Bah Roon Bah maqafaad * Afey maqafaad * Geedoow maqafaad * Dacaley maqafaad Bah wanoow Muuse * Faqay wanoow Muuse * Ciise wanoow Muuse * xasab gaab wanoow (curadka wanoow Muuse) Bah roon *Duje ahmed * carablaawe * Ducaale ahmed Waa geesiyaal Soomaaliyeed =Hormuudka Beesha Daguuro== 1. Nabadoonka Guud ee Beesha Daguuro nabadoon Cabdulle macalin maxamed geedi 2. G/Sare Maxamed Abuukar Cali (Jacfar) 3.Captain Ahmed abdule adow (Ajmac) 4. Ganacsade= Cusmaan maxamuuud (jiisow ) 5. Prof. Salaad Maxamuud Maxamed (Tiirax) 6. Suldaan Sh.Ibraahim Sh.Xasan (Fagaareeye) 7. Ganacsade Daahir Maxamed Siyaad 8. Abwaan Muxudiin Shabuucshe 9. Nabadoon Axmadeey Khaliif cadow 10. Ciyaaryahan Jibriil Xasan Fariid (Jibriil Malag) 11. Nabadoon Xujaale Cabdulle Jiisow 12. Dhame Abdi Hassan Gacal Dooyow 13. Nabadoon Cabdullaahi Xiirey Calasow 14. Dhame Cali Xasan siyaad Tariin 15. Nabadoon Geedi Ciyoow Ganle 16.Gud. jaaliyada Cabdi calas Maxamed Guure 17. Waziir Muqtaar cali Cusmaan 18. Ex Gud Axmednuur Cabdi Siyaad 19. Macallin Ibraahim Raage boore 20. Agaasime Axmed Faarax Maxamed (Gaatamow) 21. Cabdullaahi Maxamed Siyaad (Dhabaqle) 22. Gen. Xaaji Cabdullahi Ceynte 23. Col. Carab Ciid Guure 24. Gashanle Maxamed Cismaan caami 25. Col. Cabdirashiid Macalin seytun 26. Nabadoon Cabduqaadir Sh xuseen bacadow wabiin 27. Nabadoon Maxamed Yare Siyaad 28. Shiikh Xuseen Bacadoow 29. Prof. Ciise Macalin Seytuun 30. Siyaasi Ali Maxamud Ibrahin 31. Nabadoon Socdaal Jiisow Cosoble 32. Ciyaariyhan Cabdullahi Muxudiin Siyaad 33. Nabadoon Xasan Maxamuud Gurur 34. Dr Maxamed Salaad siyaad Dhiti 35. Siyaasi Jamaal Macallin Cabdi 36. Agaasime Cabdicaziiz Axmed Khaliif 37. Shiikh Maxamed Jimcaale Madax yare 38 Weriye Gacal Xuseen Gacal (Eyman) 39. Dr Cabdi Xaashi 40. Gen. Faarax Cabdulle Gacal (Garamgaram) 41. Eng Shaafici Cabdiraxmaan Xujaale 42. Weriye Jibriil Cabdulle Macalin (Jabra) 43. Weriye Maxamed Macalin Faarax 44. Weriye Maxamed Xaaji Xuseen Raage 45. Kabtan Cabdishakuur Abuukar Macallin (Rooble) 46. Cabdullaahi Maxamed Cadow 47. Yuusuf Cabdullaahi Shuushuule 48. Eng Axmed Khalif Maxamed 49. Dr Axmed Cali Cade 50. Nabadoon Cabdullaahi Maxamed Yare Siyaad 51. G/Sare Ciise Cali Dheere 52. Col. Mahad xasan Jimcaale ( Mahad Looge ) 53. Nabadoon Cabdi Siyaad Habar-waa 54. Nabadoon Maxamed Siyaad Barrow 55. Eng Muxudiin Diiriye Jimcaale 56. Abwaan Barre Maxamed Fiidoow (Leento) 57. Gud Nucmaan Daahir Cali 58. Nabadoon Xasan Maxamed Cilmi (Xasan Fariid) 59. G/Sare Cabdiweli Daahir Ciid 60. Nabadoon Cabdikariin Macallin Bigbig 61. Eng Jamaal Abuukar Maxamuud 62. Dr Tahliil Xasan 63. Dr Maxamed Ismaaciil Qashaac 64. Kabtan Ayaanle Cabdi maxamed 65. Dr Daahir Abuukar Siyaad 66. Abwaan Muuse Maxamed Yare 67. Shiikh Daahir Gaabow 68. Nabadoon Xasan Siyaad Diirshe 69. Kabtan Axmed Cumar Yalaxoow 70. Abwaan Gacal Maxamuud Gurur 71. Drs Haboon Xasan Muudey 72. Dr Mahad Maxamed Guure 73. Gaashaanle Ciise Xasan Caraale (Jiijiile) 74. Garyaqaan Yuusuf Maxamed Maxamuud (Yuusuf Daguur) 75. Ganacsade Maxamed Xaaji Lugooyo 76. Ustaad Cabdullaahi Cali Shiikh (Xabeeb) 77. Nabadoon cabdi dahir geedi (juuqyare) 78. Dr. Mohamed Abdullahi Mire. 79. G/Sare Cadaawe Jiib 80. Ganacsade Cali Maxamuud Ciyow (Cali Ameeriko) 81. Xildhibaan Naciimo Maxamed Gacal 82. Nabadoon Cabdullaahi Xiirey 83. Dr Caseyr Maxamed Maxamuud Mooge 84. Nabadoon muhudin mahamud ( shabuucshe ) 85. Shiikh Jabaar Jilacow 86. Macallin Carabow Maxamuud Maxamed 87. Engineer cabdulaahi muhidin ( shabuucshe ) 88. Ganacsade Cabdulqaadir Nuur Fiidow 89. Nabadoon Cabdibaaqi M. Maxamed Geedi 90. Nabadoon Abuukar Ciise Yabaroow 91. Abuukaate Xuseen Nuur Daahir 92. Ganacsade Axmednuur Maxamuud Duqow 93. Safiir Maxamed Yuusuf Xasan 94. Engineer daahir hassan mahamud bariise 95. Nabadoon Xasan Eryaaye 96. Col. Fanax Cabdullaahi Dhicisow 97. Weriye Cabdullaahi Axmed Catoosh 98. Ganacsade abukar maxamed siyaad (habartee) 99. Eng Cabdicaziiz Maxamuud Maxamed 100. Eng Axmed Xasan Maxamuud (Foodcade) 101. Dhamme Nuur Maxamed Cilmi (Nuur Dheere) 102. Abwaan Muuse Maxamed Yare 103. Nabadoon Cabdikariin Yuusuf Xasan Wargaadhi 104. Gud. Xuseen Ciise Maxamuud 105. AUN.Engineer Haji Ismail Jimale Osoble. 106. AUNt.Nbdn. Mohamed Gacal Barise(Hararre) 107.Macalin xasan Cabdi daahir 108.Professor/Engineer: Abdullahi Ali Hassan (Farey) jvkicauqk46okb4ee4qbx2n2sou4msv Muhammad 0 14432 276434 275326 2025-06-29T16:41:30Z 197.231.201.223 276434 wikitext text/x-wiki {{Farac| |group=Muhammad |image= |region1 = {{flagcountry|Ethiopia}} |region2 = {{flagcountry|Kenya}} |region3 = {{flagcountry|Somaliland}} |region4 = {{flagcountry|UK}} |langs=[[Af-Soomaali]] |rels= [[Islam]] <sup>([[Sunni Islam|Sunni]])</sup> |related-c=[[Haber Awal]], [[Habar Yoonis]], [[Habar Jeclo ]], [[Ciidagale]] iyo Beelo kale }} '''Muhammad''' ({{lang-en|''Arap''}}; {{lang-ar|أرب}}) Waa beel ka mid ah Dadka Soomaalida ee ku ee dhaqan Dalka Somaliland. Arap waa beel ka mid ah beel-weynta Isaaq, wana Xubnaha Waawayn ee Beesha kamid ah.Beesha Arap Waxay degaan Kutahay Casimada Hargiesa , Sido kale waxay beeshu dagtaa, magalada tarikhiga