ವಿಕಿಪೀಡಿಯ tcywiki https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಸೇಸೊ ಪಾತೆರ ಬಳಕೆದಾರೆ ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪಾತೆರ ಫೈಲ್ ಫೈಲ್ ಪಾತೆರ ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಪಾತೆರ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಪಾತೆರ ಸಕಾಯೊ ಸಕಾಯೊ ಪಾತೆರ ವರ್ಗೊ ವರ್ಗೊ ಪಾತೆರ TimedText TimedText talk ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಪಾತೆರ 0 3769 216809 210735 2025-06-02T18:44:41Z BENET G AMANNA 60 /* ಮಾನಾದಿಗೆ */ 216809 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | name = ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಂಞಣ್ಣ ರೈ | image = Kayyara-Kinnanna-Rai.jpg | caption = | birth_date = {{Birth date|df=yes|1915|6|8}} | birth_place = [[ಕಯ್ಯಾರ]], [[Madras Presidency]], [[British India]]<ref name="bio">A short biography of Kayyara Kinyanna Rai is presented by {{Cite web|url=http://kannada.oneindia.in/literature/people/2004/290304kayyara.html|author=Anantha Padmanabha|publisher=Greynium Information Technologies Pvt. Ltd.|work=Online Webpage of ThatsKannada.com, dated 29 March 2004|title=Kayyara Kinyanna Rai-90|access-date=18 April 2007}}</ref> | death_date = {{Death date and age|df=yes|2015|08|09|1915|6|8}} | death_place = [[Badiyadka]], [[ಕೇರಳ]], ಭಾರತ | nationality = Indian | occupation = Novelist, essayist, journalist, Teacher, Farmer | period =1915-2015 | notableworks =Srimukha, Ikyagaana, Punarnava, Shathamanada Gaana, Makkala Padya Manjari, Koraga }} '''ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಂಞಣ್ಣ ರೈ''' [[ತುಳುನಾಡ್|ತುಳುನಾಡ್ದ]] ಮಾಮಲ್ಲ ತೆರಿನಾರ್. [[ಕಬಿತ|ಕಬಿತೆ]]ಲೆನ್ ಬರೆವೊಂದು, ಮಸ್ತ್ ಬೂಕುಲೆನ್ ಬರೆದ್, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಲಡಾಯಿಡ್ ಬೆಂದ್ ದ್ ಕನ್ನಡದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆರಾದ್ ಮಲ್ಲ ಬೇಲೆ ಬೆಂದಿನ ನೂದು ವರ್ಸ ಕರಿನ ಹಿರಿಯೆರಾಯಿನ ಆರ್ [[ಪೆರಡಾಲ]]ದ ಕವಿತಾ ಕುಟೀರ ಪನ್ಪಿನ ಇಲ್ಲಡ್ ಇತ್ತೆರ್. == ಆರೆನ ಗುರ್ತಾರ್ತ == * ಅಮ್ಮೆರ್: ದುಗ್ಗಪ್ಪ ರೈ * ಅಪ್ಪೆ: ದೆಯ್ಯಕ್ಕೆ * ಪುಟ್ಟಿನ ದಿನ: ಜೂನ್ ೮, ೧೯೧೫ * ತೀರ್ ಪೋಯಿನ ದಿನ: ಆಗಸ್ಟ್ ೯, ೨೦೧೫<ref>http://vijaykarnataka.indiatimes.com/district/kasaragodu/kayyara/articleshow/48428067.cms</ref> * ಬೊಡೆದಿ: ಉಂಞಕ್ಕೆ == ಕಲ್ತಿನವು == * ಬಿ.ಎ., * ಎಂಎ, * ಸಂಸ್ಕೃತ [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]] ವಿದ್ವಾನ್ * ಶಿಕ್ಷಕ ತರಬೇತಿ == ಬರೆಯಿನವು == === ಪದ್ಯ ಬೂಕುಲು === * ಶ್ರೀಮುಖ * ಐಕ್ಯಗಾನ * ಪುನರ್ನವ * ಮಕ್ಕಳ ಪದ್ಯ ಮಂಜರಿ ಭಾಗ-೧ * ಮಕ್ಕಳ ಪದ್ಯ ಮಂಜರಿ ಭಾಗ -೨ * ಚೇತನ * ಉಪನಿಷತ್ತುಲೆನ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದ-ಪಂಚಮೀ * ಕೊರಗ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಕವನಗಳು * ಶತಮಾನದ ಗಾನ * ಪ್ರತಿಭಾ ಪಯಸ್ವಿನೀ * ಗಂಧವತೀ * ಆಶಾನರ ಖಂಡ ಕಾವ್ಯಗಳು * [[ಎನ್ನಪ್ಪೆ ತುಳುವಪ್ಪೆ]] === ಗದ್ಯ ಬೂಕುಲು === * ರತ್ನರಾಶಿ * ಲಕ್ಷ್ಮೀಶನ ಲಲಿತ ಕಥೆಗಳು * ಅನ್ನದೇವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಥೆಗಳು * ಪರಶುರಾಮ * ಎ.ಬಿ.ಶೆಟ್ಟಿ (ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ) * [[:kn:ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡ]] ಶಕ್ತಿ * [[:kn:ಸದಾಶಿವನಗರ|ಕಾರ್ನಾಡು ಸದಾಶಿವರಾವ್]] * ನಾರಾಯಣ ಕಿಲ್ಲೆ === ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆ === * [[:kn:ಗೋವಿಂದ ಪೈ|ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] * [[ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] ಸ್ಮ್ರತಿ ಕೃತಿ * ಮಹಾಕವಿ [[:kn:ಗೋವಿಂದ ಪೈ|ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] * ಮಲೆಯಾಳ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರಂ * ಸಾಹಿತ್ಯ ದೃಷ್ಟಿ * ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು === [[:kn:ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣ]] ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಬಂಧ === * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೧ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೨ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೩ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೪ * ಕನ್ನಡ ಪಾಠಮಾಲೆ- ಶಾಲೆ ಜೋಕ್ಲೆಗಾದ್ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೧ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೨ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೩ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೪ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೫ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೬ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೭ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೮ === ನಾಟಕ === * ವಿರಾಗಿಣಿ === ಆತ್ಮಕಥನ === * ದುಡಿತವೇ ನನ್ನ ದೇವರು == ಮಾನಾದಿಗೆ == * [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೧೯೬೯ * [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೧೯೮೫ * [[ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೨೦೧೪<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B3%86-%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A7-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%A8 |access-date=2015-08-15 |archive-date=2015-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150815112708/http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B3%86-%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A7-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%A8 |dead-url=no }}</ref> * ಸನ್.೧೯೬೯ ಟ್ ರೈಕುಲೆಗ್ 'ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಾಪಕ ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ' . * ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಞ್ಞಣ್ಣ ರೈಕುಲು [[೧೯೯೭]]ಟ್ [[ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರುಡು/ಕುಡ್ಲಡ್]] ನಡತಿನ' ೬೬ ನೇ ಅಖಿಲ ಭಾರತ [[ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ]]ದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆರಾದ್ದಿತ್ತೆರ್'. * ಸನ್.೨೦೦೫ ಟ್ [[ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]]ದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿ . * ಸನ್.೨೦೦೬ ಟ್ ಹಂಪಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ, '''ನಾಡೋಜ''' ಪ್ರಶಸ್ತಿ . * ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರದ '''ಸುವರ್ಣ ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ''' . * ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ವರದಿ http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%95%E0%B2%AF%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%97%E0%B3%86-%E0%B2%AA%E0%{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} B2%82%E0% B2%AA-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-0</ref> *ಮೂಲ್ಕಿ ಸುಂದರರಾಮ ಶೆಟ್ಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ<ref>. https://web.archive.org/web/20191003045110/http://nammakinnigoli.com/2013/09/01/mulki-sundararam-shetty-award/</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಲೇಖಕರು]] [[ವರ್ಗೊ:ವ್ಯಕ್ತಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಕನ್ನಡ ಕವಿ]] 3k8uf9blmresrk60hnvaeuapnuv7eof 216846 216809 2025-06-06T01:06:31Z Kishore Kumar Rai 222 216846 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer <!-- for more information see [[:Template:Infobox writer/doc]] --> | name = ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಂಞಣ್ಣ ರೈ | image = Kayyara-Kinnanna-Rai.jpg | caption = | birth_date = {{Birth date|df=yes|1915|6|8}} | birth_place = [[ಕಯ್ಯಾರ]], [[Madras Presidency]], [[British India]]<ref name="bio">A short biography of Kayyara Kinyanna Rai is presented by {{Cite web|url=http://kannada.oneindia.in/literature/people/2004/290304kayyara.html|author=Anantha Padmanabha|publisher=Greynium Information Technologies Pvt. Ltd.|work=Online Webpage of ThatsKannada.com, dated 29 March 2004|title=Kayyara Kinyanna Rai-90|access-date=18 April 2007}}</ref> | death_date = {{Death date and age|df=yes|2015|08|09|1915|6|8}} | death_place = [[Badiyadka]], [[ಕೇರಳ]], ಭಾರತ | nationality = Indian | occupation = Novelist, essayist, journalist, Teacher, Farmer | period = 1915-2015 | notableworks = Srimukha, Ikyagaana, Punarnava, Shathamanada Gaana, Makkala Padya Manjari, Koraga }} '''ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಂಞಣ್ಣ ರೈ''' [[ತುಳುನಾಡ್|ತುಳುನಾಡ್ದ]] ಮಾಮಲ್ಲ ತೆರಿನಾರ್. [[ಕಬಿತ|ಕಬಿತೆ]]ಲೆನ್ ಬರೆವೊಂದು, ಮಸ್ತ್ ಬೂಕುಲೆನ್ ಬರೆದ್, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಲಡಾಯಿಡ್ ಬೆಂದ್ ದ್ ಕನ್ನಡದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆರಾದ್ ಮಲ್ಲ ಬೇಲೆ ಬೆಂದಿನ ನೂದು ವರ್ಸ ಕರಿನ ಹಿರಿಯೆರಾಯಿನ ಆರ್ [[ಪೆರಡಾಲ]]ದ ಕವಿತಾ ಕುಟೀರ ಪನ್ಪಿನ ಇಲ್ಲಡ್ ಇತ್ತೆರ್. == ಆರೆನ ಗುರ್ತಾರ್ತ == * ಅಮ್ಮೆರ್: ದುಗ್ಗಪ್ಪ ರೈ * ಅಪ್ಪೆ: ದೆಯ್ಯಕ್ಕೆ * ಪುಟ್ಟಿನ ದಿನ: ಜೂನ್ ೮, ೧೯೧೫ * ತೀರ್ ಪೋಯಿನ ದಿನ: ಆಗಸ್ಟ್ ೯, ೨೦೧೫<ref>http://vijaykarnataka.indiatimes.com/district/kasaragodu/kayyara/articleshow/48428067.cms</ref> * ಬೊಡೆದಿ: ಉಂಞಕ್ಕೆ == ಕಲ್ತಿನವು == * ಬಿ.ಎ., * ಎಂಎ, * ಸಂಸ್ಕೃತ [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]] ವಿದ್ವಾನ್ * ಶಿಕ್ಷಕ ತರಬೇತಿ == ಬರೆಯಿನವು == === ಪದ್ಯ ಬೂಕುಲು === * ಶ್ರೀಮುಖ * ಐಕ್ಯಗಾನ * ಪುನರ್ನವ * ಮಕ್ಕಳ ಪದ್ಯ ಮಂಜರಿ ಭಾಗ-೧ * ಮಕ್ಕಳ ಪದ್ಯ ಮಂಜರಿ ಭಾಗ -೨ * ಚೇತನ * ಉಪನಿಷತ್ತುಲೆನ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದ-ಪಂಚಮೀ * ಕೊರಗ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಕವನಗಳು * ಶತಮಾನದ ಗಾನ * ಪ್ರತಿಭಾ ಪಯಸ್ವಿನೀ * ಗಂಧವತೀ * ಆಶಾನರ ಖಂಡ ಕಾವ್ಯಗಳು * [[ಎನ್ನಪ್ಪೆ ತುಳುವಪ್ಪೆ]] === ಗದ್ಯ ಬೂಕುಲು === * ರತ್ನರಾಶಿ * ಲಕ್ಷ್ಮೀಶನ ಲಲಿತ ಕಥೆಗಳು * ಅನ್ನದೇವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕಥೆಗಳು * ಪರಶುರಾಮ * ಎ.ಬಿ.ಶೆಟ್ಟಿ (ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ) * [[:kn:ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡ]] ಶಕ್ತಿ * [[:kn:ಸದಾಶಿವನಗರ|ಕಾರ್ನಾಡು ಸದಾಶಿವರಾವ್]] * ನಾರಾಯಣ ಕಿಲ್ಲೆ === ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆ === * [[:kn:ಗೋವಿಂದ ಪೈ|ರಾಷ್ಟ್ರಕವಿ ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] * [[ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] ಸ್ಮ್ರತಿ ಕೃತಿ * ಮಹಾಕವಿ [[:kn:ಗೋವಿಂದ ಪೈ|ಗೋವಿಂದ ಪೈ]] * ಮಲೆಯಾಳ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚರಿತ್ರಂ * ಸಾಹಿತ್ಯ ದೃಷ್ಟಿ * ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳು === [[:kn:ವ್ಯಾಕರಣ|ವ್ಯಾಕರಣ]] ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಬಂಧ === * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೧ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೨ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೩ * ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಂಧ- ಭಾಗ ೪ * ಕನ್ನಡ ಪಾಠಮಾಲೆ- ಶಾಲೆ ಜೋಕ್ಲೆಗಾದ್ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೧ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೨ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೩ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೪ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೫ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೬ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೭ * ನವೋದಯ ವಾಚನ ಮಾಲೆ- ಪುಸ್ತಕ ೮ === ನಾಟಕ === * ವಿರಾಗಿಣಿ === ಆತ್ಮಕಥನ === * ದುಡಿತವೇ ನನ್ನ ದೇವರು == ಮಾನಾದಿಗೆ == * [[ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೧೯೬೯ * [[ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೧೯೮೫ * [[ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ]], ೨೦೧೪<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B3%86-%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A7-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%A8 |access-date=2015-08-15 |archive-date=2015-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150815112708/http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B3%86-%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A7-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%A8 |dead-url=no }}</ref> * ಸನ್.೧೯೬೯ ಟ್ ರೈಕುಲೆಗ್ 'ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಾಪಕ ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರಶಸ್ತಿ' . * ಕಯ್ಯಾರ ಕಿಞ್ಞಣ್ಣ ರೈಕುಲು [[೧೯೯೭]]ಟ್ [[ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರುಡು/ಕುಡ್ಲಡ್]] ನಡತಿನ' ೬೬ ನೇ ಅಖಿಲ ಭಾರತ [[ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನ]]ದ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆರಾದ್ದಿತ್ತೆರ್'. * ಸನ್.೨೦೦೫ ಟ್ [[ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ]]ದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿ . * ಸನ್.೨೦೦೬ ಟ್ ಹಂಪಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ, '''ನಾಡೋಜ''' ಪ್ರಶಸ್ತಿ . * ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರದ '''ಸುವರ್ಣ ಕರ್ನಾಟಕ ಏಕೀಕರಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ''' . * ಪಂಪ ಪ್ರಶಸ್ತಿ <ref>ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ವರದಿ http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%95%E0%B2%AF%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%97%E0%B3%86-%E0%B2%AA%E0%{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} B2%82%E0% B2%AA-%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B6%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF-0</ref> *ಮೂಲ್ಕಿ ಸುಂದರರಾಮ ಶೆಟ್ಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ<ref>. https://web.archive.org/web/20191003045110/http://nammakinnigoli.com/2013/09/01/mulki-sundararam-shetty-award/</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಲೇಖಕರು]] [[ವರ್ಗೊ:ವ್ಯಕ್ತಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಕನ್ನಡ ಕವಿ]] asq1vrnsj4lh6e2x14qndai83tp8aou 0 3781 216810 195929 2025-06-02T18:46:58Z BENET G AMANNA 60 /* ಕಲಿ ದೆಪ್ಪುನ ಮರೊಕ್ಕುಲು */ 216810 wikitext text/x-wiki [[File:Toddy tapper.jpg|thumb|ತಾರಿಡ್ದ್‍ ಕಲಿ ದೆಪ್ಪುನು]] [[File:Toddy fresh&bubbling.jpg|thumb|ಕಲಿ]] '''ಕಲಿ''' [[ತುಳುನಾಡ್|ತುಳುನಾಡ್ದ್]] ತಾರೆ, ಈಂದ್ ಬೊಕ್ಕ ತಾರಿಡ್ ಸೃಷ್ಟಿ ಆಪಿನ ಪಾನೀಯ. ಕನ್ನಡೊಡು ನೆಕ್ಕ್ ಶೇಂದಿ<ref>http://www.kanaja.in/ತುಳು-ಸಾಹಿತ್ಯ-ಚರಿತ್ರೆ-ತುಳ-44/{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, ನೀರಾ ಪಂಡ್ದ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಡ್ ನೆಕ್ಕ್ tody ಪನ್ಪೆರ್. ಮಸ್ತ್ ಇಲ್ಲಡ್ ದುಂಬುಗು-ಇತ್ತೆಲಾ ಉಪಯೋಗ ಮಲ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಬಗೆತ ದ್ರವರೂಪದ ಪಾನೀಯ. ಕಲಿ ಮೂರುನು ಒಂಜಿ ಕುಲ ಕಸುಬು ನೆನ್ ಪೂಜಾರಿಲು ಮಲ್ಪುವೆರ್.ಉಂದೆನ್ [[ಮೂರ್ತೆದಾರಿಕೆ]] ಪನ್ಪೆರ್.ಕಲಿ ರುಚಿಟ್ ತೀಪೆ ಉಪ್ಪುಂಡು. == ಕಲಿ ದೆಪ್ಪುನ ಮರೊಕ್ಕುಲು == # ತಾರೆದ ಮರ # ತಾರಿದ ಮರ # ಈಂದ್ ದ ಮರ # ಈಚಿಲ್ದ ಮರ == ಉಪಯೋಗ == # ಸೀಪೆ ಕಲಿ ಪರಿಯೆರೆ # ಪುಳಿ ಕಲಿ ಅಮಲ್ ಗ್ ಪರಿಯೆರೆ # ಸೀಪೆ ಕಲಿ ಅಡ್ಯೆದ ಬಂದ ಉರ್ಗೆರೆ # ಕಲಿಟ್ಟ್ ವಾಲೆ ಬೆಲ್ಲ ಮಲ್ಪುವೆರ್ ದುಂಬು ಬಿನ್ನೆರ್ ಬನ್ನಗ ಪರ್ರೆ ಕೊರೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. ಉಂದೆನ್ [[ಇಡ್ಲಿ]], [[ದೋಸೆ]]ಗ್ ಪಾಡ್ಂಡ ಮೆದು ಆಪುಂಡು.ಕಲಿಟ್ಟ್ ಓಲೆಬೆಲ್ಲ, ಗಂಗಸರಲಾ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಓಲೆ ಬೆಲ್ಲ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಮಲ್ ಗಾದ್ ಕಲಿ ಪರ್ಪಿನವುಲಾ ಉಂಡು. ತುಳುನಾಡ್ ಡ್ ಕಲಿತ್ತ ಗಡಂಗುಲು ಉಂಡು. ಕಲಿ ಪರ್ಪಿ ಅಬ್ಯಾಸ ಇತ್ತಿನಕುಕಲು ಕಲಿತ್ತ ಗಡಂಗ್ ಗ್ ಪೋಪೆರ್. == ಭೂತಾರಾದನೆಟ್ ಕಲಿ ಗಳಸುನಾ == [[ಭೂತಾರಾಧನೆ|ಭೂತರಾದನೆ]]ಡ್ ಕಲಿಕ್ಕ್ ಪ್ರಾಷಸ್ಯ ಉಂಡು. ಭೂತೊಲೆಗ್, ಕೊರಗಜ್ಜಗ್ ಕೋಲದಪಗ ಬಲಸುನಗ ಕಲಿ ದೀವೊಡೆ. ಆಂಡ ಇತ್ತೆ ಕಲಿಡ್ದ್ ಹೆಚ್ಚ ಗಂಗಸರನೇ ದೀಪೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ದ ಚರಿತ್ರೆಡ್ ಗಂಗಸರ, ಕಲಿ ಸೇರ್ದಿಜ್ಜಿ. ತಾರಾಯಿ ತುಳುನಾಡ್ ಗ್ ಬರೊಡ್ದುಂಬು [[ತಾರಿ]] ಇತ್ತ್ಂಡ್. [[ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯೆ|ಕೋಟಿಚೆನ್ನಯೆ]]ರೆ ಕತೆಟ್ಟ್ ಕಲಿ ಮೂರುನ ವಿಚಾರ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅವು ತಾರಿದ ಕಲಿ. ತಾರೆ ಬತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ತಾರೆದ ಕಲಿ ಬತ್ತಿನವು. ಇತ್ತಿತ್ತೆ ತುಳು ನಾಡ್‌ಡ್ ತಾರೆದ ಕಲಿ ಹೆಚ್ಚ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ತಾರಿದ ಕಲಿಲಾ ಬಳಕೆಡ್ ಉಂಡು. ಭೂತರಾಧನೆದ [[ಪಾಡ್ದನ|ಪಾಡ್ದೊನೊ]]ಲೆಡ್ ಅಮೃತ ಪಂಡ್ದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅವು ಕಲಿ ಗಂಗಸರ ಅತ್ತ್. ಇತ್ತಿತ್ತೆ ಗಂಗಸರನೇ ದೀದ್ ಐತ ಅರ್ಥೊನೇ ಪೊವೊಂದುಂಡು. ಭೂತೊಲೆಗ್, ಸೈತಿನಗಲೆಗ್, ಬಲಸನಗ ಕಲಿ ಪಿರಾಕ್ ದ ಕಾಲೊಡು ಕಲಿ ದೀತೆರೇ ಅತ್ತಂದೆ ಗಂಗಸರ ದೀತ್ ಜೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪಾನೀಯ]] 9ra2dv1ym2s25q749e3v2kn8c2kknff 216813 216810 2025-06-03T15:15:15Z Kishore Kumar Rai 222 216813 wikitext text/x-wiki [[File:Toddy tapper.jpg|thumb|ತಾರಿಡ್ದ್‍ ಕಲಿ ದೆಪ್ಪುನು]] [[File:Toddy fresh&bubbling.jpg|thumb|ಕಲಿ]] '''ಕಲಿ''' [[ತುಳುನಾಡ್|ತುಳುನಾಡ್ದ್]] ತಾರೆ, ಈಂದ್ ಬೊಕ್ಕ ತಾರಿಡ್ ಸೃಷ್ಟಿ ಆಪಿನ ಪಾನೀಯ. ಕನ್ನಡೊಡು ನೆಕ್ಕ್ ಶೇಂದಿ<ref>http://www.kanaja.in/ತುಳು-ಸಾಹಿತ್ಯ-ಚರಿತ್ರೆ-ತುಳ-44/{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, ನೀರಾ ಪಂಡ್ದ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಡ್ ನೆಕ್ಕ್ tody ಪನ್ಪೆರ್. ಮಸ್ತ್ ಇಲ್ಲಡ್ ದುಂಬುಗು-ಇತ್ತೆಲಾ ಉಪಯೋಗ ಮಲ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಬಗೆತ ದ್ರವರೂಪದ ಪಾನೀಯ. ಕಲಿ ಮೂರುನು ಒಂಜಿ ಕುಲ ಕಸುಬು ನೆನ್ ಪೂಜಾರಿಲು ಮಲ್ಪುವೆರ್.ಉಂದೆನ್ [[ಮೂರ್ತೆದಾರಿಕೆ]] ಪನ್ಪೆರ್.ಕಲಿ ರುಚಿಟ್ ತೀಪೆ ಉಪ್ಪುಂಡು. == ಕಲಿ ದೆಪ್ಪುನ ಮರೊಕ್ಕುಲು == # ತಾರೆದ ಮರ # ತಾರಿದ ಮರ # ಈಂದ್ ದ ಮರ # ಈಚಿಲ್ದ ಮರ == ಉಪಯೋಗ == # ಸೀಪೆ ಕಲಿ ಪರಿಯೆರೆ # ಪುಳಿ ಕಲಿ ಅಮಲ್ ಗ್ ಪರಿಯೆರೆ # ಸೀಪೆ ಕಲಿ ಅಡ್ಯೆದ ಬಂದ ಉರ್ಗೆರೆ # ಕಲಿಟ್ಟ್ ವಾಲೆ ಬೆಲ್ಲ ಮಲ್ಪುವೆರ್ ದುಂಬು ಬಿನ್ನೆರ್ ಬನ್ನಗ ಪರ್ರೆ ಕೊರೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. ಉಂದೆನ್ [[ಇಡ್ಲಿ]], [[ದೋಸೆ]]ಗ್ ಪಾಡ್ಂಡ ಮೆದು ಆಪುಂಡು.ಕಲಿಟ್ಟ್ ಓಲೆಬೆಲ್ಲ, ಗಂಗಸರಲಾ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಓಲೆ ಬೆಲ್ಲ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಮಲ್ ಗಾದ್ ಕಲಿ ಪರ್ಪಿನವುಲಾ ಉಂಡು. ತುಳುನಾಡ್ ಡ್ ಕಲಿತ್ತ ಗಡಂಗುಲು ಉಂಡು. ಕಲಿ ಪರ್ಪಿ ಅಬ್ಯಾಸ ಇತ್ತಿನಕುಕಲು ಕಲಿತ್ತ ಗಡಂಗ್ ಗ್ ಪೋಪೆರ್. == ಭೂತಾರಾದನೆಟ್ ಕಲಿ ಗಳಸುನಾ == [[ಭೂತಾರಾಧನೆ|ಭೂತರಾದನೆ]]ಡ್ ಕಲಿಕ್ಕ್ ಪ್ರಾಷಸ್ಯ ಉಂಡು. ಭೂತೊಲೆಗ್, ಕೊರಗಜ್ಜಗ್ ಕೋಲದಪಗ ಬಲಸುನಗ ಕಲಿ ದೀವೊಡೆ. ಆಂಡ ಇತ್ತೆ ಕಲಿಡ್ದ್ ಹೆಚ್ಚ ಗಂಗಸರನೇ ದೀಪೆರ್. ತುಳುನಾಡ್ದ ಚರಿತ್ರೆಡ್ ಗಂಗಸರ, ಕಲಿ ಸೇರ್ದಿಜ್ಜಿ. ತಾರಾಯಿ ತುಳುನಾಡ್ ಗ್ ಬರೊಡ್ದುಂಬು [[ತಾರಿ]] ಇತ್ತ್ಂಡ್. [[ಕೋಟಿ ಚೆನ್ನಯೆ|ಕೋಟಿಚೆನ್ನಯೆ]]ರೆ ಕತೆಟ್ಟ್ ಕಲಿ ಮೂರುನ ವಿಚಾರ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅವು ತಾರಿದ ಕಲಿ. ತಾರೆ ಬತ್ತಿ ಬೊಕ್ಕ ತಾರೆದ ಕಲಿ ಬತ್ತಿನವು. ಇತ್ತಿತ್ತೆ ತುಳು ನಾಡ್‌ಡ್ ತಾರೆದ ಕಲಿ ಹೆಚ್ಚ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ತಾರಿದ ಕಲಿಲಾ ಬಳಕೆಡ್ ಉಂಡು. ಭೂತರಾಧನೆದ [[ಪಾಡ್ದನ|ಪಾಡ್ದೊನೊ]]ಲೆಡ್ ಅಮೃತ ಪಂಡ್ದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅವು ಕಲಿ ಗಂಗಸರ ಅತ್ತ್. ಇತ್ತಿತ್ತೆ ಗಂಗಸರನೇ ದೀದ್ ಐತ ಅರ್ಥೊನೇ ಪೊವೊಂದುಂಡು. ಭೂತೊಲೆಗ್, ಸೈತಿನಗಲೆಗ್, ಬಲಸನಗ ಕಲಿ ಪಿರಾಕ್ ದ ಕಾಲೊಡು ಕಲಿ ದೀತೆರೇ ಅತ್ತಂದೆ ಗಂಗಸರ ದೀತ್ ಜೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಪಾನೀಯ]] smzsaobu4u3z6igl6k28bugziclpkgn 0 4458 216815 216780 2025-06-03T16:05:13Z Kishore Kumar Rai 222 /* ಹುಲಿ 2018ರ ಗಣತಿಯಂತೆ */ 216815 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಮೃಗೊ]] {{Taxobox | name = ಹುಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣ) ಮತ್ತು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ (ಹಸಿರು ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾಣಬರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಆಹಾರವನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ [[ಮಾಂಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಬಲು ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು == *ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] *ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> ==ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿ== *13/08/2016 ರಲ್ಲಿ: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂದು ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಹುಲಿಯನ್ನು ವಾಹನವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬಿಳಿ ಸೈನಿಕನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಿರುವ ಹುಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನಿಗೆ]] ಸೇರಿತ್ತು. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] g27dm0skmti884wjdinjuxwql9gv63a 216826 216815 2025-06-04T16:20:32Z Kishore Kumar Rai 222 216826 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾಣಬರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಆಹಾರವನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ [[ಮಾಂಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಬಲು ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು == *ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] *ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> ==ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿ== *13/08/2016 ರಲ್ಲಿ: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂದು ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಹುಲಿಯನ್ನು ವಾಹನವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬಿಳಿ ಸೈನಿಕನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಿರುವ ಹುಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನಿಗೆ]] ಸೇರಿತ್ತು. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] kvz7wiyxk9v3184siemb88lyszmwod1 216827 216826 2025-06-04T16:22:24Z Kishore Kumar Rai 222 216827 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಾಣಬರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಆಹಾರವನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ [[ಮಾಂಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊಡು ಪಿಲಿಪಂಡ ಬಾರಿ ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು == *ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] *ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> ==ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿ== *13/08/2016 ರಲ್ಲಿ: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂದು ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಹುಲಿಯನ್ನು ವಾಹನವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬಿಳಿ ಸೈನಿಕನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಿರುವ ಹುಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನಿಗೆ]] ಸೇರಿತ್ತು. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] dyywb0ksjwnkz1sg0vexiz2jytdn6ji 216838 216827 2025-06-05T02:43:08Z Kishore Kumar Rai 222 216838 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಬಾರಿ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಲೊಡೆ]] ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಪಿಲಿ ಅಯಿನ ಆಹಾರೊನು ಬೇಟೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ [[ಮಾಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುನ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ಗುಂಪಿಗು ಸೇರ್‌ದ್‌ನವು. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊಡು ಪಿಲಿಪಂಡ ಬಾರಿ ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು == *ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] *ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> ==ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇತ್ತೀಚಿನ ಗಣತಿ== *13/08/2016 ರಲ್ಲಿ: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂದು ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಹುಲಿಯನ್ನು ವಾಹನವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬಿಳಿ ಸೈನಿಕನ ಮೇಲೆ ಎರಗುತ್ತಿರುವ ಹುಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನಿಗೆ]] ಸೇರಿತ್ತು. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಗಳು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] kc0x7vnil03j5jj3dpf93drvpecgt61 216842 216838 2025-06-06T00:59:45Z Kishore Kumar Rai 222 216842 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಬಾರಿ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಲೊಡೆ]] ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಪಿಲಿ ಅಯಿನ ಆಹಾರೊನು ಬೇಟೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ [[ಮಾಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುನ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ಗುಂಪಿಗು ಸೇರ್‌ದ್‌ನವು. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊಡು ಪಿಲಿಪಂಡ ಬಾರಿ ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು == *ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] *ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. *ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> == ಪಿಲಿಕುಲೆನ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇಂಚಿಪ್ಪದ ಗಣತಿ == *13/08/2016 ಟ್: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂಜಿ ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಪಿಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಪಿಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಪಿಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಪಿಲಿನ್ ವಾಹನವಾದ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುನ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬೊಲ್ದು ಸೈನಿಕನ ಮಿತ್ತ್ ಬುರೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಪಿಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನಗ್]] ಸೇರ್‌ದ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಲು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗ:ಪ್ರಾಣಿಗಳು]] [[ವರ್ಗ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] cv8xqfmg7matn7frcq1c2muc34j5ews 216843 216842 2025-06-06T01:01:04Z Kishore Kumar Rai 222 216843 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಬಾರಿ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಲೊಡೆ]] ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಪಿಲಿ ಅಯಿನ ಆಹಾರೊನು ಬೇಟೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ [[ಮಾಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುನ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ಗುಂಪಿಗು ಸೇರ್‌ದ್‌ನವು. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊಡು ಪಿಲಿಪಂಡ ಬಾರಿ ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಕುಲು == * ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. * ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] * ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> == ಪಿಲಿಕುಲೆನ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇಂಚಿಪ್ಪದ ಗಣತಿ == *13/08/2016 ಟ್: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂಜಿ ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳ ಪಿಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾ ಪಿಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾ ಪಿಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಪಿಲಿನ್ ವಾಹನವಾದ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುನ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬೊಲ್ದು ಸೈನಿಕನ ಮಿತ್ತ್ ಬುರೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಪಿಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನಗ್]] ಸೇರ್‌ದ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಲು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] miywtpua93rta5cg7qvk2nuhngtflmk 216845 216843 2025-06-06T01:05:11Z Kishore Kumar Rai 222 216845 wikitext text/x-wiki {{under construction}} [[File:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|thumb|ಪಿಲಿ]] '''ಪಿಲಿ''' ಉಂದು ಒಂಜಿ ಮುರ್ಗೊ. ಇಂದಕ್ 'ಪ್ಯಾಂತರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' ಪಂಡ್ದ್ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್.<ref>{{cite web|title=Aranya|url=http://www.aranya.gov.in/Kannada/TigerReservesKannada.aspx|accessdate=9 December 2024}}</ref> ಪಿಲಿ ಕಾಡ್ದ ಮುರ್ಗೊ. ಪಿಲಿತ ಬಣ್ಣ ಮಂಜಲ್. ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟೆ ಉಂಡು. ಬೊಲ್ದು ಪಿಲಿಲಾ ಉಂಡು. ಉಂದೆತ್ತ ಆರೋ ಮಾಸ. ಜಿಂಕೆ, [[ನಾಯಿ|ಮುಗ್ಗೆರ್]], ಒಂಟೆ, ಪೆತ್ತ. ಪಿಲಿತಲಾ ಕುಟುಮ ಬದುಕು ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ಅಪ್ಪೆ, ಅಮ್ಮೆ, ಬಾಲೆ, ಗುಂಪು ಇಂಚ ಅಯಿಕಲೆನ ಕೂಡುಕಟ್ಟ ಉಂಡು. == ಉಂದೆನ್ಲಾ ತೂಲೆ == # [[ಪಿಲಿ ವೇಷ]] # ಪಿಲಿ[[ಚಾಮುಂಡಿ]] # ಪಿಲಿ ಭೂತ {{Taxobox | name = ಪಿಲಿ | status = | status_system = iucn3.1 | trend = down | status_ref = | image = Panthera tigris tigris.jpg | image_caption = [[ಭಾರತ]]ದ ಬಂಧ್ವಾಗಢ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ. | image_width = 250px | regnum = ಅನಿಮೇಲಿಯಾ | phylum = ಕಾರ್ಡೇಟಾ | classis = ಸಸ್ತನಿ | ordo = ಕಾರ್ನಿವೋರಾ | familia = ಫೆಲಿಡೇ | genus = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ | species = ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ | binomial = 'ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್' | binomial_authority = (ಕಾರ್ಲ್ ಲಿನ್ನೇಯಸ್, 1758) | synonyms = | range_map = Tiger_map.jpg | range_map_width = 250px | range_map_caption = ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲೊಡು ಪಿಲಿಕುಲೆನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ (ತಿಳಿ ಮಂಜಲ್ ಬಣ್ಣ) ಬೊಕ್ಕ ೨೦೦೬ಟ್ (ಪಚ್ಚೆ ಬಣ್ಣ) }} [[ಚಿತ್ರ:1990tiger.svg|thumb|250px|೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಣತಿ]] :'''ಪಿಲಿ''' (ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುದರ್ '''''ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್''''') [[ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ|ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ]] ಪ್ರಕಾರ ಫೆಲಿಡೇ ಕುಟುಂಬಗ್ ಸೇರ್‌ನ ಒಂಜಿ ಜೀವಿ. ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ವಂಶೊಗು ಸೇರ್‌‍ನ ೪ ಮಲ್ಲ [[ಪುಚ್ಚೆ|ಪುಚ್ಚೆಲೆನ]] ಪೈಕಿ ಪಿಲಿ ಬಾರಿ ಮಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿ. ದಕ್ಷಿಣ ಬೊಕ್ಕ ಪೂರ್ವ [[ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಲೊಡೆ]] ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುನ ಪಿಲಿ ಅಯಿನ ಆಹಾರೊನು ಬೇಟೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ [[ಮಾಸ]] ಸಂಪಾದಿಸುನ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ ಗುಂಪಿಗು ಸೇರ್‌ದ್‌ನವು. ಹುಲಿಯು ೪ ಮೀ. ವರೆಗೆ (೧೩ ಅಡಿ) ಉದ್ದವನ್ನು ಹಾಗೂ ೩೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ವರೆಗೆ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೇಹ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಬಲ ಹೊಂದಿರುವ ಹುಲಿಯ ಕಣ್ಸೆಳೆಯುವ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಬಿಳೀ ಅಥವಾ ಹಳದಿ ಯಾ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದ ಮೈ ಮೇಲೆ ನೀಳವಾಗಿ ಮೇಲಿನಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಗಾಢ ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಅಡಿಯ ಭಾಗ ತೆಳು ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ [[ಸೈಬೀರಿಯಾ|ಸೈಬೀರಿಯಾದ]] ಹುಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. :''ಪ್ಯಾಂತೆರಾ'' ಎಂದರೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಮಾರ್ಜಾಲ ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಂಟಲಿನ ಹೈಬೋಡ್ [[ಮೂಳೆ|ಎಲುಬು]] ಘರ್ಜಿಸಲು ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇತರ ಬೇರೆ ಪ್ರಭೇದಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವುದು. ಹಿಂದೆ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಎಂಟು ಉಪ ಪ್ರಭೇದಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ''ಟೈಗ್ರಿಸ್'' [[ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ|ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ''ಅಲ್ಟೈಕಾ'' ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ''ಅಮೈಯೆನ್ಸಿಸ್'' ದಕ್ಷಿಣ ಮಧ್ಯ ಚೈನಾದಲ್ಲಿ, ''ವರ‍್ಗಾಟ'' [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ]], ಕರ‍್ಬೆಟಿ ಇಂಡೋಚೀನಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಡೈಕಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಂಡೊನೇಷಿಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪಗಳು ಹಾಗೂ ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ. ಆದರೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಪ್ರಭೇದಗಳೆಂದೂ ಉಳಿದವು ತಪ್ಪು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಂದಾದದ್ದು ಎಂದೂ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಇಂದು ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸ, ಪ್ರಸರಣೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕತೆಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಲು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಆಧುನಿಕ ಆಂಗಿಕರಚನೆ, [[ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ]] ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದ್ದಾರೆ. :ಕಾಡಿನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯೊಡು ಪಿಲಿಪಂಡ ಬಾರಿ ಭೀತಿಹುಟ್ಟಿಸುವ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿ. ಮಾನವರು ಏಷ್ಯ ಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಸತಿಹೂಡುವ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಹುಲಿಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ, ನಮ್ಮಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡದಾದ [[ಒರಾಂಗೂಟಾನ್|ಒರಾಂಗುಟಾನ್]] ವಾನರನನ್ನೂ ಬೇಡೆಯಾಡಬಲ್ಲ ಹುಲಿಯೆಂದರೆ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಾನವನಿಗೂ ಬಲುಭಯವಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಮಾನವ ಜನಾಂಗ ಬೇಟೆ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಳ ಪ್ರಾಚೀನತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ [[ಕೃಷಿ]], ಪಶುಸಂಗೋಪನೆಗಳನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಯೋ, ಸುಟ್ಟುಹಾಕಿಯೋ ಜನರು ಬಹುತೇಕ ಭೂಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗದ ಹಾಗೆ ರೂಪಾಂತರ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟರು. ಪುರಾತನ ಬೇಟೆಗಾರರು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ [[ಕುಣಿಕೆ]], [[ಕಂದಕ]], [[ಬಲೆ]], [[ಈಟಿ]], ಮಾರಕ ಬಂಧಗಳಂಥ ವಿವಿಧ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರು. [[ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ|ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಾದ]] ಮೇಲೆ, ಹುಲಿಹತ್ಯೆಗಳ ಆಯುಧಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಡಿಮದ್ದು, [[ಬಂದೂಕು]], ರಾಸಾಯನಿಕ ವಿಷಗಳೂ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದವು. ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ವಾನರಕುಲದ ಚತುರ ಮಾನವ ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ಮಾರಕಾಸ್ತ್ರಗಳೆದುರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತವಾದ ಆಯುಧಗಳು ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ, ವೇಗ, ರಹಸ್ಯಚಲನೆ, ಇರುಳು ದೃಷ್ವಿ, ಮೊನಚಾದ [[ಹಲ್ಲು]] [[ಪಂಜ|ಪಂಜಗಳು]]-ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹುಲಿಯ ಉಳಿವು ಮಾನವನ ತಾಂತ್ರಿಕ ನ್ಯೆಪುಣ್ಯದೆದುರು ತತ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇಷ್ಟಾದರೂ ಅರಣ್ಯಗಳನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮಿಸುವ ಮಾನವನ ಲಾಲಸೆ ಅದೆಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಏಷ್ಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಗರ್ಜನೆ ಎಂದಿಗೂ ಕೇಳಿಸದಂತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಡಗಿಹೋಗಲಿದೆಯೆಂಬ ವಿಷಾದದ ನುಡಿಗೆ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಹುಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಬಲವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ ಅಷ್ವೇ ನಾಜೂಕಾದ ಜೀವಿ. ವಿರೋಧಾಭಾಸವೆಂದರೆ ಎಲ್ಲರೂ ಭಯಪಡುವ ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮಾಂಸಾಹಾರದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಂತಹ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೇ ಅದರ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಗೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. * ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಜುಲೈ ೨೯ನ್ನು ‘ವಿಶ್ವ ಹುಲಿ ದಿನ’ವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಚರಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವುದು.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/international-tiger-day-561031.html ವಿಶ್ವ ಹುಲಿದಿನ]</ref> == ಜೀವಿವಿಕಾಸ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸರಣ == ಹುಲಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಶೂನ್ಯದಿಂದ ಅವತರಿಸಿ ಬಂದವಲ್ಲ. 4.5 ಶತಕೋಟಿ ವರ್ಷಗಳ [[ಭೂಮಿ|ಭೂಮಿಯ]] ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಭೌಗೋಳಿಕ ಹವಾಮಾನ ಪರಿವರ್ತನೆ, ಭೂಖಂಡಗಳ ಚಲನೆ, ಬಿಸಿಲು, ಮಳೆ, ಗಾಳಿಗಳಿಂದಾದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯತ್ಯಯಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜೈವಿಕರೂಪಗಳ, ಸಸ್ಯವರ್ಗಗಳ ಹುಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಅನಂತರ, ಈ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಬದುಕುವ ಚಿಕ್ಕ [[ಮಿಡತೆ|ಮಿಡತೆಯಿಂದ]] ದೊಡ್ಡ [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳವರೆಗಿನ]] ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯಗಳು ಜನಿಸಿ ಬಂದವು. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಜಿಂಕೆ, ಹಂದಿ, ಕಾಟಿ, [[ಟಪೀರ್|ಟೆಪಿರ್]], ಖಡ್ಗಮೃಗ, ಆನೆಗಳ ಪೂರ್ವಿಕರಾದ ದೊಡ್ಡ ಸ್ತನಿಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದವು. ಇಂಥ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿ ಸಮುದಾಯವೆಂದರೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತ್ಯೇಕಜೀವಿಗಳ ಗುಂಪುಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಇವು ಬಲು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಜೀವಿಪರಿಸ್ಥತಿ ಜಾಲದ ಅಂಶಗಳು. ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಾರುತೊಗಟೆಗಳ ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕೂ ಮೇವಿಗೂ ಅವಕಾಶವೊದಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೂ ವಿಭಿನ್ನ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯನ್ನು, ಸಸ್ಯಭಾಗವನ್ನು, ಇಲ್ಲವೇ ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ತರವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಮಾಂತರವಾಗಿ, ಇವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಸ್ತನಿಗಳು ಕಬ್ಬೆಕ್ಕಿನ ಗಾತ್ರದ ಮಾರ್ಜಾಲದ ಪೂರ್ವಜನಿಂದ 40 ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಿಕಾಸಗೊಂಡವು. ತಮಗಿಂತ ಸಾಕಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಲ್ಲಬಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಲ್ಲ ಮೂಲತಃ ಎರಡು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಅವೆಂದರೆ, ವೇಗವಾಗಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಇಲ್ಲವೇ ಅವಿತೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಹೋಗಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದು. ವೇಗಗತಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಲು ದೂರದವರೆಗೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿಹೋಗಿ ಆಯಾಸಗೊಂಡ ಬೇಟೆಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವುವು. ಅವಿತು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳ ದೇಹವಿನ್ಯಾಸವಾದರೂ ಬೇಟೆಯ ಸಮೀಪದವರೆಗೆ ಕದ್ದುಮುಚ್ಚಿ ಸಾಗುವುದಕ್ಕೂ ದಿಢೀರನೆ ಆಕ್ರಮಣ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೂ ತಕ್ಕಂತೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಸಿವಂಗಿ([[ಚೀತಾ]]) ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು - ಹುಲಿ, [[ಜಾಗ್ವಾರ್]], ಚಿರತೆ, [[ಹಿಮ ಚಿರತೆ|ಹಿಮಚಿರತೆ]], ಹುಲ್ಲುಗಾವಲಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಸಿಂಹವೂ ಸೇರಿ - ಮಂದಗತಿಯ ಅನುಸರಣೆಯ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಗಳೇ. ವರ್ತಮಾನಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ವಿಕಾಸಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಆಂಗಿಕ ರಚನೆ ಮತ್ತು [[ಅಸ್ತಿಪಂಜರ|ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ]] ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಆಣವಿಕ ತಳಿವಿಜ್ಞಾನ (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಜಿನೆಟಿಕ್ಸ್) ವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಆಧುನಿಕ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕವೂ ಪುನನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಳಿವಿಜ್ಞಾನಿ ಸ್ಟೀಫನ್ ಓ ಬ್ರಿಯನ್ ಮತ್ತವರ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳು "ಆಣವಿಕ ಗಡಿಯಾರ" (ಮಾಲಿಕ್ಯುಲರ್ ಕ್ಲಾಕ್) ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ವರ್ಗದ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳು 4ರಿಂದ 6ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟುವೆಂದೂ, ಈ ವಂಶವಾಹಿನಿಯಿಂದ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್) ಒಂದು ಮಿಲಿಯ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈಚೆಗಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡಿತೆಂದೂ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪ್ಯಾಂತೆರಾ ಟೈಗ್ರೀಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬಿನ ರಚನೆಯು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ವರ್ಗೀಕರಣಕಾರರು ಹುಲಿಯ ವಿಕಾಸ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೇ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಹುಲಿಯ ಬೇಟೆಯ ಆಯ್ಕೆಗಳಾದ) [[ದನ|ದನಗಳ]] ಜಾತಿಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಹಾಗೂ ಸರ್ವಸ್ ವರ್ಗದ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿರುವುದೂ ಮೇಲಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. ==ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು== *ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಜೀವಿಸುವ ಹುಲಿಗಳು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಟೈಗಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ತೆರೆದ [[ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು|ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ [[ಕಾಡು|ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿವೆ. ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿತಿಯೊಳಗೆಯೇ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವು ಒಂಟಿಜೀವಿ ಸಹ. ತನ್ನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. *ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಬಯಸುವ ಮತ್ತು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಬಹಳಷ್ಟು ಬಾರಿ [[ಮಾನವ|ಮಾನವನೊಡನೆ]] ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಂದಿನ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳ ೮ ಉಪತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ೨ ಈಗಾಗಲೇ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದ್ದು ಉಳಿದ ೬ ತೀವ್ರ ಅಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವತಳಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನೆಲೆಗಳ ನಾಶ ಮತ್ತು [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಗಳು]] ಹುಲಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕುತ್ತಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಸಹ ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಆಕರ್ಷಕ ರೂಪ, ಬಲ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಪೈಕಿ ಮಾನವನಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹುಲಿಯು ಅನೇಕ [[ಧ್ವಜ|ಧ್ವಜಗಳಲ್ಲಿ]] ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಏಷ್ಯಾದ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಣಿ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆದಿದೆ. [[ಚಿತ್ರ:Tiger distribution3.PNG|thumb|250px|left|೧೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ]] == ವ್ಯಾಪ್ತಿ == *ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ (ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ, ಮತ್ತಿತರ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ) ಸುಂದಾ ದ್ವೀಪಗಳು ಹುಲಿಯ ನಿವಾಸ ಪ್ರದೇಶಗಳು.<ref name="Guggisberg19752">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref> ಒಂದೆಡೆ, [[ಹಿಮಾಲಯ|ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ]] ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಚೈನಾದಿಂದ ರಷ್ಯಾದವರೆಗೂ, [[ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ|ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ]] ದೇಶಗಳನ್ನು ಹಾಯ್ದು [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌ನವರೆಗೂ]] ಹರಡಿಕೊಂಡರೆ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವದ ಇಂಡೋಚೈನಾದಿಂದ ಬರ್ಮಾ (ಇಂದಿನ ಮ್ಯಾನ್‌ಮಾರ್), ಅಲ್ಲಿಂದ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ<ref>{{cite book|url=http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|title=Setting Priorities for the Conservation and Recovery of Wild Tigers: 2005–2015: The Technical Assessment|author1=Sanderson, E.|author2=Forrest, J.|author3=Loucks, C.|author4=Ginsberg, J.|author5=Dinerstein, E.|author6=Seidensticker, J.|author7=Leimgruber, P.|author8=Songer, M.|author9=Heydlauff, A.|date=2006|publisher=WCS, WWF, Smithsonian, and NFWF-STF|location=New York – Washington DC|access-date=7 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118151415/http://www.worldwildlife.org/species/finder/tigers/WWFBinaryitem9363.pdf|archive-date=18 January 2012|author10=O'Brien, T.|author11=Bryja, G.|author12=Klenzendorf, S.|author13=Wikramanayake, E.|url-status=dead}}</ref> ಹುಲಿಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ರಾಜಸ್ಥಾನದ [[ಮರುಭೂಮಿ]], ಹಿಮಾಲಯ, [[ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ|ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರಗಳೇ]] ಅಡ್ಡಿಯಾದವು. ಹುಲಿಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕವಲು ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಜಾವಾ, ಬಾಲಿ, ಸುಮಾತ್ರ ಮತ್ತಿತರ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯನ್ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಪ್ಲೀಸ್ಟೊಸಿನ್ ಯುಗದಲ್ಲಿನ ಸಮುದ್ರದ ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ವೈವಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿ ಜಾನ್ ಸೈಡೆನ್‌ಸ್ಟಿಕೆರ್‌ರವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. *ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಕಾಕಸಸ್]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್‌ ಸಮುದ್ರ|ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದಿಂದ]] ಸೈಬೀರಿಯಾ ಮತ್ತು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ]]ವರೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದ್ದವು. ೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ|ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ]] ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದವು. ಅಲ್ಲದೆ ಖಂಡವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಕುಗ್ಗಿ ಇಂದು ಹುಲಿಗಳು ಕೆಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. *ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಭಾಗದಿಂದ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆ ಆರಂಭ. ದ್ವೀಪಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ೨೦ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ [[ಜಾವಾ]] ಮತ್ತು [[ಬಾಲಿ]] ದ್ವೀಪಗಳಿಂದ ಹುಲಿಗಳು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾದವು. *ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದ ಹುಲಿಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ನಿವಾಸನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ರಷ್ಯಾದ ನಿತ್ಯಹಸುರಿನ ಅಗಲದೆಲೆಯ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣಕಾಡುಗಳಿಂದ ಚೈನಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದಂಚಿನ ಅರಣ್ಯಗಳವರೆಗೆ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಿಂದ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋಚೈನಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳ ಉಷ್ಣವಲಯದ ದಟ್ಟ ಹಸಿರುಕಾಡುಗಳವರೆಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಉಪಖಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಎಲೆಯುದುರುವ ಕಾಡುಗಳು ಹುಲಿಯ ಆದರ್ಶ ನೆಲೆಗಳೆನಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೆ, ಭಾರತ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ, ಜಾವಾಗಳ ಕಾಂಡ್ಲಾ (ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್) ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಸುಮಾತ್ರದ [[ಜೌಗು ನೆಲ|ಜೌಗುಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ]] ಹುಲಿಗಳು ನೆಲೆಸಿದ್ದವು. ಸಿಂಹ ಚಿರತೆಗಳಂತೆ ಒಣಭೂಮಿಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ವಾಸಿಸಲಾರದಿದ್ದರೂ ಒಂದಿಷ್ಟು ಕಾಡಿನ ಆವರಣ ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಎಂಥ ನೆಲೆಯನ್ನೇ ಆದರೂ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಂಡುಬಿಡುವುದು. *ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶ ಹುಲಿಗಳ ನಿವಾಸಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿರುವುದು ಅವಶ್ಯ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರದ ಆಯ್ಕೆಯ ಅಪೂರ್ಣಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಕಾಡುದನಗಳು (ಕಾಟಿ, ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಗೌಪ್ರೇ ಮತ್ತು ಕಾಡೆಮ್ಮೆ)<ref name="Hayward">{{cite journal|last1=Hayward|first1=M. W.|last2=Jędrzejewski|first2=W.|last3=Jędrzejewska|first3=B.|year=2012|title=Prey preferences of the tiger ''Panthera tigris''|journal=Journal of Zoology|volume=286|issue=3|pages=221–231|doi=10.1111/j.1469-7998.2011.00871.x}}</ref>, ಬೋವಿಡ್ ವರ್ಗದ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು (ನೀಲ್‌ಗಾಯ್, ಚೌಸಿಂಘ, ಚಿಂಕಾರ, ತಾಕಿನ್, ವುಕ್ವಾಂಗ್ ಆಕ್ಸ್) ಕಾಡುಮೇಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಂಟಿಲೋಪ್‌ಗಳು (ಥಾರ್, ಗೊರಲ್, ಸೆರೋ) ಹಲವು ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆಗಳು (ಮೂಸ್, ಎಲ್ಕ್, ಸಿಕಾ, ಸಾಂಬಾರ್, ಬಾರಸಿಂಘ, ತಮಿನ್, ಸಾರಗ, ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್, ತಿಯೋಮೊರಸ್ ಡಿಯರ್, ಕಾಡುಕುರಿ) ಟೆಪಿರ್‌ಗಳು, ಕಾಡುಹಂದಿ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಖಡ್ಗಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆಯ ಮರಿಗಳು. ಹುಲಿಗಳು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಜೀವಿಗಳನ್ನೂ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ ಅವುಗಳ ಆವಾಸದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ದಟ್ಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಬದುಕಿ ತಮ್ಮ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. == ಶಾರೀರಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ತಳಿಗಳು == [[ಚಿತ್ರ:Siberian Tiger sf.jpg|thumb|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ]] [[ಚಿತ್ರ:TigerSkelLyd1.png|thumb|left|ಹುಲಿಯ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ]] *ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಆಂಗಿಕ ರಚನೆಗಳು, ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಿಕಾಸದ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಹಾಗೂ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಸಂಚಯನಕ್ಕೆ ತನ್ನ [[ಬೇಟೆ|ಬೇಟೆಯ]] ದೇಹದ ಅಂಗಾಂಶಗಳಲ್ಲೂ ರಕ್ತದಲ್ಲೂ ಸಂಚಿತವಾಗಿರುವ ರಾಸಾಯನಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಬಿಸಿರಬೇಕು. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಶಕ್ತಿಗಿಂತ ಆಹಾರದಿಂದ ದೊರಕುವ ಶಕ್ತಿ ಮಿಗಿಲಾಗಿರಲೇ ಬೇಕಷ್ಟೇ. [[ಇಲಿ]], [[ಕಪ್ಪೆ]], [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳಂಥ]] ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹುಲಿಗೆ ತನ್ನ ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯ ಭಂಡಾರಗಳಾದ ದೊಡ್ಡ [[ಗೊರಸು|ಗೊರಸಿನ]] ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. ಆದರೆ ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲಿ ಕಪ್ಪೆಗಳಿಗಿಂತ ವಿರಳ; ಎಲ್ಲೋ ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಕೊಲ್ಲುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಹುಲಿಯ ಆಂಗಿಕರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಆಹಾರಪಥ್ಯಕ್ರಮ ಹೇಗೆ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆಯೆಂದರೆ ಅದಕ್ಕೆ 6-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪುಷ್ಕಳವಾಗಿ ಊಟ ಸಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು. ಹುಲಿಯೊಂದು ಎರಡು ವಾರಗಳವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಬೇಟೆಯಾಡದೇ ಇದ್ದುದು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಹಸಿದಿರಲಿ, ಬಿಡಲಿ, ಹುಲಿಗಳು ದಿನಂಪ್ರತಿ 15 ರಿಂದ 16 ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವುದೇ ಬೇಡ. ಮುಂದಿನ ಎರಡುಮೂರು ದಿನ ಹುಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ. *ಮೊದಲಿಗೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿ ಕೊಲ್ಲಬೇಕಷ್ಟೆ. ಇದೇನೂ ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ. ಬಹುತೇಕ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸದಾ ಎಚ್ಚರದಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿ ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣ. ವಾಸನೆ ಹಿಡಿಯುವುದರಲ್ಲೂ ಅವು ಬಲು ಚುರುಕು. ಅವಕ್ಕೆ ಪತ್ತೆಯೇ ಹತ್ತದಂತೆ 10 ರಿಂದ 30 ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಸಮೀಪಕ್ಕೆ ತಲಪಿ ಮೇಲೆರಗುವುದೆಂದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಕೌಶಲವನ್ನೂ ಬಳಸಲೇಬೇಕು. ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯನ್ನು ಕಾಣುವಾಗ ಅದರ ಅರಶಿನ ಮತ್ತು ಬಿಳಿಬಣ್ಣಗಳ ವರ್ಣರಂಜಿತ ವೈದೃಶ್ಯವು ಕಪ್ಪುಪಟ್ಟೆಗಳೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಗೆಬಗೆಯಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡ ನೆರಳುಗಳ ಚಿತ್ತಾರವಿರುವ ಕಾಡಿನ ಕಡುಗಂದು ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ನಡೆದುಬರುವಾಗ, ಹುಲಿಯ ಈ ಬಣ್ಣದ ವಿನ್ಯಾಸ ಸುತ್ತಲಿನ ಪೊದರುಗಳೊಡನೆ ಮಿಳಿತಗೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ ಆಹಾರವಾದ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬಣ್ಣಗಳ ಅಂತರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾರವು. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿಶ್ಚಲವಾಗಿ ಕುಳಿತ ಹುಲಿ ಅವಕ್ಕೆ ಕಾಣಿಸುವುದೇ ಇಲ್ಲ. *ಇನ್ನಿತರ ಬೇಟೆಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಗಳೆಂದರೆ ಅಡಿಮೆತ್ತೆ ಇರುವ [[ಪಾದ|ಪಾದಗಳು]], ತುದಿಬೆರಳಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮತ್ತು ಬಳುಕುವ ಶರೀರ. ಹುಲಿಗಳು ತಾವು ಮರಗಳ ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಿದ ವಾಸನೆಯ ಗುರುತುಗಳಿಂದಲೇ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ವಾಸನಾ ಶಕ್ತಿ ಇರುವುದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ, ಬೇಟೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶ್ರವಣ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಯ [[ಕಣ್ಣು|ಕಣ್ಣುಗಳ]] ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅವಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ನರಗಳಿಂದ ಸೂಚಿತವಾಗುವಂತೆ ಬಹುಶಃ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಜಗತ್ತು ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಕಾಣುವುದಾದರೂ ಅವುಗಳ ಇರುಳುನೋಟದ ಶಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ನೆಟ್ಟಿರುಳಿನಲ್ಲಿ ಜಾಡಿನ ಪತ್ತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದಮೀಸೆಗಳ ಸ್ಪರ್ಶಜ್ಞಾನದಿಂದಲೂ ನೆರವು ದೊರಕೀತು. ಹುಲಿಗಳು ಗಾಢಾಂಧಕಾರದಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಕಿವಿಯ ಒಳಕೋಣೆಗಳು ಹಾಗೂ ಚಲಿಸಬಲ್ಲ ಹೊರಗಿವಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಹುಲಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣದ ಪ್ರಾಣಿಯ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸದ್ದನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸಿ ಅದರ ನೆಲೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲುದು. *ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಬೇಕಾದ ಶಕ್ತಿಯಷ್ಟನ್ನೂ ಹುಲಿಯ [[ಸ್ನಾಯು|ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು]] ಒಗ್ಗೂಡಿಸಬಲ್ಲವು. ಆದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹುಲಿಯ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬಲುಬೇಗನೆ ದಣಿಯುತ್ತವೆ. ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಮೂಳೆಗಳು ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಂತೆ ಮಣಿಯುವ ಕೀಲುಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಈ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ವಿಪರೀತ ಹೊರಳು, ತಿರುಗು, ತಿರುಚು, ಬಳುಕಾಟಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕ್ಷಣಿಕ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. ಹುಲಿಯೊಂದು [[ಕಡವೆ|ಕಡವೆಯನ್ನು]] ನೆಲಕ್ಕುರುಳಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳು ಹುಲಿಯ ದೇಹದ ಬೆರಗುಹುಟ್ಟಿಸುವ ತಿರುಚುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಯಥಾವತ್ತಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿವೆ. *ತನ್ನ ದೇಹದ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ 3 ರಿಂದ 5 ಪಟ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾದ ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂತಹ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಉರುಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಹುಲಿ ಅವುಗಳ ಗೊರಸು ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಡುಗಳ ತಿವಿತೊದೆತಗಳಿಂದ ಗಾಯಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳನ್ನೂ, ಪಂಜದ ಅಲಗಿನೊಳಗೆ ಹುದುಗಿಕೊಂಡಂತಿರುವ ಹರಿತವಾದ ಉಗುರುಗಳನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಯ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಹಿಂಗಾಲುಗಳೂ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಗಾಯಗೊಳಿಸಬಲ್ಲವು. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾದ ಆಯುಧಗಳೆಂದರೆ ಚೂರಿಯಂತಹ ನಾಲ್ಕು [[ಕೋರೆಹಲ್ಲು|ಕೋರೆಹಲ್ಲುಗಳು]]. [[ದವಡೆ|ದವಡೆಯ]] ಬಲಿಷ್ಠ ಮಾಂಸಖಂಡಗಳು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯ [[ಕುತ್ತಿಗೆ]], [[ಗಂಟಲು]] ಇಲ್ಲವೇ ಮಿದುಳಕವಚದೊಳಕ್ಕೆ ಈ ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಊರಿ, ಇರಿದು ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳು ತುಕ್ಕಿನ ಬಣ್ಣದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಂದು ಬಣ್ಣದ ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಖದ ಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ಆಕಾರ ಹಾಗೂ ಸಾಂದ್ರತೆಯು ಜಾತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಗೆ ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಲಿಗಳು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪಟ್ಟೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರತಿ ಹುಲಿಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Guggisberg1975">{{cite book|title=Wild Cats of the World|last=Guggisberg|first=C. A. W.|publisher=Taplinger Pub. Co.|year=1975|isbn=978-0-7950-0128-4|location=New York|pages=[https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg/page/180 180–215]|chapter=Tiger ''Panthera tigris'' (Linnaeus, 1758)|chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00gugg|chapter-url-access=registration}}</ref><ref name="Mazak1981">{{cite journal|author=Mazák, V.|year=1981|title=''Panthera tigris''|journal=Mammalian Species|issue=152|pages=1–8|doi=10.2307/3504004|jstor=3504004|doi-access=free}}</ref> ಬೇಟೆಗಾಗಿ ಹೊಂಚು ಹಾಕುತ್ತಿರುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗಲು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳು ಅನುವಾಗುವುವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.<ref name="Miquelle">{{cite book|title=The Encyclopedia of Mammals|author=Miquelle, D.|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-7607-1969-5|editor=MacDonald, D.|edition=2nd|pages=18–21|contribution=Tiger}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Godfrey, D.|author2=Lythgoe, J. N.|author3=Rumball, D. A.|year=1987|title=Zebra stripes and tiger stripes: the spatial frequency distribution of the pattern compared to that of the background is significant in display and crypsis|journal=Biological Journal of the Linnean Society|volume=32|issue=4|pages=427–433|doi=10.1111/j.1095-8312.1987.tb00442.x}}</ref> *ಬೆಕ್ಕಿನ ಜಾತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಹುಲಿಗೆ ಸಹ [[ಕಿವಿ|ಕಿವಿಯ]] ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬಿಳಿ [[ಮಚ್ಚೆ|ಮಚ್ಚೆಯಿರುವುದು]]. ಬೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ದೇಹತೂಕ ಅತಿ ಅಧಿಕ. ಹುಲಿಯ [[ಭುಜ|ಭುಜಗಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಾಲು|ಕಾಲುಗಳು]] ಬಲವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ನೆಲಕ್ಕೆ ಕೆಡವಬಲ್ಲುದು. *ಜಗತ್ತಿನ ಉತ್ತರಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿರುವುವಕ್ಕಿಂತ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಂಡಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದು. