ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="tcy">
  <siteinfo>
    <sitename>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</sitename>
    <dbname>tcywiki</dbname>
    <base>https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ವಿಸೇಸೊ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ಬಳಕೆದಾರೆ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ಫೈಲ್</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ಫೈಲ್ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ಸಕಾಯೊ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ಸಕಾಯೊ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ವರ್ಗೊ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ವರ್ಗೊ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ಮೋಡ್ಯೂಲ್</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಪಾತೆರ</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>8</id>
    <revision>
      <id>217069</id>
      <parentid>40</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:35:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>40</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" sha1="7eb8muiz93zkwrvwexdoic75njzygvf" xml:space="preserve">ಲೇಕನೊನು ವಿವರಿಸಲೆ</text>
      <sha1>7eb8muiz93zkwrvwexdoic75njzygvf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4111</id>
    <revision>
      <id>217067</id>
      <parentid>216940</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:35:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಕೊಡಗು]] ನ್ [[ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5252" sha1="0dps1blz72dwxn6khu99a2o3d2e24v9" xml:space="preserve">[[ಫೈಲ್:Kodagu.jpg|thumb|ಕೊಡಗು]]
[[ಫೈಲ್:1632 px - Talakaveri India.JPG|thumb|ತಲಕಾವೇರಿ]]
'''ಕೊಡಗು''' ಉಂದು [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆ. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಕಾಡ್ ಬೊಕ್ಕ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿಲು ಮಸ್ತ್ ಉಂಡು. ಕೊಡಗ್‌ದ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ [[ಮಡಿಕೇರಿ]]ಡ್ ಉಂಡು.

== ತಾಲೂಕುಲು ಬೊಕ್ಕ ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರೊಲು ==
* [[ಸೋಮವಾರ]] ಪೇಟೆ ತಾಲೂಕು..  ಕೇಂದ್ರ. ಸೋಮವಾರಪೇಟೆ
* ವಿರಾಜ ಪೇಟೆ ತಾಲೂಕು..  ಕೇಂದ್ರ. ವಿರಾಜಪೇಟೆ
* ಮಡಿಕೇರಿ&lt;ref&gt;http://dsert.kar.nic.in/dietwebsite/kodagu/DistrictProfile.htm&lt;/ref&gt; ತಾಲೂಕು..  ಕೇಂದ್ರ. ಮಡಿಕೇರಿ

== ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರೊಲು ==
# ಮಡಿಕೇರಿ
# ಸೋಮವಾರ ಪೇಟೆ
== ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರೊಲು ==
# [[ತಲಕಾವೇರಿ]].
# ಭಗಂಡೆಶ್ವೇರ  ಕ್ಷೇತ್ರ... ಭಾಗಮಂಡಲ.
# ಇಗ್ಗುತಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನ.

== ವಾಣಿಜ್ಯ ಬುಲೆಕುಲು ==
ಈ  ಜಿಲ್ಲೆಟ್ [[ಕಾಫಿ]] ಮಸ್ತ್  ಬುಲೆಪ್ಪೆರ್. [[ಎಡ್ಡೆಮುಂಚಿ]] (ಕರಿ ಮೆಣಸು),[[ಏಲಕ್ಕಿ]],[[ಕಿತ್ತಳೆ]] ಬೊಕ್ಕ ಬಾರ್ (ಭತ್ತ) ಪ್ರಮುಖ ಬೇಸಾ‍ಯೊಲು.

== ಬೌಗೋಳಿಕ ==
== ಪ್ರವಾಸಿ ಕ್ಷೇತ್ರೊ ==
# ಕಾವೇರಿ ನಿಸರ್ಗಧಾಮ,
# ಕೊಪ್ಪತ  ಬಂಗಾರು (ಗೊಲ್ಡನ್) ದೇವಸ್ಥಾನ,
# ವೀರಭೂಮಿ,
# ದುಬಾರೆ ಅರಣ್ಯ,
# ಹಾರಂಗಿ ಜಲಾಶಯ,
# ಚಿಕ್ಲಿ ಹೊಳೆ,
# ಹೊನ್ನಮ್ಮನ ಕೆದು (ಕೆರೆ),
# ಮಲ್ಲಳ್ಳಿ ಜಲಪಾತ
# ಅಬ್ಬಿ ಜಲಪಾತ,
# ಓಂಕಾರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ,
# ಗದ್ದಿಗೆ,
# ಅರಮನೆ,
# ರಾಜಸೀಟ್,

== ಜನಸಂಖ್ಯೆ ==
೨೦೧೧ರ ಜನಗಣತಿದ &lt;ref&gt;http://www.census2011.co.in/census/district/259-kodagu.html&lt;/ref&gt; ಪ್ರಕಾರೊ ಕೊಡಗ್‌ದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೫,೫೪,೭೬೨. ಉಂದೆಟ್ಟ್ ೨,೭೪,೭೨೫ ಅಣುಲು ಬೊಕ್ಕ ೨,೮೦,೦೩೭ ಪೊಣ್ಣುಲು. ಅಂಚ ಪಂಡ ಪ್ರತಿ ೧೦೦೦ ಅಣುಲೆಗ್ ೧೦೧೯ ಪೊಣ್ಣುಲು ಉಲ್ಲೆರ್. ಕೊಡಗ್‌ದ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣೊ ೪,೧೦೨ ಚದರ ಕಿಲೊಮೀಟರ್ ಪಂದ್ ಪರಿಗಣನೆ ಮಲ್ಪುನಗ ಅಲ್ಪದ ಜನಸಾಂದ್ರತೆ ಪ್ರತಿ ಚದರ ಕಿಲೊಮೀಟರಿಗ್ ೧೩೫ ಜನ. ಕೊಡಗುದ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಟ್ ೪,೧೪,೩೦೫ ಜನ (ಪಂಡ ೮೨.೫೨%) ಅಕ್ಷರಸ್ಥೆರ್. ಇಂದೆಟ್ ೨,೧೬,೪೧೩ ಜನ ಅಣುಲು (೮೭.೨೪%) ಬುಕ್ಕ ೧,೯೭,೮೯೨ ಪೊಣ್ಣುಲು (೭೭.೯೧%). ಈ ತಿರ್ತಾ ಕೋಷ್ಠಕಟ್ ಕೊಡಗ್‌ದ ಕುರಿತಾಯಿ ಅಂಕಿ-ಅಂಶೊ ೨೦೦೧ರ ಜನಗಣತಿತೊಟ್ಟಗ್ ಹೋಲಿಸಾತ್ ಕೊರ್ತೊ:
{| class=&quot;wikitable&quot;
! ವಿವರೊ !! ೨೦೧೧ !! ೨೦೦೧  
|-
|ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆ  ||೫,೫೪,೭೬೨ ||೫,೪೮,೫೬೧   
|-
|ಅಣುಲು  ||೨,೭೪,೭೨೫ ||೨,೭೪,೮೩೧  
|-
|ಪೊಣ್ಣುಲು  ||೨,೮೦,೦೩೭ ||೨,೭೩,೭೩೦   
|-
|ಜನಸಂಖ್ಯೆತ ಹೆಚ್ಚುವರಿ  ||೧.೧೩% ||೧೨.೩೧%   
|-
|ಕೊಡಗಿನ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ  ||೪,೧೦೨ ಚ ಕಿಮೀ ||೪,೧೦೨ ಚ ಕಿಮೀ   
|-
|ಜನಸಾಂದ್ರತೆ  ||೧೩೫ ಮಂದಿ/ಚ ಕಿಮೀ ||೧೩೪ ಮಂದಿ/ಚ ಕಿಮೀ    
|-
|ಕರ್ನಾಟಕತ ಜನಸಂಖ್ಯೆತ ಅನುಪಾತ  ||೦.೯೧% ||೧.೦೪%  
|-
|೧೦೦೦ ಅಣುಲು ಪೊಣ್ಣುಲು ಸಂಖ್ಯೆ  ||೧೦೧೯ ||೯೯೬  
|-
|ಒಟ್ಟು ಅಕ್ಷರಸ್ಥರ್  ||೪,೧೪,೩೦೫ 	||೩,೭೩,೫೪೧  
|-
|ಅಕ್ಷರಸ್ಥ ಅಣುಲು  ||೨,೧೬,೪೧೩ ||೨,೦೦,೫೮೮   
|-
|ಅಕ್ಷರಸ್ಥ ಪೊಣ್ಣುಲು  ||೧,೯೭,೮೯೨ ||೧,೭೨,೯೫೩   
|-
|ಸರಾಸರಿ ಒಟ್ಟು ಅಕ್ಷರಸ್ಥೆರ್  ||೮೨.೫೨% ||೭೭.೯೯%   
|-
|ಅಣುಲು ಪ್ರಮಾಣ  ||೮೭.೨೪% ||೮೩.೭೦%  
|-
|ಪೊಣ್ಣುಲು ಪ್ರಮಾಣ  ||೭೭.೯೧% ||೭೨.೨೬%   
|-
|}

== ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ==
{{Reflist}}

{{ಎಲ್ಯ}}

[[ವರ್ಗೊ:ಊರುಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>0dps1blz72dwxn6khu99a2o3d2e24v9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4147</id>
    <revision>
      <id>217061</id>
      <parentid>216931</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:32:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಗದಗ್]] ನ್ [[ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1643" sha1="2k8yfyrsx5irk12xbjr8m2aq7w1f436" xml:space="preserve">[[File:Gadag 1.jpg|thumb|Gadag 1]]
ಗದಗ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯತ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆ. ಉ೦ದು ಪ್ರಾಚೀನ ಊರು. ದು೦ಬು ಈ ಊರುಗ್ ಕ್ರತುಕ, ಕ್ರತಪುರ, ಕರ್ಡುದು, ಗಳಗಡು, ಗಡುಗು, ಪ೦ನ್ಪಿನ ಪುದರ್ಲ್ಲಾ ಇತ್ತು೦ಡು. ಹೊಯ್ಸಳೆರ್ನ ರಾಜೆ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ಕಟ್ಟ್ ದೆರ್ ಪನ್ಪಿನ [[:kn:ವೀರನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗದಗ|ವೀರನಾರಯಣ ದೇಸ್ಥಾನ]]ಲಾ ಮೂಲು ಉ೦ಡು. ಉ೦ದೇ ದೇಸ್ಥಾನೊಡು [[ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ|ಕುಮಾರವ್ಯಾಸೆರ್]] ದೆವೆರ್ನ ಎದುರ್ ಕುಲ್ಲುದ್ ಪುದರ್ ಆಯಿನ [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]] ಮಹಾಭಾರತನ್ ಬರೆಯೆರ್ ಪನ್ಪಿನ ಪ್ರತೀತಿಲಾ ಉ೦ಡು&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.nkpost.kar.nic.in/tourismgadag.htm |access-date=2017-01-04 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304040213/http://www.nkpost.kar.nic.in/tourismgadag.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;.

ಈ ಊರ್ದ ಕೈತಲ್ ತೋ೦ಟದಾರ್ಯರ್ನ ಮಠಲಾ ಉ೦ಡು.

== ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ==
{{Reflist}}

[[ವರ್ಗೊ:ದೇಸ್ಥಾನೊಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಊರುಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>2k8yfyrsx5irk12xbjr8m2aq7w1f436</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4352</id>
    <revision>
      <id>217071</id>
      <parentid>217041</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:38:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ನ್ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27337" sha1="a67jg9dvjb23n52bgot2m415b717e5a" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                            = ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ
| other_name                      = 
| settlement_type                 = ಜಿಲ್ಲೆ 
| image_skyline                   = {{Photomontage
| photo1a                         = Pilikula-Lake-Garden-2.jpg
| photo2a                         = Dakshina Kannada mountain pass 4.jpg
| photo2b                         = Bendru Theertha, Puttur, Mangalore ೨.jpg
| photo3a                         = Bandaje falls.jpg
| photo3b                         = 1000-Pillar-Temple- Moodbidri-Right-Side-View.JPG
|spacing                          = 1
|size                             = 220
}}
| image_caption                   = ಮಿತ್ತ್‌ಡ್ದ್ ಗಡಿಯಾರದ ಕ್ರಮ : [[ಪಿಲಿಕುಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಗ್ರಾಮೊ|ಪಿಲಿಕುಳ ನಿಸರ್ಗಧಾಮ]], [[ಬೆಂದ್ರ್ ತೀರ್ಥ]], [[ಮೂಡುಬಿದಿರೆ]], [[ಬಂಡಾಜೆ ಫಾಲ್]], [[ಚಾರ್ಮಾಡಿ|ಚಾರ್ಮಾಡಿ ಘಾಟ್]]
| image_map                       = Karnataka DK locator map.svg
| map_alt                         = ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ
| map_caption                     = Location of Dakshina Kannada in Karnataka
| coordinates                     = {{coord|12.87|N|74.88|E|display=inline,title}}
| subdivision_type                = ದೇಸೊ
| subdivision_name                = {{flag|ಭಾರತ}}
| subdivision_type1               = [[States and territories of India|State]]
| subdivision_type2               = [[Region]]
| subdivision_name1               = [[ಕರ್ನಾಟಕ]]
| subdivision_name2               = [[ತುಳುನಾಡ್]]
| established_title               = &lt;!-- Established --&gt;
| established_date                = 
| founder                         = 
| named_for                       = 
| seat_type                       = Headquarters
| seat                            = [[ಕುಡ್ಲ]]
| parts_type                      = ತಾಲೂಕುಲು
| parts                           = [[ಕುಡ್ಲ]], [[ಸುಳ್ಯ]], [[ಪುತ್ತೂರು]], [[ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ]], [[ಮೂಡುಬಿದಿರೆ]],[[ಬಂಟ್ವಾಳ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಕಡಬ]]
| government_type                 = 
| governing_body                  = 
| leader_title                    = ಡಿ.ಸಿ
| leader_name                     = ಮುಲ್ಲೈ ಮುಹಿಲನ್ ಎಂ ಪಿ
| leader_title1                   = ಎಂ.ಪಿ
| leader_name1                    = ಬ್ರಿಜೇಶ್ ಚೌಟ
| unit_pref                       = ಮೆಟ್ರಿಕ್
| area_footnotes                  = 
| area_total_km2                  = 4559
| elevation_footnotes             = 
| elevation_m                     = 
| population_total                = 2,089,649&lt;ref name=&quot;census-data&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/census/district/252-dakshina-kannada.html|title=Dakshina Kannada District : Census 2011 data |accessdate=6 October 2017|publisher=Census 2011}}&lt;/ref&gt;
| population_footnotes            = 
| population_density_km2          = 457
| population_rank                 = 
| population_demonym              = 
| demographics_type1              = ಬಾಸೆಲು
| demographics1_title1            = ಅಧಿಕೃತ
| timezone1                       = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1                     = +5:30
| postal_code_type                = [[ಪೋಸ್ಟಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್ ಸಂಖ್ಯೆ|ಪಿನ್]]
| postal_code                     = 5750xx (ಮಂಗಳೂರು),
574201([[ಪುತ್ತೂರು, ಕರ್ನಾಟಕ|ಪುತ್ತೂರು]]),
574239([[ಸುಳ್ಯ]])
| area_code                       = + 91 (0824)
| area_code_type                  = ದೂರವಾಣಿ ಕೋಡ್
| registration_plate              = {{bulleted list|ಕೆಎ-19 (ಹಂಪನಕಟ್ಟೆ, ಮಂಗಳೂರು ದಕ್ಷಿಣ)|ಕೆಎ-21 (ಪುತ್ತೂರು, ಸುಳ್ಯ, ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ)| ಕೆಎ-62 (ಸುರತ್ಕಲ್, ಮಂಗಳೂರು ಉತ್ತರ)| ಕೆಎ-70 (ಬಿ ಸಿ ರಸ್ತೆ)}}
| unemployment_rate               = 
| blank1_name_sec2                = ಏರ್ಪೋರ್ಟ್
| blank1_info_sec2                = ಕುಡ್ಲದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ&lt;ref&gt;{{cite news|title=ನ. 1 ರಿಂದ ಮಂಗಳೂರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಅದಾನಿ ಒಡಲಿಗೆ..!|url=https://nammakudlanews.com/adani-group-set-to-run-mangaluru-airport/|accessdate=31 July 2022|work=NAMMAKUDLA NEWS - ನಮ್ಮಕುಡ್ಲ ನ್ಯೂಸ್|date=16 October 2020}}&lt;/ref&gt;
| website                         = {{URL|http://dk.nic.in/}}
| footnotes                       = 
| demographics1_info1             = [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]]
| demographics1_title2            = ಪ್ರಾದೇಶಿಕ
| demographics1_info2             = [[ತುಳು]], [[ಕೊಂಕಣಿ]], [[ಉರ್ದು]],[[ಮಲಯಾಳಂ]][[ಬ್ಯಾರಿ ಬಾಸೆ|ಬ್ಯಾರಿಬಾಸೆ]], [[ಹವ್ಯಕ್ಕ]], [[ಅರೆಬಾಸೆ]]
| blank2_name_sec2                = ಬಂದರು
| blank2_info_sec2                = [[ಪಣಂಬೂರು]]
| elevation_max_m                 = 1115
| official_name                   = 
}}

[[File:Tannirbavi beach, Mangaluru, Karnataka, India.jpg|thumb|ತಣ್ಣೀರುಬಾವಿದ ಕಡಲಕರೆ (ಬೀಚ್), ಕುಡಲ|alt=ತಣ್ಣೀರುಬಾವಿದ ಕಡಲಕರೆ (ಬೀಚ್), ಕುಡಲ]]

'''ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ''' [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ ಒಂಜಿ ಕಡಲಕರೆತ ಒಂಜಿ [[:ka:ಜಿಲ್ಲೆ|ಜಿಲ್ಲೆ]]. ಈ ಜಿಲ್ಲೆದ ಕೇಂದ್ರೊ ಜಾಗೆ ಬೊಕ್ಕ ಮಲ್ಲ ಪೇಂಟೆ [[:kn:ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರು]]. ಮಂಗಳೂರುನು [[ತುಳು ಪಾತೆರೊ|ತುಳು]] ಬಾಸೆಡ್ [[ಕುಡ್ಲ]] ಪನ್ಪೆರ್. ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡೊ ಜಿಲ್ಲೆದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೨೦,೮೯,೬೪೯ ಆದುಂಡು. ಇಂದೆಟ್ ಆಂಜೊವುನಕುಲು ೧೦,೩೪,೭೧೪ ಬುಕ್ಕೊ ಪೊಂಜೊನಕುಲು ೧೦,೫೪,೯೩೫(೨೦೧೧ರ ಜನಗಣತಿದಂಚ).&lt;ref&gt;೨೦೧೧ರ ಜನಗಣತಿ http://www.censusindia.gov.in/pca/default.aspx&lt;/ref&gt;

== ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ==
ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ 4861 ಚದರ ಕಿಲೊಮೀಟರುಲು.

== ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ತಾಲೂಕುಲು ==
[//kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕರ್ನಾಟಕದ_ತಾಲೂಕುಗಳು&amp;action=edit ಕರ್ನಾಟಕೊ ರಾಜ್ಯೊಡು ೨೨೦ ತಾಲೂಕುಲು] ಅಂಚನೆ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಐನ್ ತಾಲೂಕುಲು ಬೊಕ್ಕ ರಡ್ಡ್ ಪೊಸ ತಾಲೂಕುಲು ಇಂಚ ಮಾತಾ ಸೇರ್ದ್ ಒಟ್ಟುಗು ಏಳ್ ತಾಲೂಕುಲು ಉಂಡು:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-bgcolor=&quot;#efefef&quot;
!ಸಂಕ್ಯೆ
!ತಾಲೂಕು
!ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರದ ನಗರ ಆಡಳಿತೆ
|-
| ೧ || [[ಮಂಗಳೂರು]]||ಮಹಾನಗರಪಾಲಿಕೆ
|-
| ೨ || [[ಪುತ್ತೂರು]] || ನಗರಸಭೆ.
|-
| ೩ || [[ಬಂಟ್ವಾಳ]] || ಪುರಸಭೆ
|-
| ೪ || [[ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ]] || ಪಟ್ಟಣ ಪಂಚಾಯತ್
|-
| ೫ || [[ಸುಳ್ಯ]] || ಪಟ್ಟಣ ಪಂಚಾಯತ್
|-
| ೬ || [[ಮೂಡಬಿದಿರೆ]] || ಪುರಸಭೆ
|-
| ೭ || [[ಕಡಬ]] || ಪಟ್ಟಣ ಪಂಚಾಯತ್
|-
|}

== ಇತಿಹಾಸೊ ==
[[File:Panamburbeach057.jpg|thumb|ಪಣಂಬೂರು ಕಡಲ ಬರಿತ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಮಾನೊದ ಪೊರ್ಲು]]
೧೯೪೮ಡ್ದ್ ಪಿರವು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಬುಕ್ಕೊ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಲೆನ್ ಒಟ್ಟಾದ್ '''[[:kn:ಕೆನರಾ|ಕೆನರಾ]]''' ಜಿಲ್ಲೆಲು ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆತ್ತೊಂದಿತ್ತೆರ್. ೧೮೬೦ಡ್ ಬ್ರಿಟಿಸೆರ್ ಈ ಭಾಗೊನು ಉತ್ತರ ಕೆನರಾ (ನಾರ್ತ್ ಕೆನರಾ) ಬುಕ್ಕೊ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ (ಸೌತ್ ಕೆನರಾ) ಪಂಡ್‍ದ್ ವಿಂಗಡಿತೆರ್. ೧೮೬೨ಡ್ ಉತ್ತರ ಕೆನರೊನು ಬೊಂಬಾಯಿ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರೊನು ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಗ್ ಸೇರಾಯೆರ್. ಕುಂದಾಪುರ ತಾಲೂಕು ಸುರೂಕು ಉತ್ತರ ಕೆನರರೊಡು ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ಬೊಕ್ಕ ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರೊಗು ಸೇರ್ಂಡ್.

ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೯೭ ಒರ್ಸೊಡು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ&lt;ref&gt;http://dspace.wbpublibnet.gov.in:8080/jspui/bitstream/10689/11125/3/Chapter%201_1%20-%2045p.pdf&lt;/ref&gt; ಜಿಲ್ಲೆಡ್ದ್ ಅದಮುಟ್ಟ  ಮೂಜಿ ತಾಲೂಕುಲಾದ್ದಿತಿನ [[:kn:ಉಡುಪಿ|ಉಡುಪಿ]], [[:kn:ಕುಂದಾಪುರ|ಕುಂದಾಪುರ]] ಬುಕ್ಕೊ [[:kn:ಕಾರ್ಕಳ|ಕಾರ್ಕಳ]] ತಾಲೂಕುಲೆನ್ ಬೇತೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ [[ಉಡುಪಿ]] ಜಿಲ್ಲೆನ್ ರಚನೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಕೇರಳೊದ ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ, ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಬುಕ್ಕೊ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಲೆನ ಚಾರಿತ್ರಿಕ  ಪ್ರದೇಶೊನು ಒಟ್ಟು ಸೇರ್ದ್  '''ತುಳುನಾಡು''' ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಚರಿತ್ರೆದ ದಾಖಲೆಡ್ ಅಂಚನೆ ಶಾಸನೊಲೆಡ್  ತುಳುನಾಡು ಇನ್ಪಿನ ಪುದರ್ ಇತ್ತಿನ ಸಾಕ್ಷಾಧಾರೊಲು ಉಂಡು.  [[ತುಳು ಪಾತೆರೊ|ತುಳು]] ಮುಲ್ಪದ ಮಸ್ತ್ ಜನೊ ಪಾತೆರುನ ಬಾಸೆ ಆಯಿನೆಡ್ದಾವರೊ ಈಡೆಗೆ ತುಳುನಾಡ್ಂದ್ ಪುದರಾಂಡ್.