ah, ee Baligubadle iyo DDS Ethiopia. *Muhammad (Arap) **Cismaan Arap **Cabdall Arap **Celi Arap *'Cismaan Arap **Sheekh Osmaan ***Diiriye Osman ***Gubadle Osman ***Cawada Osman *Abdalle Arab **Abokor cabdalle ***Ibrahim abokor ****Egal Ibrahim ****Mohamed Ibrahim *****Nabad Mahamed *****Axmed Mahamed *****Farah Mahamed *****Roble Mahamed *****Bahdoon Mahamed ******Warsame Bahdoon (Rer warsame ) ******Ahmed Bahdoon ******Abokor Bahdoon *******Muuse abokor ********yoonis muuse ********Alamagan muuse ********Haaruun muuse *********Hassan Harun *********Mahamed Hasan **********Ducale Mahamed **********Shire Mahamed **********Gubadle Mahamed ***********Sugule gubadle *********Adan Haaruun **********Hassan(Adde)Adan **********Haruun Adan **********Bulale Adan **********Guled Adan **********Muuse Adan **********Faatax Adan **********Ibrahim Adan **********Abdi Adan **********Haruun Adan ***********Binin Harun **********Guled Adan ***********Deria Guled **********Faatax Adan ***********Muuse Faatax ************Cigaal Muuse ************Amare Muuse ************Sandheere Muuse ************Ibrahim Muuse ************Direye Muuse ************Cali Muuse ************Warsame Muuse *Celi Arap **Muuse celi **Subeer celi **Mohammed celi *Muuse celi *Cabdiraxmaan Muuse **Cali Cabdiraxmaan (Ligse) **Siyeen Cabdiraxmaan **Hookase Cabdiraxmaan ***Hayiile Hookase ***Axmed Hookase ***Cabdi Hookase ***Nuur Hookase ***Bare Hookase ***Cali Hookase (cali Waal) ***Gunto Hookase **Cali Cabdiraxmaan (Ligse) ***Hantiile Cali ****Hantiile Cali *****isaaq hantiile *****cali hantiile *****gaboobe hantiile ***Cismaan Cali ****Kalafoow Cismaan ****Cali Cismaan ****Adan Cismaan **Siyeen Cabdiraxmaan ***Adan Siyeen ***Hassan Siyeen ****Ali Hassan ****Abooyo Hassan ***ilmader Siyeen ****Hussein Siyeen ****Darursuge Siyeen ****Ebdi Siyeen ****Dhare Siyeen *Subeer celi **Hamud Subeer **Ahmed Subeer **Ismacil Subeer *Hamud Subeer **Shirdoon xaamud **Barre xaamud **Huseen xaamud *Ahmed Subeer **Hasan axmed **Alaale axmed **Rooble axmed ***Abokor Rooble ***Cismaan Rooble *Ismail Subeer **cigale ismail **Maxamuud cigale **Guuleed cigale **Abokor cigale **Muuse cigale **Huseen cigale *Mahamuud cigale **cabdi maxamuud ***Cali cabdi ***Iidle Cali ***khaatun Cali ***Maxamed Cali ***faatax Cali *Guuleed cigale **Alaale Guuleed ***Cigaal Alaale ****Samatar Cigaal ****Cabdi dhogar Cigaal ****Muuse cigale *****Hildiid Muuse (xujay) ******Hasan Xildiid *******Abokor Xasan ********Guled Abokor ********Ismacil Abokor ********Hasan Abokor ********Samatar Abokor *****Higis muuse ******Samakab Higis *******Cabdi samakaab(Ba Dhulbahante) *******Tukaale samakaab(Ba Dhulbahante) *******cali samakaab(Ba Dhulbahante) *******Warfa samakaab(Ba Dhulbahante) *******Faarax samakaab(Ba Dhulbahante) *******Qayre samakaab(Ba Dhulbahante) *******Rooble samakaab(Ba Dhulbahante) ******Nageeye Higis *******Adan Nageeye *******Cawaale Nageeye *Mohammad celi **Axmed Maxamed ***Abokor Axamed ****Haashim abokor ****Muuse abokor ****Cabdalla abokor *Hashim Abokor **Hussein Hashim **Omar Hashim ***Musa Omar ***Saleban Omar ****Isma'il Saleban (Reer Isma'il) ****Ali Saleban (Reer Ali Ade) ***Abdallah Omar ****Adan Abdallah (Adan Warabe) *****barre Adan * Dahir Barre ******Mumin Dahir(Bah Adan) ***** *Hasan Dahir(Bah Adan) ******Hussen Dahir(Bah Adan) ****** Ismacil Dahir(Bah Adan) ****** colow Dahir *******Osman Colow *******Yusuf Colow ******Abdale Yusuf(baCise) ******Abar Yusuf(BaCise) ******Roble Yusuf(BaCise) ******Diriye Yusuf(BaCise) ******Geedi Yusuf(ByDares) ******Ali Yusuf(ByDareys) ******waayel Yusuf(ByDareys) ******Kuul Yusuf(ByDareys) ******Xasan Yusuf(ByDareys) ******Fahiye Yusuf ****Ali Abdallah (Rer 'Ali) ****Ahmad Abdallah *Muse Abokor ***Abdale Muse ***Yusuf Muse(Geelqonof) ***Mohammed Muse(Mohamed Fanax) ***** Cabdi Mohammed(Adimola) ***** Hassan Mohammed ****** Ali Hassan ****** allamagan Hassan ****** Sicid Hassan( reer sicid) ****** Jibiril Hassan(Cigal Geedi **Makaahiil Muse (Afyare) ***Yusuf Makahiil ***Maxamed Makahiil(dhuuxweyn) ***Maxamud Makahiil ****Axmed Maxamud *****Cabdi Axmed (Cabdi dhawaaq) *****Haruun Axmed ******Xuseen Haruun(Reer xuseen) ******Yusuf Haruun ******Cabdi Haruun(Cabdi jaynacad) ******yonis Haruun ******Cali Haruun *******negeeye Cali(Baho Cali) *******caynashe Cali(Baho Cali) *******Samatar Cali(Baho Cali) *******Xildiid Cali(Reer Xildiid) ********Guleed Xildiid ********hayiile Xildiid ********Cigal Xildiid *******Adan Cali(Adan Dalab) ********Farax Adan ********Maxamed Adan ********xasan Adan ********Cumar Adan ********Warsame Adan ********Diriye Adan ********Cali Adan *********Hagar Cali(Reer Hagar) **********Farax Hagar **********Cabane Hagar **********wacays Hagar *Abdallah Abokor **Gulane 'Abdallah ***Xasan Guulane ***Muuse Guulane ****Adan Muuse ****Siciid Muuse *****saalax siciid *****looge siciid *****Cismaan siciid *****faatax cismaan ******Abdi faatax *******Xamare Abdi *******Aden Abdi *******AderxamaanAdan *******yabaal Adan *******Cisman Adan *******Siciid Adan ********Ciise Siciid ********Bare Siciid ********Bookh siciid ********Xirsi Siciid ********Yonis Xirsi *********Odowa yoonis *********Yuusuf yoonis *********iidle yoonis *********cabdi yoonis *********Guban yoonis *********Cigaal yoonis **Samane 'Abdallah ***Yusuf Samane ***Mahamoud Samane ***Hussein Samane ****Maxamed xuseen ****Ahmed xuseen *****Cali Ahmed *****Cabdi ahmed ******Faahiye cabdi ******Xaad cabdi ******Cumar cabdi ******Samatar cabdi == Dadka Caanka ah == *Hassan Isse Jama - One of the founding fathers of the SNM in London. Former Deputy chair of SNM, First vice president of Somaliland. *Nimcaan Yusuf Osman - Chief of the General Staff of the Somaliland Armed Forces since January 23, 2025. *Dayib Gurey - was a senior SNM senior commander who led the invasion. *Edna Adan Ismail - The first Somali woman to study in Britain, first qualified nurse-midwife, and former foreign minister of Somaliland. *Khalil Abdillahi Ahmed - is a Somali politician currently served as the Minister of Endowment and Religious Affairs of Somaliland *Farah Nur - Legendary Somali poet from late 1800s- early 1900s[14] *Sultan Omar Sultan Mohamed Sultan Farah - Former sultan of the Arap clan *Sultan Mohamed Sultan Farah - Former Sultan of the Arap clan and commander of the SNM's 10th division *Abdilahi Husein Iman Darawal - Somaliland politician and former SNM commander. *Abdullahi Abdi Omar "Jawaan" - Somaliland politician and introducer of the National emblem of Somaliland *Abdillahi Fadal Iman - former Chief of Somaliland Police Force *Ahmed Osman (Also known as "Ina Geele-Arap") - Business tycoon in Djibouti and Somaliland and founder of Somaliland Beverage Industries (SBI) *Siad Sadiq, mentioned in the Geoffrey Archer's 1916 important members of Darawiish haroun list *Xirsi bile, mentioned in the Geoffrey Archer's 1916 important members of Darawiish haroun list *Cali geele darwiish, mentioned in the Geoffrey Archer's 1916 important members of Darawiish haroun list *Essa Kayd is a Somaliland politician who currently serves as Minister of Foreign Affairs (Somaliland) *Sada Mire is a Swedish-Somali archaeologist, art historian nben9z7c82uuv37eiceonfptpynlmob Kooxda Labaatanka 0 19980 276440 276432 2025-06-30T09:13:52Z 208.98.222.47 276440 wikitext text/x-wiki [[File:G20_2023_map.svg|thumb|right|450px|]] G20 waa urur hormuud u ah dhaqaalaha adduunka , midowga Afrika oo xubin ka ah G20 tan iyo 2024/2025* , waddamo hormuud u ah dhaqaalaha adduunka.: {[(#01.)]}[[America]].:{[([[USA]])]};[(#02.]}[[Argentine]]; [(#03.)][[Australia]]; [(#04.)][[Brazil]]; [(#05.)]G[[Britain]]; [(#06.)] [[China]]’PR; [(#07.)][[Deutsch]]; [(#08.)][[France]]; [(#09.)]Italy; [(#10.)][[Hindia]];[(#11.)]Indonesia;[(#12.)][[Japan]]; [(#13.)]Korea; [(#14.)][[Mexico]]; [(#15.)][[Russia]]; [(#16.)]Spain; [(#17.)][[Turkey]]; [(#18.)][[South Africa]]; and [(#19.)][[Iiraan]]’PRs.:::.::..!!’ ==warka== * https://www.chathamhouse.org/2024/11/africa-aware-what-african-unions-g20-membership-means-africa * https://english.news.cn/20250330/0b5162d6027348dea4c42eb97c8ae41b/c.html 0h9equgwl55c71hddk2wqf7uhz3c1hf Guska saayid 0 26622 276441 270985 2025-06-30T10:38:37Z Girligaanshub 30687 276441 wikitext text/x-wiki [[File:Large human penis.jpg|thumb|gus saayid ah]] [[File:Flaccid and erect comparison on a man with macrophallism.jpg|thumb|gus saayid]] Guska saayid ama makropenis (ingiriis: macropenis) waa xaalad ama jirro oo guska weynaanta aan caadi ahayn. Wiilka ama ragga, hadduu guskiisa ka weyntahay 2.5cm dhexdhexaad, wuxuu haysta makropenis. Xaaladan waxaa keena Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndrome, Progressive lipodystrophy, Roberts syndrome, Lenz syndrome, ama Beckwith-Wiedemann syndrome iyo sababaha kale. ==Akhrinta== * D. Dayal, A. K. Bhalla: ''Cut-offs for stretched penile length in neonates.'' In: ''Indian journal of endocrinology and metabolism.'' Band 19, Nummer 1, 2015 Jan–Feb, S.&nbsp;189, [[doi:10.4103/2230-8210.146882]], PMID 25593854, {{PMC|4287772}}. * A. A. Kassim, H. Umans, R. L. Nagel, M. E. Fabry: ''Megalophallus as a sequela of priapism in sickle cell anemia: use of blood oxygen level-dependent magnetic resonance imaging.'' In: ''Urology.'' Band 56, Nummer 3, September 2000, S.&nbsp;509, PMID 10962334. * M. A. Sabry, D. Obenbergerova, R. Al-Sawan, Q. A. Saleh, S. Farah, S. A. Al-Awadi, T. I. Farag: ''Femoral hypoplasia-unusual facies syndrome with bifid hallux, absent tibia, and macrophallus: a report of a Bedouin baby.'' In: ''Journal of medical genetics.'' Band 33, Nummer 2, Februar 1996, S.