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಮುಂಪಾದ ಹೆಣ್ಣಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಲಕ್ಷಣದ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಜ್ಞರು ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಯ ಲಿಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. == ಉಪತಳಿಗಳು == ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ೮ ಉಪತಳಿಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಎರಡು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಇಂದು ಜೀವಿಸಿರುವ ಉಪತಳಿಗಳೆಂದರೆ: * ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ (ರಾಯಲ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಟೈಗರ್ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಟೈಗ್ರಿಸ್): ಇದು [[ಭಾರತ]], [[ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ]], [[ಭೂತಾನ್]], [[ಬರ್ಮಾ]] ಮತ್ತು [[ನೇಪಾಳ|ನೇಪಾಳದ]] ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುತ್ತದೆ. ಹುಲ್ಲುಗಾವಲು, [[ಮಳೆಕಾಡು]], ಕುರುಚಲು ಕಾಡು, ಎಲೆ ಉದುರಿಸುವ ಕಾಡು ಮತ್ತು [[ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್|ಮ್ಯಾಂಗ್ರೋವ್‌ಗಳಂತಹ]] ವಿಭಿನ್ನ ಪರಿಸರಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿ ಜೀವಿಸಬಲ್ಲುದು. ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಹುಲಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ದಷ್ಟು. ತೀವ್ರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಜೀವಿಯನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಜೀವಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದು [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಕಳ್ಳಬೇಟೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಯು ದಿನೇ ದಿನೇ ವಿನಾಶದತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಫಲವಾಗಿ [[ಸರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ|ಸಾರಿಸ್ಕಾ ಹುಲಿ ಮೀಸಲಿನಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಒಂದು ಹುಲಿ ಸಹ ಜೀವಿಸಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು 200 ರಿಂದ 250 ಕೆ.ಜಿ.ತೂಕವಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳ ತೂಕ ಅವಕ್ಕಿಂತ 100 ಕಿಲೊ ಕಡಿಮೆ.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=W6ks4b0l7NgC|title=A View from the Machan: How Science Can Save the Fragile Predator|last1=Karanth|first1=K. U.|date=2006|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-137-1|place=Delhi|pages=42}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=P6UWBQAAQBAJ|title=Animal Teeth and Human Tools: A Taphonomic Odyssey in Ice Age Siberia|last1=Turner|first1=C. G.|last2=Ovodov|first2=N. D.|last3=Pavlova|first3=O. V.|date=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03029-9|place=Cambridge|pages=378}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8uZeDwAAQBAJ|title=Wildlife Ecology and Conservation|last1=Balakrishnan|first1=M.|date=2016|publisher=Scientific Publishers|isbn=978-93-87307-70-4|series=21st Century Biology and Agriculture|place=Jodhpur, Delhi|pages=139}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/1996-008.pdf|title=Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan|author1=Nowell, K.|author2=Jackson, P.|publisher=IUCN/SSC Cat Specialist Group|year=1996|isbn=2-8317-0045-0|place=Gland, Switzerland|pages=56}}</ref> ಭಾರತದ ಹುಲಿಗಳು 155 ರಿಂದ 225 ಸೆಂಟಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿರುವುದಲ್ಲದೆ, ಬಾಲದ ಅಳತೆ ಬೇರೆ 75 ರಿಂದ 100 ಸೆಂ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಶಿಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಹುಲಿಯ ಉದ್ದವನ್ನು ಮೂಗಿನ ತುದಿಯಿಂದ ಬಾಲದ ತುದಿವರೆಗೆ ಎರಡೂ ಬದಿಗೆ ನೆಟ್ಟ ಮರದ ಗೂಟಗಳ ನಡುವಿನ ನೇರ ಅಳತೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳಿಂದ ಹುಲಿಯ ಉದ್ದದ ಖಚಿತ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯ. * [[ಇಂಡೋ - ಚೀನ|ಇಂಡೋಚೀನಾ]] ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ಟಿ): ಇದು [[ಲಾವೋಸ್]], [[ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ]], [[ಚೀನಾ]], ಬರ್ಮಾ, [[ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್]] ಮತ್ತು [[ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್|ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ]] ನೆಲೆಸಿದೆ. ಇವು ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳಿಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಮೈಬಣ್ಣವು ಹೆಚ್ಚು ಗಾಢವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದು ಈ ತಳಿಯ ಹುಲಿಗಳು ೧೨೦೦ ರಿಂದ ೧೮೦೦ರಷ್ಟು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನೂರು ಮಾತ್ರ ಇದ್ದು ಉಳಿದವು ಜಗತ್ತಿನ ಬೇರೆಬೇರೆ ಕಡೆ [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿವೆ]]. * ಮಲಯ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಜಾಕ್ಸನಿ): ಈ ಉಪತಳಿಯು ಮಲಯ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಜಾತಿಯ ಸುಮಾರು ೬೦೦ ರಿಂದ ೮೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಲು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಭೂಖಂಡದ ತಳಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣ ತಳಿಯಾಗಿದೆ. ಮಲಯ ಹುಲಿಯು [[ಮಲೇಷ್ಯಾ|ಮಲೇಷ್ಯಾದ]] ರಾಷ್ಟ್ರಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿದೆ. * ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಸುಮಾತ್ರೇ): ಇದು [[ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ|ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ]] ಸುಮಾತ್ರಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಯು ಭೂಮಿಯ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಯು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೪೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಗಿದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಕೇವಲ ೭೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ ತೂಕವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪೦೦ ರಿಂದ ೫೦೦ ಸುಮಾತ್ರಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆಯೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. * ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಆಲ್ಟೈಕಾ): ಇದಕ್ಕೆ ಮಂಚೂರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಕೊರಿಯನ್ ಹುಲಿ, ಆಮೂರ್ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಚೀನಾ ಹುಲಿಯೆಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. ಈ ಹುಲಿಗಳ ನೆಲೆಯು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಆಮೂರ್ ನದಿ ಮತ್ತು ಉಸ್ಸೂರಿ ನದಿಗಳ ನಡುವಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ದೊಡ್ಡದು. ಅತಿ ಶೀತಲ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಈ ಹುಲಿಗಳ ತುಪ್ಪಳ ಬಲು ಮಂದವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳ ಬಣ್ಣವು ಪೇಲವವಾಗಿದ್ದು ಪಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಇಂದು ಸೈಬೀರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಜಾಣತನದಿಂದ ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿ (ಪ್ಯಾಂಥೆರಾ ಟೈಗ್ರಿಸ್ ಅಮೊಯೆನ್ಸಿಸ್): ಇದಕ್ಕೆ ಅಮೊಯೆನ್ ಅಥವಾ ಕ್ಸಿಯಾಮೆನ್ ಹುಲಿ ಎಂದು ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಈ ಹುಲಿಗಳು ಇಂದು ಹೆಚ್ಚೂ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪಾಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿರುವ ೧೦ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪೈಕಿ ಈ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಈಗ ಒಟ್ಟು ೫೯ ದಕ್ಷಿಣ ಚೀನಾ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನ ರಕ್ಷಣೆಯಡಿ ಬಾಳುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ೫೯ ಹುಲಿಗಳು ಕೇವಲ ೬ ಹಿರಿಯರ ಪೀಳಿಗೆಯವಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಪ್ರಾಣಿಯ ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಂಶಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೇಕಾದ ವಂಶ ವೈವಿಧ್ಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ತಳಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹುಶಃ ಅಸಾಧ್ಯವೆಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ತಜ್ಞರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. == ಮರೆಯಾದ ಉಪತಳಿಗಳು == # '''ಬಾಲಿ ಹುಲಿ''': ಇದು ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿತ್ತು. ಕೇವಲ ೯೦ರಿಂದ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಗುತ್ತಿದ್ದ ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಪೈಕಿ ಅತಿ ಸಣ್ಣವಾಗಿದ್ದವು. ಮಾನವನ ಬೇಟೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾದ ಈ ತಳಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ೧೯೩೭ರಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಲಿ ದ್ವೀಪದ [[ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿ|ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ]] ಈ ಹುಲಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಗೌರವದ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. # '''ಜಾವಾ ಹುಲಿ''': ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾದ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಜೀವಿಸಿದ್ದ ಈ ಹುಲಿ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಯಿತೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿ ಹುಲಿಯಂತೆ ಜಾವಾ ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಹ ಮಾನವನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಅಳಿಸಿಹಾಕಿದನು. == ಮಿಶ್ರತಳಿಕುಲು == * ಮಾನವನು ಹಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಲವು ವಿಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬೆಕ್ಕುಗಳ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳು ಸಹ ಸೇರಿವೆ. [[ಮೃಗಾಲಯ|ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಇಂದು ಸಹ ಹುಲಿ ಮತ್ತು [[ಸಿಂಹ|ಸಿಂಹಗಳ]] ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಗಂಡು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಜೀವಿಗೆ [[ಲೈಗರ್]] ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. * ಅದೇ ರೀತಿ ಹೆಣ್ಣು ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಟೈಗಾನ್ ಎಂಬ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಜೀವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಜೀವಿಗಳು ಬೆಕ್ಕು ಎಂಬ ಮೂಲ ಗುಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಅತ್ತ ಹುಲಿಯೂ ಅಲ್ಲ ಇತ್ತ ಸಿಂಹವೂ ಅಲ್ಲ ಎಂಬಂತಹ ಜೀವಿಗಳಾಗಿವೆ. == ವರ್ಣ ವೈವಿಧ್ಯ == === ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು === [[ಚಿತ್ರ:Singapore Zoo Tigers.jpg|thumb|left|ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳ ಜೋಡಿ]] [[ಚಿತ್ರ:Golden tiger 1 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ಅಪರೂಪದ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ]] * ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಹುಲಿಗಳ ತಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಲ್ಲ. ಮಾನವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಂಟಾಗುವ ವರ್ಣರಾಹಿತ್ಯವು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಹ ಉಂಟಾದಾಗ ಅಂತಹ ಹುಲಿಯು ಬಿಳಿಯದಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ರೂಪವು ಮಾನವನಿಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಮುಖ್ಯ ವಿಧಾನವೆಂದರೆ ಒಳಸಂತಾನ. ಅತಿ ಸಮೀಪದ ಬಂಧುಗಳಾಗಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಯೋಗದಿಂದ ಇಂತಹ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ವಿಕೃತ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. * ಒಳಸಂತಾನದ ಮುಖ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಾದ [[ಅಂಗವಿಕಲತೆ|ಅಂಗವೈಕಲ್ಯವು]] ಬಿಳಿಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.<ref>{{cite journal|last1=Guillery|first1=R. W.|last2=Kaas|first2=J. H.|year=1973|title=Genetic abnormality of the visual pathways in a "white" tiger|journal=Science|volume=180|issue=4092|pages=1287–1289|doi=10.1126/science.180.4092.1287|pmid=4707916|bibcode=1973Sci...180.1287G|s2cid=28568341}}</ref> ಅಲ್ಲದೆ ಇಂಥ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಪಾಯುಗಳಾಗಿವೆ. ಮೈಬಣ್ಣದ ಹೊರತಾಗಿ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗಳು ನೀಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೂಗು ಗುಲಾಬಿ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಗೂ ಬಿಳಿ ಹುಲಿಗೂ ಇರುವ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಇವು. ಬಿಳಿ ಹುಲಿಯು ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಯ ಒಂದು ವಿಕೃತ ರೂಪ. === ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ === ಬಂಗಾಳ ಹುಲಿಗಳ ಒಂದು ಉಪಗುಂಪಾದ ಇವು ಹೊಳೆಯುವ ಚಿನ್ನದ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳ ಪಟ್ಟೆಯು ತಿಳಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ್ದಾಗಿದ್ದು ತುಪ್ಪಳವು ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಸುಮಾರು ೩೦ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಜೀವಿಸಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ನೀಲಿ ಬಣ್ಣದ ಹುಲಿ, ಕಪ್ಪು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿರುವ ವದಂತಿಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವು ನಿಜವೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಹುಲಿಯ ವಂಶವಾಹಿಗಳ ವೈಪರೀತ್ಯದಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸ್ವತಃ ಬೇರೆ ಉಪತಳಿಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡಲಾಗಿದೆ. == ನಡವಳಿಕೆ == [[ಚಿತ್ರ:Sumatraanse Tijger.jpg|thumb|left|ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂಟಿಜೀವಿ]] === ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದು === *ಹುಲಿಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅದರೊಳಗೆ ಜೀವಿಸುವ ಒಂದು ಒಂಟಿಜೀವಿ. ಹುಲಿಯ ಸರಹದ್ದಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಗಂಡು ಹುಲಿಗಾದರೆ ಆ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಹೆಣ್ಣು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೨೦ ಚ. ಕಿ.ಮೀ. ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ೬೦ ರಿಂದ ೧೦೦ ಚ.ಕಿ.ಮೀ. ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವುದು. ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಹಲವು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. *ಇತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಂತೆ ಹುಲಿಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತವೆ-ಕೂಡುವುದಕ್ಕೆ, ಆಹಾರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅವು ಪರಸ್ಪರ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದಕ್ಕೂ [[ಗರ್ಜನೆ]] ಮತ್ತಿತ್ತರ ಧ್ವನಿಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ. ನೆಲವನ್ನು ಕೆರೆಯುವುದೂ, ಕಾಣುವಂಥ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಮಲವಿಸರ್ಜನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ. *ಒಂದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಡು, ಹೆಣ್ಣುಗಳೂ ವಿಭಿನ್ನ ವಯೋಮಾನದವುಗಳೂ ಕಂಡು ಬರುತ್ತವೆ. ನಿವಾಸಿ ಅಥವಾ ವಾಸಕ್ಷೇತ್ರ (ಹೋಮ್‌ರೇಂಜ್) ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸಂತಾನ ಷೋಷಣೆಗೆ ಶಕ್ತವಾದ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿಗಳು ಈ ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯಭಾಗವಾಗಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವಂಥ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿವಾಸನೆಲೆಯ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಏಕಮೇವ ಹಕ್ಕುದಾರ್ತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಈ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಕೂಡುವ ದೊಡ್ಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಇಂಥ ಎರಡು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ನಿವಾಸವಲಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ವಿಶಾಲ ನೆಲೆಯ ಯಜಮಾನಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇನ್ನು ನಿವಾಸನೆಲೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು. ಈ ದೇಶಾಂತರಿಗಳು ಗಂಡಾಗಿರಲಿ, ಹೆಣ್ಣಾಗಿರಲಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾರವು. ಒಂದೂವರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡುವ ಹುಲಿ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ನೆಲೆಯೊಳಗೂ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಆಚೆ ಈಚೆ ತಿರುಗಾಡುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನದೇ ಆದ ನಿವಾಸವಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದು ಸಶಕ್ತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ, ನಿವಾಸವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತಳವೂರಿರುವ ಹಳೇಹುಲಿಗಳೊಡನೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತವೆ. ಕೆಲವೂಮ್ಮೆ ಅವನ್ನು ಕೊಂದು ಅವುಗಳ ನಿವಾಸದ ಅಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ತಾವೇ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಲೆಮಾರಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅತಿಕ್ರಮಣವುಂಟಾದಾಗ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ನೀಡುವಲ್ಲಾಗಲೀ ಒಂದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನಿಯಮ ಮತ್ತು ನಡಾವಳಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣವು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ದೂರವಿದ್ದರೂ ಸಹ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಉಣ್ಣುವುದನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಗಂಡು ಹುಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮರಿಗಳ ಬಳಿ ಸುಳಿಯಗೊಡುವುದಿಲ್ಲ. [[ಚಿತ್ರ:Tigergebiss.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯ ದವಡೆಗಳು ಬಲಯುತವಾಗಿದ್ದು ಹಲ್ಲುಗಳು ಬಲು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿರುತ್ತವೆ.]] [[ಚಿತ್ರ:TigerLangur.jpg|thumb|upright|ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಎತ್ತರದ ಎರಡರಷ್ಟು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು.]] *ಹುಲಿಯ ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಾಗ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ವಾಸಸ್ಥಳದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಜಾಗ ಹುಡುಕುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮರಿಯು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ತಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೋದರಿಯರಿಂದ ದೂರ ಸಾಗಿ ತನ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನೆಲೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. *ಮೊದಮೊದಲು ಗಂಡು ಮರಿಯು ಹುಲಿರಹಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಗಂಡು ಹುಲಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನವಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿ ಬಲಿತು ಬಲಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅಲ್ಲಿನ ಮೂಲ ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುತ್ತದೆ. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಭೀಕರ ಕಾಳಗ ನಡೆದು ಕಡಿಮೆ ಬಲವುಳ್ಳ ಹುಲಿ ಒಂದೋ ಮರಣಿಸುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವೇ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ತೊರೆದು ದೂರ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವುದು. ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಯುವ ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ಸಾವಿಗೆ ಇದು ಬಲು ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. *ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆ ಹೆಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿಗಿಂತ ಅಧಿಕ. ಸರಹದ್ದುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವಾದವುಂಟಾದಾಗ ಮುಖಾಮುಖಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಏರ್ಪಡುವುದು. ಆದರೆ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಘೋರ ಕಾಳಗವು ಬಲು ಅಪರೂಪ. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತ ಎದುರಾಳಿಯನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ ಯತ್ನಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸೋಲೊಪ್ಪುವ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಉರುಳಿ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗೆ ತೋರಿಸುವುದು ಶರಣಾಗತಿಯ ಸೂಚನೆ.<ref name="Thapar1989">{{cite book|title=Tiger: Portrait of a Predator|author=Thapar, V.|publisher=Smithmark|year=1989|isbn=978-0-8160-1238-1|location=New York}}</ref> *ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಜೇತ ಹುಲಿಯು ಸೋತವನನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಗೊಡುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಗಂಡು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಬಲು ತೀವ್ರ ವಿವಾದ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಭವಿಸುವುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕದನ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಒಂದು ಹುಲಿಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಗಿಯುವುದು.<ref name="Mills04">{{cite book|title=Tiger|author=Mills, S.|publisher=BBC Books|year=2004|isbn=978-1-55297-949-5|location=London|page=89}}</ref> ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸರಹದ್ದನ್ನು ಮರಗಳನ್ನು [[ಉಚ್ಚೆ|ಮೂತ್ರದಿಂದ]] ಗುರುತುಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ನಿಗದಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.<ref>{{Cite journal|last1=Burger|first1=B. V.|last2=Viviers|first2=M. Z.|last3=Bekker|first3=J. P. I.|last4=Roux|first4=M.|last5=Fish|first5=N.|last6=Fourie|first6=W. B.|last7=Weibchen|first7=G.|year=2008|title=Chemical Characterization of Territorial Marking Fluid of Male Bengal Tiger, ''Panthera tigris''|url=https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=586948b8396932dd13d9e5a880e77cb7618a273f|journal=Journal of Chemical Ecology|volume=34|issue=5|pages=659–671|doi=10.1007/s10886-008-9462-y|pmid=18437496|hdl-access=free|hdl=10019.1/11220|s2cid=5558760}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Smith|first1=J. L. David|last2=McDougal|first2=C.|last3=Miquelle|first3=D.|year=1989|title=Scent marking in free-ranging tigers, ''Panthera tigris''|url=|journal=Animal Behaviour|volume=37|pages=1–10|doi=10.1016/0003-3472(89)90001-8|s2cid=53149100}}</ref> ಜೊತೆಗೆ ಸೀಮೆಯ ಗಡಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ [[ಮಲ|ಮಲದಿಂದ]] ಗುರುತಿನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿರುತ್ತವೆ. == ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ == [[ಚಿತ್ರ:Panthera tigris altaica 13 - Buffalo Zoo.jpg|thumb|ತನ್ನ ಮರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾ ಹುಲಿ.]] [[ಚಿತ್ರ:Tigerwater edit2.jpg|thumb|upright|ಈಜುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ]] *ಒಂದು ಗಂಡು ಹುಲಿಗೆ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ 2200 ರಿಂದ 2500 ಕೆ. ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಾಗಲೀ ಚಿಕ್ಕಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಗಾಗಲೀ 1850 ರಿಂದ 2300 ಕೆ.ಜಿ. ಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ವ್ಯರ್ಥವಾಗುವ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ತಿನ್ನಲಾಗದ ಅಂಗಗಳ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರೆ, ಸರಾಸರಿ ಪ್ರಾಯದ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 3000 ದಿಂದ 3200 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ತೂಕದ ಜೀವಂತ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವುದು. ಇಷ್ಟು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಹುಲಿಯೊಂದು ಪ್ರತಿವರ್ಷದಲ್ಲಿ 40 ರಿಂದ 50 ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುವ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ತಾಯಿಹುಲಿ 60 ರಿಂದ 70 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳನ್ನು (ಮತ್ತು ಇತರ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳನ್ನು) ಕುರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವಂತೆ, ಅವು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ.8ರಿಂದ 10ರಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಬಗೆಯ ಬೇಟೆಗಾರ - ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ, ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂತತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತರೆ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾದ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ದರಗಳು, ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳೇ ತಮ್ಮ ಸಂಖ್ಯಾವೃದ್ಧಿಯ ನಡುವೆ ಬದುಕಲು ನಡೆಸಬೇಕಾದ ಹೋರಾಟ. ದೊಡ್ಡ ಮಾರ್ಜಾಲಗಳ ಬೇಟೆಗಾರಿಕೆ ಆಹಾರಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶೇ. 10ರ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರೇಖೆಯನ್ನು ದಾಟಲಾರದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಪ್ರತಿ ಒಂದು ಹುಲಿಗೆ ಸುಮಾರು 500 ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ವಾಸವಾಗಿರುವ ನೆಲೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆಯೆಂದಾಯಿತು. *ಒಂದು ಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ 7-8 ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಮರಿಗಳಿರುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಬೇಟೆಯನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಕೂಡಲೇ ಹುಲಿ ಆ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಸಮೀಪದ ಆವರಣದೊಳಕ್ಕೆ ಎಳೆದೊಯ್ದು [[ಹದ್ದು|ಹದ್ದುಗಳಿಂದಲೂ]] ಇತರ ಹೊಂಚುಗಾರರಿಂದಲೂ ಅಡಗಿಸಿಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಪ್ರಾಣಿಯ ಹಿಂಭಾಗದಿಂದ ತಿನ್ನಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ತಾನು ತಿನ್ನುವ ಮಾಂಸದ ಭಾಗಗಳೊಡನೆ [[ಜಠರ]] ಮತ್ತು ಕರುಳಿನ ಭಾಗಗಳು ಬೆರೆಯದಂತೆ ಎಚ್ಚರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ ಭಂಗಬಾರದಿದ್ದರೆ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯೊಡನೆ 3-4 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದು 50 ರಿಂದ 80 ಕಿಲೋಗ್ರಾಮುಗಳಷ್ಟು ಮಾಂಸವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಶೇ. 65ರಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತವೆಯಾದರೂ ದೊಡ್ಡ ಕಾಟಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯ ಪ್ರಮಾಣ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. *ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ [[ಪ್ರಾಣಿ|ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು]] ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಬಾರ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಕೋಣ]], ಚೀತಾಲ್ ಜಿಂಕೆ, [[ಕಾಡುಹಂದಿ]] ಮತ್ತು [[ನೀಲ್‍ಗಾಯ್|ನೀಲಗಾಯ್]] ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು [[ಚಿರತೆ]], [[ಕರಡಿ]], [[ಹೆಬ್ಬಾವು]] ಮತ್ತು [[ಮೊಸಳೆ|ಮೊಸಳೆಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref name="Perry">{{cite book|title=The World of the Tiger|author=Perry, R.|year=1965|page=260}}</ref> *ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಆಹಾರ ಎಲ್ಕ್, ಮತ್ತು [[ಜಿಂಕೆ|ಜಿಂಕೆಗಳು]]. ಆದರೆ ಹುಲಿಗಳು ಸನ್ನಿವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳವಾಗಿದ್ದು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ [[ಕೋತಿ]], [[ನವಿಲು]], [[ಮೊಲ]] ಮತ್ತು [[ಮೀನು|ಮೀನುಗಳನ್ನು]] ಸಹ ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. [[ಆನೆ|ಆನೆಗಳು]] ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಹುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿ ಆನೆಯ ಗೊಡವೆಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಆನೆಮರಿಗಳು ಮತ್ತು [[ಘೇಂಡಾಮೃಗ|ಘೇಂಡಾ]] ಮರಿಗಳನ್ನು ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವುದಿದೆ.<ref>{{cite news |year=2008 |title=Trouble for rhino from poacher and Bengal tiger |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |url-status=dead |access-date=3 June 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140927093927/http://www.telegraphindia.com/1080313/jsp/northeast/story_9012303.jsp |archive-date=27 September 2014}}</ref><ref>{{cite news |year=2009 |title=Tiger kills elephant at Eravikulam park |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |access-date=2023-10-07 |archive-date=2016-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160511041022/http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/article103095.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |date=2013 |title=Tiger kills adult rhino in Dudhwa Tiger Reserve |newspaper=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/tiger-kills-adult-rhino-in-dudhwa-tiger-reserve/article4357638.ece}}</ref> ಮುದಿಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ತೀವ್ರ ಗಾಯಗೊಂಡು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಅಸಮರ್ಥವಾದ ಹುಲಿಗಳು ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶ ಸಾಮಾನ್ಯ. *[[ಸುಂದರಬನ|ಸುಂದರಬನದಲ್ಲಿ]] ಬೆಸ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ವಾಸಿಗಳು ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವುದು ಆಗಾಗ ಘಟಿಸುತ್ತದೆ. ಶರೀರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ [[ನಾರು|ನಾರನ್ನು]] ಪಡೆಯಲು ಹುಲಿಗಳು ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳಾಗುವುದು ಸಹ ಇದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡುತ್ತವೆ.<ref name="Sunquist2010">{{cite book|title=Tigers of the World: The Science, Politics and Conservation of ''Panthera tigris''|author=Sunquist, M.|publisher=Academic Press|year=2010|isbn=978-0-08-094751-8|editor=R. Tilson|edition=Second|location=London, Burlington|page=19−34|chapter=What is a Tiger? Ecology and Behaviour|editor2=P. J. Nyhus|chapter-url=https://books.google.com/books?id=XFIbjBEQolMC&pg=PA23}}</ref> ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಹುಲಿ ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೆಡವುದರ ಮೂಲಕ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಭಾರೀ ದೇಹತೂಕದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಹುಲಿಯು ಗಂಟೆಗೆ ೫೦ ರಿಂದ ೬೫ ಕಿ.ಮೀ. ವರೆಗಿನ ಓಟದ ವೇಗವನ್ನು ತಲುಪಬಲ್ಲುದು. *ಆದರೆ ಇಂತಹ ಓಟವು ಬಲು ಕಡಿಮೆ ದೂರದ್ದಾಗಿರುವುದು. ಹುಲಿಯು ದೊಡ್ಡ ಜಿಗಿತಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಹಲವು ಬಾರಿ ಹುಲಿ ೧೦ ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಸಹ ಜಿಗಿಯಬಲ್ಲುದು. ಹುಲಿಯು ನಡೆಸುವ ಪ್ರತಿ ೨೦ ಬೇಟೆಯಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಾತ್ರ ಯಶ ನೀಡುವುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.<ref name="Walker">{{cite book|title=Walker's Mammals of the World|author1=Novak, R. M.|author2=Walker, E. P.|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1999|isbn=978-0-8018-5789-8|edition=6th|location=Baltimore|pages=825–828|chapter=''Panthera tigris'' (tiger)|chapter-url=https://books.google.com/books?id=T37sFCl43E8C&pg=PA825}}</ref> ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ತನ್ನ ಮುಂಗಾಲುಗಳಿಂದ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. *ಬಲಿಯು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವವರೆಗೆ ಹುಲಿಯು ಅದರ ಕೊರಳನ್ನು ಕಚ್ಚಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ.<ref name="schaller1967">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.553304|title=The Deer and the Tiger: A Study of Wildlife in India|author=Schaller, G.|publisher=Chicago Press|year=1967|location=Chicago}}</ref> ಈ ವಿಧಾನದಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಯು ತನಗಿಂತ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ದೊಡ್ಡವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಾಯಿಸಬಲ್ಲುದು. ಸಣ್ಣ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡುವಾಗ ಹುಲಿಯು ಬಲಿಯ [[ಬೆನ್ನು ಹುರಿ|ಬೆನ್ನುಹುರಿ]], ಶ್ವಾಸನಾಳ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ [[ರಕ್ತನಾಳ|ರಕ್ತನಾಳಗಳನ್ನು]] ಛೇದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಲ್ಲುವುದು.<ref>[[ಹುಲಿ#Sankhala|Sankhala]], p. 23</ref> *ಹುಲಿಗಳು ಹಗಲು ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯಾಡಬಲ್ಲವಾದರೂ ಅವು ನಡುಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ತೀರ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದು ಇಳಿಸಂಜೆಯಿಂದ ಬೆಳಗಿನಜಾವದವರೆಗೆ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯಿಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಡಿಗೆಯ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ದಾರಿಗಳಲ್ಲೂ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ತೊಡಗುತ್ತವೆ. ನಾಗರಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದೊಳಗೆಲ್ಲ ಅಲೆದಾಡಿ ತೆರವಿನ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಡುಕಾಟ ನಡೆಸುತ್ತ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲೋ ಮೇಯುವುದರಲ್ಲೋ ತೊಡಗಿರುವ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಚೆದುರಿಸಿ ಹಿಡಿಯಲೆತ್ನಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, [[ರಣಥಂಬೋರ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ರಣಥಂಭೋರ್‌ನ]] [[ಸರೋವರ|ಸರೋವರಗಳ]] ಸುತ್ತಲಿನ ನೆಲೆಯ ತೆರವುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಕಡವೆಗಳನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿ ಇನ್ನೂ ದೂರದವರೆಗೆ ([[ಆಫ್ರಿಕಾ|ಆಫ್ರಿಕಾದ]] ಸವನ್ನಾದಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಗಳು ಬೇಟೆಯಾಡುವಂತೆ) ಧಾವಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲೂ ಹುಲಿ ಬೇಟೆಗೆಂದು 10 ಸಲ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರೆ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. *ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಆಕ್ರಮಣದ ಮೊದಲ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಮರುಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನೋ, ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನೊ, ಮಿದುಳಕವಚವನ್ನೊ ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿಯುವುದು. ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಯಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಹುಲಿ ಅದರ ಕುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಹಿಡಿದರೆ ಹಂದಿಯಂಥ ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಾಗ ಅದರ ಹೆಗ್ಗತ್ತನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳು ತುಂಡರಿಸಿ, ಬೆನ್ನುಹುರಿಯ ಮುರಿತದಿಂದ, ಇಲ್ಲವೇ ಆಘಾತದಿಂದಲೇ ಪ್ರಾಣಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವುದು. ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚೀತಲ್ ಜಿಂಕೆಗಳು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿದ್ದರೂ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಟಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಡವೆಗಳನ್ನೇ ಬೇಟೆಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು [[ಕಾನ್ಹಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾನ್ಹ]] ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಆಹಾರದ ಮುಖ್ಯಭಾಗ ಜಿಂಕೆಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಥೈಲ್ಯಾಂಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಬೇಟೆಗಾರರು ದೊಡ್ಡಪ್ರಾಣಿಗಳಾದ ಬಾನ್‌ಟೆಂಗ್, ಕಡವೆ ಮತ್ತು ಹಾಗ್ ಡಿಯರ್‌ಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಕುಗ್ಗಿಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳು ಕಾಡುಕುರಿ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೇ ತಿಂದು ಹೊಟ್ಟೆಹೊರೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. *ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ [[ಜಾನುವಾರು|ಜಾನುವಾರುಗಳು]] ಕಂಡುಬಂದರೆ ಹುಲಿ ಅವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಖಂಡಿತ. ಅಪರೂಪಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿ ನರಭಕ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸಮಗ್ರ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ. ಎತ್ತರವಾಗಿ ನೆಟ್ಟಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಮನುಷ್ಯಪ್ರಾಣಿ ತನ್ನ ಭೋಜನದ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂದು ಹುಲಿಯ ಮಿದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮನುಷ್ಯನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೇಗೂ ಇರಲಿ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹುಲಿಯೊಂದಕ್ಕೆ ಮಾನವಪ್ರಾಣಿಯ ಔತಣ ಸುಲಭಸಾಧ್ಯವೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿಬಿಟ್ಟರೆ, ಹುಲಿ ವಿಷಯಗಳ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚುರುಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮನುಷ್ಯರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲೆಳಸಬಹುದು. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿನ ನರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರದೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರವರ್ತನೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ತಾಯಿಹುಲಿಯಿಂದ ಮರಿಗಳೂ ಈ ಹವ್ಯಾಸವನ್ನು ಕಲಿತಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, [[ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ|ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಂತಹ]] ವಿಶಾಲ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನರಭಕ್ಷಕ ಹುಲಿಗಳ ದಾಖಲೆ ತೀರ ಅಪರೂಪವಾಗಿರುವುದೇಕೆಂದು ಇನ್ನೂ ತಿಳಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. == ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ == *ಹುಲಿಗಳಿಗೆ [[ಬೆದೆ ಚಕ್ರ|ಬೆದೆಗೆ]] ಬರುವ ಋತುಗಳಿಲ್ಲ. ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ವರ್ಷದ ಯಾವ ಸಮಯದಲ್ಲಾದರೂ ನಡೆಯಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡುಗಳ ಸಂಗಮ ನವೆಂಬರ್ ನಿಂದ ಎಪ್ರಿಲ್ ವರೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹುಲಿಯ [[ಗರ್ಭಧಾರಣೆ|ಗರ್ಭಧಾರಣೆಯ]] ಅವಧಿ ೧೬ ವಾರಗಳು. ಒಂದು ಬಾರಿಗೆ ಮೂರರಿಂದ ೪ ಮರಿಗಳು ಜನಿಸುತ್ತವೆ. ನವಜಾತ ಮರಿಯು ೧ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ತೂಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಕುರುಡಾಗಿದ್ದು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಸ್ಸಹಾಯಕ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದು. ಮರಿಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆಯ ಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ತಾಯಿ ಹುಲಿಯದು ಮಾತ್ರ. ಈ ಶಿಶುಗಳಿಗೆ ಏಳೆಂಟು ವಾರಗಳ ಕಾಲ ತಾಯಿಯ [[ಹಾಲು|ಹಾಲೇ]] ಆಹಾರ. ಅನಂತರ ತಾಯಿ ಅವನ್ನು ತಾನು ಕೊಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳೆಡೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಮುಂದಿನ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮರಿಗಳು ಬೇಟೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗುತ್ತವೆ. ಹುಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗೆಗಿನ ನಮ್ಮ ಈಗಿನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯು, ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಸನ್‌ಕ್ವಿಸ್ವ್ ಹಾಗೂ ಡೇವಿಡ್ ಸ್ಮಿತ್‌ರವರು ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ನಡೆಸಿದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಲಭಿಸಿದೆ. ಅವರು ಒದಗಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಮುಂದೆ, ನಾಗರಹೊಳೆ ಹಾಗೂ ರಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವುದೆಂದರೆ, ಚಿತ್ವಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಲಾಗಿರುವಂತಹ ಹುಲಿಗಳ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಇತರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಅರಣ್ಯದ ಸಸ್ಯವರ್ಗಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. *ಮರಿಗಳನ್ನು ಬಂಡೆಗಳ ಕೊರಕಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ದಟ್ಟ ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆಸಿಟ್ಟು ತಾಯಿ ಹುಲಿಯು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ [[ಶಿಶು|ಶಿಶುಗಳ]] ಮರಣ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದು ಅರ್ಧಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮರಿಗಳು ಎರಡು ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮರಣಿಸುತ್ತವೆ. ಜನಿಸಿದ ೮ ವಾರಗಳ ಬಳಿಕ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಚಲನೆ ನೆಲೆಯ ಆಸುಪಾಸಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿರುವುದು. ಮರಿಯು ೧೮ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗುವುದು. *೨ ರಿಂದ ೨ ೧/೨ ವರ್ಷಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಿಯು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ತೊರೆದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವನ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಗಳು ೩ ರಿಂದ ೪ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಲೈಂಗಿಕವಾಗಿ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರೆ ಗಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿ ೪ ರಿಂದ ೫ ವರ್ಷಗಳು.<ref name="Geptner1972">{{cite book|title=Mlekopitajuščie Sovetskogo Soiuza. Moskva: Vysšaia Škola|author=Heptner, V. G.|author2=Sludskij, A. A.|publisher=Smithsonian Institution and the National Science Foundation|year=1992|location=Washington DC|pages=95–202|trans-title=Mammals of the Soviet Union. Volume II, Part 2. Carnivora (Hyaenas and Cats)|chapter=Tiger|orig-year=1972|chapter-url=https://archive.org/stream/mammalsofsov221992gept#page/94/mode/2up|name-list-style=amp}}</ref> ತನ್ನ ಜೀವನಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ಸಮಾನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಮರಿಗಳಿಗೆ ಜನ್ಮವೀಯುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳು ಬಂಧನದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಲ್ಲವು. == ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳು == *ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹುಲಿಯ ವಾಸದ ನೆಲೆಯ ಪರಿಸರವು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು. ಇವೆಂದರೆ ಗಿಡಮರಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮರೆ, ನೀರಿನಾಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಒದಗುವ ಆಹಾರದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು. ಮೊದಲೇ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಬಂಗಾಳದ ಹುಲಿಗಳು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವುದು. ಹುಲಿಗಳು ದಟ್ಟ ಸಸ್ಯರಾಶಿಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತವೆ. *ಹುಲಿಯು ಒಂದು ನುರಿತ [[ಈಜು|ಈಜುಗಾರ]] ಸಹ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಲಕ್ಕೆ ಹುಲಿಯು ೪ ಮೈಲಿಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಈಜಬಲ್ಲುದು. ತನ್ನ ಬೇಟೆಯನ್ನು ಕಚ್ಚಿಹಿಡಿದು ಹುಲಿಯು ಈಜಿಕೊಂಡು ನದಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ದಾಟುವುದಿದೆ. == ಆಯುಷ್ಯ == ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಗಳು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ನಾಗರಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸೀಮಿತ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಾನ್ಹದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್‌ರವರ ಸಮೀಕ್ಷೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಸರಳೀಕರಿಸಿ ಹೇಳಬಹುದು. ಒಂದು ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಪ್ರತಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸರಾಸರಿ ಮೂರು ಮರಿಗಳನ್ನು ಈಯುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿಲೆ, ಬೆಂಕಿ, ಪ್ರವಾಹ, (ಮನುಷ್ಯನೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಇತರ ಬೇಟೆಗಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ, ಮತ್ತು ಮರಿಹತ್ಯೆ (ಎಂದರೆ, ಒಂದು ನಿವಾಸನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಗಂಡುಹುಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗಂಡುಹುಲಿಯ ಸಂತಾನವನ್ನು ಕೊಂದುಹಾಕುವುದು) - ಇವೆಲ್ಲ ಮರಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಯಲು ಕಾರಣಗಳಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಶೇ. 50ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಒಂದು ವರ್ಷದ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ದಾಟಿ ಬದುಕುತ್ತವೆ. ಹೀಗೆ ಬದುಕುಳಿದ ಮರಿಹುಲಿಗಳು ಬಹುತೇಕ ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ದೇಶಾಂತರಿಗಳಾಗುವವರೆಗೂ ಜೀವಿಸಿರಲು ಹೆಚ್ಚು ತೊಂದರೆಯಾಗದು. ಆದರೆ, ತಾಯಿಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ನಡುವೆಯೂ ಪ್ರಬಲ ಹುಲಿಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತೀವ್ರ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನೆಲೆ, ಬೇಟೆ, ಸಂಗಾತಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಷಯಗಳಾಗಿ ಸವಾಲೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಕೃಷಿಭೂಮಿಗಳತ್ತ ಸಾಗಿ ಹತ್ಯೆಗೀಡಾಗುತ್ತವೆ. ಬಹುಶಃ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಶೇ.20ರಿಂದ 30ರಷ್ಟು ದೇಶಾಂತರೀ ಹುಲಿಗಳೂ ಸಾಯುತ್ತವೆ. ಒಂದಿಷ್ಟು ಬಲಿಷ್ಠವಾಗಿರುವ ಅಲೆಮಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದು ನೆಲೆಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತವೆ. ಸಂತಾನವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪುವ ವೇಳೆಗೆ ಗಂಡುಹುಲಿ ಐದರಿಂದ ಆರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನದಾಗಿದ್ದರೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ವಯಸ್ಸು ಮೂರರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣುಹುಲಿ ಸರಾಸರಿ ಏಳರಿಂದ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ ಮರಿಗಳನ್ನೂ ಹೆರಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗಂಡುಹುಲಿಗಳು ಮೂರು ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಂತಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನೆಲೆಯ ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳು 12 ರಿಂದ 15 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೀವಿಸಿರಬಲ್ಲವಾದರೂ ಸಾಧಾರಣ ಹುಲಿಯೊಂದರ ಜನನದಿಂದ ಗಣನೆಮಾಡುವುದಾದರೆ ಅದರ ಆಯುಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಣ ಮೂರರಿಂದ ಐದು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. == ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಯತ್ನಗಳು == *ಹುಲಿಯನ್ನು ಅದರ [[ಚರ್ಮ]] ಮತ್ತು [[ಉಗುರು|ಉಗುರುಗಳಿಗೋಸ್ಕರವಾಗಿ]] ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ವಾಸದ ನೆಲೆಗಳ ನಾಶವು ಸಹ ಸೇರಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಂದು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ. ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಹುಲಿಗಳಿದ್ದರೆ ಇಂದು ಈ ಸಂಖ್ಯೆ ವಿಶ್ವದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ 3890 ಮಾತ್ರ. *ಇಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಮೃಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಿತರ ಕಡೆ ಬಂಧನದಲ್ಲಿವೆ. ಈ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿಗಳು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಭೂಮಿಯಿಂದ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಅಪಾಯ ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಅಳಿವಿನಂಚಿಗೆ ತಲಪಿದ ಹುಲಿಯ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮುದಾಯದ ಕಾಳಜಿ ಕಾತರಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಏಷಿಯನ್ ದೇಶಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಿದವು. ನೇಪಾಳ ಹಾಗೂ ಆಗಿನ ರಷ್ಯನ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಸುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಪ್ರಾರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಜಾವಾ ದ್ವೀಪದ ಹುಲಿ ಪ್ರಭೇದವೂ ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಉಪಜಾತಿಯ ಹುಲಿಗಳೂ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ದುರಂತ ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. === ಭಾರತ === *1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಂದಿನ ದಶಕದೊಳಗೆ ಹುಲಿಗಳು ನಾಮಾವಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆಂದು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ತೋರಿತ್ತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಹೀನಾಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಆದ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ (ಇ.ಪಿ.ಜೀ, ಸಲೀಮ್ ಅಲಿ, ಬಿಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ಜಾಫರ್ ಫತೇ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಹಾಗೂ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್) ಯಾರಿಗೂ ಭಾರತದ ವನ್ಯ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗೆಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಗುವುದಿರಲಿ ಅತ್ತಕಡೆ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ವ್ಯವಧಾನವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. 1967ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ವೈಲ್ಡ್‌ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಜಾರ್ಜ್ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಪಥಮ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ "ದ ಡಿಯರ್ ಅಂಡ್ ದ ಟೈಗರ್" ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಧ್ಯಯನ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಷಾಲರ್‌ರವರು ಹುಲಿಯ ಜೀವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹುಲಿಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅತಿ ಅಪಾಯದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲಪಿರುವುದರತ್ತ ಜಗತ್ತಿನ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. *ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು [[ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳು|ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ]] ಮಾತ್ರವೇ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಆಗಿನ ಪ್ರಧಾನಿ [[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ]] ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವ, ವನ್ಯಜೀವಿ ಪರವಾದ ತಿಳುವಳಿಕಸ್ಥರ ಚಿಕ್ಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಲ-ಹೀಗೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ 3 ಶಕ್ತಿಗಳು ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತಾದುದು ಒಂದು ವರವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಕಡೇ ಪಕ್ಷ ಈ ಅಭಯಾರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಅವುಗಳ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳೂ ನೆಲೆಗಳೂ ಕ್ಷೇಮವಾಗಿದ್ದವು. *ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="GTF">{{cite web |author=Global Tiger Forum |date=2016 |title=Global wild tiger population status, April 2016 |url=http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180924185944/http://tigers.panda.org/wp-content/uploads/Background-Document-Wild-Tiger-Status-2016.pdf |archive-date=24 September 2018 |access-date=22 November 2017 |publisher=Global Tiger Forum, WWF}}</ref> ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ [[ಹುಲಿ ಪರಿಯೋಜನೆ|ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್]] ಎಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ೨೫ ಹುಲಿ ಮೀಸಲು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇವುಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ನಡೆದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನದ ಅತಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಘಟಕವೆಂದರೆ, ಹೊಸ ವನ್ಯಜೀವಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಇಡೀ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅತಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೂ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರವೂ ಆದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿದುದು. ಜೆ.ಜೆ.ದತ್ತ, ಸರೋಜ್ ರಾಜ್ ಚೌಧರಿ, ಕೈಲಾಶ್ ಸಂಕಾಲ, ಸಂಜಯ್ ದೇಬ್‌ರಾಯ್, ಹೆಚ್.ಎಸ್.ಪನ್ವರ್, ಫತೇಸಿಂಗ್ ರಾಥೋರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತು ಅತಿ ಜರೂರಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸುಸಜ್ಜಿತರಾದ ಅರಣ್ಯ ರಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದು. ಎರಡನೆಯದೆಂದರೆ, ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾನುವಾರು ಮೇವು, ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚು, ಮರಕಡಿತ, ಸೌದೆ ಮತ್ತು ಕಿರು ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಜೀವರಾಶಿಯ ದುರುಪಯೋಗದ ಒತ್ತಡಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಜನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಾದರೂ ತಮ್ಮ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮರಹನನ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಇನ್ನೊಂದು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕ್ರಮವೆಂದರೆ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಸತಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಅಂತಹ ಜನರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳಿಂದ ದೂರದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪುನರ್ವಸತಿ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು. ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿನ ಸಂರಕ್ಷಣಾಪರ ಧೋರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆಯೊದಗಿರಬಹುದಾದರೂ ಹುಲಿಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಸಕಲ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂಕುಲವೇ ಈ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತೆಂಬುದು ಸತ್ಯ. *ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಮೊದಲ ದಶಕದಲ್ಲಿ (1974-84) ಈ ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಗಳು ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡವು. ಹುಲಿಗಳ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬೇಟೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹ ವೃದ್ಧಿ ಗೋಚರಿಸತೊಡಗಿತು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ (ಕಾನ್ಹಾ, ರಣಥಂಬೋರ್, [[ಜಿಮ್ ಕಾರ್ಬೆಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾರ್ಬೆಟ್]], [[ಮಾನಸ್ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ|ಮಾನಸ್]], [[ಕಾಜಿರಂಗ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ಕಾಜೀರಂಗ]]) ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲೂ (ನಾಗರಹೊಳೆ, ಆನೆಮಲೈ, [[ದುಧ್ವಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನ|ದುದ್ವಾ]], ಬಾಂಧವಗಡ) ಗಮನಾರ್ಹ ಪುನಶ್ಚೇತನ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಭಾರತದ ಕಾನ್ಹ, ರಣಥಂಭೋರ್, ಅಂತೆಯೇ ನೇಪಾಳದ ಚಿತ್ವಾನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಜೀಪುಗಳಲ್ಲೋ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತೋ ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಸುತ್ತುವರಿದು ವೀಕ್ಷಿಸುವ ದೃಶ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಆ ದಿನಗಳ ಸಂಭ್ರಮದ ಸೊಗಸನ್ನು ಬೆಲಿಂಡಾ ರೈಟ್, ಫತೇಸಿಂಗ್‌ರಾಥೋರ್, ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಮತ್ತಿತರರು ಅದ್ಭುತ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಸೆರೆಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ಪ್ರಾರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಒಂದುವಿಧವಾದ ಸಂತೃಪ್ತ ಭಾವನೆಗೂ ಎಡೆಗೊಟ್ಟಿತು. ಹುಲಿಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೆಶಕರೊಬ್ಬರು "ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಯ್ತಲ್ಲ, ಇವಾಗ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡ್ತೀರಿ?" ಎಂದು ಕೇಳುವಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಉದಾಸೀನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸುವ ಕಾತುರತೆಯಿಂದ ತಾವು ಹುಲಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಂದು ಸಾರಲು ಧಾವಂತಪಟ್ಟರು. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳ ದಟ್ಟಣೆಯಿರುವ ಈ ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಮಗ್ರ ಹುಲಿನೆಲೆಯ ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ಭಾಗವಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮರೆತುಹೋಗಿತ್ತು. ಇತರ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅವನತಿ ಮುಂದುವರಿದೇ ಇತ್ತು. *ದೊಡ್ಡ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ವನ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಎಣಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಮೊದಲಿಗೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು (ಸ್ಯಾಂಪಲಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಿಕ್ಸ್) ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. ಈ ತಂತ್ರಗಳಿಂದ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ಪ್ರಾಣಿಸಂಖ್ಯೆಯ ಹೆಚ್ಚಳ ಇಲ್ಲವೇ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. *ಇಂಥ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಡೆಗಣಿಸಿದ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಯಂತಹ ಸಂಕೋಚ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದೊದಾಗಿ ಎಣಿಸುವ ದೇಶವ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ತೀರ ಸರಳವೂ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವೂ ಆದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ಗಣತಿ (ಪಗ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಸೆನ್ಸಸ್) ಎನ್ನುವ ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಲಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದೆಂದೂ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಲಿಗಳ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕೂ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ದೊರಕಿರುವ ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾದವರು ಕೆಲವು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ, ನಿಜ. ಆದರೆ ಇದೇ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನು ಎಣಿಸಿಬಿಡಬಹುದೆಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾತ್ರ ಕಾಡಿನ ಹುಲಿಗಳಿರಲಿ, ಮೃಗಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಸಾಬೀತು ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. *ಈ ಹುಲಿಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ.15-20ರಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ; ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಮಣ್ಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಡುವುದು; ಪ್ರಾಣಿಯ ವೇಗಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಆಗಬಹುದಾದ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ವ್ಯತ್ಯಯ; ಒಂದೇ ಪಾದದ ಗುರುತುಗಳನ್ನೇ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ಜಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಮೂಡಲು ಅವಶ್ಯಕವಾದ ಮಣ್ಣು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು, ಹೀಗಾಗಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮುಂದಿಡಲಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಕರ್ಷಕ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೂ ವಾಸ್ತವಕ್ಕೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇ ಉಳಿಯಿತು. *ನಾಗರಹೊಳೆ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಯ ಆಹಾರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು, ಟ್ರಾನ್ಸೆಕ್ಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ಸೀಳುದಾರಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡುವ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲುಎಚ್ಚರದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಲನವಲನಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕಾಡಿ, ಕಾಟಿಯೋ ಕಡವೆಯೋ ಬೇರೊಂದು ಪ್ರಾಣಿಯೋ ಕಂಡಕೂಡಲೇ ಆ ಪ್ರಾಣಿ ಯಾವುದು ಎಷ್ಟಿವೆ ಎಂಬ ವಿವರಗಳನ್ನಲ್ಲದೆ, ರೇಂಜ್ ಫೈಂಡರ್ ಎಂಬ ಉಪಕರಣದ ಮೂಲಕ ಸೀಳುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಣಿಕೆದಾರ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೂ ಆ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೂ ಇರುವ ದೂರವನ್ನು ಗುರುತುಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆರು ಜನ ಸಹಾಯಕರ ನೆರೆವಿನೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೀಳುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 460 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವನ್ನು ಕ್ರಮಿಸಿ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಮಾದರಿ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗೆ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಅರಣ್ಯದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಈ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಸೀಳುದಾರಿ ಗಣತಿಯ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಗೊರಸಿನ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. *ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಹಾಯಕರು ಹುಲಿಯ ಹಿಕ್ಕೆ (ಸ್ಕಾಟ್)ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇವು ಹುಲಿಗಳ ಬಗೆಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲ ಆಕರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆಂದರೆ ಹಿಕ್ಕೆಗಳೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಹೀಗೆ 100 ಕಿ.