== ಬಾಸೆಲು ==
'''[[:kn:ತುಳು|ತುಳು]]''' ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡೊದ ಮಲ್ಲ ದಿಂಜ ಜನ ಬಳಕೆ ಮಲ್ಪುನ ಅಂಚನೆ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಕಲೆ ಬೊಕ ಬೇರದ  ರಂಗೊಲೆಡ್ ಉಪಯೋಗೊಡು ಉಪ್ಪುನ ಪ್ರಾಚೀನ ಬಾಸೆ. [[:kn:ಕನ್ನಡ|ಕನ್ನಡೊ]], [[:kn:ಹವ್ಯಕ ಕನ್ನಡ|ಹವ್ಯಕ ಕನ್ನಡೊ]], ಮಲಯಾಳಂ,  ಕು೦ದಾಪುರ ಕನ್ನಡ, [http://wp/kan/ಅರೆಭಾಷೆ ಅರೆಬಾಸೆ]{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}ಕನ್ನಡ, [[:kn:ಕೊಂಕಣಿ|ಕೊಂಕನಿ]], ಗೋವಾ ಕೊಂಕನಿ, ಬೊಕ್ಕ [[:kn:ಬ್ಯಾರಿ ಭಾಷೆ|ಬ್ಯಾರಿ ಬಾಸೆ]], [[:kn:ಮರಾಠೀ|ಮರಾಠಿ]], ಕೊರಗ ಬಾಸೆ, ಚಾಲಿ ಬಾಸೆ, ಚಿತ್ಪಾನ್ ಬಾಸೆ, ಕರಹಾಡ ಬಾಸೆ, ಮಲ್ಯಾಲಿ ಬಾಸೆ - ಇಂಚ ಮುಲ್ಪ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಬಾಸೆಲೆನ್ ಗಲಸುವೆರ್.
== ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಆಚರಣೆಲು ==
ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಡುಪ್ಪುನಕ್ಲ್ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಕಟ್ಟ್ ಅಂಚನೆ ಆಚರನೆಲೆನ್ ನಂಬೊಂದು ಬೈದಿನಕ್ಲ್. ಮುಲ್ಪ ಹಿಂದೂ ದೇವಾನು ದೇವತೊಲೆನ ದೇವಸ್ಥಾನೊಲು ಉಂಡು. ಮುಲ್ಪದಕ್ಲ್ ನಾಗದೇವೆರಾಯಿನ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವೆರೆನ್ ಆರಾದನೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Naagaaraadhane - Nature Worship of Tulu Nadu|url=https://beautyoftulunad.com/blog/naagaaraadhane-nature-worship-of-tulu-nadu/|website=Beauty of Tulunad|accessdate=31 July 2022|language=en|date=4 March 2013}}{{Dead link|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ದಂತಕತೆತ್ತ ಪ್ರಕಾರೊಡು ಈ ಭೂಮಿನ್ ಪರಶುರಾಮೆ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Parashurama|url=https://religion.fandom.com/wiki/Parashurama|website=Religion Wiki|accessdate=31 July 2022|language=en}}&lt;/ref&gt; ಸೃಷ್ಟಿ ಮಲ್ತೆರ್ ಪನ್ಪುಂಡು. 17ನೇ ಶತಮಾನೊದ [[ಮಲಯಾಳಂ ಭಾಷೆ|ಮಲಯಾಳಂ]] ಕೃತಿ  ಕೇರಳೋಲ್ಪತಿ ನೆತ್ತ ಪ್ರಕಾರ, [[ವಿಷ್ಣು]] ದೇವೆರೆನ ಆಜನೇ ಅವತಾರವಾಯಿನ ಕೊಡಲಿ ಪತೊಂದಿನ ಪರಶುರಾಮೆ, ಯೋಧೆ ಋಷಿ ಕೇರಳ ಬೊಕ್ಕ ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಭೂಮಿನ್ ತನ್ನ ಕೊಡಲಿನ್ ಸಮುದ್ರೊಗ್ ದಕ್ಕಿನಲ್ಪ [[ಕೇರಳ]] ಬೊಕ್ಕ [[ತುಳುನಾಡ್|ತುಳುನಾಡ್‍]]ದ [[ಭೂಮಿ]] ಸೃಷ್ಟಿ ಆಂಡ್ ಪನ್ಪುಂಡು.&lt;ref&gt;{{cite web|title=The story of Parashurama Srishti|url=http://nagarajbypadithaya.blogspot.com/2018/01/the-story-of-parashurama-srishti.html|website=The story of Parashurama Srishti|accessdate=31 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Tulunada History|url=http://tulukootapimprichinchwad.weebly.com/tulunada-history.html|website=TULU KOOTA PIMPRI CHINCHWAD|accessdate=31 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;
ಅಂಚನೆ ಈ ಪೊಸ ಬೂಪ್ರದೇಸ ಗೋಕರ್ಣರ್ದ್ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ಮುಟ್ಟ ವಿಸ್ತಾರವಾದುಂಡುಗೆ. ಸಮುದ್ರವಾದಿತ್ತಿನ ಆ ಜಾಗೆನ್ ಬೂಪ್ರದೇಶೊವಾದ್ ಮಲ್ಪರೆ ಪರಶುರಾಮೆ ನಾಗರಾಜೆ ವಾಸುಕಿನ್ ಆಹ್ವಾನ ಮಲ್ತೆರ್. ವಾಸುಕಿ ದೇವೆರ್ ಪವಿತ್ರವಾಯಿನ ವಿಷೊನ್ ಕಕ್ಕ್ ದ್ ಆ ಮಣ್ಣ್ ನ್ ಭೂಮಿ ಆದ್ ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಬೊಕ್ಕ ಗೌರವಾರ್ಥವಾದ್ ಆ ಭೂಮಿದ ರಕ್ಷಣೆಗ್ ವಾಸುಕಿ ಅಂಚನೆ ಬೇತೆ ಉಚ್ಚುಲೆನ್ ನೇಮಕ ಮಲ್ತೆರ್. [[ಭೂತ ಕೋಲ|ಭೂತಕೋಲ]], [[ಕಂಬುಲ]]&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Rotti|first1=Jolad|title=Kambala – A Traditional Celebration in Rural Karnataka|url=https://www.karnataka.com/festivals/kambala/|website=Karnataka.com|accessdate=31 July 2022|date=4 December 2017}}&lt;/ref&gt;, [[ಕೋರಿಕಟ್ಟ|ಕೋರಿದ ಕಟ್ಟ]]&lt;ref&gt;{{cite news|last1=Oct 30|first1=Kevin Mendonsa / TNN /|title=Korikatta invites now only via social media {{!}} Mangaluru News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/mangaluru/korikatta-invites-now-only-via-social-media/articleshow/71810553.cms|accessdate=31 July 2022|work=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt; ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಕೆಲವು ಆಚರಣೆ ಬೊಕ್ಕ ಗೊಬ್ಬುಲು.&lt;br&gt;
ಯಕ್ಷಗಾನ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ಜಾನಪದ ಕಲೆ. ಅಂಚನೆ ಪಿಲಿಏಸ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Mangalore: 'Pili Vesha'- High-Flying Dance Form of Tulunadu|url=https://www.daijiworld.com/news/newsDisplay?newsID=150324|website=www.daijiworld.com|language=en}}&lt;/ref&gt;, ಕರಡಿ ಏಸ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mangalorean|first1=Alfie Dsouza, Team|title=Not Just Pili or Karadi Vesha, This Year's Mluru Dasara Features Other Unique Veshas|url=https://www.mangalorean.com/not-just-pili-or-karadi-vesha-this-years-mluru-dasara-features-other-unique-veshas/|website=Mangalorean.com|accessdate=31 July 2022|date=15 October 2021|archive-date=31 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220731135730/https://www.mangalorean.com/not-just-pili-or-karadi-vesha-this-years-mluru-dasara-features-other-unique-veshas/|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; ಮುಲ್ತ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವಾದುಂಡು, ಉಂದೆನ್ [[ಅಸ್ಟೆಮಿ|ಅಟ್ಟೆಮಿ]], [[ಮಾರ್ನೆಮಿ]], [[ತುಡರ ಪರ್ಬೊ|ತುಡರ್]], ಚೌತಿ, ಯುಗಾದಿ, [[ಬಿಸು ಪರ್ಬೊ|ಬಿಸು]] ಇಂಚಿನ ಪರ್ಬೊದಪಗ ನಲಿಪುವೆರ್.&lt;br&gt;
ಕೇರಳ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂಪ್ರದಾಯೊದ ಪ್ರಕಾರ, ಕುಡ್ಲಡ್ ಮಸ್ಜಿದ್ ಜೀನತ್ ಬಕ್ಷ್ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡೊದ ಪುರಾತನ ಮಸೀದಿಲೆಡ್ ಒಂಜಾತ್ಂಡ್. ಚೇರಮಾನ್ ಪೆರುಮಾಲನ್ ದಂತೆಕತೆತ್ತ ಪ್ರಕಾರ, 624 AD ಡ್ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರುಡು ಸುರೂತ ಭಾರತೀಯ ಮಸೀದಿನ್ ಚೇರ ರಾಜವಂಶೊದ ಲಾಸ್ಟ್ ದ ದೊರೆನ (ಚೇರಮಾನ್ ಪೆರುಮಾಳ್)  ಆದೇಶೊಡು ಕಟ್ಟಾಯೆರ್. ಕ್ವಿಸ್ಸಾತ್ ಶಕರ್ವತಿ ಫರ್ಮಾದ್ ಮೆರೆನ ಪ್ರಕಾರ ಕೊಡುಂಗಲ್ಲೂರು, ಕೊಲ್ಲಂ, ಮಡಾಯಿ, [[ಬಾರ್ಕೂರು]], [[ಕುಡ್ಲ]], [[ಕಾಸರಗೋಡ್|ಕಾಸರಗೋಡು]], [[ಕಣ್ಣೂರ್|ಕಣ್ಣೂರು]], ಧರ್ಮದಂ, ಪಂಥಲಯಾಣಿ (ಕೊಯಿಲಾಂಡಿ) ಬೊಕ್ಕ ಚಲಿಯಮ್ ಡ್ ಮಸೀದಿಲು ಮಸ್ತ್ ಪಿರಾಕ್‍ದ ಅಂಚನೆ ಉಂದೆನ್ ಮಲಿಕ್ ದಿನಾರ್ ಮೆರೆನ ಕಾಲೊಡ್ ಕಟ್ಟಾದೆರ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಅವೆಟ್ಟ್ ಕುಡ್ಲ ಬೊಕ್ಕ ಬಾರ್ಕೂರು ತುಳುನಾಡ್‍ಗ್ ಸೇರ್ಂದ್ಂಡ್. ಮಲಿಕ್ ದಿನಾರ್ ಮೇರ್ ಕಾಸರಗೋಡುದ ತಳಂಗರಡ್ ತೀರಿಯೆರ್ ಪನ್ಪಿನ ಪಾತೆರಲಾ ಉಂಡು.

== ಕಾರ್ನಿಕೊದ ಜಾಗೆಲು ==
*'''[[:kn:ಮೂಡುಬಿದಿರೆ|ಮೂಡುಬಿದಿರೆ]]''': ಸಾವಿರ ಕಂಬದ ಬಸದಿ (ತ್ರಿಭುವನ ತಿಲಕ ಚೂಡಾಮಣಿ ಬಸದಿ), ಗುರು ಬಸದಿ (ಸಿದ್ಧಾಂತ ಬಸದಿ)
*'''[[:ಮಂಗಳಾದೇವಿ]]''':ಮಹತೋಭಾರ [[ಮಂಗಳಾದೇವಿ]] ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:ಧರ್ಮಸ್ಥಳ]]''': ಶ್ರೀ ಮಂಜುನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[ಕದ್ರಿ]]''': ಶ್ರೀ ಮಂಜುನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[ಕಟೀಲು]]''': ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*ಕವತಾರು: (ಕಬತಾರ್).ಅಬ್ಬಗ ದಾರಗೆ ಸಾನ
*'''[[:kn:ನೆಲ್ಲಿತೀರ್ಥ|ನೆಲ್ಲಿತೀರ್ಥ]]''':ಶ್ರೀ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ಗುಹಾಲಯೊ.
*'''[[:kn:ಕುಕ್ಕೆ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ|ಕುಕ್ಕೆ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ]]''': ಶ್ರೀ ಆದಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ ಕುಕ್ಕೆ.
*'''[[:kn:ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ|ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ]]''': ಶಾ೦ತಿಮೊಗರು ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಕಾರ್ಕಳ|ಕಾರ್ಕಳ]]''': ಗೊಮ್ಮಟೇಶ್ವರ ಬೆಟ್ಟ, ಚತುರ್ಮುಖ ಬಸದಿ, ಅನಂತಶಯನ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ಕಾರ್ಕಳ ಪಡುತಿರುಪತಿ ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಕಾರ್ಕಳ|ಕಾರ್ಕಳ]]''': (ಕಾರ್ಲ).ಅತ್ತೂರು ಸೈಂಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಚರ್ಚ್.
*'''[[:kn:ಪುತ್ತಿಗೆ|ಪುತ್ತಿಗೆ]]''': ಮಹಾತೋಭಾರ ಶ್ರೀ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಕೊಡ್ಯಡ್ಕ|ಕೊಡ್ಯಡ್ಕ]]''':ಹೊಸನಾಡು ಶ್ರೀ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಪೊಳಲಿ|ಪೊಳಲಿ]]''': ಶ್ರೀ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[ಬಪ್ಪನಾಡು]]''': ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಸೋಮೇಶ್ವರ|ಸೋಮೇಶ್ವರ]]''': ಶ್ರೀ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ.
*'''[[:kn:ಕೃಷ್ಣಾಪುರ|ಕೃಷ್ಣಾಪುರ]]''':ಮುಲ್ಪ ಅಷ್ಟಮಟೊಲೆಡ್ ಒಂಜಾಯಿನ ಕೃಷ್ಣಾಪುರ ಮಟೊತ ಶಾಕೆ ಉಂಡು.
*'''[[:kn:ಉಳ್ಳಾಲ|ಉಳ್ಳಾಲ]]''': ದರ್ಗಾ.
*'''[[ಪುತ್ತೂರು]]''': ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಿ೦ಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ದರ್ಗಾ ಶರೀಫ್ ಮಾಡನ್ನೂರ್, ದರ್ಗಾ ಶರೀಫ್ ಬೈತಡ್ಕ, ಕಾಣಿಯೂರು
*'''[[:kn:ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರು]]''':ಮಸ್ಜಿದ್ ತಕ್ವಾ ಪಂಪ್ವೆಲ್.
*.ಮುಲ್ಕಿ: ಶ್ರೀ ವೆಂಕಟರಮಣ ದೇವಸ್ಥಾನ,
*'''[[:kn:ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ|ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ]] ''': ದರ್ಗಾ ಶರೀಫ್ ಕಾಜೂರ್.
* ಮಂಗಳೂರು ಸಂತ ಪೌಲನ ದೇವಾಲಯ, ಮಂಗಳೂರು.
* '''[[ಸುಳ್ಯ]]''': ಕುಕ್ಕೆ ಶ್ರೀ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ.
* '''ಸುಳ್ಯ''': ಶ್ರೀ ತೋಡಿಕಾನ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಸ್ಥಾನ.
* '''ಸುಳ್ಯ''': ಶ್ರೀ ಸದಾಶಿವ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅಲೆಟ್ಟಿ.
*[[ಮಂಗಳೂರು]] ಶಾಂತಿ ಮಹಾ ದೇವಾಲಯ, ಬಲ್ಮಠ
*ಮಂಗಳೂರು ಕಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ, ಜೆಪ್ಪು
*ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ, ಕುದ್ರೋಳಿ
*[[:kn:ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜು|ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜು]] ಚಾಪೆಲ್ [[ಕುಡ್ಲ]]
*ವಿಠಲ ಶ್ರೀ ಸೋಮನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ದರೆಗುಡ್ಡೆ.
*ಶ್ರೀ ಶಂಭುಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ದರೆಗುಡ್ಡೆ.
*'''[[ಕೊಕ್ಕಡ]] ''':ಸೌತಡ್ಕ ಶ್ರೀ ಮಹಾಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊ
*ಚೊಕ್ಕಾಡಿ ಉಳ್ಳಾಕುಲು ದೈವಸ್ಥಾನ.ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕು.
*ಉಬರಡ್ಕ ಮಿತ್ತೂರು ನಾಯರ್ ದೈವ. ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕು.
* ಏನೆಕಲ್ಲು ಬಚ್ಚನಾಯಕ ದೈವಸ್ಥಾನ.ಏನೆಕಲ್ಲು.ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕು.

==ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ - ಚಿತ್ರ ದರ್ಶಿನಿ==
&lt;gallery&gt;
ಫೈಲ್:Mangaladevi Temple entrance, Mangaladevi, Mangalore.jpg|ಮಂಗಳಾದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊದ ಪಿದಯಿದ ದೇಕಿ
ಫೈಲ್:CHARMADI BALE GUDDE.JPG|ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಬೆಟ್ಟದ ನೋಟ- ಚಾರ್ಮಾಡಿ ಗಟ್ಟ
ಫೈಲ್:Adayar Falls Mnagalore.jpg|ಅಡ್ಯಾರ್ ಜಲಪಾತ, ಮಂಗಳೂರು 
ಫೈಲ್:Bendru Theertha, Puttur, Mangalore ೪.jpg|ಬೆಂದ್ರ್ ತೀರ್ಥ, ಇರ್ದೆ,ಪುತ್ತೂರು ತಾಲೂಕು.
ಫೈಲ್:Kadri temple entrance.JPG|ಕದ್ರಿ ಮಂಜುನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕುಡಲ
ಫೈಲ್:University College, Auditorium (Ravindra kala Bhavana).jpg|ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕಾಲೇಜು, ಹಂಪನಕಟ್ಟೆ, ಮಂಗಳೂರು
ಫೈಲ್:Dharmasthala.jpg|ಧರ್ಮಸ್ಥಳ: ಮಂಜುನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ
File:Kukke Subhramanya.JPG|ಕುಕ್ಕೆ ಸುಬ್ರಮನ್ಯೊ ದೇವಸ್ತಾನೊ
ಫೈಲ್:St. Aloysius college.jpg|ಸಂತ ಎಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜ್, ಕುಡಲ
ಫೈಲ್:St. Aloysius Church Mangalore.jpg|St. Aloysius Church Mangalore
ಫೈಲ್:SVP Institute of Kannada Studies, Mangalagangotri, Konaje, Mangalore, Karnataka, India (2014).jpg|ಮಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ಕೊಣಾಜೆ
ಫೈಲ್:Mangalore Airport airside.jpg|ಮಂಗಳೂರು ಪರ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ, ಬಜಪೆ
ಫೈಲ್:Ullal Queen Abbakka Devi.jpg|ಉಳ್ಳಾಲ: ಅಬ್ಬಕ್ಕ ರಾಣಿ ವೃತ್ತ
ಫೈಲ್:Portuguese Fortress of Mangalore.jpg|ಕುಡಲ-ಮಂಗಳೂರು; ಪೋರ್ಚುಗೀಸರೆನ ಕಾಲದ ಚಿತ್ರ- ಇಸವಿ: ೧೬೩೫ 
ಫೈಲ್:49Mangalore St Alonysius College.jpg|ದುಂಬುದ ಮಂಗಳೂರು: ಬಾವಟೆ ಗುಡ್ಡೆ-ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜ್
ಫೈಲ್:Basel Mission House-2.jpg|ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಇಲ್ಲದ ಪೊರ್ಲು ಬಲ್ಮಠ, ಮಂಗಳೂರು
ಫೈಲ್:Basel Mission Works Tile Manglore 1865 by Yadvendu.jpg|ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಓಡು: ಕಾಲ 1865 
ಫೈಲ್:Bunder, Mangaluru, Karnataka, India - panoramio.jpg|ರೊಸಾರಿಯೊ ಚರ್ಚ್, ಪಾಂಡೇಶ್ವರ,ಮಂಗಳೂರು
ಫೈಲ್:Kateel.jpg|ಕಟೀಲ್
ಫೈಲ್:Gokarnanatheshwara Temple in Kudroli.jpg|Gokarnanatheshwara Temple in Kudroli
&lt;/gallery&gt;

== ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ==
{{Reflist}}

# https://web.archive.org/web/20151128134010/http://dk.nic.in/temples.htm
# https://web.archive.org/web/20190315220959/http://www.dk.nic.in/
{{ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು}}
{{ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶೊಲೆನ ರಾಜಧಾನಿಲು}}
{{ಬೆಂಗಳೂರು}}

[[ವರ್ಗೊ:ತುಳುನಾಡ್]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರಾವಳಿ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಭಾರತೊ]]</text>
      <sha1>a67jg9dvjb23n52bgot2m415b717e5a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>4774</id>
    <revision>
      <id>217050</id>
      <parentid>217012</parentid>
      <timestamp>2025-06-21T21:25:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MABot</username>
        <id>170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Archiving 1 thread (30 ದಿನೊಕುಲು ಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯ) to [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ ಪತ್ರಾಗಾರೊ/2025]]</comment>
      <origin>217050</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15882" sha1="983evju5jl3cj1hfxs7v6jfeaxqswcp" xml:space="preserve">{{ಚಾವಡಿ ಪುಟೊ header|ಪಾತೆರಕತೆ|alpha=yes|'''ಚಾವಡಿ''' [[ತುಳು ಭಾಷೆ|ತುಳು]] ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊದ ಕಾರ್ಯೊನೀತಿಲೆನ ಬಗೆಟ್, ತಾಂತ್ರಿಕ ದೋಸೊಲೆನ ಬಗೆಟ್, ಅಂಚನೆ ಕೆಲಸೊ ಕಾರ್ಯೊಲೆನ ಬಗೆಟ್ ಪಟ್ಟಾಂಗ ಪಾಡುನ ಮೀಚಿಲ್ ಪುಟೊ.
*ಸಾದ್ಯೊ ಆಯಿನಾತ್ ಲೇಕನೊಲೆಗ್ ಸಂಬಂದಿಸಯಿನ ಪಟ್ಟಾಂಗೊಲೆನ್ ಅವ್ವೇ ಲೇಕನೊದ ಪಟ್ಟಾಂಗೊ ಪುಟೊಡು ಸೇರಾಲೆ.
*ಅವ್ವೇ ಲೇಕನೊದ ಪಟ್ಟಾಂಗೊ ಪುಟೊಡು ಲೇಕನೊಗು ಸೇರಾಯರ ಬೋಡಾಯಿನ ಮಾಹಿತಿದ ಬಗೆಟ್ ಅಯಿತ ಮಿತ್ತ್‌ಡ್ ಆವೊಡಾಪುನ ಬೇಲೆದ ಬಗೆಟ್ ಬರೆದ್ ದೀಡ್‍ಲೆ.
*ಇತ್ತೇ ಇಪ್ಪುನ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‌ಲೆನ್ ಸಾದ್ಯೊ ಆಯಿನಾತ್ ಗಲಸ್‍ಲೆ. ಪೊಸ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‍ಲೆನ್ ಸೇರಾಪುನೆಡ್ದ್ ದುಂಬು ಒರೊ ನಾಡ್‍ದ್ ತೂಲೆ.
*ಇಸೇಸೊ ಪುಟೊಲೆನ್ ಸಾದ್ಯೊ ಆಯಿನಾತ್ ಗಲಸ್‍ಲೆ. ಚಿತ್ರೊಲೆನ್ ಅಪ್ಲೋಡ್ ಮಲ್ಪುನ ಬಗೆಟ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪಾಲಿಸಿಲೆನ್ (ಕಾರ್ಯೊನೀತಿಲೆನ್)‌ ತಯಾರ್ ಮಲ್ಪೊಡಾತೆ.
*ಇಂಗ್ಲಿಸ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊಡ್ದ್ ಚಿತ್ರೊಗಾತ್ರೊ ಇಪ್ಪುನ ಲೈಸೆನ್ಸ್‌ಲೆನ ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್‌ಲೆನ್ ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊಡು ನಕಲ್ ಮಲ್ಪೊಡು. ಆಸಕ್ತಿ ಇತ್ತಿನಕುಲು ದುಂಬುಗು ಬತ್ತ್‌ದ್ ಪಾಲ್ ಪಡೆವೊನ್ಲೆ.
|ವಿಪಿ:ಚಾ|WP:VPPOL}}
{{Archive box|
{{Search box|root=ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ|search-width=20|search-button-label=ಪತ್ರಾಗಾರೊಡ್ ನಾಡ್ಲೆ|search-break=yes}}
*[[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ ಪತ್ರಾಗಾರೊ|ಪಿರಾಕ್‌ತ ಚಾವಡಿದ ಪಾತೆರೊಕತೆತ ಪತ್ರಾಗಾರೊ]]
}}
__NEWSECTIONLINK__
__TOC__&lt;div id=&quot;below_toc&quot;&gt;&lt;/div&gt;
[[Category:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಚಾವಡಿ]]
[[Category:ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಲೇಸ್‍ಲು]]
{{ಬಳಕೆದಾರೆ:MABot/config
|archive = ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ ಪತ್ರಾಗಾರೊ/%(year)d
|algo = old(30d)
|counter = 1
|archiveheader = 
|minthreadstoarchive = 1
|minthreadsleft = 2
|key = c8ef14985778fd1d5adc8ebcf551ddce
}}&lt;/noinclude&gt;
&lt;!-- Please do not change the key value above --&gt;
&lt;!--- don't write above/ಈ ಮಿತ್ತುಡ್ ಒವ್ವೆ ಬರವು ಬರೆವೊಡ್ಚಿ ---&gt;
{{clear}}

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection &amp; Call for Questions&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.

The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].

Here are the key planned dates:

* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated

Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].

'''Call for Questions'''

In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]

'''Election Volunteers'''

Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]

Thank you!

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results

[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter

[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024

[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles

[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ

[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates

Best regards,

Victoria Doronina

Board Liaison to the Elections Committee

Governance Committee&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೮:೩೮, ೨೮ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;

== Update from A2K team: May 2025 ==

Hello everyone,

We’re happy to share that the ''Access to Knowledge'' (A2K) program has now formally become part of the '''Raj Reddy Centre for Technology and Society''' at '''IIIT-Hyderabad'''. Going forward, our work will continue under the name [[:m:IIITH-OKI|Open Knowledge Initiatives]].

The new team includes most members from the former A2K team, along with colleagues from IIIT-H already involved in Wikimedia and Open Knowledge work. Through this integration, our commitment to partnering with Indic Wikimedia communities, the GLAM sector, and broader open knowledge networks remains strong and ongoing. Learn more at our Team’s page on Meta-Wiki.

We’ll also be hosting an open session during the upcoming [[:m:South Asia Open Community Call|South Asia Open Community Call]] on 6 - 7 pm, and we look forward to connecting with you there.

Thanks for your continued support! Thank you 

Pavan Santhosh,

On behalf of the Open Knowledge Initiatives Team.
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_Gill/lists/Indic_VPs&amp;oldid=28543211 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;  Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;
Hello everyone,  

''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)''

The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''.

This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable.

The three main features of this extension are:

* '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki.
*  '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''.
*  '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions.

'''Note''': The extension comes with a new user right called '''&quot;Event Organizer&quot;''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment.

The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]])

If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout.

Thank you! &lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|ಪಾತೆರ]]) ೨೨:೧೭, ೨೯ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST)&lt;/bdi&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Udehb-WMF@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&amp;oldid=28803829 --&gt;

== 📣 Announcing the South Asia Newsletter – Get Involved! 🌏 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

''{{int:please-translate}}''

Hello Wikimedians of South Asia! 👋

We’re excited to launch the planning phase for the '''South Asia Newsletter''' – a bi-monthly, community-driven publication that brings news, updates, and original stories from across our vibrant region, to one page!

We’re looking for passionate contributors to join us in shaping this initiative:

* Editors/Reviewers – Craft and curate impactful content
* Technical Contributors – Build and maintain templates, modules, and other magic on meta.
* Community Representatives – Represent your Wikimedia Affiliate or community

If you're excited to contribute and help build a strong regional voice, we’d love to have you on board!

👉 Express your interest though [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfhk4NIe3YwbX88SG5hJzcF3GjEeh5B1dMgKE3JGSFZ1vtrZw/viewform this link].

Please share this with your community members.. Let’s build this together! 💬

This message was sent with [[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) by [[m:User:Gnoeee|Gnoeee]] ([[m:User_talk:Gnoeee|talk]]) at ೨೧:೧೨, ೬ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Gnoeee@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/South_Asia_Village_Pumps&amp;oldid=25720607 --&gt;

== Vote now in the 2025 U4C Election ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}

Eligible voters are asked to participate in the 2025 [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] election. More information–including an eligibility check, voting process information, candidate information, and a link to the vote–are available on Meta at the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2025|2025 Election information page]]. The vote closes on 17 June 2025 at [https://zonestamp.toolforge.org/1750161600 12:00 UTC].

Please vote if your account is eligible. Results will be available by 1 July 2025. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೪:೩೧, ೧೪ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST) &lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28848819 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 - Call for Candidates&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Call for candidates|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Call for candidates}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;
Hello all,

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025|call for candidates for the 2025 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection is now open]] from June 17, 2025 – July 2, 2025 at 11:59 UTC [1]. The Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's work, and each Trustee serves a three-year term [2]. This is a volunteer position.

This year, the Wikimedia community will vote in late August through September 2025 to fill two (2) seats on the Foundation Board. Could you – or someone you know – be a good fit to join the Wikimedia Foundation's Board of Trustees? [3]

Learn more about what it takes to stand for these leadership positions and how to submit your candidacy on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Candidate application|this Meta-wiki page]] or encourage someone else to run in this year's election.

Best regards,

Abhishek Suryawanshi&lt;br /&gt;
Chair of the Elections Committee

On behalf of the Elections Committee and Governance Committee

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Call_for_candidates

[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Legal:Bylaws#(B)_Term.