&nbsp;165–167, PMID 8929957, {{PMC|1051846}} (Review). [[Category:Saxaax]] tkuhiqt7q1r69xyn3rq9awm90yzp2o5 Ciidagale 0 41696 276433 276415 2025-06-29T15:34:02Z 197.231.201.223 276433 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohamed Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== 685yn3h6d3p5jb2zrpz9m68793lrpa3 276435 276433 2025-06-29T16:54:10Z 197.231.201.223 276435 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== mbwcyj42vl8kdzsrqtnlqj8irpztgcz 276437 276435 2025-06-30T03:51:55Z 197.231.201.191 276437 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== 8j0heqs06xn6uy2m9h2m0l3xgxzabnm 276438 276437 2025-06-30T07:50:16Z 197.231.201.191 276438 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Ahmed Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== j9drhlxtqh358cvftkeee4b09qlse9d 276439 276438 2025-06-30T07:52:45Z 197.231.201.191 276439 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== 8j0heqs06xn6uy2m9h2m0l3xgxzabnm 276443 276439 2025-06-30T11:22:00Z 197.231.201.191 276443 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Yusuf Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== t7t93chlr60fnt9x9xugoe3atl1slpe 276444 276443 2025-06-30T11:36:37Z 197.231.201.191 276444 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Yusuf Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Shire Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== 2s9p6b084p3um4i7xcwl8579xec2e0g 276445 276444 2025-06-30T11:38:34Z 197.231.201.191 276445 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Yusuf Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== t7t93chlr60fnt9x9xugoe3atl1slpe 276446 276445 2025-06-30T11:41:59Z 197.231.201.191 276446 wikitext text/x-wiki {{Farac | | group = Eidagale <br> عيدَ جلي | image= |region1={{flagcountry|Kenya}} |region2={{flagcountry|Ethiopia}} |region3={{flagcountry|Djibouti}} |region4={{flagcountry|Somaliland}} | langs = [[Somali]] | rels = [[Islam]] | related-c = Other [[Isaaq]],clan. }} '''Ciidagale''' (English: Eidagale'','' Arabic: عيدَ جلي''',''' Full Name: Daoud Ismail Shiekh Ishaq) Waa beel kamida beelwaynta Isaaq.Beeshu waxay degaan rasimaya gobolka Maroodi jeex Ee Somaliland iyo DDS Ethiopia. ==Baahsanaanta== [[File:Eidegalla map.jpg|thumb|left|Map of Somaliland showing distribution of the Eidagalle tribe in western and southwestern Somaliland]] Eidagalle waa beel ka tirsan beelaha Isaaq. Waxay degaan tiro badan ku leeyihiin gobolka Maroodi Jeex ee Somaliland, gaar ahaan magaalada Hargeysa (dhinacyadeeda dhexe iyo koonfur-bari), iyo degmada Salaxley . Intaa waxaa dheer, Ciidagale waxay sidoo kale si weyn ugu baahsan yihiin gobollada DDS ee Itoobiya, gaar ahaan degmooyinka Daroor, Awaare, iyo Misraq Gashamo. Beesha Eedagaale waxay leedahay laamo hoose oo ay ka mid yihiin Mohamed Daoud (Guuyoobe), kuwaas oo degan degmada Oodweyne ee gobolka Togdheer. Sidoo kale, qayb ka mid ah beesha ayaa si taariikhi ah ugu nool waddanka Kenya, halkaas oo ay ka yihiin qayb muhiim ah oo si wayn looyaqaano loona ixtiraamo, laguna magaacabo Isahakia.<ref>Waal, Alexander De (1993). "Violent deeds live on: landmines in Somalia and Somaliland, p. 63"</ref><ref>Lewis, I. M. (3 February 2017). I.M Lewis : peoples of the Horn of Africa. <nowiki>ISBN 9781315308173</nowiki>.</ref> ==Tariikhda (History)== ===Nasabka (Lineage)=== Sheekh Isxaaq wuxuu ka mid ahaa culimadii ka soo haajiray Carabta kuna soo tallaabay badda si ay Islaamka ugu faafiyaan Geeska Afrika qarnigii 12aad ilaa 13aad. Sidaas darteed, Sheekh Isxaaq wuxuu guursaday labo dumar ah oo deegaanka ah gudaha Somaliland, wuxuuna ka dhalay siddeed wiil. Mid ka mid ah, Ismaaciil, wuxuu noqday aabihii beesha Ciidagale.<ref>I.M. Lewis, A Modern History of the Somali, fourth edition (Oxford: James Currey, 2002), pp. 31 & 42</ref> ===Xiliyadii Dhexe (Medieval period) === Taariikh ahaan, beesha Ciidagale waxay ka mid ahayd beelihii ka qayb galay dagaalladii lagu qaaday boqortooyadii Xabashida waxayna hoos tagi jireen [https://so.m.wikipedia.org/wiki/Saldanadii_Cadal Saldanaddii Adal]. Waxay si gaar ah ugu xusan yihiin buugga ''Futuh al-Habash'' (Futuxul Xabash) oo lagu tilmaamay in beelahaasi yihiin ''Habar Magaadle''. Habar Magaadle waxaa laga soo saaray halyeeygii taariikhiga ahaa ee Axmed Gurey bin Xuseen, oo ahaa gacanta midig ee Axmed Ibraahim al-Ghazi.<ref>"مخطوطات-24 > بهجة الزمان > الصفحة رقم 16". makhtota.ksu.edu.sa. Retrieved 2017-08</ref> [[File:An artistic reconstruction of a traditional Eidagale warrior, holding a shield and spear.png|thumb|250px|An artistic reconstruction of a 19th-century Eidagale warrior of the Isaaq clan, shown holding a spear and shield—symbolizing his role as both a fearless protector and a guardian of nomadic heritage.]] <blockquote>Beesha Ciidagale—gaar ahaan laanta Abokor Muuse—waxay door weyn ka ciyaareen dagaalkii qarnigii 16aad uu hogaaminayay Axmed Gurey bin Xuseen (Axmed Ibraahim al-Ghazi) ee lagula dagaallamay boqortooyadii Xabashida. Dagaalkan taariikhiga ah oo lagu xusay buugga *Futuh al-Habash*, beelo badan oo Soomaaliyeed ayaa ka qeyb galay. Halyeeyada la xasuusto waxaa ka mid ahaa Basiralle iyo Dhimbil oo ahaa ugaasyo iyo saraakiil ciidan oo caan ah. Basiralle, oo lagu xasuusto geesinimo, wuxuu ku geeriyooday dhawac soogaadhay meel u dhow magaalada Harar.