ಮೀ. ನಡಿಗೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹುಲಿಗಳ ಹಿಕ್ಕೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನಮೂದಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ಈ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಒಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳಿವೆಯೆನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವಾದರೂ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆಯೋ ಇಳಿಮುಖವಾಗಿದೆಯೋ ಎನ್ನುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದರಿಂದ ನಿರ್ವಹಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಂದಾಜಿನ ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯ. *ಯಾವುದೇ ಗೊಂದಲವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಟ್ರ್ಯಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು. ಈ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳನ್ನು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳು ಸಂಚರಿಸುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು ಹುಲಿ ಆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವಾಗ ಕ್ಯಾಮೆರಾ ತನ್ನಂತಾನೇ ಚಿತ್ರ ತೆಗೆಯುವುದು. ಹುಲಿ ತನ್ನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತಾನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದರೂ ಸರಿಯೇ. ಆಯಾ ಹುಲಿಯ ಮೈಮೇಲಿನ ಪಟ್ಟೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಈ ಪಟ್ಟೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದೊಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನಿದಿರ್ಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನೂ ಅತಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು ಹುಲಿಗಳು ಆಯಾ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಲ ಓಡಾಡುತ್ತವೆಯೆಂಬುದನ್ನು ನಮೂದಿಸುವ ಕ್ಯಾಪ್ಚರ್-ರೀಕ್ಯಾಪ್ಚರ್ ಎಂಬ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಮಾದರಿಗಳ ನೆರವಿನಿಂದ ಈ ಗಣತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಖರವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಬಹುದು. *ಹುಲಿಗಣತಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ರೇಡಿಯೋ ಟೆಲೆಮೆಟ್ರಿ ವಿಧಾನವು ಬಹುಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧಕ ತನ್ನ ಭುಜದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕವನ್ನು ನೇತುಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕೈಯಲ್ಲೊಂದು ಆಂಟೆನಾವನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪ್ರತಿದಿನ ಅನೆಯ ಮೇಲೋ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೋ ನಾಗರಹೊಳೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತ ತಾನು ರೇಡಿಯೋ ಕಾಲರ್ ತೊಡಿಸಿದ್ದ  ಹುಲಿಗಳ ಚಲನವಲನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಈ ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. *1990ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ವೈಪರೀತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಿ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆಧಾರ ತಪ್ಪಿ ಮತ್ತೆ ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳುವಂತಾಯಿತು. ಮೊದಲು ದೊರೆತಿದ್ದ ಸೀಮಿತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಆಧಾರ ಸ್ಥಂಭಗಳು ಕುಸಿಯತೊಡಗಿದ್ದವು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಂತರದ ಪ್ರಧಾನಿಗಳ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಬೆಂಬಲ ದೊರಕದೆ ಹೋಯಿತು. ಹೊಸದಾಗಿ ಉದ್ಭವಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರವರ್ಗ ಹಿಂದಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯನಿಷ್ಠ ಕಾಠಿಣ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು ನಯನಾಜೂಕುಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು. 1970ರ ದಶಕದ ವನ್ಯಜೀವಿಪರವಾದವನ್ನು ಅಡಗಿಸುವಂತೆ ಮೇಲೆದ್ದ ಪರಿಸರವಾದೀ ಹೊಸ ಗಾಳಿಯೊಂದು ಬಾಯಿಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಜೀವಿವೈವಿಧ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. *ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಸಮೂಹಗಳೂ ಧನವಿನಿಯೋಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಹುಲಿಯ ಕೊನೆಯ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಅಳಿದುಳಿದ ಶೇ.3ರಷ್ಟು ಭೂಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕೈಚಾಚುವ "ತಾಳಿಕೆಯ ಬಳಕೆ" (ಸಸ್ಟೇನಬಲ್ ಯೂಸ್) ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸತೊಡಗಿದವು. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ತಿಳಿದವರೂ ಆಸಕ್ತಿಯೇ ಇಲ್ಲದವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಹು ಸಮಂಜಸವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳತೊಡಗಿದರು. ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ 20ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದು ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದವರಿಗೆ ಹುಲಿಯ ಜೀವಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಕನಿಷ್ಠ ಅಗತ್ಯಗಳ ವಿಚಾರವೊಂದೂ ನೆನಪಿಗೆ ಬಾರದೆಹೋಯಿತು. ಅಧಿಕೃತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರವೊಂದು ಹುಲಿ ಸರ್ವತ್ರ ಸುಕ್ಷೇಮಿಯಾಗಿರುವುದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಈ ಸಂಕುಚಿತ ಸಂತೃಪ್ತಿ ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವಂಥದು. ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಬದುಕಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಇದ್ದ ಕಂಟಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೂ ಒಂದು ಆತಂಕ ತಲೆಯೆತ್ತತೊಡಗಿತ್ತು - ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ವೈದ್ಯರು ತಯಾರಿಸುವ ಔಷಧಕ್ಕಾಗಿ ಹುಲಿಯ ಎಲುಬುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಹೊಸ ದಂಧೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. *ಅತಾರ್ಕಿಕ ಗಣತಿಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳಿಂದಲೂ ರಣಥಂಬೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಹತ್ಯೆಯಿಂದಲೂ ಬೇಸರಗೊಂಡಿದ್ದ ಕೆಲವು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದ ಅಳುಕು-ಆತಂಕಗಳು 1993ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ತಾಳುವಂತಾಯಿತು. ದೆಹಲಿಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾವಾದಿ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರವರೂ ಅವರ ಸಹಚರರೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಲಿಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳ ಸಮೇತ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು, ಹುಲಿ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರೋಗಿಯೇನೂ ಅಲ್ಲವೆಂದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ವ್ಯಾಪಕ ತನಿಖೆಗಳು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ವಿಷಮವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಸಾರಿದವು. ಹುಲಿಗಳ ನಿಜವಾದ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಲಾಗಿದೆಯೆನ್ನುವುದರ ಬಗೆಗೆ ನಿಖರವೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಂದಾಜುಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಹುಲಿಬೇಟೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳ ನೈಜ ಸ್ವರೂಪವೇನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಅಲಕ್ಷ್ಯ, ಉದಾಸೀನಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಖಂಡಿತ. (ಹುಲಿಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕುರಿತಾದ) "ಸಮಸ್ಯೆ ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಆಗಿನ ಪರಿಸರಖಾತೆಯ ಸಚಿವರು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ೧೨೦೦ ರಷ್ಟಿದ್ದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ೩೦೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಆದರೆ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹುಲಿಗಣತಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹುಲಿಗಳ ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೪೧೧ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹುಲಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಈ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.<ref name="Over half of tigers lost in 5 years: census">{{cite news |date=13 February 2008 |title=Front Page : Over half of tigers lost in 5 years: census |newspaper=[[The Hindu]] |url=http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |url-status=deviated |access-date=10 June 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm |archive-date=20 February 2008 |archivedate=20 ಫೆಬ್ರವರಿ 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080220074725/http://www.hindu.com/2008/02/13/stories/2008021357240100.htm }}</ref><ref>{{cite news |author=Foster, P. |date=2007 |title=Why the tiger's future is far from bright |newspaper=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=19 September 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3642330/Why-the-tigers-future-is-far-from-bright.html |archive-date=10 January 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web |title=Tiger Reserves |url=http://wiienvis.nic.in/Database/trd_8222.aspx |access-date=19 September 2018 |publisher=ENVIS Centre on Wildlife & Protected Areas}}</ref> ([[ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]] ನೋಡಿ) === ರಷ್ಯಾ === [[ಚಿತ್ರ:ElephantbackTigerHunt.jpg|thumb|left|೧೯ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತು ಹುಲಿ ಬೇಟೆ.]] *ಭೂಮಿಯ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಹುಲಿಯಾದ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿ ಹೆಚ್ಚೂಕಡಿಮೆ ವಿನಾಶದಂಚನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು. ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಈ ತಳಿಯ ಕೇವಲ ೪೦ ಹುಲಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅಪಾಯವನ್ನರಿತ ಅಂದಿನ [[ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ|ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ]] ಸರಕಾರವು ಈ ಹುಲಿಗಳ ಬೇಟೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಅತಿ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡು ಜೊತೆಗೆ ಹಲವು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಹುಲಿ ವಲಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿತು. *ಇದರ ಫಲಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ನೂರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಆದರೆ ೯೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟ ಮುರಿದುಬಿದ್ದು [[ರಷ್ಯಾ|ರಷ್ಯಾದ]] ಆರ್ಥಿಕಸ್ಥಿತಿ ದಯನೀಯವಾಗಿ ಕುಸಿದಾಗ ಈ ಹುಲಿವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳ ನಾಟಾ ಧಂದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ಕಳ್ಳಬೇಟೆ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಆದರೆ ಈಚೆಗೆ ರಷ್ಯಾದ ಹಣಕಾಸು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದ್ದು ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯತ್ತ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಗಾ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. == ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ == [[ಚಿತ್ರ:Hoysala emblem.JPG|thumb|upright|[[ಕರ್ಣಾಟಕ]]ದ [[ಬೇಲೂರು|ಬೇಲೂರಿನಲ್ಲಿರುವ]] [[ಹೊಯ್ಸಳ]] ಅರಸರ ಲಾಂಛನ. ಹುಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಳ.]] *18-19 ನೇ ಶತಮಾನಗಳ ವೇಳೆಗೆ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಬೇರೂರತೊಡಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರ ಬದಲಾಯಿತು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ನೈಪುಣ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬಂದೂಕುಗಳ ನೆರವೂ ದೊರೆತು ವಸಾಹತುಗಾರರು, ರಾಜರುಗಳು, ಸಾಮಾನ್ಯರು ಹುಲಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಯುದ್ಧವನ್ನೇ ಸಾರುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆಯೂ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಔಷಧಗಳ ಬಳಕೆಯೂ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆವರೆಗೂ ಮಾನವ ವಸತಿ ಕೃಷಿಗಳಿಗೆ ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದೊಳಗೆಲ್ಲಾ [[ಕಬ್ಬು]], [[ಕಾಫಿ]], [[ಚಹಾ|ಟೀ]] ಮೊದಲಾದ [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳೂ]] ಸೇರಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಕ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಗಳ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಏಕೈಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕುಮರಿ ಕೃಷಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿರದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಅರಣ್ಯ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಅರಣ್ಯಗಳೆಂದು (ರಿಸರ್ವ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್) ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡ ಸರ್ಕಾರವು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಈ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮರ ಕಡಿಯಲು ಇಲ್ಲವೆ ಕೃಷಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡದೇ ಇದ್ದುದು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರೇ ತಾಳಿಕೆ ಮೀರಿ ಮರಕಡಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದರೂ 19ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತ ಹಾಗೂ ಬರ್ಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಿತ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಕೃಷಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಅತಿಕ್ರಮಣದಿಂದ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದ ಚೀನಾ ಬಹುತೇಕ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಒತ್ತಡ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್, ಇಂಡೋ ಚೈನಾ, ಮಲಯಾ ಮತ್ತು ಸುಮಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ನೆಲೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. *20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಬಾಲೀ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಹುಲಿಯ ಉಪಜಾತಿ ಅಳಿದುಹೋಯಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಹುಲಿಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಅಪಾಯದ ದವಡೆಗೆ ಸಿಲುಕಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದವರಿಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬಹುಮಾನ ಧನವನ್ನು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗರೂ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರೂ ಸಂದರ್ಭ ಸಿಕ್ಕಿದ ಹಾಗೆಲ್ಲಾ ಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಗುಂಡು ಹೊಡೆಯಲು, ವಿಷ ಉಣಿಸಲು, ಹೇಗೆ ಬೇಕಾದರೂ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಾತರರಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು "ಆಹಾರ ಬೆಳೆಯಿರಿ" (ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್) ಆಂದೋಲನವಂತೂ ಜನರನ್ನು ಹುಲಿಯ ಅಳಿದುಳಿದ ನೆಲಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾದ ಮಾನವ-ಹುಲಿ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದೇ ಆಂದೋಲನದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬಂದೂಕುಗಳ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ವಿತರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬೇಟೆಯ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹತ್ಯೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸುಲಭ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಆನಂತರದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜೀಪುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ ಟಾರ್ಚುಗಳ ಬಳಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಬೇಟೆಗಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಪೂರೈಕೆಯಾದಂತಾಯಿತು. ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ, ಲೈಸೆನ್ಸ್ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮೃಗಯಾವಿನೋದಿ ಬೇಟೆಗಾರರೂ ವನ್ಯಜೀವಿ ಹತ್ಯೆಗೆ ತಮ್ಮ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚರ್ಮ ಹದಗಾರರೊಬ್ಬರು ತಾವು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಈ ಬೇಟೆಗಾರರು ತಂದೊಪ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿ ಚರ್ಮಗಳನ್ನು ಹದಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದುದಾಗಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಸ್ಥಳೀಯರ ಬೇಟೆಯ ಸಂಭ್ರಮಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವುದಾದರೆ, "ನರಿಬೊಡಿ" (ಎಂದರೆ, ಹುಲಿಗೆ ಗುಂಡಿಕ್ಕುವ) ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದ (ದಿವಂಗತ) ಚಂಗಪ್ಪ ಎನ್ನುವವರು 1947 ರಿಂದ 1964 ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಾಗರಹೊಳೆಯ ಸಮೀಪದ ತಮ್ಮ ಗ್ರಾಮದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲೇ 27 ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದರು. *ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾನವನು ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಐದು ದೊಡ್ಡ ವನ್ಯಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಸಹ ಒಂದು. ಹುಲಿ ಬೇಟೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಮಾನವನಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು. ಮಾನವ ಮತ್ತು ಹುಲಿಗಳ ನಡುವೆ ಘರ್ಷಣೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಹುಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನರಭಕ್ಷಕಗಳಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮಾನವನು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರುವನು. *ಜೊತೆಗೆ ಹುಲಿಯ ಉಗುರು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು [[ಅಂಗ (ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ)|ಅಂಗಗಳನ್ನು]] ಮಾನವನು [[ಔಷಧ|ಔಷಧಿಗಳಲ್ಲಿ]] ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸುವನು. ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಅಂಗಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಔಷಧಿಗಳ ಬಳಕೆ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ಇದರ ಬಿಸಿ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ತಾಗಿದೆ.<ref>{{cite book|title=The Illegal Wildlife Trade: Inside the World of Poachers, Smugglers and Traders (Studies of Organized Crime)|last1=van Uhm|first1=D.P.|date=2016|publisher=Springer|location=New York}}</ref><ref>{{cite web |title=Traditional Chinese Medicine |url=http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20120511171427/http://www.worldwildlife.org/what/globalmarkets/wildlifetrade/traditionalchinesemedicine.html |archive-date=11 May 2012 |access-date=3 March 2012 |publisher=World Wildlife Foundation}}</ref><ref>{{cite news |author=Jacobs, A. |date=2010 |title=Tiger Farms in China Feed Thirst for Parts |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2010/02/13/world/asia/13tiger.html?_r=1}}</ref> == ಪಿಲಿಕುಲೆನ ಸಂಖ್ಯೆ-ಇಂಚಿಪ್ಪದ ಗಣತಿ == *13/08/2016 ಟ್: {| class="wikitable" |- ! ದೇಶ || 2010 || 2011 || 2016 |- | ಭಾರತ || 1706 || 1411 || 2226 |- | ಬಾಂಗ್ಲಾ || 440 || 440 || 106 |- | ನೇಪಾಳ || 155/198 || 155 || 198 |- | ಭೂತಾನ್ || 50/75 || 75 || 103 |- | ರಷ್ಯಾ || 360 || 360 || 433 |- | ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾ || 225/670 || 325 || 371 |- | ಮಲೇಷ್ಯಾ || 300 || 500 || 250 |- | ಚೀನಾ || 7 || 45 || 7 |- | ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ || 185/221 || 200 || 189 |- | ಲಾವೊಪಿಡಿಆರ್ || 2/17 || 17 || 2 |- | ವಿಯೆಟ್ನಾಂ || 5/20 || 10 || 5 |- | ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ || 7 || 85 || - |- | ಕಾಂಬೋಡಿಯಾ || 20 || 20 || 0 |- ! ಒಟ್ಟು || 3068/4041 || 3643 || 3980 |- |} <ref>[http://www.prajavani.net/article/%E0%B2%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%82-%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2-%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2 ಇನ್ನೂ ಕಾಲ ಮಿಂಚಿಲ್ಲ]</ref> === ಪಿಲಿ 2018ತ ಗಣತಿದಂಚ === *2018 ರ ಗಣತಿಯಂತೆ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 3980 ಇದೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಹುಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದು ಭಾರತ -ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2264 ಹುಲಿಗಳಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಅವು 90,000 ಚದರ ಕಿ.ಮೀಟರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕಾಡಿನ ಪಕ್ಕದ ಊರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಸುಮಾತ್ರಾದಲ್ಲಿ 400; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 340; ರಷ್ಯಾ, ಚೀನಾಗಳಲ್ಲಿ ಸೈಬೀರಿಯಾದ ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಹುಲಿ 540; ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಮ್ಯನ್ಮಾರ್ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 250 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲಿ 2967 ಹುಲಿಗಳು ಇರುವುದಾಗಿ 2018ರ ಹುಲಿ ಗಣತಿ ವರದಿಯಿಂದ ತಿಳಿದು ಬಂದಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿರುವ ಹುಲಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 524 ಎಂದು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗಿದೆ.<ref>[https://www.prajavani.net/stories/national/pm-modi-releases-tiger-census-654288.html ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ]</ref> == ಗ್ಯಾಲರಿ == <gallery> Image:Indischer Maler um 1650 (II) 001.jpg|ಒಂಜಿ ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರ. ೧೬೫೦ Image:India tiger.jpg|ಬಂಗಾಳದ ಪಿಲಿ Image:Sumatratiger-004.jpg|ಸುಮಾತ್ರಾದ ಪಿಲಿ Image:Sibirischer tiger de edit02.jpg|ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಪಿಲಿ Image:Godess Durga painting.JPG|ಪಿಲಿನ್ ವಾಹನವಾದ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುನ ದುರ್ಗಾಮಾತೆ Image:Tipu Sultan's Tiger.JPG|ಬೊಲ್ದು ಸೈನಿಕನ ಮಿತ್ತ್ ಬುರೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಪಿಲಿ. ಈ ಬೊಂಬೆ [[ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ|ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನಗ್]] ಸೇರ್‌ದ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್. </gallery> == ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಕೊಂಡಿಲು == {{commons|Panthera tigris tigris}} {{commons|Panthera tigris|Panthera tigris}} *[https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ 21st Century Tiger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20010721091848/http://21stcenturytiger.org/ |date=2001-07-21 }}: ಹುಲಿ ಮತ್ತವುಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. *[http://www.tigersincrisis.com/ Tigers in Crisis]: ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು *[http://www.panda.org/about_wwf/what_we_do/species/about_species/species_factsheets/tigers/index.cfm WWF – ಹುಲಿಗಳು] *[https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html Tiger Stamps] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090605030601/http://www.stampsbook.org/subject/Tiger.html |date=2009-06-05 }}: ನಾನಾ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಂಚೆಚೀಟಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಲಿಯ ಚಿತ್ರಣ. *[http://www.sundarbanstigerproject.info/ Sundarbans Tiger Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618073345/http://www.sundarbanstigerproject.info/ |date=2009-06-18 }}: [[ಸುಂದರಬನ]] ಹುಲಿ ಯೋಜನೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ]] <references /> == ಎಚ್ಚದ ಓದುಗಾದ್ == * {{cite magazine|author=Marshall, A.|magazine=[[Time (magazine)|Time]]|date=2010|title=Tale of the Cat|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20100226173448/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1964894-1,00.html|url-status=dead|archive-date=26 February 2010}} * {{cite news |author=Millward, A. |date=2020 |title=Indian tiger study earns its stripes as one of the world's largest wildlife surveys |publisher=Guinness World Records Limited |url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2020/7/indian-tiger-study-earns-its-stripes-as-one-of-the-world%E2%80%99s-largest-wildlife-surve-624966}} * {{cite news |author=Mohan, V. |date=2015 |title=India's tiger population increases by 30% in past three years; country now has 2,226 tigers |work=[[The Times of India]] |url=http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/flora-fauna/Indias-tiger-population-increases-by-30-in-past-three-years-country-now-has-2226-tigers/articleshow/45950634.cms}} * {{cite book|title=Wild beasts: a study of the characters and habits of the elephant, lion, leopard, panther, jaguar, tiger, puma, wolf, and grizzly bear|author=Porter, J. H.|publisher=C. Scribner's sons|year=1894|location=New York|pages=196–256|chapter=The Tiger|chapter-url=https://archive.org/stream/wildbeastsstud00port#page/239}} * {{cite book|title=Indian Tiger|author=Sankhala, K.|publisher=Roli Books Pvt Limited|year=1997|isbn=978-81-7437-088-4|location=New Delhi|ref=Sankhala}} * {{cite journal|last1=Schnitzler|first1=A.|last2=Hermann|first2=L.|title=Chronological distribution of the tiger ''Panthera tigris'' and the Asiatic lion ''Panthera leo persica'' in their common range in Asia|journal=[[Mammal Review]]|volume=49|issue=4|pages=340–353|doi=10.1111/mam.12166|date=2019|s2cid=202040786}} * {{cite news |author=Yonzon, P. |date=2010 |title=Is this the last chance to save the tiger? |work=[[The Kathmandu Post]] |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109123729/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/11/19/features/is-this-the-last-chance-to-save-the-tiger/215040/ |archive-date=9 November 2012}} {{Includes Wikisource|ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಹುಲಿ}} [[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರಾಣಿಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ]] [[ವರ್ಗೊ:ಮೃಗೊಲು]] 1q7343t3lco67p7aiuicprlwu8rjgwl 0 4893 216839 195861 2025-06-05T02:48:23Z Kishore Kumar Rai 222 216839 wikitext text/x-wiki [[File:Horanadu Temple Entrance.jpg|thumb|ಹೊರನಾಡು]] [[ಉಡುಪಿ|ಉಡುಪಿಡುದು]] ೧೩೫ ಕಿ. ಮೀ. ದೂರ ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಯಾತ್ರ ಸ್ದಳ. ಶ್ರಿ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ [[ಕಳಸ|ಕಳಸಡ್ಡು]] ೮ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ ಉಂಡು. ಈ ಊರುಗು ಬರ್ರೆಗು [[ಬೆಂಗಳೂರು]], [[ಮೈಸೂರು]] [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು]] ರಾಜ್ಯತ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಕಡೆಡ್ತ್ ಬಸ್ಸು ಸೌಕರ್ಯ ಉಂಡು. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರತ ಅಧಿದೇವತೆ ಶ್ರಿ ಅನ್ನಪೂರ್ನೆಶ್ವರಿ ಮಸ್ತ್ ಇತಿಹಾಸ ಉಂಡು ದೇವಸ್ಥಾನತ ಧರ್ಮಕರ್ತೆರಾಯಿನ ಶ್ರಿ ಭೀಮೆಶ್ವರ ಜೋಷಿ ವಲ್ಲರು. ಏಪೊಲ ಕಾಂಡೆ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನ, ರಾತ್ರಿ ಪ್ರಸಾದ ಉಂಡು (ನಿತ್ಯನ್ನದಾನ) ವಿಸೇಸ ಪೂಜೆ ಪುರಸ್ಖಾರ ನಡಪುಂಡು. ಮುಲ್ಪ ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, [[ಯಕ್ಷಗಾನ]] ಕ್ರೀಡೆ ಸಮಾಜಸೇವೆಗ್ ಪುರಸ್ಕಾರ ತಿಕ್ಕೊಂದುಂಡು ಆಶಕ್ತರೆಗ್ ಸಹಾಯ ಅವೊಂದುಂಡು. ಭಕ್ತರೆಗ್ ಉದ್ದಾರ ಮಲ್ತೊಂದುಲ್ಲೆರು ಶ್ರಿ ಅನ್ನಪುರ್ನೆಶ್ವರಿ ಮತಾ. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} {{ಎಲ್ಯ}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಳುನಾಡ್ದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ]] [[ವರ್ಗೊ:ಊರುಲು]] qp52eskhhyog9szaxoeveke1xz7bmeh 0 5423 216829 195780 2025-06-04T16:31:46Z Kishore Kumar Rai 222 216829 wikitext text/x-wiki [[File:Gemini 10 launch time exposure - GPN-2006-000036.jpg|thumb|ರಾಕೆಟ್ ಚಿತ್ರೊ]] '''ರಾಕೆಟ್''' ([[:en:Launch vehicle|ಉಡ್ಡಯನ ವಾಹನೊ]]) ಒಂಜಿ [[ಕ್ಷಿಪಣಿ]], [[ವ್ಯೋಮನೌಕೆ]], [[ವಾಯುನೌಕೆ]] ಅತ್ತಂಡ [[ಎಂಜಿನ್‍]]ಡ್ದ್ ಮಿತ್ತ್ ಮೋರೆ ಮಲ್ತ್ ಒತ್ತಡೊ ಉಂಡಾದ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನ ವಾಹನೊ. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್‍ದ ಪಿದಯಿ ಪೋಪುನವು ರಾಕೆಟ್‍ಡ್ ಇಪ್ಪುನ ನೋದನಕಾರಿಡ್ದ್<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.qrg.northwestern.edu/projects/vss/docs/propulsion/1-what-is-a-propellant.html |access-date=2017-02-02 |archive-date=2017-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108160236/http://www.qrg.northwestern.edu/projects/vss/docs/propulsion/1-what-is-a-propellant.html |url-status=dead }}</ref> ಗಳಸೊಂದುಂಡು. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್ದ ಕ್ರಿಯೆಗ್ ತಕ್ಕಂದಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆದ ತತ್ವೊದ ಮಿತ್ತ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. ರಾಕೆಟ್ ಎಂಜಿನ್‍ಲು [[:en:Speed|ಕ್ಷಿಪ್ರಗತಿದ ಗಾಳಿತ]] ಮೂಲಕೊ ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕ್‌ಡ್ ಪಿದಯಿ ಪೋಪುನ ರಾಕೆಟ್‍ನ್ ದುಂಬು ಕೊನೊಪುಂಡು. [[File:Soyuz TMA-5 launch.jpg|thumb|ರಾಕೆಟ್‍ ರಾಪಾವುನೆ]] ರಾಕೆಟ್‍ಲು ಸಾಪೇಕ್ಷವಾದ್ ಕಡಮೆ ತೂಕೊನು ಪೊಂದ್‍ನ ಸಕ್ತಿಸಾಲಿ, ದಿಂಜ ವೇಗೊತ್ಕರ್ಸೊನು ಪಿದಯಿ ಪಾಡುನ ಬುಕ್ಕೊ ಮಸ್ತ್ ಗಾಳಿನ್ ಪೊಂದ್‍ನ ದಿಂಜ ಸಾಮರ್ತ್ಯೊತವು. ರಾಕೆಟ್‍ಲು ಆಕಾಸೊಡು ವಾತಾವರನೊದ ಮಿತ್ತ್ ಅವಲಂಬಿಸವಂದೆ ದಕ್ಷತೆಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪು. [[ಚೀನಾ]] ದೇಸೊಡು ರಾಕೆಟ್‍ಲೆನ್ [[ಮಿಲಿಟರಿ]] ಬುಕ್ಕೊ ಮನರಂಜನೆದ ಉದ್ದೇಸೊಗಾದ್ ೧೩ನೆತ ಸತಮಾನೊಡು ಗಳಸೊಂದಿತ್ತೆರ್. [[File:Chinese rocket.png|thumb|ಚೀನಾಡ್ ಗಳಸ್‍ನ ರಾಕೆಟ್‌ದ ಮಾದರಿ]]೨೦ನೇ ಸತಮಾನೊಗು ಮುಟ್ಟೊ ಪಂಡ [[ಚಂದ್ರೆ|ಚಂದ್ರ]]ನ ಮಿತ್ತ್ ಕಾರ್ ದೀಡುನೇಟ ಮುಟ್ಟೊ ಮಹತ್ವೊದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಂತರಗ್ರಹೀಯ ಬುಕ್ಕೊ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉದ್ದೇಸೊಗಾದ್ ರಾಕೆಟ್‍ಲೆನ್ ಗಳಸಿಯೆರೆ ಸಾದ್ಯೊ ಆಯಿಜಿ. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ವಿಜ್ಞಾನ]] [[ವರ್ಗೊ:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ತುಳು ಯೋಜನೆ/ವಿಜ್ಞಾನ ಪಟ್ಯೊ ಲೇಕನೊಲು]] jveh1r5ey9fwmo07e4bc3v5qlg0zpur 0 5835 216847 141826 2025-06-06T01:07:34Z Kishore Kumar Rai 222 216847 wikitext text/x-wiki '''ಅನ್ನಾಮಣಿ''' ಇಂಬೆರ್ ಭಾರತದೇಶೊದ ಮಹಿಳಾ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಬೊಕ್ಕ ಪವನಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿಜ್ಞಾನಿ. ಇಂಬೆರೆನ ಇಡಿ ಪುದರ್ ಅನ್ನಾ ಮುದಲಾಯಿ ಮಣಿ ಪಂಡ್ದ್. <ref>{{cite news|title=Archive News|url=http://www.thehindu.com/2001/10/14/stories/1314078b.htm|accessdate=11 October 2021|work=The Hindu|language=en}}</ref> == ಪುಟ್ಟು ಬೊಕ್ಕ ಬಾಲ್ಯ == ಇಂಬೆರ್ ೧೯೧೮ನೇ ಇಸವಿದ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೩ನೇ ತಾರೀಕ್ [[ಕೇರಳ]] ರಾಜ್ಯೊದ ಪೀರುಮೇಡು ಪನ್ಪಿನ ಊರುಡ್ ಪುಟ್ಟಿಯೆರ್. ಇಂಬೆರ್ ಪಿರಾಕ್ದ ಸಿರಿಯನ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಕುಟುಂಬೊಗ್ ಸೇರ್ದಿನಾರ್. ಇಂಬೆರೆನ ಅಮ್ಮೆರ್ ಒರಿ ಸಿವಿಲ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಆದಿತ್ತೆರ್. ಎನ್ಮ ಜನ ಜೋಕುಲೆಡ್ ಮೇರ್ ಏಲನೆ ಬಾಲೆ ಆದ್ ಪುಟ್ಟಿಯೆರ್. ಎಲ್ಯ ಪ್ರಾಯೊಡೇ ಮೆರೆಗ್ ಎಡ್ಡೆ ಪುಸ್ತಕೊಲೆನ್ ಓದುನ ಅಭ್ಯಾಸ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಇಂಬೆರೆಗ್ [[ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ|ಮಹಾತ್ಮಾಗಾಂಧಿ]]ನ ತತ್ವೊಲು ಪಂಡ ಮಸ್ತ್ ಇಷ್ಟ. ಅಂಚಾದ್ ಆರ್ ಎಲ್ಯೊಡೆ ಖಾದಿ ಕುಂಟುಲೆನ್ ತುತ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. == ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ == ಎಲ್ಯ ಪ್ರಾಯೊಡೇ ಇಂಬೆರ್ ಕಲ್ಪುನೆಟ್ ಬುದ್ಧಿವಂತೆರಾದಿತ್ತೆರ್. ರಾಮನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ಡ್ ಪದವಿ ದೆತೊನ್ಯೆರ್. ೧೯೪೦ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಬೆಂಗಳೂರುದ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ಼್ ಸೈಯನ್ಸ್ಡ್ ಭೌತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸ್ಕಾಲರ್ಶಿಪ್ ತಿಕ್ಕ್ಂಡ್. ೧೯೪೨ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಮದ್ರಾಸ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಗ್ ತನ್ನ ಪಿ.ಹೆಚ್.ಡಿ. ಪ್ರಬಂದೊನ್ ಒಪ್ಪಿಸಾದ್ ಇಂಗ್ಲಂಡ್ ದೇಸೊಡು ಇಂಟರ್ನ್‌ಶಿಪ್ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸ್ಕಾಲರ್ ಶಿಪ್ ದೆತೊನ್ಯೆರ್. ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ಲಂಡನ್ಡ್ ಪವನಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಟ್ ವಿಶೇಷ ಅಧ್ಯಯನ ಮಲ್ತೆರ್.<ref>{{cite news|last1=Gold |Points: 50 ||first1=Posted Date: 27 Feb 2013 |Updated: 27-Feb-2013 |Category: General |Author: JyotiS |Member Level:|title=Anna Mani: a pioneer woman Researcher of India|url=http://www.indiastudychannel.com/resources/158965-Anna-Mani-a-pioneer-woman-Researcher-of-India.aspx|accessdate=11 October 2021|work=India Study Channel|date=27 February 2013|language=en}}</ref> == ವೃತ್ತಿದ ಬದ್ಕ್ == ೧೯೪೮ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಭಾರತೊಗ್ ಪಿರ ಬತ್ತ್ದ್ ಪೂನಾಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಪವನ ಶಾಸ್ತ್ರ ಇಲಾಖೆಡ್ ವಿಕಿರಣ ನಿರ್ಮಾಣದ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಯಿಸೊಂದು ಸೇವೆ ಸಂದಾಯೆರ್. ವಾವುಲು ವಜ್ರ ಬೊಕ್ಕ ಮಾಣಿಕ್ಯೊದ ರೋಹಿತ ದರ್ಶಕೊಡುಲಾ ಬೇಲೆ ಬೆಂದೆರ್. ೧೯೭೬ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಐತ ಉಪ್ಪನಿರ್ದೇಶೆಕೆರಾದ್ ನಿವ್ರತ್ತರಾಯೆರ್. ಐರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ರಾಮನ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಸೆಂಟರ್ಡ್ ಮೂಜಿ ವರ್ಸ ಮುಟ್ಟ ಅತಿಥಿ ಪ್ರಾದ್ಯಾಪಕೆರಾದ್ ಬೇಲೆ ಮಾಲ್ತೆರ್. ೧೯೯೪ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಆರ್ ಸೀಕ್ಡ್ ಬೂರ್ಯೆರ್. ೨೦೦೧ನೇ ಇಸವಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೬ನೇ ತಾರೀಕ್ದಾನಿ ತಿರುವನಂತರಪುರೊಡ್ ತೀರ್ ಪೋಯೆರ್. == ಸಾಧನೆ == ಓಝೋನ್ ಉಪಕರಣೊ ನಾಡ್ ಪತ್ತೆರೆ ಪೊನೆಯೆರ್. ಆರ್ನ ಈ ಸಾಧನೆನ್ ಗುರ್ತ ಮಲ್ತಿನ WMO ಸಂಸ್ಥೆ (ವಿಶ್ವ ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆ) ಆರೆನ್ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ ಆಯೋಗದ ಸದಸ್ಯೆರಾದ್ ಆಯ್ಕೆ ಮಲ್ತೆರ್. == ಪುರಸ್ಕಾರ == ಆರ್ ಮಲ್ದಿನ ವಾತಾವರಣೊದ ಓಝೋನ್ ದ ಮಿತ್ತ್ದ ಸಂಶೋಧನೆಗ್ ೧೯೮೭ಡ್ ಆರೆಗ್ 'ರಾಮನಾಥನ್ ಮೆಡಲ್' ಪುರಸ್ಕಾರ ತಿಕ್ಕ್ಂಡ್.<ref>{{cite web|title=Private Site|url=https://abravenewscience.wordpress.com/2016/07/14/anna-mani-meteorologist-extraordinaire/|website=abravenewscience.wordpress.com|accessdate=11 October 2021}}</ref> == ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟಣೆ == * ೧೯೮೦ - 'ದಿ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಬುಕ್ ಫ಼ಾರ್ ಸೋಲಾರ್ ರೇಡಿಯೇಷನ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯ' * ೧೯೮೧- 'ಸೋಲಾರ್ ರೇಡಿಯೇಷನ್ ಓವರ್ ಇಂಡಿಯ' * ೧೯೮೩- 'ವಿಂಡ್ ಎನರ್ಜಿ ಡೇಟಾ ಫ಼ಾರ್ ಇಂಡಿಯ'<ref>https://abravenewscience.wordpress.com/2016/07/14/anna-mani-meteorologist-extraordinaire/</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ವ್ಯಕ್ತಿಲು]] 71kl8pqzxf9gcltdav3pd27e9dn8ntl 4 6742 216811 216737 2025-06-02T23:54:17Z MediaWiki message delivery 407 /* Tech News: 2025-23 */ಪೊಸ ವಿಭಾಗ 216811 wikitext text/x-wiki {{ಚಾವಡಿ ಪುಟೊ header|ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲು|alpha=yes| [[ತುಳು ಭಾಷೆ|ತುಳು]] ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲೆನ ಪುಟೊ. |ವಿಪಿ:ಚಾ|ವಿಪಿ:ಚಾತಾಸು}} {{Archive box| {{Search box|root=ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ (ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲು)|search-width=20|search-button-label=ಪತ್ರಾಗಾರೊಡ್ ನಾಡ್ಲೆ|search-break=yes}} *[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ/ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲು ಪತ್ರಾಗಾರೊ|ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲು ಪುಟೊತ ಪತ್ರಾಗಾರೊ]] }} __NEWSECTIONLINK__ __TOC__<div id="below_toc"></div> [[Category:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚಾವಡಿ]] [[Category:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಲೇಸ್‍ಲು]] {{ಬಳಕೆದಾರೆ:MABot/config |archive = ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ/ತಾಂತ್ರಿಕ ಸುದ್ದಿಲು/ಪತ್ರಾಗಾರೊ/%(year)s |algo = old(30d) |counter = 1 |archiveheader = |minthreadstoarchive = 1 |minthreadsleft = 2 }}</noinclude> {{clear}} == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2024-47</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2024-W47"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/47|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Users of Wikimedia sites will now be warned when they create a [[mw:Special:MyLanguage/Help:Redirects|redirect]] to a page that doesn't exist. This will reduce the number of broken redirects to red links in our projects. [https://phabricator.wikimedia.org/T326057] * View all {{formatnum:42}} community-submitted {{PLURAL:42|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Pywikibot/Overview|Pywikibot]], which automates work on MediaWiki sites, was upgraded to 9.5.0 on Toolforge. [https://phabricator.wikimedia.org/T378676] '''Updates for technical contributors''' * On wikis that use the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:FlaggedRevs|FlaggedRevs extension]], pages created or moved by users with the appropriate permissions are marked as flagged automatically. This feature has not been working recently, and changes fixing it should be deployed this week. Thanks to Daniel and Wargo for working on this. [https://phabricator.wikimedia.org/T379218][https://phabricator.wikimedia.org/T368380] '''In depth''' * There is a new [https://diff.wikimedia.org/2024/11/05/say-hi-to-temporary-accounts-easier-collaboration-with-logged-out-editors-with-better-privacy-protection Diff post] about Temporary Accounts, available in more than 15 languages. Read it to learn about what Temporary Accounts are, their impact on different groups of users, and the plan to introduce the change on all wikis. '''Meetings and events''' * Technical volunteers can now register for the [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2025|2025 Wikimedia Hackathon]], which will take place in Istanbul, Turkey. [https://pretix.eu/wikimedia/hackathon2025/ Application for travel and accommodation scholarships] is open from '''November 12 to December 10 2024'''. The registration for the event will close in mid-April 2025. The Wikimedia Hackathon is an annual gathering that unites the global technical community to collaborate on existing projects and explore new ideas. * Join the [[C:Special:MyLanguage/Commons:WMF%20support%20for%20Commons/Commons%20community%20calls|Wikimedia Commons community calls]] this week to help prioritize support for Commons which will be planned for 2025–2026. The theme will be how content should be organised on Wikimedia Commons. This is an opportunity for volunteers who work on different things to come together and talk about what matters for the future of the project. The calls will take place '''November 21, 2024, [[m:Special:MyLanguage/Event:Commons community discussion - 21 November 2024 8:00 UTC|8:00 UTC]] and [[m:Special:MyLanguage/Event:Commons community discussion - 21 November 2024 16:00 UTC|16:00 UTC]]'''. * A [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community meetings#29 November 2024|Language community meeting]] will take place '''November 29, 16:00 UTC''' to discuss updates and technical problem-solving. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/47|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2024-W47"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೭:೩೦, ೧೯ ನವಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=27806858 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2024-48</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2024-W48"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/48|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * [[File:Octicons-gift.svg|12px|link=|class=skin-invert|Wishlist item]] A new version of the standard wikitext editor-mode [[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|syntax highlighter]] will be available as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|beta feature]] later this week. This brings many new features and bug fixes, including right-to-left support, [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CodeMirror#Template folding|template folding]], [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CodeMirror#Autocompletion|autocompletion]], and an improved search panel. You can learn more on the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CodeMirror|help page]]. * The 2010 wikitext editor now supports common keyboard shortcuts such <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>Ctrl</code>+<code>B</code></bdi> for bold and <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>Ctrl</code>+<code>I</code></bdi> for italics. A full [[mw:Help:Extension:WikiEditor#Keyboard shortcuts|list of all six shortcuts]] is available. Thanks to SD0001 for this improvement. [https://phabricator.wikimedia.org/T62928] * Starting November 28, Flow/Structured Discussions pages will be automatically archived and set to read-only at the following wikis: <bdi>bswiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>elwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>euwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>fawiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>fiwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>frwikiquote</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>frwikisource</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>frwikiversity</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>frwikivoyage</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>idwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>lvwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>plwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>ptwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>urwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>viwikisource</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>zhwikisource</bdi>. This is done as part of [[mw:Special:MyLanguage/Structured_Discussions/Deprecation|StructuredDiscussions deprecation work]]. If you need any assistance to archive your page in advance, please contact [[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]]. * View all {{formatnum:25}} community-submitted {{PLURAL:25|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a user creating a new AbuseFilter can now only set the filter to "protected" [[phab:T377765|if it includes a protected variable]]. '''Updates for technical contributors''' * The [[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeEditor|CodeEditor]], which can be used in JavaScript, CSS, JSON, and Lua pages, [[phab:T377663|now offers]] live autocompletion. Thanks to SD0001 for this improvement. The feature can be temporarily disabled on a page by pressing <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>Ctrl</code>+<code>,</code></bdi> and un-selecting "<bdi lang="en" dir="ltr">Live Autocompletion</bdi>". * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] Tool-maintainers who use the Graphite system for tracking metrics, need to migrate to the newer Prometheus system. They can check [https://grafana.wikimedia.org/d/K6DEOo5Ik/grafana-graphite-datasource-utilization?orgId=1 this dashboard] and the list in the Description of the [[phab:T350592|task T350592]] to see if their tools are listed, and they should claim metrics and dashboards connected to their tools. They can then disable or migrate all existing metrics by following the instructions in the task. The Graphite service will become read-only in April. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/KLUV4IOLRYXPQFWD6WKKJUHMWE77BMSZ/] * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] The [[mw:Special:MyLanguage/NewPP parser report|New PreProcessor parser performance report]] has been fixed to give an accurate count for the number of Wikibase entities accessed. It had previously been resetting after 400 entities. [https://phabricator.wikimedia.org/T279069] '''Meetings and events''' * A [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community meetings#29 November 2024|Language community meeting]] will take place November 29 at [https://zonestamp.toolforge.org/1732896000 16:00 UTC]. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Mooré Wikipedia, the language support track at [[m:Wiki Indaba|Wiki Indaba]], and a report from the Wayuunaiki community on their experiences with the Incubator and as a new community over the last 3 years. This meeting will be in English and will also have Spanish interpretation. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/48|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2024-W48"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೪:೧೧, ೨೬ ನವಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=27847039 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2024-49</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2024-W49"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/49|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Two new parser functions were added this week. The <code dir="ltr"><nowiki>{{</nowiki>[[mw:Special:MyLanguage/Help:Magic words#interwikilink|#interwikilink]]<nowiki>}}</nowiki></code> function adds an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Links#Interwiki links|interwiki link]] and the <code dir="ltr"><nowiki>{{</nowiki>[[mw:Special:MyLanguage/Help:Magic words#interlanguagelink|#interlanguagelink]]<nowiki>}}</nowiki></code> function adds an [[mw:Special:MyLanguage/Help:Links#Interlanguage links|interlanguage link]]. These parser functions are useful on wikis where namespaces conflict with interwiki prefixes. For example, links beginning with <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>MOS:</code></bdi> on English Wikipedia [[phab:T363538|conflict with the <code>mos</code> language code prefix of Mooré Wikipedia]]. * Starting this week, Wikimedia wikis no longer support connections using old RSA-based HTTPS certificates, specifically rsa-2048. This change is to improve security for all users. Some older, unsupported browser or smartphone devices will be unable to connect; Instead, they will display a connectivity error. See the [[wikitech:HTTPS/Browser_Recommendations|HTTPS Browser Recommendations page]] for more-detailed information. All modern operating systems and browsers are always able to reach Wikimedia projects. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/CTYEHVNSXUD3NFAAMG3BLZVTVQWJXJAH/] * Starting December 16, Flow/Structured Discussions pages will be automatically archived and set to read-only at the following wikis: <bdi>arwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>cawiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>frwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>mediawikiwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>orwiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>wawiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>wawiktionary</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>wikidatawiki</bdi>{{int:comma-separator/en}}<bdi>zhwiki</bdi>. This is done as part of [[mw:Special:MyLanguage/Structured_Discussions/Deprecation|StructuredDiscussions deprecation work]]. If you need any assistance to archive your page in advance, please contact [[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T380910] * This month the Chart extension was deployed to production and is now available on Commons and Testwiki. With the security review complete, pilot wiki deployment is expected to start in the first week of December. You can see a working version [[testwiki:Charts|on Testwiki]] and read [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project/Updates|the November project update]] for more details. * View all {{formatnum:23}} community-submitted {{PLURAL:23|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug with the "Download as PDF" system was fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T376438] '''Updates for technical contributors''' * In late February, temporary accounts will be rolled out on at least 10 large wikis. This deployment will have a significant effect on the community-maintained code. This is about Toolforge tools, bots, gadgets, and user scripts that use IP address data or that are available for logged-out users. The Trust and Safety Product team wants to identify this code, monitor it, and assist in updating it ahead of the deployment to minimize disruption to workflows. The team asks technical editors and volunteer developers to help identify such tools by adding them to [[mw:Trust and Safety Product/Temporary Accounts/For developers/Impacted tools|this list]]. In addition, review the [[mw:Special:MyLanguage/Trust and Safety Product/Temporary Accounts/For developers|updated documentation]] to learn how to adjust the tools. Join the discussions on the [[mw:Talk:Trust and Safety Product/Temporary Accounts|project talk page]] or in the [[discord:channels/221049808784326656/1227616742340034722|dedicated thread]] on the [[w:Wikipedia:Discord|Wikimedia Community Discord server (in English)]] for support and to share feedback. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/49|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2024-W49"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೩:೫೨, ೩ ದಸಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=27873992 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2024-50</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2024-W50"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/50|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Technical documentation contributors can find updated resources, and new ways to connect with each other and the Wikimedia Technical Documentation Team, at the [[mw:Special:MyLanguage/Documentation|Documentation hub]] on MediaWiki.org. This page links to: resources for writing and improving documentation, a new <bdi lang="zxx" dir="ltr">#wikimedia-techdocs</bdi> IRC channel on libera.chat, a listing of past and upcoming documentation events, and ways to request a documentation consultation or review. If you have any feedback or ideas for improvements to the documentation ecosystem, please [[mw:Wikimedia Technical Documentation Team#Contact us|contact the Technical Documentation Team]]. '''Updates for editors''' [[File:Edit Check on Desktop.png|thumb|Layout change for the Edit Check feature]] * Later this week, [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|Edit Check]] will be relocated to a sidebar on desktop. Edit check is the feature for new editors to help them follow policies and guidelines. This layout change creates space to present people with [[mw:Edit check#1 November 2024|new Checks]] that appear ''while'' they are typing. The [[mw:Special:MyLanguage/Edit check#Reference Check A/B Test|initial results]] show newcomers encountering Edit Check are 2.2 times more likely to publish a new content edit that includes a reference and is not reverted. * The Chart extension, which enables editors to create data visualizations, was successfully made available on MediaWiki.org and three pilot wikis (Italian, Swedish, and Hebrew Wikipedias). You can see a working examples [[testwiki:Charts|on Testwiki]] and read [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project/Updates|the November project update]] for more details. * Translators in wikis where the [[mw:Special:MyLanguage/Content translation/Section translation#Try the tool|mobile experience of Content Translation is available]], can now discover articles in Wikiproject campaigns of their interest from the "[https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=specialcx&filter-type=automatic&filter-id=collections&active-list=suggestions&from=es&to=en All collection]" category in the articles suggestion feature. Wikiproject Campaign organizers can use this feature, to help translators to discover articles of interest, by adding the <code dir=ltr><nowiki><page-collection> </page-collection></nowiki></code> tag to their campaign article list page on Meta-wiki. This will make those articles discoverable in the Content Translation tool. For more detailed information on how to use the tool and tag, please refer to [[mw:Special:MyLanguage/Translation suggestions: Topic-based & Community-defined lists/How to use the features|the step-by-step guide]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T378958] * The [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Nuke|Nuke]] feature, which enables administrators to mass delete pages, now has a [[phab:T376379#10310998|multiselect filter for namespace selection]]. This enables users to select multiple specific namespaces, instead of only one or all, when fetching pages for deletion. * The Nuke feature also now [[phab:T364225#10371365|provides links]] to the userpage of the user whose pages were deleted, and to the pages which were not selected for deletion, after page deletions are queued. This enables easier follow-up admin-actions. Thanks to Chlod and the Moderator Tools team for both of these improvements. [https://phabricator.wikimedia.org/T364225#10371365] * The Editing Team is working on making it easier to populate citations from archive.org using the [[mw:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling Citoid on your wiki|Citoid]] tool, the auto-filled citation generator. They are asking communities to add two parameters preemptively, <code dir=ltr>archiveUrl</code> and <code dir=ltr>archiveDate</code>, within the TemplateData for each citation template using Citoid. You can see an [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Template%3ACite_web%2Fdoc&diff=1261320172&oldid=1260788022 example of a change in a template], and a [https://global-search.toolforge.org/?namespaces=10&q=%5C%22citoid%5C%22%3A%20%5C%7B&regex=1&title= list of all relevant templates]. [https://phabricator.wikimedia.org/T374831] * One new wiki has been created: a {{int:project-localized-name-group-wikivoyage}} in [[d:Q9240|Indonesian]] ([[voy:id:|<code>voy:id:</code>]]) [https://phabricator.wikimedia.org/T380726] * Last week, all wikis had problems serving pages to logged-in users and some logged-out users for 30–45 minutes. This was caused by a database problem, and investigation is ongoing. [https://www.wikimediastatus.net/incidents/3g2ckc7bp6l9] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:19}} community-submitted {{PLURAL:19|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug in the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Add a link|Add Link]] feature has been fixed. Previously, the list of sections which are excluded from Add Link was partially ignored in certain cases. [https://phabricator.wikimedia.org/T380455][https://phabricator.wikimedia.org/T380329] '''Updates for technical contributors''' * [[mw:Special:MyLanguage/Codex|Codex]], the design system for Wikimedia, now has an early-stage [[git:design/codex-php|implementation in PHP]]. It is available for general use in MediaWiki extensions and Toolforge apps through [https://packagist.org/packages/wikimedia/codex Composer], with use in MediaWiki core coming soon. More information is available in [[wmdoc:design-codex-php/main/index.html|the documentation]]. Thanks to Doğu for the inspiration and many contributions to the library. [https://phabricator.wikimedia.org/T379662] * [https://en.wikipedia.org/api/rest_v1/ Wikimedia REST API] users, such as bot operators and tool maintainers, may be affected by ongoing upgrades. On December 4, the MediaWiki Interfaces team began rerouting page/revision metadata and rendered HTML content endpoints on [[testwiki:|testwiki]] from RESTbase to comparable MediaWiki REST API endpoints. The team encourages active users of these endpoints to verify their tool's behavior on testwiki and raise any concerns on the related [[phab:T374683|Phabricator ticket]] before the end of the year, as they intend to roll out the same change across all Wikimedia projects in early January. These changes are part of the work to replace the outdated [[mw:RESTBase/deprecation|RESTBase]] system. * The [https://wikimediafoundation.limesurvey.net/986172 2024 Developer Satisfaction Survey] is seeking the opinions of the Wikimedia developer community. Please take the survey if you have any role in developing software for the Wikimedia ecosystem. The survey is open until 3 January 2025, and has an associated [[foundation:Legal:Developer Satisfaction Survey 2024 Privacy Statement|privacy statement]]. * There is no new MediaWiki version this week. [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Deployments/Yearly_calendar] '''Meetings and events''' * The next meeting in the series of [[c:Commons:WMF support for Commons/Commons community calls|Wikimedia Foundation discussions with the Wikimedia Commons community]] will take place on [[m:Event:Commons community discussion - 12 December 2024 08:00 UTC|December 12 at 8:00 UTC]] and [[m:Event:Commons community discussion - 12_December 2024 16:00 UTC|at 16:00 UTC]]. The topic of this call is new media and new contributors. Contributors from all wikis are welcome to attend. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/50|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2024-W50"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೩:೪೫, ೧೦ ದಸಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=27919424 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2024-51</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2024-W51"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/51|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Interested in improving event management on your home wiki? The [[m:Special:MyLanguage/CampaignEvents|CampaignEvents extension]] offers organizers features like event registration management, event/wikiproject promotion, finding potential participants, and more - all directly on-wiki. If you are an organizer or think your community would benefit from this extension, start a discussion to enable it on your wiki today. To learn more about how to enable this extension on your wiki, visit the [[m:CampaignEvents/Deployment status#How to Request the CampaignEvents Extension for your wiki|deployment status page]]. '''Updates for editors''' * Users of the iOS Wikipedia App in Italy and Mexico on the Italian, Spanish, and English Wikipedias, can see a [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/iOS/Personalized Wikipedia Year in Review|personalized Year in Review]] with insights based on their reading and editing history. * Users of the Android Wikipedia App in Sub-Saharan Africa and South Asia can see the new [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android/Rabbit Holes|Rabbit Holes]] feature. This feature shows a suggested search term in the Search bar based on the current article being viewed, and a suggested reading list generated from the user’s last two visited articles. * The [[m:Special:MyLanguage/Global reminder bot|global reminder bot]] is now active and running on nearly 800 wikis. This service reminds most users holding temporary rights when they are about to expire, so that they can renew should they want to. See [[m:Global reminder bot/Technical details|the technical details page]] for more information. * The next issue of Tech News will be sent out on 13 January 2025 because of the end of year holidays. Thank you to all of the translators, and people who submitted content or feedback, this year. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:27}} community-submitted {{PLURAL:27|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug was [[phab:T374988|fixed]] in the Android Wikipedia App which had caused translatable SVG images to show the wrong language when they were tapped. '''Updates for technical contributors''' * There is no new MediaWiki version next week. The next deployments will start on 14 January. [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/Deployments/Yearly_calendar/2025] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2024/51|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2024-W51"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೩:೫೪, ೧೭ ದಸಂಬರ್ ೨೦೨೪ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=27942374 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-03</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W03"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/03|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The Single User Login system is being updated over the next few months. This is the system which allows users to fill out the login form on one Wikimedia site and get logged in on all others at the same time. It needs to be updated because of the ways that browsers are increasingly restricting cross-domain cookies. To accommodate these restrictions, login and account creation pages will move to a central domain, but it will still appear to the user as if they are on the originating wiki. The updated code will be enabled this week for users on test wikis. This change is planned to roll out to all users during February and March. See [[mw:Special:MyLanguage/MediaWiki Platform Team/SUL3#Deployment|the SUL3 project page]] for more details and a timeline. '''Updates for editors''' * On wikis with [[mw:Special:MyLanguage/Extension:PageAssessments|PageAssessments]] installed, you can now [[mw:Special:MyLanguage/Extension:PageAssessments#Search|filter search results]] to pages in a given WikiProject by using the <code dir=ltr>inproject:</code> keyword. (These wikis: {{int:project-localized-name-arwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-enwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-enwikivoyage/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-frwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-huwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-newiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-trwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-zhwiki/en}}) [https://phabricator.wikimedia.org/T378868] * One new wiki has been created: a {{int:project-localized-name-group-wikipedia}} in [[d:Q34129|Tigre]] ([[w:tig:|<code>w:tig:</code>]]) [https://phabricator.wikimedia.org/T381377] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:35}} community-submitted {{PLURAL:35|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, there was a bug with updating a user's edit-count after making a rollback edit, which is now fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T382592] '''Updates for technical contributors''' * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] Wikimedia REST API users, such as bot operators and tool maintainers, may be affected by ongoing upgrades. Starting the week of January 13, we will begin rerouting [[phab:T374683|some page content endpoints]] from RESTbase to the newer MediaWiki REST API endpoints for all wiki projects. This change was previously available on testwiki and should not affect existing functionality, but active users of the impacted endpoints may raise issues directly to the [[phab:project/view/6931/|MediaWiki Interfaces Team]] in Phabricator if they arise. * Toolforge tool maintainers can now share their feedback on Toolforge UI, an initiative to provide a web platform that allows creating and managing Toolforge tools through a graphic interface, in addition to existing command-line workflows. This project aims to streamline active maintainers’ tasks, as well as make registration and deployment processes more accessible for new tool creators. The initiative is still at a very early stage, and the Cloud Services team is in the process of collecting feedback from the Toolforge community to help shape the solution to their needs. [[wikitech:Wikimedia Cloud Services team/EnhancementProposals/Toolforge UI|Read more and share your thoughts about Toolforge UI]]. * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] For tool and library developers who use the OAuth system: The identity endpoint used for [[mw:Special:MyLanguage/OAuth/For Developers#Identifying the user|OAuth 1]] and [[mw:Special:MyLanguage/OAuth/For Developers#Identifying the user 2|OAuth 2]] returned a JSON object with an integer in its <code>sub</code> field, which was incorrect (the field must always be a string). This has been fixed; the fix will be deployed to Wikimedia wikis on the week of January 13. [https://phabricator.wikimedia.org/T382139] * Many wikis currently use [[:mw:Parsoid/Parser Unification/Cite CSS|Cite CSS]] to render custom footnote markers in Parsoid output. Starting January 20 these rules will be disabled, but the developers ask you to ''not'' clean up your <bdi lang="en" dir="ltr">[[MediaWiki:Common.css]]</bdi> until February 20 to avoid issues during the migration. Your wikis might experience some small changes to footnote markers in Visual Editor and when using experimental Parsoid read mode, but if there are changes these are expected to bring the rendering in line with the legacy parser output. [https://phabricator.wikimedia.org/T370027] '''Meetings and events''' * The next meeting in the series of [[c:Special:MyLanguage/Commons:WMF support for Commons/Commons community calls|Wikimedia Foundation Community Conversations with the Wikimedia Commons community]] will take place on [[m:Special:MyLanguage/Event:Commons community discussion - 15 January 2025 08:00 UTC|January 15 at 8:00 UTC]] and [[m:Special:MyLanguage/Event:Commons community discussion - 15 January 2025 16:00 UTC|at 16:00 UTC]]. The topic of this call is defining the priorities in tool investment for Commons. Contributors from all wikis, especially users who are maintaining tools for Commons, are welcome to attend. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/03|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W03"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೭:೧೧, ೧೪ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28048614 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-04</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W04"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/04|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Administrators can mass-delete multiple pages created by a user or IP address using [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Nuke|Extension:Nuke]]. It previously only allowed deletion of pages created in the last 30 days. It can now delete pages from the last 90 days, provided it is targeting a specific user or IP address. [https://phabricator.wikimedia.org/T380846] * On [[phab:P72148|wikis that use]] the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Patrolled edits|Patrolled edits]] feature, when the rollback feature is used to revert an unpatrolled page revision, that revision will now be marked as "manually patrolled" instead of "autopatrolled", which is more accurate. Some editors that use [[mw:Special:MyLanguage/Help:New filters for edit review/Filtering|filters]] on Recent Changes may need to update their filter settings. [https://phabricator.wikimedia.org/T302140] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:31}} community-submitted {{PLURAL:31|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, the Visual Editor's "Insert link" feature did not always suggest existing pages properly when an editor started typing, which has now been [[phab:T383497|fixed]]. '''Updates for technical contributors''' * The Structured Discussion extension (also known as Flow) is being progressively removed from the wikis. This extension is unmaintained and causes issues. It will be replaced by [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools|DiscussionTools]], which is used on any regular talk page. [[mw:Special:MyLanguage/Structured Discussions/Deprecation#Deprecation timeline|The last group of wikis]] ({{int:project-localized-name-cawikiquote/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-fiwikimedia/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-gomwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-kabwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-ptwikibooks/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-sewikimedia/en}}) will soon be contacted. If you have questions about this process, please ping [[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] at your wiki. [https://phabricator.wikimedia.org/T380912] * The latest quarterly [[mw:Technical_Community_Newsletter/2025/January|Technical Community Newsletter]] is now available. This edition includes: updates about services from the Data Platform Engineering teams, information about Codex from the Design System team, and more. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/04|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W04"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೭:೦೬, ೨೧ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28129769 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-05</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W05"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/05|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Patrollers and admins - what information or context about edits or users could help you to make patroller or admin decisions more quickly or easily? The Wikimedia Foundation wants to hear from you to help guide its upcoming annual plan. Please consider sharing your thoughts on this and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Product & Technology OKRs|13 other questions]] to shape the technical direction for next year. '''Updates for editors''' * iOS Wikipedia App users worldwide can now access a [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/iOS/Personalized Wikipedia Year in Review/How your data is used|personalized Year in Review]] feature, which provides insights based on their reading and editing history on Wikipedia. This project is part of a broader effort to help welcome new readers as they discover and interact with encyclopedic content. * [[File:Octicons-gift.svg|12px|link=|class=skin-invert|Wishlist item]] Edit patrollers now have a new feature available that can highlight potentially problematic new pages. When a page is created with the same title as a page which was previously deleted, a tag ('Recreated') will now be added, which users can filter for in [[{{#special:RecentChanges}}]] and [[{{#special:NewPages}}]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T56145] * Later this week, there will be a new warning for editors if they attempt to create a redirect that links to another redirect (a [[mw:Special:MyLanguage/Help:Redirects#Double redirects|double redirect]]). The feature will recommend that they link directly to the second redirect's target page. Thanks to the user SomeRandomDeveloper for this improvement. [https://phabricator.wikimedia.org/T326056] * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] Wikimedia wikis allow [[w:en:WebAuthn|WebAuthn]]-based second factor checks (such as hardware tokens) during login, but the feature is [[m:Community Wishlist Survey 2023/Miscellaneous/Fix security key (WebAuthn) support|fragile]] and has very few users. The MediaWiki Platform team is temporarily disabling adding new WebAuthn keys, to avoid interfering with the rollout of [[mw:MediaWiki Platform Team/SUL3|SUL3]] (single user login version 3). Existing keys are unaffected. [https://phabricator.wikimedia.org/T378402] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:30}} community-submitted {{PLURAL:30|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * For developers that use the [[wikitech:Data Platform/Data Lake/Edits/MediaWiki history dumps|MediaWiki History dumps]]: The Data Platform Engineering team has added a couple of new fields to these dumps, to support the [[mw:Special:MyLanguage/Trust and Safety Product/Temporary Accounts|Temporary Accounts]] initiative. If you maintain software that reads those dumps, please review your code and the updated documentation, since the order of the fields in the row will change. There will also be one field rename: in the <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>mediawiki_user_history</code></bdi> dump, the <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>anonymous</code></bdi> field will be renamed to <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>is_anonymous</code></bdi>. The changes will take effect with the next release of the dumps in February. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/LKMFDS62TXGDN6L56F4ABXYLN7CSCQDI/] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/05|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W05"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೩:೪೪, ೨೮ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28149374 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-06</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W06"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/06|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Editors who use the "Special characters" editing-toolbar menu can now see the 32 special characters you have used most recently, across editing sessions on that wiki. This change should help make it easier to find the characters you use most often. The feature is in both the 2010 wikitext editor and VisualEditor. [https://phabricator.wikimedia.org/T110722] * Editors using the 2010 wikitext editor can now create sublists with correct indentation by selecting the line(s) you want to indent and then clicking the toolbar buttons.[https://phabricator.wikimedia.org/T380438] You can now also insert <code><nowiki><code></nowiki></code> tags using a new toolbar button.[https://phabricator.wikimedia.org/T383010] Thanks to user stjn for these improvements. * Help is needed to ensure the [[mw:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling Citoid on your wiki|citation generator]] works properly on each wiki. ** (1) Administrators should update the local versions of the page <code dir=ltr>MediaWiki:Citoid-template-type-map.json</code> to include entries for <code dir=ltr>preprint</code>, <code dir=ltr>standard</code>, and <code dir=ltr>dataset</code>; Here are example diffs to replicate [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki%3ACitoid-template-type-map.json&diff=1189164774&oldid=1165783565 for 'preprint'] and [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki%3ACitoid-template-type-map.json&diff=1270832208&oldid=1270828390 for 'standard' and 'dataset']. ** (2.1) If the citoid map in the citation template used for these types of references is missing, [[mediawikiwiki:Citoid/Enabling Citoid on your wiki#Step 2.a: Create a 'citoid' maps value for each citation template|one will need to be added]]. (2.2) If the citoid map does exist, the TemplateData will need to be updated to include new field names. Here are example updates [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Template%3ACitation%2Fdoc&diff=1270829051&oldid=1262470053 for 'preprint'] and [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Template%3ACitation%2Fdoc&diff=1270831369&oldid=1270829480 for 'standard' and 'dataset']. The new fields that may need to be supported are <code dir=ltr>archiveID</code>, <code dir=ltr>identifier</code>, <code dir=ltr>repository</code>, <code dir=ltr>organization</code>, <code dir=ltr>repositoryLocation</code>, <code dir=ltr>committee</code>, and <code dir=ltr>versionNumber</code>. [https://phabricator.wikimedia.org/T383666] * One new wiki has been created: a {{int:project-localized-name-group-wikipedia/en}} in [[d:Q15637215|Central Kanuri]] ([[w:knc:|<code>w:knc:</code>]]) [https://phabricator.wikimedia.org/T385181] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:27}} community-submitted {{PLURAL:27|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, the [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Help:Extension:Wikisource/Wikimedia OCR|OCR (optical character recognition) tool]] used for Wikisource now supports a new language, Church Slavonic. [https://phabricator.wikimedia.org/T384782] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/06|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W06"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೩೮, ೪ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28203495 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-07</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W07"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/07|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The Product and Technology Advisory Council (PTAC) has published [[m:Special:MyLanguage/Product and Technology Advisory Council/February 2025 draft PTAC recommendation for feedback|a draft of their recommendations]] for the Wikimedia Foundation's Product and Technology department. They have recommended focusing on [[m:Special:MyLanguage/Product and Technology Advisory Council/February 2025 draft PTAC recommendation for feedback/Mobile experiences|mobile experiences]], particularly contributions. They request community [[m:Talk:Product and Technology Advisory Council/February 2025 draft PTAC recommendation for feedback|feedback at the talk page]] by 21 February. '''Updates for editors''' * The "Special pages" portlet link will be moved from the "Toolbox" into the "Navigation" section of the main menu's sidebar by default. This change is because the Toolbox is intended for tools relating to the current page, not tools relating to the site, so the link will be more logically and consistently located. To modify this behavior and update CSS styling, administrators can follow the instructions at [[phab:T385346|T385346]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T333211] * As part of this year's work around improving the ways readers discover content on the wikis, the Web team will be running an experiment with a small number of readers that displays some suggestions for related or interesting articles within the search bar. Please check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Content Discovery Experiments#Experiment 1: Display article recommendations in more prominent locations, search|the project page]] for more information. * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] Template editors who use TemplateStyles can now customize output for users with specific accessibility needs by using accessibility related media queries (<code dir=ltr>[https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/CSS/@media/prefers-reduced-motion prefers-reduced-motion]</code>, <code dir=ltr>[https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/CSS/@media/prefers-reduced-transparency prefers-reduced-transparency]</code>, <code dir=ltr>[https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/CSS/@media/prefers-contrast prefers-contrast]</code>, and <code dir=ltr>[https://developer.mozilla.org/en-US/docs/Web/CSS/@media/forced-colors forced-colors]</code>). Thanks to user Bawolff for these improvements. [https://phabricator.wikimedia.org/T384175] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:22}} community-submitted {{PLURAL:22|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, the global blocks log will now be shown directly on the {{#special:CentralAuth}} page, similarly to global locks, to simplify the workflows for stewards. [https://phabricator.wikimedia.org/T377024] '''Updates for technical contributors''' * Wikidata [[d:Special:MyLanguage/Help:Default values for labels and aliases|now supports a special language as a "default for all languages"]] for labels and aliases. This is to avoid excessive duplication of the same information across many languages. If your Wikidata queries use labels, you may need to update them as some existing labels are getting removed. [https://phabricator.wikimedia.org/T312511] * The function <code dir="ltr">getDescription</code> was invoked on every Wiki page read and accounts for ~2.5% of a page's total load time. The calculated value will now be cached, reducing load on Wikimedia servers. [https://phabricator.wikimedia.org/T383660] * As part of the RESTBase deprecation [[mw:RESTBase/deprecation|effort]], the <code dir="ltr">/page/related</code> endpoint has been blocked as of February 6, 2025, and will be removed soon. This timeline was chosen to align with the deprecation schedules for older Android and iOS versions. The stable alternative is the "<code dir="ltr">morelike</code>" action API in MediaWiki, and [[gerrit:c/mediawiki/services/mobileapps/+/982154/13/pagelib/src/transform/FooterReadMore.js|a migration example]] is available. The MediaWiki Interfaces team [[phab:T376297|can be contacted]] for any questions. [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/GFC2IJO7L4BWO3YTM7C5HF4MCCBE2RJ2/] '''In depth''' * The latest quarterly [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Language and Internationalization newsletter]] is available. It includes: Updates about the "Contribute" menu; details on some of the newest language editions of Wikipedia; details on new languages supported by the MediaWiki interface; updates on the Community-defined lists feature; and more. * The latest [[mw:Extension:Chart/Project/Updates#January 2025: Better visibility into charts and tabular data usage|Chart Project newsletter]] is available. It includes updates on the progress towards bringing better visibility into global charts usage and support for categorizing pages in the Data namespace on Commons. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/07|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W07"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೪೧, ೧೧ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28231022 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-08</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W08"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/08|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Communities using growth tools can now showcase one event on the <code>{{#special:Homepage}}</code> for newcomers. This feature will help newcomers to be informed about editing activities they can participate in. Administrators can create a new event to showcase at <code>{{#special:CommunityConfiguration}}</code>. To learn more about this feature, please read [[diffblog:2025/02/12/community-updates-module-connecting-newcomers-to-your-initiatives/|the Diff post]], have a look [[mw:Special:MyLanguage/Help:Growth/Tools/Community updates module|at the documentation]], or contact [[mw:Talk:Growth|the Growth team]]. '''Updates for editors''' [[File:Page Frame Features on desktop.png|thumb|Highlighted talk pages improvements]] * Starting next week, talk pages at these wikis – {{int:project-localized-name-eswiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-frwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-itwiki/en}}{{int:comma-separator/en}}{{int:project-localized-name-jawiki/en}} – will get [[diffblog:2024/05/02/making-talk-pages-better-for-everyone/|a new design]]. This change was extensively tested as a Beta feature and is the last step of [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Feature summary|talk pages improvements]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T379102] * You can now navigate to view a redirect page directly from its action pages, such as the history page. Previously, you were forced to first go to the redirect target. This change should help editors who work with redirects a lot. Thanks to user stjn for this improvement. [https://phabricator.wikimedia.org/T5324] * When a Cite reference is reused many times, wikis currently show either numbers like "1.23" or localized alphabetic markers like "a b c" in the reference list. Previously, if there were so many reuses that the alphabetic markers were all used, [[MediaWiki:Cite error references no backlink label|an error message]] was displayed. As part of the work to [[phab:T383036|modernize Cite customization]], these errors will no longer be shown and instead the backlinks will fall back to showing numeric markers like "1.23" once the alphabetic markers are all used. * The log entries for each change to an editor's user-groups are now clearer by specifying exactly what has changed, instead of the plain before and after listings. Translators can [[phab:T369466|help to update the localized versions]]. Thanks to user Msz2001 for these improvements. * A new filter has been added to the [[{{#special:Nuke}}]] tool, which allows administrators to mass delete pages, to enable users to filter for pages in a range of page sizes (in bytes). This allows, for example, deleting pages only of a certain size or below. [https://phabricator.wikimedia.org/T378488] * Non-administrators can now check which pages are able to be deleted using the [[{{#special:Nuke}}]] tool. Thanks to user MolecularPilot for this and the previous improvements. [https://phabricator.wikimedia.org/T376378] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:25}} community-submitted {{PLURAL:25|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug was fixed in the configuration for the AV1 video file format, which enables these files to play again. [https://phabricator.wikimedia.org/T382193] '''Updates for technical contributors''' * Parsoid Read Views is going to be rolling out to most Wiktionaries over the next few weeks, following the successful transition of Wikivoyage to Parsoid Read Views last year. For more information, see the [[mw:Special:MyLanguage/Parsoid/Parser Unification|Parsoid/Parser Unification]] project page. [https://phabricator.wikimedia.org/T385923][https://phabricator.wikimedia.org/T371640] * Developers of tools that run on-wiki should note that <code dir=ltr>mw.Uri</code> is deprecated. Tools requiring <code dir=ltr>mw.Uri</code> must explicitly declare <code dir=ltr>mediawiki.Uri</code> as a ResourceLoader dependency, and should migrate to the browser native <code dir=ltr>URL</code> API soon. [https://phabricator.wikimedia.org/T384515] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/08|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W08"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೨:೪೬, ೧೮ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28275610 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-09</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W09"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/09|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Administrators can now customize how the [[m:Special:MyLanguage/User language|Babel feature]] creates categories using [[{{#special:CommunityConfiguration/Babel}}]]. They can rename language categories, choose whether they should be auto-created, and adjust other settings. [https://phabricator.wikimedia.org/T374348] * The <bdi lang="en" dir="ltr">[https://www.wikimedia.org/ wikimedia.org]</bdi> portal has been updated – and is receiving some ongoing improvements – to modernize and improve the accessibility of our portal pages. It now has better support for mobile layouts, updated wording and links, and better language support. Additionally, all of the Wikimedia project portals, such as <bdi lang="en" dir="ltr">[https://wikibooks.org wikibooks.org]</bdi>, now support dark mode when a reader is using that system setting. [https://phabricator.wikimedia.org/T373204][https://phabricator.wikimedia.org/T368221][https://meta.wikimedia.org/wiki/Project_portals] * One new wiki has been created: a {{int:project-localized-name-group-wiktionary/en}} in [[d:Q33965|Santali]] ([[wikt:sat:|<code>wikt:sat:</code>]]) [https://phabricator.wikimedia.org/T386619] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:30}} community-submitted {{PLURAL:30|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug was fixed that prevented clicking on search results in the web-interface for some Firefox for Android phone configurations. [https://phabricator.wikimedia.org/T381289] '''Meetings and events''' * The next Language Community Meeting is happening soon, February 28th at [https://zonestamp.toolforge.org/1740751200 14:00 UTC]. This week's meeting will cover: highlights and technical updates on keyboard and tools for the Sámi languages, Translatewiki.net contributions from the Bahasa Lampung community in Indonesia, and technical Q&A. If you'd like to join, simply [[mw:Wikimedia Language and Product Localization/Community meetings#28 February 2025|sign up on the wiki page]]. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/09|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W09"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೬:೧೧, ೨೫ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28296129 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-10</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W10"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/10|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * All logged-in editors using the mobile view can now edit a full page. The "{{int:Minerva-page-actions-editfull}}" link is accessible from the "{{int:minerva-page-actions-overflow}}" menu in the toolbar. This was previously only available to editors using the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Advanced mobile contributions|Advanced mobile contributions]] setting. [https://phabricator.wikimedia.org/T387180] * Interface administrators can now help to remove the deprecated Cite CSS code matching "<code dir="ltr">mw-ref</code>" from their local <bdi lang="en" dir="ltr">[[MediaWiki:Common.css]]</bdi>. The list of wikis in need of cleanup, and the code to remove, [https://global-search.toolforge.org/?q=mw-ref%5B%5E-a-z%5D&regex=1&namespaces=8&title=.*css can be found with this global search] and in [https://ace.wikipedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Common.css&oldid=145662#L-139--L-144 this example], and you can learn more about how to help on the [[mw:Parsoid/Parser Unification/Cite CSS|CSS migration project page]]. The Cite footnote markers ("<code dir="ltr">[1]</code>") are now rendered by [[mw:Special:MyLanguage/Parsoid|Parsoid]], and the deprecated CSS is no longer needed. The CSS for backlinks ("<code dir="ltr">mw:referencedBy</code>") should remain in place for now. This cleanup is expected to cause no visible changes for readers. Please help to remove this code before March 20, after which the development team will do it for you. * When editors embed a file (e.g. <code><nowiki>[[File:MediaWiki.png]]</nowiki></code>) on a page that is protected with cascading protection, the software will no longer restrict edits to the file description page, only to new file uploads.[https://phabricator.wikimedia.org/T24521] In contrast, transcluding a file description page (e.g. <code><nowiki>{{:File:MediaWiki.png}}</nowiki></code>) will now restrict edits to the page.[https://phabricator.wikimedia.org/T62109] * When editors revert a file to an earlier version it will now require the same permissions as ordinarily uploading a new version of the file. The software now checks for 'reupload' or 'reupload-own' rights,[https://phabricator.wikimedia.org/T304474] and respects cascading protection.[https://phabricator.wikimedia.org/T140010] * When administrators are listing pages for deletion with the Nuke tool, they can now also list associated talk pages and redirects for deletion, alongside pages created by the target, rather than needing to manually delete these pages afterwards. [https://phabricator.wikimedia.org/T95797] * The [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/03|previously noted]] update to Single User Login, which will accommodate browser restrictions on cross-domain cookies by moving login and account creation to a central domain, will now roll out to all users during March and April. The team plans to enable it for all new account creation on [[wikitech:Deployments/Train#Tuesday|Group0]] wikis this week. See [[mw:Special:MyLanguage/MediaWiki Platform Team/SUL3#Deployment|the SUL3 project page]] for more details and an updated timeline. * Since last week there has been a bug that shows some interface icons as black squares until the page has fully loaded. It will be fixed this week. [https://phabricator.wikimedia.org/T387351] * One new wiki has been created: a {{int:project-localized-name-group-wikipedia/en}} in [[d:Q2044560|Sylheti]] ([[w:syl:|<code>w:syl:</code>]]) [https://phabricator.wikimedia.org/T386441] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:23}} community-submitted {{PLURAL:23|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, a bug was fixed with loading images in very old versions of the Firefox browser on mobile. [https://phabricator.wikimedia.org/T386400] '''Updates for technical contributors''' * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.19|MediaWiki]] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/10|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W10"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೮:೦೦, ೪ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28334563 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-11</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W11"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/11|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Editors who use password managers at multiple wikis may notice changes in the future. The way that our wikis provide information to password managers about reusing passwords across domains has recently been updated, so some password managers might now offer you login credentials that you saved for a different Wikimedia site. Some password managers already did this, and are now doing it for more Wikimedia domains. This is part of the [[mw:Special:MyLanguage/MediaWiki Platform Team/SUL3|SUL3 project]] which aims to improve how our unified login works, and to keep it compatible with ongoing changes to the web-browsers we use. [https://phabricator.wikimedia.org/T385520][https://phabricator.wikimedia.org/T384844] * The Wikipedia Apps Team is inviting interested users to help improve Wikipedia’s offline and limited internet use. After discussions in [[m:Afrika Baraza|Afrika Baraza]] and the last [[m:Special:MyLanguage/ESEAP Hub/Meetings|ESEAP call]], key challenges like search, editing, and offline access are being explored, with upcoming focus groups to dive deeper into these topics. All languages are welcome, and interpretation will be available. Want to share your thoughts? [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Improving Wikipedia Mobile Apps for Offline & Limited Internet Use|Join the discussion]] or email <bdi lang="en" dir="ltr">aramadan@wikimedia.org</bdi>! * All wikis will be read-only for a few minutes on March 19. This is planned at [https://zonestamp.toolforge.org/1742392800 14:00 UTC]. More information will be published in Tech News and will also be posted on individual wikis in the coming weeks. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:27}} community-submitted {{PLURAL:27|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.20|MediaWiki]] '''In depth''' * The latest quarterly [[mw:Special:MyLanguage/Growth/Newsletters/33|Growth newsletter]] is available. It includes: the launch of the Community Updates module, the most recent changes in Community Configuration, and the upcoming test of in-article suggestions for first-time editors. * An old API that was previously used in the Android Wikipedia app is being removed at the end of March. There are no current software uses, but users of the app with a version that is older than 6 months by the time of removal (2025-03-31), will no longer have access to the Suggested Edits feature, until they update their app. You can [[diffblog:2025/02/24/sunset-of-wikimedia-recommendation-api/|read more details about this change]]. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/11|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W11"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೪:೩೯, ೧೧ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28372257 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-12</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W12"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/12|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Twice a year, around the equinoxes, the Wikimedia Foundation's Site Reliability Engineering (SRE) team performs [[m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|a datacenter server switchover]], redirecting all traffic from one primary server to its backup. This provides reliability in case of a crisis, as we can always fall back on the other datacenter. [http://listen.hatnote.com/ Thanks to the Listen to Wikipedia] tool, you can hear the switchover take place: Before it begins, you'll hear the steady stream of edits; Then, as the system enters a brief read-only phase, the sound stops for a couple of minutes, before resuming after the switchover. You can [[diffblog:2025/03/12/hear-that-the-wikis-go-silent-twice-a-year/|read more about the background and details of this process on the Diff blog]]. If you want to keep an ear out for the next server switchover, listen to the wikis on [https://zonestamp.toolforge.org/1742392800 March 19 at 14:00 UTC]. '''Updates for editors''' * The [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es improved Content Translation tool dashboard] is now available in [[phab:T387820|10 Wikipedias]] and will be available for all Wikipedias [[phab:T387821|soon]]. With [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|the unified dashboard]], desktop users can now: Translate new sections of an article; Discover and access topic-based [https://ig.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&active-list=suggestions&from=en&to=ig&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits article suggestion filters] (initially available only for mobile device users); Discover and access the [[mw:Special:MyLanguage/Translation suggestions: Topic-based & Community-defined lists|Community-defined lists]] filter, also known as "Collections", from wiki-projects and campaigns. * On Wikimedia Commons, a [[c:Commons:WMF support for Commons/Upload Wizard Improvements#Improve category selection|new system to select the appropriate file categories]] has been introduced: if a category has one or more subcategories, users will be able to click on an arrow that will open the subcategories directly within the form, and choose the correct one. The parent category name will always be shown on top, and it will always be possible to come back to it. This should decrease the amount of work for volunteers in fixing/creating new categories. The change is also available on mobile. These changes are part of planned improvements to the UploadWizard. * The Community Tech team is seeking wikis to join a pilot for the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2023/Multiblocks|Multiblocks]] feature and a refreshed Special:Block page in late March. Multiblocks enables administrators to impose multiple different types of blocks on the same user at the same time. If you are an admin or steward and would like us to discuss joining the pilot with your community, please leave a message on the [[m:Talk:Community Wishlist Survey 2023/Multiblocks|project talk page]]. * Starting March 25, the Editing team will test a new feature for Edit Check at [[phab:T384372|12 Wikipedias]]: [[mw:Special:MyLanguage/Help:Edit check#Multi-check|Multi-Check]]. Half of the newcomers on these wikis will see all [[mw:Special:MyLanguage/Help:Edit check#ref|Reference Checks]] during their edit session, while the other half will continue seeing only one. The goal of this test is to see if users are confused or discouraged when shown multiple Reference Checks (when relevant) within a single editing session. At these wikis, the tags used on edits that show References Check will be simplified, as multiple tags could be shown within a single edit. Changes to the tags are documented [[phab:T373949|on Phabricator]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T379131] * The [[m:Special:MyLanguage/Global reminder bot|Global reminder bot]], which is a service for notifying users that their temporary user-rights are about to expire, now supports using the localized name of the user-rights group in the message heading. Translators can see the [[m:Global reminder bot/Translation|listing of existing translations and documentation]] to check if their language needs updating or creation. * The [[Special:GlobalPreferences|GlobalPreferences]] gender setting, which is used for how the software should refer to you in interface messages, now works as expected by overriding the local defaults. [https://phabricator.wikimedia.org/T386584] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:26}} community-submitted {{PLURAL:26|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, the Wikipedia App for Android had a bug fixed for when a user is browsing and searching in multiple languages. [https://phabricator.wikimedia.org/T379777] '''Updates for technical contributors''' * Later this week, the way that Codex styles are loaded will be changing. There is a small risk that this may result in unstyled interface message boxes on certain pages. User generated content (e.g. templates) is not impacted. Gadgets may be impacted. If you see any issues [[phab:T388847|please report them]]. See the linked task for details, screenshots, and documentation on how to fix any affected gadgets. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.21|MediaWiki]] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/12|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W12"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೧೭, ೧೮ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28412594 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-13</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W13"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/13|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The Wikimedia Foundation is seeking your feedback on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Product & Technology OKRs|drafts of the objectives and key results that will shape the Foundation's Product and Technology priorities]] for the next fiscal year (starting in July). The objectives are broad high-level areas, and the key-results are measurable ways to track the success of their objectives. Please share your feedback on the talkpage, in any language, ideally before the end of April. '''Updates for editors''' * The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]] will be released to multiple wikis (see [[m:Special:MyLanguage/CampaignEvents/Deployment status#Global Deployment Plan|deployment plan]] for details) in April 2025, and the team has begun the process of engaging communities on the identified wikis. The extension provides tools to organize, manage, and promote collaborative activities (like events, edit-a-thons, and WikiProjects) on the wikis. The extension has three tools: [[m:Special:MyLanguage/Event Center/Registration|Event Registration]], [[m:Special:MyLanguage/CampaignEvents/Collaboration list|Collaboration List]], and [[m:Special:MyLanguage/Campaigns/Foundation Product Team/Invitation list|Invitation Lists]]. It is currently on 13 Wikipedias, including English Wikipedia, French Wikipedia, and Spanish Wikipedia, as well as Wikidata. Questions or requests can be directed to the [[mw:Help talk:Extension:CampaignEvents|extension talk page]] or in Phabricator (with <bdi lang="en" dir="ltr" style="white-space: nowrap;">#campaigns-product-team</bdi> tag). * Starting the week of March 31st, wikis will be able to set which user groups can view private registrants in [[m:Special:MyLanguage/Event Center/Registration|Event Registration]], as part of the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents]] extension. By default, event organizers and the local wiki admins will be able to see private registrants. This is a change from the current behavior, in which only event organizers can see private registrants. Wikis can change the default setup by [[m:Special:MyLanguage/Requesting wiki configuration changes|requesting a configuration change]] in Phabricator (and adding the <bdi lang="en" dir="ltr" style="white-space: nowrap;">#campaigns-product-team</bdi> tag). Participants of past events can cancel their registration at any time. * Administrators at wikis that have a customized <bdi lang="en" dir="ltr">[[MediaWiki:Sidebar]]</bdi> should check that it contains an entry for the {{int:specialpages}} listing. If it does not, they should add it using <code dir=ltr style="white-space: nowrap;">* specialpages-url|specialpages</code>. Wikis with a default sidebar will see the link moved from the page toolbox into the sidebar menu in April. [https://phabricator.wikimedia.org/T388927] * The Minerva skin (mobile web) combines both Notice and Alert notifications within the bell icon ([[File:OOjs UI icon bell.svg|16px|link=|class=skin-invert]]). There was a long-standing bug where an indication for new notifications was only shown if you had unseen Alerts. This bug is now fixed. In the future, Minerva users will notice a counter atop the bell icon when you have 1 or more unseen Notices and/or Alerts. [https://phabricator.wikimedia.org/T344029] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:23}} community-submitted {{PLURAL:23|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * VisualEditor has introduced a [[mw:VisualEditor/Hooks|new client-side hook]] for developers to use when integrating with the VisualEditor target lifecycle. This hook should replace the existing lifecycle-related hooks, and be more consistent between different platforms. In addition, the new hook will apply to uses of VisualEditor outside of just full article editing, allowing gadgets to interact with the editor in DiscussionTools as well. The Editing Team intends to deprecate and eventually remove the old lifecycle hooks, so any use cases that this new hook does not cover would be of interest to them and can be [[phab:T355555|shared in the task]]. * Developers who use the <code dir=ltr>mw.Api</code> JavaScript library, can now identify the tool using it with the <code dir=ltr>userAgent</code> parameter: <code dir=ltr>var api = new mw.Api( { userAgent: 'GadgetNameHere/1.0.1' } );</code>. If you maintain a gadget or user script, please set a user agent, because it helps with library and server maintenance and with differentiating between legitimate and illegitimate traffic. [https://phabricator.wikimedia.org/T373874][https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Wikimedia_Foundation_User-Agent_Policy] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.22|MediaWiki]] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/13|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W13"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೪:೧೧, ೨೫ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28443127 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-14</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W14"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/14|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * The Editing team is working on a new [[mw:Special:MyLanguage/Edit Check|Edit check]]: [[mw:Special:MyLanguage/Edit check#26 March 2025|Peacock check]]. This check's goal is to identify non-neutral terms while a user is editing a wikipage, so that they can be informed that their edit should perhaps be changed before they publish it. This project is at the early stages, and the team is looking for communities' input: [[phab:T389445|in this Phabricator task]], they are gathering on-wiki policies, templates used to tag non-neutral articles, and the terms (jargon and keywords) used in edit summaries for the languages they are currently researching. You can participate by editing the table on Phabricator, commenting on the task, or directly messaging [[m:user:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]]. * [[mw:Special:MyLanguage/MediaWiki Platform Team/SUL3|Single User Login]] has now been updated on all wikis to move login and account creation to a central domain. This makes user login compatible with browser restrictions on cross-domain cookies, which have prevented users of some browsers from staying logged in. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:35}} community-submitted {{PLURAL:35|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * Starting on March 31st, the MediaWiki Interfaces team will begin a limited release of generated OpenAPI specs and a SwaggerUI-based sandbox experience for [[mw:Special:MyLanguage/API:REST API|MediaWiki REST APIs]]. They invite developers from a limited group of non-English Wikipedia communities (Arabic, German, French, Hebrew, Interlingua, Dutch, Chinese) to review the documentation and experiment with the sandbox in their preferred language. In addition to these specific Wikipedia projects, the sandbox and OpenAPI spec will be available on the [[testwiki:Special:RestSandbox|on the test wiki REST Sandbox special page]] for developers with English as their preferred language. During the preview period, the MediaWiki Interfaces Team also invites developers to [[mw:MediaWiki Interfaces Team/Feature Feedback/REST Sandbox|share feedback about your experience]]. The preview will last for approximately 2 weeks, after which the sandbox and OpenAPI specs will be made available across all wiki projects. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.23|MediaWiki]] '''In depth''' * Sometimes a small, [[gerrit:c/operations/cookbooks/+/1129184|one line code change]] can have great significance: in this case, it means that for the first time in years we're able to run all of the stack serving <bdi lang="en" dir="ltr">[http://maps.wikimedia.org/ maps.wikimedia.org]</bdi> - a host dedicated to serving our wikis and their multi-lingual maps needs - from a single core datacenter, something we test every time we perform a [[m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|datacenter switchover]]. This is important because it means that in case one of our datacenters is affected by a catastrophe, we'll still be able to serve the site. This change is the result of [[phab:T216826|extensive work]] by two developers on porting the last component of the maps stack over to [[w:en:Kubernetes|kubernetes]], where we can allocate resources more efficiently than before, thus we're able to withstand more traffic in a single datacenter. This work involved a lot of complicated steps because this software, and the software libraries it uses, required many long overdue upgrades. This type of work makes the Wikimedia infrastructure more sustainable. '''Meetings and events''' * [[mw:Special:MyLanguage/MediaWiki Users and Developers Workshop Spring 2025|MediaWiki Users and Developers Workshop Spring 2025]] is happening in Sandusky, USA, and online, from 14–16 May 2025. The workshop will feature discussions around the usage of MediaWiki software by and within companies in different industries and will inspire and onboard new users. Registration and presentation signup is now available at the workshop's website. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/14|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W14"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೩೪, ೧ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28473566 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-15</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W15"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/15|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * From now on, [[m:Special:MyLanguage/Interface administrators|interface admins]] and [[m:Special:MyLanguage/Central notice administrators|centralnotice admins]] are technically required to enable [[m:Special:MyLanguage/Help:Two-factor authentication|two-factor authentication]] before they can use their privileges. In the future this might be expanded to more groups with advanced user-rights. [https://phabricator.wikimedia.org/T150898] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:20}} community-submitted {{PLURAL:20|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * The Design System Team is preparing to release the next major version of Codex (v2.0.0) on April 29. Editors and developers who use CSS from Codex should see the [[mw:Codex/Release Timeline/2.0|2.0 overview documentation]], which includes guidance related to a few of the breaking changes such as <code dir=ltr style="white-space: nowrap;">font-size</code>, <code dir=ltr style="white-space: nowrap;">line-height</code>, and <code dir=ltr style="white-space: nowrap;">size-icon</code>. * The results of the [[mw:Developer Satisfaction Survey/2025|Developer Satisfaction Survey (2025)]]  are now available. Thank you to all participants. These results help the Foundation decide what to work on next and to review what they recently worked on. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.24|MediaWiki]] '''Meetings and events''' * The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2025|2025 Wikimedia Hackathon]] will take place in Istanbul, Turkey, between 2–4 May. Registration for attending the in-person event will close on 13 April. Before registering, please note the potential need for a [https://www.mfa.gov.tr/turkish-representations.en.mfa visa] or [https://www.mfa.gov.tr/visa-information-for-foreigners.en.mfa e-visa] to enter the country. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/15|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W15"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೦:೨೧, ೮ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28507470 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-16</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W16"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/16|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * Later this week, the default thumbnail size will be increased from 220px to 250px. This changes how pages are shown in all wikis and has been requested by some communities for many years, but wasn't previously possible due to technical limitations. [https://phabricator.wikimedia.org/T355914] * File thumbnails are now stored in discrete sizes. If a page specifies a thumbnail size that's not among the standard sizes (20, 40, 60, 120, 250, 330, 500, 960), then MediaWiki will pick the closest larger thumbnail size but will tell the browser to downscale it to the requested size. In these cases, nothing will change visually but users might load slightly larger images. If it doesn't matter which thumbnail size is used in a page, please pick one of the standard sizes to avoid the extra in-browser down-scaling step. [https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Images#Thumbnail_sizes][https://phabricator.wikimedia.org/T355914] '''Updates for editors''' * The Wikimedia Foundation are working on a system called [[m:Edge Uniques|Edge Uniques]] which will enable [[:w:en:A/B testing|A/B testing]], help protect against [[:w:en:Denial-of-service attack|Distributed denial-of-service attacks]] (DDoS attacks), and make it easier to understand how many visitors the Wikimedia sites have. This is so that they can more efficiently build tools which help readers, and make it easier for readers to find what they are looking for. * To improve security for users, a small percentage of logins will now require that the account owner input a one-time password [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:EmailAuth|emailed to their account]]. It is recommended that you [[Special:Preferences#mw-prefsection-personal-email|check]] that the email address on your account is set correctly, and that it has been confirmed, and that you have an email set for this purpose. [https://phabricator.wikimedia.org/T390662] * "Are you interested in taking a short survey to improve tools used for reviewing or reverting edits on your Wiki?" This question will be [[phab:T389401|asked at 7 wikis starting next week]], on Recent Changes and Watchlist pages. The [[mw:Special:MyLanguage/Moderator Tools|Moderator Tools team]] wants to know more about activities that involve looking at new edits made to your Wikimedia project, and determining whether they adhere to your project's policies. * On April 15, the full Wikidata graph will no longer be supported on <bdi lang="zxx" dir="ltr">[https://query.wikidata.org/ query.wikidata.org]</bdi>. After this date, scholarly articles will be available through <bdi lang="zxx" dir="ltr" style="white-space:nowrap;">[https://query-scholarly.wikidata.org/ query-scholarly.wikidata.org]</bdi>, while the rest of the data hosted on Wikidata will be available through the <bdi lang="zxx" dir="ltr">[https://query.wikidata.org/ query.wikidata.org]</bdi> endpoint. This is part of the scheduled split of the Wikidata Graph, which was [[d:Special:MyLanguage/Wikidata:SPARQL query service/WDQS backend update/September 2024 scaling update|announced in September 2024]]. More information is [[d:Wikidata:SPARQL query service/WDQS graph split|available on Wikidata]]. * The latest quarterly [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Newsletter/First quarter of 2025|Wikimedia Apps Newsletter]] is now available. It covers updates, experiments, and improvements made to the Wikipedia mobile apps. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:30}} community-submitted {{PLURAL:30|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * The latest quarterly [[mw:Technical Community Newsletter/2025/April|Technical Community Newsletter]] is now available. This edition includes: an invitation for tool maintainers to attend the Toolforge UI Community Feedback Session on April 15th; recent community metrics; and recent technical blog posts. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.25|MediaWiki]] '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/16|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W16"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೫೩, ೧೫ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28540654 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-17</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W17"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/17|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Main Page|Wikifunctions]] is now integrated with [[w:dag:Solɔɣu|Dagbani Wikipedia]] since April 15. It is the first project that will be able to call [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Introduction|functions from Wikifunctions]] and integrate them in articles. A function is something that takes one or more inputs and transforms them into a desired output, such as adding up two numbers, converting miles into metres, calculating how much time has passed since an event, or declining a word into a case. Wikifunctions will allow users to do that through a simple call of [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Catalogue|a stable and global function]], rather than via a local template. [https://www.wikifunctions.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikifunctions:Status_updates/2025-04-16] * A new type of lint error has been created: [[Special:LintErrors/empty-heading|{{int:linter-category-empty-heading}}]] ([[mw:Special:MyLanguage/Help:Lint errors/empty-heading|documentation]]). The [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:Linter|Linter extension]]'s purpose is to identify wikitext patterns that must or can be fixed in pages and provide some guidance about what the problems are with those patterns and how to fix them. [https://phabricator.wikimedia.org/T368722] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:37}} community-submitted {{PLURAL:37|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * Following its publication on HuggingFace, the "Structured Contents" dataset, developed by Wikimedia Enterprise, is [https://enterprise.wikimedia.com/blog/kaggle-dataset/ now also available on Kaggle]. This Beta initiative is focused on making Wikimedia data more machine-readable for high-volume reusers. They are releasing this beta version in a location that open dataset communities already use, in order to seek feedback, to help improve the product for a future wider release. You can read more about the overall [https://enterprise.wikimedia.com/blog/structured-contents-snapshot-api/#open-datasets Structured Contents project], and about the [https://enterprise.wikimedia.com/blog/structured-contents-wikipedia-infobox/ first release that's freely usable]. * There is no new MediaWiki version this week. '''Meetings and events''' * The Editing and Machine Learning Teams invite interested volunteers to a video meeting to discuss [[mw:Special:MyLanguage/Edit check/Peacock check|Peacock check]], which is the latest [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|Edit check]] that will detect "peacock" or "overly-promotional" or "non-neutral" language whilst an editor is typing. Editors who work with newcomers, or help to fix this kind of writing, or are interested in how we use artificial intelligence in our projects are encouraged to attend. The [[mw:Special:MyLanguage/Editing team/Community Conversations#Next Conversation|meeting will be on April 28, 2025]] at [https://zonestamp.toolforge.org/1745863200 18:00–19:00 UTC] and hosted on Zoom. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/17|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W17"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೨:೨೯, ೨೨ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28578245 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-18</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W18"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/18|Translations]] are available. '''Updates for editors''' * Event organizers who host collaborative activities on [[m:Special:MyLanguage/CampaignEvents/Deployment status#Global Deployment Plan|multiple wikis]], including Bengali, Japanese, and Korean Wikipedias, will have access to the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]] this week. Also, admins in the Wikipedia where the extension is enabled will automatically be granted the event organizer right soon. They won't have to manually grant themselves the right before they can manage events as [[phab:T386861|requested by a community]]. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:19}} community-submitted {{PLURAL:19|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * The release of the next major version of [[mw:Special:MyLanguage/Codex|Codex]], the design system for Wikimedia, is scheduled for 29 April 2025. Technical editors will have access to the release by the week of 5 May 2025. This update will include a number of [[mw:Special:MyLanguage/Codex/Release_Timeline/2.0#Breaking_changes|breaking changes]] and minor [[mw:Special:MyLanguage/Codex/Release_Timeline/2.0#Visual_changes|visual changes]]. Instructions on handling the breaking and visual changes are documented on [[mw:Special:MyLanguage/Codex/Release Timeline/2.0#|this page]]. Pre-release testing is reported in [[phab:T386298|T386298]], with post-release issues tracked in [[phab:T392379|T392379]] and [[phab:T392390|T392390]]. * Users of [[wikitech:Special:MyLanguage/Help:Wiki_Replicas|Wiki Replicas]] will notice that the database views of <code dir="ltr">ipblocks</code>, <code dir="ltr">ipblocks_ipindex</code>, and <code dir="ltr">ipblocks_compat</code> are [[phab:T390767|now deprecated]]. Users can query the <code dir="ltr">[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Block_table|block]]</code> and <code dir="ltr">[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Block_target_table|block_target]]</code> new views that mirror the new tables in the production database instead. The deprecated views will be removed entirely from Wiki Replicas in June, 2025. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.27|MediaWiki]] '''In depth''' * The latest quarterly [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/April|Language and Internationalization Newsletter]] is now available. This edition includes an overview of the improved [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&campaign=contributionsmenu&to=es&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en#/ Content Translation Dashboard Tool], [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/April#Language Support for New and Existing Languages|support for new languages]], [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/April#Wiki Loves Ramadan Articles Made In Content Translation Mobile Workflow|highlights from the Wiki Loves Ramadan campaign]], [[m:Special:MyLanguage/Research:Languages Onboarding Experiment 2024 - Executive Summary|results from the Language Onboarding Experiment]], an analysis of topic diversity in articles, and information on upcoming community meetings and events. '''Meetings and events''' * The [[Special:MyLanguage/Grants:Knowledge_Sharing/Connect/Calendar|Let's Connect Learning Clinic]] will take place on [https://zonestamp.toolforge.org/1745937000 April 29 at 14:30 UTC]. This edition will focus on "Understanding and Navigating Conflict in Wikimedia Projects". You can [[m:Special:MyLanguage/Event:Learning Clinic %E2%80%93 Understanding and Navigating Conflict in Wikimedia Projects (Part_1)|register now]] to attend. * The [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Hackathon 2025|2025 Wikimedia Hackathon]], which brings the global technical community together to connect, brainstorm, and hack existing projects, will take place from May 2 to 4th, 2025, at Istanbul, Turkey. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/18|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W18"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೧:೦೦, ೨೯ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28585685 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-19</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W19"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/19|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The Wikimedia Foundation has shared the latest draft update to their [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026|annual plan]] for next year (July 2025–June 2026). This includes an [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026|executive summary]] (also on [[diffblog:2025/04/25/sharing-the-wikimedia-foundations-2025-2026-draft-annual-plan/|Diff]]), details about the three main [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Goals|goals]] ([[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Product & Technology OKRs|Infrastructure]], [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Goals/Volunteer Support|Volunteer Support]], and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Goals/Effectiveness|Effectiveness]]), [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Global Trends|global trends]], and the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Budget Overview|budget]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Financial Model|financial model]]. Feedback and questions are welcome on the [[m:Talk:Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026|talk page]] until the end of May. '''Updates for editors''' * For wikis that have the [[m:Special:MyLanguage/CampaignEvents/Deployment status|CampaignEvents extension enabled]], two new feature improvements have been released: ** Admins can now choose which namespaces are permitted for [[m:Special:MyLanguage/Event Center/Registration|Event Registration]] via [[mw:Special:MyLanguage/Community Configuration|Community Configuration]] ([[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CampaignEvents/Registration/Permitted namespaces|documentation]]). The default setup is for event registration to be permitted in the Event namespace, but other namespaces (such as the project namespace or WikiProject namespace) can now be added. With this change, communities like WikiProjects can now more easily use Event Registration for their collaborative activities. ** Editors can now [[mw:Special:MyLanguage/Transclusion|transclude]] the Collaboration List on a wiki page ([[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CampaignEvents/Collaboration list/Transclusion|documentation]]). The Collaboration List is an automated list of events and WikiProjects on the wikis, accessed via {{#special:AllEvents}} ([[w:en:Special:AllEvents|example]]). Now, the Collaboration List can be added to all sorts of wiki pages, such as: a wiki mainpage, a WikiProject page, an affiliate page, an event page, or even a user page. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:27}} community-submitted {{PLURAL:27|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * Developers who use the <code dir=ltr>moment</code> library in gadgets and user scripts should revise their code to use alternatives like the <code dir=ltr>Intl</code> library or the new <code dir=ltr>mediawiki.DateFormatter</code> library. The <code dir=ltr>moment</code> library has been deprecated and will begin to log messages in the developer console. You can see a global search for current uses, and [[phab:T392532|ask related questions in this Phabricator task]]. * Developers who maintain a tool that queries the Wikidata term store tables (<code dir=ltr style="white-space: nowrap;">wbt_*</code>) need to update their code to connect to a separate database cluster. These tables are being split into a separate database cluster. Tools that query those tables via the wiki replicas must be adapted to connect to the new cluster instead. [[wikitech:News/2025 Wikidata term store database split|Documentation and related links are available]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T390954] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.44/wmf.28|MediaWiki]] '''In depth''' * The latest [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project/Updates|Chart Project newsletter]] is available. It includes updates on preparing to expand the deployment to additional wikis as soon as this week (starting May 6) and scaling up over the following weeks, plus exploring filtering and transforming source data. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/19|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W19"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೪೩, ೬ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28665011 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-20</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W20"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/20|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia URL Shortener|"Get shortened URL"]] link on the sidebar now includes a [[phab:T393309|QR code]]. Wikimedia site users can now use it by scanning or downloading it to quickly share and access shared content from Wikimedia sites, conveniently. '''Updates for editors''' * The Wikimedia Foundation is working on a system called [[m:Edge Uniques|Edge Uniques]], which will enable [[w:en:A/B testing|A/B testing]], help protect against [[w:en:Denial-of-service attack|distributed denial-of-service attacks]] (DDoS attacks), and make it easier to understand how many visitors the Wikimedia sites have. This is to help more efficiently build tools which help readers, and make it easier for readers to find what they are looking for. Tech News has [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/16|previously written about this]]. The deployment will be gradual. Some might see the Edge Uniques cookie the week of 19 May. You can discuss this on the [[m:Talk:Edge Uniques|talk page]]. * Starting May 19, 2025, Event organisers in wikis with the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]] enabled can use [[m:Special:MyLanguage/Event Center/Registration|Event Registration]] in the project namespace (e.g., Wikipedia namespace, Wikidata namespace). With this change, communities don't need admins to use the feature. However, wikis that don't want this change can remove and add the permitted namespaces at [[Special:CommunityConfiguration/CampaignEvents]]. * The Wikipedia project now has a {{int:project-localized-name-group-wikipedia/en}} in [[d:Q36720|Nupe]] ([[w:nup:|<code>w:nup:</code>]]). This is a language primarily spoken in the North Central region of Nigeria. Speakers of this language are invited to contribute to [[w:nup:Tatacin feregi|new Wikipedia]]. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:27}} community-submitted {{PLURAL:27|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * Developers can now access pre-parsed Dutch Wikipedia, amongst others (English, German, French, Spanish, Italian, and Portuguese) through the [https://enterprise.wikimedia.com/docs/snapshot/#structured-contents-snapshot-bundle-info-beta Structured Contents snapshots (beta)]. The content includes parsed Wikipedia abstracts, descriptions, main images, infoboxes, article sections, and references. * The <code dir="ltr">/page/data-parsoid</code> REST API endpoint is no longer in use and will be deprecated. It is [[phab:T393557|scheduled to be turned off]] on June 7, 2025. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.45/wmf.1|MediaWiki]] '''In depth''' * The [https://wikitech.wikimedia.org/wiki/News/2025_Cloud_VPS_VXLAN_IPv6_migration IPv6 support] is a newly introduced Cloud virtual network that significantly boosts Wikimedia platforms' scalability, security, and readiness for the future. If you are a technical contributor eager to learn more, check out [https://techblog.wikimedia.org/2025/05/06/wikimedia-cloud-vps-ipv6-support/ this blog post] for an in-depth look at the journey to IPv6. '''Meetings and events''' * The 2nd edition of 2025 of [[m:Special:MyLanguage/Afrika Baraza|Afrika Baraza]], a virtual platform for African Wikimedians to connect, will take place on [https://zonestamp.toolforge.org/1747328400 May 15 at 17:00 UTC]. This edition will focus on discussions regarding [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026|Wikimedia Annual planning and progress]]. * The [[m:Special:MyLanguage/MENA Connect Community Call|MENA Connect Community Call]], a virtual meeting for [[w:en:Middle East and North Africa|MENA]] Wikimedians to connect, will take place on [https://zonestamp.toolforge.org/1747501200 May 17 at 17:00 UTC]. You can [[m:Event:MENA Connect (Wiki_Diwan) APP Call|register now]] to attend. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/20|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W20"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೪:೦೭, ೧೩ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28714188 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-21</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W21"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/21|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The Editing Team and the Machine Learning Team are working on a new check for newcomers: [[mw:Edit check/Peacock check|Peacock check]]. Using a prediction model, this check will encourage editors to improve the tone of their edits, using artificial intelligence. We invite volunteers to review the first version of the Peacock language model for the following languages: Arabic, Spanish, Portuguese, English, and Japanese. Users from these wikis interested in reviewing this model are [[mw:Edit check/Peacock check/model test|invited to sign up at MediaWiki.org]]. The deadline to sign up is on May 23, which will be the start date of the test. '''Updates for editors''' * From May 20, 2025, [[m:Special:MyLanguage/Oversight policy|oversighters]] and [[m:Special:MyLanguage/Meta:CheckUsers|checkusers]] will need to have their accounts secured with two-factor authentication (2FA) to be able to use their advanced rights. All users who belong to these two groups and do not have 2FA enabled have been informed. In the future, this requirement may be extended to other users with advanced rights. [[m:Special:MyLanguage/Mandatory two-factor authentication for users with some extended rights|Learn more]]. * [[File:Octicons-gift.svg|12px|link=|class=skin-invert|Wishlist item]] [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2023/Multiblocks|Multiblocks]] will begin mass deployment by the end of the month: all non-Wikipedia projects plus Catalan Wikipedia will adopt Multiblocks in the week of May 26, while all other Wikipedias will adopt it in the week of June 2. Please [[m:Talk:Community Wishlist Survey 2023/Multiblocks|contact the team]] if you have concerns. Administrators can test the new user interface now on your own wiki by browsing to [{{fullurl:Special:Block|usecodex=1}} {{#special:Block}}?usecodex=1], and can test the full multiblocks functionality [[testwiki:Special:Block|on testwiki]]. Multiblocks is the feature that makes it possible for administrators to impose different types of blocks on the same user at the same time. See the [[mw:Special:MyLanguage/Help:Manage blocks|help page]] for more information. [https://phabricator.wikimedia.org/T377121] * Later this week, the [[{{#special:SpecialPages}}]] listing of almost all special pages will be updated with a new design. This page has been [[phab:T219543|redesigned]] to improve the user experience in a few ways, including: The ability to search for names and aliases of the special pages, sorting, more visible marking of restricted special pages, and a more mobile-friendly look. The new version can be [https://meta.wikimedia.beta.wmflabs.org/wiki/Special:SpecialPages previewed] at Beta Cluster now, and feedback shared in the task. [https://phabricator.wikimedia.org/T219543] * The [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Chart extension]] is being enabled on more wikis. For a detailed list of when the extension will be enabled on your wiki, please read the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart/Project#Deployment Timeline|deployment timeline]]. * [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Main Page|Wikifunctions]] will be deployed on May 27 on five Wiktionaries: [[wikt:ha:|Hausa]], [[wikt:ig:|Igbo]], [[wikt:bn:|Bengali]], [[wikt:ml:|Malayalam]], and [[wikt:dv:|Dhivehi/Maldivian]]. This is the second batch of deployment planned for the project. After deployment, the projects will be able to call [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Introduction|functions from Wikifunctions]] and integrate them in their pages. A function is something that takes one or more inputs and transforms them into a desired output, such as adding up two numbers, converting miles into metres, calculating how much time has passed since an event, or declining a word into a case. Wikifunctions will allow users to do that through a simple call of [[f:Special:MyLanguage/Wikifunctions:Catalogue|a stable and global function]], rather than via a local template. * Later this week, the Wikimedia Foundation will publish a hub for [[diffblog:2024/07/09/on-the-value-of-experimentation/|experiments]]. This is to showcase and get user feedback on product experiments. The experiments help the Wikimedia movement [[diffblog:2023/07/13/exploring-paths-for-the-future-of-free-knowledge-new-wikipedia-chatgpt-plugin-leveraging-rich-media-social-apps-and-other-experiments/|understand new users]], how they interact with the internet and how it could affect the Wikimedia movement. Some examples are [[m:Special:MyLanguage/Future Audiences/Generated Video|generated video]], the [[m:Special:MyLanguage/Future Audiences/Roblox game|Wikipedia Roblox speedrun game]] and [[m:Special:MyLanguage/Future Audiences/Discord bot|the Discord bot]]. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:29}} community-submitted {{PLURAL:29|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. For example, there was a bug with creating an account using the API, which has now been fixed. [https://phabricator.wikimedia.org/T390751] '''Updates for technical contributors''' * Gadgets and user scripts that interact with [[{{#special:Block}}]] may need to be updated to work with the new [[mw:Special:MyLanguage/Help:Manage blocks|manage blocks interface]]. Please review the [[mw:Help:Manage blocks/Developers|developer guide]] for more information. If you need help or are unable to adapt your script to the new interface, please let the team know on the [[mw:Help talk:Manage blocks/Developers|talk page]]. [https://phabricator.wikimedia.org/T377121] * The <code dir=ltr>mw.title</code> object allows you to get information about a specific wiki page in the [[w:en:Wikipedia:Lua|Lua]] programming language. Starting this week, a new property will be added to the object, named <code dir=ltr>isDisambiguationPage</code>. This property allows you to check if a page is a disambiguation page, without the need to write a custom function. [https://phabricator.wikimedia.org/T71441] * [[File:Octicons-tools.svg|15px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] User script developers can use a [[toolforge:gitlab-content|new reverse proxy tool]] to load javascript and css from [[gitlab:|gitlab.wikimedia.org]] with <code dir=ltr>mw.loader.load</code>. The tool's author hopes this will enable collaborative development workflows for user scripts including linting, unit tests, code generation, and code review on <bdi lang="zxx" dir="ltr">gitlab.wikimedia.org</bdi> without a separate copy-and-paste step to publish scripts to a Wikimedia wiki for integration and acceptance testing. See [[wikitech:Tool:Gitlab-content|Tool:Gitlab-content on Wikitech]] for more information. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.45/wmf.2|MediaWiki]] '''Meetings and events''' * The 12th edition of [[m:Special:MyLanguage/Wiki Workshop 2025|Wiki Workshop 2025]], a forum that brings together researchers that explore all aspects of Wikimedia projects, will be held virtually on 21-22 May. Researchers can [https://pretix.eu/wikimedia/wikiworkshop2025/ register now]. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/21|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W21"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೪:೪೧, ೨೦ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28724712 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-22</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W22"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/22|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * A community-wide discussion about a very delicate issue for the development of [[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]] is now open on Meta: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. The discussion is open until June 12 at [[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]], and every opinion is welcomed. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. '''Updates for editors''' * Since last week, on all wikis except [[phab:T388604|the largest 20]], people using the mobile visual editor will have [[phab:T385851|additional tools in the menu bar]], accessed using the new <code>+</code> toolbar button. To start, the new menu will include options to add: citations, hieroglyphs, and code blocks. Deployment to the remaining wikis is [[phab:T388605|scheduled]] to happen in June. * [[File:Octicons-tools.svg|12px|link=|class=skin-invert|Advanced item]] The <code dir=ltr>[[mw:Special:MyLanguage/Help:Extension:ParserFunctions##ifexist|#ifexist]]</code> parser function will no longer register a link to its target page. This will improve the usefulness of [[{{#special:WantedPages}}]], which will eventually only list pages that are the target of an actual red link. This change will happen gradually as the source pages are updated. [https://phabricator.wikimedia.org/T14019] * This week, the Moderator Tools team will launch [[mw:Special:MyLanguage/2025 RecentChanges Language Agnostic Revert Risk Filtering|a new filter to Recent Changes]], starting at Indonesian Wikipedia. This new filter highlights edits that are likely to be reverted. The goal is to help Recent Changes patrollers identify potentially problematic edits. Other wikis will benefit from this filter in the future. * Upon clicking an empty search bar, logged-out users will see suggestions of articles for further reading. The feature will be available on both desktop and mobile. Readers of Catalan, Hebrew, and Italian Wikipedias and some sister projects will receive the change between May 21 and mid-June. Readers of other wikis will receive the change later. The goal is to encourage users to read the wikis more. [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Content Discovery Experiments/Search Suggestions|Learn more]]. * Some users of the Wikipedia Android app can use a new feature for readers, [[mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Apps/Team/Android/TrivaGame|WikiGames]], a daily trivia game based on real historical events. The release has started as an A/B test, available to 50% of users in the following languages: English, French, Portuguese, Russian, Spanish, Arabic, Chinese, and Turkish. * The [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Newsletter|Newsletter extension]] that is available on MediaWiki.org allows the creation of [[mw:Special:Newsletters|various newsletters]] for global users. The extension can now publish new issues as section links on an existing page, instead of requiring a new page for each issue. [https://phabricator.wikimedia.org/T393844] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:32}} community-submitted {{PLURAL:32|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * The previously deprecated <code dir=ltr>[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Ipblocks table|ipblocks]]</code> views in [[wikitech:Help:Wiki Replicas|Wiki Replicas]] will be removed in the beginning of June. Users are encouraged to query the new <code dir=ltr>[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Block table|block]]</code> and <code dir=ltr>[[mw:Special:MyLanguage/Manual:Block target table|block_target]]</code> views instead. * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.45/wmf.3|MediaWiki]] '''Meetings and events''' * [[d:Special:MyLanguage/Event:Wikidata and Sister Projects|Wikidata and Sister Projects]] is a multi-day online event that will focus on how Wikidata is integrated to Wikipedia and the other Wikimedia projects. The event runs from May 29 – June 1. You can [[d:Special:MyLanguage/Event:Wikidata and Sister Projects#Sessions|read the Program schedule]] and [[d:Special:RegisterForEvent/1291|register]]. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/22|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W22"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೧:೩೪, ೨೭ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28788673 --> == <span lang="en" dir="ltr">Tech News: 2025-23</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="technews-2025-W23"/><div class="plainlinks"> Latest '''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|tech news]]''' from the Wikimedia technical community. Please tell other users about these changes. Not all changes will affect you. [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/23|Translations]] are available. '''Weekly highlight''' * The [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Chart|Chart extension]] is now available on all Wikimedia wikis. Editors can use this new extension to create interactive data visualizations like bar, line, area, and pie charts. Charts are designed to replace many of the uses of the legacy [[mw:Special:MyLanguage/Extension:Graph|Graph extension]]. '''Updates for editors''' * It is now easier to configure automatic citations for your wiki within the visual editor's [[mw:Special:MyLanguage/Citoid/Enabling Citoid on your wiki|citation generator]]. Administrators can now set a default template by using the <code dir=ltr>_default</code> key in the local <bdi lang="en" dir="ltr">[[MediaWiki:Citoid-template-type-map.json]]</bdi> page ([[mw:Special:Diff/6969653/7646386|example diff]]). Setting this default will also help to future-proof your existing configurations when [[phab:T347823|new item types]] are added in the future. You can still set templates for individual item types as they will be preferred to the default template. [https://phabricator.wikimedia.org/T384709] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] View all {{formatnum:20}} community-submitted {{PLURAL:20|task|tasks}} that were [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Recently resolved community tasks|resolved last week]]. '''Updates for technical contributors''' * Starting the week of June 2, bots logging in using <code dir=ltr>action=login</code> or <code dir=ltr>action=clientlogin</code> will fail more often. This is because of stronger protections against suspicious logins. Bots using [[mw:Special:MyLanguage/Manual:Bot passwords|bot passwords]] or using a loginless authentication method such as [[mw:Special:MyLanguage/OAuth/Owner-only consumers|OAuth]] are not affected. If your bot is not using one of those, you should update it; using <code dir=ltr>action=login</code> without a bot password was deprecated [[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/message/3EEMN7VQX5G7WMQI5K2GP5JC2336DPTD/|in 2016]]. For most bots, this only requires changing what password the bot uses. [https://phabricator.wikimedia.org/T395205] * From this week, Wikimedia wikis will allow ES2017 features in JavaScript code for official code, gadgets, and user scripts. The most visible feature of ES2017 is <bdi lang="zxx" dir="ltr"><code>async</code>/<code>await</code></bdi> syntax, allowing for easier-to-read code. Until this week, the platform only allowed up to ES2016, and a few months before that, up to ES2015. [https://phabricator.wikimedia.org/T381537] * [[File:Octicons-sync.svg|12px|link=|class=skin-invert|Recurrent item]] Detailed code updates later this week: [[mw:MediaWiki 1.45/wmf.4|MediaWiki]] '''Meetings and events''' * Scholarship applications to participate in the [[m:Special:MyLanguage/GLAM Wiki 2025|GLAM Wiki Conference 2025]] are now open. The conference will take place from 30 October to 1 November, in Lisbon, Portugal. GLAM contributors who lack the means to support their participation can [[m:Special:MyLanguage/GLAM Wiki 2025/Scholarships|apply here]]. Scholarship applications close on June 7th. '''''[[m:Special:MyLanguage/Tech/News|Tech news]]''' prepared by [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/Writers|Tech News writers]] and posted by [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|bot]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News#contribute|Contribute]]&nbsp;• [[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2025/23|Translate]]&nbsp;• [[m:Tech|Get help]]&nbsp;• [[m:Talk:Tech/News|Give feedback]]&nbsp;• [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|Subscribe or unsubscribe]].'' </div><section end="technews-2025-W23"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> ೦೫:೨೪, ೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tech_ambassadors&oldid=28819186 --> tk9inhxwaolany9xab5d0bvp10qt69q 10 7508 216803 182782 2025-06-02T16:49:15Z Mahaveer Indra 1023 216803 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''Motto:&nbsp;'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | Capital }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = Largest {{{largest_settlement_type|city}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = Official&nbsp;languages | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|Recognized|Recognised}}&nbsp;languages</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognized|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|Ethnic&nbsp;groups]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> fzi0pue4jmzo9ktz18h32v06lla7y0h 216804 216803 2025-06-02T16:57:58Z Mahaveer Indra 1023 216804 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |ಧ್ವಜ}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |ಚಿಹ್ನೆ-ಲ್ಗ್}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''Motto:&nbsp;'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | Capital }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = Largest {{{largest_settlement_type|city}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = Official&nbsp;languages | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|Recognized|Recognised}}&nbsp;languages</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognized|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|Ethnic&nbsp;groups]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> rbuho2iwsdy16gnds0s16z6f5jkw18o 216805 216804 2025-06-02T17:08:25Z Mahaveer Indra 1023 216805 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |ಧ್ವಜ}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ:'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | ರಾಜಧಾನಿ }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = ಮಲ್ಲ {{{largest_settlement_type|}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = Official&nbsp;languages | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|Recognized|Recognised}}&nbsp;languages</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognized|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|Ethnic&nbsp;groups]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> k6f55sdhwawfbajc2pr7xm11f8p5e1q 216806 216805 2025-06-02T17:24:24Z Mahaveer Indra 1023 216806 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |ಧ್ವಜ}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ:'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | ರಾಜಧಾನಿ }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = ಮಲ್ಲ {{{largest_settlement_type|}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆಲು | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|Recognised|ಗ್}}&nbsp;ಫ಼್</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognised|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|Ethnic&nbsp;groups]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> n4ahjsm8agcs8tn9zflgctsoieee8ns 216807 216806 2025-06-02T17:26:00Z Mahaveer Indra 1023 216807 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |ಧ್ವಜ}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ:'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | ರಾಜಧಾನಿ }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = ಮಲ್ಲ {{{largest_settlement_type|}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆಲು | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|ಗ್}} ಫ಼್</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognised|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|Ethnic&nbsp;groups]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> de26x7bnfy7lhhp4739fnugwya1665a 216808 216807 2025-06-02T17:31:43Z Mahaveer Indra 1023 216808 wikitext text/x-wiki {{infobox |templatestyles = Template:Infobox country/styles.css | bodyclass = ib-country vcard | aboveclass = adr | above = {{#if:{{{conventional_long_name|}}}{{{native_name|}}}{{{name|}}} | {{#if:{{{conventional_long_name|}}} |<div class="fn org country-name">{{{conventional_long_name|}}}</div> }}{{#if:{{{native_name|}}}{{{name|}}} |<div class="ib-country-names"><!-- -->{{br separated entries |{{{native_name|}}} |{{#if:{{{name|}}} |<div class="ib-country-name-style fn org country-name">{{{name|}}}</div> }}}}</div> }}<!-- -->{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes |<span class="fn org">[[Micronation]]</span> }} |<div class="fn org country-name">{{PAGENAMEBASE}}</div>}} | subheader = {{#if:{{{life_span|}}} | {{{life_span}}} | {{#if:{{{year_start|}}}|{{{year_start}}}{{#if:{{{year_end|}}}|–{{{year_end}}} }} }} }} | image1 = {{#if:{{{image_coat|}}}{{{image_symbol|}}}{{{image_flag|}}}{{{image_flag2|}}} |{{infobox country/imagetable |image1a = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|{{{flag_size|}}}}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag|{{{flag_alt|}}}}}}|title=Flag of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |image1b = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{{image_flag2|}}}|sizedefault=125px|size={{{flag_width|}}}|maxsize=250|border={{yesno |{{{flag2_border|}}}|yes=yes|blank=yes}}|alt={{{alt_flag2|{{{flag_alt2|}}}}}}}} |caption1= {{#ifexist:{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} | {{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{flag_type_article|}}} |{{{flag|}}} |{{if empty |{{{flag_type|}}} |Flag}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }}|{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |Flag}}]] |{{if empty |{{{flag_caption|}}} |{{{flag_type|}}} |ಧ್ವಜ}} }} |image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|suppressplaceholder={{main other||no}}|image={{if empty|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}} |size={{{symbol_width|{{{coa_size|}}}}}}|sizedefault=85px|alt={{#if:{{{image_coat|}}}|{{{alt_coat|{{{coat_alt|}}}}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|title={{{symbol_type|Coat of arms}}} of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}}} |caption2= {{#ifexist:{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} |[[{{if empty |{{{symbol_type_article|}}} |{{{symbol|}}} |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} of {{if empty |{{{linking_name|}}} |{{{common_name|}}} |{{{name|}}} |{{PAGENAME}} }} }} | {{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}}]] |{{if empty |{{{symbol_type|}}} |Coat of arms}} }} }} }} | data1 = {{#if:{{{national_motto|}}}{{{motto|}}} |'''ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯ:'''{{if empty|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}<!-- -->{{#if:{{{englishmotto|}}}|<div>{{{englishmotto}}}</div> }} }} | class2 = anthem | data2 = {{#if:{{{national_anthem|}}}{{{anthem|}}} |'''ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತೆ:'''&nbsp;{{if empty|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}} }}{{#if:{{{anthems|}}} |'''Anthems:'''&nbsp;{{{anthems}}} }}{{#if:{{{royal_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Royal anthem]]:'''&nbsp;{{{royal_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{flag_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''[[Flag anthem]]:'''&nbsp;{{{flag_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{national_march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''National march:'''&nbsp;{{{national_march}}}</div> }}{{#if:{{{territorial_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Territorial anthem:'''&nbsp;{{{territorial_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{regional_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''Regional anthem:'''&nbsp;{{{regional_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{state_anthem|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''State anthem:'''&nbsp;{{{state_anthem}}}</div> }}{{#if:{{{march|}}} | <div class="ib-country-anthem">'''March:'''&nbsp;{{{march}}}</div> }} | data3 = {{#if:{{{other_symbol|}}}{{{text_symbol|}}} |{{#if:{{{other_symbol_type|}}}{{{text_symbol_type|}}} | '''{{if empty|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}'''<br/>}}<!-- -->{{if empty|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}} }} | data4 = {{#if:{{{image_map|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_width|{{{image_map_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map|{{{image_map_alt|}}}}}}|title={{{map_caption|{{{image_map_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption|{{{image_map_caption|}}}}}}</div>}} }} | data5 = {{#if:{{{image_map2|}}} |{{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map2|}}}|size={{{map2_width|{{{image_map2_size|}}}}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map2|{{{image_map2_alt|}}}}}}|title={{{map_caption2|{{{image_map2_caption|Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}|<div class="ib-country-map-caption">{{{map_caption2|{{{image_map2_caption|}}}}}}</div>}} }} | label6 = Status | data6 = {{#if:{{{status|}}}|{{Infobox country/status text|status={{{status|}}}|status_text={{{status_text|}}}|empire={{{empire|}}}|year_end={{{year_end|}}}|year_exile_start={{{year_exile_start|}}}|year_exile_end={{{year_exile_end|}}} }} }} | label7 = Location | data7 = {{{loctext|}}} | label8 = {{#if:{{{capital_type|}}} | {{{capital_type}}} | ರಾಜಧಾನಿ }}{{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!------------------------------------------ capital is largest_city/_settlement: ------------------------------------------- --><div class="ib-country-largest">and {{{largest_settlement_type|largest city}}}</div> }} | data8 = {{#if:{{{capital|}}}|{{{capital}}}{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} | rowclass9 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label9 = Capital-in-exile | data9 = {{#ifexist:{{{capital_exile|}}}|[[{{{capital_exile|}}}]]|{{{capital_exile|}}}}} | rowclass10 = {{#if:{{{capital|}}}|mergedrow}} | label10 = {{#if:{{{admin_center_type|}}}| {{{admin_center_type}}} | Administrative&nbsp;center }} | data10 = {{#switch:{{{admin_center|}}} |capital | = |[[{{{capital|}}}]] = |{{{capital|}}} = |#default = {{{admin_center}}}{{#if:{{{capital|}}}||{{#if:{{{coordinates|}}}|<br/>{{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{{coordinates}}}|type:city}}}} }} }} | rowclass11 = {{#if:{{{capital|}}}{{{admin_center|}}}|mergedbottomrow}} | label11 = ಮಲ್ಲ {{{largest_settlement_type|}}} | data11 = {{#ifeq: {{#ifeq:{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}|capital |capital<!-- -->|{{#switch:{{{capital}}} | [[{{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}}]] = capital | {{{largest_city|}}}{{{largest_settlement|}}} = capital | not capital }}<!-- -->}}|capital <!-- (#ifeq:)-->|<!-- nothing already appears above --> | {{if empty| {{{largest_city|}}} | {{{largest_settlement|}}} }} }} | rowclass12 = mergedtoprow | label12 = ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆಲು | data12 = {{{official_languages|}}} | rowclass13 = mergedrow | label13 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_languages|}}}|ಗುರ್ತಿಸಾದಿನ}} ಬಾಸೆಲು</span> | data13 = {{if empty| {{{recognized_languages|}}} | {{{recognised_languages|}}} }} | rowclass14 = mergedrow | label14 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_national_languages|}}}|Recognized|Recognised}} national&nbsp;languages</span> | data14 = {{if empty| {{{recognized_national_languages|}}} | {{{recognised_national_languages|}}} | {{{national_languages|}}} }} | rowclass15 = mergedrow | label15 = <span class="ib-country-lang">{{#if:{{{recognized_regional_languages|}}}|Recognised|Recognised}} regional&nbsp;languages</span> | data15 = {{if empty| {{{recognized_regional_languages|}}} | {{{recognised_regional_languages|}}} | {{{regional_languages|}}} }} | label16 = Common&nbsp;languages | data16 = {{{common_languages|}}} | rowclass17 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedrow}} |{{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} }} | label17 ={{#ifeq:{{{languages_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty| {{{languages_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data17 = {{{languages|}}} | rowclass18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |mergedbottomrow}} | label18 = {{#ifeq:{{{languages2_sub|}}}|yes |<div class="ib-country-lang">{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }}</div> |{{if empty|{{{languages2_type|}}} | Other&nbsp;languages }} }} | data18 = {{{languages2|}}} | label19 = [[Ethnic group|ಜನಾಂಗ]] <!