[3] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Resources_for_candidates&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೩:೧೪, ೧೭ ಜೂನ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28866958 --&gt;</text>
      <sha1>983evju5jl3cj1hfxs7v6jfeaxqswcp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4918</id>
    <revision>
      <id>217051</id>
      <parentid>216936</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:27:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು]] ನ್ [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: ಗುರ್ತ ಅತ್ತರ ಸುಲಬ ಆವು</comment>
      <origin>216936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95776" sha1="s061r5yyme4b0nl5dg1npflwyg4qd2n" xml:space="preserve">{{under construction}}

{{Infobox settlement
| name = ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು
| native_name_lang = ಕನ್ನಡ
|other_name = ಕಾಫಿ ನಾಡು
|settlement_type = ಜಿಲ್ಲೆ
| image_skyline      = {{Photomontage
|size = 250
|photo1a = Hanumangundi Falls.jpg
|photo1b = Sringeri (7).jpg
|photo2a = Bhadra dam on a bright day (51102151840).jpg
|photo2b = Amrutesvara temple at Amruthapura in Chikkamagaluru district.JPG
|photo3a = Mullayyanagiri1.jpg
}}
|image_alt =
| image_caption      = ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರೊಡು ಮಿತ್ತಿ‌ರ್ದ್ ತಿರ್ತ್: ಹನುಮಾನ್ ಗುಂಡಿ ಜಲಪಾತ, ಶೃಂಗೇರಿದ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಾಲಯ, ಅಮೃತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ, ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ, ಭದ್ರಾ ಜಲಾಶಯ
|nickname = ಕಾಫಿ ನಾಡು
|image_map = Karnataka Chikmagalur locator map.svg
|map_caption = ಕರ್ನಾಟಕೊಡು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಉಪ್ಪುನ ಜಾಗೆ
| coordinates        = {{coord|13.32|N|75.77|E|display=inline,title}}
|subdivision_type = ದೇಶ
|subdivision_name = {{flag|ಭಾರತ}}
|subdivision_type1 = [[ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶೊಲು|ರಾಜ್ಯ]]|subdivision_name1 ={{flagicon image|Seal of Karnataka.svg|Emblem of Karnataka}} [[ಕರ್ನಾಟಕ]]|established_title = ಉಗಮ|established_date =೧೯೪೭|established_title1 = ಕಿರಿಯ ಮುಗುಲಿ|founder =ರುಕ್ಮಾಂಗದ ರಾಜ|named_for =ಕಾಫಿ, ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ.|seat_type = ಕೇಂದ್ರ ಕಛೇರಿ|seat = ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು|parts_type = [[ತಾಲ್ಲೂಕು]]ಗಳು|parts = ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು, [[ಕಡೂರು]], [[ತರೀಕೆರೆ]], [[ಮೂಡಿಗೆರೆ]], [[ಶೃಂಗೇರಿ]], [[ಕೊಪ್ಪ]], ಅಜ್ಜಂಪುರ [[ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ]]
|government_type =ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಕಚೇರಿ
|governing_body =ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಕಚೇರಿ
|leader_title = ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ
|leader_name = ಷಡಕ್ಷರಿ ಸ್ವಾಮಿ ಎಸ್ ಪಿ
|total_type =
|unit_pref = ಮೆಟ್ರಿಕ್
|area_total_km2 = 7,201|area_total_sq_mi =|area_blank1_title = ಕಾಡು|area_blank1_km2 = 2108|elevation_footnotes =|elevation_m =1926|elevation_ft = 6318|population_total = 1137961|population_as_of = ೨೦೧೧|population_footnotes =&lt;ref name=&quot;ಜನಸಂಖ್ಯೆ&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/stati_population.htm|title=ಜನಸಂಖ್ಯೆ accessdate December 8, 2015|publisher=ಜಿಲ್ಲಾಡಳಿತದ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು|author=ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್|date=December 8, 2015|access-date=January 3, 2021|archive-date=February 14, 2016|archive-url=https://www.webcitation.org/6fI00PmpG?url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/stati_population.htm|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;|population_density_km2 = 158,19|population_rank =೪೦೮ ಭಾರತದಲ್ಲಿ|population_demonym =ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗರು|demographics_type1 = ಭಾಷೆ|demographics1_title1 = ಅಧಿಕೃತ|timezone1 = ಐ. ಎಸ್. ಟಿ|utc_offset1 = +೫:೩೦|postal_code_type = [[ಪಿನ್ ಕೋಡ್]]|postal_code = ೫೭೭೧‌‌‍‍xx|registration_plate = ಕೆ.ಏ-೧೮, ಕೆ.ಏ-೬೬|website = {{URL|http://chickmagalur.nic.in}}
|footnotes =|demographics1_info1 = [[ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ|ಕನ್ನಡ]]}}

'''ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು''' [[ಭಾರತ]] ದೇಶದ, [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ [[ಕಾಫಿ]]ನಾಡು ಪಂಡ್‌ದ್‌ಲಾ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೬೭೦ಟ್ ದೇಸೊಡೇ  ಸುರುತ ಕಾಫಿನ್ [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ|ದತ್ತಗಿರಿ/ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿಟ್ಟ್]] ಬುಲೆಯೆರ್.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web |title=ಭಾರತೊಡು ಸುರುತ ಕಾಫಿ ಬುಲೆಯಿನ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣೊದ ಇತಿಹಾಸ ಪುಟೊಟ್ಟು ವಿವರಿಸಾದ್ ಉಂಡು. |url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |access-date=2021-01-03 |archive-date=2016-02-14 |archive-url=https://www.webcitation.org/6fHyKH5HR?url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಗಿರಿಶ್ರೇಣಿಲು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟೊಲೆನ ಒಂಜಿ ಭಾಗವಾದ್ ಇತ್ತ್‌ದ್, [[ತುಂಗಾ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಭದ್ರಾ ಸುದೆ]]ಕುಲೆನ ಮೂಲಸ್ಥಾನವಾದ್ ಉಂಡು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರ ಶಿಖರವಾಯಿನ [[ಮುಳ್ಳಯ್ಯನ ಗಿರಿ]] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುಡು ಉಂಡು. ಈ ಜಿಲ್ಲೆ [[ಮಲೆನಾಡು]], [[ಅರೆಮಲೆನಾಡು]] ಬೊಕ್ಕ [[ಬಯಲುಸೀಮೆ]]ಲೆನ್ ಒಳಗೊಂಡ್‌ದ್ ಉಂಡು, ಈ ಜಿಲ್ಲೆದ ಎಚ್ಚ ಪ್ರದೇಶ ಮಲೆನಾಡು'. ವಿವಿಧ ಜಾತಿದ ಪ್ರಾಣಿಲೆನ್ ಒಳಗೊಂಡ್‌ನ ಅಭಯಾರಣ್ಯೊಲು, ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣದ ಕಾಡ್‌ಲೆರ್ದ್ ಕೂಡ್‌ನ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಲು ಬೊಕ್ಕ ಮಸ್ತ್ ಜಲಪಾತೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಕಾಫಿ, ಟೀ, ಏಲಕ್ಕಿ, ಮುಣ್ಚಿ, ಬಜ್ಜೆಯಿ, ಬಾರೆ, ತಾರೆಲೆನ್ ಬುಲೆಪುನ ನಾಡಾದ್ ಉಂಡು. ನೀರ್ ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರಕೃತಿ ಸಂಪತ್ತ್‌ಡ್ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆಯಿನ ಜಿಲ್ಲೆ ಆದ್‍ ಉಂಡು.
[[ಚಿತ್ರ:Z Point Chikamagaluru.jpg|thumb|ಚಿಕ್ಕ ಮಗಳೂರು]]
[[ಫೈಲ್:Mullayanagiri, Chikmagalur district of Karnataka.jpg|thumb|ಮುಳ್ಳಯ್ಯನ ಗಿರಿ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು]]

== ಉಗಮ ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ ಅಯಿತ್ತ ಜಿಲ್ಲಾಕೇಂದ್ರವಾಯಿನ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪಟ್ಟಣೊರ್ದು ತನ್ನ ಪುದರ್‌ನ್ ಪಡೆವೊಂದ್ಂಡ್. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪಂಡ್ಂಡ “ಚಿಕ್ಕ(ಎಲ್ಯ) ಮಗಳೆನ ಊರು” ಪಂಡ್‌ದ್ ಅರ್ತೊ. ಈ ಪಟ್ಟಣೊನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ [[ಸಖರಾಯ ಪಟ್ಟಣ]]ದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆ ಆಯಿನ [[ರುಕ್ಮಾಂಗದೆ]], ಎಲ್ಯ ಮಗಳೆಗಾದ್ ವರದಕ್ಷಿಣೆಯಾದ್ ಕೊರಿಯೆ ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಅಯಿರ್ದ್ ಆದ್ ಈ ನಗರೊಗು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪನ್ಪುನ ಪುದರ್ ಬೈದ್ಂಡ್ &lt;ref&gt;{{Cite web |title=ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಪುದರ್‌ದ ಉಗಮದ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣದ ಇತಿಹಾಸ ಪುಟೊಟ್ಟು ವಿವರಿಸಾದ್ ಉಂಡು. |url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |access-date=2021-01-03 |archive-date=2016-02-14 |archive-url=https://www.webcitation.org/6fHyKH5HR?url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;. ಅಂಚನೇ “ಮಲ್ಲ ಮಗಳೆನ ಊರು”  ಹಿರೇಮಗಳೂರು ಪನ್ಪುನ ಊರು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುರ್ದು ೫ ಕಿ.ಮೀ.ದೂರೊಡು ಉಂಡು. ಅಂಚ ಇತ್ತ್ಂಡಲಾ ಬಹುತೇಕೆರ್ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುನು ''ಚಿಕ್ಕಮಂಗಳೂರು'' ಪಂಡ್‌ದ್ '''ತಪ್ಪಾದ್''' ಉಚ್ಛಾರ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆನ್ ೧೯೪೭ ಮುಟ್ಟ  [[ಕಡೂರು]] ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆತ್ತೊಂದು ಇತ್ತೆರ್&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಕಡೂರುರ್ದು ಬೇತೆ ಆಯಿನೆತ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣದ ಪುಟೊಟ್ಟು ವಿವರಿಸಾದ್ ಉಂಡು. |url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |access-date=2021-01-03 |archive-date=2016-02-14 |archive-url=https://www.webcitation.org/6fHyKH5HR?url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/about_chickmagalur.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;. ಕೆಲವು ಪಿರಾಕ್‌ದ ಶಾಸನೊಲೆನ ಪ್ರಕಾರ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಬೊಕ್ಕ ಹಿರೇಮಗಳೂರುಲೆನ್ ಕ್ರಮವಾದ್ ಕಿರಿಯ ಮುಗುಲಿ ಬೊಕ್ಕ ಪಿರಿಯ ಮುಗುಲಿ ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆತ್ತೊಂದು ಇತ್ತೆರ್.

== ಮುಖ್ಯವಾಯಿನ ಬುಲೆ ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುಡು ಅತಿ ಎಚ್ಚ ಬುಲೆಪುನ ಬುಲೆ ಪಂಡ ಕಾಫಿ. ಮುಲ್ಪುದ ರೈತೆರ್ ಕಾಫಿ ಬುಲೆತ್ತ ಮಿತ್ತೇ ಅವಲಂಬಿತರಾದ್ ಉಲ್ಲೆರ್. ಮುಲ್ಪ ಅತಿ ಎಚ್ಚ ಬರ್ಸ ಬೂರುಂಡು. ಕಾಫಿದ ತವರುರು ಪಂಡ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಪನ್ಪುನ ಅರೇಬಿಯನ್ ಫಕೀರೆ ಕರ್ನಾಟಕೊಗು ಕಾಫಿನ್ ಪರಿಚಯ ಮಲ್ತೆರ್. ಮುಲ್ಪ ಬುಲೆಪುನ ಕಾಫಿದ ತಳಿಕುಲು ಪಂಡ ಅರೇಬಿಕ್  ಬೊಕ್ಕ ರೋಬಸ್ಟ ಅರೇಬಿಕ್ ತಳಿನ್ ಮುಲ್ಪ ಎಚ್ಚ ಬುಲೆಪ್ಪೆರ್.

== ಇತಿಹಾಸೊ ==
[[ಫೈಲ್:ಶ್ರೀ ಆದಿಶಕ್ತಿ ವಸಂತ ಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.jpg|thumb|216x216px|right|ಶ್ರೀ ಆದಿಶಕ್ತಿ ವಸಂತ ಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಅಂಗಡಿ]]
[[ಹೊಯ್ಸಳ]]ೆರೆನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಉಗಮವಾಯಿನೆರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಹೊಯ್ಸಳೆರ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಕುಲೆನ ಸುರುತ ದಿನೊಕುಲೆನ್ ಕಳೆಯಿನ [[ಸೊಸೆಯೂರು]] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಉಂಡು. ಸೊಸೆಯೂರು ಕಾಲ ಕರಿನಂಚನೆ ಹೊಯ್ಸಳೆರೆನ ಪ್ರಥಮ ರಾಜಧಾನಿ [[ಶಶಕಪುರವಾದ್]] ನಿರ್ಮಾಣ ಆಂಡ್. ಸೊಸೆಯೂರು ಇತ್ತೆ [[ಅಂಗಾಡಿ ಗ್ರಾಮ]]ಪಂಡ್‌ದ್ ಗುರುತಿಸವೊಂದು ಉಂಡು. ಉಂದು [[ಮೂಡಿಗೆರೆ]] ತಾಲ್ಲೂಕುಡು ಉಂಡು. ದುಂಬು ಒರ ದಟ್ಟವಾಯಿನ ಗೊಂಡಾರಣ್ಯೊಡು ಜೈನ ಮುನಿಕುಲೆನ ಜ್ಞಾನ ತಪಸ್ಸ್‌ಗ್ ಯೋಗ್ಯವಾಯಿನ ಜಾಗೆ ಉಂದು ಆದ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್, [[ಚಾಳುಕ್ಯ]] ನಾಡ್‌ರ್ದ್  [[ಮಲ್ಲಚಂದ್ರದೇವ]] ಪನ್ಪುನಾಯೆ ಇಡೆಗ್ ಬತ್ತೆ ಪನ್ಪುನ ವಿಷಯ ೧೦ನೇ ಶತಮಾನೊದ ಶಾಸನೊಡು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಾದ್ ಉಂಡು. ಒಂಜಿ ದಂತಕಥೆತ್ತ ಪ್ರಕಾರ, ಒಂಜಿ ಸರ್ತಿ ಇತ್ತೆದ ಅಂಗಡಿ ಗ್ರಾಮದ ವಾಸಂತಿಕಾದೇವಿನ ಗುಡಿತ್ತ ದುಂಬು [[ಸುದತ್ತಾಚಾರ್ಯೆರ್]] ಅರೆನ ಶಿಷ್ಯೆರೆಗ್ ಪಾಠ-ಪ್ರವಚನ ಕಲ್ಪವೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಸಂದರ್ಭೊಡು, ಪಿಲಿಯೊಂಜಿ ದಿಢೀರ್ ಆದ್ ಗುಡಿತ್ತ ಕೈತಲ್ ಇತ್ತ್‌ನ ಶಿಷ್ಯಾರ್ಥಿಲೆನ ಮಿತ್ತ್ ಲಗಿಯೆರೆ ಬನ್ನಗ ಸುದತ್ತಾಚಾರ್ಯೆರ್ ಕೂಡ್ಲೆ ಅಯಿನ್ ಹಾಕಿಯೆರೆ, ತನ್ನ ಶಿಷ್ಯೆ [[ಸಳ]]ಡ &quot;ಹೊಯ್ ಸಳ&quot; ಪಂಡ್‌‍ದ್ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಯೆರ್. ಉಂದುವೇ '''ಹೊಯ್ಸಳ''' ಶಬ್ದದ ಮೂಲ ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಕೂಡ್ಲೆ ಆ ಜಾಗೆಡ್ ಇತ್ತ್‌ನ ಸಳೆ ತನ್ನ ಗುರುಕುಲೆನ ಆಜ್ಞೆದಂಚನೆ ಪಿಲಿತ್ತ ಒಟ್ಟುಗೆ ವೀರಾವೇಶೊಡು ಹೋರಾಟ ಮಲ್ತ್‌‍ದ್ ಪಿಲಿನ್ ಕೆರಿಯೆಗೆ. ೧೧೧೭ತ [[ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ]]ನ ಶಾಸನೊಡು ಈ ಕಥೆ ಸುರುಕು ತುಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು&lt;ref&gt;ಹೊಯ್ಸಳ ವಂಶದ ಸ್ಥಾಪಕೆ ಪಿಲಿನ್ ಕೆರ್‌ನಾಯೆ ಪಂಡ್‌ದ್ ನಂಬುನ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಅಂಗಡಿ ಗ್ರಾಮೊನು, ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸೀ ತಾಣವಾದ್ ಮಲ್ಪುವ ಪಂಡ್‍ದ್‍ ಹಿಂದು ಪತ್ರಿಕೆಡ್ ಬತ್ತ್‌ನ ವರದಿ, [http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article3063239.ece &quot;ಅಂಗಡಿನ್ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸೀ ತಾಣವಾದ್ ಮಲ್ಪಬ.&quot;]. (೧೯ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೬)(ಚೆನೈ, ಭಾರತ: ಹಿಂದೂ ಪ್ರಕಾಶಕೆರೆರ್ದ್).&lt;/ref&gt;. ಆಂಡ ಉಂದೆತ್ತ ತಥ್ಯ ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಆದ್ ಇತ್ತ್‌‍ದ್ ನನಲಾ ಉಂದು ದಂತಕಥೆತ್ತ ರೂಪೊಡೇ ಒರಿದ್ ಉಂಡು. ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನೆ ತಲಕಾಡ್‍ದ ಚೋಳೆರೆನ್ ಸೊಲ್ಪಾಯಿ ಬೊಕ್ಕ ಬಹುಶಃ ಈ ಕಥೆ ಪುಟ್ಟ್‌ದ್ ಉಪ್ಪೆರೆ ಯಾವು ಅತ್ತ್ಂಡ ಎಚ್ಚ ಪ್ರಚಲಿತ ಆದ್‍ ಉಪ್ಪೆರೆ ಯಾವು. ಹೊಯ್ಸಳೆರೆನ ಲಾಂಛನಲಾ ಸಳೆ ಪಿಲಿನ್ ಕೆರೊಂದು ಉಪ್ಪುನ ಚಿತ್ರ ಆದ್ ಇತ್ತ್‌ದ್, ಚೋಳೆರೆನ ಲಾಂಛನಲಾ ಪಿಲಿ ಆದ್ ಇತ್ತ್ಂಡ್ ಪನ್ಪುನ ಅಂಶೊಲು, ಈ ಊಹೆಗ್ ಕಾರಣ ಕ್ರಿ.ಶ ೧೦೬೨ ಟ್ [[ವಿನಯಾದಿತ್ಯೆ]] ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿನ್ ಸೊಸೆಯೂರುರ್ದು (ಶಶಕಪುರ-ಅಂಗಡಿ) ಬೇಲೂರುಗು ವರ್ಗಾಯಿಸಯೆ. ಅಂಗಡಿ ಗ್ರಾಮೊದ ಹೊಯ್ಸಳೆರೆ ಕಾಲದ ವಾಸಂತಿಕ ದೇವಾಲಯ  ಬೊಕ್ಕ ಮಕರ ಜಿನಾಲಯ, ನೇಮೀನಾಥ ಬಸದಿ, ಶಾಂತಿನಾಥ ಬಸದಿ, ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥದ ಕೇಶವ ದೇವಾಲಯ, ಶೈವ ಪಂಥದ ಪಾತಾಳ ರುದ್ರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಬೊಕ್ಕ ಮಲ್ಲೇಶ್ವರ, ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಾಲಯೊಲು ಈ ಜಾಗೆದ ಮಹಿಮೆನ್ ಸಾರುಂಡು. [[ತರೀಕೆರೆ]] ತಾಲೊಕುದ  [[ಅಮೃತಪುರ]]ೊಟ್ಟು ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ದೊರೆ [[ರಡ್ಡನೇ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳೆ]] (೧೧೭೩-೧೨೨೦ ಸಿ.ಇ.) ನಿರ್ಮಿಸಾಯಿನ [[ಅಮೃತೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ]]ಉಂಡು. ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೬೭೦ ಟ್ ದೇಶೊಡೇ ಸುರುತ ಕಾಫಿನ್ [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ]]ಟ್ಟ್ ಬುಲೆಪಾಯೆರ್&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಆರ್ [[ಮೆಕ್ಕಾ]] ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಮಲ್ತ್‌‍ತೊಂದು [[ಯೆಮೆನ್]]ದ [[ಮೋಕಾ]] ಬಂದರ್‌ಡ್ [[ಕಾಫಿ]]ದ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಅರೆಗ್ ತೆರಿಂಡ್. ಆರ್ ಏಳ್ ಕಾಫಿದ ಬಿತ್ತ್‌ಲೆನ್ ಪೊಕ್ಕುಲುದ ಸುತ್ತ ದೆಂಗಾದ್ ದೀವೊಂದು ಅರೇಬಿಯೊರ್ದು ಪಿದಯಿ ಕನತೆರ್. ಆರ್ ಇಲ್ಲಗ್ ಪಿರ ಪೋವೊಂದು ಉಪ್ಪುನಗ ಬಾಬಾ ಬುಡನಗಿರಿ/ದತ್ತ ಪೀಠದ ಬೆಟ್ಟೊಡು ಕೆಲವು ಬಿತ್ತ್‌ಲೆನ್ ನಡ್‌ಯೆರ್ ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; ಈ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಕೇಂದ್ರ ಕಾಫಿ ಸಂಶೋಧನ ಸಂಸ್ಥೆ ಇತ್ತ್‌‍ದ್. ಉಂದೆನ್ ದುಂಬು ೧೯೨೫ ಟ್ ಲೇ. ಡಾ. ಲೆಸ್ಲಿ. ಸಿ. ಕೊಲ್‌ಮನ್ ನೇತೃತ್ವಡು ಸುರು ಆಯಿನ ಕಾಫಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪೆರಿಮೆಂಟಲ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಪಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಈ ಸಂಸ್ಥೆ  ೧೧೯.೮೬ ಎಕರೆಲೆನಾತ್ ಪ್ರದೇಶೊಡು ಹರಡ್‌ದ್ ಉಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಸಂಸ್ಥೆ ಕಾಫಿದ ಗುಣಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಿಸಯೆರೆ ಸಂಶೋಧನೆನ್ ನಡಪಾವುಂಡು.

== ಭೌಗೋಳಿಕ ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಕರ್ನಾಟಕೊದ ಮಧ್ಯಭಾಗೊಡು ಉಂಡು. ಉಂದು ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿರ್ದ್ ೨೫೧ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರೊಡು ಉಂಡು. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ೧೨° ೫೪' ೪೨“-೧೩° ೫೩' ೫೩“ ಉತ್ತರ ಅಕ್ಷಾಂಶ ಬೊಕ್ಕ ೭೫° ೦೪' ೪೫“'-೭೬° ೨೧' ೫೦'” ಪೂರ್ವ ರೇಖಾಂಶೊಡು ಉಂಡು. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಪೂರ್ವೊರ್ದು ಪಶ್ಚಿಮೊಗು ೧೩೮.೪ ಕಿ.ಮೀ. ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ತರೊರ್ದು ದಕ್ಷಿಣೊಗುಕ ೮೮.೫ ಕಿ.ಮೀ. ಉದ್ದ ಉಂಡು. ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ್ ವರ್ಸೊಗು ಸರಾಸರಿ ೧೯೨೫ ಮಿ.ಮೀ. ಬರ್ಸ ಬರ್ಪುಂಡು. ಜಿಲ್ಲೆದ ಬಾರಿ ಎತ್ತರ ಆಯಿನ ಜಾಗೆ ಪಂಡ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನ ಗಿರಿ, ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟೊರ್ದು ೧೯೫೫ ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರೊಡು ಉಂಡು. ಉಂದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಾರಿ ಎತ್ತರವಾಯಿನ ಜಾಗೆಲಾ ಅಂದ್. ಜಿಲ್ಲೆದ ಒಟ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೧೦೮.೬೨ ಕಿ.ಮೀ&lt;sup&gt;೨&lt;/sup&gt;. ಅಯಿಟ್ಟ್ ಶೇಕಡ ೩೦ದಾತ್ ಕಾಡ್‌ಲೆರ್ದ್ ಆವರಿಸಾದ್‍ ಉಂಡು.&lt;ref&gt;ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿವರೊಲು ಬಗೆಟ್ಟ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ಕೊರ್‌ನಂಚಿನ ಮಾಹಿತಿ, [https://web.archive.org/web/20070405151119/http://chickmagalur.nic.in/htmls/dic_main.htm &quot;ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಯೋಜನೆ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ &quot;] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಅಧಿಕೃತ ಮಿಂಬಲೆ ತಾಣ. ಜಿಲ್ಲಾಡಳಿತ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು.&lt;/ref&gt; ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಪೂರ್ವೊಗು [[ತುಮಕೂರು]] ಬೊಕ್ಕ [[ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]] ಜಿಲ್ಲೆ, ದಕ್ಷಿಣೊಗು [[ಹಾಸನ]] ಜಿಲ್ಲೆ, ಪಶ್ಚಿಮೊಗು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟೊಲು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುನು [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಉಡುಪಿ|ಒಡಿಪು]]ರ್ದು ಬೇತೆ ಮಲ್ಪುಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಉತ್ತರೊಡು [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ]] ಬೊಕ್ಕ [[ದಾವಣಗೆರೆ]]ದ ಒಟ್ಟುಗು ತನ್ನ ಗಡಿನ್ ಪಟ್ಟೊಂದು ಉಂಡು.

=== ಹವಾಮಾನ ===
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಭಾರತದ ಬಾರಿ ಮಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶವಾದ್ ಉಂಡು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಎತ್ತರದ ಕೊಡಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ
ಬೆಟ್ಟವಾದ್ ಉಂಡು.(ಎತ್ತರ ೧೯೨೯ ಮೀ. ೬೩೨೯ ಅಡಿಕುಲು) ಕರ್ನಾಟಕೊಡು ಉಂಡು. ಉಂದು
ತೂಯೆರೆ ಪೊರ್ಲು ಇತ್ತ್‌ದ್, ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಊರುಲೆರ್ದ್ ಇಡೆಗ್ ಜನಕುಲು ಬರ್ಪೆರ್. ಮುಲ್ಪ ಎತ್ತರವಾಯಿನ
ಬೆಟ್ಟೊಲು ಇತ್ತ್‌‍ದ್ ತೂಯೆರೆ ಪೊರ್ಲು ಪೊರ್ಲು ಉಂಡು. ಈ ಜಾಗೆಡ್ ಮಸ್ತ್ ಬರ್ಸ ಬರ್ಪುನೆರ್ದ್ ಮುಲ್ಪ ಬುಲೆಪುನ ಪುದೆಲೆಲು, ದಯಿಕುಲು ಬೊಕ್ಕ ಮರಕುಲು ಪಚ್ಚೆ ಪಚ್ಚೆ ಆದ್ ತೂನಗ ಮನಸ್ಸ್‌ಗ್ ಕುಸಿ ಕೊರ್ಪುಂಡು.

== ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ (ಇನಾಮ್ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ್) ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುಗು ಬರ್ಪುನ ಪ್ರಯಾಣಿಕೆರ್ ಮುಲ್ಪ ಉಪ್ಪುನ ಪುದರ್ ಪೋಯಿನ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ ಶ್ರೇಣಿಗ್ ಭೇಟಿ ಕೊರೊಡು. ಉಂದು 1895 ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರೊಡು ಉಂಡು. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪಟ್ಟಣೊರ್ದು 28 ಕಿಮೀ ದೂರೊಡು ಉಂಡು. ಮುಸ್ಲಿಮೆರ್ ಬೊಕ್ಕ ಹಿಂದುಲೆಗ್ ಒಂಜಿ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾ ಜಾಗೆ ಆದ್ ಉಂಡು. ಈ ಕಾರಣೊರ್ದು, ಜಾಗೆನ್ ಹಿಂದೂ ದೇವೆರೆ ಗುರು ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಬೊಕ್ಕ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂತೆ ಬಾಬಾಬುಡನ್‌ರೆನ ಪುದರ್‌ರ್ದ್ ಗುರುತಿಸವೆರ್. ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿಟ್ಟ್ ಪ್ರವಾಸಿಗೆರ್ ಮೂಜಿ ಸಿದ್ಧೆರೆರ್ದ್ ಪವಿತ್ರವಾಯಿನ ಪಂಡ್‌ದ್ ನಂಬುನ ಮೂಜಿ ಗುಹೆಕುಲೆನ್ ತೂವೊಲಿ. ಶೀಥಲ-ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ ಗುಡಿ ಬೊಕ್ಕ ಮಠಕುಲೆನ್ ರಡ್ಡೆನ್‌ಲಾ ಒಳಗೊಂಡ್‌ದ್ ಶೀಥಲ ದೇವಾಲಯದ ಕೈತಲ್‌‌ಡೇ ಉಪ್ಪುನ ನನೊಂಜಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಕರ್ಷಣೆ ಆದ್ ಉಂಡು. ಅನುಕೂಲ ಅಂಡ ಪ್ರಯಾಣಿಕೆರ್ ಈ ಜಾಗೆರ್ದ್ ಕೇವಲ 1 ಕಿಮೀ ದೂರ ಉಪ್ಪುನ ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ ಜಲಪಾತೊನು ತೂವೊಲಿ. ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ ಹೈಕಿಂಗ್ ಬೊಕ್ಕ ಚಾರಣಲೆನ ರೀತಿದ ಚಟುವಟಿಕೆಲೆನ್ ಕೈಗೊಳ್ಳುನ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದ್‍ದ್‌ನ ಪ್ರವಾಸಿಗೆರೆಗ್ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಯಿನ ಜಾಗೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶೊದ ವ್ಯಾಪ್ತಿದ ರಡ್ಡ್ ಜನಪ್ರಿಯ ಪರ್ವತೊಲು ಪಂಡ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ (1930 ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರೊಡು ಜೊತೆ ಸೈಟ್ ಶಿಖರ) ಬೊಕ್ಕ ದತ್ತಗಿರಿ. ಅದೃಷ್ಟ ಇತ್ತ್ಂಡ ಜನಕುಲು 'ಕುರುಂಜಿ' ವೀಕ್ಷಿಸಯೆರೆ ಅವಕಾಶ ಪಡೆಪೆರ್. ಉಂದು ಒಂಜಿ ಪರ್ವತದ ಪೂವಾದ್ ಇತ್ತ್‌ದ್ ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಸೊಲೆಡ್ ಒರ ಮಾತ್ರ ಅರಳುಂಡು. ಈ ಪ್ರದೇಶ ಪಕ್ಕಿಲೆನ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಲ್ಪೆರೆ ಬಯಸುನ ಜನಕುಲೆಗ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಯ್ಕೆ ಆದ್ ಉಂಡು.