</blockquote>jifo kale oo muhiim ah oo ka tirsana laanta Cabdiraxmaan Muuse, kaasoo ka qayb qaatay dagaladii Axmed Gurey , waxaa lagu nanaysaa Gashaanbuur oo ah Hussein Abokor Matan, oo ah geesiyadii ka qaybqaatay dagalkii iyo difaciiba Axmarada ee Axmed Gurey . Cilmibaare I. M. Lewis wuxuu xusay in jiray laba Axmed Gurey oo la isku khalday: <blockquote>Buuggu wuxuu tilmaamayaa laba Axmed oo loogu yeero ‘midig-la’. Mid waxaa lagu magacaabaa "Axmed Gurey Soomaali", oo loo aqoonsaday inuu yahay Axmed Gurey Xuseen, hogaamiye ka tirsanaa Habar Magaadle. Midka kalena waxaa loogu yeeraa “Iimaam Axmed”. Waxaa la rumeysan yahay in labadaas Axmed la isku khalday oo laga dhigay hal halyeey oo kali ah.<ref>Morin, Didier (2004). *Dictionnaire historique afar: 1288-1982*. KARTHALA Editions. ISBN 9782845864924.</ref></blockquote>[[File:ShrineAwBarkhadle2007.png|thumb|right|The shrine of Aw Barkhadle — a sacred site where Isaaq clans, including the Eidagale, have long sworn oaths and settled disputes under a holy relic linked to the Prophet Muhammad.]]</blockquote> Qabriga Sheekh Aw Barkhadle oo u dhexeeya [[Berbera]] iyo [[Hargeysa]] wuxuu ahaa goob barakeysan oo beelaha Isaaq ay u adeegsadeen dhaarista, heshiisiinta iyo xallinta khilaafaadka. Beesha Ciidagale, oo ka mid ah hogaamiyeyaasha dhaqanka Isaaq, ayaa door muhiim ah ka qaadatay maamulka goobtan barakeysan. Beelaha si gaar ah uga qayb qaatay ilaalinta sharafta iyo shaqada goobta barakeysan ee Aw Barkhadle waxaa ka mid ahayd beesha Ciidagale. Ciidagale waxay caan ku ahaayeen geesinimadooda dagaal iyo hibadooda suugaaneed, waxayna sidoo kale hayeen xilka qiimaha badan ee ah dhexdhexaadiyeyaal iyo ilaalinayaal dhaqanka xeerka Soomaalida. Odayaasha la qadariyo ee beesha ayaa inta badan guddoomin jiray dhaarista heshiisyada iyo xallinta muranada lagu qabto Aw Barkhadle, si loo ilaaliyo heshiisyada loona sugo nabadda iyo wada noolaanshaha bulshada <blockquote>Marka la kulmo arrin adag oo saameynaysa beelaha Isaaq guud ahaan, waxaa la keenaa waraaq si gaar ah loo ilaaliyo oo yaalla qabriga, kuna saxiixan yahay Bilaal, addoonkii Khaliifadii hore. Dhaaro cusub ayaa lagu kala qaadayaa. Sannadkii 1846, waxa la keenay Berbera oo ay wateen beesha Ciidagale, halkaas oo beelaha Aala Axmed iyo Aala Yuusuf ku dhaarteen inay nabad ku noolaadaan.<ref>The Journal of the Royal Geographical Society Volume 19 p.61-62". 1849</ref></blockquote> [[File:A_local_eagle_man_with_his_Golden_Eagle.jpg|thumb|270px|A symbolic portrait of a modern eagle-keeper, whose bond with the golden eagle reflects the Eidagale clan’s legacy of bravery, independence, and reverence for nature. The image evokes echoes of the clan’s role as fearless warriors and custodians of Somali oral tradition.]]</blockquote> Eidagale waxay si dhaqameed u lahaayeen doorka hoggaaminta gudaha iyo nabadeynta khilaafaadka, iyagoo lagu yaqaan xigmadda iyo kartida suugaanta. Xeer-beegti iyo gabyaa caan ah ayaa kasoo jeeda, waxaana ay adeegsadaan xeer-Soomaaliyeed, dood furan iyo gabayo si ay u xalliyaan ismaandhaafka. Duqeyda beesha waxay inta badan ahaayeen garsoorayaal dhexdhexaad ah marka ay colaado ka dhex qarxaan beelaha walaalaha ah. Aw Barkhadle ayaa mar walba ahayd goobta ugu sarreysa ee dhaar iyo heshiis lagu sameeyo. Hoggaamiyeyaasha Eidagale ayaa door muhiim ah ka ciyaari jiray dhexdhexaadinta khilaafaadka u dhexeeya beelaha—iyagoo noqday kuwa isku xira kooxaha is haya oo nabad ka dhex abuura. Mid ka mid ah meelaha ugu barakeysan ee heshiisyada nabadeed lagu gaari jiray wuxuu ahaa quduuska Aw Barkhadle, oo ku yaalla inta u dhexeysa Berbera iyo Hargeysa. Halkaas ayaa lagu dhaaran jiray, iyadoo la isticmaalayo agab quduus ah, waxaana lagu xoojin jiray heshiisyo nabadeed oo waara—taasoo muujinaysa kaalinta ay Eidagale ku lahaayeen ilaalinta dhaqanka iyo sharciga. [[File:Eidagale Warrior Painting.png|thumb|250px |An artistic rendering of an Eidagale warrior, symbolizing the clan's martial legacy and guardianship of territory.]] <blockquote>Xilliyada khatarta dibadda ah, sida soo galootiga gumaysiga ama dagaallada beelaha, Eidagale waxay si degdeg ah isu abaabuli jireen una midoobi jireen difaaca dhulkooda, iyagoo noqda ilaalayaasha deegaankooda. Dhaqankaas qotoda dheer ee hoggaaminta iyo dhexdhexaadinta waxaa si muuqata u matalayey halyeyaal sida Suldaan Cabdillaahi Dheria, kaasoo saameyn weyn ku lahaa dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad—wuxuuna astaan u ahaa sii socoshada awoodda Eidagale ee xagga maamulka dhaqanka iyo dhexdhexaadinta beelaha.</blockquote> Dhammaadkii qarnigii 19aad iyo billowgii qarnigii 20aad, Suldaan Cabdillaahi Dheria wuxuu ka soo dhex baxay isagoo noqday mid ka mid ah madax-dhaqameedyadii ugu magaca dheeraa beesha Isaaq, gaar ahaan beesha Eidagale. Waxaa si weyn loogu xusuustaa xikmaddiisa iyo kartidiisa dhexdhexaadin, wuxuuna door muhiim ah ka qaatay xallinta khilaafaadka, ilaalinta xeerka Soomaalida, iyo maareynta xiriirka lala lahaa gumaystihii Ingiriiska. Hoggaamintiisu waxay xoojisay nidaamka dhaqameed xilli ay jireen isbeddello siyaasadeed oo waaweyn. Maanta, dhaxalkiisii hoggaamineed si weyn ayaa looga xurmeynayaa guud ahaan Somaliland. [[File:Sultan Deria's Domain.jpg|thumb|An 1894 Italian map showing the domain of Sultan Deria in the Horn of Africa, illustrating the geographic extent of his influence during the colonial period.]] Eidagale waxay caan ku ahaayeen xirfaddooda fardo-fuulka, waxaana weeraradoodii xoogga badnaa ay gaadhi jireen laga bilaabo xeebta ilaa gudaha dalka. Sida uu sheegay Carlos Swayne, oo dhex maray Somaliland dhammaadkii qarnigii 19aad, Eidagale waxay ka mid ahaayeen beelaha ugu jecel weerarada: <blockquote>“Beelaha ku dhow xeebta waqooyi ee ugu jecel weerarada waxay u muuqdaan inay yihiin Habr Awal, Eidagale, iyo Habr Gerhajis.”<ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 40.</ref></blockquote> Marka laga soo tago xirfaddooda fardo-fuulka, Eidagale sidoo kale waxay caan ku yihiin fasahaaddooda suugaanta dhaqanka Soomaalida, gaar ahaan gabayga. Waxay soo saareen gabayaaal caan ah sida Xasan Tarabi iyo Elmi Boodhari. Taariikh ahaan, Eidagale waxaa beelaha kale ee Soomaaliyeed u aqoonsanaayeen khubaro suugaanta gabayga:<ref>Diriye, p. 75.</ref> <blockquote> “Beelaha Soomaaliyeed dhexdeeda, Eidagale waxaa lagu yaqaan khubarnimada tirinta gabayada. Hal gabyaa oo ka tirsan Eidagale laga yaabee inuusan ka heer sarreyn gabyaa wanaagsan oo beel kale ah, laakiin Eidagale waxay u muuqdaan inay gabyaaal badan ka jiraan marka loo eego beelaha kale. ‘Haddii aad halkaan keento boqol nin oo Eidagale ah,’ ayuu ii sheegay Hersi Jaamac, ‘oo aad waydiiso kee gabaygiisa tirin kara, sagaashan iyo shan baa tirin kara. Inta kale weli way baranayaan.’”<ref>Laurance, Margaret. A tree for poverty: Somali poetry and prose. McMaster University Library Press. p. 27.</ref></blockquote> [[File:HargeisaCloseup1885.png|thumb|250px|Close-up of an 1885 Royal Geographical Society map, showing Hargeisa (Harrer-es-Sagheer) as well as the Eidagale subtribe (Eed-a-galleh) residing within and around the town. The Naasa Hablood hills (Nas Hubla) can also be seen in the map.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref>]] Qarnigyo badan, beesha Eidagale waxay door muhiim ah ku lahayd ganacsigii geela ee fog ee Soomaaliyeed. Ganacsatada Eidagale waxay ka soo heli jireen agabyo kala duwan gobolka Soomaalida ee dhulka hadda loo yaqaan Itoobiya, sida xoolaha, malmalka (acacia gum), muxurta (myrrh), iyo subagga, kuwaas oo markii dambe loo dhoofin jiray Koonfurta Carabta. Ganacsatada karavaanka ee Eidagale waxay aasaaseen xarumo ganacsi oo muhiim ah gudaha dalka, kuwaas oo ay ka mid tahay magaalada casriga ah ee Hargeysa, taasoo la aasaasay qarnigii 19aad, kana ahayd meel isgoys ah oo u dhexeysa Berbera iyo gudaha Soomaalida.Hargeysa waxaa asal ahaan loo aasaasay bartamaha qarnigii 19aad si ay u noqoto xarun karavaan oo xiriirisa Berbera iyo gudaha.<ref>{{cite book|title=Journal of African Languages|date=1963|publisher=University of Michigan Press|pages=27|language=english}}</ref><ref>Carlos-Swayne, Harald (1900). Seventeen Trips Through Somaliland and a Visit to Abyssinia. p. 96.</ref> Qayb dhownaata oo laga qaaday khariidaddii 1885 ee ay daabacday Royal Geographical Society ayaa si cad u muujinaysa joogitaanka dhuleed ee beesha Eidagale. Khariidaddu waxay calaamadaynaysaa magaalada Hargeysa (oo ku qoran ''Harrer-es-Sagheer''), iyadoo beesha Eidagale loogu yeedhay ''Eed-a-galleh'' kuna muujisan inay deggan yihiin gudaha iyo nawaaxiga deegaankaas. Buuraleyda Naasa Hablood, oo khariidadda lagu qoray ''Nas Hubla'', sidoo kale waa lagu sawiray, taasoo xoojinaysa isku xirka juqraafiyeed iyo dhaqan ee beesha Eidagale ee gobolkaasi.<ref>Royal Geographical Society map, 1885. British Library Archives.</ref> [[File:Salt transport by a camel train on Lake Assale (Karum) in Ethiopia.jpg|thumb|upright=1.2|This image reflects the enduring relationship between the Eidagale and their camels—emblems of prosperity, honor, and strength. Renowned for their camel herding skills and rich poetic tradition, the Eidagale embody a vibrant nomadic culture passed down through generations.]] <blockquote>Beesha Eidagale waxaa si weyn loogu yaqaannaa xirfaddooda suugaanta, gaar ahaan gabayga, kaas oo kaalin weyn ku leh aqoonsigooda iyo dhaqankooda. Waxaa lagu tiriyaa dad xigmadda iyo hadal-fasahaadda ku caan baxay, iyagoo gabayga u adeegsada sidii ay u xafidi lahaayeen taariikhda, u gudbin lahaayeen qiimaha bulsheed, una xallin lahaayeen khilaafaadka. Waxaa hadal caan ah oo laga dhex maqlo odhanaya: "Nin aan gabayn karin weli ma dhalan." Tani waxay muujinaysaa sida gabaygu uga yahay laf-dhabar aqoonta iyo wada-noolaanshaha bulshada Eidagale.</blockquote> Marka laga soo tago hidda-sugaaneedkooda, beesha Eidagale waxay sidoo kale caan ku yihiin xirfadda xoolo-dhaqatada, gaar ahaan dhaqashada geela, oo ah tiirka ugu weyn ee dhaqaalahooda iyo noloshooda reer guuraanimada. Geelu wuxuu leeyahay qiimo weyn, wuxuuna astaan u yahay hanti, sharaf, iyo adkaysi. Khibraddooda dheer ee ku saabsan dhaqashada iyo daryeelka geela waxay ka tarjumaysaa aqoon jiilal badan soo jirtay, taasoo ka dhigaysa dad si heer sare ah u yaqaan sida loo ilaaliyo loona kobciyo xoolaha. Isku dhafka suugaantooda afka ah iyo xirfaddooda xoolo-dhaqatada ayaa ah labada tiir ee ugu waaweyn ee dhaxalka dhaqameed ee beesha Eidagale—waa hiddo soo jireen ah oo qoto dheer leh, taasoo weli si xooggan u qeexaysa aqoonsigooda jiilba jiil. <blockquote>Soomaalida beesha Eidagale ayaa ka yimaada Ogaadeen iyagoo wata baallo, muxur, malmal, ari, lo’, iyo subag; beddelkeedna waxay ka qaataan dhar jumlo ah. Xilligiiba afar jeer ayay safarradan samaynayaan. Ma joogaan wax ka badan hal bil, intay joogaanna waxay la deggan yihiin reerahooda, cunadoodana waxay ku cunaan makhbaza, ama goobaha cuntada lagu wada cuno.