-- -->{{#if:{{{ethnic_groups_year|}}} |<div class="ib-country-ethnic"> ({{{ethnic_groups_year}}}){{{ethnic_groups_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-ethnic">{{{ethnic_groups_ref|}}}</div>}} | data19 = {{{ethnic_groups|}}} | label20 = Religion <!-- -->{{#if:{{{religion_year|}}} |<div class="ib-country-religion"> ({{{religion_year}}}){{{religion_ref|}}}</div>|<div class="ib-country-religion">{{{religion_ref|}}}</div>}} | data20 = {{{religion|}}} | label21 = [[Demonym|Demonym(s)]] | data21 = {{#if:{{{demonym|}}} |{{#ifexist:{{{demonym}}} people | [[{{{demonym}}} people|{{{demonym}}}]] | {{{demonym}}} }} }} | label22 = Type | data22 = {{{org_type|}}} | label23 = {{if empty|{{{membership_type|}}} | Membership }} | data23 = {{{membership|}}} | label24 = {{#if:{{{government_type|}}} | {{#if:{{{politics_link|}}} | [[{{{politics_link}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifexist:Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Politics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|{{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}]]<!-- -->| {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Organizational structure|Government}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}} | data24 = {{{government_type|}}} | header25 = {{#if:{{{government_type|}}} || {{#if:{{{leader_title1|}}}{{{leader_name1|}}} | {{#if:{{{name|}}}{{{membership|}}} | <!--template being used for geopolitical org:-->Leaders | <!--template being used for country/territory: -->Government }} }} }} | rowclass26 = mergedrow | data26 = {{#if:{{{leader_name1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{leader_title1|}}} |{{{leader_name1|}}} |{{{leader_title2|}}} |{{{leader_name2|}}} |{{{leader_title3|}}} |{{{leader_name3|}}} |{{{leader_title4|}}} |{{{leader_name4|}}} |{{{leader_title5|}}} |{{{leader_name5|}}} |{{{leader_title6|}}} |{{{leader_name6|}}} |{{{leader_title7|}}} |{{{leader_name7|}}} |{{{leader_title8|}}} |{{{leader_name8|}}} |{{{leader_title9|}}} |{{{leader_name9|}}} |{{{leader_title10|}}} |{{{leader_name10|}}} |{{{leader_title11|}}} |{{{leader_name11|}}} |{{{leader_title12|}}} |{{{leader_name12|}}} |{{{leader_title13|}}} |{{{leader_name13|}}} |{{{leader_title14|}}} |{{{leader_name14|}}} |{{{leader_title15|}}} |{{{leader_name15|}}} }} }} | rowclass27 = mergedrow | label27 = {{#if:{{{title_leader|}}}| {{{title_leader}}} }} | data27 = {{#if:{{{title_leader|}}}|&nbsp;}} | rowclass28 = mergedrow | data28 = {{#if:{{{year_leader1|}}} | {{Infobox country/multirow|{{{year_leader1|}}} |{{{leader1|}}} |{{{year_leader2|}}} |{{{leader2|}}} |{{{year_leader3|}}} |{{{leader3|}}} |{{{year_leader4|}}} |{{{leader4|}}} |{{{year_leader5|}}} |{{{leader5|}}} |{{{year_leader6|}}} |{{{leader6|}}} |{{{year_leader7|}}} |{{{leader7|}}} |{{{year_leader8|}}} |{{{leader8|}}} |{{{year_leader9|}}} |{{{leader9|}}} |{{{year_leader10|}}} |{{{leader10|}}} |{{{year_leader11|}}} |{{{leader11|}}}|{{{year_leader12|}}} |{{{leader12|}}}|{{{year_leader13|}}} |{{{leader13|}}}|{{{year_leader14|}}} |{{{leader14|}}}|{{{year_leader15|}}} |{{{leader15|}}} }} }} | rowclass29 = mergedrow | label29 = {{#if:{{{title_representative|}}}| {{{title_representative}}} }} | data29 = {{#if:{{{title_representative|}}}|&nbsp;}} | rowclass30 = mergedrow | data30 = {{#if:{{{year_representative1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_representative1|}}} |{{{representative1|}}} |{{{year_representative2|}}} |{{{representative2|}}} |{{{year_representative3|}}} |{{{representative3|}}} |{{{year_representative4|}}} |{{{representative4|}}} |{{{year_representative5|}}} |{{{representative5|}}}|{{{year_representative6|}}} |{{{representative6|}}}|{{{year_representative7|}}} |{{{representative7|}}}|{{{year_representative8|}}} |{{{representative8|}}} }} }} | rowclass31 = mergedrow | label31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|{{{title_deputy}}} }} | data31 = {{#if:{{{title_deputy|}}}|&nbsp;}} | rowclass32 = mergedrow | data32 = {{#if:{{{year_deputy1|}}}|{{Infobox country/multirow|{{{year_deputy1|}}} |{{{deputy1|}}} |{{{year_deputy2|}}} |{{{deputy2|}}} |{{{year_deputy3|}}} |{{{deputy3|}}} |{{{year_deputy4|}}} |{{{deputy4|}}} |{{{year_deputy5|}}} |{{{deputy5|}}} |{{{year_deputy6|}}} |{{{deputy6|}}}|{{{year_deputy7|}}} |{{{deputy7|}}}|{{{year_deputy8|}}} |{{{deputy8|}}}|{{{year_deputy9|}}} |{{{deputy9|}}}|{{{year_deputy10|}}} |{{{deputy10|}}}|{{{year_deputy11|}}} |{{{deputy11|}}}|{{{year_deputy12|}}} |{{{deputy12|}}}|{{{year_deputy13|}}} |{{{deputy13|}}}|{{{year_deputy14|}}} |{{{deputy14|}}}|{{{year_deputy15|}}} |{{{deputy15|}}} }} }} | label40 = Legislature | data40 = {{{legislature|}}} | rowclass41 = mergedrow | label41 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house1|}}}|{{{type_house1}}}|[[Upper house]]}}</div> | data41 = {{{upper_house|{{{house1|}}}}}} | rowclass42 = mergedbottomrow | label42 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{type_house2|}}}|{{{type_house2}}}|[[Lower house]]}}</div> | data42 = {{{lower_house|{{{house2|}}}}}} | rowclass43 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedtoprow}} | header43 = {{#if:{{{established_event1|}}}{{{sovereignty_type|}}} |{{#if:{{{sovereignty_type|}}} | {{{sovereignty_type}}}<!-- -->{{#if:{{{sovereignty_note|}}} |&nbsp;<div class="ib-country-sovereignty">{{{sovereignty_note}}}</div>}} | {{#if:{{{established|}}}| | Establishment }} }} }} | label44 = Establishment | data44 = {{#if:{{{sovereignty_type|}}} | |{{{established|}}} }} | label45 = {{#if:{{{era|}}}|Historical era|History}} | data45 = {{#if:{{{era|}}} |{{#ifexist:{{{era|}}}|[[{{{era}}}]]|{{{era}}}}} | {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|&nbsp;}}}} | rowclass46 = {{#if:{{{established_event1|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data46 = {{#if:{{{established_date1|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{established_event1|}}} |{{{established_date1||}}} |{{{established_event2|}}} |{{{established_date2||}}} |{{{established_event3|}}} |{{{established_date3|}}} |{{{established_event4|}}} |{{{established_date4|}}} |{{{established_event5|}}} |{{{established_date5|}}} |{{{established_event6|}}} |{{{established_date6|}}} |{{{established_event7|}}} |{{{established_date7|}}} |{{{established_event8|}}} |{{{established_date8|}}} |{{{established_event9|}}} |{{{established_date9|}}} |{{{established_event10|}}} |{{{established_date10|}}} |{{{established_event11|}}} |{{{established_date11|}}} |{{{established_event12|}}} |{{{established_date12|}}} |{{{established_event13|}}} |{{{established_date13|}}} |{{{established_event14|}}} |{{{established_date14|}}} |{{{established_event15|}}} |{{{established_date15|}}} |{{{established_event16|}}} |{{{established_date16|}}} |{{{established_event17|}}} |{{{established_date17|}}} |{{{established_event18|}}} |{{{established_date18|}}} |{{{established_event19|}}} |{{{established_date19|}}} |{{{established_event20|}}} |{{{established_date20|}}} }} }} | rowclass47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | data47 = {{#if:{{{date_start|}}}{{{year_start|}}}|{{Infobox country/multirow |{{{event_pre|}}} |{{{date_pre|}}} |{{if empty|{{{event_start|}}}|Established}} |{{{date_start|}}} {{{year_start|}}} |{{{event1|}}} |{{{date_event1|}}} |{{{event2|}}} |{{{date_event2|}}} |{{{event3|}}} |{{{date_event3|}}} |{{{event4|}}} |{{{date_event4|}}} |{{{event5|}}} |{{{date_event5|}}} |{{{event6|}}} |{{{date_event6|}}}|{{{event7|}}} |{{{date_event7|}}}|{{{event8|}}} |{{{date_event8|}}}|{{{event9|}}} |{{{date_event9|}}}|{{{event10|}}} |{{{date_event10|}}} |{{if empty|{{{event_end|}}}|Disestablished}} |{{{date_end|}}} {{{year_end|}}} |{{{event_post|}}} |{{{date_post|}}} }} }} | rowclass60 = mergedtoprow | header60 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}}{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}} | {{#if:{{{area_link|}}} | [[{{{area_link}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | {{#ifexist:Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Geography of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}]] | Area {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|claimed|}}<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass61 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}}{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label61 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label|Total}}}{{{FR_foot4|}}}</div> | data61 = {{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_ha|}}}{{{area_sq_mi|}}}{{{area_acre|}}} |{{#if:{{{area_km2|}}}{{{area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_km2|}}}|km2|{{{area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_ha|}}}{{{area_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_ha|}}}|ha|{{{area_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_footnote|}}}{{#if:{{{area_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{area_rank}}}]]) }} }} | rowclass62 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}}{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label62 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Land</div> | data62 = {{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_sq_mi|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{#if:{{{area_land_km2|}}}{{{area_land_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_km2|}}}|km2|{{{area_land_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_land_ha|}}}{{{area_land_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_land_ha|}}}|ha|{{{area_land_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_land_footnote|}}} }} | rowclass63 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{percent_water|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label63 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water</div> | data63 = {{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_sq_mi|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{#if:{{{area_water_km2|}}}{{{area_water_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_km2|}}}|km2|{{{area_water_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}} |{{#if:{{{area_water_ha|}}}{{{area_water_acre|}}} |{{convinfobox|{{{area_water_ha|}}}|ha|{{{area_water_acre|}}}|acre|abbr=on}} }} }}{{{area_water_footnote|}}} }} | rowclass64 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label2|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label64 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Water&nbsp;(%)</div> | data64 = {{{percent_water|}}} | rowclass65 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{area_label3|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label65 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label2|}}}</div> | data65 = {{#if:{{{area_label2|}}}| {{{area_data2|}}} }} | rowclass66 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area1|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label66 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{area_label3|}}}</div> | data66 = {{#if:{{{area_label3|}}}| {{{area_data3|}}} }} | rowclass67 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area2|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label67 = {{{stat_year1|}}}{{{ref_area1|}}} | data67 = {{#if: {{{stat_area1|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area1|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass68 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area3|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label68 = {{{stat_year2|}}}{{{ref_area2|}}} | data68 = {{#if: {{{stat_area2|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area2|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass69 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area4|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label69 = {{{stat_year3|}}}{{{ref_area3|}}} | data69 = {{#if: {{{stat_area3|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area3|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass70 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}{{{stat_area5|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label70 = {{{stat_year4|}}}{{{ref_area4|}}} | data70 = {{#if: {{{stat_area4|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area4|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass71 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}|mergedrow|mergedbottomrow}} | label71 = {{{stat_year5|}}}{{{ref_area5|}}} | data71 = {{#if: {{{stat_area5|}}} | {{convinfobox|{{{stat_area5|}}}|km2||sqmi}} }} | rowclass72 = mergedrow | label72 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data72 = {{#if:{{{FR_metropole|}}}| <nowiki /> }} | rowclass73 = mergedrow | label73 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Institut Géographique National|IGN]]{{{FR_foot2|}}}</div> | data73 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_IGN_area_km2|}}}{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}} |{{convinfobox|{{{FR_IGN_area_km2|}}}|km2|{{{FR_IGN_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_IGN_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_IGN_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass89 = mergedbottomrow | label89 = <div class="ib-country-fake-li2">•&nbsp;[[Cadastre]]{{{FR_foot3|}}}</div> | data89 = {{#if:{{{FR_metropole|}}} |{{#if:{{{FR_cadastre_area_km2|}}}{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{FR_cadastre_area_km2|}}}|km2|{{{FR_cadastre_area_sq_mi|}}}|sqmi|abbr=on}}{{#if:{{{FR_cadastre_area_rank|}}}|&#32;([[List of countries and dependencies by area|{{{FR_cadastre_area_rank|}}}]])}} }} }} | rowclass90 = mergedtoprow | header90 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}} |{{#if:{{{population_link|}}} | {{#ifeq:{{{population_link}}}|no|Population|[[{{{population_link}}}|Population]]}}<!-- -->| {{#ifexist:Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Demographics of {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Population]]<!-- -->| Population<!-- -->}}<!-- -->}} }} | rowclass91 = mergedrow | label91 = <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_estimate_year|}}} |{{{population_estimate_year}}} estimate|Estimate}}</div> | data91 = {{#if:{{{population_estimate|}}} |{{{population_estimate}}}<!-- -->{{#if:{{{population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass92 = mergedrow | label92= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label2|}}}</div> | data92= {{#if:{{{population_label2|}}}|{{{population_data2|}}}}} | rowclass93= mergedrow | label93= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{population_label3|}}}</div> | data93= {{#if:{{{population_label3|}}}|{{{population_data3|}}}}} | rowclass94= mergedrow | data94= {{#if:{{{stat_pop1|}}}{{{stat_pop2|}}}{{{stat_pop3|}}}{{{stat_pop4|}}}{{{stat_pop5|}}}|{{infobox country/multirow|{{{stat_year1|}}}{{{ref_pop1|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop1|}}}}}|{{{stat_year2|}}}{{{ref_pop2|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop2|}}}}}|{{{stat_year3|}}}{{{ref_pop3|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop3|}}}}}|{{{stat_year4|}}}{{{ref_pop4|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop4|}}}}}|{{{stat_year5|}}}{{{ref_pop5|}}} |{{formatnum:{{{stat_pop5|}}}}} }} }} | rowclass95= mergedrow | label95= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{#if:{{{population_census_year|}}} |{{{population_census_year}}}&nbsp;census|Census}}</div> | data95= {{#if:{{{population_census|}}} |{{{population_census}}}<!-- -->{{#if:{{{population_census_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population|{{{population_census_rank}}}]])}} }} | rowclass96= mergedrow | label96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|{{nobold|1=&nbsp;({{{FR_total_population_estimate_year}}})}}}}}} | data96 = {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate_year|}}}|<nowiki />}}}} | rowclass97 = mergedrow | label97= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total{{{FR_foot|}}}</div> | data97= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{#if:{{{FR_total_population_estimate|}}} |{{{FR_total_population_estimate}}}{{#if:{{{FR_total_population_estimate_rank|}}}|&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_total_population_estimate_rank}}}]])}} }} }} | rowclass98 = mergedrow | label98= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;{{{FR_metropole}}}</div> | data98= {{#if:{{{FR_metropole_population|}}}|{{{FR_metropole_population}}}{{#if:{{{FR_metropole_population_estimate_rank|}}} |&#32;([[List of countries by population in 2005|{{{FR_metropole_population_estimate_rank}}}]])}} }} | rowclass99 = mergedbottomrow | label99= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Density{{{FR_foot5|}}}</div> | data99= {{#if:{{{population_density_km2|}}}{{{population_density_sq_mi|}}} | {{convinfobox|{{{population_density_km2|}}}|/km2|{{{population_density_sq_mi|}}}|/sqmi|1|abbr=on}}{{{pop_den_footnote|}}}<!-- -->{{#if:{{{population_density_rank|}}} |&#32;([[List of countries and dependencies by population density|{{{population_density_rank}}}]])}} }} | rowclass100 = {{#if:{{{population_estimate|}}}{{{population_census|}}}{{{FR_metropole_population|}}}|mergedbottomrow|mergedtoprow}} | label100 = Membership | data100= {{{nummembers|}}} | rowclass101= mergedtoprow | label101= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|([[Purchasing power parity|PPP]])}} | data101= {{#if:{{{GDP_PPP|}}}{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_PPP_year|}}} |{{{GDP_PPP_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass102= mergedrow | label102= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data102= {{#if:{{{GDP_PPP|}}} |{{{GDP_PPP}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP)|{{{GDP_PPP_rank}}}]])}} }} | rowclass103= mergedbottomrow | label103= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data103= {{#if:{{{GDP_PPP_per_capita|}}} |{{{GDP_PPP_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_PPP_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (PPP) per capita|{{{GDP_PPP_per_capita_rank}}}]])}} }} | rowclass104= mergedtoprow | label104= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Claimed|}} [[Gross domestic product|GDP]]&nbsp;{{nobold|(nominal)}} | data104= {{#if:{{{GDP_nominal|}}}{{{GDP_nominal_per_capita|}}} |{{#if:{{{GDP_nominal_year|}}} |{{{GDP_nominal_year}}}&nbsp;}}estimate }} | rowclass105= mergedrow | label105= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Total</div> | data105= {{#if:{{{GDP_nominal|}}} |{{{GDP_nominal}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal)|{{{GDP_nominal_rank}}}]])}} }} | rowclass106= mergedbottomrow | label106= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Per capita</div> | data106= {{#if:{{{GDP_nominal_per_capita|}}} | {{{GDP_nominal_per_capita}}}<!-- -->{{#if:{{{GDP_nominal_per_capita_rank|}}} |&#32;([[List of countries by GDP (nominal) per capita|{{{GDP_nominal_per_capita_rank}}}]])}} }} | label107= [[Gini_coefficient|Gini]]{{#if:{{{Gini_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{Gini_year}}})}}}} | data107= {{#if:{{{Gini|}}} | {{#switch:{{{Gini_change|}}} |increase = {{increaseNegative}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decreasePositive}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{Gini}}}{{{Gini_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add Gini category:---------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{Gini}}}>100 <!-- -->| {{error|Error: Gini value above 100}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=60 |{{color|red|very high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=46 <!-- -->| {{color|darkred|high inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=30 <!-- -->| {{color|#707070|medium inequality}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{Gini}}}>=0 <!-- -->| {{color|forestgreen|low inequality}}<!-- -->| {{error|Error:Gini value below 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid Gini value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -----------Add Gini_rank (if supplied):---------- -->{{#if:{{{Gini_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by income equality|{{{Gini_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label108= [[Human Development Index|HDI]]{{#if:{{{HDI_year|}}} |&nbsp;{{nobold|1=({{{HDI_year}}})}}}} | data108= {{#if:{{{HDI|}}} | {{#switch:{{{HDI_change|}}} |increase = {{increase}}&nbsp;<!-- -->|decrease = {{decrease}}&nbsp;<!-- -->|steady = {{steady}}&nbsp;<!-- -->}}{{{HDI}}}{{{HDI_ref|}}}<br/><!-- ---------Evaluate and add HDI category:--------- -->{{nowrap|1=<!-- -->{{#iferror:<!-- -->{{#ifexpr:{{{HDI}}}>1 <!-- -->| {{error|Error: HDI value greater than 1}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.799 <!-- -->| {{color|darkgreen|very high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.699 <!-- -->| {{color|forestgreen|high}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>0.549 <!-- -->| {{color|orange|medium}}<!-- -->| {{#ifexpr:{{{HDI}}}>=0.000<!-- -->| {{color|red|low}}<!-- -->| {{error|Error: HDI value less than 0}}<!--Handled by outer #iferror, not visible to users--><!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->| {{error|Error: Invalid HDI value}}{{#ifeq: {{NAMESPACE}} | {{ns:0}} | [[Category:Country articles requiring maintenance]] }}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- ----------Add HDI_rank (if supplied):----------- -->{{#if:{{{HDI_rank|}}} |&nbsp;([[List of countries by Human Development Index|{{{HDI_rank}}}]])<!-- -->}}<!-- -->}} | label109= {{#ifeq:{{{micronation|}}}|yes|Purported currency|Currency}} | data109= {{#if:{{{currency|}}} | {{{currency}}} {{#if:{{{currency_code|}}} |([[ISO 4217|{{{currency_code}}}]])}} }} | rowclass119= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}}{{{DST_note|}}} |mergedtoprow}} | label119= Time zone | data119= {{#if:{{{utc_offset|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset}}}}} {{#if:{{{time_zone|}}}|({{{time_zone}}})}} |{{{time_zone|}}} }} | rowclass120= {{#if:{{{DST_note|}}} |mergedrow |mergedbottomrow}} | label120= <div class="ib-country-fake-li">•&nbsp;Summer&nbsp;([[Daylight saving time|DST]])</div> | data120= {{#if:{{{utc_offset_DST|}}} |{{nowrap|[[Coordinated Universal Time|UTC]]{{{utc_offset_DST}}}}} {{#if:{{{time_zone_DST|}}}|({{{time_zone_DST}}})|{{#if:{{{DST|}}}|({{{DST}}})}}}} |{{#if:{{{time_zone_DST|}}}|{{{time_zone_DST}}}|{{{DST|}}}}} }} | rowclass121= mergedbottomrow | label121= <nowiki /> | data121= {{{DST_note|}}} | label122 = [[Antipodes]] | data122= {{{antipodes|}}} | label123 = Date format | data123= {{{date_format|}}} | label125= [[Left- and right-hand traffic|Driving side]] | data125= {{#if:{{{drives_on|}}} | {{lcfirst:{{{drives_on}}}}} }} | label126= {{#if:{{{calling_code|}}} |{{#ifexist:Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}} | [[Telephone numbers in {{{linking_name|{{{common_name|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}}}|Calling code]] | Calling code }} }} | data126= {{{calling_code|}}} | label127= [[ISO 3166|ISO 3166 code]] | data127= {{#switch:{{{iso3166code|}}} |omit = <!--(do nothing)--> | = <!--if iso3166code is not supplied: -->{{#if:{{{common_name|}}} | {{#if:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}|nocat=true}} | [[ISO 3166-2:{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}|{{ISO 3166 code|{{{common_name}}}}}]] }} }} |#default = [[ISO 3166-2:{{uc:{{{iso3166code}}}}}|{{uc:{{{iso3166code}}}}}]] }} | label128= [[Country code top-level domain|Internet TLD]] | data128= {{{cctld|}}} | data129 = {{#if:{{{official_website|}}} |<div class="ib-country-website">'''Website'''<br/>{{{official_website}}}</div> }} | data130= {{#if:{{{image_map3|{{{location_map|}}}}}} | {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map3|{{{location_map|}}}}}}|size={{{map3_width|}}}|upright=1.15|alt={{{alt_map3|}}}|title=Location of {{{common_name|{{{name|{{{linking_name|{{PAGENAME}} }}} }}} }}} }}<!-- -->{{#if:{{{map_caption3|}}}|<div class="ib-country-map-caption3">{{{map_caption3|}}}</div>}} }} | data134 = {{#if:{{{p1|}}}{{{s1|}}} |{{Infobox country/formernext|flag_p1={{{flag_p1|}}}|image_p1={{{image_p1|}}}|p1={{{p1|}}}|border_p1={{{border_p1|}}}|flag_p2={{{flag_p2|}}}|image_p2={{{image_p2|}}}|p2={{{p2|}}}|border_p2={{{border_p2|}}}|flag_p3={{{flag_p3|}}}|image_p3={{{image_p3|}}}|p3={{{p3|}}}|border_p3={{{border_p3|}}}|flag_p4={{{flag_p4|}}}|image_p4={{{image_p4|}}}|p4={{{p4|}}}|border_p4={{{border_p4|}}}|flag_p5={{{flag_p5|}}}|image_p5={{{image_p5|}}}|p5={{{p5|}}}|border_p5={{{border_p5|}}}|flag_p6={{{flag_p6|}}}|image_p6={{{image_p6|}}}|p6={{{p6|}}}|border_p6={{{border_p6|}}}|flag_p7={{{flag_p7|}}}|image_p7={{{image_p7|}}}|p7={{{p7|}}}|border_p7={{{border_p7|}}}|flag_p8={{{flag_p8|}}}|image_p8={{{image_p8|}}}|p8={{{p8|}}}|border_p8={{{border_p8|}}}|flag_p9={{{flag_p9|}}}|image_p9={{{image_p9|}}}|p9={{{p9|}}}|border_p9={{{border_p9|}}}|flag_p10={{{flag_p10|}}}|image_p10={{{image_p10|}}}|p10={{{p10|}}}|border_p10={{{border_p10|}}}|flag_p11={{{flag_p11|}}}|image_p11={{{image_p11|}}}|p11={{{p11|}}}|border_p11={{{border_p11|}}}|flag_p12={{{flag_p12|}}}|image_p12={{{image_p12|}}}|p12={{{p12|}}}|border_p12={{{border_p12|}}}|flag_p13={{{flag_p13|}}}|image_p13={{{image_p13|}}}|p13={{{p13|}}}|border_p13={{{border_p13|}}}|flag_p14={{{flag_p14|}}}|image_p14={{{image_p14|}}}|p14={{{p14|}}}|border_p14={{{border_p14|}}}|flag_p15={{{flag_p15|}}}|image_p15={{{image_p15|}}}|p15={{{p15|}}}|border_p15={{{border_p15|}}}|flag_p16={{{flag_p16|}}}|image_p16={{{image_p16|}}}|p16={{{p16|}}}|border_p16={{{border_p16|}}}|flag_p17={{{flag_p17|}}}|image_p17={{{image_p17|}}}|p17={{{p17|}}}|border_p17={{{border_p17|}}}|flag_p18={{{flag_p18|}}}|image_p18={{{image_p18|}}}|p18={{{p18|}}}|border_p18={{{border_p18|}}}|flag_p19={{{flag_p19|}}}|image_p19={{{image_p19|}}}|p19={{{p19|}}}|border_p19={{{border_p19|}}}|flag_p20={{{flag_p20|}}}|image_p20={{{image_p20|}}}|p20={{{p20|}}}|border_p20={{{border_p20|}}}|flag_p21={{{flag_p21|}}}|image_p21={{{image_p21|}}}|p21={{{p21|}}}|border_p21={{{border_p21|}}}|flag_p22={{{flag_p22|}}}|image_p22={{{image_p22|}}}|p22={{{p22|}}}|border_p22={{{border_p22|}}}|flag_s1={{{flag_s1|}}}|image_s1={{{image_s1|}}}|s1={{{s1|}}}|border_s1={{{border_s1|}}}|flag_s2={{{flag_s2|}}}|image_s2={{{image_s2|}}}|s2={{{s2|}}}|border_s2={{{border_s2|}}}|flag_s3={{{flag_s3|}}}|image_s3={{{image_s3|}}}|s3={{{s3|}}}|border_s3={{{border_s3|}}}|flag_s4={{{flag_s4|}}}|image_s4={{{image_s4|}}}|s4={{{s4|}}}|border_s4={{{border_s4|}}}|flag_s5={{{flag_s5|}}}|image_s5={{{image_s5|}}}|s5={{{s5|}}}|border_s5={{{border_s5|}}}|flag_s6={{{flag_s6|}}}|image_s6={{{image_s6|}}}|s6={{{s6|}}}|border_s6={{{border_s6|}}}|flag_s7={{{flag_s7|}}}|image_s7={{{image_s7|}}}|s7={{{s7|}}}|border_s7={{{border_s7|}}}|flag_s8={{{flag_s8|}}}|image_s8={{{image_s8|}}}|s8={{{s8|}}}|border_s8={{{border_s8|}}}|flag_s9={{{flag_s9|}}}|image_s9={{{image_s9|}}}|s9={{{s9|}}}|border_s9={{{border_s9|}}}|flag_s10={{{flag_s10|}}}|image_s10={{{image_s10|}}}|s10={{{s10|}}}|border_s10={{{border_s10|}}}|flag_s11={{{flag_s11|}}}|image_s11={{{image_s11|}}}|s11={{{s11|}}}|border_s11={{{border_s11|}}}|flag_s12={{{flag_s12|}}}|image_s12={{{image_s12|}}}|s12={{{s12|}}}|border_s12={{{border_s12|}}}|flag_s13={{{flag_s13|}}}|image_s13={{{image_s13|}}}|s13={{{s13|}}}|border_s13={{{border_s13|}}}|flag_s14={{{flag_s14|}}}|image_s14={{{image_s14|}}}|s14={{{s14|}}}|border_s14={{{border_s14|}}}|flag_s15={{{flag_s15|}}}|image_s15={{{image_s15|}}}|s15={{{s15|}}}|border_s15={{{border_s15|}}}|flag_s16={{{flag_s16|}}}|image_s16={{{image_s16|}}}|s16={{{s16|}}}|border_s16={{{border_s16|}}}|flag_s17={{{flag_s17|}}}|image_s17={{{image_s17|}}}|s17={{{s17|}}}|border_s17={{{border_s17|}}}|flag_s18={{{flag_s18|}}}|image_s18={{{image_s18|}}}|s18={{{s18|}}}|border_s18={{{border_s18|}}}|flag_s19={{{flag_s19|}}}|image_s19={{{image_s19|}}}|s19={{{s19|}}}|border_s19={{{border_s19|}}}|flag_s20={{{flag_s20|}}}|image_s20={{{image_s20|}}}|s20={{{s20|}}}|border_s20={{{border_s20|}}}|flag_s21={{{flag_s21|}}}|image_s21={{{image_s21|}}}|s21={{{s21|}}}|border_s21={{{border_s21|}}}|flag_s22={{{flag_s22|}}}|image_s22={{{image_s22|}}}|s22={{{s22|}}}|border_s22={{{border_s22|}}}}} }} | label135 = Today part of | data135 = {{{today|}}} | data136 = {{#if:{{{footnote_a|}}}{{{footnote_b|}}}{{{footnote_c|}}}{{{footnote_d|}}}{{{footnote_e|}}}{{{footnote_f|}}}{{{footnote_g|}}}{{{footnote_h|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-alpha"> {{#if:{{{footnote_a|}}}|<li value=1>{{{footnote_a|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_b|}}}|<li value=2>{{{footnote_b|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_c|}}}|<li value=3>{{{footnote_c|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_d|}}}|<li value=4>{{{footnote_d|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_e|}}}|<li value=5>{{{footnote_e|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_f|}}}|<li value=6>{{{footnote_f|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_g|}}}|<li value=7>{{{footnote_g|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote_h|}}}|<li value=8>{{{footnote_h|}}}</li>}} </ol></div>}} | data137 = {{#if:{{{footnote1|}}}{{{footnote2|}}}{{{footnote3|}}}{{{footnote4|}}}{{{footnote5|}}}{{{footnote6|}}}{{{footnote7|}}}{{{footnote8|}}} |<div class="ib-country-fn"><ol class="ib-country-fn-num"> {{#if:{{{footnote1|}}}|<li value=1>{{{footnote1|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote2|}}}|<li value=2>{{{footnote2|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote3|}}}|<li value=3>{{{footnote3|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote4|}}}|<li value=4>{{{footnote4|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote5|}}}|<li value=5>{{{footnote5|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote6|}}}|<li value=6>{{{footnote6|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote7|}}}|<li value=7>{{{footnote7|}}}</li> }}{{#if:{{{footnote8|}}}|<li value=8>{{{footnote8|}}}</li>}} </ol></div>}} | data138 = {{#if:{{{footnotes|}}}|<div class="ib-country-fn">{{{footnotes}}}{{#if:{{{footnotes2|}}}|<br>{{{footnotes2}}}}}</div>}} | belowclass = mergedtoprow noprint | below = {{#if:{{{navbar|}}}| {{navbar|{{{navbar|}}}}} }} }}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox country with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox country]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| admin_center_type | admin_center | alt_coat | alt_flag | alt_flag2 | alt_map | alt_map2 | alt_map3 | alt_symbol | anthem | anthems | antipodes | area_acre | area_data2 | area_data3 | area_footnote | area_ha | area_km2 | area_label | area_label2 | area_label3 | area_land_acre | area_land_footnote | area_land_ha | area_land_km2 | area_land_sq_mi | area_link | area_rank | area_sq_mi | area_water_acre | area_water_footnote | area_water_ha | area_water_km2 | area_water_sq_mi | regexp1 = border_[ps][%d]+ | calling_code | capital_exile | capital_type | capital | cctld | coa_size | coat_alt | common_languages | common_name | conventional_long_name | coordinates | currency_code | currency | date_end | regexp2 = date_event[%d]+ | date_format | date_post | date_pre | date_start | demonym | regexp3 = deputy[%d]+ | drives_on | DST_note | DST | empire | englishmotto | era | regexp4 = established_date[%d]+ | regexp5 = established_event[%d]+ | established | ethnic_groups_ref | ethnic_groups_year | ethnic_groups | event_end | event_post | event_pre | event_start | regexp6 = event[%d]+ | flag| flag_alt | flag_alt2 | flag_border | flag_caption | flag_caption | regexp7 = flag_[ps][%d]+ | flag_size | flag_type | flag_type_article | flag_width | flag2_border | regexp8 = footnote_[a-h] | regexp9 = footnote[%d]+ | footnotes | footnotes2 | FR_cadastre_area_km2 | FR_cadastre_area_rank | FR_cadastre_area_sq_mi | FR_foot | FR_foot2 | FR_foot3 | FR_foot4 | FR_foot5 | FR_IGN_area_km2 | FR_IGN_area_rank | FR_IGN_area_sq_mi | FR_metropole_population_estimate_rank | FR_metropole_population | FR_metropole | FR_total_population_estimate_rank | FR_total_population_estimate_year | FR_total_population_estimate | GDP_nominal_per_capita_rank | GDP_nominal_per_capita | GDP_nominal_rank | GDP_nominal_year | GDP_nominal | GDP_PPP_per_capita_rank | GDP_PPP_per_capita | GDP_PPP_rank | GDP_PPP_year | GDP_PPP | Gini_change | Gini_rank | Gini_ref | Gini_year | Gini | government_type | HDI_change | HDI_rank | HDI_ref | HDI_year | HDI | house1 | house2 | image_coat | image_flag | image_flag2 | image_map_alt | image_map_caption | image_map_size | image_map | image_map2_alt | image_map2_caption | image_map2_size | image_map2 | image_map3 | regexp10 = image_[ps][%d]+ | image_symbol | iso3166code | languages_sub | languages_type | languages | languages2_sub | languages2_type | languages2 | largest_city | largest_settlement_type | largest_settlement | regexp11 = leader_name[%d]+ | regexp12 = leader_title[%d]+ | regexp13 = leader[%d]+ | legislature | life_span | linking_name | location_map | loctext | lower_house | map_caption | map_caption2 | map_caption3 | map_width | map2_width | map3_width | membership_type | membership | micronation | motto | name | national_anthem | national_languages | national_motto | native_name | navbar | nummembers | official_languages | official_website | org_type | other_symbol_type | other_symbol | regexp14 = [ps][%d]+ | patron_saint | patron_saints | percent_water | politics_link | pop_den_footnote | population_census_rank | population_census_year | population_census | population_data2 | population_data3 | population_density_km2 | population_density_rank | population_density_sq_mi | population_estimate_rank | population_estimate_year | population_estimate | population_label2 | population_label3 | population_link | recognised_languages | recognised_national_languages | recognised_regional_languages | recognized_languages | recognized_national_languages | regexp15 = ref_area[%d]+ | regexp16 = ref_pop[%d]+ | regional_languages | recognized_regional_languages | religion_ref | religion_year | religion | regexp17 = representative[%d]+ | royal_anthem | flag_anthem | march | national_march | regional_anthem | territorial_anthem | state_anthem | sovereignty_note | sovereignty_type | regexp18 = stat_area[%d]+ | regexp19 = stat_pop[%d]+ | regexp20 = stat_year[%d]+ | status_text | status | symbol| symbol_type_article | symbol_type | symbol_width | text_symbol_type | text_symbol | time_zone_DST | time_zone | title_deputy | title_leader | title_representative | today | type_house1 | type_house2 | upper_house | utc_offset_DST | utc_offset | regexp21 = year_deputy[%d]+ | year_end | year_exile_end | year_exile_start | regexp22 = year_leader[%d]+ | regexp23 = year_representative[%d]+ | year_start}}{{main other| {{#if:{{both|{{{image_coat|}}}|{{{image_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|A]] }}{{#if:{{both|{{{alt_coat|}}}|{{{alt_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|B]] }}{{#if:{{both|{{{motto|}}}|{{{national_motto|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|C]] }}{{#if:{{both|{{{national_anthem|}}}|{{{anthem|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|D]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol|}}}|{{{text_symbol|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|E]] }}{{#if:{{both|{{{other_symbol_type|}}}|{{{text_symbol_type|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|F]] }}{{#if:{{both|{{{largest_city|}}}|{{{largest_settlement|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|G]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_languages|}}}|{{{recognised_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|H]] }}{{#if:{{both|{{{recognized_national_languages|}}}|{{{recognised_national_languages|}}}}}{{both|{{{recognized_regional_languages|}}}|{{{recognised_regional_languages|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|I]] }}{{#if:{{{official_languages|}}}||{{#if:{{{recognized_languages|}}}{{{recognised_languages|}}}{{{recognized_national_languages|}}}{{{recognised_national_languages|}}}{{{recognized_regional_languages|}}}{{{recognised_regional_languages|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|J]]}} }}{{#if:{{both|{{{area_km2|}}}|{{{area_ha|}}}}}{{both|{{{area_land_km2|}}}|{{{area_land_ha|}}}}}{{both|{{{area_water_km2|}}}|{{{area_water_ha|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|K]] }}{{#if:{{both|{{{DST|}}}|{{{time_zone_DST|}}}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|L]] }}{{#if:{{{time_zone|}}}{{{utc_offset|}}}||{{#if:{{{time_zone_DST|}}}{{{utc_offset_DST|}}}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|M]]}} }}{{#if:{{both|{{{sovereignty_type|}}}|{{{established|}}} }}|[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|O]] }}{{#if:{{{languages|}}}|{{#if:{{{languages_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{languages2|}}}|{{#if:{{{languages2_type|}}}||[[Category:Pages using infobox country with syntax problems|P]]}} }}{{#if:{{{flag_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{flag_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_type|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|T{{PAGENAME}}]] }}{{#if:{{{symbol_caption|}}}|[[Category:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters|C{{PAGENAME}}]] }}}}<!-- Tracking categories from merge with {{infobox former country}}. After all cats are empty/have been checked, these can be removed. -->{{#if:{{{status_text|}}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Colony|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}|{{#ifeq:{{ucfirst:{{{status|}}}}}|Exile|{{main other|[[Category:Former country articles using status text with Colony or Exile]]}}}}}} }}<!--End of former country tracking cats--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> mlkz2rbbkwf59gahrp2qj6dkrizlfgl 0 7820 216793 196192 2025-06-02T15:29:02Z Kishore Kumar Rai 222 216793 wikitext text/x-wiki {{Unreferenced}} '''ಕಲಸೆ''' ಉಂದು ತುಲುವೆರೆನ ಅಲತೆ ಮಾನೊ. ಉಂದು ದಿನ್ನೊನ್ ಅಲಪುನವು == ಅಲತೆ == ಪದಿನಾಲ್ ಸೇರ್‌ಗ್ ಒಂಜಿ ಕಲಸೆ ಪನ್ಪೆರ್. ತೂಕ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸ್ಕೇಲ್, ತ್ರಾಸ್, ಸಿಂಥಲ್ ಉಂಡು. ದುಂಬು ಉಂದು ಮಲ್ಲಕುಲೆನವುಲು ಮಾತ್ರ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಬೇರದಕುಲೆಡ ಬೊಕ್ಕ ಕೃಷಿಕೆರೆಡ ಪಾವು, ಸೇರ್, ಕಲಸೆ, ಕದಿಕೆ ಇಂಚಿತ್ತಿ ಅಲತೆ ಸಾದನೊಲು ಇತ್ತ್ಂಡ್. == ಅಲಪುನವು == ಅರಿ, ಬಾರ್ == ಕಲಸೆ - ಚಿತ್ರ ದರ್ಶಿನಿ == <gallery> File:Kalase.jpg|thumb|Kalase File:Kalase(Betta).jpg|thumb|ಬೆತ್ತದ ಕಲಸೆ File:Kalase1.jpg|thumb|ಮರತ್ತ ಕಲಸೆ File:Kalase 1.jpg|thumb|Kalase 1 </gallery> == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} {{ತುಲುವೆರೆ ಅಲತೆಲು}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಲುವೆರೆ ಸೊತ್ತುಲು]] 7ayrtggypde1zu159ejxgghpawr3fxm 0 7911 216791 196991 2025-06-02T14:40:49Z Kishore Kumar Rai 222 216791 wikitext text/x-wiki [[File:Subrahmanyan Chandrasekhar.gif|thumb|ಸುಬ್ರಮಣ್ಯನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್]] [[ಫೈಲ್:Subrahmanyan_Chandrasekhar_signature.png|alt=ಸುಬ್ರಮಣ್ಯನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಅರೆನ ದಸ್ಕತ್ತುದ ಮಾದರಿ|thumb|ಸುಬ್ರಮಣ್ಯನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಅರೆನ ದಸ್ಕತ್ತುದ ಮಾದರಿ]] '''ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್''' (ಜನನ: ೧೯೧೦ – ಮರಣ: ೧೯೯೫) ನೊಬೆಲ್ ಬಹುಮಾನ ಪುರಸ್ಕೃತೆರಾಯಿನ ಭಾರತ ದೇಸೊದ, ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಸೊಡು ವಾಸ ಮಲ್ತೊಂದಿತ್ತಿನ ಖಭೌತ ವಿಜ್ಞಾನಿ. ಅರೆನ ಆಪ್ತೆರ್ ಅರೆನ್ ಚಂದ್ರ ಪಂದ್ ಲೆತ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಲ್ಲ ನಕ್ಷತ್ರೊಲು, ಅಯಿಕುಲೆನ ಗುರುತ್ವದ ದಿಣ್ಣೊಗು ಕುಸಿದ್ ಅನಂತ ಸಾಂದ್ರತೆದ ಆಕಾಶಕಾಯೊಲಾಪಿನ  ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿಲೆನ್ ಆರ್ ನಾಡ್ದ್ ಪತ್ತ್‌ದ್ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನದ ಲೋಕೊಗು ತೋಜಾದ್ ಕೊರಿಯೆರ್. ಬಾಲ ಪ್ರತಿಭೆ' ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಪೂರ್ವದ ಅಖಂಡ ಭಾರತದ ಲಾಹೋರು ಪೇಂಟೆಡು (ಇತ್ತೆದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪಂಜಾಬ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ) ಒಂಜಿ ತಮಿಳು ಬ್ರಾಣೆರೆನ ಕುಟುಮೊಡು ಸಿ. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯನ್ ಅಯ್ಯರ್ ಬೊಕ ಸೀತಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ಬಾಲಕೃಷ್ಣನ್ ದಂಪತಿಲೆನ ಸುರುತ ಮಗೆಯಾದ್ ೧೯- ೧೦- ೧೯೧೦ ದಾನಿ  ಪುಟಿಯೆರ್.‍ ಅರೆನ ಅಜ್ಜೆರೆನ ಪುದರುನೆ (ಚಂದ್ರಶೇಖರ) ಅರೆಗ್  ದೀಯೆರ್. ಇಂಬೆರ್ ಎಲ್ಲಿಡೇ  ವಿಶೇಷ ಬುದ್ಧಿ ಶಕ್ತಿದ ಬಾಲಪ್ರತಿಭೆ  ಇಂದದ್  ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯಾದ್ ಬುಳೆವೊಂದು  ಮಲ್ಲೆ ಆಯೆರ್. ಅರೆನ ಅಪ್ಪೆ ಅರೆಗು  ತಮಿಳು  ಕಲ್ಪಾಯೆರು, ಅಮ್ಮೆರು ಇಂಗ್ಲೀಷು  ಬೊಕ  ಗಣಿತ ಕಲ್ಪಾಯೆರು. ಅರೆನವು  ಬುದ್ದಿವಂತೆರೆನ  ಕುಟುಮ: ತಂನ ಅಪ್ಪೆ ಮಲ್ಲ ಬೌದ್ದಿಕ  ಸಾಧನೆದ  ಪೊಂಜೋವು ಇಂದ್ ಆರ್‍  ಪಣೊಂದಿತ್ತೆರ್‍.   ಅರೆನ ಮಾಮೆರ್‍ ಆದಿತ್ತಿನ  ಡಾ [[:en: CV Raman|ಸಿ.ವಿ. ರಾಮನ್]](ಚಂದ್ರಶೇಖರ ವೆಂಕಟ ರಾಮನ್: 1888-1970) ಆರುಲಾ ನೊಬೆಲ್ ಪಾರಿತೋಷಕ ಪಡೆಯಿನಾರ್‍ (1930), ರಾಮನ್  ಎಫೆಕ್ಟ ದಂಚಿನ  ಮಲ್ಲ ಸಂಶೋಧನೆ  ಮಲ್ತ್ ದ್  ಪುಗರತೆ  ಪಡೆಯಿನಾರ್‍. ಹೈಸ್ಕೂಲು ಪಾಸಾಯಿನ ಬೊಕ ಆರ್‍ ಮದ್ರಾಸುದ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜಿಗು  ಸೇರಿಯೆರ್.‍ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರೊಡು ಆನರ್ಸ್ ಪದವಿ ಪಡೆನಗಲಾ ಗಣಿತೊಗು ಒತ್ತು ಕೊರಿಯೆರ್. ೧೯೩೦ಡು ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ (ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ) ಪದವಿ ಪಡೆದ್ ಆರ್‍  ಇಂಗ್ಲೇಂಡುಗು   ಪೋದು  ಕೇಂಬ್ರಿಜ್  ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ  ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜಿಗ್  ಸೇರಿಯೆರ್.  ೧೯೩೧ ಡುದು ೧೯೩೪ ಮುಟ್ಟ ಆರ್‍  ಜರ್ಮನಿ,  ಡೆನ್ಮಾರ್ಕ್,  ಬೆಲ್ಜಿಯಂ, ಬೊಕ  ರಶಿಯಾದ  ವಿಜ್ಞಾನಿಲೆನ  ಒಟ್ಟುಗು  ಬೇಲೆ ಮಲ್ತೆರ್. 1937 ‍ಡು   ಸ್ವ ದೇಶೊಗು  ಬತ್ತ್ ದ್  ಲಲಿತಾ ದೊರೆಸ್ವಾಮಿ   ಇನ್ಪಿನರೆನ್ ಮದ್ರಾಸುಡು  ಮದುಮೆ ಯಾಯೆರ್.  ಮದುಮೆಯಾದ್  ದಂಪತಿಲು  ಅಮೇರಿಕೊಡು  ನೆಲೆಯಾಯೆರ್. == ವಿದ್ಯಾ ಜೀವನ == ಆರ್‍   ಕೇಂಬ್ರಿಜಿಡು ಸಂಶೋಧಕೆರ್  ಆದಿಪ್ಪುನಗ   “ಚಂದ್ರಶೇಖರ  ಮಿತಿ” (ಚಂದ್ರಶೇಖರ  ಲಿಮಿಟ್) ಇನ್ಪಿನ ವಿಶೇಷ ಸಂಶೋಧನೆನ್  ಮಲ್ತೆರ್.  ಆಂಡ  ಅದಗ ಅರೆನ ಜೊತೆತಕುಲು  ಅರೆನ ಸಿದ್ಧಾಂತೊನ್  ನಂಬಿಜೆರ್,  ಅಯಿಕ್ ಸರಿಯಾಯಿನ ಬಿಲೆ  ಕೊರ್ಜೆರ್.  ಇಂಗ್ಲೀಷಿದ   ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞೆ ಆದಿತ್ತಿನ   ಸರ್‍ ಆರ್ಥರ್‍ ಎಡಿಂಗ್ಟನ್ ಇನ್ಪಿನಾರ್‍ ಚಂದ್ರಶೇಖರೆರೆನ್  ಲಂಡನ್ದ  ರಾಯಲ್ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದ  ಸಂಘೊಡು ತಂನ ಸಂಶೋಧನೆದ  ಮಿತ್ತ್  ಭಾಷಣ  ಮಲ್ಪರೆ  ಲೆತ್ತೆರ್. ‍ಜನವರಿ ೧೧, ೧೯೩೫ ದಾನಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರೆರ್‍  ಪಾತೆರಿನ  ಬೊಕ  ಅವೇ ವೇದಿಕೆಡ್  ಪಾತೆರಿನ  ಎಡಿಂಗ್ಟನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರರೆನ ವಿಚಾರೊಲೆನ್ ವಿರೋಧಿಸಾದ್  ಉಂದೊಂಜಿ ಲೆಕ್ಕದ ಗೊಬ್ಬು ತೋಜಾವೊಂದುಲ್ಲೆರ್‍ ವಿಜ್ಞಾನ ದಾಲ ಇಜ್ಜಿ ಇಂದ್ ಪಣ್ದ್ ಇಂಬೆರೆಗ್ ಅವಮಾನ ಮಲ್ತೆರ್.‍ ಆಂಡಾ ೩೦ ವರ್ಷ ಕರಿನ ಬೊಕ ೧೯೬೬ ಇಸವಿಡು ಗಣಕ-ಯಂತ್ರೊಲು (ಕಂಪ್ಯೂಟರುಲು) ಬತ್ತಿ ಬೊಕ ನಡತಿನ ಸಂಶೋಧನೆಲು,  ಜಲಜನಕ  ಬಾಂಬುದ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಇಂಚಿನ ಮಾತಾ ವಿಷಯೊಲು, ಚಂದ್ರಶೇಖರೆರೆನ ಆನಿ ತೆರಿಪಾಯಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ತೀರ್ಮಾನೊಲೆಗ್ ಬೆರಿಸಾಯ ಕೊರಿಯಾ,  ಅಂಚನೆ ಚಂದ್ರಶೇಖರೆರೆನ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಆಧಾರೊಡು ೧೯೭೨ನೆ ಇಸವಿಡು ನಾಡ್ ಪತ್ತಿನ  ಆಕಾಶದ ಕಪ್ಪು ಒಟ್ಟೆಲೆನ  (ಬ್ಲಾಕ್ ಹೋಲ್ಸ್) ಮಾಹಿತಿಲುಲಾ ಅರೆನ ಸಿದ್ಧಾಂತೊಲೆಗ್  ಮರಿಯಾದೆ ಕೊರುಂಡು. ಅರೆನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರೊಲು  ಆಕಾಶ ಕಾಯೊಲೆಡು  ಸೂಪರ್‍ ನೋವಾ, ನ್ಯೂಟ್ರನ್ ನಕ್ಷತ್ರೊಲು  ಬೊಕ  ಕಪ್ಪು ಒಟ್ಟೆಲೆನ್ ಅರ್ಥ  ಮಲ್ತೊಣರೆ ಉಪಕಾರಿಯಾತ. == ಅಮೇರಿಕಾ ನಿವಾಸಿ == 1937ನೆ ಇಸವಿಡು ಚಂದ್ರಶೇಖರೆರ್‍ ಅಮೇರಿಕಾಗ್ ಪೋದ್ ಶಿಕಾಗೊ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯೊಡು ಬೇಲೆಗು ಸೇರಿಯೆರು. ರಡ್ಡನೆಯ ವಿಶ್ವಸಮರದ ಸಮಯೊಡು ಲಾಸ್ ಅಲಮೋಸುಡು  ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್‍ ಬಾಂಬು ಮಲ್ಪುನ ಮನ್ಹಟನ್ ಯೋಜನೆ (ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟು)ಗು ಲೆತ್ತೆರ್.‍  ಆಂಡಾ, ಮೆರೆಗ್ ಆ ಸಂದರ್ಭೊಡು ಭದ್ರತಾ ತೀರ್ಮಣೆ (ಸೆಕ್ಯೂರಿಟಿ ಕ್ಲಿಯೆರೆನ್ಸ್) ತಿಕ್ಕರೆ ತಡವಾಯಿನ ಕಾರಣ ಅರೆಗ್ ಅಣುಬಾಂಬು ಯೋಜನೆಡ್  ಸೇರ್ದ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪರೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿಜಿ. ಆಂಡಲಾ ಆರ್‍ ಮೇರಿಲ್ಯಾಂಡದ ಬ್ಯಾಲಿಸ್ಟಿಕ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಲ್ಯಾಬೊರೇಟರಿಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ತುದು  ಯುದ್ಧೊಗು ಬೊಡಾಯಿನ ಉಪಯುಕ್ತ  ವೈಜ್ಞಾನಿಕ  ಸೇವೆನು ಕೊರಿಯೆರು.  ಅಮೆರಿಕೊ (ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನೊ – ಯು. ಎಸ್. ಎ) ಗು  ಬತ್ತ್ ದ್ ನೆಲೆಯಾದ್ ೧೬ ವರ್ಷ ಆಯಿನ ಬೊಕ 1953 ನೆಯ ಇಸವಿಡು ಅರೆಗು  ಆ ದೇಶದ  ನಾಗರೀಕ ಹಕ್ಕುನು (ಸಿಟಿಜನ್ ಶಿಪ್) ಕೊರಿಯೆರು == ಮರಣ == ಅಂಚನೆ ಆರ್‍ ತಂನ  85ನೆ  ಪ್ರಾಯೊಡು,  ಆಗಸ್ಟ್  21, 1995 ಇಸವಿದಾನಿ  ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನೊದ   ಇಲ್ಲಿನೋಯಿಸ್ ರಾಜ್ಯದ   ಶಿಕಾಗೊ ನಗರೊಡು ತೀರ್ದು ಪೋಯೆರು. ಅಮೆರಿಕೊ ದೇಶೊದ ಮಿತ್ತ್ ಅರೆಗ್ ಮಸ್ತ್ ಗೌರವ ಇತ್ತ್ಂಡು. ಅರೆನ ಪಾತೆರೊಡೆ ಕೇನುನಾಂಡ: “ಎಂಕ್ ಅಮೇರಿಕೊಡು ಒಂಜಿ ಅನುಕೂಲ ಉಂಡು. ದಾದ ಇನ್ನಗ  ಮುಲ್ಪ ದಿಂಜ ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍ ಉಂಡು.  ಏರ್ಲಾ ಎಂಕ್ ಉಪದ್ರ  ಮಲ್ಪುಜೆರು” == ಪದಕೊಲು- ಮರಿಯಾದೆಲು == * ಫೆಲೋ ಆಫ್ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ   1944 * ಹೆನ್ರಿ ನೊರಿಸ್ ರಸೆಲ್   ಪ್ರವಾಚಕತ್ವ   1949 * ಬ್ರೂಸ್ ಮೆಡಲ್   1952 * ರಾಯಲ್ ಆಸ್ಟ್ರೊನೊಮಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿದ ಬಂಗಾರ‍್ದ ಪದಕ 1953 * ಅಮೆರಿಕನ್ ಅಕಡೆಮಿ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಸಾಯನ್ಸ್ ದ  ರಂಪೋರ್ಡ್  ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1957 * ನ್ಯಾಶನಲ್ ಮೆಡಲ್ ಆಫ್ ಸಾಯನ್ಸ್ (ಯು ಎಸ್ ಎ) 1966 * ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ   1968 * ಹೆನ್ರಿ ಡ್ರೇಪರ್‍ ಪದಕ - ಯು ಎಸ್ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸಾಯನ್ಸ್ 1971 * ಹೈನೆಮಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1974 * ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿದ - ಕೋಪ್ಲೆ ಪದಕ   1984 * ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಯನ್ಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿದ  ಗೌರವ ಸದಸ್ಯತ್ವ (ಫೆಲೊಶಿಪ್)   1988 * ಗೊರ್ಡನ್ ಜೆ. ಲಾಂಗ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ   1989 * ನ್ಯಾಷನಲ್ ರೇಡಿಯೊ ಆಸ್ಟ್ರೋನೊಮಿ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ ದ  ಜಾನ್ ಸ್ಕಿ  ಪ್ರವಾಚಕತ್ವ * ಹಂಬೋಲ್ಟ್   ಪ್ರಶಸ್ತಿ * ಭೌತವಿಜ್ಞಾನೊಡು   ನಕ್ಷತ್ರಲೆನ ವಿಕಾಸದ ಸಂಶೋಧನೆಲೆಗಾದ್  ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಅಮೇರಿಕಾದ  ಖಭೌತವಿಜ್ಞಾನಿ  ವಿಲಿಯಂ ಎ. ಫೌಲರ್‍ ಅರೆನೊಟ್ಟುಗು  ಪಾಲುಡು)  1983 == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == ೧.https://en.wikipedia.org/wiki/Subrahmanyan_Chandrasekhar ೨.https://www.britannica.com/biography/Subrahmanyan-Chandrasekhar ೩.http://www.notablebiographies.com/Ch-Co/Chandrasekhar-Subrahmanyan.html ೪.https://www.famousscientists.org/subrahmanyan-chandrasekhar/ [[ವರ್ಗೊ:ವಿಜ್ಞಾನಿಲು]] qcspyc4dc0zunpn0oj4gpg8x02sf5fn 0 9870 216795 163315 2025-06-02T15:44:26Z Kishore Kumar Rai 222 216795 wikitext text/x-wiki '''ಪಿಕ್ಕಾಸ್''' ಪಂಡ್ಂಡ [[ಕರ್ಬೊದ ಅದುರು|ಕರ್ಬೊಡು]] ಮಲ್ತ್ ದಿನ ಒಂಜಿ ಸಾದನೊ. ಐಕ್ ಒಂಜಿ ಮರತ್ತ ಪುಡಿ ಉಂಡು. ರಡ್ಡ್ ಬಾಯಿ ಉಪ್ಪುನ ಗರ್ತ್‌ದ್ ಕೊರ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಕರ್ಬೊದ ಸಾದನೊ. ಕೊಟ್ಟುಡು ಗೋರುಂಡ ಪಿಕ್ಕಾಸ್ ಗರ್ಪುನವು. ನೆಕ್ಕ್ ಕನ್ನಡೊಡು ಪಿಕ್ಕಾಸಿ ಪಂಡ್‍ದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ನ್ ಕರ್ಬೊದ ಬೇಲೆದಕುಲು ಕರ್ಬೊದ ತುಂಡುಡ್ದು ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನಕುಲು ಉಂತುದು ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನೆಡ್ದ್ ಐಕ್ ಒಂಜಿ ಮರತ್ತ ಕಡೆ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಇತ್ತೆ ಕರ್ಬದ ಕಡೆ ಪಾಡ್‍ದ್ ಕಂಪೆನಿರ್ದೇ ಬರ್ಪುಂಡು. == ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನ ವಿದೊಕ್ಕುಲು == # ಗಟ್ಟಿ ಇತ್ತ್‌ನ ಮಣ್ಣ್‌ನ್ ಗರ್ಪೆರೆ # ಗುಂಡಿ ಮಲ್ಪೆರೆ/ತಟ್ಟ್ ಮಲ್ಪೆರೆ # ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ನೆಲ ಪಿರೆಸುನೆ # ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ತಾರೆದ ಕಟ್ಟೆ ಬುಡ್ಪಾವುನೆ # ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ಮುರ ಕಲ್ಲ್ ತುಂಡು ಮಲ್ಪುನು # ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ನೆಲ ಕೊಚ್ಚುಡು # ಪಿಕ್ಕಾಸ್‍ಡ್ ನೆಲ ಒಕ್ಕುನೆ # ಕಂಬೊಲೆನ ಗುರಿ ದೆಪ್ಪೆರೆ # ದೈಕುಲೆನ ಗುರಿ ದೆಪ್ಪೆರೆ == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} {{ಎಲ್ಯ}} {{ತುಲುವೆರೆ ಸೊತ್ತುಲು}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಲುವೆರೆ ಸೊತ್ತುಲು]] dprn0y8ycyb6xlp2c4q2d07o1h1uano 0 12545 216835 211971 2025-06-04T20:04:24Z InternetArchiveBot 4316 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 216835 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ಉಚ್ಚಿಲ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ | native_name = | native_name_lang = | settlement_type = ಪೇಂಟೆ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | nickname = | pushpin_map = India Karnataka | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ಕರ್ನಾಟಕೊಡು ಉಚ್ಚಿಲ, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ | coordinates = {{coord|13.1961|N|74.7448|E|display=inline}} | subdivision_type = ದೇಶ | subdivision_name = {{flag|ಭಾರತ}} | subdivision_type1 = ರಾಜ್ಯ | subdivision_type2 = ಜಿಲ್ಲೆ | subdivision_type3 = ತಾಲೂಕು | subdivision_name1 = [[ಕರ್ನಾಟಕ]] | subdivision_name2 = [[ಉಡುಪಿ]] | subdivision_name3 = [[ಉಡುಪಿ]] | governing_body = ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್ | unit_pref = Metric | area_total_km2 = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_rank = | demographics_type1 = ಬಾಸೆಲು: ತುಳು, ಕನ್ನಡ, ಕೊಂಕಣಿ | demographics1_title1 = | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =ಪಿನ್ ಕೋಡು | postal_code = 574106 | registration_plate = KA20 | blank_name_sec1 = ಲೋಕಸಭೆ | blank_info_sec1 = ಉಡುಪಿ | blank1_name_sec1 = ವಿಧಾನಸಭೆ | blank1_info_sec1 = ಕುಂದಾಪುರ | website = | footnotes = | demographics1_info1 = ತುಳು, ಕನ್ನಡ, ಕೊಂಕಣಿ }} [[ಫೈಲ್:Mahalakshmi-devatana-Uchila-Udupi.jpg|thumb| ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ- ಉಚ್ಚಿಲ, [[ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ ]]]] '''ಉಚ್ಚಿಲ''' ಪನ್ಪುನ ಗ್ರಾಮ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಎರ್ಮಾಳ್ ದ  ಕೈತಲ್ ಉಂಡು. == ಜಾಗೆ == ಕುಡ್ಲದ್ದ್  ಉಡುಪಿಗ್ ರಾಜಮಾರ್ಗೋ ೬೬ಜೆಟ್ ಪೋನಗ 40 ಕಿಲೋಮೀಟರ್ಡ್ ತಿಕ್ಕುಂಡು. ದುಂಬು ಈ ರಾಜಮಾರ್ಗೋಗು  ೧೭ ನಂಬರ್ ಕೊರ್ದು ಇತ್ತೆರ್. ಅರಬೀ ಸಮುದ್ರದ ಬರಿಟ್ ಇಪ್ಪುನ ಈ ಊರ್ದ ಜನುಕುಲೆನ ಬೇಲೆ ಮೀನ್ ಪತ್ತುನ.ತುಳುನಾಡ್ ಉಂಡು ಮಂತಿನ ಪರಶುರಾಮಾಗ್ ಲ ಈ ಊರುಗುಲಾ ಸಂಬಂಧ ಉಂಡು ಪನ್ಪರ್. ಉಚ್ಚಿಲದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧೫ ಸಾರೋ. == ತೂಪುನ ಜಾಗೆಲು == ಮೊಗವೀರೇರ್ ನಂಬೊಂದು ಬತ್ತಿನ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಬಾರೀ ಪಿರಾಕ್ ದ. ೨೦೨೨ನೇ ಇಸವಿಡ್  ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕೆಟ್ಟೋಣ ಪೊಸತ್ ಮಾಲ್ಟ್ ಕಟೈರ್. ಬೊಕ್ಕ ಬ್ರಹ್ಮ ಕಳಸ ಲಾ ಮಲ್ತೆರ್. ಕರ್ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯ ಮಂತ್ರಿಲು ಬತ್ತ್  ಇತ್ತೆರ್.[https://www.thehindu.com/news/cities/Mangalore/raitha-vidyanidhi-to-be-extended-to-wards-of-weavers-fishermen/article65311678.ece]. ಮೈಸೂರುದ ಯದುವೀರ್ ದತ್ತ  ಒಡೆಯೆರ್ ಲಾ ಉಚ್ಚಿಲಗ್ ಬತ್ತದಿತ್ತೆರ್.[https://www.deccanherald.com/state/mangaluru/yaduveer-chamaraja-wadiyar-visits-uchila-temple-1105141.html] [https://web.archive.org/web/20220718121217/https://www.postoffices.co.in/karnataka-ka/uchila-udupi-17/ ಉಚ್ಚಿಲ ಡ್  ಸಬ್ ಪೋಸ್ಟ್ ಆಫೀಸ್ ಉಂಡು. ಉಚ್ಚಿಲದ ಪಿನ್ ಕೋಡ್ -೫೭೪೧೧೭]. ಉಚ್ಚಿಲಕೆರೆ ಪನ್ಪುನ ಬೀಚ್ ಲಾ  (ಕಡಲ ಬರಿ ) ತೂಪುನನೇ  ಜಾಗೆ. 