== ಜನಸಂಖ್ಯೆ ==
೨೦೧೧ ರ [[ಜನಗಣತಿ]]ದ ಪ್ರಕಾರ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ [[ಜನಸಂಖ್ಯೆ]] ೧೧,೩೭,೯೬೧&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;[http://www.census2011.co.in/census/district/250-chikmagalur.html &quot;ಜಿಲ್ಲಾ ಜನಗಣತಿ ೨೦೧೧ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ&quot;] Census2011.co.in&lt;/ref&gt; ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ [[ಸೈಪ್ರಸ್]] ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸಮನಾದ್ ಉಂಡು ಅತ್ತ್ಂಡ [[ಸಂಯುಕ್ತ ಅಮೆರಿಕ]]ದ [[ರೋಡ್ ಐಲೆಂಡ್]] ರಾಜ್ಯೊಗು ಸಮನಾದ್ ಉಂಡು. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೪೦೮ನೇ&lt;ref&gt;[http://www.census2011.co.in/district.php &quot;ಜಿಲ್ಲಾ ಜನಗಣತಿ 2011&quot;.] census2011.co.in/&lt;/ref&gt; ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ (ಒಟ್ಟು ೬೪೦ರಲ್ಲಿ). ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರತಿ ಚದರ ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ಗೆ(೪೧೦/ಚದರ ಮೈಲಿ) ೧೫೮.೧೯ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಾಂದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ಇಲ್ಲಿನ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಬೆಳವಣಿಗೆ ದರವು ೨೦೦೧-೨೦೧೧ ದಶಕದಲ್ಲಿ  ಶೇಕಡ ೦.೨೮ ಆಗಿತ್ತು. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪ್ರತಿ ೧೦೦೦ ಪುರುಷರಿಗೆ ೧೦೦೮ ಸ್ತ್ರೀ ಯ ಲಿಂಗ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಶೇಕಡ ೭೯.೨೪ ಸಾಕ್ಷರತಾ ದರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡ ೮೧ ಜನರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಶೇಕಡ ೧೯ ಜನರು ನಗರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶೃಂಗೇರಿ ತಾಲ್ಲೂಕು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಬಹುತೇಕರು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಜತೆಗೆ ತುಳು,ಕೊಂಕಣಿ, ಬ್ಯಾರಿ ಭಾಷೆ     ಮಾತನಾಡುವವರನ್ನೂ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.

== ಆಡಳಿತ ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ ಕರ್ನಾಟಕದ [[ಮೈಸೂರು]] ವಿಭಾಗೊಗು ಸೇರುಂಡು. ಉಂದೆನ್ ರಡ್ಡ್ ಉಪ ವಿಭಾಗೊಲಾದ್ ಮಲ್ತ್‌‍ದೆರ್. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಉಪ ವಿಭಾಗ ಬೊಕ್ಕ ತರೀಕೆರೆ ಉಪ ವಿಭಾಗ. ತರೀಕೆರೆ ಉಪ ವಿಭಾಗ, ತರೀಕೆರೆ  ಕಡೂರು ಬೊಕ್ಕ ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕುಲೆನ್ ಒಳಗೊಂಡ್‌ದ್ ಉಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಉಪ ವಿಭಾಗ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು, ಕೊಪ್ಪ, ಮೂಡಿಗೆರೆ ಬೊಕ್ಕ ಶೃಂಗೇರಿ ತಾಲ್ಲೂಕುಲೆನ್ ಒಳಗೊಂಡ್‌ದ್ ಉಂಡು. [[ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ]] (ಜಿಲ್ಲಾ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಸಹ) ಜಿಲ್ಲೆದ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥೆರಾದ್ ಉಪ್ಪುವೆರ್. ಪ್ರತಿ ಉಪ ವಿಭಾಗಲು [[ಸಹಾಯಕ ಆಯುಕ್ತರು|ಸಹಾಯಕ ಆಯುಕ್ತೆರೆನ್]]ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಪ್ರತಿ ತಾಲ್ಲೂಕುಗು ಒರಿ [[ತಹಸೀಲ್ದಾರ]]ರೆನ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಂಡು. ಮೊಕುಲು ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಡ್ ಬೇಲೆಲೆನ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರುದ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣದ ಮುಖಪುಟ |url=http://www.chickmagalur.nic.in/htmls/dc_main.htm |access-date=2021-01-03 |archive-date=2018-08-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828182419/http://chickmagalur.nic.in/htmls/dc_main.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== ಆರ್ಥಿಕತೆ ==
[[ಫೈಲ್:Coffee berries fresh.jpg|216x216px|thumb|right|ರೊಬಸ್ಟಾ ತಳಿ ಕಾಫಿ]]
[[ಕೃಷಿ]] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ [[ಆರ್ಥಿಕತೆ]]ತ ಬೆರಿಮುಳ್ಳು ಬೊಕ್ಕ ಕಾಫಿ ಬುಲೆ ಕೃಷಿತ್ತ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವಾದ್ ಉಂಡು. ಜಿಲ್ಲೆದ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮೂಜಿ ಋತುಕುಲೆಡ್ ಹರಡ್‌ದ್ ಉಂಡು. ಅವು ಪಂಡ [[ಮುಂಗಾರು]], [[ಹಿಂಗಾರು]] ಬೊಕ್ಕ [[ಬೇಸಿಗೆ]]. ಮುಲ್ಪದ ಪ್ರಮುಖ ಬುಲೆಕುಲು [[ಏಕದಳ ಧಾನ್ಯೊಲು|ಏಕದಳ ಧಾನ್ಯೊಲಾಯಿನ]] [[ಅರಿ]], [[ರಾಗಿ]], [[ಜೋಳ]], [[ಮೆಕ್ಕೆಜೋಳ]] ಬೊಕ್ಕ [[ಎಲ್ಯ ಬಿತ್ತ್‌ಲ್]], [[ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯೊಲು|ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯೊಲಾಯಿನ]], [[ತೊಗರಿ]], [[ಹುರುಳಿಕಾಳು]], [[ಹೆಸರು ಕಾಳು]], [[ಅವರೆಕಾಯಿ]] (ಹಯಸಿಂತ್ ಬೀನ್ಸ್) ಮತ್ತು [[ಕಡಲೆ ಕಾಳು]] ಮತ್ತು [[ಕಡಲೆ]]. [[ತೈಲ ಬೀಜಗಳು|ತೈಲ ಬೀಜಗಳಾದ]] [[ಶೇಂಗಾ]], [[ಎಳ್ಳು,]], [[ಸೂರ್ಯಕಾಂತಿ]] ಮತ್ತು [[ಕ್ಯಾಸ್ಟರ್]] ಮತ್ತು [[ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು|ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳಾದ]] [[ಕಬ್ಬು]], [[ಹತ್ತಿ]], ಮತ್ತು [[ತಂಬಾಕು]] ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ&lt;ref&gt;ಕೃಷಿಯು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಜಿಲ್ಲೆಯ [[ಆರ್ಥಿಕತೆ]]ಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬು ಎಂದು  ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ರವರಿಂದ ಚರ್ಚಿಸಿಲಾಗಿದೆ. [https://web.archive.org/web/20070405161622/http://chickmagalur.nic.in/htmls/dept_agri.htm &quot;ಕೃಷಿ&quot;] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ, ಕೃಷಿ ಇಲಾಖೆ, ಜಿಲ್ಲಾ ಆಡಳಿತ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು&lt;/ref&gt;. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ [[ಕಾಫಿ ಬೋರ್ಡ್]], ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾಫಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕಾಫಿಯನ್ನು ಸುಮಾರು ೮೫.೪೬೫ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ [[ಅರೇಬಿಕಾ]] ಎಂಬ ತಳಿಯನ್ನು ಬೆಟ್ಟೆದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು [[ರೊಬಸ್ಟಾ]] ಎಂಬ ತಳಿಯನ್ನು ಬೆಟ್ಟೆದ ತಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧೫೦೦೦ ಕಾಫಿ ಬೆಳೆಗಾರರಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೯೬ ಬೆಳೆಗಾರರು ೪ ಚದರ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಅಥವ  ಅದಕ್ಕಿಂತಲು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಉಳುಮೆ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಣ್ಣ ಬೆಳೆಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸರಾಸರಿ ಕಾಫಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಅರೇಬಿಕಾ ೫೫,೦೦೦:೩೫,೦೦೦ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಮತ್ತು ರೊಬಸ್ಟಾ ೨೦,೦೦೦ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಆಗಿದೆ. ಹೆಕ್ಟೇರಿಗೆ ಸರಾಸರಿ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಅರೇಬಿಕಾ ೮೧೦ ಕೆ.ಜಿ. ಮತ್ತು ರೊಬಸ್ಟಾ ಆಫ್ ೧೧೧೦ ಕೆ.ಜಿ. ಆಗಿದೆ, ಇದು ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು.&lt;ref&gt;ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ [https://web.archive.org/web/20070314221734/http://chickmagalur.nic.in/htmls/cb_main.htm ಕಾಫಿ] ಉತ್ಪಾದನೆ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ರವರಿಂದ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ಕಾಫಿ ಬೋರ್ಡ್, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ.&lt;/ref&gt;

== ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ  ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಮೂಲಭೂತ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಕೊರತೆ, ಕಳಪೆ ರಸ್ತೆಗಳು, ಕಳಪೆ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕಜಾಲ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ವಿರೋದ, ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ ಕುಂಟಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು&lt;ref&gt;ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಭಿವೃಧ್ಧಿ  ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್ಫರ್ಮ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ ರವರಿಂದ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. [https://web.archive.org/web/20070126111711/http://chickmagalur.nic.in/htmls/dic2.htm &quot;ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು SWOT ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸನ್ನಿವೇಶ&quot;.]  ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ. ಜಿಲ್ಲಾಡಳಿತ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;ಕರ್ನಾಟಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಅಸಮತೋಲನ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ  ನಾಗೇಶ್ ಪ್ರಭುರವರ ಬರಹ. [http://www.thehindu.com/todays-paper/article3154719.ece &quot;ಕೈಗಾರಿಕೆ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಸಮತೋಲನ&quot;]. ಹಿಂದೂ ಪತ್ರಿಕೆ ಆನ್ಲೈನ್ ಆವೃತ್ತಿ - ಸಂಚಿಕೆ ಭಾನುವಾರ, ಏಪ್ರಿಲ್ ೩೦,೨೦೦೬,  ೨೦೦೬ ಹಿಂದೂ, ಹಿಂದೂ ಪ್ರಕಾಶಕರಿಂದ.&lt;/ref&gt; ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಭಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉದ್ಯಮವಿದೆ. ಅದೆ ಕುದುರೆಮುಖ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಅದಿರು ಸಂಸ್ಥೆ, ಇದು ಮೂಡಿಗೆರೆ ತಾಲೂಕಿನ ಕುದುರೆಮುಖ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಕೆ.ಐ.ಒ.ಸಿ.ಎಲ್  ೧೯೭೬ ರಲ್ಲಿ ಕುದುರೆಮುಖ ಗಣಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಮತ್ತು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸಾರೀಕೃತ ೭.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಘಟಕವನ್ನು  ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾರಂಭ ಮಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸಾರೀಕೃತ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮೊದಲ ಸಾಗಣೆಗೆ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಉನ್ನದ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬ್ಲಾಸ್ಟ್ ಫರ್ನೇಸ್ ಮತ್ತು ನೇರ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸುವ ಗ್ರೇಡ್  ಅದಿರು ಉಂಡೆಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಮೂರು ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಅದಿರು ಉಂಡೆಗಳ ಘಟಕವನ್ನು ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು&lt;ref&gt;ಕುದುರೆಮುಖ ಕಬ್ಬಿಣ ಅದಿರು ಕಂಪನಿ ನಿಯಮಿತ  ಇತಿಹಾಸ &quot;: ಕಂಪನಿಯ ವಿವರ &quot;ಕೆ ಐ ಒ ಸಿ ಅಲ್&quot; [https://web.archive.org/web/20160421043708/http://www.kioclltd.in/history.shtml ಮಿಂಬಲೆತಾಣದಲ್ಲಿ] ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. [https://web.archive.org/web/20160421043708/http://www.kioclltd.in/history.shtml ಮಿಂಬಲೆತಾಣ, ಕೆ ಐ ಒ ಸಿ ಅಲ್]  ಕುದುರೆಮುಖ.&lt;/ref&gt;. ಕೆ.ಐ.ಒ.ಸಿ.ಎಲ್ ನ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಪರವಾನಗಿ ಅವಧಿ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಅದರ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ೩೧ ಡಿಸೇಂಬರ್ ೨೦೦೫ ರಿಂದ ನಿಲ್ಲಿಸಿತ್ತು, ಇದರಿಂದ ಕೆ.ಐ.ಒ.ಸಿ.ಎಲ್ ಭಾರಿ ಹಿನ್ನಡೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಅನೇಕ ನೌಕರರು ತಮ್ಮ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು, ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಮಾಜಿಕ ಹಿಂಬಡಿತ ಆಗಬಾರದೆಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ, ಈ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಬೇರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದೆ ಒಂದು ಮಧ್ಯಮ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉದ್ಯಮವಿದ್ದು ಇದು ತರೀಕೆರೆ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ತರೀಕೆರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬಿಇಎಂಎಲ್ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ವಿಜ್ಞಾನ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಉಕ್ಕಿನ ಅಚ್ಚುಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.
ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಿವೆ, ಒಂದು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದ ಹತ್ತಿರವಿದೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಬೀರೂರು ನಗರದ ಬಳಿಯಿದೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದ ಬಳಿಯಿರುವ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶ ೧೩.೨೦ ಎಕರೆಯಲ್ಲಿ (೫೩.೪೦೦ ಮೀ.&lt;sup&gt;೨&lt;/sup&gt;) ಮತ್ತು  ಬೀರೂರು ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶ ೧೧.೧ ಎಕರೆಯಲ್ಲಿ (೪೫೦೦ ಮೀ&lt;sup&gt;೨&lt;/sup&gt;) ಹರಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಯು (ಕೆಐಎಡಿಬಿ) ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಅಬ್ಳೆ ಹಳ್ಳಿಯ ಬಳಿ ೧೪೫ ಎಕರೆ (೦.೫೯ ಕಿ. ಮೀ&lt;sup&gt;೨&lt;/sup&gt;) ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ.

== ಶಿಕ್ಷಣ ==
೨೦೧೧ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶೇಕಡಾವಾರು ಸಾಕ್ಷರತೆಯು ಶೇಕಡ ೭೯.೨೫ ರಷ್ಟು ಆಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡ ೮೪.೪೧ಪುರಷರು ಮತ್ತು ಶೇಕಡ ೭೩.೧೬ ಮಹಿಳೆಯರು ಅಕ್ಷರಸ್ಥರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಸಾಕ್ಷರತೆ ಪ್ರಮಾಣ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ ಶೇಕಡ ೭೫.೩೬ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಶೃಂಗೇರಿ ತಾಲ್ಲೂಕು ಶೇಕಡ ೯೨.೬೮ ರೊಂದಿಗೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಕ್ಷರತೆ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಶೇಕಡ ೭೪.೩೩ ರೊಂದಿಗೆ ಕನಿಷ್ಟ ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ.

=== ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ===
೨೦೦೧ರಂತೆ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯು ೧೬೨೦ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು(೧೫೧೯೨೩ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಮತ್ತು ೨೩೫ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು(೩೪೬೦೭ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಹೊಂದಿದೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ೪೧೪ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ(೪೨೭೭೪ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶೃಂಗೇರಿ ೮೦ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ (೫೮೨೨ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ. ಕಡೂರು ೭೪ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ(೯೯೯೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ ಮತ್ತು ಶೃಂಗೇರಿ ೯ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ(೧೪೯೨ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ.

=== ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣ ===
೨೦೦೧ ಮುಟ್ಟ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ೪೬ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಲು (೪೭೧೧ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆನೊಟ್ಟುಗು) ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆಗ್ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣೊನು ಕೊರೊಂದು ಉಂಡು. ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ೧೨ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಲೆನೊಟ್ಟುಗು (೧೩೨೪ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆನೊಟ್ಟುಗು) ಅತಿ ಹೆಚ್ಚ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಲೆನ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುನ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆದ್ ಉಂಡು ಬೊಕ್ಕ ಶೃಂಗೇರಿ ೨ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಲೆನೊಟ್ಟುಗು(೧೬೦ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಲೆನೊಟ್ಟುಗು) ಅತಿ ಕಮ್ಮಿ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆಲೆನ್ ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಪ್ಪುನ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆದ್ ಉಂಡು.

=== ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣ ===
೨೦೦೧ ರಂತೆ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ೧೩ ಪದವಿ ಕಾಲೇಜುಗಳು (೪೬೧೫ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ) ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಿಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀವೆ. ಈ ಕಾಲೇಜುಗಳು ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ೪ ಪದವಿ ಕಾಲೇಜುಗಳೊಂದಿಗೆ (೧೬೪೮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ)  ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪದವಿ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾಲ್ಲೂಕು ಆಗಿದೆ. ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕು ೨ ಮತ್ತು ಕೊಪ್ಪ, ಮೂಡಿಗೆರೆ, ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ ಮತ್ತು ಶೃಂಗೇರಿ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳು ತಲ ೧ ಪದವಿ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

=== ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ===
* '''ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್:''' ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಯಾಂತ್ರಿಕ (ಮೆಕ್ಯಾನಿಕಲ್), ಗಣಕ ಯಂತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನ (ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೈನ್ಸ್ ), ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕ (ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್), ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್, ಮಾಹಿತಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಉತ್ಪಾದನೆಯ, ಪರಿಸರ (ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟಲ್ ) ಮತ್ತು ಸಿವಿಲ್ ವಿಭಾಗಗಳು ಇವೆ. ಈ ಕಾಲೇಜು ಬೆಳಗಾವಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.
* '''ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್‍ಗಳು:''' ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ  ಕೆಳಗಿನ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್‌ಗಳು ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀವೆ.
** '''ಆದಿಚುಂಚನಗಿರಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು''': ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಮತ್ತು ಗಣಕ ಯಂತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನ (ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೈನ್ಸ್ ), ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀವೆ.
** '''ಡಿ ಎ ಸಿ ಜಿ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು:''' ಸಿವಿಲ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಮೆಕಾನಿಕಲ್ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀವೆ.
** '''ಎಸ್ ಜೆ ಎಮ್ ಎಮ್ ವಿದ್ಯಾಪೀಠ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್, ಬೀರೂರು:''' ಸಿವಿಲ್ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತೀವೆ.
*'''ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು:''' ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೭ ಔದ್ಯಮಿಕ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇವೆ.
**ಸರ್ಕಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಸರ್ಕಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಎಸ್. ಡಿ. ಎಮ್. ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಸಮ್ಸೇ, ಮೂಡಿಗೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಎಸ್. ಜೆ. ಎಮ್. ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಬಾಳೆಹೊನ್ನೂರು, ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಎಸ್. ಜೆ. ಎಮ್. ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಬೀರೂರು, ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಕರ್ನಾಟಕ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಲಕ್ಷ್ಮೀಶಾ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ದೇವನೂರು, ಕಡೂರು ತಾಲೂಕಿನ.
**ಮಾರುತಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಕಡೂರು ತಾಲ್ಲೂಕ್.
**ಎಸ್. ಜೆ. ಎಮ್. ಪದವಿ ಕಾಲೇಜು, ತರೀಕೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕ್.

=== ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ===
ಹೊಸ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರಕ್ಕೆ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿಲಾಗಿದೆ ಆದರೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿಲ್ಲ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲ ಕೊಪ್ಪದ ಅರೋರ್ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ ರಾವ್ ಸ್ಮಾರಕ ಆಯುರ್ವೇದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜು. ಈ ಕಾಲೇಜು ಆಯುರ್ವೇದಿಕ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ ಅಂಡ್ ಸರ್ಜರಿ (ಬಿ ಏ ಎಮ್ ಎಸ್) ಪದವಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.

== ಸಾರಿಗೆ ==

=== ರಸ್ತೆ ===
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ರಸ್ತೆಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ರಸ್ತೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ದುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ರಸ್ತೆಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಿವೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯು ಉತ್ತಮವಾದ ರೈಲು ಸಂರ್ಪಕ ಜಾಲವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಜಿಲ್ಲೆಯು ಒಟ್ಟು ೭೨೬೪ ಕೀ. ಮೀ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇವಲ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ರಾಷ್ಟೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಎನ್.ಎಚ್.-೧೩(ಶೋಲಾಪೌರದಿಂದ ಮಂಗಳೂರಿಗೆ) ಕೊಪ್ಪ ಮತ್ತು ಶೃಂಗೇರಿ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಎನ್.ಎಚ್.-೨೦೬(ಬೆಂಗಳೂರಿಂದ ಹೋನ್ನವರಗೆ) ಕಡೂರು.ತರೀಕೆರೆ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಈಗಿರುವ ರಾಜ್ಯ ಹೆದ್ದಾರಿಗಳಾದ ತರೀಕೆರೆ-ಬೇಲೂರು, ಶೃಂಗೇರಿ-ಹಾಸನ್ ಮತ್ತು ಕಡೂರು-ಮಂಗಳೂರು ಹೆದ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ನವೀಕರಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿದೆ.

=== ರೈಲು ===
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು, ಕಡೂರು ಮತ್ತು ತರೀಕೆರೆ ತಾಲ್ಲುಕುಗಳು ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮೂಲಕ ಒಟ್ಟು  ೧೩೬ ಕೀ.ಮೀ ರೈಲ್ವೆ ಮಾರ್ಗ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಬೀರೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜಂಕ್ಷನ್ ಆಗಿದೆ. ಹೊಸ ರೈಲು ಮಾರ್ಗ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರನ್ನು ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ-ಬೆಂಗಳೂರು ಟ್ರಂಕ್ ಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರನ್ನು ಬೆಂಗಳೂರು-ಮಂಗಳೂರು ಟ್ರಂಕ್ ಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವ ಹೊಸ ಮಾರ್ಗದ ಕಾರ್ಯ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ.

=== ವಿಮಾನ ===
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ೧೦ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಗೌಡನಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಇದೆ. ಇದು ಸಣ್ಣ ಗಾತ್ರದ ವಿಮಾನಗಳ ಉಡವಣೆಯ ಸಮಾರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.  ಮಂಗಳೂರು, ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರು, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿಗೆ ಹತ್ತಿರದ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು.

== ಪ್ರವಾಸಿ ತಾನೊಲು ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಸ್ಥಳಗಳು
ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ, ಹೆಬ್ಬೆ ಜಲಪಾತ, ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ಗರಿ, ಕೆಮ್ಮಣ್ಗುಂಡಿ, ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ, ಕಲ್ಹತ್ತಿ ಜಲಪಾತ, ಭದ್ರಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನೋಡಬಹುದಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾನೊಲೆನ ಒಳಗೊಂಡ್‌ದ್ ಉಂಡು. ವ್ಯಾಪಕವಾಯಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟೊಲೆಡ್ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿನ ಜಾಗೆ ದಟ್ಟವಾಯಿನ ಶೋಲಾ ಕಾಡುಲು ಮನೋಹರವಾಯಿನ ನೋಟೊಲೆನ್ ಬೊಕ್ಕ ದಟ್ಟವಾಯಿನ ಪಚ್ಚೆ ಪಚ್ಚೆ ಪುದೆಲೆಲು ಸಾದಿಲೆಡ್ ತೂಯೆರೆ ತಿಕ್ಕುಂಡು, ಉಂದು ಮನಸ್ಸ್‌‍ಗ್ ಬಾರಿ ಕುಸಿ ಕೊರ್ಪುಂಡು.
ಅತ್ಯುನ್ನತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಬಹು ಬೆಟ್ಟಗಳು ಅದ್ಭುತ ವಾತಾವರಣದ ವಿಹಂಗಮ ನೋಟವನ್ನು ಆನಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಈ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಹೊರಹೋಗುವ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಯೋಜಿಸಲು ನಿಮ್ಮ ನೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಚಿಕ್ಮಗಳೂರು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸ್ಥಳಗಳು ತಮ್ಮ ಸಾಹಸ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಬಹು ಸಾಹಸ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಗುಂಪು ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಪೈಕಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.