<ref>Hunter, Frederick (1877). *An Account of the British Settlement of Aden in Arabia*. Cengage Gale. p. 41.</ref></blockquote> ==Clan tree== A summarized family tree of the Eidagalle Clan is presented below.<ref name="survey 147">Hunt, John A. (1951). A general survey of the Somaliland Protectorate 1944-1950. Wayback Machine (archived 2 February 2022). p. 147.</ref> *Daoud(Eidagalle) **[[Maxamed Daoud|Mohamed Daoud]] ***Egal Mohamed (Rer Cigal) ***Ali Mohamed (Rer Afwayne) ***Urkurag Mohamed ****Ali Urkurag *****Fiqi Sa'ad Ali *****Mahamoud Ali *****Ahmed Ali *****Ismail Ali ******Ali Ismail *******Osman Ali *******Jama Ali *******Geedi Ali (Rer Aw) *******Yonis Ali *******Ileiye Ali *******Hagga Ali *******Nuh Ali ********Ali Nuh *******Aden Ali ********Guled Aden ********Ali Aden *******Roble Ali ********Hassan Roble *********Jibril Hassan **********Aden Jibril **********Mohamed Jibril *********Deria Hassan **********Mohamed Deria **********Hussein Deria ********Ali Roble *********Warfa Ali *********Farah Ali **********Hassan Farah *********Abdalle Ali *******Abdalle Ali ********Geedi Abdalle ********Mohamed Abdalle **Abokor Daoud ***Bilaal Abokor ****Mohamed Bilal *****Egal Mohamed *****Hassan Mohamed *****Farah Mohamed *****Yusuf Mohamed *****Abdi Mohamed ******Geedi Abdi ******Aden Abdi ******Hassan Abdi *****Abdalle Mohamed ******Samter Abdalle ******Abane Abdalle ******Hasan Abdalle ***Isse Abokor ****Dualeh Isse *****Musa Dualeh *****Mohamed Dualeh *****Deria Duleh ****Hassan Isse *****Afi Hassan *****Hujale Hassan *****Abar Hassan *****Yusuf Hassan *****Shire Hassan *****Barre Hassan **Muse Daoud ***Abokor Muuse ****Mohammad Abokor *****Yusuf Mohamed *****Abokor Mohamed ******Ibrahim Abokor ******Hassan Abokor *******Ahmed(Abdalleh)Hassan ********Saleban Ahmed ********Osman Ahmed ********Hassan Ahmed *********Muuse Hassan *********Laqshe Hassan *********Basiralle Hassan *********Dhimbil Hassan **********Mohammed Dhimbil ***********Musa Mohamed ************Adawe Muuse *************Absiye Adawe *************Allamagn Adawe *************Yusuf Adawe *************Roble Adawe ************Aden Muuse *************Had Adan *************Roble Aden *************Abane Aden *************Ali Aden *************Burale Aden *************Geedi Aden *************Boqorre Aden **************Sugulle Boqore **************Liban Boqorre **************Abdi Boqorre **************Yusuf Boqorre **************Egal Boqorre ***********Fatah Mohamed ***********Mucawiye Mohamed ***********Guled (Wardon) Mohamed **********Muuse Dhimbil ***********Abdalle Muuse (Rer Abdalle) ************Jibirl Abdalle *************Kalil Jibirl **************Calanle kalil **************Abdi kalil **************Ismail kalil **************Indhoad kalil *************Aden Jibril **************Benin Aden **************Nur Aden **************Muse Aden **************Cileye Adan **************Ali Aden **************Adan Aden ***************Ahmed Aden ***************Eiye Aden *************Abdi Jibril **************Ali Abdi **************Nour Abdi **************Benin Abdi **************Abdille Abdi ***************Gallab Abdille ***************Eiye Abdille ****************Guled Eiye ****************Hagar Eiye ****************Kalil Eiye ****************Abokor Eiye ***************Mohamed Abdille ****************Ahmed Mohamed *****************Ali Ahmed ******************Deria Ali ******************Kalil Ali ******************Jibril Ali *****************Gubadle Ahmed *****************Samter Ahmed **********Mahamoud Muuse (Rer Mahammud) ***********Shirdon Mohamoud ************Yusuf Shirdon ************Farah Shirdon ************Egal Shirdon ***********Hildiid Mohamoud ************Ali Hildiid ************Odowa Hildiid ************Geedi Hildiid ************Yusuf Hildiid ************Abokor Hiliid ************Hersi Hildiid *********Ahmed Dhimbil **********Muse Ahmed **********Liban Ahmed ***********Abdi Liban ************Ismail Abdi (Ayansame) *************Aden Ismail *************Iman Ismail *************Bulale Ismail *************Geedi Ismail *************Shirwac Ismail ************Mohamed Abdi (Addeh) *************Sarar Mohamed **************Nour Sarar **************Mohamed(Hersi) Sarar *************Ahmed(Bedar)Mohamed **************Koshin Ahmed **************Samter Ahmed **************Uballe Ahmed **************Karie Ahmed **************Mohamed Ahmed ******Aden Abokor *******( Aden Mohamed) ********Mohamed Aden ********Awal Aden (Rer Cawl) *********Abdi Awal **********Had Abdi **********Nour Abdi **********Omar Abdi **********Ibrahim Abdi **********Mohamoud Abdi *********Hassan Aden **********Ziyad Hassan **********Odawa Hasaan **********Egal Hassan **********Ladon Hassan ***********Aden Ladon ***********Farah Ladon ***********Yusuf Ladon **********Abdalle Hassan ***********Ahmed Abdalle ************Geedi Ahmed *************Gele Geedi *************Hode Geedi *************Samter Geedi *************Allamagan Geedi *************Musa Geedi ************Halas Ahmed ************Egal Ahmed ***********Ali Abdalle ***********Abdi Abdalle (Abdi Waddago) ***Abdirahman Muuse ****Yonis Abdiraham *****(Rer Yoonis) ******Aden Yonis ******Ismail Yonis ******Ugadh Yonis ******Mohamed Yonis ****Abdalle Abdirahman *****Mohamed Abdalle (Bah Daylo) ******Gadidi Mohamed ******Abdalle Mohamed ******Loge Mohamed ****Ibrahim Abdalle ****Kulul Ibrahim (Rer Kul) ****Abdi Ibrahim (Abdi Dheeri) *****Burale Abdi *****Qabile Abdi *****Hildiid Abdi *****Robe Abdi *****Geedi Abdi ****Abokor Ibrahim *****Idile Abokor (Rer Iidle) ******Ismail Iidle ******Bare Iidle *****Hussein Abokor Matan (Gashaabuur) ******Roble Matan ******Hamud Matan ******Aden Matan ******Damal Aden *******Gabdon Dhamal (Rer Gabdoon) *******Hode Dhamal (Dhamal YarYar) *******Deria Dhamal (Dhamal YarYar) *******Gabib Dhamal (Dhamal YarYar) *******Boondhamal (Dhamal YarYar) *******Fatah Dhamal (Dhamal YarYar) *******Essa Dhamal ********Aden Essa ********Warfa Isse (Gaal-Eri) ********Guled Isse (Addeh or Addaniyad) ********Liban Isse (Rer Liibaan) ********Hassan Isse (Rer Hassan Isse) ********Abdi Isse ( Rer Abdi Isse) *********Baho Abdi *********Mohamed Abdi *********Sugulle Abdi *********Aninanshe Abdi *********Amare Abdi *********Ileiye Afwayne Abdi *********Dualeh (Samter) Abdi *********Hersi Abdi *********Habarwa Abdi *********Warafa Abdi *********Wais Abdi *********Rage Abdi *********Abdalle Abdi *********Aden Abdi *********Abdi Bari (Rer Abdi Bari) *********Guled Abdi (Rer Guleed) ==Notable figures== * Abdillahi Deria – Prominent anti-colonial fighter * Mohammed Mooge Liibaan – prominent Somali instrumentalist, vocalist, and poet. * Gaabuush – Is a scholar, an Air Force engineer, and a respected military leader. * Sh Mohamed Ali Geedi – Scholar and Founder of Horn of Africa charity Organization * Axmed Ismaaciil Diiriye "Qaasim" – Prominent Somali poet, known for his influential role in Somali literature. * Kol Ibrahim Koodbuur – Revered Somali SNM commander and freedom fighter, known for his unmatched courage and sacrifice in the struggle against dictatorship. * Hassan Guure Jamac * Abwaan Dheeg * Siyasi Ali Mohamed Ibrahim (Ali Sanyare) * Hussein M. Adam|Hussein Mohammed Adam (Tanzania) – foremost Somali intellectual and scholar who founded the Somali Studies International Association (SSIA) * Faysal Ali Warabe – chairman of UCID party (Justice and Development party of Somaliland) * Abwan Qawdhan Dualeh * Ahmed Mooge Liibaan – prominent Somali musician and singer * Hajji Abdi Hussein Yusuf (Abdi Warabe)– Respected Somali elder and Guurti member, known for his wisdom and role in peacebuilding and traditional leadership. * Idiris Hajis Osman Gurey * Suldaan Sakariye Suldan Mohamed S.C/laahi (Galaal) * Suldaan Aden S.Farah S.Omar * Khadra Dahir Cige – popular Somali singer * Abdirahman Jama Andholeh –Anti-Colonial fighter * Mohamed Hassan Finad – Politician and Activist * Mohamoud Guure Husien (Gaal-Eri) – Was a key Somali political figure who led the SNM office in France and was responsible for Somalia’s foreign strategic policy during the Ogaden War. * Ahmed Mohamed Diriye (Toorno) – Former Minister of Education and planning * Hussein Mohamed Mohamoud – Former Minister of Health * Jama Mohamed Ghalib – served as speaker of the Somali Parliament during the Somali Republic's early civilian administration, between 1960 and 1964 * Mahamed Abdiqadir – 8th grand sultan of the Isaaq * Ismail Mahmud Hurre – former foreign minister of the Transitional Federal Government of Somalia, between 2000-2002 and 2006–2007 * Hussein Ali Mahamado – Activist And Founder Ina-Guuxa Foundation * Jama Asker –Activist And Politician * Mohamed Osman Aalin – Father of Somaliland Immigration border * Abwan Ali Mooge Geedi Egal * Abdishakur Dayib – Prominent Journalist * Bihi Iman Eige –Minister of Finance of Somalia * Sucad Ibrahim Abdi – Politician and Activist * Fadumo faysal Ali – The founder and CEO of Hoiwa Oy * Daud Mahamed – the ninth and current grand sultan of the Isaaq Sultanate. * Abwan Muse Ali Farur * Abdi Bidhan Dahir – Journalist * Hussein Arab Isse – former deputy prime minister and minister of defence of Somalia, between 2011 and 2012 * Abdikarim Ahmed Mooge – Is Somali politician and the current mayor of Hargeisa city * Abwan Coloaad Qorane – Poet and Member of Federal Parliament of Somalia * Shiekh Harreed (Xareed) – Scholar and Religious leader * Guled Bihi Abdi – Politician and Member for Federal Parliament of Somalia * Kol Yusuf Bihi Oday – Commander of training school at Awarre * Ahmed Ismail Dirie "Qaasim" – Well-known Somali Legendary poet. * Khalid Foodhaadhi – Multi-Award-Winnnig Journalist * Mahid Guled - Former prime minister of Somalia ==References== 2s9p6b084p3um4i7xcwl8579xec2e0g