3mfiqar4fni3l7tb4xak19fwu1omnjf 0 12917 216794 167473 2025-06-02T15:34:28Z Kishore Kumar Rai 222 216794 wikitext text/x-wiki [[File:Amaranth sp 2.jpg|thumb|upright|ಪದ್ಪೆ]] ಪದ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪುರ್ದು ಮಲ್ಪುನಂಚಿನ ಒಂಜಿ ತಿನಸ್. ಪದ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪುರ್ದು ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮೂನೆದ ಕಜಿಪು/ತಿಂಡಿನ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಯ್ಟಿ ಈ ಅಪ್ಪ ಲಾ ಒಂಜಿ. == ಬೋಡಾಯಿನ ಸಾಮಾನುಲು == {{Infobox food | name = ಪದ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ದ ಅಪ್ಪ | image = | image_size = | image_alt = | caption = | alternate_name = ಪದ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ದ ಅಪ್ಪ | type = | course = | country = ಭಾರತ | region = ಉಡುಪಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ, ಕುಂದಾಪುರ, ಕಾಸರಗೋಡು, ಸಮಸ್ತ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋಡು | national_cuisine = | creator = | year = | mintime = | maxtime = | served = | main_ingredient = ಪದ್ಪೆದ ಸೊಪ್ಪು | minor_ingredient = | variations = | serving_size = | calories = | calories_ref = | protein = | fat = | carbohydrate = | glycemic_index = | similar_dish = | cookbook = | commons = | other = | no_recipes = true }} * ಅರಿ * [[ತಾರಾಯಿ|ತಾರಯಿ]] * [[ಉಪ್ಪು]] * [[ನೀರುಳ್ಳಿ]] * ಕಾಯಿ ಮುಂಚಿ == ಮಲ್ಪುನ ವಿಧಾನೊ == ಪದ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ನು ಸಣ್ಣ ಮೂರುದು ದೀಯೊಡು. ಬೊಕ್ಕ ಅರಿ, ತಾರಯಿ, ಉಪ್ಪುನು ಐಕ್ ಪಾಡುದು ಕಡೆಯೋಡು. ಕಡೆತಿನ ಬಂದಗ್ ಪದಪ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ನು ಬೊಕ್ಕ ಕಾಯಿ ಮುಂಚಿ, ಬೊಕ್ಕ ನೀರುಳ್ಳಿ ಪಾಡಿ ಬೊಕ್ಕ ದಿಕ್ಕೇಲ್ಡ್ ಅಪ್ಪ ದ ಕಾವಲಿ ನ್ ಬೆಚ್ಚ ಆಯರೆ ದಿಯೋಡು. ಬೊಕ್ಕ ತಯಾರ್ ಮಲ್ದಿನ ಬಂದ ನ್ ಕಾವಲಿ ಗ್ ಮೈಪೊಡು. ಅಪ್ಪ ಕಾಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಲಕ್ಕಾವೊಡು. ಅಡೆಗ್ ಸೊಪ್ಪು ದ ಅಪ್ಪ ತಯಾರ್. == ಆರೋಗ್ಯಗ್ == * ಜೀರ್ಣ ಶಕ್ತಿ ನ್ ಜಾಸ್ತಿ ಮಲ್ಪುಂಡು * ಮಲ ಬದ್ಧತೆ ಗ್ ರಾಮಬಾಣ ಪಂದ್ ಪನೊಲಿ * ಋತು ಚಕ್ರದ ಸಮಸ್ಯೆ ಗ್ ಎಡ್ಡೆ<ref>https://infokhabars.com/dantina-soppu-for-good-health/</ref> * ಪೆದ್ ಮೆಯಿಲೆಗ್ ಪೇರ್ ನ್ ವೃದ್ದಿ ಮಲ್ಪoಡು<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=https://suddidina.com/2018/04/01/multi-uses-of-amaranthas/ |access-date=2022-08-05 |archive-date=2022-05-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220522210719/https://suddidina.com/2018/04/01/multi-uses-of-amaranthas/ |url-status=dead }}</ref> * ನೆತ್ತರ್ ನ್ ಶುದ್ಧ ಮಲ್ಪುಂಡು<ref>https://kannadavahini.com/health/good-health-for-dantu-soppu/{{Dead link|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ಬಡವುನು ಎಚ್ಚ ಮಲ್ಪುಂಡು<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.aralikatte.com/2018/07/28/danttina-sopina-health-benefits/ |access-date=2022-08-05 |archive-date=2022-08-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220805154925/http://www.aralikatte.com/2018/07/28/danttina-sopina-health-benefits/ |url-status=dead }}</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊ == [[ವರ್ಗೊ:ತಿನಸ್]] lfq08ygjutei99cecy3lo5gfm6rpev6 0 13269 216792 212773 2025-06-02T15:28:25Z Kishore Kumar Rai 222 216792 wikitext text/x-wiki ಸುರಗೆಗ್ [https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B2%B9%E0%B3%8A%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B3%86 ಸುರಹೊನ್ನೆ], ಸುರಂಗಿ, ಸ್ವರ್ಗದ ಪೂ ಪಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಮಮೀಯಾ ಸುರಿಗಾ ಪಂದ್ ಉಂದೆತ್ತ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪುದರ್. ರ್ಕ್ಯಾಲೊಫಿಲೇಸಿಯಾ ಕುಟಂಬದ ದೈ ಉಂದು. ಪಶ್ಚಿಮಗಟ್ಟದ ಕಾಡ್‌ಡ್ ಎಚ್ಚಾದ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು. ರೆಂಜಿರ್ ಪೂತ್ತ ದೈತ್ತಂಚನೆ ಅಳಿದ್ ಪೋಪಿನ ಪೂತ್ತ ದೈಕುಲೆನ ಸಾಲ್‌ಡ್ ಸುರಗೆ ಪೂ ಸೇರ್ದುಂಡು. == ವಿಸೇಸೊ == ಸುರಗೆ ಪೂ ಪಂಡ ಕಮ್ಮೆನ ಇಪ್ಪುನ ಪೂ, ಮುಗುರು ಆನಗನೇ ಕಮ್ಮೆನ ಸುರು ಆಪುಂಡು. ಅರಳಿನ ಬೊಕ್ಕ ನನಲಾತ್ ಪರಿಮಳ ಬರ್ಪುಂಡು. ಅವೆನ್ ನುಂಗಾದ್ ಮಸ್ತು ದಿನ ದಿಂಡಲ ಅಂಚನೆ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಸುರಗೆದ ಪೂತ್ತ ವಿಸೇಸೊ ಪಂಡ ಅವು ಬೇತೆ ಪೂರ್ತಿ ಲೆಕ್ಕ ಇರೆತ್ತ ಕೊಡಿಟ್ ಅರಳುನು ಅತ್. ದೈತ್ತ ಗೆಲ್ಲುದ ನಡುಟೈ ಪೂ ಬುಡ್ಪುಂಡು. == ತೂಯಾರ == ಅರಳ್ನಗ ಬೊಲ್ಲುದ ನಾಲ್ ಎಸಳ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಲ್ಪು ಮಂಜೋಲು ರಂಗ್‌ದ ಪರಾಗದ ಗೊಂಚಿಲ್ ಇತ್ದ್ ತೂವರೆ ಬಾರಿ ಪೋರ್ಲು ತೋಜುಂಡು. == ಬಗೆಕುಲು == ಸುರಗೆಡ್ ಆಣ್ ಮರ, ಪೊಣ್ಣು ಮರ ಪಂದ್ ರಡ್ಡ್ ವಿಧ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಆಣ್ ಮರಟ್ಸ್ ಎಚ್ಚ ಪೂ ಆಪ್ಪುಜಿ. ಮರ ಬೊಕ್ಕ ಅಯಿತ ತೆಕ್ಕೆ ಗಟ್ಟಿ, ದಪ್ಪ. ಅಂಚೆನೆ ಪೊಣ್ಣು ಮರ ಮತ್ತೆ ಆಪುಜಿ. ಅರಳಿನ ಸೂಕ್ಕುಲೆಡ್ಲ ಆಣ್ ಪೂ, ಪೊಣ್ಣು ಪೂ ಪನ್ನಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಿ ಉಂಡು, ಆಣ್ ಮರತ್ತ ಹೂ ಅರಳ್ಂಡ ನಡುತ್ತ ಗುಂಡು ಅರಳುಜಿ. ಪೊಣ್ಣು ಮರತ್ತ ದೈ ಆಂಡ ಪೂರ ಅರಳದ್ ನಿಲಿಕೆ ಕೇಸರಿ ದಿಂಜಿದುಪ್ಪುಂಡು. == ನಂಬೊಳಿಕೆ == ಸುರಗೆದ ಪೂನು ಪೊರ್ತು ಮೂಡೊಡ್ಡ ದುಂಬೆ ಕೊಯ್ದು ಕನವೊಡು, ಮುಕ್ಕೆ ಅರಳಿ ಬೊಕ್ಕ ಮಾಲೆ ಮಲ್ಪರೆ ಆಪುಜಿ. ಸುರಗೆದ ಮುಕ್ಕೆನ್ ಬಲ್ಡ್ ಕಟ್ಟರೆ ಆಪುಜಿ. ಅಯಿಕ್ ಒಂತೆ ಉದ್ದ ತೊಟ್ಟು ಸಮೇತ ಕೊಯ್ ಸೂಜಿಡ್ ನೈದ್ ಮಾಲೆ ಮಲ್ಪೊಡು. ಸುರಗೆದ ಪೂ [[ಈಶ್ವರ|ಈಶ್ವರ ದೇವೆರೆಗ್]] ಅಂಚೆನೆ ದೇವಿಗ್ ಇಷ್ಟ ಪಂದ್ ಜಾನಪದ ಕತೆ ಪನುಂಡು. ಸುರೆಗದ ಮಾಲೆನ್ ಶಿವರಾತ್ರೆದಾನಿ ಈಶ್ವರ ದೇವೆರೆಗ್ ಸಮರ್ಪಣೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಪೊಂಜೊವುಲು ತರೆಕ್ಸ್ ದೀಂಡ ಭೂಮಿದೇವಿನ್ ದಿನೋಲೆ ಮೈಪುಡು ಅಡ್ಪುನೆತ್ತ ಪಾಪ ಪರಿಹಾರ ಆಪುಂಡು ಪನ್ನಿನವು ಜಾನಪದ ನಂಬೊಲಿಗೆ. ಯುಗಾದಿದ ಪೊರ್ತುಡು ದೇವೆರ್ ದೀಪಿನ ಶಾಸ್ರೊಡು ಸುರಗೆದ ಪೂಕ್ಕು ಬಾರಿ ಮಹತ್ವ ಉಂಡು, ಪೊಂಜೊವುಲು ಯುಗಾದಿದ ದುಂಬುನಾನಿ ರಾತ್ರೆಡ್ ದೇವರ ಎದುರು ಅರಿಯಾಣೋಡು ಬೋಳಂತೆ ಅರಿ, ಕೆರ್ಚಿದ ತಾರಾಯಿ, ತೌತೆ, [[ಗೋಂಕು|ಗೋಂಕುದ]] ಬೀಜ ಇಂಚಿನೆನ್ ಮಾತಾ ಪ್ರೊಸ ಫಲತ್ತ ಸಂಕೇತವಾದ್ ದೀದ್ ಅಯಿತ ಎದುರು ಕನ್ನಡಿ ದೀದ್ ಸುರಗೆದ ಮಾಲೆ ಪಾಡ್ದ್ ಪಾಡ್ದ್ ದೀದ್ ಮನದಾನಿ ಇಲ್ಲದ ಪೊಂಜೋವುಲು ಬೇಗ ಲಕ್ದ್ ಮೀದ್ ದೇವೆರೆಗ್ ದೀಪ ದೀದ್, ಶಂಖ ಉರ್ತುದು ಅಯಿಟ್ ದೀತಿನ ಕನ್ನಡಿಡ್ ಮೋನೆ ತೂದು ದೇವೆರೆಗ್ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಲ್ಲೊಡು. ಅಂಚೆನೆ ಬೊಕ್ಕ ಇಲ್ಲದಕುಲು ತೂಂಡ ಮಸ್ ಎಡ್ಡೆ ಪಲ್ಪಿನ ನಂಬೊಲಿಗೆ ನಮ್ಮ ತುಳುನಾಡ್, ಮಲೆನಾಡ್‍ಡ್ ಉಂಡು. ಬಂಜಿನಲೆಗ್ ಬಯಕೆ ಪಾಡ್ನಗ ಐನ್ ಬಗೆತ್ತ ಪರ್ಮಲ ಬರ್ಪಿನ ಪೂಕ್ಕೂಲೆನ್ ಮುಡಿಪುನ ಉಂಡು. ಅಯಿಟ್ ಸುರಗೆ ಪೂಲಾ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಸುರಗೆ ಎಚ್ಚಾದ್ ಇಲ್ಲ ಬಾಕಿಲ್ಡ್ ಆಪಿನಿ ಬಾರೀ ಕಮ್ಮಿ. ತೋಟೊಡ್, ಕಾಡ್ ತೋಡುದ ಬರಿಟ್ಸ್ ಎಚ್ಚಾದ್ ಸುರಗೆದ ದೈಕುಲು ಬುಳೆವುಂಡು. ನಾಗ ಬನ, ಪಂಚ ಇಂಚಿನ ಮಾತ ಜಾಗೆಡ್ ಸುರಗೆದ ದೈಕುಲು ಉಪ್ಪುಂಡು. ದಾಯೆ ಪಂಡ ನಾಗ ದೇವೆರೆಗ್ಲ ಈ ಪೂತ್ತ ಪರಿಮಳ ಇಷ್ಟ, ವಿಶೇಷ ಪಂಡ ಸುರಗೆದ ಪೂ ಅರಳುನು ವರ್ಸೊಡು 15-20 ದಿನ ಮುಟ್ಟ ಮಾತ್ರ ಬೊಕ್ಕ ಪೂ ಅರಳುಜಿ. ಅವುಲ ಫೆಬ್ರವರಿ ಕಡೆತ್ತ ದಿನೊರ್ದು ಮಾರ್ಚ್‌ದ ಸುರೂತ್ತ ರಡ್ಡ ವಾರ ಮುಟ್ಟ ಮಾತ್ರ ಅರಳುಂಡು. ಆಂಡ ಎಪ್ರಿಲ್‌ಗ್ ಯುಗಾದಿ ಬರ್ಪಿನೆರ್ದಾವರ ಸುರಗದ ಪೂಕ್ಕುಲೆನ್ ಒಟ್ಟು ಮದ್ ನುಂಗಾದ್ ದೀವೊಲಿ. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ದೈಯಿ]] [[ವರ್ಗೊ:ಪೂ]] 7b9akhosvp9i7lcvzdtqipokmzgzkge 0 14135 216814 186533 2025-06-03T16:02:56Z Kishore Kumar Rai 222 216814 wikitext text/x-wiki {{Infobox game | name = ಅಜ್ಜಿ ಗೊಬ್ಬು | image = | caption = ಅಜ್ಜಿ ಗೊಬ್ಬು | years = ಪಿರಾಕ್‍ದ ಗೊಬ್ಬು | genre = | players = ಏತ್ ಜನಲಾ ಗೊಬ್ಬೊಲಿ | setup_time = ಏತ್ ಗಂಟೆಲಾ ಗೊಬ್ಬೊಲಿ | playing_time = ಏತ್ ಗಂಟೆಲಾ ಗೊಬ್ಬೊಲಿ | random_chance = | skills =ಅಜ್ಜಿ ಗೊಬ್ಬು }} ''''''ಅಜ್ಜಿ ಗೊಬ್ಬು''' ತುಳುನಾಡ್ದ ಜನಪದ ಗೊಬ್ಬುಲು ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ್ ಉಪ್ಪುನ ಗೊಬ್ಬುಲಾದಿಜ್ಜಿ ಆಯಿಟ್ ಸಮಾಜೊಗ್ ಸಂಬಂಧವಾಯಿನ, ಮದಿಮೆಗ್, ನಂಬಿಕೆಗ್ ಬೊಕ್ಕ ಕೃಷಿಕ್ ಜೊಡಿನವಾದುಪ್ಪು. ಜನಮಾನಿಡ್ ನನಲಾ ನಡತೊಂದುಪ್ಪುನ ಕೆಲವು ಗೊಬ್ಬುಲು [[ತುಳು ಬಾಸೆ|ತುಳು]] ಪಾಡ್ದನಡ್ ಕೇನ್ಂದಿನವು. [[ತುಳುನಾಡ್ದ_ಗೊಬ್ಬುಲುತು|ತುಳುನಾಡ್ದ್ ಗೊಬ್ಬುಲು]] ==ಜನಪದ ಗೊಬ್ಬುಲು == *[[ದೆಂಗ್‍ದ್ ಕುಲ್ಲುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಅರಿದೆರ್ಪುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಮದಿಮೆ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಗುವೆಲ್ ತೋಡುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ದೇವೆರ್ನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಗಾಲ ಪಾಡುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಕುಂಬುಡ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಅಟಿಲ್ ಮಲ್ಪುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಅಂಗಡಿ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಕಂಡನಿ ಬೊಡೆದಿ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಓಬುಡಿ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಏಲಂ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಎರುತ್ತಾಟ]] * [[ಉಂಗಿಲಾಟ]] * [[ಇಲ್ಲಾಟ]] * [[ಅಮ್ಮೆ ಅಪ್ಪೆ ಜೋಕುಲಾಟ]] * [[ದೊಂಪ ಪಾಡುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಓಡ ಒಚ್ಚುನ ಗೊಬ್ಬು]] * [[ಕೋರಿ ಕಟ್ಟುನ ಗೊಬ್ಬು]] === ಪಾಡ್ದನಡ್ ಬರ್ಪುನ ಕೆಲವು ಗೊಬ್ಬುಲು === * ತಾರಾಯಿದ ತಪ್ಪಂಗಾಯಿ * ಬಜ್ಜೆಯಿದ ದೂದು * ಅಂಬೊಡಿ * ಸೂಟೆದಾರೆ * ಡೊಂಬೆರೆ ಆಟ * ಸೂಳೆಲೆ ಮೇಳ * ಚೆನ್ನೆಮಣೆ * ಚದ್ರಂಗ್ * ಚೆಂಡ್ * ಕಳೆಂಜಿಕಾಯಿ * ಯೆತ್ತ್‌ಪಿಚ್ಚಿ * ಪಲ್ಲೆದ ಗೊಬ್ಬು == ಗೊಬ್ಬುಡಿಪ್ಪುನ ಪಾತ್ರೊಲು == * ಅಜ್ಜಿ * ಬಾಕಿದ ಗೊಬ್ಬುನಕುಲು == ಗೊಬ್ಬರೆ ಬೋಡಾಯಿನ ಸಾಮಾನುಲು == * ಈ ಗೊಬ್ಬುಡು ವೊವ್ವೇ ರೀತಿದ ವಸ್ತುಲೆದ ಅಗತ್ಯ ಇಜ್ಜಿ == ಗೊಬ್ಬುದ ರೀತಿ == ಮೂಜಿ ಜನ ಈ ಗೊಬ್ಬುನು ಗೊಬ್ಬೊಲಿ. ಆಣ್ ಆವಡ್ ಪೊಣ್ಣ್ ಆವಡ್ ಏರಾಂಡಲಾ ಒರಿ ಅಜ್ಜಿ ಆವೊಡು. ಬಾಕಿದ ರಡ್ಡ್ ಜನ ಒಂಜಿ (ಒಂಟೆ) ಕಾರ್‌ಡ್ ನಲಿಪೊಡು. ಅಜ್ಜಿ ಕೈ ತಾಟಿ ಬೊಟ್ಟುನಾಗ ಅಯಿಕ್ ಸರಿಯಾದ್ ಪಜ್ಜೆ ಪಾಡೊಡು. ಒಂಜಿ ಕಾರ್‌ಡ್ ಬಲಿಪು ನಕ್ಲ್‌ನೆಟ್ಟ್ ಒರಿ ಬಲಿಪೆರೆ, ಒರಿ ಗಿಡಪ್ಯೆರೆ. ಅಜ್ಜಿನ ಕೈ ತಾಟಿಗ್ ಒಂಜಿ ಕಾರ್‌ಡ್ ಬಲಿಪುನಕುಲು ಬಾಯಿಡ್ '''ಅಂಬೋ ಅಂಬೋ ನಾಯಿಮಿರೆ''' ಪನೊಂದೆ ಉಪ್ಪೊಡು. ತಾಳದ ರಡ್ಡ್ ಪೆಟ್ಟ್‌ಗ್ ರಡ್ಡ್ ಪಜ್ಜೆ ಪಾಡೊಂದು ಬಲಿತೊಂದು ಉಪ್ಪೊಡು. ತಾಳ ತಟ್ಟ್ಂಡ, ಕಾರ್ ನೆಲಕ್ರೂರ್೦ಡ ಗಿಡಪುನಯೆ ಸೋತೆ ಪಂಡ್‌ದ್ ಅರ್ಥ. ಇಂಚಗೊಬ್ಬು ದುಂಬು ಪೋಪುಂಡು. ಗಿಡಪುನಯೆ ಪನ್ಪುನ ಈ ಪಾತೆರಾ ಅಂಬೊ ಪುದರ್‌ದ ಬಾಲೆ ತತ್ತ್‌ದ್ ನಾಯಿದ ಮಿರೆ ಪೇರ್ ಪರ್‌ದುಪ್ಪು, ಅಂಚ ಅವು ಬಾಯಿರ್ದ್ ಬಾಯಿಗ್ ಬತ್ತ್‌ದ್ ಗೊಬ್ಬುದ ಲೆಕ ಆದುಪ್ಪು. ಉಂದು ಒಂಜಿ ಜಾನಪದ ಗೊಬ್ಬು. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{reflist}} ತುಳು ಬದುಕು, ಅಮೃತ ಸೋಮೇಶ್ವರ, ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರಕಾಶನ, ಕೋಟೆಕಾರು, ದ.ಕ., ಪುಟ ಸಂಖ್ಯೆ ೬೮ [[ವರ್ಗೊ:ಗೊಬ್ಬುಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು]] 0wm7gzdi85frpvpftuh9ii86404gu97 0 14891 216848 176677 2025-06-06T01:08:37Z Kishore Kumar Rai 222 216848 wikitext text/x-wiki {{Infobox language | name = '''ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ''' | nativename = खड़िया, ଖଡ଼ିଆ | region = [[ಭಾರತ]] ([[ಜಾರ್ಖಂಡ್]], [[ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ]], [[ಒಡಿಶಾ]]). | ethnicity = [[ಖರಿಯಾ ಜನೊ|ಖರಿಯಾ]] | speakers = 297,614, 69% ಜನಸಂಕ್ಯೆ | date = 2011 ಜನಗಣತಿ | ref = <ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language_MTs.html|title=Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=2018-07-07}}</ref> | familycolor = ಆಸ್ಟ್ರೋ ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ | fam2 = [[ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲು|ಮುಂಡಾ]] | fam3 = ತೆಂಕು | script = [[ದೇವನಾಗರಿ]], [[ಒಡಿಯಾ ಲಿಪಿ|ಒಡಿಯಾ]], [[ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಲಿಪಿ|ಲ್ಯಾಟಿನ್]] | iso3 = khr | glotto = khar1287 | glottorefname = ಖರಿಯಾ | nation = {{IND}} * [[ಜಾರ್ಖಂಡ್]] (ಎಚ್ಚದ) }} [[File:WIKITONGUES-_Nicolas_speaking_Sadri,_Kharia,_and_Sambalpuri.webm|thumb| ಮೂಜಿ ಬಾಸೆಲೆನ್ ಪಾತೆರುನ ಖರಿಯಾ ಸ್ಪೀಕರ್]] '''ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ''' ( IPA: [kʰaɽija] ಅತ್ತಂಡ IPA: [kʰeɽija] <ref name=":0">{{Cite book|title=The Munda languages|date=2008|publisher=Routledge|others=Anderson, Gregory D. S.|isbn=9780415328906|location=London|pages=434|oclc=225385744}}</ref> ) [[ಆಸ್ಟ್ರೋ-ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆಲು|ಆಸ್ಟ್ರೋಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್]] ಬಾಸೆಲೆ ಕುಟುಮ್ಮೊದ [[ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲು|ಮುಂಡಾ]] ಬಾಸೆ, ಇಂದೆನ್ ಪ್ರಾತಮಿಕವಾದ್ ಮೂಡಾಯಿ [[ಭಾರತ|ಭಾರತೊದ]] ಖರಿಯಾ ಜನೊ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್. == ಇತಿಯಾಸೊ == ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಪಾಲ್ ಸಿಡ್ವೆಲ್ ಪ್ರಕಾರೊ, ಆಸ್ಟ್ರೊಯಾಸಿಯಾಟಿಕ್ ಬಾಸೆಲು ಸುಮಾರ್ 4000-3500 ವರ್ಸೊದ ಪಿರವು [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಆಗ್ನೇಯ]] [[ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ|ಏಷ್ಯಾಡ್ದ್ ಒಡಿಶಾದ]] ಕರಾವಳಿಗ್ ಬತ್ತೊ.<ref>Sidwell, Paul. 2018. </ref> == ಇಬಾಗೊ == ಖರಿಯಾ [[ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲು|ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲೆ ಕುಟ್ಟುಮ್ಮೊದ]] ಖಾರಿಯಾ-ಜುವಾಂಗ್ ಶಾಕೆಗ್ ಸೇರ್ದ್ಂಡ್. ಅಯಿತ ಕೈತಲ್ದ ಸಮ್ಮಂದಿ ಜುವಾಂಗ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಖಾರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್ ನಡುತ ಸಮ್ಮಂದೊ ದೂರೊಡುಂಡು. ಎಚ್ಚ ವ್ಯಾಪಕವಾದ್ ಉಲ್ಲೇಕಿಸಯಿನ ಇಬಾಗೊ ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್‌ನ್ ಮುಂಡಾ ಕುಟುಮ್ಮೊದ ತೆನ್ಕಾಯಿ ಮುಂಡಾ ಎಗ್ಗೆದ ಉಪಗುಂಪಾದ್ ದೀಡೊಂಡು. ಆಂಡಲಾ ಕೆಲವು ದುಂಬುದ ಇಬಾಗೊ ಯೋಜನೆಲು ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ ಜುವಾಂಗ್‌ನ್ ಒಟ್ಟಿಗೆ ದೀಡಿಯೊ, ಮುಂಡಾ ಬಾಸೆಲೆ ಮೂಲಡ್ದ್ ಸ್ವಸಂತ್ರೊ ಸಾಕೆಯಾದ್, ಅಕುಲು ಕೇಂದ್ರ ಮೂಂಡಾಂದ್ ಪುದರ್ ದೀಡಿಯೆರ್. ಖರಿಯಾ ಬುಕ್ಕೊ [[ಸಾದ್ರಿ ಬಾಸೆ|ಸದ್ರಿ]] (ನೆರೆಕರೆತ ಸಂಪರ್ಕೊ ಬಾಸೆ), ಮುಂಡರಿ, [[ಕುರುಖ್ ಬಾಸೆ|ಕುರುಖ್]], [[ಹಿಂದಿ]] ಬುಕ್ಕೊ [[ಒಡಿಯಾ]] ( [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾಡ್]]) ಸಂಪರ್ಕೊಡುಲ್ಲೆರ್.<ref>The Munda languages. Anderson, Gregory D. S. London: Routledge. 2008. p. 434. ISBN 9780415328906. OCLC 225385744.</ref> == ವಿತರಣೆ == ಖರಿಯಾ ಬಾಸೆ ಪಾತೆರುನಕುಲು ಭಾರತೊದ ಈ ತಿರ್ತ ಜಿಲ್ಲೆಲೆಡ್ ನಿಲೆಯಾತೆರ್. * [[ಜಾರ್ಖಂಡ್]] ** ಸಿಮ್ಡೆಗಾ ಜಿಲ್ಲೆ ** ಗುಮ್ಲಾ ಜಿಲ್ಲೆ * [[ಛತ್ತೀಸ್‌ಘಡ್|ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ]] ** ಸುರ್ಗುಜಾ ಜಿಲ್ಲೆ ** ರಾಯಗಢ ಜಿಲ್ಲೆ * [[ಒರಿಸ್ಸಾ|ಒಡಿಶಾ]] ** ಸುಂದರಗಢ ಜಿಲ್ಲೆ ** ಜಾರ್ಸುಗುಡ ಜಿಲ್ಲೆ == ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರೊ == {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ಖರಿಯಾ ವ್ಯಂಜನೊಲು {{Sfn|Peterson|2008}} ! colspan="2" | ! ತುಟಿತ ಅಕ್ಷರೊ ! ಕೂಲಿದ ಅಕ್ಷರೊ ! ಮೂರ್ದನ್ಯೊ ! ತಾಲವ್ಯೊ ! ಕಂಟೆಲ್ದ ಅಕ್ಷರೊ ! ಗಲಕುಹರೊ |- ! colspan="2" | ಅನುನಾಸಿಕೊ | m | n | ( ɳ ) | ɲ | ŋ | |- ! rowspan="5" | ತಡೆ ! <small>ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ ಧ್ವನಿ</small> | p | t̪ | ʈ | c | k | ( ʔ ) |- !<small>ಮಹಾಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ</small> | | t̪ʰ | ʈʰ | cʰ | kʰ | |- ! <small>ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ</small> | b | d̪ | ɖ | ɟ | ɡ | |- ! <small id="mwtA">ಮಹಾಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ</small> | | d̪ʱ | ɖʱ | ɟʱ | ɡʱ | |- ! ಗಲಕುಹರೊ | ˀb | | ˀɖ | ˀɟ | | |- ! rowspan="2" |ತುಟಿತ ಸಹಾಯೊದ ಧ್ವನಿ ! <small>ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣ ಧ್ವನಿ</small> | f | s | | | | |- ! <small>ಅಲ್ಪಪ್ರಾಣೊ ಧ್ವನಿ</small> | v | | | | | ɦ |- ! colspan="2" | ಅಂದಾಜಿ | w | l | | j | | |- ! rowspan="2" |ತಾಡಿತೊ ! <small>ಘರ್ಷೊ ಧ‍್ವನಿ</small> | | ɾ | ( ɽ ) | | | |- ! <small>ಕಂಪಿತೊ ಧ್ವನಿ</small> | | | ( ɽʱ ) | | | |} * [ɽ, ɽʱ] ಕೇವಲ ಒಂತೆ ಧ್ವನಿಮಾ ಬುಕ್ಕೊ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ /ɖ, ɖʱ/ ದ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊ. * /f/ ನ್ ಕೆಲವು ಪಾತೆರ್‌ನಕುಲು ತಡೆತ್ [p͡f] ಪನ್ಪುನೆ. * /v/ ನ್ ಕೆಲವು ಪಾತೆರ್‌ನಕುಲು ತಡೆತ್ [b͡v] ಪನ್ಪುನೆ. * /c, cʰ, ɟ, ɟʱ/ ಲೆನ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ [t͡ʃ, t͡ʃʰ, d͡ʒ, d͡ʒʱ], ವಿಸೇಸಾದ್ ಪಗರೊದ ಪದೊಕ್ಲೆಡ್ ತಡೆಯಾದ್ ಶಬ್ದಗಳಾದ್ ತೆರಿಯೊನುನೆ. {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ಖರಿಯಾ ಸ್ವರೊಲು {{Sfn|Peterson|2008}} ! ! ಎದ್ರ್ ಬಾಗೊ ! ನಡು ! ಪಿರವು |- style="text-align: center;" ! ಮುಚ್ಚಿನವು | i | | u |- style="text-align: center;" ! ನಡು | e | ( ə ) | o |- style="text-align: center;" ! ದೆತ್ತ್‌ನವು | | colspan="2" | a |- ! ಸಂಯುಕ್ತ ಸ್ವರೊ | colspan="3" | {{IPA|/ae̯, ao̯, ou̯, oe̯, ui̯/}} |} * /i, e, o, u/ [ɪ, ɛ, ɔ, ʊ] ದ ಸಡಿಲವಾಯಿನ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊಲೆನ್ ಹೊಂದ್ಂಡ್. * /a/ [ɑ, ä, ə, ʌ] ದ ಧ್ವನ್ಯಂತರೊಲೆನ್ ಹೊಂದ್‌ದಿಪ್ಪು. {{Sfn|Peterson|2008}} == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{reflist|30em}} == ಪಿದಯಿದ ಕೊಂಡಿಲು == * [https://web.archive.org/web/20160303234201/http://www.ling.hawaii.edu/austroasiatic/AA/Munda/Dictionaries/Kharia.txt ಆನ್‌ಲೈನ್ ಖರಿಯಾ ನಿಘಂಟು] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234201/http://www.ling.hawaii.edu/austroasiatic/AA/Munda/Dictionaries/Kharia.txt |date=2016-03-03 }} {{ಭಾರತದ ಬಾಸೆಲು}} [[ವರ್ಗೊ:ಭಾರತದ ಬಾಸೆಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ಬಾಸೆಲು]] [[ವರ್ಗೊ:ದಿನೊಕ್ಕೊಂಜಿ ಬರವು]] [[ವರ್ಗೊ:ಕರಾವಳಿ ವಿಕಿಮೀಡಿಯನ್ಸ್]] ru0uq92h98dsajwo1zz5w546srgjx0e 0 15244 216849 214967 2025-06-06T01:15:48Z Kishore Kumar Rai 222 216849 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | image = [[File:Sudha Chandran.jpg|thumb|ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್]] | caption = | name = ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ | birth_date = ೨೭ ಸಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೬೫ | birth_place = [[ಭಾರತ]] | death_date = | death_place = | occupation = ಭರತನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ, ನಟಿ | yearsactive = ೧೯೮೪ – | birth_name = | spouse = ರವಿ ದಂಗ್ | parents = ಕೆ.ಡಿ.ಚಂದ್ರನ್ | children = }} [[File:Sudha chandran rabindranath tagore 150th birth aniversary celebration.jpg|thumb|'''ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್''' ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಟ್ಯಾಗೋರ್ ರೆನ 150ನೇ ಜನ್ಮದಿನಾಚರಣೆಡ್]] '''ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್''''' ಭಾರತದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಬೊಕ್ಕ ಕಿರುತೆರೆದ ನಟಿ. ಅಯಿತ ಒಟ್ಟುಗು ಮೇರ್ ಮಹಾನ್ ಭರತನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದೆ ಆದುಲ್ಲೆರ್. ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಬೊಕ್ಕ ಆರೆನ ಪೊಪ್ಪ,ಅಮ್ಮನ ಒಟ್ಟು ಗ್ ಮೇ 2, 1981 ಇಸವಿಡ್ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ ಪೋನಗ ತಮಿಳುನಾಡ್ದ ತಿರುಚಿರಾಪಲ್ಲಿದ ಕೈತಲ್ ರಸ್ತೆ ಅಪಘಾತೊಡು ಅರೆನ ಒಂಜಿ ಕಾರ್ ನ್ ತುಂಡು ಮನ್ಪೋಡಾದ್ ಬತ್ತುಂಡು. ಅಯಿಡ್ ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಕೃತಕ ಕಾರ್ ದ ಸಹಾಯೊಡು ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ನಡಪರೆ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಂತುದು ಭಾರತ ನಾಟ್ಯ ಡ್ ಆರ್ ಮಂದಿನ ಸಾಧನೆಲು ಪೂರಾ ಇತಿಹಾಸೊ. ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಕಾಹಿನ್ ಕಿಸ್ಸಿ ರೋಜ್ ಡ್ ರಾಮೋಲಾ ಸಿಕಂದ್, ನಾಗಿನ್ 1 ಬೊಕ್ಕ ನಾಗಿನ್ 2 ಡ್ ಯಾಮಿನಿ ಸಿಂಗ್ ರಹೇಜಾ, ದೈವಂ ತಂದ ವೀಡು ಡ್ ಚಿತ್ರಾದೇವಿ ಹಮ್ ಪಾಂಚ್ (2) ಟ್ ಆನಂದ ನ ಸುರುತ ಬೊಡೆದಿಯಾದ್, ಪರ್ದೇಸ್ ಮೆ ಹೆ ಮೇರಾ ದಿಲ್ ಡ್ ಹರ್ಜೀತ್ ಖುರಾನ, ಯೆ ಹೆ ಮೊಹೋಬತೆ ಡ್ ಸುಧಾ ಶ್ರೀವಾತ್ಸವ್ ಪನ್ಪಿನ ಪಾತ್ರೊಲೆಡ್ ನಟನೆ ಮಂತ್ ಮಸ್ತ್ ಪುಗರ್ಮೆ ಗ್ ಪಾತ್ರರಾತೇರ್.<ref>http://freshinspirations.wordpress.com/2010/05/22/sudha-chandran-an-orgames-handicapped-dancer-and-actor/[ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ{{Dead link|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ಮಡಿದ ಕೊಂಡಿ]</ref> == ಪುಟ್ಟು ಬುಕ್ಕ ಬರವು == ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ 27 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1965 ಆನಿ ಮುಂಬೈಡ್ ತಮಿಳು ಪಾತೆರುನ ಕುಟುಂಬಡ್ ಜನ್ಮ ತಾಳಿಯೆರ್.<ref>https://www.filmibeat.com/celebs/sudha-chandran/awards.html</ref> ಅರೆನ ಕುಟುಂಬ ತಮಿಳುನಾಡುದ ತಿರುಚಿರಪಳ್ಳಿಯ ವಯಾಲೂರ್‌ ದಕುಲು, ಆಂಡಾ ಆರ್ ಪುಟ್ಟುದ್, ಬುಲೆದಿನಿ ಪೂರಾ ಮುಂಬೈ ಡೇ. ಮೆರೆನ ಪೊಪ್ಪ ಕೆ.ಡಿ.ಚಂದ್ರನ್, ಯುಎಸ್ಎ ಡ್ ಬೇನೊಂದು ಇತ್ತೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ ಮಾಜಿ ನಟೆಲ ಆದು ಇತ್ತೆರ್. ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಬಿ.ಎ.<ref>Reddy, drusenireddymallu_221 (9 August 2017). "Sudha Chandran Indian Bharatanatyam Dancer". Diary Store (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Archived from the original on 3 ನವೆಂಬರ್ 2019. Retrieved 19 March 2020.</ref> ಪದವಿನ್ ಮುಂಬೈದ ಮಿಥಿಬಾಯ್ ಕಾಲೇಜುಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಎಂ.ಎ ಪದವಿನ್ ಅವ್ವೇ ಕಾಲೇಜುಡು ಪೂರ್ತಿ ಮಂತೆರ್.<ref>Sudha Chandran and Her Husband: How They Met and In Loved?". MIJ Miner8. 10 August 2016. Archived from the original on 19 ಮಾರ್ಚ್ 2020. Retrieved 19 March 2020.</ref> == ಅಪಘಾತದೊ ಸಂದರ್ಬ == ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ರೆಗ್ 1981 ತ ಮೇ 2 ದಿನ ಕರಾಳ ದಿನ ಪಂಡಲಾ ತಪ್ಪು ಆವಂದ್. ಆ ದಿನ ಆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಅರೆನ ಪೊಪ್ಪ, ಅಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನಗ್ ಪೋವೊಂದು ಉಪ್ಪುನಗ ಮಧ್ಯ ರಾತ್ರಿ ಆರ್ ಪ್ರಯಾಣ ಮಂತೊಂದು ಇತ್ತೀನ ಬಸ್ ಗು ಭೀಕರವಾಯಿನ ಅಪಘಾತ ಆಂಡ್. ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಚಾಲಕೆರ್ನ ಪಿರಾವುದಾ ಸೀಟ್ ಡ್ ಕಾರ್ ನ್ ಎದುರು ಬುಡುದು ಕುಲ್ಲುದಿತ್ತೇರ್. ಅಂಚಾ ಅರೆನ ಕಾರ್ ಸೀಟುದ ಮಧ್ಯ ತಿಕ್ಕೊಂಡು. ಬಸ್ ಟ್ ಇತ್ತಿನ ಮಸ್ತ್ ಜನೊಕ್ ಗಾಯ ಆದು ಇತ್ತುಂಡು. ಅಪಘಾತ ಆಯಿನ ಜಾಗದಲ್ಪ ದಕುಲು ಆರೆನ್ ಕೈತಲ್ ದ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗ್ ದಾಖಲೆ ಮಂತೆರ್. ಅರೆನ ಬಲತ ಕಾರ್ ಗ್ ಮಸ್ತ್ ಗಾಯ ಆದಿತ್ತುಂಡು. ವೈದ್ಯೆರ್ ಆರೆಗ್ ಪ್ರಥಮ ಚಿಕಿತ್ಸೆನ್ ಕೊರಿಯೆರ್. ಆಂಡಾ ಕೆಲವು ದಿನೊಲು ಕರಿಬೊಕ್ಕ ಆರೆನ ಕಾರ್ ಗ್ಯಾಂಗ್ರೀನ್ ಆತುಂಡು ಪಂದ್ ಗೊತ್ತಾಂಡು. ಕೂಡ್ಲೇ ಕಾರ್ ನ್ ತುಂಡು ಮನ್ಪುನು ಸೂಕ್ತ ಇಜ್ಜಿಂಡಾ ಪ್ರಾಣಕ್ ಅಪಾಯ ಪಂದ್ ವೈದ್ಯೆರ್ ಸಲಹೆ ಕೊರಿಯರ್. ಸಲಹೆದ ಲೆಕ್ಕನೇ ಆರೆನ ಕಾರ್ ನ್ ತುಂಡು ಮಂತೇರ್. ಬೊಕ್ಕ ಕ್ರಮೇಣ ಕಾರ್ ದ ಬದಲಾಗ್ ಮರತ ಕಾರ್ ನ್ ಜೋಡಣೆ ಮಂತೆರ್. ಸುರು ಸುರು ಗ್ ಅರೆಗ್ ಮಸ್ತ್ ಬೇಜಾರಾದ್ ಬುಲ್ತೊಂದು ಇತ್ತೆರ್. ಕ್ರಮೇಣ ಆರೆಗ್ ಅವು ಅಭ್ಯಾಸ ಆದ್ ಪೋಂಡು.ದಿನ ನಿತ್ಯ ಅರೆನ ಜೀವನೊನು ಮರತ ಕಾರ್ ದೊಟ್ಟೇ ಕಳೆಯೊಂದು ಇತ್ತೆರ್ ದಿನ ಕಳೆಯೊಂದು ಪೋಯಿಲೆಕ್ಕನೇ ಅರೆನ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸಲ ಬೆಳೆಯೊಂದು ಪೊಂಡು. ದುಂಬಗ್ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಡ್ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸಾದ್ ಅವೆನ್ ಕಲ್ಪರೆ ಶುರು ಮಂತೆರ್. ಅರೆನ ಪೊಪ್ಪ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಾದ್ ಮೆರೆಗ್ ಬೆಂಬಲವಾದ್ ಇತ್ತೆರ್. ಒರ ವೀಲ್ ಚೇರ್ ನ್ ಉಪಯೋಗ ಮನ್ಪರೆ ಸೂಚನೆ ಕೊರ್ನಗ, ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಅವೆನ್ ಅದಗನೇ ನಿರಾಕರಣೆ ಮಂತೆರ್. ಮರತ ಕಾರ್ ಡೇ ನಡಪರೆ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಂತೆರ್. 6 ತಿಂಗಳೊ ಆಯಿನ ಬೊಕ್ಕ ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಒಂಜಿ ಮ್ಯಾಗಜಿನ್ ಓದೊಂದು ಉಪ್ಪುನಗ ಡಾಕ್ಟರ್ ಸೆತ್ತಿ ಜೈಪುರ ಅರೆನ ಕೃತಕ ಕಾರ್ ದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶಯ ತಿಕ್ಕು೦ಡ್. ಈ ವಿಶಯ ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಅರೆನ ಕತ್ತಾಲಾದ್ ಇತ್ತಿನ ಕಲಾ ಲೋಕೊಗ್ ಆಶೆದ ಬೆಳಕು ಬತ್ತಿ ಲೆಕ್ಕಾಂಡ್.<ref>ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್,ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ January 18, 2016, 9:15 PM IST</ref><ref>"Sudha Chandran's story about her accident will leave you inspired". Times of India Blog. 18 January 2016. Retrieved 19 March 2020.</ref> == ವೃತ್ತಿಜೀವನ == ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೋರ್, ಅರೆನ 150 ನೇ ಜಯಂತಿದ ಅಪಗ ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್, '''ಮಯೂರಿ''' ಪನ್ಪಿನ ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರೊಡುದು ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಂತೆರ್. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರೊ ತಮಿಳು, ಮಲೆಯಾಳಂ ಬೊಕ್ಕ ಹಿಂದಿಡ್ ನಾಚೆ ಮಯೂರಿ ಪುದರ್ ಡ್ ಡಬ್ ಮಂತೆರ್. ಈ ಚಿತ್ರೊಡು ಅಭಿನಯ ಮಂತಿನ ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್ ಗ್ 1986 ಡ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿದ ಅಡಿಟ್ ವಿಶೇಷವಾಯಿನ ಜ್ಯೂರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿನ್ ಕೊರುದು ಸನ್ಮಾನ ಮಂತೆರ್. == ಸಿನಿಮೊಲು == [[File:Sudhachandran.jpg|thumb|ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್]] {| class="wikitable sortable" |- ! ವರ್ಸ !! ಸಿನಿಮೊ !! ಪಾತ್ರೊ !! ಬಾಸೆ !!ಟಿಪ್ಟಣಿ |- | ೨೦೧೮ || ''ಸಾಮಿ ೨''<ref>[https://www.filmibeat.com/tamil/movies/saamy-2-Saamy-square/cast-crew.html Sammy 2]</ref> || ಇಲೈಯ ಪೆರುಮಲ್ (ಪೆರುಮಲ್ ಪಿಚ್ಚೈ)ನ ಹೆಂಡತಿ|| ತಮಿಳು || |- | ೨೦೧೮ || ''ಕ್ರಿನ'' <ref>[https://www.imdb.com/title/tt7968344/ Krina]</ref> || || [[ಹಿಂದಿ ಬಾಸೆ|ಹಿಂದಿ]] || |- | ೨೦೧೭ || ''[[:en:Tera Intezaar|ತೇರಾ ಇಂತ್ಜಾರ್]]'' <ref>[https://www.freepressjournal.in/entertainment/tera-intezaar-review-cast-story-director/1179975 Tera Intezaar]</ref>|| || ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೧೭ || ''[[:en:Vizhithiru|ವಿಜ್ಹಿತಿರು]]''<ref>[https://www.indiaglitz.com/vizhithiru-review-tamil-movie-17115 Vizhithiru]</ref> || ವಿಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ ||ತಮಿಳು || |- | ೨೦೧೬|| ''ಸಿಸ್ಟರ್ಸ್'' || ಸುಧಾ || [[ಮರಾಠಿ ಬಾಸೆ|ಮರಾಠಿ]] || |- | ೨೦೧೬ || ''ಬಾಬುಜಿ ಎಕ್ ಟಿಕಟ್ ಬಂಬಯಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt7881528/fullcredits Baabuji ek ticket mumbai]</ref> || || ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೧೫ || ''ಗುರು ಸುಕ್ರನ್''<ref>{{Cite web |url=https://www.cinestaan.com/movies/guru-sukran-22705/cast-crew |title=Guru sukran |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329160453/https://www.cinestaan.com/movies/guru-sukran-22705/cast-crew |url-status=dead }}</ref> || || ತಮಿಳು|| |- | ೨೦೧೩ || ''[[:en:Aadhi Baghavan|ಅಮೀರಿನ್ ಆಧಿ ಭಗವನ್]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt1671446/fullcredits Ameerin aadhi bhagavan]</ref> || ಇಂದ್ರ ಸುಂದರಮೂರ್ತಿ || ತಮಿಳು || |- | ೨೦೧೩ || ''ಪರಮ್ವೀರ್ ಪರಶುರಾಮ್'' || || ಭೋಜ್ಪುರಿ || |- | ೨೦೧೩ || ''ಕ್ಲಿಯೋಪತ್ರ''<ref>[https://in.bookmyshow.com/saraipali/movies/cleopatra-malayalam/ET00017990 Cleopatra]</ref> || || [[ಮಲಯಾಳಂ ಬಾಸೆ|ಮಲಯಾಳಂ]]|| |- | ೨೦೧೧ || ''[[:en:Venghai|ವೆನ್ಘಯ್]]''<ref>[https://in.bookmyshow.com/aurangabad/movies/venghai/ET00006310 Venghai]</ref> || ರಾಧಿಕಾ ಳ ತಾಯಿ ||ತಮಿಳು || |- | ೨೦೧೦ || ''[[:en:Alexander the Great (2010 film)|ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್]] ''<ref>[https://www.sify.com/movies/alexander-the-great-review--pclx9mijdjfib.html Alexander the Great]</ref> || ಗಾಯತ್ರಿ ದೇವಿ ||ಮಲಯಾಳಂ || |- | ೨೦೦೮ || ''[[:en:Satyam (2008 film)|ಸತ್ಯಂ]]'' || ಸತ್ಯಂ ನ ತಾಯಿ || ತಮಿಳು || |- | ೨೦೦೮ || ''ಪ್ರಣಾಲಿ''<ref>[http://filmytown.com/movies/pranali-movie-review/ Pranaali]</ref> || ಆಕಾ|| ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೦೬ || ''[[:en:Shaadi Karke Phas Gaya Yaar|ಶಾಧಿ ಕರ್ಕೆ ಫಸ್ ಗಯ ಯಾರ್]]''<ref>[https://www.ranker.com/list/full-cast-of-shaadi-karke-phas-gaya-yaar-actors-and-actresses/reference Shaadi Karke Phas Gaya Yaar]</ref> || ಡಾಕ್ಟರ್ || ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೦೬ || ''[[:en:Malamaal Weekly|ಮಾಲಾಮಾಲ್ ವೀಕ್ಲಿ]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0476805/fullcredits Malmaal Weekly]</ref> || ಠಕುರಾಇನ್|| ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೦೪ || ''ಸ್ಮೈಲ್ ಪ್ಲೀಸ್'' <ref>{{Cite web |url=https://www.cinestaan.com/movies/smile-please-9680 |title=Smile please |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329175011/https://www.cinestaan.com/movies/smile-please-9680 |url-status=dead }}</ref>|| ತುಳಸಿ|| ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೦೧ || ''ಏಕ್ ಲುಟೇರೆ'' || || ಹಿಂದಿ || |- | ೨೦೦೦ || ''ತೂನೆ ಮೇರ ದಿಲ್ ಲೆ ಲಿಯಾ''|| ರಾಣಿ ||ಹಿಂದಿ|| |- | ೧೯೯೯ || ''ಹಮ್ ಆಪ್ಕೆ ದಿಲ್ ಮೆ ರೆಹೆತೆ ಹೆ<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0189592/fullcredits Hum Aapke Dil Mein Rehte Hain]</ref> || ಮಂಜು|| ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೯ || ''ಮಾ ಬಾಪ್ ನೆ ಭುಲ್ಸೊ ನಹೀಂ'' || ಶರ್ದಾ || ಗುಜರಾತಿ || |- | ೧೯೯೫ || ''ಮಿಲನ್''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0113822/fullcredits Milan]</ref> ||ಜಯ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೫ || ''ರಘುವೀರ್'' || ಆರ್ತಿ ವರ್ಮ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೪ || ''ಅಂಜಾಮ್''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0109134/fullcredits Anjaam]</ref> || ಶಿವಾನಿಯ ತಂಗಿ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೪ || ''ಡಾಲ್ದು ಚೊರಯು ಧೀರೆ ಧೀರೆ'' || || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೪ || ''ಬಾಲಿ ಉಮರ್ ಕೊ ಸಲಾಮ್''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0363455/fullcredits Baali Umar Ko Salaam]</ref> || || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೩ || ''ಫೂಲನ್ ಹಸೀನಾ ರಮ್ಕಲಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0396805/fullcredits Phoolan Hasina Ramkali]</ref> || ಫೂಲನ್ ||ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೨ || ''ನಿಶ್ಚಯ್''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0105007/fullcredits Nischay]</ref> || ಜೂಲಿ ||ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೨ || ''ನಿಶ್ಚಯ್'' || || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೨ || ''ಇಂತೆಹ ಪ್ಯಾರ್ ಕಿ'' || ತಾನಿಯಾಳ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ ನರ್ತಕಿಯಾಗಿ ||ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೨ || ''ಕೇದ್ ಮೆ ಹೆ ಬುಲ್ ಬುಲ್'' || ಜೂಲಿ ||ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೨ || ''ಶೋಲ ಔರ್ ಶಬ್ನಮ್''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0105394/fullcredits Shola Aur Shabnam]</ref> ||ಕರಣ್ ನ ತಂಗಿ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೧ || ''ಇನ್ಸಾಫ್ ಕಿ ದೇವಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0363698/fullcredits Insaaf Ki Devi]</ref> || ಸೀತಾ ಎಸ್.ಪ್ರಕಾಶ್ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೧ || ''ಕುರ್ಬಾನ್'' || ಪೃಥ್ವಿಯ ತಂಗಿ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೧ || ''ಜಾನ್ ಪೆಹೆಚಾನ್'' || ಹೇಮಾ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೧ || ''ಜೀನೆ ಕಿ ಸಜಾ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0880627/fullcredits Jeene Ki Saza]</ref> || ಶೀತಲ್ || ಹಿಂದಿ|| |- | ೧೯೯೦ || ''ರಾಜ್ನರ್ತಕಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt1590149/fullcredits Raajanartaki]</ref> || ಚಂದ್ರಿಮ || ಬಂಗಾಳಿ || |- | ೧೯೯೦ || ''ಥಾನೆದಾರ್''<ref>{{Cite web |url=https://www.cinestaan.com/movies/thanedaar-6961/cast-crew |title=Thaanedaar |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329200541/https://www.cinestaan.com/movies/thanedaar-6961/cast-crew |url-status=dead }}</ref> || ಶ್ರೀಮತಿ.ಜಗದೀಶ್ ಚಂದ್ರ || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೯೦ || ''ಪತಿ ಪರ್ಮೇಶ್ವರ್''<ref>{{Cite web |url=https://www.cinestaan.com/movies/pati-parmeshwar-14958 |title=Pati Parmeshwar |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329190526/https://www.cinestaan.com/movies/pati-parmeshwar-14958 |url-status=dead }}</ref> || || ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೮೮ || ''ಒಲವಿನ ಆಸರೆ''<ref>[https://chiloka.com/movie/olavina-aasare-1988 Olavina Aasare]</ref> || || ಕನ್ನಡ || |- | ೧೯೮೮ || ''ತಂಗ ಕಲಸಂ'' || || ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೭ || ''ಕಲಂ ಮರಿ ಕಥಾ ಮರಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt2148420/fullcredits Chinna Poove Mella Pesu ]</ref> || ಆರಿಫ ||ಮಲಯಾಳಂ || |- | ೧೯೮೭ || ''ಚಿನ್ನ ತಂಬಿ ಪೆರಿಯ ತಂಬಿ''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0308113/fullcredits Chinna Thambi Periya Thamb]</ref> || ತಾಯಮ್ಮ|| ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೭ || ''ಚಿನ್ನ ಪೂವೆ ಮೆಲ್ಲ ಪೆಸು'' || ಶಾಂತಿ ||ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೭ || ''[[:en:Thaye Neeye Thunai|ಥಯೆ ನೀಯೆ ತುನೈ]]'' || || ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೬ || ''[[:en:Naache Mayuri|ನಾಚೆ ಮಯೂರಿ]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0260217/fullcredits Naache Mayuri]</ref> || ಮಯೂರಿ ||ಹಿಂದಿ || |- | ೧೯೮೬ || ''[[:en:Vasantha Raagam|ವಸಂತ ರಾಗಂ]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt1386006/fullcredits Vsanta Ragam]</ref> || || ತಮಿಳು|| |- | ೧೯೮೬|| ''[[:en:Dharmam|ಧರ್ಮಂ]]''<ref>{{Cite web |url=https://www.cinestaan.com/movies/dharmam-22547 |title=Dharmam |access-date=2019-03-29 |archive-date=2022-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220814212009/https://www.cinestaan.com/movies/dharmam-22547 |url-status=dead }}</ref> || ||ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೬ || ''[[:en:Nambinar Keduvathillai|ನಂಬಿನಾರ್ ಕೇಡುವಾತಿಲೈ]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0364542/fullcredits Nambinar Keduvathillai]</ref> || || ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೬ || ''[[:en:Sarvam Sakthimayam|ಸರ್ವಂ ಸಕ್ತಿಮಯಂ]]''<ref>{{Cite web |url=http://www.gomolo.com/sarvam-sakthimayam-movie-cast-crew/11012 |title=Sarvam Sakthimayam |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329121639/http://www.gomolo.com/sarvam-sakthimayam-movie-cast-crew/11012 |url-status=dead }}</ref> || ಸಿವಕಾಮಿ|| ತಮಿಳು || |- | ೧೯೮೬ || ''[[:en:Malarum Kiliyum|ಮಲರುಂ ಕಿಲಿಯುಂ]]''<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0271626/fullcredits Malarum Kiliyume]</ref> || ರೇಖ || ಮಲಯಾಳಂ || |- | ೧೯೮೪ || ''[[:en:Mayuri (film)|ಮಯೂರಿ]]''<ref>[https://www.filmibeat.com/telugu/movies/mayuri-1985.html Mayuri]</ref> || ಮಯೂರಿ || ತೆಲುಗು || |- |} == ಪ್ರಶಸ್ತಿಲು == * ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಅವಾರ್ಡ್ / ಜ್ಯೂರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - 1986. <ref>{{Cite web |url=http://www.gomolo.com/awards-won-by-sudha-chandran/14294 |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329132912/http://www.gomolo.com/awards-won-by-sudha-chandran/14294 |url-status=dead }}</ref> * ಸ್ಟಾರ್ ಪರಿವಾರ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ - 2004. <ref>https://alchetron.com/Sudha-Chandran</ref> * ಇಂಡಿಯನ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಅವಾರ್ಡ್ ಫಾರ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಆಕ್ಟ್ರೆಸ್ ಇನ್ ನೆಗೆಟಿವ್ ರೋಲ್ -2005. * ಏಷಿಯನೆಟ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ - 2013.<ref>{{Cite web |url=http://www.bulletinsofindia.com/sudha-chandran-101-a |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2019-03-29 |archive-date=2019-04-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412014350/http://www.bulletinsofindia.com/sudha-chandran-101-a |url-status=dead }}</ref> * ವಿಜಯ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಅವಾರ್ಡ್ - 2014.<ref>https://brainly.in/question/2710686</ref> * ವಿಜಯ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಅವಾರ್ಡ್(ಬೆಸ್ಟ್ ಮಾಮಿ) - 2015. * ಕಲರ್ಸ್ ಗೋಲ್ಡನ್ ಪೆಟಲ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ - 2016.<ref>[https://www.pocketnewsalert.com/2017/06/sudha-chandran-biography-leg-disability-wiki-husband-family-in-hindi-achievements-dance-movies-and-tv-shows-awards-love-story.html ಸುಧಾ ಚಂದ್ರನ್]</ref> * ಕಲರ್ಸ್ ಗೋಲ್ಡನ್ ಪೆಟಲ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್(ಬೆಸ್ಟ್ ಕಾಮಿಕ್ ರೋಲ್) - 2017.<ref>[https://www.freepressjournal.in/entertainment/colors-golden-petal-awards-2017-complete-winners-list-and-award-pictures/1051225 Colors Golden Petal Awards for best comic role female]</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾನಪದೊ 2024]] [[ವರ್ಗೊ:ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾನಪದೊ 2025]] ldl1raojleokc3lgjx5omva8flxmbt3 0 16409 216828 196337 2025-06-04T16:23:41Z Kishore Kumar Rai 222 216828 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ಅನರ್ಕಲಿ | image = File:ಅನಾರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊದ ಪೋಸ್ಟರ್.jpg | alt = | caption = ಪೋಸ್ಟರ್ | director = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ | co-producer = ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ | writer = | story = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ <br /> ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ | starring = {{ubl|ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು|ನವೀನ್ ಡಿ ಪಡಿಲ್|ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ|ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ದೀಪಕ್ ರೈ ಪಾಣಾಜೆ|ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ|ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲ್ಯಾನ್}} | music = ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | cinematography = ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು <br /> ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ | editing = | studio = | distributor = | released = 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 | runtime = ರಡ್ಡ್ ಗಂಟೆ ಪತ್ತ್ ನಿಮಿಷ | country = [[ಭಾರತ]] | language = [[ತುಳು]] | budget = | gross = }} '''ಅನರ್ಕಲಿ''' [[ತುಳು]] ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಯಿನ ಪಿಚ್ಚರ್. ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಬೊಕ್ಕ ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಮೊಕುಲೆನ ಕಥೆಟ್ಟ್ ಮೂಡುದು ಬೈದಿನ ಈ ಪಿಚ್ಚರ್‍ಡ್ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರೊಡ್ ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು ಅಂಚನೆ ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ ಮೇರ್ ನಟನೆ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಪಾತ್ರೊಲು == * ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು * ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ * ನವೀನ್ ಡಿ.ಪಡೀಲ್ * [[ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ಅರವಿಂದ ಬೋಳಾರ್]] * ದೀಪಕ್ ಪಾಣಾಜೆ * ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ * ಪುಷ್ಪರಾಜ್ ಬೊಲ್ಲಾರ್ * ಸುಜಾತಾ ಶಕ್ತಿನಗರ * ನಮಿತಾ ಕುಳೂರು * ಮೋಹನ್ ಕೊಪ್ಪಳ * ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ * ಮಂಜು ರೈ ಮೂಳೂರು * ರಂಜನ್ ಬೋಳೂರು * ಶರಣ್ ಕೈಕಂಬ * ಪ್ರಕಾಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಧರ್ಮನಗರ * ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್ * ವಿನಾಯಕ ಜೆಪ್ಪು == ನಿರ್ದೇಶಕ, ನಿರ್ಮಾಪಕೆರ್ == ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಮೇರ್ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್, ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ; ರಜನೀಶ್ ಕೋಟ್ಯಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಮೊಕುಲು ಸಹ-ನಿರ್ಮಾಪಕೆರಾದ್; ಲಂಚ್ ಲಾಲ್ ಬುಕ್ಕ ಲೋ ಬಜೆಟ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಈ ಸಿನಿಮೊನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಲ್ತ್ದ್ಂಡ್. ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ ಬೊಕ್ಕ ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು ಮೊಕುಲು ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕೆರಾದ್ ಚರಣ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಜ್ವಲ್ ಸುವರ್ಣ ಅಕುಲೆಗ್ ಸಹಾಯಕೆರಾದ್;ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಕೆರಾದ್; ಶಶಾಂಕ್ ಸುವರ್ಣ ಮೆರ್ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕೆರಾದ್; ಭರತ್ ತುಳುವ ಕಲಾ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಈ ಸಿನಿಮೊಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ತ್‍ದೆರ್. == ಪದೊಕುಲು == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" |- ! scope="col" | ವರ್ಸ ! scope="col" | ತರೆಬರವು ! scope="col" | ಪದೊ ಬರೆತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ಪಂತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ನಿರ್ದೇಶಕೆರ್ ! scope="col" class="unsortable" | ಉಲ್ಲೇಕೊ |- | rowspan="2" | 2020 ! scope="row" | ''ನಾಲ್ ಪದಕುಲು'' |ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ | ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್ |ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | |} ಹಿನ್ನಲೆ ಗಾಯಕೆರಾದ ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್, ಅರ್ಫಾಜ್ ಉಳ್ಳಾಲ್, ಸತೀಶ್ ಪಟ್ಲ, ಸೃಜನ್ ಕುಮಾರ್ ತೋನ್ಸೆ, ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ, ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್, ಸೌಜನ್ಯಾ ಅಂಚನೆ ಜಾಹೀರಾತು ವಿನ್ಯಾಸೊನು ಪವನ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೋಳೂರು ಮೇರ್ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಬುಡುಗಡೆ == ಅನರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಉಡುಪಿದ ಕಲ್ಪನಾ ಥಿಯೇಟರ್‌ಡ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಂಡ್.<ref>{{cite web|title=Anarkali Tulu Movie to Release on August 23 : Get All the Details Here - cinesparsh.com|url=https://cinesparsh.com/anarkali-tulu-movie/|accessdate=10 September 2024|date=17 July 2024}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊ == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಳು ಸಿನಿಮೊ]] [[ವರ್ಗೊ:ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು]] at23vv0z5r8dpdx952jlxdtou14cmn9 216830 216828 2025-06-04T16:45:58Z ChiK 1136 ChiK, ಪುಟೊ [[ಅನರ್ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ನ್ [[ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Misspelled title 216828 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ಅನರ್ಕಲಿ | image = File:ಅನಾರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊದ ಪೋಸ್ಟರ್.jpg | alt = | caption = ಪೋಸ್ಟರ್ | director = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ | co-producer = ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ | writer = | story = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ <br /> ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ | starring = {{ubl|ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು|ನವೀನ್ ಡಿ ಪಡಿಲ್|ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ|ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ದೀಪಕ್ ರೈ ಪಾಣಾಜೆ|ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ|ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲ್ಯಾನ್}} | music = ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | cinematography = ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು <br /> ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ | editing = | studio = | distributor = | released = 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 | runtime = ರಡ್ಡ್ ಗಂಟೆ ಪತ್ತ್ ನಿಮಿಷ | country = [[ಭಾರತ]] | language = [[ತುಳು]] | budget = | gross = }} '''ಅನರ್ಕಲಿ''' [[ತುಳು]] ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಯಿನ ಪಿಚ್ಚರ್. ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಬೊಕ್ಕ ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಮೊಕುಲೆನ ಕಥೆಟ್ಟ್ ಮೂಡುದು ಬೈದಿನ ಈ ಪಿಚ್ಚರ್‍ಡ್ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರೊಡ್ ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು ಅಂಚನೆ ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ ಮೇರ್ ನಟನೆ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಪಾತ್ರೊಲು == * ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು * ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ * ನವೀನ್ ಡಿ.ಪಡೀಲ್ * [[ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ಅರವಿಂದ ಬೋಳಾರ್]] * ದೀಪಕ್ ಪಾಣಾಜೆ * ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ * ಪುಷ್ಪರಾಜ್ ಬೊಲ್ಲಾರ್ * ಸುಜಾತಾ ಶಕ್ತಿನಗರ * ನಮಿತಾ ಕುಳೂರು * ಮೋಹನ್ ಕೊಪ್ಪಳ * ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ * ಮಂಜು ರೈ ಮೂಳೂರು * ರಂಜನ್ ಬೋಳೂರು * ಶರಣ್ ಕೈಕಂಬ * ಪ್ರಕಾಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಧರ್ಮನಗರ * ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್ * ವಿನಾಯಕ ಜೆಪ್ಪು == ನಿರ್ದೇಶಕ, ನಿರ್ಮಾಪಕೆರ್ == ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಮೇರ್ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್, ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ; ರಜನೀಶ್ ಕೋಟ್ಯಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಮೊಕುಲು ಸಹ-ನಿರ್ಮಾಪಕೆರಾದ್; ಲಂಚ್ ಲಾಲ್ ಬುಕ್ಕ ಲೋ ಬಜೆಟ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಈ ಸಿನಿಮೊನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಲ್ತ್ದ್ಂಡ್. ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ ಬೊಕ್ಕ ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು ಮೊಕುಲು ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕೆರಾದ್ ಚರಣ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಜ್ವಲ್ ಸುವರ್ಣ ಅಕುಲೆಗ್ ಸಹಾಯಕೆರಾದ್;ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಕೆರಾದ್; ಶಶಾಂಕ್ ಸುವರ್ಣ ಮೆರ್ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕೆರಾದ್; ಭರತ್ ತುಳುವ ಕಲಾ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಈ ಸಿನಿಮೊಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ತ್‍ದೆರ್. == ಪದೊಕುಲು == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" |- ! scope="col" | ವರ್ಸ ! scope="col" | ತರೆಬರವು ! scope="col" | ಪದೊ ಬರೆತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ಪಂತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ನಿರ್ದೇಶಕೆರ್ ! scope="col" class="unsortable" | ಉಲ್ಲೇಕೊ |- | rowspan="2" | 2020 ! scope="row" | ''ನಾಲ್ ಪದಕುಲು'' |ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ | ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್ |ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | |} ಹಿನ್ನಲೆ ಗಾಯಕೆರಾದ ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್, ಅರ್ಫಾಜ್ ಉಳ್ಳಾಲ್, ಸತೀಶ್ ಪಟ್ಲ, ಸೃಜನ್ ಕುಮಾರ್ ತೋನ್ಸೆ, ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ, ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್, ಸೌಜನ್ಯಾ ಅಂಚನೆ ಜಾಹೀರಾತು ವಿನ್ಯಾಸೊನು ಪವನ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೋಳೂರು ಮೇರ್ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಬುಡುಗಡೆ == ಅನರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಉಡುಪಿದ ಕಲ್ಪನಾ ಥಿಯೇಟರ್‌ಡ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಂಡ್.<ref>{{cite web|title=Anarkali Tulu Movie to Release on August 23 : Get All the Details Here - cinesparsh.com|url=https://cinesparsh.com/anarkali-tulu-movie/|accessdate=10 September 2024|date=17 July 2024}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊ == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಳು ಸಿನಿಮೊ]] [[ವರ್ಗೊ:ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು]] at23vv0z5r8dpdx952jlxdtou14cmn9 216834 216830 2025-06-04T16:47:32Z ChiK 1136 216834 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ಅನರ್‌ಕಲಿ | image = File:ಅನಾರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊದ ಪೋಸ್ಟರ್.jpg | alt = | caption = ಪೋಸ್ಟರ್ | director = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ | co-producer = ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ | writer = | story = ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ <br /> ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ | starring = {{ubl|ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು|ನವೀನ್ ಡಿ ಪಡಿಲ್|ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ|ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ದೀಪಕ್ ರೈ ಪಾಣಾಜೆ|ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ|ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲ್ಯಾನ್}} | music = ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | cinematography = ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು <br /> ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ | editing = | studio = | distributor = | released = 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 | runtime = ರಡ್ಡ್ ಗಂಟೆ ಪತ್ತ್ ನಿಮಿಷ | country = [[ಭಾರತ]] | language = [[ತುಳು]] | budget = | gross = }} '''ಅನರ್‌ಕಲಿ''' [[ತುಳು]] ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಯಿನ ಪಿಚ್ಚರ್. ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಬೊಕ್ಕ ಸುದೇಶ್ ಕುಮಾರ್ ಮೊಕುಲೆನ ಕಥೆಟ್ಟ್ ಮೂಡುದು ಬೈದಿನ ಈ ಪಿಚ್ಚರ್‍ಡ್ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರೊಡ್ ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು ಅಂಚನೆ ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ ಮೇರ್ ನಟನೆ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಪಾತ್ರೊಲು == * ವಿಜಯ್ ಶೋಭರಾಜ್ ಪಾವೂರು * ಆರ್ ಜೆ ಮಧುರಾ * ನವೀನ್ ಡಿ.ಪಡೀಲ್ * [[ಅರವಿಂದ್ ಬೋಳಾರ್|ಅರವಿಂದ ಬೋಳಾರ್]] * ದೀಪಕ್ ಪಾಣಾಜೆ * ರವಿ ರಾಮಕುಂಜ * ಪುಷ್ಪರಾಜ್ ಬೊಲ್ಲಾರ್ * ಸುಜಾತಾ ಶಕ್ತಿನಗರ * ನಮಿತಾ ಕುಳೂರು * ಮೋಹನ್ ಕೊಪ್ಪಳ * ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ * ಮಂಜು ರೈ ಮೂಳೂರು * ರಂಜನ್ ಬೋಳೂರು * ಶರಣ್ ಕೈಕಂಬ * ಪ್ರಕಾಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಧರ್ಮನಗರ * ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್ * ವಿನಾಯಕ ಜೆಪ್ಪು == ನಿರ್ದೇಶಕ, ನಿರ್ಮಾಪಕೆರ್ == ಹರ್ಷಿತ್ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಮೇರ್ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್, ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ; ರಜನೀಶ್ ಕೋಟ್ಯಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ಕಿಶೋರ್ ಡಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಮೊಕುಲು ಸಹ-ನಿರ್ಮಾಪಕೆರಾದ್; ಲಂಚ್ ಲಾಲ್ ಬುಕ್ಕ ಲೋ ಬಜೆಟ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಈ ಸಿನಿಮೊನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಲ್ತ್ದ್ಂಡ್. ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ ಬೊಕ್ಕ ಅರುಣ್ ರೈ ಪುತ್ತೂರು ಮೊಕುಲು ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕೆರಾದ್ ಚರಣ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಜ್ವಲ್ ಸುವರ್ಣ ಅಕುಲೆಗ್ ಸಹಾಯಕೆರಾದ್;ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಕೆರಾದ್; ಶಶಾಂಕ್ ಸುವರ್ಣ ಮೆರ್ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕೆರಾದ್; ಭರತ್ ತುಳುವ ಕಲಾ ನಿರ್ದೇಶಕೆರಾದ್ ಈ ಸಿನಿಮೊಡ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ತ್‍ದೆರ್. == ಪದೊಕುಲು == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" |- ! scope="col" | ವರ್ಸ ! scope="col" | ತರೆಬರವು ! scope="col" | ಪದೊ ಬರೆತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ಪಂತಿನಾರ್ ! scope="col" | ಪದೊ ನಿರ್ದೇಶಕೆರ್ ! scope="col" class="unsortable" | ಉಲ್ಲೇಕೊ |- | rowspan="2" | 2020 ! scope="row" | ''ನಾಲ್ ಪದಕುಲು'' |ಸುದೇಶ್ ಪೂಜಾರಿ | ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್ |ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ | |} ಹಿನ್ನಲೆ ಗಾಯಕೆರಾದ ನಕುಲ್ ಅಭಯಂಕರ್, ಅರ್ಫಾಜ್ ಉಳ್ಳಾಲ್, ಸತೀಶ್ ಪಟ್ಲ, ಸೃಜನ್ ಕುಮಾರ್ ತೋನ್ಸೆ, ರೋಹಿತ್ ಪೂಜಾರಿ, ವಾತ್ಸಲ್ಯ ಸಾಲಿಯಾನ್, ಸೌಜನ್ಯಾ ಅಂಚನೆ ಜಾಹೀರಾತು ವಿನ್ಯಾಸೊನು ಪವನ್ ಆಚಾರ್ಯ ಬೋಳೂರು ಮೇರ್ ಮಲ್ತ್ದೆರ್. == ಬುಡುಗಡೆ == ಅನರ್ಕಲಿ ತುಳು ಸಿನಿಮೊ 23 ಆಗಸ್ಟ್ 2024 ನೇ ತಾರೀಕ್‍ಗ್ ಉಡುಪಿದ ಕಲ್ಪನಾ ಥಿಯೇಟರ್‌ಡ್ ಬುಡುಗಡೆ ಆಂಡ್.<ref>{{cite web|title=Anarkali Tulu Movie to Release on August 23 : Get All the Details Here - cinesparsh.com|url=https://cinesparsh.com/anarkali-tulu-movie/|accessdate=10 September 2024|date=17 July 2024}}</ref> == ಉಲ್ಲೇಕೊ == {{Reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ತುಳು ಸಿನಿಮೊ]] [[ವರ್ಗೊ:ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲು]] kai4qbe3l4nx65iw17n3wgn8y4rh461 1 17552 216832 185528 2025-06-04T16:45:59Z ChiK 1136 ChiK, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಅನರ್ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Misspelled title 185528 wikitext text/x-wiki {{ತುಳುವೆರೆ ಆಟಿ ತಿಂಗೊಲುದ ಲೆಕನೊ}} bd3y2n7k0y8xt4f75x3e4tmpvcj69pv 0 17702 216836 212740 2025-06-04T22:55:53Z InternetArchiveBot 4316 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 216836 wikitext text/x-wiki '''ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ''' ('''UGC;''' ISO : '''''Viś‍vavidyālaya Anudāna Āyōga''''') ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆದ ಅಡಿಟ್ ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಸಂಸ್ಥೆ. ಉಂದು ಯುಜಿಸಿ ಕಾಯ್ದೆ ೧೯೫೬ ದ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಭಾರತೊಡು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಾನದಂಡೊಲೆನ ಸಮನ್ವಯ, ನಿರ್ಧಾರ ಬೊಕ್ಕ ನಿರ್ವಹಣೆದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಉಂಡು. ಉಂದು ಭಾರತೊಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆಗ್ ಮಾನ್ಯತೆನ್ ಒದಗಾವುಂಡು, ಬೊಕ್ಕ ಅಂಚನೆ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆಯಿನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಕಾಲೇಜುಲೆಗ್ ನಿಧಿಲೆನ್ ವಿತರಣೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. ಯುಜಿಸಿ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿ [[ನವದೆಹಲಿ|ನ್ಯೂ ದೆಹಲಿಡ್]] ಉಂಡು, ಬೊಕ್ಕ ಉಂದೆಕ್ ಪುಣೆ, [[ಭೋಪಾಲ್]], ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, [[ಹೈದರಾಬಾದ್, ಭಾರತ|ಹೈದರಾಬಾದ್]], ಗುವಾಹಟಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರುಡ್]] ಆರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕೇಂದ್ರೊಲು ಉಂಡು. ಎಚ್ ಇ ಸಿ ಐ ಪನ್ಪಿನ ಬೇತೆ ಒಂಜಿ ಪೊಸ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಂಸ್ಥೆನ್ ಬದಲಾವಣೆ ಮಲ್ಪುನ ಪ್ರಸ್ತಾವೊನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಪರಿಗಣನೆಡ್ ಉಂಡು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅರ್ಹತಾ ಪರೀಕ್ಷೆಡ್ ಜೆಆರ್ಎಫ್ ಕ್ಲಿಯರ್ ಮಲ್ಪುನ ಮಾತೆರೆಗ್ಲಾ ಯುಜಿಸಿ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನೊನು ಒದಗಾವುಂಡು. ಸರಾಸರಿ, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ₹ 725 ಕೋಟಿ ಆಯೋಗ ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಬೊಕ್ಕ ಪೋಸ್ಟ್-ಡಾಕ್ಟರಲ್ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಗ್ ಖರ್ಚು ಮಲ್ಪುಂಡು. == ಚರಿತ್ರೆ == ಅಲಿಗಢ್, ಬನಾರಸ್ ಬೊಕ್ಕ ದೆಹಲಿದ ಮೂಜಿ ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಬೇಲೆನ್ ತೂಯೆರೆ ಯುಜಿಸಿನ್ ಸುರುಕು ೧೯೪೫ಡ್ ರಚನೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಉಂದೆತ ಜವಾಬ್ದಾರಿನ್ 1947ಡ್ ಮಾತಾ ಭಾರತೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ್ ಒಟ್ಟು ಸೇರಾದ್ ವಿಸ್ತಾರ ಮಲ್ತೆರ್. ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೯ಡ್ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ ಡಮ್ ದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಸಮಿತಿದಲೆಕನೆ ಯುಜಿಸಿನ್ ಪುನರ್ರಚನೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಶಿಫಾರಸ್ ಮಲ್ತೆರ್. ಈ ಶಿಫಾರಸ್ ನ್ 1948-1949 ದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗ ಮಲ್ತ್ಂಡ್, ಉಂದು ಎಸ್. ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್ ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಡ್ "ಭಾರತೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿ ಮಲ್ಪೆರೆ ಬೊಕ್ಕ ಸುಧಾರಣೆ ಬೊಕ್ಕ ವಿಸ್ತರಣೆಲೆನ್ ಸೂಚಿಸೆರೆ" ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ೧೯೫೨ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆಗ್ ಕೊರ್ಪಿನ ಮಾತಾ ಅನುದಾನೊಲೆನ್ ಯುಜಿಸಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಲ್ಪೊಡು ಪಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ನಿರ್ಧರಿಸಯೆರ್. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ, ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೮, ೧೯೫೩ಡ್ ಶಿಕ್ಷಣ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲೊಲು ಬೊಕ್ಕ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ ಸಚಿವೆರ್ ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಮ್ ಆಜಾದ್ ನಕುಲು ಒಂಜಿ ಉದ್ಘಾಟನೆನ್ ನಡಪಾಯೆರ್. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ (ಯುಜಿಸಿ) ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೮, ೧೯೫೩ಡ್ ಅಸ್ತಿತ್ವೊಗು ಬತ್ತ್ಂಡ್ ಬೊಕ್ಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಶಿಕ್ಷಣೊಡು ಬೋಧನೆ, ಪರೀಕ್ಷೆ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನೆದ ಮಾನದಂಡೊಲೆನ ಸಮನ್ವಯ, ನಿರ್ಧಾರ ಬೊಕ್ಕ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾದ್ ೧೯೫೬ಡ್ ಸಂಸತ್ ಕಾಯ್ದೆಡ್ದ್ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರೊದ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಸಂಘಟನೆ ಆಂಡ್. ನವೆಂಬರ್ ೧೯೫೬ಡ್, [[ಭಾರತದ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್|ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತುಡು]] " ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ ಕಾಯ್ದೆ, ೧೯೫೬ " ಪಾಸ್ ಆಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಯುಜಿಸಿ ಒಂಜಿ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಸಂಸ್ಥೆ ಆಂಡ್. ೧೯೯೪ ಬೊಕ್ಕ ೧೯೯೫ಡ್, ಯುಜಿಸಿ ಪುಣೆ, [[ಹೈದರಾಬಾದ್, ಭಾರತ|ಹೈದರಾಬಾದ್]], ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, [[ಭೋಪಾಲ್]], ಗುವಾಹಟಿ ಬೊಕ್ಕ [[ಬೆಂಗಳೂರು|ಬೆಂಗಳೂರುಡ್]] ಆರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕೇಂದ್ರೊಲೆನ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತ್ ದ್ ಅಯಿತ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಲೆನ್ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. ಯುಜಿಸಿ ದ ಮುಖ್ಯ ಕಚೇರಿ ನ್ಯೂ ದೆಹಲಿಡ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾ ಜಫರ್ ಮಾರ್ಗಡ್ ಉಂಡು, 35, ಫಿರೋಜ್ ಶಾ ರಸ್ತೆ ಬೊಕ್ಕ ದೆಹಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಡ್ದ್ ರಡ್ಡ್ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬ್ಯೂರೋಲು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೫ಡ್, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಯುಜಿಸಿ ದ ಅಡಿಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ಶ್ರೇಣಿ ಚೌಕಟ್ಟ್ ನ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತ್ಂಡ್, ಉಂದು ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೬ ಡ್ದ್ ಮಾತಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ್ ಶ್ರೇಣಿ ಮಲ್ಪುಂಡು == ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಬಗೆಕುಲು == ಯುಜಿಸಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಲ್ಪುನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಬಗೆಕುಲು: * ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಸಂಸತ್ ದ ಕಾಯ್ದೆಡ್ದ್ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದುಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಅವು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯೊಡು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಡ್ ಉಪ್ಪುಂಡು [೧] ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೮ , ೨೦೨೨ ಡ್ದ್, ಯುಜಿಸಿ ಪ್ರಕಟ ಮಲ್ತಿನ ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಪಟ್ಟಿಡ್ ೫೫ ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಉಂಡು. ] ರಾಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ್ ಭಾರತೊದ ಪ್ರತಿಯೊಂಜಿ ರಾಜ್ಯೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರದೇಶೊಲೆನ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ನಡಪಾವುಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಅವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆತ ಕಾಯ್ದೆಡ್ದ್ ಸ್ಥಾಪಿತ ಆಪುಂಡು. ೨೩ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ ಡ್, ಯುಜಿಸಿ ೪೫೬ ರಾಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ್ ಪಟ್ಟಿ ಮಲ್ತ್ ಂಡ್ [೩] ಯುಜಿಸಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಲ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ ದ ಸ್ಥಾಪನೆದ ದಿನಾಂಕ ೧೮೫೭, ಮುಂಬೈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಮದ್ರಾಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಬೊಕ್ಕ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಪಾಲ್ ಪಡೆಯೆರ್. ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಅಫಿಲಿಯೇಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಆದುಪ್ಪುನೆರ್ದಾತ್ರ ಅವು ಅನೇಕ ಅಫಿಲಿಯೇಟೆಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ಲೆನ್ (ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಎಲ್ಯ ಊರುಲೆಡ್ ಉಪ್ಪುಂಡು) ನಡಪಾವುಂಡು, ಅವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ಪದವಿಪೂರ್ವ ಕೋರ್ಸ್ ಲೆನ ಶ್ರೇಣಿನ್ ಒದಗಾವುಂಡು, ಆಂಡ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೋರ್ಸ್ ಲೆನ್ ಲಾ ಒದಗಾವೊಲಿ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾಪಿತ ಕಾಲೇಜುಲು ಕೆಲವು ಇಲಾಖೆಲೆಡ್ ಪಿಎಚ್ ಡಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮೊಲೆನ್ ಅಫಿಲಿಯೇಟಿಂಗ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಅನುಮೋದನೆಡ್ ಒದಗಿಸೊಲಿ. "ಡೀಮ್ಡ್ ಟು ಬಿ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ", ದುಂಬು ಡೀಮ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್, ಉಂದು ಯುಜಿಸಿ ಕಾಯ್ದೆದ ಸೆಕ್ಷನ್ 3 ದ ಅಡಿಟ್ ಯುಜಿಸಿ ಸಲಹೆಡ್ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ ಮಂಜೂರು ಮಲ್ತಿನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆದ ಸ್ಥಾನಮಾನ.[4], ಯುಜಿಸಿ ಯುಜಿಸಿ ಕಾಯ್ದೆ, ೧೯೫೬ ದ ಸೆಕ್ಷನ್ ೧೨(ಬಿ) ದ ಅಡಿಟ್ ಸೇರ್ಪಡೆ ಆಯಿನ ೫೦ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಪಂಡ್ದ್ ಪಟ್ಟಿ ಮಲ್ಪುಂಡು.[೫] ರಾಜ್ಯ ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ್ ಯುಜಿಸಿ ಅನುಮೋದನೆ ಮಲ್ಪುಂಡು. ಅವು ಯುಜಿಸಿ (ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಡು ಮಾನದಂಡೊಲೆನ ಸ್ಥಾಪನೆ ಬೊಕ್ಕ ನಿರ್ವಹಣೆ) ನಿಯಮೊಲೆನ ಅಡಿಟ್ ನಿಯಂತ್ರಣೊಡು ಉಪ್ಪುಂಡು, ೨೦೦೩. ಈ ನಿಯಮೊಲೆನ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಜ್ಯ ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ್ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆತ ಕಾಯ್ದೆಡ್ದ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಕಾಯ್ದೆನ್ ಪಡೆಯಿನ ಬುಕ್ಕೊ ಯುಜಿಸಿ ಗ್ಯಾಜೆಟ್ ಡ್ ಪಟ್ಟಿ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಯುಜಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊನು ತಪಾಸಣೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಸಮಿತಿಲೆನ್ ಕಡಪುಡುಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಅಕ್ಲೆನ ತಪಾಸಣೆ ವರದಿನ್ ಪ್ರಕಟಿಸವುಂಡು. ೨೩ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೨ ಡ್ದ್, ಯುಜಿಸಿ ಖಾಸಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಪಟ್ಟಿಡ್ ೪೨೧ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು ಉಂಡು.[೬] * ಆಗಸ್ಟ್ ೨೫, ೨೦೨೨ ಡ್ದ್, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ (ಯುಜಿಸಿ) ಭಾರತೊಡು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸೊಂದುಪ್ಪುನ ೨೧ ನಕಲಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಪಟ್ಟಿನ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. ಯುಜಿಸಿ ಕಾಯ್ದೆದ ಉಲ್ಲಂಘನೆಡ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸೊಂದಿಪ್ಪುನ ಈ 21 ಸ್ವಯಂ-ಶೈಲಿದ, ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆಯಂದಿನ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ್ ನಕಲಿ ಪಂಡ್ದ್ ಘೋಷಣೆ ಮಲ್ತೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಅಕುಲು ಒವ್ವೆ ಪದವಿನ್ ಕೊರ್ಪಿನ ಅರ್ಹತೆ ಇಜ್ಜಿ ಪಂದ್ ಯುಜಿಸಿ ಪನ್ಪುಂಡು.