=== ಬಿಂಡಿಗ ದೀಪೋತ್ಸವ ===
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ತಾಲೂಕಿನ ಮಲ್ಲೇನಹಳ್ಳಿ ಸಮೀಪದ ಬಿಂಡಿಗ ದೇವಿರಮ್ಮ ದೀಪೋತ್ಸವ ದೀಪಾವಳಿಯಂದು ನಡೆಯುವ ವಿಶೇಷ   ಚಂದ್ರದ್ರೋಣ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಬಿಂಡಿಗ ದೇವಿರಮ್ಮ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿ ದಿನದಂದು ನಡೆಯುವ ಉತ್ಸವ, ಸಂಪ್ರದಾಯ, ದೀಪ ಹಚ್ಚುವುದು ಕಾಪಿsಯ ತವರಿನ ವಿಶೇಷಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.
ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಲೆನಾಡ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ, ಆಚರಣೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯ, ನಂಬಿಕೆಗಳು ಇವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಲ್ಲೇನಹಳ್ಳಿ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಇರುವ ದೇವಿರಮ್ಮ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ದೀಪಾವಳಿಯಂದು ನಡೆಯುವ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ.
ವರ್ಷಪೂರ್ತಿ ತಣ್ಣಗೆ ಇರುವ ಈ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಏರಲು ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯಿಂದಲೇ ಭಕ್ತರು ಹಾತೊರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕಡಿದಾದ ಅಂಕು ಡೊಂಕಿನ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಅಬಾಲವೃದ್ಧರಾಗಿ ಸಾಲು-ಸಾಲಾಗಿ ಜನ ಬೆಟ್ಟ ಹತ್ತುವುದೇ ಒಂದು ರೋಮಂಚನ ಅನುಭವ.
ಮಳೆ, ಛಳಿ, ಗಾಳಿಯನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಜನ ಬೆಟ್ಟವೇರಿ, ದೇವಿಯ ದರ್ಶನ ಪಡೆದು ಧನ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಬೆಟ್ಟದ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಿರಮ್ಮ ದೇವಾಲಯ ಇದ್ದು ಪ್ರತಿ ದೀಪಾವಳಿ ದಿನದಂದು ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಂದು ಇಡುತ್ತಾರೆ.
ಇಲ್ಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸುವ ಭಕ್ತರು ದೇವಿ ಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಬೆಟ್ಟ ಏರಿದಷ್ಟೇ ಇಳಿಯುವುದೂ ಸಾಹಸದ ಕೆಲಸ. ದಣಿವು, ಆಯಸವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ರಾಜ್ಯದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ಇಂದು ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ತೆರಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ದೃಶ್ಯ ಇರುವೆಗಳು ಸಾಲಾಗಿ ಹರಿದು ಹೋಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ವಿಶೇಷ ಬಸ್ಸಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನೂ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬೆಳಗ್ಗೆ ಪೂಜೆ ಬಳಿಕ ರಾತ್ರಿ ದೀಪವನ್ನು ಹಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ದೀಪ ನೋಡಿ ಮನೆ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ದೀಪ ಬೆಳಗುವುದು ಅನೂಚಾನವಾಗಿ ನಡೆದು ಬಂದ ಪದ್ಧತಿ. ಮೈಸೂರು ಅರಸರೂ ಇದನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಇದಾದ ೨ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಿರಮ್ಮ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವ ಜರುಗಿ ತನ್ನಿಂದ ತಾನೇ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಯ ದಿನ ಕೆಂಡಾರ್ಚನೆ ನಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ದೇವಿರಮ್ಮ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ತೆರೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ.

ಕರ್ತಿಕೆರೆ  ಗ್ರಾಮವು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ.ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ  4 k m  ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಕರ್ತಿಕೆರೆ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾದ ದಿ ಬಿ ಹೈವ್ ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟಿದೆ ಈ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟೀಗೆ ಬೇರೇ ಬೇರೇ ಊರಿನಿಂದ ಬಂದು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ ಈ  ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟ್ ನೋಡಲು ತುಂಬಾ ತುಂಬಾ ಸುಂದರವಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮೆ ನೋಡಿದರೆ ಇನ್ನೋಮ್ಮೆನೋಡಬೇಕು ಎಂದೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ದಿನ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಬಂದು ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ                                 ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ 4 ಕಲ್ಯಾಣ ಮಂಟಪಗಳಿವೆ. ಈ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮದುವೆಗಳು  ನೆಡೆಯುತ್ತವೆ                                        ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ  ಅತ್ಯಂತ ವಿಜ್ರುಂಭಣೆಯಿಂದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ಮತ್ತು  ದುರ್ಗಮ್ಮ ನವರ ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವ ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ ಈ ಜಾತ್ರೆಗೆ   ಅಪಾರ  ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ.ಆಗಮಿಸಿ ದೇವರ  ದರ್ಶನ  ಪಡೆದು ಧನ್ಯ ರಾಗುತ್ತಾರೆ.                                             ಈ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು ದೇವರಿಗೆ ಹರಕೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿ ದೇವರ ಕೃಪೇಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗುತ್ತಾರೆ.  ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ  ದೇವರನ್ನು ನೋಡುವುದೇ ಒಂದು ಆನಂದ.ದೇವರನ್ನು ನೋಡಲು ಭಕ್ತಾದಿಗಳು  ಕಾದುಕುಳಿತಿ ರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಊರಿನಿಂದ  ಭಕ್ತಾದಿಗಳು  ಆಗಮಿಸಿ  ದೇವರ ದರ್ಶನ ಪಡಯತ್ತಾರೆ.                                     ಈ ಜಾತ್ರೆಯು ಪ್ರಸ್ಸಿದ್ದವಾದ ಒಂದು ಜಾತ್ರೆಯಾಗಿದೆ.     .ಈ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿಯ ರಥೋತ್ಸವ ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ  ಬೆಳ್ಳಿಯ ರಥದಲ್ಲಿ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಕೂರಿಸಿ ರಥವನ್ನು ಎಳೆಯುತ್ತಾರೆ.ಸಂಜೆ ಈ ಜಾತ್ರೆ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಶನಿ ದೇವರ  ನಾಟಕ  ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ  ನೆಡೆಯುತ್ತದೆ.

ರಾ ಎಗುತ್ತಾರೆ.ವ ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ. ಕರ್ತಿಕೆರೆ ಯಲ್ಲಿ ಾಸಿಗರು ಈ ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟಿಗೆ ಬಂದು ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ.ಪ್ರವಾಸಿಗ ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಈ ರೆಸ್ಟೊರದೆ

== ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣ ==
=== ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಸ್ಥಳಗಳು ===
ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ, ಹೆಬ್ಬೆ ಜಲಪಾತ, ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ಗರಿ, ಕೆಮ್ಮಣ್ಗುಂಡಿ, ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ, ಕಲ್ಹತ್ತಿ ಜಲಪಾತ, ಭದ್ರಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಧಾಮ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನೋಡಬಹುದಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸ್ಥಳವು ದಟ್ಟವಾದ ಶೋಲಾ ಕಾಡುಗಳ ಮನೋಹರವಾದ ನೋಟಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ದಟ್ಟವಾದ ಹಸಿರು ಪೊದೆಗಳನ್ನು ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.ಅತ್ಯುನ್ನತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಬಹು ಬೆಟ್ಟಗಳು ಅದ್ಭುತ ವಾತಾವರಣದ ವಿಹಂಗಮ ನೋಟವನ್ನು ಆನಂದಿಸಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಈ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೋಗುವ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಯೋಜಿಸಲು ನಿಮ್ಮ ನೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲುು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸ್ಥಳಗಳು ತಮ್ಮ ಸಾಹಸ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಬಹು ಸಾಹಸ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಗುಂಪು ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಪೈಕಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
=== ಗಿರಿಧಾಮಗಳು ===
[[ಫೈಲ್:Kemmangundi.jpg|thumb|213x213px|right|[[ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿ]] ಹೋಗುವ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ದೃಶ್ಯ.]]
[[ಫೈಲ್:Manikyadhara.JPG|thumb|right|[[ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ ಜಲಪಾತ|ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ]] ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ ಅಥವಾ ಬಾಬಾಬುಡನ್‌ಗಿರಿಯ ಹತ್ತಿರ.]]
* [[ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿ]]: ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ತರೀಕೆರೆ ತಾಲೂಕಿನ ಲಿಂಗದಹಳ್ಳಿ ಬಳಿ ಇರುವ ಒಂದು ಗಿರಿಧಾಮ. ಇದು ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌/ಚಂದ್ರದ್ರೋಣ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸುಂದರ ಗಿರಿಧಾಮ. ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರು ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ ಮೆಚ್ಚಿನ ಬೇಸಿಗೆ ಶಿಬಿರ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ, ಇದನ್ನು ಕೆ.ಅರ್. ಗಿರಿಧಾಮ ಎಂದು ಸಹ ಕರಿಯುತ್ತಾರೆ. ಕೆಮ್ಮಣ್ಣಗುಂಡಿ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ೧೪೩೪ ಮೀ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸುತ್ತ ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದ್ದು, ವರುಷವಿಡೀ ಹಿತಕರ ವಾತವರಣವಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಸುಂದರ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌/ಚಂದ್ರದ್ರೋಣ ಶ್ರೇಣಿಯಿಂದ ಸುತ್ತಿವರೆದಿದ್ದು, ಸಮೃದ್ಧ ಸಸ್ಯವರ್ಗ ಮತ್ತು ಅಮೋಘವಾದ ಬೆಳ್ಳಿ ಜಲಪಾತಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೫೦ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ೫೫ ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ರಾಜ್ ಭವನದಿಂದ ಅದ್ಭುತವಾದ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಸಾಹಸಿಗರಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಅನೇಕ ಶಿಖರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕಾಡಿನ ಮಾರ್ಗಗಳೂ ಇವೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸುಂದರ ಗುಲಾಬಿ ಹೂವಿನ ಉದ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಆಕರ್ಷಣೇಯ ಸ್ಥಳಗಳು ಇವೆ. ಇಲ್ಲಿನಿಂದ ಹತ್ತು  ನಿಮಿಷಗಳ ನೆಡಿಗಯ ದೂರದಲ್ಲಿ ಝಡ್-ಪಾಯಿಂಟ್ ಎನ್ನುವ ಸ್ಥಳವಿದೆ, ಈ ಶಿಖರದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಶೋಲಾ ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳ ವೈಮಾನಿಕ ನೋಟವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಕಮಲ್ ಹಾಸನ್ ಅವರ ಪಂಚತಂತ್ರಮ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
* [[ಕುದುರೆಮುಖ]] ಮತ್ತು ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ: [[ಕುದುರೆಮುಖ]] ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದಿಂದ ೯೫ ಕೀ.ಮೀ ನೈಋತ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಕುದರೆಮುಖದಲ್ಲಿ ಕುದರೆಯ ಮುಖಕ್ಕೆ ಹೊಲುವ ಆಕಾರದ ಶಿಖರವಿದೆ, ಇದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಕುದರೆಮುಖ ಅನ್ನುವ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲವಾದ ಪರ್ವತಗಳು ಒಂದಕೊಂದು ಹೊಂದಿಹಕೊಂಡು ಆಳವಾದ ಕಣಿವೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಪಾತಗಳುನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿವೆ. ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟದಿಂದ ೧೮೯೪.೩ ಮೀಟರ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕುದರೆಮುಖದಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧವಾದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರಿನ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಇವೆ. ಕುದರೆಮುಖ ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರು ಕಂಪನಿ ಕಭ್ಭಿಣದ ಗಣಿಗಾರಿಗೆ ಮಾಡಿ, ಮಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಪಣಂಬೂರು ಬಂದರಿಗೆ ಕೊಳವೆಗಳ ಮೂಲಕ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ.
* [[ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ]]: ಕರ್ನಾಟಕದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಗಿರಿಶಿಖರ ಎಂದು ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿರುವ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿಯು ೬೩೩೦ ಆಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು [[ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟ]]ದ ಚಂದ್ರದ್ರೋಣ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ ಸಾಲಿಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನ ದೇವಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಮಠವಿದೆ. ಚಾರಣಿಗರಿಗೆ ಮುಳ್ಳಯ್ಯನಗಿರಿ ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ಸ್ಥಳ. ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ಬೆಟ್ಟದ ಬುಡಕ್ಕೆ ಬಸ್ ಸೌಕರ್ಯ ಇದ್ದು, ತದನಂತರ &quot;ಸರ್ಪನ ದಾರಿ&quot; ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಕಡಿದಾದ ಕಾಲುಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಬೆಟ್ಟದ ತುದಿ ತಲುಪಬೇಕು. [[ಮುಳ್ಳಯ್ಯನ ಗಿರಿ]]ಯ ಮೇಲಿನಿಂದ ಸಿಗುವ ವಿಹಂಗಮ ನೋಟ ಅತ್ಯಂತ ಆಹ್ಲಾದಕರ
* [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ|ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ/ ದತ್ತಗಿರಿ:]] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ  ಸುಂದರವಾದ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌/ಚಂದ್ರದ್ರೋಣ ಶ್ರೇಣಿ ಇದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗದಿಂದ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದ ಸಹ ಹೆಸರು ವಾಸಿಯಾಗಿರುವ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ. ಈ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿ ಹಿಮಾಲಯ ಮತ್ತು ನೀಲಗಿರಿ ನಡುವಿನ ಅತ್ತಿ ಎತ್ತರದ ಶಿಖರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ೧೫೦ ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಇದ್ದನೆಂದು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಗುರು ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಇದ್ದರೆಂದು ಹಿಂದೂಗಳು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ದತ್ತಗಿರಿ/ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿಯು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳವಾಗಿರುವ ಅದರ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ಪರಿಚಿತವಾಗಿದೆ.
* [[ದೇವರ ಮನೆ ಮೂಡಿಗೆರೆ|ದೇವರಮನೆ]]: [[ದೇವರ ಮನೆ ಮೂಡಿಗೆರೆ]] ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಶಿಸುತ್ತಿರುವ ದೇವಾಲಯ. ಇಲ್ಲಿಯ ಪರಿಸರ,ಬೆಟ್ಟ,ಗುಡ್ಡಗಳು ವರ್ಣನಾತೀತ.

=== ಜಲಪಾತಗಳು ಮತ್ತು ಸರೋವರಗಳ ===
[[ಫೈಲ್:Hanumanagundi Falls.jpg|thumb|221x221px|right|ಹನುಮಾನ ಗುಂಡಿ ಜಲಪಾತ]]
[[ಫೈಲ್:Hebbe Falls.JPG|thumb|ಹೆಬ್ಬೆ ಜಲಪಾತ, ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿ ಬಳಿ]]
[[ಫೈಲ್:Sagir Ahmed or Dabdabe Falls.JPG|thumb|ಸಗೀರ್ ಅಹಮದ್/ದಬ್‌ದಬೆ ಜಲಪಾತ]]
* [[ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ ಜಲಪಾತ|ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ]]: ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ ಜಲಪಾತ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ ಅಥವಾ ಬಾಬಾಬುಡನ್‌ಗಿರಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೩ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳವು ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಅಡಿಗಳಿಗೂ ಮೀರಿದ ಜಲಪಾತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನೀರು ಮಾಣಿಕ್ಯದ ಮಣಿಗಳಂತೆ ಬೀಳುವುದರಿಂದ ಈ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦ ಕಿಮಿ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* [[ಕಲ್ಹತ್ತಿಗಿರಿ ಜಲಪಾತ|ಕಲ್ಹತ್ತಿಗಿರಿ]]: ಮಾಣಿಕ್ಯಧಾರಾ ಜಲಪಾತ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ ಅಥವಾ ಬಾಬಾಬುಡನ್‌ಗಿರಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೩ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳವು ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಅಡಿಗಳಿಗೂ ಮೀರಿದ ಜಲಪಾತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನೀರು ಮಾಣಿಕ್ಯದ ಮಣಿಗಳಂತೆ ಬೀಳುವುದರಿಂದ ಈ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದಿಂದ ಸುಮಾರು ೪೦ ಕಿಮಿ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಹೆಬ್ಬೆ ಜಲಪಾತ: ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಢವಾದ ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿಯಿಂದ ೧೦ ಕೀ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ತೊರೆಗಳು ೧೬೮ ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರದಿಂದ ಎರಡು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಹೆಬೆ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಹೆಬ್ಬೆ ಮೂಲಕ ಕೆಳಗೆ ಬಿಳುತ್ತದೆ.
* [[ಶಾಂತಿ ಜಲಪಾತ]]: ಕೆಮ್ಮಣ್ಣುಗುಂಡಿಯಿಂದ ಝಡ್-ಪಾಯಿಂಟ್‌ಗೆ ಹೋಗುವಾಗ ಸಿಗುವ ಜಲಪಾತ.
* ಹನುಮಾನ ಗುಂಡಿ ಜಲಪಾತ: ಇದು ಕಳಸದಿಂದ ೩೨ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ತೊರೆಗಳು ೩೦ಮೀ ಎತ್ತರದಿಂದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಂಡೆಯ ಸ್ತರಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿಳುತ್ತದೆ.
* ಕದಂಬಿ ಜಲಪಾತ: ಇದು ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಜಲಪಾತ.
* [[ಸಿರಿಮನೆ ಜಲಪಾತ]]: ಇದು ಶೃಂಗೇರಿಯಿಂದ ೧೪ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
* ಸಗೀರ್ ಅಹಮದ್/ದಬ್‌ದಬೆ ಜಲಪಾತ: [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ|ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ/ ದತ್ತಗಿರಿ]] ಕಡೆ ಹೋಗುವಾಗ ಮಾರ್ಗ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ ಜಲಪಾತ ಸಿಗುತ್ತದೆ.
* [[ಹಿರೇಕೊಳಲೆ ಕೆರೆ]]: ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದ ಹತ್ತಿರ ಇರುವ ಸುಂದರ ಕೆರೆ.
* [[ಅಯ್ಯನಕೆರೆ|ಅಯ್ಯನ ಕೆರೆ:]] ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ೨೦ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ಸಖರಾಯ ಪಟ್ಟದ ಬಳಿ ಇರುವ ದೊಡ್ಡ ಕೆರೆ.

=== ಮಂದಿರ ಪಟ್ಟಣಗಳು ===
* [[ಶೃಂಗೇರಿ]]: [[ಶೃಂಗೇರಿ]] ಪಟ್ಟಣ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ೯೦ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ತುಂಗ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಇದೆ. [[ಶೃಂಗೇರಿ]] ಪಟ್ಟಣ ಬಹಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [[ಆದಿ ಶಂಕರ|ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು]] ಕ್ರಿ.ಶ. ೯ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ಅದ್ವೈತ ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಇರುವುದು ಇಲ್ಲಿಯೇ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಖ್ಯಾತ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳರು ಕಟ್ಟಿದರು ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಇದನ್ನು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು.  ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಹನ್ನೆರಡು ಕಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ಮೇಲೆಯೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯರಶ್ಮಿ ಬೀಳುತ್ತದೆ.
* [[ಹೊರನಾಡು]]: ಹೊರನಾಡು  ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಯಾತ್ರಸ್ತಳವಾಗಿದೆ. ಹೊರನಾಡು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದಿಂದ 100 ಕಿಮೀ ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ ಇದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿಯ ಪುರತಾನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ, ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಗಸ್ತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದಿ ಆಗಿದ್ದು, ಇಲ್ಲಿ ಅಗಸ್ತ್ಯ ಮುನಿಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿಸ್ಟಾಪನೆ ಯಾಗಿರುವ ಆದಿ-ಶಕ್ತ್ಯತ್ಮಕ  ಶ್ರೀ  ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನವರ ವಿಗ್ರಹಾರದನೆ ನಡೆಯುತದೆ. ಶುಕ್ರವಾರವು ಅಮ್ಮನವರ ವಾರವೆಂದು, ಈ ದಿನ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸ್ಥಳವು ಹೆಚ್ಚು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಊಟ್ಟ ಮತ್ತು ವಸತಿ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ದೇವಾಲಯವು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರದ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಪಂಚತೀರ್ಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಐದು ಕೊಳಗಳು ಇವೆ.
* ಕಳಸ: ಕಳಸ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ನಗರದ ನೈಋತ್ಯಕ್ಕೆ ೯೨ ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ, ಭದ್ರ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿರುವ ನಗರ. ಈ ನಗರ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ ಎತ್ತರದ ಗಿರಿಶಿಖರಗಳಿಂದ  ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಭದ್ರ ತೀರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಪಂಚ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಳಸದ ಹತ್ತಿರ ಪಂಚ ತೀರ್ಥ ಎನ್ನುವ ಐದು ಪವಿತ್ರ ಕೊಳಗಳು ಇವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗುಡ್ಡದ ಮೇಲೆ ಹೊಯ್ಸಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ  ಕ್ಷೇತ್ರಪಾಲ ಸೋಪ್ ಕಲ್ಲು ಇರುವ ಈಶ್ವರನಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಪಂಚ ತೀರ್ಥದ ಕೊಳ ಒಂದರ ಹತ್ತಿರ ಮದ್ವಚಾರ್ಯ ಬಂಡೆ ಎನ್ನುವ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡೆ ಇದೆ. ಇದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ದ್ವೈತ ಸಿದ್ದಾಂತ ಶಾಲೆಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರದ ಮದ್ವಚಾರ್ಯರು ಇರಿಸಿದರೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಂಡೆ ಮೇಲೆ ಆಚಾರ್ಯರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.
* [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ|ಗುರು ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠ/ ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ದರ್ಗಾ]]: [[ಬಾಬಾ ಬುಡನ್‌ಗಿರಿ|ಬಾಬಾ ಬುಡನ್ ಗಿರಿ/ ದತ್ತಗಿರಿ]]ಯ ಮೇಲೆ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಸಮಾನವಾಗಿ ಪೂಜಿಸುವ ಇನಂ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಪೀಠವಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರಿವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕೆಂಪು ಅಥಾವ ಹಳದಿ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಗೂಹೆಯು ಸ್ವಾಮಿ ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಮತ್ತು ಹಜರತ್ ದಾದಾ ಹಯಾತ್ ಮೀರ್ ಖಲಂದರ್ ವಾಸದಿಂದ ಪವಿತ್ರವಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಫಕೀರ್ ಅವರು ಪೂಜೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು  ಇಲ್ಲಿ ನೆಡೆಯುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಪಾಲ್ಗೊಳುತ್ತಾರೆ.
* [[ಅಮೃತಪುರ]]: ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ ೬೭ ಕೀ.ಮೀ  ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಅಮೃತಪುರವಿದೆ. ಅಮೃತಪುರವು ಹೊಯ್ಸಲ ರಾಜ ಎರಡನೇ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ ಕಟ್ಟಿಸಿದ್ದ ಅಮೃತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.  ಮುಟ್ಟಲು ನಾಜೂಕದ,  ಸ್ವಂತಿಕೆಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಯಿಂದ ಇದು ಹೊಯ್ಸಲ ಕಾಲದ ಗಮನಾರ್ಹ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
* ಬೆಳವಾಡಿ: ಬೆಳವಾಡಿ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಆಗ್ನೇಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ೨೯ ಕೀ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು-ಜಾವಗಲ್ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಳೇಬೀಡಿನ ವಾಯುವ್ಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ೧೦ಕೀ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಬೆಳವಾಡಿಯು ಅಲಂಕೃತವಾದ ವೀರನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಬೆಳವಾಡಿ ಉದ್ಭವ ಗಣಪತಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಹ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ.
* [[ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ]]: ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ  ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರದ ಸಿಂಹನಗದ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಹನಗದ್ದೆ ಜ್ವಲಮಾಲಿನಿ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಜೈನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ದೇವರಾದ ಜ್ವಲಮಾಲಿನಿ ದೇವರ ಆಕರ್ಷಕ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಈ ವಿಗ್ರಹ ೧೫ನೇ ಮತ್ತು ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾಗಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಭಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗುಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ದೇಶ ವಿದೇಶದಿಂದ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ೧೯೯೪ದರಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಲಯವನ್ನು ನವೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಿಂಹನಗದ್ದೆ  ಜೈನ್ ಧರ್ಮದ ಎಂಟನೇಯ ತೀರ್ಥಂಕರ ಶ್ರೀ ಭಗವಾನ್ ಚಂದ್ರಪ್ರಭುರವರ ಯಕ್ಷಿಣಿ (ರಕ್ಷಕಿ ಆತ್ಮ) ಜ್ವಲಮಾಲಿನಿ  ದೇವಿಯ ಅತಿಶಯಕ್ಕೆ (ಪವಾಡಗಳ ಸ್ಥಳ)  ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ.

=== ವನ್ಯಜೀವನ ===
* [[ಭದ್ರಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ]]: ಭದ್ರಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ ೪೯೫ ಚದರ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಹುಲಿ ಯೋಜನೆಯ ಮೀಸಲು ಪ್ರದೇಶ, ಈ ಪ್ರದೇಶ ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶ. ಇಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಹಣೆಕಟ್ಟು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಳೆ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ನೀರು ಪೂರೈಕೆಯ ಮುಖ್ಯ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಕಾಡುಗಳು ಬಿದಿರಿನಿಂದ ಫಲವತ್ತಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಪಕ್ಶಿ ಪ್ರಭೇದಗಳು ಮಲ್‌ಬಾರ್ ಮತ್ತು ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ ಶ್ರೇಣಿಗೆ ಅನನ್ಯವಾಗಿದೆ.
* ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ: ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನನ್ನು ಉಷ್ಣವಲಯದ ತೇವಭರಿತ ನಿತ್ಯಹರಿದ್ವರ್ಣ ಕಾಡಾಗಿದೆ. ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ವನ್ಯಜೀವಿ ರಕ್ಷಿತ ಪ್ರದ್ರೇಶವಾಗಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟವನ್ನು ಜೈವಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ೨೫ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕುದುರೆಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಮಾಜ( ವೈಲ್ಡ್ಲೈಫ್ ಕನ್ಸರ್ವೇಶನ್ ಸೊಸೈಟಿ-ಡಬ್ಲೂ.ಸಿ.ಎಸ್.) ಮತ್ತು ವರ್ಲ್ಡ್ ವೈಡ್ ಫಂಡ್- ಯು.ಎಸ್.ಏ  ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಾಡಿರುವ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಹುಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಆದ್ಯತೆ-೧ ರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.

ಸಿರಿಮನೆ ಫಾಲ್ಸ್
ಸಿರಿಮನೆ  ಫಾಲ್ಸ್

ಸಿರಿಮಾನೆ ಫಾಲ್ಸ್ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ 300 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಕಿಗ್ಗಾ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನಿಂದ 5 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಜಲಪಾತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಸುಂದರ ನೋಟದಿಂದ ಅದ್ಭುತವಾಗಿದೆ. ನೀರು ಕಾಫಿ ಎಸ್ಟೇಟುಗಳು ಕೆಳಗಿಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಲುಪಬಹುದು ಮತ್ತು ಭೇಟಿ ಮಾಡಬಹುದು, ಆದ್ದರಿಂದ, ಶೃಂಗೇರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಆಗುಂಬೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳೊಂದಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.

ಇದು 40 ಅಡಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಜಲಪಾತದ ರಸ್ತೆ ಇದೆ, ಅದು ಜಲಪಾತಕ್ಕೆ ಸುಲಭ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಮಳೆಗಾಲದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ  ಹೋಗಲುಸಾಧ್ಯವಿರದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಕೆಳಗಡೆ ಹೋಗಬಹುದು ಮತ್ತು ಜಲಪಾತವನ್ನು ಆನಂದಿಸಬಹುದು.

ಕಿಗ್ಗಾ: ಇದು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದ್ದು, ಜಲಪಾತದಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ತಲುಪಬಹುದು. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಟ್ರೆಕ್ಕಿಂಗ್ ಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಹರಿ ದೇವಾಲಯ: ಈ ಶಿವ ದೇವಾಲಯವು ಹರಿಹರಪುರದಲ್ಲಿದೆ. ಸುಮಾರು 400 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಶರದಾ ದೇವಸ್ಥಾನ: ಉಂದು 14 ನೇ ಶತಮಾನೊಡು ನಿರ್ಮಿಸಯಿನ ದೇವಾಲಯ ಆದ್ ಇತ್ತ್‌ದ್, ಶಾರದಾಂಬ ದೇವತೆಗ್ ಅರ್ಪಿತ ಆತ್ಂಡ್. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನ ಹಲವು ಭವ್ಯವಾಯಿನ ಕಂಬೊಲು ಬೊಕ್ಕ ಮಹಾ ಮಂಟಪೊನು ಹೊಂದ್‌ದ್ ಉಂಡು.

== ಒರಿನ ಪಟ್ಟಣೊಲು ==
ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ಕೆಲವು ಒರಿನ ಮುಖ್ಯ ಪಟ್ಟಣೊಲು ಪಂಡ್‍ಂಡ ಬೀರೂರು, ಕಡೂರು, ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ, ಕೊಪ್ಪ, ಮೂಡಿಗೆರೆ, ತರೀಕೆರೆ.

== ತಾಲೂಕುಲು ==
[[ಫೈಲ್:Chikmagalur taluks map1.png|thumb|200px|ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ತಾಲೊಕುಲು]]

* ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು
* [[ಕಡೂರು]]
* [[ಕೊಪ್ಪ]]
* [[ತರೀಕೆರೆ]]
* [[ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ]]
* [[ಮೂಡಿಗೆರೆ]]
* [[ಶೃಂಗೇರಿ]]

== ಚಿತ್ರಪಟ ==
&lt;gallery widths=&quot;350px&quot; mode=&quot;packed-overlay&quot; heights=&quot;250px&quot; caption=&quot;ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು&quot; perrow=&quot;5&quot;&gt;
ಚಿತ್ರ:Profile of Amrutesvara Temple in Chikkamagaluru district.jpg|ಅಮೃತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ
ಚಿತ್ರ:A mountain stream near Sringeri, Karnataka.jpg|center|[[ಶೃಂಗೇರಿ]]
ಚಿತ್ರ:Fishes in the Tunga river at Sringeri.jpg|ತುಂಗಾ ಸುದೆ
&lt;/gallery&gt;

== ಉಂದೆನ್ ತೂಲೆ ==
[[ಕರ್ನಾಟಕ]]

== ಪಿದಯಿದ ಸಂಪರ್ಕೊಲು ==
* [https://web.archive.org/web/20070710033651/http://chickmagalur.nic.in/chickmagalur.htm ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಸರ್ಕಾರಿ ತಾಣ]
* [https://web.archive.org/web/20191027050031/http://www.travelmasti.com/domestic/karnataka/chikmagalur.htm ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಪ್ರವಾಸ]
* [http://www.mapsofindia.com/maps/karnataka/districts/chikmagalur.htm ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಕ್ಷೆ]
* [http://thatskannada.oneindia.in/search.html?topic=%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B2%AE%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%82%E0%B2%B0%E0%B3%81 ದಟ್ಸ್ ಕನ್ನಡ.ಕಾಂನಲ್ಲಿನ ಸಮಗ್ರ ಲೇಖನಗಳು]{{Dead link|date=September 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Commons category|Chikkamagaluru district}}

== ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ==
{{Reflist}}

{{Geographic location
|Centre    = ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು
|North     = [[ದಾವಣಗೆರೆ]]
|Northeast = [[ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]]
|East      = [[ತುಮಕೂರು]] (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗ)
|Southeast = [[ಹಾಸನ]]
|South     =  [[ಹಾಸನ]]
|Southwest = [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]]
|West      = [[ಉಡುಪಿ]]
|Northwest = [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ]]
}}

{{ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು}}

[[ವರ್ಗೊ:ಭೂಗೋಳ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆದ ತಾಲೂಕುಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಮುಖ ಜಾಗೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>s061r5yyme4b0nl5dg1npflwyg4qd2n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12712</id>
    <revision>
      <id>217073</id>
      <parentid>146465</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>146465</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" sha1="qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f" xml:space="preserve">{{ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ ಲೇಕೊನ}}</text>
      <sha1>qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12749</id>
    <revision>
      <id>217063</id>
      <parentid>216938</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಹಾಸನ]] ನ್ [[ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6256" sha1="pdovddlk4bnkor8o32huuodl0c2trle" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = ಹಾಸನ
| native_name             = 
| native_name_lang        = kn
| subdivision_type        = ದೇಶ
| subdivision_name        = {{flag|ಭಾರತ}}
| subdivision_type1       = ರಾಜ್ಯ
| subdivision_name1       = ಕರ್ನಾಟಕ
| subdivision_type2       = ಜಿಲ್ಲೆ
| subdivision_name2       = ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ
| established_title       = &lt;!-- Established --&gt;
| established_date        = 
| founder                 = 
| named_for               = 
| government_type         = 
| governing_body          = 
| unit_pref               = ಮೆಟ್ರಿಕ್
| area_footnotes          = 
| area_rank               = 
| area_total_km2          = 6814
| elevation_footnotes     = 
| elevation_m             = 972
| population_total        =
| population_as_of        =
| population_rank         = 
| population_density_km2  = auto
| population_demonym      = 
| population_footnotes    = 
| demographics_type1      = ಭಾಷೆಗಳು
| demographics1_title1    = ಅಧಿಕೃತ
| demographics1_info1     = [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]]
| postal_code_type        = ಪಿನ್ ಕೋಡ್
| postal_code             = ೫೭೩೨೦೧/೫೭೩೨೦೨
| leader_title1           = ಎಂಪಿ
| leader_name1            = ಪ್ರಜ್ವಲ್ ರೇವಣ್ಣ
| leader_title2           = ಎಂಎಲ್ಎ
| leader_name2            = ಪ್ರೀತಮ್ ಜೆ ಗೌಡ
| area_code_type          = ದೂರವಾಣಿ ಕೋಡ್
| area_code               = ಐಎಸ್‍ಡಿ ೦೦೯೧೮೧೭೨ / ಎಸ್‍ಟಿಡಿ 08172
| registration_plate      = ಕೆಎ-೧೩
| website                 = http://www.hassancity.mrc.gov.in/
| footnotes               = 
}}

'''ಹಾಸನ''' ಒಂಜಿ ನಗರ ಬೊಕ್ಕ ಕರ್ನಾಟಕಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆದ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರವಾತ್ಂಡ್. ಹಾಸನ ನಗರ ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟರ್ದ್ ೯೩೪ ಮೀ ಎತ್ತರಡ್ ಉಂಡು. ಮೂಲು ಬೆಂಗ್ಲೂರು ದಂಚ ಹವಮಾನ ಲಾ ಹೊಂದುದುಂಡು. ಮುಲ್ಪ ಊರುದ ದೇವತೆ ಯಾದ್ ಇಪ್ಪುನ ಹಾಸನಾಂಬೆರ್ದ್ ಈ ಊರುಗು ಹಾಸನ ಪಂದ್ ಪುದರ್ ಬೈದ್ಂಡ್. ಅಂಚೆನೆ ಈ ಊರುನು ಪಾಪದಕಲೆನ ಊಟಿ ಪಂದ್ ಲಾ ಪನ್ಪೆರ್. ಮುಲ್ಪದ ಜನಕುಲು ರಾಜಕೀಯ ಬೊಕ್ಕ ಆರ್ಥಿಕತೆತ್ತ ಬಗ್ಗೆ ಮಸ್ತ್ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಹೊಂದುದೆರ್&lt;ref&gt;https://hassan.nic.in/en/&lt;/ref&gt;
[[File:Hassan New Bus stand.jpg|thumb|ಹಾಸನ ಪೊಸ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣೋ]]

==ಶಿಕ್ಷಣ==

'''ಮುಲ್ಪದ ಕೆಲವು ಪುದರ್ ಪಡೆತಿನ ಶಾಲೆ ಬೊಕ್ಕ ಕಾಲೇಜುಲು'''&lt;ref&gt;https://www.justdial.com/Hassan/Educational-Institutions/nct-10180449{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

೧.ವೈದ್ಯಕೀಯ

* ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಆಯುರ್ವೇದ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ತಣ್ಣೀರುಹಳ್ಳ
* ಹಾಸನ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ
* ಹಾಸನಾಂಬ ಡೆಂಟಲ್ ಕಾಲೇಜ್

೨.ತಾಂತ್ರಿಕ

* ಮಲೆನಾಡು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜ್
* ಸರ್ಕಾರಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜ್
* ಯಗಚಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ
* ರಾಜೀವ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ
* ಶ್ರೀಮತಿ ಎಲ್ ವಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್ ಕಾಲೇಜ್
* ಸರ್ಕಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರ

೩. ವಿದ್ಯಾ ಸಂಸ್ಥೆ

* ವಿಜಯಾ ಆಂಗ್ಲ ಮಾಧ್ಯಮ ಶಾಲೆ
* ಅರಕಲಗೂಡು ವರದರಾಜುಲು ಕಾಂತಮ್ಮ ಮಹಿಳೆಯರ ಕಾಲೇಜ್ (ಂಗಿಏ)
* ಸರ್ಕಾರಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಲೇಜು
* ಶ್ರೀ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ಪಿಯು ಕಾಲೇಜ್
* ಎನ್‍ಡಿಆರ್‍ಕೆ ಕಾಲೇಜ್
* ಕೃಷ್ಣ ಕಾನೂನು ಕಾಲೇಜು
* ಅರವಿಂದ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ
* ಸರ್ಕಾರಿ ಬಾಲಕರ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ
* ಗ್ರೀನ್ ವುಡ್ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸ್ಕೂಲ್
* ಹೋಲಿ ಮದರ್ ಕಾನ್ವೆಂಟ್
* ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ (ಕೆ.ವಿ.) ಹಾಸನ
* ಸಾವಿತ್ರಿ ಕಾನ್ವೆಂಟ್
* ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ವಿದ್ಯಾಲಯ
* ಸೇಂಟ್ ಜೋಸೆಫ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್
* ಚಿರಂತನ ಸ್ಕೂಲ್
* ಕುವೆಂಪು ಸ್ಕೂಲ್
* ಹಾಸನ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಶಾಲೆ
* ರಾಯಲ್ ಅಪೊಲೊ ಇಂರ‍್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಶಾಲೆ
* ಯುನೈಟೆಡ್ ಅಕಾಡೆಮಿ

==ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣೊಲು==
[[File:Gomatesvara Statue -Hassan -Karnataka -01.jpg|thumb|Gomatesvara Statue -Hassan -Karnataka -01]]
[[File:Chennakeshava temple at Mosale, Hassan district, Karnataka.jpg|thumb|ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹಾಸನ]]
* ಆಲೂರು&lt;ref&gt;https://www.holidify.com/places/hassan/sightseeing-and-things-to-do.html&lt;/ref&gt;
* ಅರಕಲಗೂಡು
* ಅರಸೀಕೆರೆ
* ಚನ್ನರಾಯಪಟ್ಟಣ
* ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ
* ಸಕಲೇಶಪುರ
* ಬೇಲೂರು
* ಹಳೆಬೀಡು
* ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳ
* ಹಳ್ಳಿಮೈಸೂರು
* ಕಲ್ಲಹಳ್ಳಿ

==ಉಲ್ಲೇಕೋ==

[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>pdovddlk4bnkor8o32huuodl0c2trle</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12754</id>
    <revision>
      <id>217065</id>
      <parentid>146740</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>146740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" sha1="qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f" xml:space="preserve">{{ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ ಲೇಕೊನ}}</text>
      <sha1>qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12804</id>
    <revision>
      <id>217075</id>
      <parentid>216942</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಮಂಡ್ಯ]] ನ್ [[ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5528" sha1="hk8lsvvg48owvooir30fp9m8f26tyna" xml:space="preserve">'''ಮಂಡ್ಯ''', ಕರ್ನಾಟಕದ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಬೊಕ್ಕ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರಲಾ ಆದುಂಡು. [[ಮೈಸೂರು]] - [[ಬೆಂಗಳೂರು]] ದ ನಡುಟ್ ಬರ್ಪಿನ ಊರು ಮಂಡ್ಯ. ಉಂದು ಬೆಂಗಳೂರುಡ್ದು ಸುಮಾರ್ ೧೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರಡ್ ಉಂಡು.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.karunadu.gov.in/gazetteer/GazetteerMandya2009/Chapter-14.pdf |access-date=2022-08-03 |archive-date=2012-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120426084437/http://www.karunadu.gov.in/gazetteer/GazetteerMandya2009/Chapter-14.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

==ತಾಲೂಕುಲು==
* ಮಂಡ್ಯ&lt;ref&gt;http://kssidc.co.in/map/mandya_kan.html&lt;/ref&gt;
* ಮದ್ದೂರು
* ಮಳವಳ್ಳಿ
* ಪಾಂಡವಪುರ
* ನಾಗಮಂಗಲ
* ಕೃಷ್ಣರಾಜಪೇಟೆ
* ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ

==ಜನಪ್ರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಲು==

* ಬಿ.ಎಂ.ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ - ಕವಿ
* ತ್ರಿವೇಣಿ - ಕಾದಂಬರಿಗಾರ್ತಿ
* ಅಂಬರೀಷ್ - ನಟ, ರಾಜಕಾರಣಿ
* ಎ.ಎನ್.ಮೂತಿ೯ರಾವ್ - ಸಾಹಿತಿ
* ಕೆ.ಎಸ್.ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ - ಕವಿ
* ಬಿ.ಎಸ್.ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ - ರಾಜಕಾರಣಿ
* ಜಿ. ಮಾದೇಗೌಡ- ಕಾವೇರಿ ಚಳುವಳಿ ಹೋರಾಟಗಾರ
* ಮಂಡ್ಯ ರಮೇಶ್ - ಚಿತ್ರ ನಟ
* ಚಂದಗಾಲು ಬೋರಪ್ಪ - ತತ್ವಪದ ಗಾಯಕ, ಜನಪದ ಕಲಾವಿದ
* ಹ. ಕ. ರಾಜೇಗೌಡ - ಜಾನಪದ ಸಂಶೋಧಕ
* ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸೀತಾಪುರ - ಜಾನಪದ ವಿದ್ವಾಂಸೆ, ಲೇಖಕಿ
* ಟಿ. ಸತೀಶ್ ಜವರೇಗೌಡ - ಕವಿ, ಸಂಘಟಕ
* ಕೆ. ಎಸ್. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿ - ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು
* ಪು. ತಿ. ನರಸಿಂಹಾಚಾರ್ - ಕವಿ
* ರಮ್ಯಾ- ನಟಿ

==ಸುದೆ==
* ಕಾವೇರಿ
* ಹೇಮಾವತಿ
* ಲೋಕಪಾವನಿ
* ಲಕ್ಷ್ಮಣತೀರ್ಥ
* ಶಿಂಷಾ
* ವೀರವೈಷ್ಣವಿ

==ಪ್ರವಾಸಿ ತಾನೋ==
* ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ&lt;ref&gt;https://mandya.nic.in/%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B2%BF-%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B2%B3%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81/&lt;/ref&gt;
#ಕೃಷ್ಣರಾಜಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಬೃಂದಾವನ ಉದ್ಯಾನ
#ಟಿಪ್ಪೂ ಅರಮನೆ, ಕೋಟೆಗಳು, ಗುಡಿಗಳು, ಸಂಗಮ
#ರಂಗನತಿಟ್ಟು
#ಕರಿಘಟ್ಟ
*ಪಾಂಡವಪುರ&lt;ref&gt;https://kannada.nativeplanet.com/travel-guide/tourist-places-and-around-mandya-001759.html&lt;/ref&gt;
#ಕುಂತಿಬೆಟ್ಟ
#ಮೇಲುಕೋಟೆ
*ನಾಗಮಂಗಲ
#ನಾಗಮಂಗಲ ಚನ್ನಕೇಶವಸ್ವಾಮಿ ಗುಡಿ
#ಬಿಂಡಿಗನವಿಲೆ ಗರುಡಸ್ವಾಮಿ ಗುಡಿ
#ಆದಿ ಚುಂಚನಗಿರಿ
*ಮದ್ದೂರು&lt;ref&gt;https://kn.quora.com/%E0%B2%95%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%95%E0%B2%A6-%E0%B2%AE%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E0%B2%AF-%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%86%E0%B2%AF&lt;/ref&gt;
#ಶಿವಪುರದ ಸತ್ಯಗ್ರಹ ಸೌಧ, ಮದ್ದೂರು
#ಅರೆತಿಪ್ಪೂರು, ಶ್ರವಣಪ್ಪನ ಬೆಟ್ಟ
#ಕೊಕ್ಕರೆ ಬೆಳ್ಳೂರು
#ಸೋಮನಳ್ಳಮ್ಮನ ಗುಡಿ
#ಹನುಮಂತನಗರ ಆತ್ಮಲಿಂಗೇಶ್ವರ ಗುಡಿ
#ಓದಪ್ಪನ ಗುಡಿ,ನಗರಕೆರೆ-ವೈದ್ಯನಾಥಪುರ
#ನಂಬಿನಾಯಕನಹಳ್ಳಿ ಪಟ್ಟಲದಮ್ಮನ ಗುಡಿ
#ಹೊಸಹೊಳಲು ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಮಳವಳ್ಳಿ
#ಶಿವನ ಸಮುದ್ರ ಜಲಪಾತ (ಗಗನ ಚುಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಭರಚುಕ್ಕಿ)
#ಸೋಮನಾಥಪುರ
#ಮುತ್ತತ್ತಿ
#ಬೆಂಕಿಅಬ್ಬಿ,ಹಲಗೂರು
#ಭೀಮೇಶ್ವರಿ
*ಕೆರೆ ತೊಣ್ಣೂರು
#ಬಸರಾಳು ಮಾಧವರಾಯ ದೇವಸ್ಥಾನ
#ಕೆರಗೋಡು ಪಂಚಲಿಂಗೇಶ್ವರನ ಗುಡಿ
*ದೇವರ ಮನೆ ಮೂಡಿಗೆರೆ, ಕಾಲಭೈರವೇಶ್ವರ
*ವರಹನಾಥ ಕಲ್ಲಹಳ್ಳಿ ಲಕ್ಶ್ಮೀ ಭೂವರಹನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಗುಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜಪೇಟೆ
*ಹೇಮಗಿರಿ ಜಲಪಾತ
*ಮಂಡ್ಯ ಕೊಪ್ಪಲು - ಕಾವೇರಿ ಬೋರೇದೇವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಕುರುಬರ ಬಸ್ತಿ - ೧೯ ಅಡಿಯ ಜೈನ ಮಂದಿರ ಬಾಹುಬಲಿ ವಿಗ್ರಹ, ಕೃಷ್ಣರಾಜಪೇಟೆ.
*ರಾಗಿಮುದ್ದನಹಳ್ಳಿ - ಬೇಬಿ ಬೆಟ್ಟ ಮಹದೇಶ್ವರ ಸಿದ್ದಲಿಂಗೇಶ್ವರನ ಗುಡಿ
*ಕಿಕ್ಕೇರಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿ ಗುಡಿ

==ಉಲ್ಲೇಕೋ==

[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>hk8lsvvg48owvooir30fp9m8f26tyna</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12805</id>
    <revision>
      <id>217053</id>
      <parentid>216926</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:29:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ದಾವಣಗೆರೆ]] ನ್ [[ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8920" sha1="713ynsnfuk6fsws81mk2ay8aeymbzy0" xml:space="preserve">'''ದಾವಣಗೆರೆ''', ಮಧ್ಯ ಕರ್ನಾಟಕದ ಒಂಜಿ ಪ್ರಮುಖ ಜಿಲ್ಲೆ ಆತಂಡ್.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=https://davangerepolice.karnataka.gov.in/page/HISTORY/Davangere+Dist+Information/kn |access-date=2022-08-03 |archive-date=2022-06-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220614201145/https://davangerepolice.karnataka.gov.in/page/HISTORY/Davangere+Dist+Information/kn |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; ದಾವಣಗೆರೆ ಕಾಟನ್ ಮಿಲ್ಸ್, ದಾವಣಗೆರೆ ಬೆಣ್ಣೆ ದೋಸೆ ಇಂಚಿನ್ನ ಪುದರ್ ಡ್ ಜಿಲ್ಲೆ ಭಾರಿ ಪುಗರ್ತೆ ಪಡತಂಡ್.&lt;ref&gt;https://davanagere.nic.in/&lt;/ref&gt;

==ತಾಲೂಕುಲು==
* ದಾವಣಗೆರೆ&lt;ref&gt;https://davanagere.nic.in/%E0%B2%87%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8/&lt;/ref&gt;
* ಹರಿಹರ
* ಜಗಳೂರು
* ಹೊನ್ನಾಳಿ
* ನ್ಯಾಮತಿ
* ಚನ್ನಗಿರಿ

==ಭೂಗೋಳ==
ಶಿವಮೊಗ್ಗ, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಹಾವೇರಿ, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಬೊಕ್ಕ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆ ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆದ ಸುತ್ತೊಡು ಉಂಡು. ಬೆಂಗಳೂರುಡ್ದ್ ಮುಂಬೈ ಪೋಯೆರೆ ದಾವಣಗೆರೆ ನ್ ದಾಂಟ್ದೇ ಪೋವೊಡು.

==ಇತಿಹಾಸೊ==
೧೯೯೭ಡ್ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಅಪಗದ ಮುಕ್ಯೋಮಂತ್ರಿ ಜೆ.ಹೆಚ್.ಪಟೇಲ್‌, ದಾವಣಗೆರೆನ್ ಪೊಸ ಜಿಲ್ಲೆಯಾದ್ ಘೋಷಣೆ ಮಲ್ತೆರ್. ಐಟ್ದುಂಬು, ಉಂದು ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆದ ಭಾಗವಾದಿತ್ಂಡ್.

[[File:Davanagerecc.jpg|thumb|ದಾವಣಗೆರೆ ಪಾಲಿಕೆ ಕಾರ್ಯಾಲಯ]]

==ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣೋ==
&lt;ref&gt;https://www.karnatakatourism.org/kn/tour-item/%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B2%A3%E0%B2%97%E0%B3%86%E0%B2%B0%E0%B3%86/{{Dead link|date=January 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
[[File:Kalleshwara Temple Top View at Bagali - Davanagere District.jpg|thumb|ಕಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ]]
[[File:Shivajidvg.jpg|thumb|ಶಿವಾಜಿ]]
* ಗದ್ದೆ ರಾಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನೊ, ಕುರುವ
*ಕುಂದವಾಡ ಕೆರೆ
* ಶಾಂತಿಸಾಗರ (ಸೂಳೆಕೆರೆ) - ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಕೆರೆ. 
* ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೆ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಗ್ಲಾಸ್ ಹೌಸ್
* ಹರಪನಹಳ್ಳಿ ತಾಲೂಕು ಬಾಗಳಿ  ಕಲ್ಲೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ.
* ನೀಲಗುಂದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ
*ಲಕ್ಕಮುತ್ತೇನಹಳ್ಳಿಯ ಹತ್ತಿರದ ನೀರ್ಥಡಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೆವಾಲಯ(ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಪಾಳೇಗಾರರ ಕಾಲದ್ದು ೧೬ನೇ ಶತಮಾನ)
*ಚಿಗಟೇರಿ ಶಿವನಾರದಮುನಿ ದೇವಸ್ತಾನ
*ಕೊಂಡಜ್ಜಿ ಕೆರೆ
*ಹರಿಹರ ಸಂಗಮ ಕ್ಷೇತ್ರ.
* ಹರಿಹರದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ (೧೨ನೇ ಶತಮಾನ, ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲ) 
* ಚನ್ನಗಿರಿಯ ಕೆಳದಿ ಚನ್ನಮ್ಮಾಜಿ ಕಟ್ಟಿದ ಕೋಟೆ
*ಚನ್ನಗಿರಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಪುಣ್ಯಸ್ಥಳದ ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
*ಚನ್ನಗಿರಿ ತಾಲೂಕಿನ ಹೋದಿಗೆರೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಷಾಜಿ ರಾಜೆ ಬೋಸ್ಲೆ ರವರ(ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ತಂದೆ) ಸಮಾಧಿ.
*ಮಾಯಕೊಂಡದಲ್ಲಿನ ಶ್ರೀ ಹಿರೇಮದಕರಿ ನಾಯಕರ ಸಮಾಧಿ.
*ಆನಗೋಡಿನ ಇಂದಿರಾ ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ  ಪ್ರಾಣಿ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ.
*ನೀರ್ಥಡಿಯ ಪುರಾತನ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ - 
*ನರಗನಹಳ್ಳಿಯ ಆಂಜನೇಯ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ 
*ಶಾಬನೂರಿನ (ಶಾಮನೂರು) ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರ ಬಸದಿ
*ಬೇತೂರಿನ ಹಳೆಯ ಶ್ರೀ ಕಲ್ಲೆಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಬೇತೂರಿನ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರ ಮೂರ್ತಿಗಳು
*ಕೊಮಾರನಹಳ್ಳಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಹೆಳವನಕಟ್ಟೆ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ.
*ಚಿಗಟೆರಿ ಶಿವನಾರದಮುನಿ ದೇವಸ್ತಾನ
*.ಹರಿಹರದ ತುಂಗಭದ್ರೆ
*  ಕೊಂಡಜ್ಜಿಯ ಅರಣ್ಯಧಾಮ
*ಉಕ್ಕಡಗಾತ್ರಿ ಕರಿಬಸವೇಶ್ವರ,  ಅಜ್ಜಯ್ಯ ದೇವಾಲಯ,
*ನಂದಿಗುಡಿ ವೃಷಭಮಠ
* ಸಂತೇಬೆನ್ನೂರಿನ ಪುಷ್ಕರಿಣಿ.
* ದೊಡ್ಡಬಾತಿ ಪವಿತ್ರವನ.
* ನ್ಯಾಮತಿ ತಾಲೂಕು
*ತೀರ್ಥರಾಮೇಶ್ವರ
*ಗೋವಿನಕೋವಿ ಮಠ
*ಕಣಿವೆ ವೀರಭದ್ರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
*ಸವಳಂಗ ಅತಿ ದೊಡ್ಡದಾದ ಕೆರೆ
*ನ್ಯಾಮತಿ ನಗರದ ಬನಶಂಕರಿ ದೇವಾಲಯ 
*ನ್ಯಾಮತಿ ನಗರದ ಪೇಟೆ ಬಸವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ 
* ಚಿನ್ನಿಕಟ್ಟೆ ರುದ್ರಸ್ವಾಮಿ ಮಠ
* ಕಂಚಿಕೆರೆ ಗ್ರಾಮದ ಶ್ರೀ ಕೋಡಿ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಮದಗಾಂಭಿಕ ದೇವಿ

==ಪ್ರಮುಖ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಲು==
* ದಾವಣಗೆರೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಕೇಂದ್ರ&lt;ref&gt;https://davanagere.nic.in/%E0%B2%B6%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B2%A3/&lt;/ref&gt;
* ಬ್ರಹ್ಮಪ್ಪ ದೇವೇಂದ್ರಪ್ಪ ತವನಪ್ಪನವರ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(ಬಿ.ಡಿ.ಟಿ)
* ಲಲಿತಕಲಾ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ,
* ಬಾಪೂಜಿ ವಿದ್ಯಾ ಸಂಸ್ಥೆ
* ಜಗದ್ಗುರು ಜಯದೇವ ಮುರುಘರಾಜೇಂದ್ರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(ಜೆ.ಜೆ.ಎಂ)
* ಬಾಪೂಜಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(ಬಿ.ಐ.ಇ.ಟಿ)
* ಜಿ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನಪ್ಪ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(ಜಿ.ಎಂ.ಐ.ಟಿ)
* ಎಸ್.ಎಸ್.ಮೆಡಿಕಲ್ ಕಾಲೇಜು
* ಬಾಪೂಜಿ ದಂತ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (Dental college)
* ದಂತವಿಜ್ಞಾನ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(C.O.D.S)
* ಕಲಾನೀಕೇತನ ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸ  ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(K.C.F.D)
* ಧರ್ಮಪ್ರಕಾಶ ರಾಜನಹಳ್ಳಿ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ ಪಾಲಿಟೆಕ್ನಿಕ್(ಡಿ.ಆರ್.ಆರ್)
* ಧರ್ಮಪ್ರಕಾಶ ರಾಜನಹಳ್ಳಿ ಮದ್ದೂರಾಯಪ್ಪ ಪದವಿಪೂರ್ವ ವಿಜ್ಞಾನ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ(ಡಿ.ಆರ್.ಎಂ)
* ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಲಲಿತಕಲಾ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ
* ರಾಜನಹಳ್ಳಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣಶೆಟ್ಟಿ ಕಾನೂನು ವಿದ್ಯಾಲಯ
* ಬಾಪೂಜಿ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು
* ಸರ್ಕಾರಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ ದಾವಣಗೆರೆ
* ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು
* ಶ್ರೀ ಸಿದ್ದಗಂಗಾ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆ
* ಶ್ರೀ ಜಗದ್ಗುರು ಜಯವಿಭವ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆ
* ಮಾಗನೂರು ಬಸಪ್ಪ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಟ್ರಸ್ಟ್.
* ದಾವಣಗೆರೆ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆ.