[1] ಯುಜಿಸಿ ಡೀಮ್ಡ್ ಟು ಬಿ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಲೆಗ್ ಅಕ್ಲೆನ ಇತ್ತೆದ ಬದಲಾವಣೆ ಬೊಕ್ಕ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಲೆನ್ ಅನುಸರಿಸಾದ್ ಡೀಮ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪನ್ ಪಿನ ಶಬ್ದನ್ ಬಳಕೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಬಲ್ಲಿ ಪನ್ಪಿನ ಎಚ್ಚರಿಕೆನ್ ಲಾ ಕೊರ್ತುಂಡು. == ವೃತ್ತಿಪರ ಮಂಡಳಿಲು == ಯುಜಿಸಿ, ಸಿಎಸ್ಐಆರ್ ನೊಟ್ಟುಗು ಇತ್ತೆ ಕಾಲೇಜ್ ಬೊಕ್ಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆಡ್ ಶಿಕ್ಷಕೆರೆನ ನೇಮಕಾತಿಗ್ ನೆಟ್ ನ್ ನಡಪಾವೊಂದುಂಡು. ಜುಲೈ ೨೦೦೯ಡ್ದ್ ಪದವಿ ಮಟ್ಟೊಡು ಬೊಕ್ಕ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಮಟ್ಟೊಡು ಬೋಧನೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ನೆಟ್ ಅರ್ಹತೆನ್ ಕಡ್ಡಾಯ ಮಲ್ತ್ ಂಡ್. ಆಂಡಲಾ, ಪಿಎಚ್ ಡಿ ಮಲ್ತಿನಕುಲೆಗ್ ಐನ್ ಪರ್ಸೆಂಟ್ ರಿಲಾಕ್ಸೇಶನ್ ಕೊರ್ಪೆರ್. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗದ ಆಶ್ರಯೊಡು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನ ಮಿತ್ತ್ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣೊಗು ಮಾನ್ಯತೆನ್ ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಪದಿನೈನ್ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಸಂಸ್ಥೆಲೆಡ್ದ್ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್: * ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಎಐಸಿಟಿಇ) * ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿ (ಐಸಿಎಆರ್) * ಬಾರ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಬಿಸಿಐ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್ ಸಿ ಟಿ ಇ) * ಭಾರತದ ಪುನರ್ವಸತಿ ಮಂಡಳಿ (ಆರ್.ಸಿ.ಐ.) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಆಯೋಗ (ಎನ್ ಎಂ ಸಿ) * ಫಾರ್ಮಸಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಪಿಸಿಐ) * ಭಾರತೀಯ ನರ್ಸಿಂಗ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ (ಐಎನ್ ಸಿ) * ಭಾರತದ ದಂತ ಮಂಡಳಿ (ಡಿಸಿಐ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೋಮಿಯೋಪತಿ ಆಯೋಗ (ಎನ್ ಸಿ ಎಚ್) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಆಯೋಗ (ಎನ್.ಸಿ.ಐ.ಎಸ್.ಎಂ.) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್ ಸಿ ಆರ್ ಐ) * ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೌನ್ಸಿಲ್ * ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿಲು (ಎಸ್ ಸಿ ಎಚ್ ಇ) == ಭವಿಷ್ಯ == ೨೦೦೯ಡ್, ಕೇಂದ್ರ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವೆರ್, ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಾಲ್ ಯುಜಿಸಿ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಬಂಧಿತ ಸಂಸ್ಥೆ ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ (ಎಐಸಿಟಿಇ) ನ್ ಮುಚ್ಚುನ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಯೋಜನೆಲೆನ್ ತೆರಿಪಾಯೆರ್, ಉನ್ನತ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಂಸ್ಥೆದ ಪರವಾದ್ ಜಾಸ್ತಿ ಸ್ವೀಪಿಂಗ್ ಪವರ್ಸ್. ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನಾ (HE&R) ಮಸೂದೆ, ೨೦೧೧ಡ್ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಾಯಿನ ಈ ಗುರಿ, ಯುಜಿಸಿನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಆಯೋಗ (ಎನ್ಸಿಎಚ್ಇಆರ್) ಡ್ ಬದಲಾವಣೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಉದ್ದೇಶಿಸವುಂಡು "ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಮಾನದಂಡೊಲೆನ ನಿರ್ಣಯ, ಸಮನ್ವಯ, ನಿರ್ವಹಣೆ ಬೊಕ್ಕ ನಿರಂತರ ವರ್ಧನೆಗಾದ್ ಸಂಶೋಧನೆ". ಯುಜಿಸಿ ಬೊಕ್ಕ ಬೇತೆ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ್ ಈ ಪೊಸ ಸಂಸ್ಥೆಗ್ ಸೇರಾವೊಡು ಪನ್ಪಿನ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆನ್ ಈ ಮಸೂದೆ ಮಲ್ತ್ ಂಡ್. ವೈದ್ಯಕೀಯ ಬೊಕ್ಕ ಕಾನೂನುಡು ತೊಡಗಿನ ಸಂಸ್ಥೆಲು ಈ ವಿಲೀನೊಡ್ದ್ ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆಯೊಡು "ವೃತ್ತಿಪರ ಅಭ್ಯಾಸೊಗು ಕಾರಣವಾಪುನ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಬೊಕ್ಕ ಕಾನೂನು ಶಿಕ್ಷಣೊಗು ಕನಿಷ್ಠ ಮಾನದಂಡೊಲೆನ್ ನಿಗದಿ ಮಲ್ಪುನ ನಿಟ್ಟಿಡ್". [[ಬಿಹಾರ]], [[ಕೇರಳ]], [[ಪಂಜಾಬ್]], [[ತಮಿಳುನಾಡು]] ಬೊಕ್ಕ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ರಾಜ್ಯೊಲೆನ ಸ್ಥಳೀಯ ಸರ್ಕಾರೊಲೆಡ್ದ್ ಈ ಮಸೂದೆಗ್ ವಿರೋಧ ಬತ್ತ್ಂಡ್, ಆಂಡ ಸಾಮಾನ್ಯ ಬೆಂಬಲೊನು ಪಡೆಯೊಂಡು.<ref name="statesoppose" /> ಜೂನ್ ೨೭, ೨೦೧೮ಡ್, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ ಯುಜಿಸಿ ಕಾಯ್ದೆ, ೧೯೫೬ನ್ ರದ್ದು ಮಲ್ಪುನ ಯೋಜನೆನ್ ಘೋಷಣೆ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ದ 2018 [[ಭಾರತದ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್|ಮುಂಗಾರು ಅಧಿವೇಶನೊಡು]] ಒಂಜಿ ಮಸೂದೆನ್ ಪರಿಚಯಿಸೊಡು ಪನ್ಪಿನ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್, ಉಂದು ಪಾಸ್ ಆಂಡ ಯುಜಿಸಿನ್ ರದ್ದು ಮಲ್ಪುನ ಕಾರಣ ಆಪುಂಡು. ಈ ಮಸೂದೆಡ್ ಭಾರತದ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಆಯೋಗ (ಎಚ್ ಇ ಸಿ ಐ) ಪನ್ಪಿನ ಒಂಜಿ ಪೊಸ ಸಂಸ್ಥೆನ್ ರಚನೆ ಮಲ್ಪೊಡು ಪನ್ಪಿನ ನಿಯಮಲಾ ಉಂಡು. ಈ ರೀತಿದ ಮಸೂದೆನ್ ಅಂತಿಮವಾದ್ ಬಲವಾದ್ ರಾಜಕೀಯ ವಿರೋಧೊದ ಎದುರುಡು ಬುಡ್ಪಾಯೆರ್, ಬೊಕ್ಕ ರಾಜಕೀಯ ಒಮ್ಮತೊನು ಗಳಸೆರೆ 2019ಡ್ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣ ಮಲ್ತೆರ್. 2020 ದ ಮಧ್ಯೊಗು ಯುಜಿಸಿ ಅಸ್ತಿತ್ವೊಡು ಉಂಡು.. ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೨ಡ್ ಭಾರತದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ (ಯುಜಿಸಿ ಇಂಡಿಯಾ) ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ - ಎನ್ಇಪಿ ೨೦೨೦ ಡ್ ರೂಪುರೇಷೆ ಮಲ್ತಿನ ಪ್ರಸ್ತಾವೊಲೆನ್ ಗಮನೊಡು ದೀದ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆಗ್ ಒಂಜೇ ಸಮಯೊಡು ರಡ್ಡ್ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮೊಲೆನ್ ಪೂರ್ಣ ಮಲ್ಪೆರೆ ಅನುವು ಮಲ್ಪುನ ಘೋಷಣೆ ಮಲ್ತ್ಂಡ್, ಉಂದು ಕಲ್ಪುನ ಬಹು ಮಾರ್ಗೊಲೆನ್ ಸಕ್ರಿಯ ಮಲ್ಪುನ ಅಗತ್ಯೊನು ಒತ್ತು ಕೊರ್ಪುಂಡು ಔಪಚಾರಿಕ ಬೊಕ್ಕ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ವಿಧಾನೊಲು. ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ( ಎಐಸಿಟಿಇ ) ನೊಟ್ಟುಗು ಒಂಜಿ ಜಂಟಿ ಅಧಿಸೂಚನೆಡ್, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ ಪಾಕಿಸ್ತಾನೊಡು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣೊನು ಪಡೆಯೆರೆ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜೆಲೆಗ್ ಬೊಕ್ಕ ವಿದೇಶಿ ನಾಗರಿಕೆರೆಗ್ ಸಲಹೆ ಕೊರ್ತುಂಡು, ಪಾಕಿಸ್ತಾನೊಡು ಒಂಜಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಡ್ದ್ ಪದವಿ ಪಡೆಯಿನ ಏರೆಗ್ಲಾ ಅಂಚನೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲು “ ಭಾರತೊಡು ಉದ್ಯೋಗ ಅತ್ತಂದೆ ಉನ್ನತ ಅಧ್ಯಯನೊಲೆನ್ ತೂಯೆರೆ ಅರ್ಹತೆ ಉಂಡು”. ಭಾರತೀಯ ಪೌರತ್ವ ಪಡೆಯಿನ ಬೊಕ್ಕ ಎಂಎಚ್ಎ ಡ್ದ್ ಭದ್ರತಾ ಅನುಮೋದನೆ ಪಡೆಯಿನ ವಲಸೆ ಬತ್ತಿನಕ್ಲೆಗ್ ಉಂದು ಅನ್ವಯ ಆಪುಜಿ ಪಂದ್ ಅಧಿಸೂಚನೆಡ್ ಪನ್ಪೆರ್. == ಅಂಚನೆ ತೂಲೆ == * ಭಾರತದ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ * ಭಾರತ ದೇಶದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ| * ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ (ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ) == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_autonomous_higher_education_institutes_in_India] <ref>{{Cite web|https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_autonomous_higher_education_institutes_in_India=https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_autonomous_higher_education_institutes_in_India}}</ref><ref>{{Cite web|web=http://india.gov.in/sectors/education/uni_commission.php}}</ref>{{Reflist}} == ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಲು == * [https://web.archive.org/web/20241106190436/https://www.ugc.gov.in/ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್ಸೈಟ್] {{Higher education in India}}{{Open Education in India}}{{Indian commissions}}{{Authority control}} [[ವರ್ಗೊ:All articles containing potentially dated statements]] [[ವರ್ಗೊ:Higer education]] [[ವರ್ಗೊ:Ministry of education]] [[ವರ್ಗೊ:ಪರಿಶೀಲಿಸಂದಿನ ಅನುವಾದೊಲು ಇಪ್ಪುನ ಪುಟೊಕುಲು]] jr2khgi9f89koi9m4lbveaa8ua2j9ps 0 17704 216837 213402 2025-06-04T23:14:27Z InternetArchiveBot 4316 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 216837 wikitext text/x-wiki '''ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯ''' (MoE) ಪಂಡ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಒಂಜಿ ಸಚಿವಾಲಯ, ಶಿಕ್ಷಣದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿನ್ ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಲ್ಪುನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಉಂಡು. == ಉದ್ದೇಶ == ಈ ಸಚಿವಾಲಯೊನು ಮುಂದೆ ರಡ್ಡ್ ಇಲಾಖೆಲೆಡ್ ವಿಂಗಡಿಸವೆರ್: ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಇಲಾಖೆ, ಉಂದು ಪ್ರಾಥಮಿಕ, ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಬೊಕ್ಕ ಉನ್ನತ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ವಯಸ್ಕೆರೆನ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಕ್ಷರತೆ, ಬೊಕ್ಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಇಂಚಿತ್ತಿನವುಲೆನ್ ತೂಪಿನ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ. ಇತ್ತೆದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವೆರ್ ಧರ್ಮೇಂದ್ರ ಪ್ರಧಾನ್, ಸಚಿವೆರೆನ ಮಂಡಳಿದ ಸದಸ್ಯೆರ್. ಊರು ಭಾರತೊಗು ೧೯೪೭ಡ್ದ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯ ಉಂಡು. ೧೯೮೫ಡ್, ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಸರ್ಕಾರ ಅಯಿತ ಪುದರ್ ನ್ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ (ಎಂಎಚ್ಆರ್ಡಿ) ಪಂಡ್ದ್ ಬದಲಾತ್ಂಡ್, ಬೊಕ್ಕ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರೊಡು ಪೊಸತನೊಡು ಕರಡು ಮಲ್ತಿನ "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ ೨೦೨೦" ದ ಒಟ್ಟುಗು, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯೊನು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯ ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರ್ ದೀಯೆರ್. == ಕ್ರಮ == ಪೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ 2020 ನ್ 29 ಜುಲೈ 2020 ಗ್ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಮಂಡಳಿ ಅಂಗೀಕಾರ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. NEP 2020 ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಗ್ಗೆ ಇತ್ತಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿ 1986 ನ್ ಬದಲಾವಣೆ ಮಲ್ತ್ಂಡ್. [ಉದ್ದೇಶ] NEP 2020 ದ ಅಡಿಟ್, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಬೊಕ್ಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯದ (MHRD) ಪುದರ್ ನ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯ (MoE) ಪಂಡ್ದ್ ಬದಲಾವಣೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಎನ್ಇಪಿ ೨೦೨೦ ದ ಅಡಿಟ್ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪೊಸ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲು, ಸಂಸ್ಥೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಲೆನ್ ಶಾಸನ ಮಲ್ತೆರ್.[೨] == ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಇಲಾಖೆ == ದೇಶೊಡು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಕ್ಷರತೆದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗ್ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಇಲಾಖೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಉಂಡು. * ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಸಿಬಿಎಸ್ಇ) * ಕೇಂದ್ರ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಶಾಲೆದ ಆಡಳಿತ (ಸಿಟಿಎಸ್ಎ) * ಕೇಂದ್ರ ವಿದ್ಯಾಲಯ ಸಂಘಟನೆ (ಕೆವಿಎಸ್) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ ಬೊಕ್ಕ ತರಬೇತಿ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್ ಸಿ ಇ ಆರ್ ಟಿ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್ ಸಿ ಟಿ ಇ) * ಶಿಕ್ಷಕೆರೆನ ಕಲ್ಯಾಣೊಗು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮುಕ್ತ ಶಾಲಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಐಒಎಸ್) * ನವೋದಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ ಸಮಿತಿ (ಎನ್.ವಿ.ಎಸ್.) * ಎಕ್ಲವ್ಯ ಮಾದರಿ ವಸತಿ ಶಾಲೆ (ಇಎಂಆರ್ಎಸ್) * ಭಾರತೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಬಿಎಸ್ಬಿ) == ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ | == ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣದ ಉಸ್ತುವಾರಿಡ್ ಉಂಡು. [[ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ]] (ಯುಜಿಸಿ) ಕಾಯ್ದೆ ದ ಸೆಕ್ಷನ್ ೩ ಭಾರತದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ (ಯುಜಿಸಿ) ನ ಸಲಹೆದ ಪ್ರಕಾರ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆಗ್ [[ಡೀಮ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ|ಸ್ಥಾನಮಾನೊನು]] ಒದಗಿಸೆರೆ ಇಲಾಖೆಗ್ ಅಧಿಕಾರ ಉಂಡು. ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಬೊಕ್ಕ ಚೀನಾದ ನಂತರ ಜಗತ್ತ್ ದ ಮಲ್ಲ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಲೆಡ್ ಒಂಜಿನ್ ತೂವೊಂದುಂಡು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆನ್ ಎದುರಿಸವುನಗ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲು ಕೊರತೆ ಆವಂದಿಲೆಕ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನೆಗ್ ವಿಶ್ವ ದರ್ಜೆದ ಅವಕಾಶೊಲೆನ್ ದೇಶೊಗು ತೂಕೊನೆರೆ ಈ ಇಲಾಖೆ ತೊಡಗಿನವು. ಇಂದೆಕ್, ಸರ್ಕಾರ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮೊಲೆನ್ ಸುರು ಮಲ್ತ್ಂಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲು ವಿಶ್ವ ಅಭಿಪ್ರಾಯೊಡ್ದ್ ಲಾಭ ಪಡೆಯೆರೆ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುನ ಒಪ್ಪಂದೊಲೆಗ್ ಸಹಿ ಪಾಡ್ದ್ಂಡ್. ದೇಶೊಡು ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆನ್ ಮೂಜಿ ವಿಭಾಗೊಲೆಡ್ ವರ್ಗೀಕರಿಸವೊಲಿ - ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರೊದ ಅನುದಾನೊಡು ನಡಪುನ ಸಂಸ್ಥೆಲು, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ/ರಾಜ್ಯೊದ ಅನುದಾನೊಡು ನಡಪುನ ಸಂಸ್ಥೆಲು ಬೊಕ್ಕ ಸ್ವಯಂ-ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಲು. ಕೇಂದ್ರ ನಿಧಿಡ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೊಕ್ಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಶಿಕ್ಷಣದ 122 ಸಂಸ್ಥೆಲು ಈ ಕೆಳಕಂಡಂಚ ಉಂಡು: ಕೇಂದ್ರ ನಿಧಿಡ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ಪಟ್ಟಿ: IIITs (25), IITs (23), IIMs (20), IISc ಬೆಂಗಳೂರು, IISERs (7 – ಬೆರ್ಹಂಪುರ್, ಭೋಪಾಲ್, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, ಮೊಹಾಲಿ, ಪುಣೆ, ತಿರುವನಂತಪುರಂ, ತಿರುಪತಿ), ಎನ್ಐಟಿಲು (31), ಎನ್ಐಟಿಟಿಟಿಆರ್ ಲು (4), ಬೊಕ್ಕ 9 ಬೇತೆ ( ಎಸ್ಪಿಎ, ಐಎಸ್ಎಂಯು, ನೆರಿಸ್ಟ್, ಎಸ್ಎಲ್ಐಇಟಿ, ಐಐಇಎಸ್ಟಿ, ಎನ್ಐಟಿಐಇ & ನಿಫ್ಫ್ಟ್, ಸಿಐಟಿ).{{Clarify|What is all this alphabet soup?|date=April 2021}}<sup class="noprint Inline-Template" style="margin-left:0.1em; white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="The text near this tag may need clarification or removal of jargon. (April 2021)">ಸ್ಪಷ್ಟನೆ ಬೋಡು</span></nowiki>'' &#x5D;</sup> === ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ರಚನೆ === ಈ ಇಲಾಖೆನ್ ಎಂಟು ಬ್ಯೂರೋಲೆಡ್ ವಿಂಗಡಿಸವೊಂಡುಂಡು, ಬೊಕ್ಕ ಈ ಬ್ಯೂರೋಲೆನ ಅಡಿಟ್ 100 ಡ್ದ್ ಜಾಸ್ತಿ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ಮೂಲಕ ಇಲಾಖೆದ ಬಹುತೇಕ ಬೇಲೆನ್ ನಡಪಾವೊಂದುಲ್ಲೆರ್. ==== ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಬೊಕ್ಕ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ; ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತೆರೆನ ಶಿಕ್ಷಣ ==== * [[ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ]] (ಯುಜಿಸಿ)ಐಸಿಎಸ್ಎಸ್ಆರ್) * * ಭಾರತೀಯ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿ (ಐಸಿಎಚ್ಆರ್) * ಭಾರತೀಯ ತಾತ್ವಿಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿ (ಐಸಿಪಿಆರ್) * 56 ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಭಾರತ) 11.09.2021 ರ ವೇಳೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಅನುದಾನ ಆಯೋಗ ಬಿಡುಗಡೆ ಪಟ್ಟಿ ==== ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ==== * ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಂಡಳಿ (ಎಐಸಿಟಿಇ) * ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮಂಡಳಿ (ಸಿಒಎ) * 23 ಭಾರತೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಲು (ಐಐಟಿ) * 31 ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಲು (ಎನ್ಐಟಿ) * 25 ಭಾರತೀಯ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಲು (ಐಐಐಟಿ) * ಭಾರತೀಯ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿಜ್ಞಾನ ಬೊಕ್ಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ, ಶಿಬ್ಪುರ್ (ಐಐಇಎಸ್ಟಿ) * * 21 ಭಾರತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಸಂಸ್ಥೆಲು (ಐಐಎಂ) * ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ (ಐಐಎಸ್ಸಿ) * * 7 ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಲು (ಐಐಎಸ್ಇಆರ್) * * ಈಶಾನ್ಯ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಬೊಕ್ಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಇಆರ್ಐಎಸ್ಟಿ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುಧಾರಿತ ಉತ್ಪಾದನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಐಎಎಫ್ಟಿ) * 4 ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಕೆರೆನ ತರಬೇತಿ ಬೊಕ್ಕ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಲು ( NITTTRs ) * 4 ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಪ್ರೆಂಟಿಸ್ ಶಿಪ್ / ಪ್ರಾಕ್ಟಿಕಲ್ ತರಬೇತಿ ಮಂಡಳಿಲು * 3 ಶಾಲೆದ ಯೋಜನೆ ಬೊಕ್ಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ (ಎಸ್ ಪಿ ಎ) ==== ಆಡಳಿತ ಬೊಕ್ಕ ಭಾಷೆಲು ==== ===== [[ಸಂಸ್ಕೃತ ಬಾಸೆ|ಸಂಸ್ಕೃತ]] ಕ್ಷೇತ್ರೊಡು ಮೂಜಿ ಡೀಮ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು, ಅಂಚನೆ. ===== * ನವದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಂಸ್ಥಾನ (ಆರ್.ಎಸ್.ಕೆ.ಎಸ್.), * ಶ್ರೀ ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾಪೀಠ (SLBSRSV) ನವದೆಹಲಿ, * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾಪೀಠ (RSV) ತಿರುಪತಿ ===== ಬೇತೆ ===== * ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ಸಂಸ್ಥಾನ (ಕೆ.ಎಚ್.ಎಸ್.), ಆಗ್ರಾ * ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬೊಕ್ಕ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷೆದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (EFLU), [[ಹೈದರಾಬಾದ್, ಭಾರತ|ಹೈದರಾಬಾದ್]] * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉರ್ದು ಭಾಷೆದ ಪ್ರಚಾರ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್.ಸಿ.ಪಿ.ಯು.ಎಲ್.) * ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು | * ಗಾಂಧೀಗ್ರಾಮ ಗ್ರಾಮೀಣ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಜಿ.ಆರ್.ಐ.) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಿಂಧಿ ಭಾಷೆದ ಪ್ರಚಾರ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್.ಸಿ.ಪಿ.ಎಸ್.ಎಲ್.) * ಮೂಜಿ ಅಧೀನ ಕಚೇರಿಲು: ಕೇಂದ್ರ ಹಿಂದಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ (ಸಿಎಚ್ಡಿ), ನವದೆಹಲಿ; ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಬೊಕ್ಕ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪರಿಭಾಷೆ ಆಯೋಗ (ಸಿಎಸ್ಟಿಟಿ), ನವದೆಹಲಿ; ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಸಂಸ್ಥೆ (ಸಿಐಐಎಲ್), ಮೈಸೂರು * ದೂರ ಶಿಕ್ಷಣ ಬೊಕ್ಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನೊಲು ** ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮುಕ್ತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ (ಇಗ್ನೌ) * ಯುನೆಸ್ಕೊ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಹಕಾರ, ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಚಾರ ಬೊಕ್ಕ ಕೃತಿಸ್ವಾಮ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ ನೀತಿ, ಯೋಜನೆ ಬೊಕ್ಕ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ * ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಡಿವಿಷನ್. * ಅಂಕಿ ಅಂಶೊಲು, ವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆ ಬೊಕ್ಕ ಸಿಎಂಐಎಸ್ * ಆಡಳಿತ ಸುಧಾರಣೆ, ಈಶಾನ್ಯ ಪ್ರದೇಶ, ಎಸ್ ಸಿ/ಎಸ್ ಟಿ/ಒಬಿಸಿ ==== ಬೇತೆ ==== * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಯೋಜನೆ ಬೊಕ್ಕ ಆಡಳಿತ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಐಇಪಿಎ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪುಸ್ತಕ ಟ್ರಸ್ಟ್ (ಎನ್ ಬಿ ಟಿ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನ್ಯತಾ ಮಂಡಳಿ (ಎನ್ ಬಿ ಎ) * ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಯೋಗ (ಎನ್ ಸಿ ಎಂ ಇ ಐ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮುಕ್ತ ಶಾಲಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎನ್ಐಒಎಸ್) * ಭಾರತೀಯ ಜ್ಞಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಲು (ಐಕೆಎಸ್) === ಉದ್ದೇಶೊಲು === ಸಚಿವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶೊಲು: * ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಗ್ಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೀತಿನ್ ರೂಪಿಸವುನ ಬೊಕ್ಕ ಅಯಿನ್ ಅಕ್ಷರ ಬೊಕ್ಕ ಸ್ಪಿರಿಟ್ ಡ್ ಜಾರಿ ಮಲ್ಪುನ ಖಾತ್ರಿ ಮಲ್ಪುನವು * ಜನಕುಲು ಶಿಕ್ಷಣೊಗು ಸುಲಭೊಡು ಪ್ರವೇಶ ಇಜ್ಜಂದಿನ ಪ್ರದೇಶೊಲೆನ್ ಸೇರಾದ್ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲೆನ ಪ್ರವೇಶೊನು ವಿಸ್ತರಿಸವುನ ಬೊಕ್ಕ ಗುಣಮಟ್ಟೊನು ಸುಧಾರಿಸವುನ ಸೇರ್ದ್ ಯೋಜಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. * ಬಡವೆರ್, ಪೊಣ್ಣುಲು ಬೊಕ್ಕ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತೆರ್ನಂಚಿನ ಅನನುಕೂಲ ಗುಂಪುಲೆಗ್ ವಿಶೇಷ ಗಮನ ಕೊರ್ಪುನವು * ಸಮಾಜೊದ ವಂಚಿತ ವರ್ಗೊಲೆಡ್ದ್ ಅರ್ಹ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆಗ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ, ಸಾಲ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಇಂಚಿನ ರೂಪೊಡು ಆರ್ಥಿಕ ಸಹಾಯೊನು ಒದಗಿಸೊಡು. * ದೇಶೊಡು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಕಾಶೊಲೆನ್ ವರ್ಧನೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಯುನೆಸ್ಕೊ ಬೊಕ್ಕ ವಿದೇಶಿ ಸರ್ಕಾರೊಲೆನೊಟ್ಟುಗು ಬೊಕ್ಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲೆನೊಟ್ಟುಗು ನಿಕಟವಾದ್ ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನ ಸೇರ್ದ್ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರೊಡು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಹಕಾರೊನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸವುನವು. == MoE ನ ಇನೋವೇಶನ್ ಸೆಲ್ (MIC) == ಎಂಎಚ್ಆರ್ಡಿನ ಇನ್ನೋವೇಶನ್ ಸೆಲ್, [https://mic.gov.in/ ಇನ್ನೋವೇಶನ್ ಸೆಲ್]{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ಪಂಡ್ದ್ ಪುದರ್ ದೀತೆರ್, ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೮ಡ್ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ (ಎಂಎಚ್ಆರ್ಡಿ) ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್ (ಎಐಸಿಟಿಇ) ಡ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತೆರ್ ಭಾರತೊಡು ಉಪ್ಪುನ ಮಾತಾ ಪ್ರಮುಖ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಲು. ಅಭಯ್ ಜೆರೆನ್ ಸುರುತ ಮುಖ್ಯ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಅಧಿಕಾರಿಯಾದ್ ನೇಮಕ ಮಲ್ತೆರ್. === ಎಂಐಸಿ ದ ಪ್ರಮುಖ ಉಪಕ್ರಮೊಲು === # ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಹ್ಯಾಕಥಾನ್ (ಎಸ್ ಐ ಎಚ್) # ಅಟಲ್ ರ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಆಫ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಶನ್ಸ್ ಆನ್ ಇನ್ನೋವೇಶನ್ ಅಚಿವ್ಮೆಂಟ್ಸ್ (ಎಆರ್ಐಐಎ) # ಸಂಸ್ಥೆದ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಮಂಡಳಿ (ಐಐಸಿಲು) # HEIs (NISP) ಡ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆಗ್ ಬೊಕ್ಕ ಅಧ್ಯಾಪಕೆರೆಗ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಬೊಕ್ಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್-ಅಪ್ # ನಾವೀನ್ಯತೆ ರಾಯಭಾರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ # ಇನೋವೇಶನ್, ಎಂಟ್ರೆಪ್ರೆನರ್ಶಿಪ್ ಬೊಕ್ಕ ವೆಂಚರ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ (ಐಇವಿ) ಡ್ ಎಂಬಿಎ/ಪಿಜಿಡಿಎಂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ == ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಶ್ರೇಣಿ ಚೌಕಟ್ಟ್ (ಎನ್ಐಆರ್ಎಫ್) == ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೬ಡ್, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯ [[ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಶ್ರೇಣಿ ಚೌಕಟ್ಟ್|ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿ ಚೌಕಟ್ಟ್ ದ]] ಅಡಿಟ್ ಭಾರತೀಯ ಕಾಲೇಜುಲೆನ ಶ್ರೇಣಿಲೆನ ಸುರುತ ಪಟ್ಟಿನ್ ಪ್ರಕಟಿಸಯೆರ್. ಇಡೀ ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯಾಯಾಮೊಡು ಎನ್ಬಿಎ, ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಎಜುಕೇಶನ್, ಯುಜಿಸಿ, ಥಾಮ್ಸನ್ ರಾಯಿಟರ್ಸ್, ಎಲ್ಸೆವಿಯರ್ ಬೊಕ್ಕ ಇನ್ಫ್ಲಿಬ್ನೆಟ್ (ಇನ್ಫರ್ಮೇಶನ್ & ಲೈಬ್ರರಿ ನೆಟ್ವರ್ಕ್) ಕೇಂದ್ರೊಲು ಸೇರ್ದ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. ಶ್ರೇಣಿ ಚೌಕಟ್ಟ್ ನ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೫ಡ್ ಸುರು ಮಲ್ತೆರ್. ಕೇಂದ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯೊಲು, ಐಐಟಿ ಬೊಕ್ಕ ಐಐಎಂ ಸೇರ್ದ್ 122 ಕೇಂದ್ರ ನಿಧಿಡ್ ನಡಪುನ ಸಂಸ್ಥೆಲು ಸುರುತ ಸುತ್ತುದ ಶ್ರೇಣಿಡ್ ಪಾಲ್ ಪಡೆಯೆರ್. == ಮಂತ್ರಿಲೆನ ಪಟ್ಟಿ == '''ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವೆರ್''', ದುಂಬು '''ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವೆರ್''' (೧೯೮೫-೨೦೨೦), ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಚಿವೆರೆಡ್ ಒರಿಯೆರ್. {| class="wikitable" style="text-align:center" !No. !ಚಿತ್ರ !ಪುದರ್ ! colspan="2" |ಅವಧಿ !ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ! colspan="2" |ಪಕ್ಸ |- style="height: 40px;" |1 |[[ಫೈಲ್:Maulana_Abul_Kalam_Azad.jpg|90px]] |ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಮ್ ಆಜಾದ್ |೧೫ನೇ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೭ |೨೨ನೇ ಜನವರಿ ೧೯೫೮ ಮುಟ್ಟ | rowspan="3" |[[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ]] | rowspan="9" |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | bgcolor="{{party color|Indian National Congress}}" rowspan="9" width="4px" | |- align="center" |2 |[[ಫೈಲ್:Kl_shrimali.jpg|90px]] |ಕೆ ಎಲ್ ಶ್ರಿಮಾಲಿ |22 January 1958 |31 August 1963 |- align="center" |3 |[[File:Humayun Kabir portrait.gif|90px]] |ಹುಮಾಯೂನ್ ಕಬೀರ್ |1 September 1963 |21 November 1963 |- align="center" |4 |[[ಫೈಲ್:Mohamed_Ali_Currim_Chagla.jpg|90px]] |ಎಮ್ ಸಿ ಛಗ್ಲಾ |21 November 1963 |13 November 1966 |[[ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ|ನೆಹರೂ]]<br /><br />[[ಲಾಲ್ ಬಹಾದುರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ|ಶಾಸ್ತ್ರಿ]]<br /><br />[[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] |- align="center" |5 |[[ಫೈಲ್:President Fakhruddin Ali Ahmed.jpg|90px]] |ಫಕ್ರುದ್ದಿನ್ ಅಲಿ ಅಹ್ಮದ್ |14 November 1966 |13 March 1967 | rowspan="5" |[[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ|ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] |- align="center" |6 |[[ಫೈಲ್:Triguna_Sen_2010_stamp_of_India.jpg|90px]] |ತ್ರಿಗುಣ ಸೇನ್ |16 March 1967 |14 February 1969 |- align="center" |7 | |ವಿ ಕೆ ಆರ್ ವಿ ರಾವ್ |14 February 1969 |18 March 1971 |- align="center" |8 | |ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ ಶಂಕರ ರಾಯ್ |18 March 1971 |20 March 1972 |- align="center" |9 |[[ಫೈಲ್:Saiyid_Nurul_Hasan_16_(cropped).jpg|90px]] |ಎಸ್ ನೂರುಲ್ ಹಸನ್ |24 March 1972 |24 March 1977 |- align="center" |10 |[[ಫೈಲ್:Pratap_Chandra_Chunder_-_The_noted_educationalist_and_former_Union_Minister_inaugurates_the_exhibition,_of_award_winning_and_selected_photographs_from_18th_National_Photo_Contest,_jointly_organized_by_Photo_Division_(cropped).jpg|90px]] |ಪ್ರತಾಪ ಚಂದ್ರ ‍ಚುಂಡೆರ್ |26 March 1977 |28 July 1979 |ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಯಿ |ಜನತಾ ಪಕ್ಸೊ | bgcolor="{{party color|Janata Party}}" width="4px" | |- align="center" |11 |[[ಫೈಲ್:Dr-Karan-Singh-sept2009_(cropped).jpg|90px]] |ಕರಣ್ ಸಿಂಗ್ |30 July 1979 |14 January 1980 |ಚರಣ್ ಸಿಂಗ್ |Indian National Congress (Urs) | bgcolor="{{party color|Indian National Congress (Urs)}}" width="4px" | |- align="center" |12 | |ಬಿ ಶಂಕರಾನಂದ್ |14 January 1980 |17 October 1980 | rowspan="2" |[[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]] | rowspan="6" |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | bgcolor="{{party color|Indian National Congress}}" rowspan="4" width="4px" | |- align="center" |13 |[[ಫೈಲ್:Shankarrao_Chavan_2007_stamp_of_India_(cropped).jpg|90px]] |ಶಂಕರರಾವ್ ಛವ್ಹಾಣ್ |17 October 1980 |8 August 1981 |- align="center" |14 | |ಶೀಲಾ ಕೌಲ್ |10 August 1981 |31 December 1984 |[[ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ]]<br /><br />[[ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ]] |- align="center" |15 |[[ಫೈಲ್:Shri_K.C_Pant_(cropped).jpg|90px]] |ಕೆ ಸಿ ಪಂತ್ |31 December 1984 |25 September 1985 |[[ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ]] |- style="height: 40px;" |16 |[[ಫೈಲ್:Visit_of_Narasimha_Rao,_Indian_Minister_for_Foreign_Affairs,_to_the_CEC_(cropped)(2).jpg|90px]] |ಪಿ ವಿ ನರಸಿಂಹರಾವ್ |25 September 1985 |25 June 1988 | rowspan="2" |[[ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ]] | bgcolor="{{party color|Indian National Congress}}" rowspan="2" width="4px" | |- align="center" |17 |[[File:P. Shiv Shankar (cropped).jpg|90px]] |ಪಿ ಶಿವಶಂಕರ್ |25 June 1988 |2 December 1989 |- align="center" |18 |[[ಫೈಲ್:V._P._Singh_(cropped).jpg|90px]] |ವಿ ಪಿ ಸಿಂಘ್ |2 December 1989 |10 November 1990 |ವಿ ಪಿ ಸಿಂಘ್ |ಜನತಾ ದಳ<br /><br /><small>(National Front)</small> | bgcolor="{{party color|Janata Dal}}" width="4px" | |- align="center" |19 | |ರಾಜ್ ಮಂಗಲ್ ಪಾಂಡೆ |21 November 1990 |21 June 1991 |ಚಂದ್ರ ಶೇಖರ್ |ಸಮಾಜವಾದಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಸೊ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ) | bgcolor="{{party color|Samajwadi Janata Party (Rashtriya)}}" width="4px" | |- align="center" |20 | |ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಘ್ |23 June 1991 |24 December 1994 | rowspan="4" |[[ಪಿ. ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್]] | rowspan="4" |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|ಕಾಂಗ್ರೆಸ್]] | bgcolor="{{party color|Indian National Congress}}" rowspan="4" width="4px" | |- align="center" |(16) |[[ಫೈಲ್:Visit_of_Narasimha_Rao,_Indian_Minister_for_Foreign_Affairs,_to_the_CEC_(cropped)(2).jpg|90px]] |ಪಿ. ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್ |25 December 1994 |9 February 1995 |- align="center" |21 |[[ಫೈಲ್:Madhavrao_Scindia_2005_stamp_of_India.jpg|90px]] |ಮಾಧವರಾವ್ ಸಿಂಧಿಯಾ |10 February 1995 |17 January 1996 |- align="center" |(16) |[[ಫೈಲ್:Visit_of_Narasimha_Rao,_Indian_Minister_for_Foreign_Affairs,_to_the_CEC_(cropped)(2).jpg|90px]] |ಪಿ. ವಿ. ನರಸಿಂಹರಾವ್ |17 January 1996 |16 May 1996 |- align="center" |22 |[[ಫೈಲ್:Atal_Bihari_Vajpayee_tribute_image_(cropped).jpg|90px]] |[[ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ]] |16 May 1996 |1 June 1996 |[[ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ]] |ಬಿಜೆಪಿ | bgcolor="{{party color|Bharatiya Janata Party}}" width="4px" | |- align="center" |23 |[[ಫೈಲ್:Somappa_Rayappa_Bommai_132.jpg|90px]] |ಎಸ್ ಆರ್ ಬೊಮ್ಮಾಯಿ |5 June 1996 |19 March 1998 |[[ಹೆಚ್.‌ ಡಿ. ದೇವೇಗೌಡ]]<br /><br />ಐ. ಕೆ. ಗುಜ್ರಾಲ್ |Janata Dal | bgcolor="Green" width="4px" | |- align="center" |24 |[[ಫೈಲ್:Murli_Manohar_Joshi_MP.jpg|90px]] |ಮುರಳಿ ಮನೋಹರ ಜೋಶಿ |19 March 1998 |22 May 2004 |[[ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ]] |ಬಿಜೆಪಿ | bgcolor="{{party color|Bharatiya Janata Party}}" width="4px" | |- align="center" |(20) | |ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಘ್ |22 May 2004 |22 May 2009 | rowspan="3" |[[ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್]] | rowspan="3" |[[ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್|Indian National Congress]] | bgcolor="{{party color|Indian National Congress}}" rowspan="3" width="4px" | |- align="center" |25 |[[ಫೈಲ್:Kapil_Sibal_(cropped).jpg|90px]] |ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್ |29 May 2009 |29 October 2012 |- align="center" |26 |[[ಫೈಲ್:The_Union_Minister_for_Human_Resource_Development,_Dr._M.M._Pallam_Raju_addressing_at_the_release_of_the_National_Achievement_Survey_-_Class_III_Children_Achievement_Report,_in_New_Delhi_on_February_28,_2014.jpg|90px]] |ಎಮ್ ಎಮ್ ಪಲ್ಲಮ್ ರಾಜು |30 October 2012 |26 May 2014 |- align="center" |27 |[[ಫೈಲ್:Smriti_Z_Irani.jpg|90px]] |[[ಸ್ಮೃತಿ ಇರಾನಿ]] |26 May 2014 |5 July 2016 | rowspan="4" |[[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] | rowspan="4" |ಬಿಜೆಪಿ | bgcolor="{{party color|Bharatiya Janata Party}}" rowspan="4" width="4px" | |- align="center" |28 |[[ಫೈಲ್:Prakash_Javadekar.jpg|90px]] |ಪ್ರಕಾಶ್ ಜಾವ್ಡೆಕರ್ |5 July 2016 |30 May 2019 |- align="center" |29 |[[ಫೈಲ್:Dr._Ramesh_Pokhriyal_'Nishank',_2020.jpg|90px]] |ರಮೇಶ್ ಪೋಕ್ರಿಯಾಲ್ |30 May 2019 |7 July 2021 |- align="center" |30 |[[ಫೈಲ್:The_Union_Minister_for_Petroleum_&_Natural_Gas,_Shri_Dharmendra_Pradhan_being_greeted_by_the_Secretary,_Ministry_of_Petroleum_&_Natural_Gas,_Dr._M.M._Kutty,_in_New_Delhi_on_May_31,_2019_(cropped).jpg|94x94px]] |ಧರ್ಮೇಂದ್ರ ಪ್ರಧಾನ್ |7 July 2021 | |} == ರಾಜ್ಯ ಮಂತ್ರಿಲು == {| class="wikitable sortable mw-collapsible style=" |+Ministers of State in the Ministry of Education !Portrait !Minister of state ! colspan="3" |Term !Prime Minister ! colspan="2" |Political Party |- |- align="center" | |ರೇಣುಕಾ ದೇವಿ ಬರ್ಕಟಕಿ |1977 |1979 |2 years |ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ |ಜನತಾ ಪಕ್ಸ | |- align="center" |[[ಫೈಲ್:(Dr.)_Ram_Shankar_Katheria_addressing_at_the_National_Seminar_on_Dr._Bhimrao_Ambedkar_–_Multipurpose_Development_of_Water_Resources_and_Present_Challenges,_in_New_Delhi.jpg|89x89px]] |ರಾಮ್ ಶಂಕರ್ ಕಥಾರಿಯಾ |9 November 2014 |5 July 2016 | 1 year, 239 days | rowspan="11" |[[ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ]] | rowspan="2" |ಬಿಜೆಪಿ | rowspan="2" bgcolor="#FF9933" | |- |[[ಫೈಲ್:Mahendra_Nath_Pandey_addressing_at_the_inauguration_of_the_‘National_Consultation_on_Revised_Accreditation_Framework’,_organised_by_the_National_Assessment_and_Accreditation_Council_(NAAC),_in_New_Delhi.jpg|75x75px]] |ಮಹೇಂದ್ರ ಪಾಂಡೆ |5 July 2016 |3 September 2017 | 1 year, 60 days |- align="center" |- align="center" |[[ಫೈಲ್:The_Minister_of_State_for_Human_Resource_Development,_Shri_Upendra_Kushwaha_addressing_at_the_inauguration_of_the_“Summer_Fiesta”,_in_New_Delhi_on_May_22,_2018.JPG|75x75px]] |ಉಪೇಂದ್ರ ಕುಶ್ವಾಹ |9 November 2014 |11 December 2018 | 4 years, 32 days |ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೋಕ ಸಮತಾ ಪಕ್ಸೊ | bgcolor="#999966" | |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Satyapal_Singh.jpg|105x105px]] |ಸತ್ಯಪಾಲ್ ಸಿಂಘ್ |3 September 2017 |30 May 2019 | 1 year, 269 days | rowspan="7" |ಬಿಜೆಪಿ | rowspan="7" bgcolor="#FF9933" | |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Sanjay_Dhotre.jpg|75x75px]] |ಸಂಜಯ್ ಧೋತ್ರೆ |31 May 2019 |7 July 2021 | 2 years, 37 days |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Dr._Subhas_Sarkar_Minister.jpg|118x118px]] |ಸುಭಾಸ್ ಸರ್ಕಾರ್ | rowspan="3" |8 July 2021 | rowspan="3" |11 June 2024 | rowspan="3" | 2 years, 339 days |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Rajkumar_Ranjan_Singh_in_January_2022.jpg|103x103px]] |ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್ ರಂಜನ್ ಸಿಂಗ್ |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Smt._Annapurna_Devi_assumed_charge_as_the_Union_Minister_for_Women_and_Child_development,_in_New_Delhi_on_June_11,_2024_(cropped).jpg|101x101px]] |ಅನ್ನಪೂರ್ಣಾ ದೇವಿ |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Sukanta_Majumdar_-_Kolkata_2022-08-04_0400.jpg|111x111px]] |ಸುಕಾಂತ ಮಜುಮ್ದಾರ್ | rowspan="2" |11 June 2024 | rowspan="2" |''Incumbent'' | rowspan="2" | 142 days |- align="center" |[[ಫೈಲ್:Shri_Jayant_Singh_Chaudhary.jpg|88x88px]] |ಜಯಂತ್ ಚೌಧರಿ |} == ಅಂಚನೆ ತೂಲೆ == * ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವೆರ್ (ಭಾರತ) * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಕರ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ, ಚೆನ್ನೈ * ಭಾಷಾ ಯೋಜನೆ ಬೊಕ್ಕ ಅನುಷ್ಠಾನದ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ * ಯು-ಡಿಸ್ * ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಧನೆದ ಸಮೀಕ್ಷೆ == ಟಿಪ್ಪಣಿಲು == == ಉಲ್ಲೇಕೊ == hlk1269a21hr96a8nmhre5l43w4dtve 0 18642 216844 197840 2025-06-06T01:03:09Z Kishore Kumar Rai 222 216844 wikitext text/x-wiki {{ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಷ್ಯನ್ ತಿಂಗೊಲು 2024}} [[File:Pinnawala Elephant Orphanage - panoramio.jpg|thumb|ಪಿನ್ನಾವಾಲ ಆನೆದ ಆಶ್ರಮ]] [[File:Pinnawala Elephant Orphanage 38.JPG|thumb|ಪಿನ್ನಾವಾಲ ಆನೆದ ಆಶ್ರಮ]] ಪಿನ್ನಾವಾಲಾ ಆನೆದ ಅನಾಥ ಆಶ್ರಮ [[ಶ್ರೀಲಂಕಾ|ಶ್ರೀಲಂಕ]]ಡ್ ಉಂಡು ಮೂಲು ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮೂನೆದ ಅನೆನ್ ಸಾಂಕುವೆರ್. [[ಏಷ್ಯಾ]] ಖಂಡಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಮಾತ ಆನೆದ ಒಂಜೊಂಜಿ ಗುಂಪು ಉಂಡು. 2023 ಡು ಒಟ್ಟು 71 ಆನೆ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಅಯಿಟ್ 30 ಆಣ್ ಆನೆಲಾ 41 ಪೊಣ್ಣು ಆನೆಲಾ ಇತ್ತ್ಂಡ್. ಪಿನ್ನಾವಲಾ ಏಷ್ಯಾಡ್ ಮಲ್ಲ ಅನೆ ಸಾಂಕುನ ಜಾಗೆ. ಮುಲ್ಪ ಆನೆದ ಚಾಕ್ರಿ ಭಾರೀ ಪೊರ್ಲುಡು ಮಲ್ಪುವೆರ್. 1975 ಡ್ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಆಫ಼್ ವೈಲ್ಡ್ ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಇಂದೆನ್ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಲ್ತೆರ್. 2021 ನೇ ಇಸವಿಡ್ ಸುರಂಗಿ ಪನ್ಪಿ ಒಂಜಿ ಆನೆ ಅವಳಿ-ಜವಳಿ ಕಿನ್ನಿಲೆಗ್ ಜನನ ಕೊರ್ತಂಡ್<ref>https://elephantorphanagesrilanka.com/</ref>. ಪಿನ್ನಾವಾಲ ಅನೇನ್ ಸಾಂಕುಣ ಜಾಗೆ ಸುಮಾರ್ 25 ಎಕ್ರೆ ಉಂಡು.<ref>https://elephantorphanagesrilanka.com/</ref> == ಆನೆ ಚಾಕ್ರಿದ ಸಮಯೊಲು == ಕಾಂಡೆ 8.30 ಗ್ ಆಶ್ರಮ ಓಪನ್ ಅಪುಂಡು. 9-945 ಗ್ಲಾ 12 • 12 45 ಗೆ ಆನೆಗೆ ತಿನಿಯೆರೆ ಕೊರ್ಪಿನ ಸಮಯ<ref>https://in.lakpura.com/blogs/leisure/pinnawala-elephant-orphanage?srsltid=AfmBOoq1AKpFe2f7l9wSDPLgS1qULtq7smPeIc7d6kT59tmUElgGd_9c&shpxid=057c43f7-7508-4671-b613-5f824be605f5</ref> ಇಂಚನೆ ದಿನಕ್ಕ್ ರಡ್ಡ್ ಸರ್ತಿ ಪೇರ್ ಕೋರ್ಪೆರ್. ಬುಕ್ಕ ತುಧೆ ನೀರ್ ಗ್ ಗೊಬ್ಯೆರೆ, ಸ್ವಚ್ಛಂದವಾದ್ ವಿಹಾರಗ್ ಬುಡ್ಪೆರ್. ಬಯ್ಯಗ್ 6 ಗಂಟೆ ಮುಟ್ಟ ಆಶ್ರಮ ಪ್ರವಾಸ ಬತ್ತಿನಕ್ಲೆಗ್ ಓಪನ್ ಉಪ್ಪುಂಡು. * 08.30 ಬೊಳ್ಪುಗು – ಪ್ರವಾಸ ಬತ್ತಿನಕ್ಕುಲೆಗ್ ಆಶ್ರಮ ತೂಯೆರೆ ಬುಡ್ಪೆರ್ * 09.00 – 09.45 ಆನೆಗ್ ತಿನಿಯೆರೆ ಕೊರ್ಪಿನ ಸಮಯ * 09.15 – 09.45 ಪೇರ್ ಪರಿಯೆರೆ ಸಮಯ * 10.00 – 12.00 ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ನದಿಕ್ಕ್ ಮೀಯೆರೆ ಬುಡ್ಪೆರ್ * 12.00 – 01.45 ತಿನಿಯೆರೆ ಕೊರ್ಪಿನ ಸಮಯ * 01.15 – 01.45 ಆನೆಗ್ ಪೇರ್ ಪರಿಯೆರೆ ಕೊರ್ಪೆರ್ * 02.00 – 04.00 ಬಯ್ಯಗ್ ಪಿರ ನದಿಕ್ಕ್ ಬುಡ್ಪೆರ್ * 05.00 ಬಯ್ಯಗ್ – ಪೇರ್ ಕೊರ್ದು ಬಂಜಿ ಜಿಂಜಾಪೆರ್ * 05.30 – ಟಿಕೆಟ್ ಕೌಂಟರ್ ಕ್ಲೋಸ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್ * 06.00 – ಆಶ್ರಮ ಕ್ಲೋಸ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್ == ಟಿಕೆಟ್ ದರ == ==== ಶ್ರೀಲಂಕದಕ್ಲೆಗ್ ==== * ಮಲ್ಲಕುಲೆಗ್- 100.00 * ಜೋಕ್ಲೆಗ್- 30.00 (3-12ಪ್ರಾಯ) * ಜೋಕ್ಲೆಗ್- 20.00 (ಶಾಲೆದ ಯುನಿಫ಼ೊರ್ಮ್ಡ್ಡು ಇತ್ತ್ಂಡ) ==== ವಿದೇಶ ಪ್ರವಾಸಿಗಲೆಗ್ ==== * ಮಲ್ಲಕುಲೆಗ್ - 2500.00 * ಜೋಕುಲೆಗ್-1250.00 (3-12 ಪ್ರಾಯ) ==== ಸಾರ್ಕ್ ಸಭೆತ್ತ ಸದಸ್ಯೆರೆಗ್ ==== * ಮಲ್ಲಕುಲೆಗ್- 700.00 * ಜೋಕುಲೆಗ್- 350.00 (3-12 ಪ್ರಾಯ) ಜೋಕ್ಲೆನ ರಜೆ ಸಮಯಡ್ ತಿರ್ಗ್ಯರೆ, ಶ್ರೀಲಂಕಡ್ ಉಪ್ಪುನ ಈ ಪಿನ್ನಾವಲ ಆನೆದ ಆಶ್ರಮ ಭಾರೀ ಎಡ್ದೆ ಜಾಗೆ. == ಉಲ್ಲೇಕೊಲು == [[ವರ್ಗೊ:ಮೃಗೊಲು]] 0g2twg8bekwrmoz9dvym1esj0lctuho 3 19601 216821 215537 2025-06-04T11:42:36Z DreamRimmer 5616 DreamRimmer, ಪುಟೊ [[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:Eduardo Gottert]] ನ್ [[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:Hyperxzy]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Eduardo Gottert|Eduardo Gottert]]" to "[[Special:CentralAuth/Hyperxzy|Hyperxzy]]" 215537 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Eduardo Gottert}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೨:೩೪, ೯ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST) 517mdkq6vstfq4kdzkdm33isb9jwxmd 3 19751 216790 2025-06-02T13:02:32Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216790 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Nithyabrahma}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೮:೩೨, ೨ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) dvasds7i2hxndrrc8da8i92n4wpb3nv 0 19752 216796 2025-06-02T15:48:44Z Mahaveer Indra 1023 new article 216796 wikitext text/x-wiki '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. qjcei1cl1r9v7kk8utwrc4v8qkg0pp3 216797 216796 2025-06-02T16:17:38Z Mahaveer Indra 1023 216797 wikitext text/x-wiki '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. q16dq70xf3ak1yj51vculqzmyqowdnc 216798 216797 2025-06-02T16:20:13Z Mahaveer Indra 1023 216798 wikitext text/x-wiki '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. 8ddd9zqx49vq7a6a9be7sr181jxjf53 216799 216798 2025-06-02T16:23:58Z Mahaveer Indra 1023 216799 wikitext text/x-wiki '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. 4xgwhhr6ho8ozbqtb3rvk9k2lrp67mb 216800 216799 2025-06-02T16:33:18Z Mahaveer Indra 1023 216800 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್-Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್- Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = {{native name|hy|Մեր Հայրենիք|paren=off}}<br />{{transliteration|hy|[[Mer Hayrenik]]}}<br />"Our Fatherland"{{parabr}}{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = [[Yerevan]] | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. 3j9ki9lfwlf5ytw4f3qh1xclr7feq9k 216801 216800 2025-06-02T16:34:32Z Mahaveer Indra 1023 216801 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್-Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್- Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = {{native name|hy|Մեր Հայրենիք|paren=off}}<br />{{transliteration|hy|[[Mer Hayrenik]]}}<br />"Our Fatherland"{{parabr}}{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = [[Yerevan]] | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲೊಲೇಕ== {{reflist}} rzm8jbva0cdpugiquz9wkka1afyotrg 216802 216801 2025-06-02T16:39:32Z Mahaveer Indra 1023 216802 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ <br /> Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್<br />Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = Մեր Հայրենիք<br />''Mer Hayrenik''<br />"Our Fatherland"{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = ಯೆರೆವನ್ | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲೊಲೇಕ== {{reflist}} f0but3dc58r0j5ihm0pd7ycwxlylv98 216812 216802 2025-06-03T14:50:02Z Mahaveer Indra 1023 /* ಉಲ್ಲೇಕ */ 216812 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ <br /> Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್<br />Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = Մեր Հայրենիք<br />''Mer Hayrenik''<br />"Our Fatherland"{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = ಯೆರೆವನ್ | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕ== {{reflist}} 0ksqgummdgaa6kp7v4qf8oqn582cwo7 216817 216812 2025-06-03T16:30:25Z Mahaveer Indra 1023 added [[Category:ದೇಶೊ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 216817 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ <br /> Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್<br />Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = Մեր Հայրենիք<br />''Mer Hayrenik''<br />"Our Fatherland"{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = ಯೆರೆವನ್ | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ದೇಶೊ]] jcydafykhixyeunw3bt5eu93s230vzx 216818 216817 2025-06-03T16:31:04Z Mahaveer Indra 1023 removed [[Category:ದೇಶೊ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 216818 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ <br /> Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್<br />Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = Մեր Հայրենիք<br />''Mer Hayrenik''<br />"Our Fatherland"{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = ಯೆರೆವನ್ | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕ== {{reflist}} 0ksqgummdgaa6kp7v4qf8oqn582cwo7 216819 216818 2025-06-03T16:31:25Z Mahaveer Indra 1023 added [[Category:ದೇಶೊಲು]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 216819 wikitext text/x-wiki {{Infobox country | conventional_long_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ | common_name = ಅರ್ಮೇನಿಯಾ | native_name = ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ <br /> Հայաստանի Հանրապետություն<br />ಅರ್ಮೆನಿಯನ್ ಬಾಸೆಡ್<br />Hayastani Hanrapetut'yun | national_motto = | image_flag = Flag of Armenia.svg | image_coat = Coat of arms of Armenia.svg | national_anthem = Մեր Հայրենիք<br />''Mer Hayrenik''<br />"Our Fatherland"{{center|[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg]]}} | image_map = Armenia (orthographic projection).svg | map_width = 250px | map_caption = Location of Armenia | capital = ಯೆರೆವನ್ | coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city(1,100,000)_region:AM-ER|display=inline,title}} | largest_city = capital | official_languages = [[Armenian language|Armenian]]<ref>{{cite web|title=Constitution of Armenia, Article 20|url=https://president.am/en/constitution-2015|publisher=president.am|access-date=18 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20221203013237/https://president.am/en/constitution-2015/|archive-date=3 December 2022|url-status=live}}</ref> | languages_type = | languages2_type = [[Official script]] | languages2 = [[Armenian alphabet]] | ethnic_groups = {{Unbulleted list |98.1% [[Armenians]] |1.1% [[Yazidis in Armenia|Yazidis]] |0.8% [[Ethnic minorities in Armenia|other]]}} | ethnic_groups_ref = <ref name=CIA/> | ethnic_groups_year = 2022 | religion = {{unbulleted list |{{Tree list}} *96.8% [[Christianity]] **95.2% [[Religion in Armenia#Armenian Apostolic Church|Armenian Apostolic Church]] **1.6% [[Religion in Armenia#Other Christian denominations|other Christian]] {{Tree list/end}} |0.6% no religion |0.9% [[Religion in Armenia|other]] |1.7% unspecified }} | religion_ref = <ref name=CIA/> | demonym = [[Armenians|Armenian]] | government_type = [[Unitary parliamentary republic]] | leader_title1 = [[President of Armenia|President]] | leader_name1 = [[Vahagn Khachaturyan]] | leader_title2 = [[Prime Minister of Armenia|Prime Minister]] | leader_name2 = [[Nikol Pashinyan]] | leader_title3 = [[President of the National Assembly of Armenia|President of the National Assembly]] | leader_name3 = [[Alen Simonyan]] | legislature = [[National Assembly (Armenia)|National Assembly]] | sovereignty_type = [[History of Armenia|Establishment]] | established_event1 = [[Urartu]] | established_date1 = 860&nbsp;BC–547/90&nbsp;BC | established_event2 = [[Kingdom of Armenia (antiquity)|Kingdom of Armenia]] | established_date2 = 331 BC–428 AD | established_event3 = [[Bagratid Armenia]] | established_date3 = 880s–1045 | established_event4 = [[Armenian Kingdom of Cilicia]] | established_date4 = 1198/99–1375 | established_event5 = [[Zakarid Armenia]] | established_date5 = 1201–1350 | established_event6 = | established_date6 = | established_event7 = | established_date7 = | established_event8 = | established_date8 = | established_event9 = | established_date9 = | established_event10 = | established_date10 = | established_event11 = | established_date11 = | established_event12 = | established_date12 = | established_event13 = | established_date13 = | established_event14 = | established_date14 = | established_event15 = | established_date15 = | established_event16 = | established_date16 = | established_event17 = [[First Republic of Armenia|Republic of Armenia]] | established_date17 = 28 May 1918 | established_event18 = [[Red Army invasion of Armenia|Red Army invasion]] | established_date18 = 29 November 1920 | established_event19 = [[Dissolution of the Soviet Union|Restoration]] of [[1991 Armenian independence referendum|independence]] | established_date19 = 23 September 1991 | established_event20 = [[Alma-Ata Protocol|CIS accession]] | established_date20 = 21 December 1991 | established_event21 = [[United Nations Security Council Resolution 735|Admitted to the]] [[United Nations]] | established_date21 = 2 March 1992 | established_event22 = [[Constitution of Armenia|Current constitution]] | established_date22 = 5 July 1995 | area_km2 = 29,743 | area_rank = 138th | area_sq_mi = 11,484 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | percent_water = 4.71<ref name=CIA>{{Citation |title=Armenia |date=2025-03-25 |work=The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |access-date=2025-03-29 |publisher=Central Intelligence Agency |language=en}}</ref> | population_estimate = 3,081,100 | population_estimate_year = 2025<ref>{{cite web |title=Socio-Economic Situation of RA, January-March 2025 (Armenian, Russian)|url=https://armstat.am/file/article/sv_03_25a_510.pdf}}</ref> | population_estimate_rank = 138th | population_density_km2 = 103.6 | population_density_sq_mi = 262.9 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | GDP_PPP = {{increase}} $74.294 billion<ref name="IMF WEO">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2025 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2025/april/weo-report?c=911,&s=NGDP_RPCH,NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2024&ey=2026&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |publisher=[[International Monetary Fund]] |access-date=22 April 2025 |location=Washington, D.C. |date=22 April 2025}}</ref> | GDP_PPP_year = 2025 | GDP_PPP_rank = 111th | GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $25,060<ref name="IMF WEO" /> | GDP_PPP_per_capita_rank = 78th | GDP_nominal = {{increase}} $26.258 billion<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_year = 2025 | GDP_nominal_rank = 118th | GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $8,857<ref name="IMF WEO" /> | GDP_nominal_per_capita_rank = 83rd | Gini = 27.9 <!--number only--> | Gini_year = 2022 | Gini_change = steady <!--increase/decrease/steady--> | Gini_ref = <ref>{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title=Gini index - Armenia |publisher=[[World Bank]] |access-date=22 April 2024 |archive-date=21 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |url-status=live}}</ref> | HDI = 0.811 | HDI_year = 2023<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. --> | HDI_change = increase | HDI_ref = <ref name="HDI">{{Cite web |date=6 May 2025 |title=Human Development Report 2025 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20250506051232/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2025reporten.pdf |archive-date=6 May 2025 |access-date=6 May 2025 |publisher=[[United Nations Development Programme]]}}</ref> | HDI_rank = 69th | currency = [[Armenian dram|Dram]]&nbsp;([[Armenian dram sign|֏]]) | currency_code = AMD | time_zone = [[Armenia Time|AMT]] | utc_offset = +4 | date_format = dd.mm.yyyy | drives_on = right | calling_code = [[Telephone numbers in Armenia|+374]] | cctld = {{hlist |[[.am]] |[[.հայ]]}} | official_website = {{URL|https://www.gov.am}} | recognized_languages = {{Collapsible list | title = {{nobold|'''List''':<ref>{{cite web |title=States Parties to the European Charter for Regional or Minority Languages and their regional or minority languages |url=https://rm.coe.int/november-2022-revised-table-languages-covered-english-/1680a8fef4 |website=Council of Europe |access-date=13 December 2023 |date=1 November 2022}}</ref>{{efn|Through the [[European Charter for Regional or Minority Languages]].}}}} | [[Suret language|Assyrian]] | [[German language|German]] | [[Greek language|Greek]] | [[Kurdish language|Kurdish]]{{efn|The list recognises the language of Yazidis, as separate from Kurdish.}} | [[Russian language|Russian]] | [[Ukrainian language|Ukrainian]] }} | religion_year = 2022 }} '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ''' ಅತ್ಂಡ '''ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಗಣರಾಜ್ಯ''' ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಒಂಜಿ ದೇಸೊ. ಉಂದು ಕಾಕಸಸ್ ಪ್ರದೇಶೊದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಪಡ್ಡಾಯಿಡ್ ಟರ್ಕಿ, ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಜಾರ್ಜಿಯಾ ಮೂಡಾಯಿಡ್ ಅಝರ್‌ಬೈಜಾನ್ ಬೊಕ್ಕ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಇರಾನ್ ದೇಸೊಲು ಉಲ್ಲ. ಯೆರೆವಾನ್ ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊದ ರಾಜಧಾನಿ. ದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಅಂದ್. ಈ ದೇಸದ ಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೯,೭೪೩ ಚದರ ಕಿಮೀ ಉಂಡು. ಇಸ್ತೀರ್ನ ಲೆಕ್ಕ ಅತ್ತಿಂಡ ೧೩೮ನೇ ಸ್ತಾನ್ಡು ಉಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾದ ಅದೀಕೃತ ಬಾಸೆ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆ, ಆಂಡ ಅಸ್ಸಿರಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಕುರ್ದಿಶ್, ಜರ್ಮನ್, ರಶ್ಯನ್ ಬುಕ್ಕ ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಬಾಸೆಲಎನ್ ಅದೀಕೃತ ಅಂದ್ ಸರ್ಕಾರ ಗುರ್ತಿಸಾದ್ಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ದೇಸೊಗು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‌ದ ಇತಿಹಾಸೊ ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೬೦೦ತ ಪೊರ್ತುಡು, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಬಾಸೆದ ಗುಂಪುಡು ಬರ್ಪಿನ, ಪ್ರೊಟೊ-ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆದ ಒಂಜಿ ಪುರಾತನ ರೂಪ, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಪಗರ್ದ್ ಬುಲೆಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೮೬೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಉರಾರ್ತು ಪುದರ್‌ದ ಸುರುತ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ರಾಜ್ಯೊ ಉಂಡಾಂಡ್. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೬ನೆ ಶತಮಾನೊಗು ಸಟ್ರಾಪಿ ರಾಜ್ಯೊನು ಸ್ಥಾಪನೆ ಆಂಡ್. ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ನೆ ಶತಮಾನೊಡು ಟಿಗ್ರೇನ್ಸ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಅರಸುನ ರಾಜ್ಯಬಾರೊಡು ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯೊ ಮಸ್ತ್ ಎತ್ತರದ ತಾನೊಗು ಮುಟ್ಟುದಿತ್ಂಡ್. ಅತ್ತಂದೆ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೦೦ದ ಪೊರ್ತುಡು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ದರ್ಮೊನು ಅಧೀಕೃತ ಧರ್ಮೊ ಪಂದ್ ಸ್ವೀಕಾರ ಮಲ್ತಿನ ಜಗತ್‌ದ ಸುರುತ ದೇಸೊ ಪನ್ಪಿನ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡೆಂಡ್. ಅರ್ಮೇನಿಯಾ ಇತ್ತೆಲಾ ಜಗತ್ತ್ ದ ಅತ್ಯಂತ ಪಿರಾಕ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚರ್ಚ್ ಆಯಿನ ಅರ್ಮೇನಿಯನ್ ಅಪೊಸ್ತೊಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ ನ್ ದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಪಂಡ್ದ್ ಗುರುತಿಸವುಂಡು. ಅರ್ಮೇನಿಯಾಡ್, ಭಾರತದ ಲೆಕನೆ ಸರ್ಕಾರ ವ್ಯವಸ್ತೆ ಉಂಡು. ಅನ್ನಗ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ದೇಸೊದ ನಾಮಮಾತ್ರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ, ಆಂಡ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಸಂವಿಧಾನಡ್ದ್ ಬತ್ತಿನ ನೈಜ ಅಧಿಕಾರೊನು ಚಲಾಯಿಸಾವೆರ್. == ಉಲ್ಲೇಕ== {{reflist}} [[ವರ್ಗೊ:ದೇಶೊಲು]] gojhsoxgbuyl1fryxhde8cgs35790l9 3 19753 216816 2025-06-03T16:21:47Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216816 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sldst-bot}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೧:೫೧, ೩ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) c9heakx2rrrf6lkbwpxm202l61rjaya 3 19754 216820 2025-06-03T19:23:17Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216820 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=PUNEETH AREKERE}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೦:೫೩, ೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) df703fgrmq7kc8rd66bt81xlm1ob2v4 3 19755 216822 2025-06-04T11:42:36Z DreamRimmer 5616 DreamRimmer, ಪುಟೊ [[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:Eduardo Gottert]] ನ್ [[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:Hyperxzy]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Eduardo Gottert|Eduardo Gottert]]" to "[[Special:CentralAuth/Hyperxzy|Hyperxzy]]" 216822 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:Hyperxzy]] puateelc8u9obaongfccqxsqjwxbmvb 3 19756 216823 2025-06-04T11:52:08Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216823 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kulveerharipraasaad07}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೭:೨೨, ೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) s6fawxga2n9dk0zv6qt3w315d4kg5c6 3 19757 216824 2025-06-04T14:48:42Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216824 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Mannbhaavnii}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೦:೧೮, ೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) ead9smrwzhtp6tfivkk8tlmxx6e2iwr 3 19758 216825 2025-06-04T15:04:33Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216825 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=11aszasz}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೦:೩೪, ೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) s7l7o4askzage7tgwr9fs9kqn308lnk 0 19759 216831 2025-06-04T16:45:59Z ChiK 1136 ChiK, ಪುಟೊ [[ಅನರ್ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ನ್ [[ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Misspelled title 216831 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ourmr1xciqfk4y5o4otduinyvnsamzq 1 19760 216833 2025-06-04T16:45:59Z ChiK 1136 ChiK, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಅನರ್ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: Misspelled title 216833 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ಅನರ್‌ಕಲಿ (ತುಳು ಸಿನಿಮೊ)]] hhh5fp402g52t33ct6avojgayehkbvp 3 19761 216840 2025-06-05T05:39:11Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216840 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kalmesh Basavaraj Hebballi}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೧:೦೯, ೫ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) a8hsgvd0ekegtjavgkys94dj881g4io 3 19762 216841 2025-06-05T19:26:03Z ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ 2534 ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು 216841 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kyoto Grand}} -- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೦:೫೬, ೬ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) kfu3kmh1nsr9c8r86b3112ox2fprdhq