==ಉಲ್ಲೇಕೋ==

[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>713ynsnfuk6fsws81mk2ay8aeymbzy0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12810</id>
    <revision>
      <id>217057</id>
      <parentid>216929</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಧಾರವಾಡ]] ನ್ [[ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>216929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3708" sha1="5mhnla5x3wfwcdd4x7izemzg16xlwtx" xml:space="preserve">ಧಾರವಾಡ [[ಕರ್ನಾಟಕ]] ರಾಜ್ಯದ ಒಂಜಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಬೊಕ್ಕ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಲಾ ಆದುಂಡು.  ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಆಕಾಶವಾಣಿ, ಕಾನೂನು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಹೈಕೋರ್ಟ್, ನೈರುತ್ಯ ರೈಲ್ವೆ ಘಟಕ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಹಿಂದಿ ಪ್ರಚಾರ ಸಭಾ, ಐ ಐ ಟಿ ಇಂಚ ಪೂರಲಾ ಧಾರವಾಡಡ್ ಉಂಡು.&lt;ref&gt;https://dharwad.nic.in/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://yourstory.com/kannada/1608a6e6a6-dharwad-district-of-the-industrial-era-in-the-education-revolution/amp&lt;/ref&gt;
೧೪೦೨ ಡ್ ವಿಜಯನಗರದ ರಾಮರಾಜೆರ್ನ ಕಾಲೊದ ಅರಸೆ ಧಾರಾರಾವ್ ಇಂಬೆರ್ ಮುಲ್ಪ ಒಂಜಿ ಕೋಟೆ ಕಟ್ಟಿಯೆರ್ ಪಂಡ್ದ್ ಈ ಊರುಗು ಧಾರವಾಡ ಪಂಪಿನ ಪುದರ್ ಬತ್ತಂಡ್ ಪಂದ್ಧ್ ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲಾ ಗೆಜೆಟಿಯರ್ ಡ್ ಉಲ್ಲೇಕೋ ಮಲ್ದೆರ್.&lt;ref&gt;https://dharwad.nic.in/&lt;/ref&gt;

==ತಾಲೂಕು==
ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ 8 ತಾಲೂಕುಲು ಉಂಡು:&lt;ref&gt;https://dharwad.nic.in/%E0%B2%A7%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%A1-%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%82%E0%B2%95%E0%B2%BF%E0%B2%A8-%E0%B2%A8%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%86/&lt;/ref&gt;

* ಧಾರವಾಡ ತಾಲೂಕು
* ಅಳ್ನಾವರ ತಾಲೂಕು
* ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ತಾಲೂಕು
* ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಶಹರ ತಾಲೂಕು
* ಕುಂದಗೋಳ ತಾಲೂಕು
* ನವಲಗುಂದ ತಾಲೂಕು
* ಅಣ್ಣಿಗೇರಿ ತಾಲೂಕು
* ಕಲಘಟಗಿ ತಾಲೂಕು

==ರಾಜಕೀಯ==
===ವಿಧಾನಸಭಾ===
ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಒಟ್ಟು ೭ ವಿಧಾನಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ಉಂಡು&lt;ref&gt;https://dharwad.nic.in/%E0%B2%AE%E0%B2%A4-%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%87%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81/&lt;/ref&gt;

* ಧಾರವಾಡ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಅಮೃತ ದೇಸಾಯಿ)
* ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ -ಧಾರವಾಡ ಪಶ್ಛಿಮ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಅರವಿಂದ ಬೆಲ್ಲದ)
* ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ -ಧಾರವಾಡ ಮಧ್ಯ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಜಗದೀಶ ಶೆಟ್ಟರ್)
* ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ -ಧಾರವಾಡ ಪೂರ್ವ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಪ್ರಸಾದ ಅಬ್ಬಯ್ಯ )
* ಕಲಘಟಗಿ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಸಿ.ಎಂ. ನಿಂಬಣ್ಣವರ )
* ಕುಂದಗೋಳ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಕುಸುಮಾ ಶಿವಳ್ಳಿ )
* ನವಲಗುಂದ (ಇತ್ತೆದ ಶಾಸಕೆರ್: ಶಂಕರ ಪಾಟೀಲ ಮುನೇನಕೊಪ್ಪ)

===ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್===
ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ ಸದಸ್ಯೇರ್

* ಬಸವರಾಜ ಹೊರಟ್ಟಿ ( ಶಿಕ್ಷಕರ ಕ್ಷೇತ್ರ )
* ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಮಾನೆ. (ಸ್ಥಳಿಯ ಸಂಸ್ಠೆ)
* ಪ್ರದೀಪ ಶೆಟ್ಟರ್
* ಎಸ್.ವಿ. ಸಂಕನೂರ

==ಉಲ್ಲೇಕೋ==

[[ವರ್ಗೊ:ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು]]
[[ವರ್ಗೊ:ಜಿಲ್ಲೆಲು]]</text>
      <sha1>5mhnla5x3wfwcdd4x7izemzg16xlwtx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12811</id>
    <revision>
      <id>217059</id>
      <parentid>147237</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>147237</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" sha1="qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f" xml:space="preserve">{{ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ ಲೇಕೊನ}}</text>
      <sha1>qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12812</id>
    <revision>
      <id>217055</id>
      <parentid>147238</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>147238</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" sha1="qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f" xml:space="preserve">{{ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ ಲೇಕೊನ}}</text>
      <sha1>qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12813</id>
    <revision>
      <id>217077</id>
      <parentid>147239</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>147239</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" sha1="qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f" xml:space="preserve">{{ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಏಳನೇ ವಡ್ಯಂತಿನ ಐಸ್ರೊ ಲೇಕೊನ}}</text>
      <sha1>qf0v51kl1pafiwxjymjtw5yzbmwli4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬಳಕೆದಾರೆ:Mahaveer Indra/ಕಲ್ಪುನ ಕಳ</title>
    <ns>2</ns>
    <id>17075</id>
    <revision>
      <id>217079</id>
      <parentid>217042</parentid>
      <timestamp>2025-06-22T11:42:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು ಬುಕ್ಕ ತಾಲೂಕುಲು */</comment>
      <origin>217079</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25223" sha1="ddokx8dp2rvwob4gpdthgalhbn8dhjv" xml:space="preserve">==ಅಣೆಕಟ್ಟ್==
{{Infobox dam
| name = ತುಂಗಭದ್ರಾ ಅಣೆಕಟ್ಟ್
| image = Tungabhadra Dam.jpg
| image_caption = 
| name_official = ತುಂಗಭದ್ರಾ ಅಣೆಕಟ್ಟ್
| dam_crosses = [[ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ]]
| location = [[ಹೊಸಪೇಟೆ]], [[ವಿಜಯನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]],&lt;br/&gt; [[ಮುನಿರಾಬಾದ್]], [[ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆ]], [[ಕರ್ನಾಟಕ]],&lt;br/&gt; ಭಾರತ
| dam_type = ಸಂಯೋಜಿತ
| dam_length = {{Convert|2449|m|ft|0|abbr=on}}
| dam_height = {{Convert|49.50|m|ft|0|abbr=on}} ಮುದೆಲ್‌ಡ್ದ್.
| dam_width_base = 
| spillway_type = 
| spillway_capacity = ೬೫೦,೦೦೦ ಕ್ಯೂಸೆಕ್ಸ್
| construction_began = ೧೯೪೯
| opening = ೧೯೫೩
| cost = 1,066,342 Dollars
| owner = [[ಕರ್ನಾಟಕ]]
| operator = ತುಂಗಭದ್ರಾ ಮಂಡಳಿ
| website = [http://www.tbboard.gov.in www.tbboard.gov.in]
| res_name = ತುಂಗಭದ್ರಾ ಜಲಾಶಯ
| res_capacity_total = 3.73 cubic kms (132 tmcft)
| res_capacity_active = 3.31 cubic kms (116.86 tmcft)
| res_capacity_inactive = 2.3 tmcft (below 477.01 m msl)
| res_catchment = {{Convert|28180|km2|mi2|abbr=on}}
| res_surface = {{Convert|350|km2|sqmi|abbr=on}}
| res_max_depth = 
| plant_operator = Karnataka Govt
| plant_turbines = Near toe of the dam and canal drops
| plant_capacity = 127[[Megawatt|MW]]
| plant_annual_gen = 
| plant_commission = 
| plant_decommission = 
| location_map = India Karnataka#India
| location_map_caption = 
| extra = 
}}

== ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆದ ಹಳ್ಳಿಲು==
{{Navbox
|name  = Settlements in Udupi district
|state = collapsed
|title = {{flagdeco|India}} [[Udupi district|Settlements in Udupi district]], [[Karnataka]]
|listclass = hlist
|above=District HQ: [[Udupi]]
|image = 
&lt;!-- |titlestyle = background: #138808 --&gt;
|liststyle  = 

|group1 = Villages and Towns
|list1  = 
* [[೧೦೮ನೇ ಕಳ್ತೂರು]]
* [[೩೩ನೇ ಶೀರೂರು]]
* [[೩೪ನೇ ಕುದಿ]]
* [[೩೮ನೇ ಕಳ್ತೂರು]]
* [[೪೧ನೇ ಶೀರೂರು]]
* [[೫೨ನೇ ಹೇರೂರು]]
* [[೯೨ನೇ ಹೇರೂರು]]
* [[ಆಚ್ಲಾಡಿ]]
* [[ಅಜ್ರಿ]]
* [[ಅಲ್ಬಾಡಿ]]
* [[ಅಲೆವೂರು]]
* [[ಆಲೂರು]]
* [[ಅಮಾಸೆಬೈಲು]]
* ಅಂಪಾರು
* [[ಅನಗಳ್ಳಿ]]
* [[ಅಂಡಾರು]]
* [[ಅಂಜಾರು]]
* [[ಆರೂರು]]
* [[ಆಸೋಡು]]
* [[ಆತ್ರಾಡಿ]]
* [[ಆವರ್ಸೆ]]
* [[ಬಡಾ]]
* [[ಬಡಗಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಬಡಾಕೆರೆ]]
* [[ಬಡಾನಿಡಿಯೂರು]]
* [[ಬೈಕಾಡಿ]]
* [[ಬೈಲೂರು]]
* [[ಬೈರಂಪಳ್ಳಿ]]
* [[ಬಾಳ್ಕುದ್ರು]]
* [[ಬಳ್ಕೂರು]]
* [[ಬನ್ನಾಡಿ]]
* [[ಬಸ್ರೂರು]]
* [[ಬೀಜಾಡಿ]]
* [[ಬೆಳಂಜೆ]]
* [[ಭೆಳಾಲ್]]
* [[ಬೆಳ್ಳಂಪಳ್ಳಿ]]
* [[ಬೆಳ್ಳರ್ಪಾಡಿ]]
* [[ಬೆಳ್ಳೆ]]
* [[ಬೆಳ್ಮಣ್ಣು]]
* [[ಬೇಳೂರು]]
* [[ಬೆಳಪು]]
* [[ಬೆಳ್ವೆ]]
* [[ಬೆನಗಲ್]]
* [[ಬೀಜೂರು]]
* [[ಬಿಲ್ಲಾಡಿ]]
* [[ಬೋಳ]]
* [[ಬೊಮ್ಮರಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಬೈಂದೂರು]]
* [[ಚಾಂತಾರು]]
* [[ಚಾರ]]
* [[ಚೇರ್ಕಾಡಿ]]
* [[ಚಿತ್ತೂರು]]
* [[ದೇವಲ್ಕುಂದ]]
* [[ದುರ್ಗ]]
* [[ಎಡಮೊಗೆ]]
* [[ಈದು]]
* [[ಗಂಗೊಳ್ಳಿ]]
* [[ಗಿಳಿಯಾರು]]
* [[ಗೋಳಿಹೊಳೆ]]
* [[ಗೋಪಾಡಿ]]
* [[ಗುಜ್ಜಾಡಿ]]
* [[ಗುಲ್ವಾಡಿ]]
* [[ಹಡವು]]
* [[ಹಕ್ಲಾಡಿ]]
* [[ಹಾಲಾಡಿ-೭೬]]
* [[ಹಾಲಾಡಿ-ಹರ್ಕಾಡಿ]]
* [[ಹಳ್ಳಿಹೊಳೆ]]
* [[ಹಳ್ನಾಡು]]
* [[ಹಳುವಳ್ಳಿ]]
* [[ಹಂದಾಡಿ]]
* [[ಹನೆಹಳ್ಳಿ]]
* [[ಹಂಗ್ಳೂರು]]
* [[ಹಾರಾಡಿ]]
* [[ಹಾರಾಡಿ-೨೮]]
* [[ಹಾರ್ದಳ್ಳಿ-ಮಂದಳ್ಳಿ]]
* [[ಹರ್ಕೂರು]]
* [[ಹಟ್ಟಿಯಂಗಡಿ]]
* [[ಹಾವಂಜೆ]]
* [[ಹೆಬ್ರಿ]]
* [[ಹೆಗ್ಗುಂಜೆ]]
* [[ಹೆಜಮಾಡಿ]]
* [[ಹೆಮ್ಮಾಡಿ]]
* [[ಹೆಂಗವಳ್ಳಿ]]
* [[ಹೆರಾಡಿ]]
* [[ಹೆರಂಜಾಲು]]
* [[ಹೆರ್ಮುಂಡೆ]]
* [[ಹೆರೂರು]]
* [[ಹೆಸ್ಕತ್ತೂರು]]
* [[ಹಿಲಿಯಾಣ]]
* [[ಹಿರೆಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಹಿರ್ಗಾನ]]
* [[ಹೊಂಬಾಡಿ-ಮಂದಾಡಿ]]
* [[ಹೊಸಾಡು]]
* [[ಹೊಸಾಲ]]
* [[ಹೊಸಂಗಡಿ]]
* [[ಹೊಸೂರು]]
* [[ಇಡೂರು ಕುಞಾಡಿ]]
* [[ಇನ್ನ]]
* [[ಇನ್ನಂಜೆ]]
* [[ಐರೋಡಿ]]
* [[ಇರ್ವತ್ತೂರು]]
* [[ಜಡ್ಕಲ್]]
* [[ಜಪ್ತಿ]]
* [[ಜಾರ್ಕಳ]]
* [[ಕಬ್ಬಿನಾಲೆ]]
* [[ಕಚ್ಚೂರು]]
* [[ಕಡ್ತಲ]]
* [[ಕಾಡೂರು]]
* [[ಕಕ್ಕುಂಜೆ]]
* [[ಕಾಳಾವರ]]
* [[ಕಲ್ಯ]]
* [[ಕಾಲ್ತೋಡು]]
* [[ಕಮಲಶಿಲೆ]]
* [[ಕಂಬದಕೋಣೆ]]
* [[ಕಣಜಾರು]]
* [[ಕಂದಾವರ]]
* [[ಕಾಂತಾವರ]]
* [[ಕನ್ಯಾನ]]
* [[ಕರ್ಕುಂಜೆ]]
* [[ಕಟ್‌ಬೆಳ್ತೂರು]]
* [[ಕಟ್ಟಿಂಗೇರಿ]]
* [[ಕಾವಡಿ]]
* [[ಕಾವ್ರಾಡಿ]]
* [[ಕೆದಿಂಜೆ]]
* [[ಕೆದೂರು]]
* [[ಕೆಳಾರ್ಕಳಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಕೆಂಚನೂರು]]
* [[ಕೆಂಜೂರು]]
* [[ಕೆರಾಡಿ]]
* [[ಕೆರೆಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಕೆರ್ಗಲ್]]
* [[ಕೆರ್ವಾಶೆ]]
* [[ಕಿರಿಮಂಜೇಶ್ವರ]]
* [[ಕೋಡಿ]]
* [[ಕೊಡ್ಲಾಡಿ]]
* [[ಕೊಲ್ಲೂರು]]
* [[ಕೋಣಿ]]
* [[ಕೊರಂಗ್ರಪಾಡಿ]]
* [[ಕೊರ್ಗಿ]]
* [[ಕೋಟತಟ್ಟು]]
* [[ಕೋಟೆ]]
* [[ಕೋಟೇಶ್ವರ]]
* [[ಕೌಡೂರು]]
* [[ಕುಚ್ಚೂರು]]
* [[೮೨ನೇ ಕುದಿ]]
* [[ಕುಕ್ಕೆಹಳ್ಳಿ]]
* [[ಕಕ್ಕುಂಜೆ]]
* [[ಕುಕ್ಕುಂದೂರು]]
* [[ಕುಳಂಜೆ]]
* [[ಆನೆಗುಡ್ಡೆ]]
* [[ಕುಮ್ರಗೋಡು]]
* [[ಕುಂದಬಾರಂದಾಡಿ]]
* [[ಕುರ್ಕಾಲು]]
* [[ಕುತ್ಯಾರು]]
* [[ಮಚ್ಚಟ್ಟು]]
* [[ಮಡಾಮಕ್ಕಿ]]
* [[ಮಜೂರು]]
* [[ಮಾಳ]]
* [[ಮಣಿಪುರ]]
* [[ಮಣೂರು]]
* [[ಮರವಂತೆ]]
* [[ಮರ್ಣೆ]]
* [[ಮಟಪಾಡಿ]]
* [[ಮಟ್ಟು]]
* [[ಮಿಯಾರು]]
* [[ಮೊಳಹಳ್ಳಿ]]
* [[ಮೂಡಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಮೂಡಹಡು]]
* [[ಮೂಡಾರು]]
* [[ಮುದೂರು]]
* [[ಮುದ್ರಾಡಿ]]
* [[ಮುಲ್ಲಡ್ಕ]]
* [[ಮುಳೂರು]]
* [[ಮುಂಡ್ಕೂರು]]
* [[ನಾಡ]]
* [[ನಾಡ್ಪಾಲು]]
* [[ನಡ್ಸಾಲು]]
* [[ನಡೂರು]]
* [[ನಾಲ್ಕೂರು]]
* [[ನಲ್ಲೂರು]]
* [[ನಂಚಾರು]]
* [[ನಂದಳಿಕೆ]]
* [[ನಂದನವನ]]
* [[ನಂದಿಕೂರು]]
* [[ನಾವುಂದ]]
* [[ನೀಲಾವರ]]
* [[ನೀರೆ]]
* [[ನಿಂಜೂರು]]
* [[ನಿಟ್ಟೆ]]
* [[ನೂಜಾಡಿ]]
* [[ನೂರಾಳ್‍ಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಪಾದೆಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಪಾದೂರು]]
* [[ಪಡು]]
* [[ಪಡುಕುಡೂರು]]
* [[ಪಡುವರಿ]]
* [[ಪಲಿಮಾರು]]
* [[ಪಳ್ಳಿ]]
* [[ಪಾಂಡೇಶ್ವರ (ಉಡುಪಿ)]]
* [[ಪಾಂಗಾಳ]]
* [[ಪೆಜಮಂಗೂರು]]
* [[ಪೆರ್ಡೂರು]]
* [[ಪೆರ್ಣಂಕಿಲ]]
* [[ಪಿಲಾರು]]
* [[ರಟ್ಟಾಡಿ]]
* [[ರೆಂಜಾಳ]]
* [[ಸಾಣೂರು]]
* [[ಸಾಂತೂರು]]
* [[ಸೇನಾಪುರ]]
* [[ಶಂಕರನಾರಾಯಣ]]
* [[ಶೇಡಿಮನೆ]]
* [[ಶಿರಿಯಾರ]]
* [[ಶಿರ್ಲಾಲು]]
* [[ಶೀರೂರು]]
* [[ಶಿರ್ವ]]
* [[ಶಿವಪುರ]]
* [[ಸಿದ್ಧಾಪುರ]]
* [[ಸೂಡ]]
* [[ತಲ್ಲೂರು]]
* [[ತೆಂಕ]]
* [[ತೆಂಕನಿಡಿಯೂರು]]
* [[ತಗ್ಗರ್ಸೆ]]
* [[ತೆಕ್ಕಟ್ಟೆ]]
* [[ತೊನ್ಸೆ ಪೂರ್ವ]]
* [[ತೊನ್ಸೆ ಪಶ್ಚಿಮ]]
* [[ತ್ರಾಸಿ]]
* [[ಉದ್ಯಾವರ]]
* [[ಉಳಿಯಾರಗೋಳಿ]]
* [[೧೧ನೇ ಉಳ್ಳೂರು]]
* [[೭೪ನೇ ಉಳ್ಳೂರು]]
* [[ಉಳ್ತೂರು]]
* [[ಉಪ್ಪಿನಕುದ್ರು]]
* [[ಉಪ್ಪೂರು]]
* [[ಉಪ್ಪುಂದ]]
* [[ವಡ್ಡರ್ಸೆ]]
* [[ವಕ್ವಾಡಿ]]
* [[ವಂಡಾರ್]]
* [[ವಂಡ್ಸೆ]]
* [[ವಾರಂಬಳ್ಳಿ]]
* [[ವರಂಗ]]
* [[ಯಡ್ತಾಡಿ]]
* [[ಯಡ್ತರೆ]]
* [[ಯಡಾಡಿ-ಮತ್ಯಾಡಿ]]
* [[ಎಳಜಿತ್]]
* [[ಎಳ್ಳಾರೆ]]
* [[ಎಲ್ಲೂರು]]
* [[ಎರ್ಲಪಾಡಿ]]
}}

== ಕರ್ನಾಟಕದ ನೀರ್‌ದ ಮೂಲೊಲು==
{{Navbox
|name  = Hydrography of Karnataka
|title =[[File:Seal of Karnataka.svg|25 px]] [[Hydrography]] of [[Karnataka]]
|state = collapsed
|listclass = hlist
|groupstyle = padding:0.35em 1.0em; line-height:1.1em; &lt;!--reduces gap between wrapped groupname lines--&gt;

|group1 = Rivers
|list1  = 
* [[Amarja]]
* [[Arkavathi River|Arkavathi]]
* [[Bhadra River|Bhadra]] 
* [[Bhima River|Bhima]]
* [[Chakra River|Chakra]]
* [[Chitravathi River|Chitravathi]]
* [[Chulki Nala]]
* [[Dandavati]] 
* [[Gangavalli River|Gangavalli]] 
* [[Ghataprabha River|Ghataprabha]]
* [[Gurupura River|Gurupura]] 
* [[Hemavati River|Hemavati]]
* [[Honnuhole]]
* [[Kabini River|Kabini]]
* [[Kali River (Karnataka)|Kali]]
* [[Karanja River| Karanja]]
* [[Kaveri]] 
* [[Kedaka River|Kedaka]]
* [[Krishna River|Krishna]] 
* [[Kubja River|Kubja]]
* [[Kumaradhara River|Kumaradhara]]
* [[Kumudvathi River|Kumudvathi]]
* [[Lakshmana Tirtha]]
* [[Malaprabha River|Malaprabha]] 
* [[Manjira River|Manjira]] 
* [[Markandeya River (Western Ghats)|Markandeya]]
* [[Netravati River|Netravati]]
* [[Palar River|Palar]]
* [[Panchagangavalli River|Panchagangavalli]]
* [[Papagni River|Papagni]]
* [[Penna River|Penna (Uttara Pinakini)]] 
* [[Ponnaiyar River|Ponnaiyar (Dakshina Pinakini)]] 
* [[Shambhavi River|Shambhavi]]
* [[Sharavati]]
* [[Shimsha]] 
* [[Souparnika River|Souparnika]]
* [[Tunga River|Tunga]]
* [[Tungabhadra River|Tungabhadra]]
* [[Varada]]
* [[Varahi River|Varahi]] 
* [[Vedavathi River|Vedavathi]] 
* [[Vrishabhavathi River|Vrishabhavathi]]  
|group2 = Waterfalls
|list2 = 
* [[Abbey Falls|Abbey]]
* [[Bandaje Falls|Bandaje]]
* [[Barkana Falls|Barkana]]
* [[Chunchanakatte Falls|Chunchanakatte]]
* [[Devaragundi]] 
* [[Godchinamalaki Falls|Godchinamalaki]]
* [[Gokak Falls|Gokak]]
* [[Hanumangundi Falls|Hanumangundi]]
* [[Hebbe Falls|Hebbe]]
* [[Irupu Falls|Irupu]]  
* [[Jaladurga | Jaladurga]]
* [[Jog Falls|Jog]]
* [[Kalhatti Falls|Kalhatti]]
* [[Kunchikal Falls|Kuchikal]]
* [[Magod Falls|Magod]]
* [[Mallalli Falls|Mallalli]]
* [[Muthyala Maduvu]]
* [[Sathodi Falls|Sathodi]]
* [[Shivanasamudra Falls|Shivanasamudra or Cauvery]]
* [[Shivganga falls|Shivganga]]
* [[Unchalli Falls|Unchalli]]
* [[Vajrapoha Falls|Vajrapoha]] 

|group3= Lakes
|list3= 
* [[Harangi Reservoir|Harangi]]
* [[Hebbal Lake, Bangalore]]
* [[Hebbal Lake, Mysore]]
* [[Hesaraghatta Lake|Hesaraghatta]] 
* [[Honnamana Kere]]
* [[Karanji Lake|Karanji]]
* [[Krishna Raja Sagara]]
* [[Kukkarahalli Lake|Kukkarahalli]]
* [[Lingambudhi Lake|Lingambudhi]]
* [[Pampa Sarovar]] 
* [[Shanti Sagara]]
* [[Thippagondanahalli Reservoir|Thippagondanahalli]]
* [[Vibhutipura Lake|Vibhutipura]] 
* [[Yele Mallappa Shetty Lake]]
|group4= Beaches
|list4= 
* [[Gokarna, Karnataka|Gokarna]]
* [[Murudeshwara]]
* [[Karwar]]
* [[Kapu, Karnataka|Kapu]]
* [[Kudle beach|Kudle]]
* [[Malpe]]
* [[Maravanthe]]
* [[NITK Beach]]
* [[Panambur Beach|Panambur]]
* [[Someshwar Beach|Someshwar]]
* [[St. Mary's Islands]]
* [[Tannirbhavi Beach|Tannirbhavi]]
* [[Trasi]]  

|group5= Dams
|list5= 
* [[Almatti Dam|Almatti]] 
* [[Basava Sagara]]
* [[Bhadra Dam]]
* [[Gorur dam|Gorur]]
* [[Harangi Dam|Harangi]]
* [[Kabini Dam|Kabini]]
* [[Kadra Dam|Kadra]]
* [[Kanva Reservoir|Kanva]]
* [[Kodasalli Dam|Kodasalli]]
* [[Krishna_Raja_Sagara|Krishna Raja Sagara / KRS]]
* [[Linganamakki Dam|Linganamakki]] 
* [[Raja Lakhamagouda dam|Raja Lakhamagouda]]
* [[Renuka Sagara]]
* [[Shanti Sagara]]
* [[Supa Dam|Supa]]
* [[Tungabhadra Dam|Tungabhadra]]
* [[Vani Vilasa Sagara]] 
}}
== ಕಾರ್ಲ ತಾಲೂಕುದ ಹಳ್ಳಿಲೆನ ಪಟ್ಟಿ==
{{Navbox
|name  = ಕಾರ್ಲ ತಾಲೂಕುಡು ಇಪ್ಪುನ ಹಳ್ಳಿಲು
|state = collapsed
|title = {{flagdeco|India}} [[ಕಾರ್ಕಳ|ಕಾರ್ಲ]] ತಾಲೂಕುಡು ಇಪ್ಪುನ ಹಳ್ಳಿಲು
|listclass = hlist
|above=ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ: [[ಕಾರ್ಕಳ]]
|image = 
&lt;!-- |titlestyle = background: #138808 --&gt;
|liststyle  = 

|group1 = ಹಳ್ಳಿಲು
|list1  = 
* [[ಅಂಡಾರು]]
* [[ಬೈಲೂರು]]
* [[ಬೆಳಂಜೆ]]
* [[ಬೆಳ್ಮಣ್ಣು]]
* [[ಬೋಳ]]
* [[ಚಾರ]]
* [[ದುರ್ಗ]]
* [[ಈದು]]
* [[ಹೆಬ್ರಿ]]
* [[ಹೆರ್ಮುಂಡೆ]]
* [[ಹಿರ್ಗಾನ]]
* [[ಇನ್ನ]]
* [[ಇರ್ವತ್ತೂರು]]
* [[ಜಾರ್ಕಳ]]
* [[ಕಬ್ಬಿನಾಲೆ]]
* [[ಕಡ್ತಲ]]
* [[ಕಲ್ಯ]]
* [[ಕಣಜಾರು]]
* [[ಕಾಂತಾವರ]]
* [[ಕೆದಿಂಜೆ]]
* [[ಕೆರೆಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಕೆರ್ವಾಶೆ]]
* [[ಕೌಡೂರು]]
* [[ಕುಚ್ಚೂರು]]
* [[ಕುಕ್ಕುಜೆ]]
* [[ಕುಕ್ಕುಂದೂರು]]
* [[ಮಾಳ]]
* [[ಮರ್ಣೆ]]
* [[ಮೀಯಾರು]]
* [[ಮೂಡಾರು]]
* [[ಮುದ್ರಾಡಿ]]
* [[ಮುಲ್ಲಡ್ಕ]]
* [[ಮುಂಡ್ಕೂರು]]
* [[ನಾಡ್ಪಾಲು]]
* [[ನಲ್ಲೂರು]]
* [[ನಂದಳಿಕೆ]]
* [[ನೀರೆ]]
* [[ನಿಂಜೂರು]]
* [[ನಿಟ್ಟೆ]]
* [[ನೂರಾಳ್‌ಬೆಟ್ಟು]]
* [[ಪಡು ಕುಡೂರು]]
* [[ಪಳ್ಳಿ]]
* [[ರೆಂಜಾಳ]]
* [[ಶಿರ್ಲಾಲು]]
* [[ಶಿವಪುರ]]
* [[ಸೂಡ]]
* [[ವರಂಗ]]
* [[ಎಳ್ಳಾರೆ]]
* [[ಎರ್ಲಪಾಡಿ]]
}}
==ಅಂಡಾರು==
'''ಅಂಡಾರು''' ನಮ ದೇಸೊದ [[ಕನಾ೯ಟಕ]] ರಾಜ್ಯೊದ [[ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]ದ [[ಕಾರ್ಕಳ ತಾಲೂಕು]]ಡು ಉಪ್ಪುನ ಒಂಜಿ ಎಲ್ಯ ಊರು. ಉಂದು ಮೈಸೂರು ವಿಭಾಗೊಗು ಸೇರುಂಡು. ಈ ಊರು ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ ಕಾರ್ಲಡ್ದ್ ೧೮ ಕಿಲೋಮೀಟರ್, ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಒಡಿಪುಡ್ದು ೩೧ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರೊಡು ಉಂಡು. ಅಂಡಾರ್ ವರಂಗ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್‌ದ ಅಡಿಟ್ ಬರ್ಪುಂಡು.
ಕೈತಲ್ದ ಮಲ್ಲ ಪೇಂಟೆ ಪಂಡ, ಬಜಗೋಳಿ ಬುಕ್ಕ ಕಾರ್ಲ.
== ಇಸ್ತೀರ್ನೊ ಬುಕ್ಕ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ==
ಅಂಡಾರ್‌ಡ್ ಪಾತೆರುನ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಾಸೆ ತುಳು. ಈ ಊರು ವರಂಗ ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್ ದ ಭಾಗವಾದ್ 4,158.42 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೌಗೋಳಿಕ ವಿಸ್ತೀರ್ಣೊಡು ಉಂಡು. ೨೦೧೧ ಜನಗಣತಿ ಪ್ರಕಾರ, ಅಂಡಾರ್ ಡ್ ಸುಮಾರ್ ೫೦೭ ಕುಟುಮೊಲೆಡ್ ವಾಸ ಮಲ್ಪುವ ಬುಕ್ಕ ೨,೩೫೮ ಜನಕುಲು ಉಲ್ಲೆರ್. ಸಾಕ್ಷರತೆದ ಪ್ರಮಾಣ 75.74% ಉಂಡು, ಪುರುಷೆರೆಡ್ 82.07% ಬೊಕ್ಕ ಪೊಣ್ಣುಲೆಡ್ 69.84% ಸಾಕ್ಷರತೆ ಉಂಡು.
== ಕರ್ನಾಟಕದ ಜಿಲ್ಲೆಲು ಬುಕ್ಕ ತಾಲೂಕುಲು==
{{Navbox
|name = ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಲೂಕುಗಳು
|title = [[File:Seal of Karnataka.svg|25 px]] ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಜಿಲ್ಲೆಲು ಬುಕ್ಕ ಮುಲ್ಪದ ತಾಲೂಕುಲು
|state = collapsible
|navbar = plain
    
|group1 = [[ಬಾಗಲಕೋಟೆ |ಬಾಗಲಕೋಟೆ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list1 = [[ಬಾದಾಮಿ]] • [[ಬಾಗಲಕೋಟೆ]] • [[ಬಿಳಗಿ]] • [[ಗುಳೆದಗುಡ್ದ]] • [[ಹುನಗುಂದ]] • [[ಜಮಖಂಡಿ]] • [[ಮುದ್ಹೋಳ]] • [[ರಬಕವಿ ಬನಹಟ್ಟಿ]]

|group2 = [[ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list2 = [[ಬಳ್ಳಾರಿ]] • [[ಕುರುಗೋಡು]] • [[ಸಂಡೂರು]] • [[ಸಿರುಗುಪ್ಪ]]
   
|group3 = [[ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list3 = [[ಅಥಣಿ]] • [[ಬೈಲಹೊಂಗಲ]] • [[ಬೆಳಗಾವಿ]] • [[ಚಿಕ್ಕೋಡಿ]] • [[ಗೋಕಾಕ]] • [[ಹುಕ್ಕೇರಿ]] • [[ಖಾನಾಪುರ]]• [[ರಾಯಬಾಗ್]] • [[ರಾಮದುರ್ಗ]] • [[ಸವದತ್ತಿ]]* [[ಕಿತ್ತೂರು]]* [[ನಿಆಣಿ]]*[[ಕಾಗವಾಡ]]*[[ಮೂಡಲಗಿ]]*[[ಯರಗಟ್ಟಿ]]
    
|group4 = [[ಬೆಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list4 = [[ದೇವನಹಳ್ಳಿ]] • [[ದೊಡ್ಡಬಳ್ಳಾಪುರ]] • [[ಹೊಸಕೋಟೆ]] • [[ನೆಲಮಂಗಲ]]
    
|group5 = [[ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list5 = [[ಅನೇಕಲ್]] • [[ಬೆಂಗಳೂರು ಪೂರ್ವ]] • [[ಬೆಂಗಳೂರು ಉತ್ತರ]] • [[ಬೆಂಗಳೂರು ದಕ್ಷಿಣ]]
    
|group6 = [[ಬೀದರ್ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list6 = [[ಔರಾದ್]] • [[ಬಸವಕಲ್ಯಾಣ]] • [[ಬೀದರ್]] • [[ಭಲ್ಕಿ]] • [[ಹೊಮನಾಬಾದ್]]
    
|group7 = [[ಚಾಮರಾಜನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list7 = [[ಚಾಮರಾಜನಗರ]] • [[ಗುಂಡ್ಲುಪೇಟೆ]] • [[ಹನೂರು]] • [[ಕೊಳ್ಳೆಗಾಲ]] • [[ಯಳಂದೂರು]]
    
|group8 = [[ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list8 = [[ಬಾಗೇಪಲ್ಲಿ]] • [[ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರ]] • [[ಚಿಂತಾಮಣಿ]] • [[ಗೌರೀಬಿದನೂರ]] • [[ಗುಡಿಬಂದ]] • [[ಶಿದ್ಲಘಟ್ಟ]]
    
|group9 = [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list9 = [[ಅಜ್ಜಂಪುರ]] • [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು]] • [[ಕಡೂರು]] • [[ಕಳಸ]] • [[ಕೊಪ್ಪ]] • [[ಮೂಡಿಗೆರೆ]] • [[ನರಸಿಂಹರಾಜಪುರ]] • [[ಶೃಂಗೇರಿ]] • [[ತರಿಕೇರೆ]]
    
|group10 = [[ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list10 = [[ಚಳ್ಳಕೆರೆ]] • [[ಚಿತ್ರದುರ್ಗ]] • [[ಹಿರಿಯೂರು]] • [[ಹೊಳಲ್ಕೆರೆ]] • [[ಹೊಸದುರ್ಗ]] • [[ಮೊಳಕಾಲ್ಮುರು]]
    
|group11 = [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list11 = [[ಬಂಟ್ವಾಳ]] • [[ಬೆಳ್ತಂಗಡಿ]] • [[ಮಂಗಳೂರು]] • [[ಪುತ್ತೂರು]] • [[ಸುಳ್ಯ]]
    
|group12 = [[ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list12 = [[ಚನ್ನಗಿರಿ]] • [[ದಾವಣಗೆರೆ]] • [[ಹರಪನಹಳ್ಳಿ]] • [[ಹರಿಹರ]] • [[ಹೊನ್ನಾಳಿ]] • [[ಜಗಳೂರು]]
    
|group13 = [[ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list13 = [[ಧಾರವಾಡ]] • [[ಹುಬ್ಳಿ]] • [[ಕಲ್ಗಟಗಿ]] • [[ಕುಂದಗೋಳ]] • [[ನವಲಗುಂದ]]
    
|group14 = [[ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list14 = [[ಗದಗ]] • [[ಲಕ್ಷ್ಮೇಶ್ವರ]] • [[ಮುಂದರ್ಗಿ]] • [[ನರ್ಗುಂದ]] • [[ರೋಣ]] • [[ಶಿರಹತ್ತಿ]]
    
|group15 = [[ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list15 = [[ಅಳೂರು]] • [[ಅರ್ಕಲಗೂಡು]] • [[ಅರ್ಸಿಕೇರೆ]] • [[ಬೇಲೂರು]] • [[ಚನ್ನರಾಯಪಟ್ಟಣ]] • [[ಹಾಸನ]] • [[ಹೊಳೆನರ್ಸೀಪುರ]] • [[ಸಕ್ಲೇಶಪುರ]]
    
|group16 = [[ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list16 = [[ಬ್ಯಾದಗಿ]] • [[ಹನಗಾಳ]] • [[ಹಾವೇರಿ]] • [[ಹಿರೇಕೇರೂರು]] • [[ರಾಣೇಬೆನ್ನೂರು]] • [[ರತ್ತಿಹಳ್ಳಿ]] • [[ಸಾವನೂರು]] • [[ಶಿಗ್ಗಾಂವ್]]
    
|group17 = [[ಕಲಬುರ್ಗಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list17 = [[ಅಫ್ಜಲ್ಪುರ]] • [[ಅಲಂದ್]] • [[ಚಿಂಚೋಳಿ]] • [[ಚಿತಾಪುರ]] • [[ಗುಲ್ಬರ್ಗ]] • [[ಜೇವರ್ಗಿ]] • [[ಸೇದಾಮ್]]
    
|group18 = [[ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list18 = [[ಮದಿಕೇರಿ]] • [[ಸೋಮವಾರಪೇಟೆ]] • [[ವಿರಾಜಪೇಟೆ]]
    
|group19 = [[ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list19 = [[ಬಂಗಾರಪೇಟೆ]] • [[ಕೋಲಾರ]] • [[ಮಲೂರು]] • [[ಮುಳಬಾಗಿಲು]] • [[ಶ್ರೀನಿವಾಸಪುರ]]
    
|group20 = [[ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list20 = [[ಗಂಗಾವತಿ]] • [[ಕೊಪ್ಪಳ]] • [[ಕುಷ್ಟಗಿ]] • [[ಯೆಲಬುರ್ಗ]]
    
|group21 = [[ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list21 = [[ಕೆ.ಆರ್.ಪೇಟೆ]] • [[ಕೃಷ್ಣರಾಜಪೇಟೆ]] • [[ಮದ್ದೂರು]] • [[ಮಾಳವಳ್ಳಿ]] • [[ಮಂಡ್ಯ]] • [[ನಾಗಮಂಗಲ]] • [[ಪಾಂಡವಪುರ]] • [[ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ]]
    
|group22 = [[ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list22 = [[ಹುನ್ಸೂರು]] • [[ಕೃಷ್ಣರಾಜನಗರ]] • [[ಮೈಸೂರು]] • [[ನಂಜನಗೂಡು]] • [[ಪೇರಿಯಪಟ್ಟಣ]] • [[ಪಿರಿಯಪಟ್ಟಣ]] • [[ಟಿ.ನರಸೀಪುರ]]
    
|group23 = [[ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list23 = [[ದೇವದುರ್ಗ]] • [[ಲಿಂಗಸುಗೂರು]] • [[ಮಾನವಿ]] • [[ರಾಯಚೂರು]] • [[ಸಿಂಧನೂರು]]
    
|group24 = [[ರಾಮನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list24 = [[ಚನ್ನಪಟ್ಟಣ]] • [[ಕನಕಪುರ]] • [[ಮಾಗಡಿ]] • [[ರಾಮನಗರ]]
    
|group25 = [[ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list25 = [[ಭದ್ರಾವತಿ]] • [[ಹೊಸನಗರ]] • [[ಸಾಗರ]] • [[ಶಿಕಾರಿಪುರ]] • [[ಶಿಮೋಗ]] • [[ಸೋರಬ]] • [[ತೀರ್ಥಹಳ್ಳಿ]]
    
|group26 = [[ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list26 = [[ಚಿಕ್ಕನಾಯಕನಹಳ್ಳಿ]] • [[ಗುಬ್ಬಿ]] • [[ಕೊರಟಗೆರೆ]] • [[ಕುನಿಗಾಲ್]] • [[ಮಧುಗಿರಿ]] • [[ಪಾವಗಡ]] • [[ಸಿರ]] • [[ತಿಪ್ತೂರು]] • [[ತುಮಕೂರು]] • [[ತುರುವೇಕೆರೆ]]
    
|group27 = [[ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list27 = [[ಬ್ರಹ್ಮಾವರ]] • [[ಕಾರ್ಕಳ]] • [[ಕುಂದಾಪುರ]] • [[ಉಡುಪಿ]]
    
|group28 = [[ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list28 = [[ಅಂಕೋಲ]] • [[ಭಟ್ಕಳ್]] • [[ಹಾಲಿಯಾಳ]] • [[ಹೊನ್ನಾವರ]] • [[ಜೋಯಿದ]] • [[ಕಾರವಾರ]] • [[ಕುಮಟ]] • [[ಮುಂಡಗೋಡ]] • [[ಸಿದ್ದಾಪುರ]] • [[ಸಿರ್ಸಿ]] • [[ಯೆಳ್ಳಾಪುರ]]
    
|group29 = [[ವಿಜಯಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list29 = [[ಬಸವನ ಬಾಗೇವಾಡಿ]] • [[ಬಿಜ್ಜಾಪುರ]] • [[ಚಾಡಚನ್]] • [[ಇಂದಿ]] • [[ಮುದ್ದೇಬಿಹಾಳ]] • [[ಸಿಂದಗಿ]] • [[ತಾಲಿಕೋಟ]] • [[ವಿಜಯಪುರ]]
    
|group30 = [[ವಿಜಯನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list30 = [[ಹಾದಗಲ್ಲಿ]] • [[ಹಗರಿಬೊಮ್ಮನಹಳ್ಳಿ]] • [[ಹರಪನಹಳ್ಳಿ]] • [[ಹೊಸ್ಪೇಟೆ]] • [[ಕಂಪಲಿ]] • [[ಕೊತ್ತೂರು]]
    
|group31 = [[ಯಾದಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆ]]
|list31 = [[ಗುರ್ಮಿತ್ಕಾಲ್]] • [[ಹುನಸಾಗಿ]] • [[ಶಾಹಪುರ]] • [[ಶೋರಾಪುರ]] • [[ಸೂರಾಪುರ]] • [[ಯಾದಗಿರಿ]]
}}</text>
      <sha1>ddokx8dp2rvwob4gpdthgalhbn8dhjv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ ಪತ್ರಾಗಾರೊ/2025</title>
    <ns>4</ns>
    <id>19053</id>
    <revision>
      <id>217049</id>
      <parentid>216974</parentid>
      <timestamp>2025-06-21T21:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MABot</username>
        <id>170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Archiving 1 thread from [[ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಚಾವಡಿ]]</comment>
      <origin>217049</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39006" sha1="ahb66nawdkf080i2sm5qvxhtrnromhn" xml:space="preserve">

== Invitation to Participate in the Wikimedia SAARC Conference Community Engagement Survey ==

Dear Community Members,

I hope this message finds you well. Please excuse the use of English; we encourage translations into your local languages to ensure inclusivity.

We are conducting a Community Engagement Survey to assess the sentiments, needs, and interests of South Asian Wikimedia communities in organizing the inaugural Wikimedia SAARC Regional Conference, proposed to be held in Kathmandu, Nepal.

This initiative aims to bring together participants from eight nations to collaborate towards shared goals. Your insights will play a vital role in shaping the event's focus, identifying priorities, and guiding the strategic planning for this landmark conference.

Survey Link: https://forms.gle/en8qSuCvaSxQVD7K6

We kindly request you to dedicate a few moments to complete the survey. Your feedback will significantly contribute to ensuring this conference addresses the community's needs and aspirations.

Deadline to Submit the Survey: 20 January 2025

Your participation is crucial in shaping the future of the Wikimedia SAARC community and fostering regional collaboration. Thank you for your time and valuable input.

Warm regards,&lt;br&gt;
[[:m:User:Biplab Anand|Biplab Anand]]
&lt;!-- Message sent by User:Biplab Anand@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Biplab_Anand/lists&amp;oldid=28074658 --&gt;

== Open Community Call - [[:m:Expressions of Interest to host Wikimania 2027 in India: Initial conversation|Expressions of Interest to host Wikimania 2027 in India]] ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

''{{int:please-translate}}''

Dear Wikimedians, 

Happy 2025.. 😊

As you must have seen, members from Wikimedians of Kerala and Odia Wikimedia User Groups initiated preliminary discussions around submitting an Expression of Interest (EoI) to have Wikimania 2027 in India. You can find out more on the [[:m:Expressions of Interest to host Wikimania 2027 in India: Initial conversation|Meta Page]]. 
 
Our aim is to seek input and assess the overall community sentiment and thoughts from the Indian community before we proceed further with the steps involved in submitting the formal EOI. 
 
As part of the same, we are hosting an '''open community call regarding India's Expression of Interest (EOI) to host Wikimania 2027'''. This is an opportunity to gather your valuable feedback, opinions, and suggestions to shape a strong and inclusive proposal.

* 📅 Date: Wednesday, January 15th 2025  
* ⏰ Time: 7pm-8pm IST 
* 📍 Platform: https://meet.google.com/sns-qebp-hck
 
Your participation is key to ensuring the EOI reflects the collective aspirations and potential of the vibrant South Asian community. 
 
Let’s join together to make this a milestone event for the Wikimedia movement in South Asia. 
 
We look forward to your presence! 
&lt;br&gt;
Warm regards,
&lt;br&gt;
[[:m:Wikimedians of Kerala|Wikimedians of Kerala]] and [[:m:Odia Wikimedians User Group|Odia Wikimedians]] User Group's
&lt;br&gt;
This message was sent with [[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) by [[m:User:Gnoeee|Gnoeee]] ([[m:User_talk:Gnoeee|talk]]) at ೧೧:೨೫, ೧೪ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Gnoeee@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Indic_VPs&amp;oldid=28100038 --&gt;
== New Wikimedia Campaign Launching Tomorrow: Indic Writing Systems Campaign 2025 ==

Dear Wikimedians,

We are excited to announce the launch of the [[:d:Wikidata:WikiProject Writing Systems/Indic writing systems campaign 2025|Indic writing systems campaign 2025]], which will take place from 23 January 2025 (World Endangered Writing Day) to 21 February 2025 (International Mother Language Day). This initiative is part of the ongoing efforts of [[:d:Wikidata:WikiProject Writing Systems|WikiProject writing Systems]] to raise awareness about the documentation and revitalization of writing systems, many of which are currently underrepresented or endangered.

Representatives from important organizations that work with writing systems, such as Endangered Alphabets and the Script Encoding Initiative, support the campaign. The campaign will feature two primary activities focused on the [[:d:Wikidata:WikiProject Writing Systems/Indic writing systems campaign 2025/Lists|list of target scripts]]:

* '''Wikidata Labelathon''': A focused effort to improve and expand the information related to South Asian scripts on Wikidata.

* '''Wikipedia Translatathon''': A collaborative activity aimed at enhancing the coverage of South Asian writing systems and their cultural significance on Wikipedia.


We are looking for local organizers to engage their respective communities. If you are interested in organizing, kindly sign-up [[:d:Wikidata:WikiProject Writing Systems/Indic writing systems campaign 2025/Local Organizers|here]]. We also encourage all Indic Wikimedians to [[:d:Wikidata:WikiProject Writing Systems/Indic writing systems campaign 2025/Participate|join us]] in this important campaign to help document and celebrate the diverse writing systems of South Asia. 


Thank you for your support, and we look forward to your active participation. 


Regards [[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೨೨:೫೯, ೨೨ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
Navya sri Kalli
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&amp;oldid=22433435 --&gt;
== ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬೊಕ್ಕ ಜಾನಪದೊ 2025 ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;
[[File:ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾನಪದೊ banner.svg|750px|center|link=ವಿಕಿಪೀಡಿಯ:ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾನಪದೊ 2025]]&lt;div style=&quot;padding:2em; background:#F6F6F6&quot;&gt;
'''[[ವಿಕಿಮೀಡಿಯ:ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾನಪದೊ 2025|ಸ್ತ್ರೀವಾದೊ ಬೊಕ್ಕ ಜಾನಪದೊ 2025]]''' ಪನ್ಪಿನವು ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊಡು ವರ್ಸೊಡೊರ ಫೆಬ್ರವರಿ ಬೊಕ್ಕ ಮಾರ್ಚ್‌ಡ್ ಆಯೋಜನೆ ಮಲ್ಪಿನ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬರವುದ ಪಂತೊ ಅತುಂಡು, ಉಂದೆನ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯೊಡು ಪ್ರಪಂಚೊದ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪ್ರದೇಸೊಲೆಡ್ ಜಾನಪದೊ ಸಂಸ್ಕೃತಿಲು ಬೊಕ್ಕ ಪೊಂಜೊವುಲೆನ್ ಜಾನಪದೊಟ್ಟು ದಾಕಲೆ ಮಲ್ಪರೆ ಆಯೋಜನೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಈ ಯೋಜನೆ ಪಟ ಪಾಡುನ ಅಬಿಯಾನವಾದ್ ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಆವೃತ್ತಿಯಾತ್ಂಡ್ ವಿಕಿ ಲವ್ಸ್ ಫೋಕ್ಲೋರ್ (WLF) ಉಂದು ಪ್ರಪಂಚೊಡುಪ್ಪುನ ಜಾನಪದೊ ಸಂಪ್ರದಾಯೊಲೆನ್ ದಾಕಲೆ ಮಲ್ಪರೆ ವಿಕಿಮೀಡಿಯ ಕಾಮನ್ಸ್‌ಡ್ ಆಯೋಜನೆ ಮಲ್ದೆರ್.
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
[[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೦:೧೧, ೨೪ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:ChiK@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ChiK/list&amp;oldid=28162174 --&gt;
== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೬:೪೧, ೨೪ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27746256 --&gt;
== Feminism and Folklore 2025 starts soon ==

&lt;div style=&quot;border:8px maroon ridge;padding:6px;&gt;

[[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]]
::&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;center&gt;''{{int:please-translate}}''&lt;/center&gt;

Dear Wiki Community,

You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia.
 
You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles.
 
Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project:
# Create a page for the contest on the local wiki.
# Set up a campaign on '''CampWiz''' tool.
# Create the local list and mention the timeline and local and international prizes.
# Request local admins for site notice.
# Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]].

This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools''']

Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance.
 
We look forward to your immense coordination.
 
Thank you and Best wishes,

'''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]'''

::::Stay connected [[File:B&amp;W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&amp;nbsp; [[File:B&amp;W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]]

&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
--[[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೮:೦೬, ೨೯ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)

== Wiki Loves Folklore is back! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Dear Wiki Community,
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March.

You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&amp;campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest.

You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.

Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. 

'''Kind regards,'''

'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೦೮:೦೬, ೨೯ ಜನವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&amp;oldid=26503019 --&gt;
== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. 

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೬:೧೯, ೩ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28198931 --&gt;
== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt; Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.

This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.

'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.

Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language &amp; Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].

We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]&lt;/bdi&gt; ೧೩:೫೯, ೨೨ ಪೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28217779 --&gt;
== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ೦೦:೨೧, ೮ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28307738 --&gt;
== An improved dashboard for the Content Translation tool ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{Int:hello}} Wikipedians,

Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}.

The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&amp;filter-type=automatic&amp;filter-id=previous-edits&amp;active-list=suggestions&amp;from=en&amp;to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device.

With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below.
[[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the &quot;For you&quot; and &quot;...More&quot; buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups (&quot;Create new pages&quot; and &quot;Expand with new sections&quot;)-one for each activity.]]
[[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]]
We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''.
Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. 

Thank you!

On behalf of the Language and Product Localization team.
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]&lt;/bdi&gt; ೦೮:೨೬, ೧೩ ಮಾರ್ಚಿ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&amp;oldid=28382282 --&gt;
== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.

Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. 

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೭:೩೪, ೪ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28469465 --&gt;
== Invitation for the next South Asia Open Community Call (SAOCC) with a focus on WMF's Annual Plans (27th April, 2025) ==

Dear All,

The [[:m:South Asia Open Community Call|South Asia Open Community Call (SAOCC)]] is a monthly call where South Asian communities come together to participate, share community activities, receive important updates and ask questions in the moderated discussions. 

The next SAOCC is scheduled for 27th April, 6:00 PM-7:00 PM (1230-1330 UTC) and will have a section with representatives from WMF who will be sharing more about their [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2025-2026/Global Trends|Annual Plans]] for the next year, in addition to Open Community Updates. 

We request you all to please attend the call and you can find the joining details [https://meta.wikimedia.org/wiki/South_Asia_Open_Community_Call#27_April_2025 here]. 

Thank you! [[ಬಳಕೆದಾರೆ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:MediaWiki message delivery|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೩:೫೫, ೧೪ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Nitesh_Gill/lists/Indic_VPs&amp;oldid=28543211 --&gt;
== Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]]
{{int:please-translate}}

Hello, dear Wikipedians!&lt;br/&gt;

[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge &quot;'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''&quot;, which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! 

The most active contesters will receive prizes.

If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest.
&lt;br/&gt;

We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]])
&lt;/div&gt;

೨೧:೪೧, ೧೬ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:Hide on Rosé@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&amp;oldid=28552112 --&gt;
== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines (&quot;UCoC EG&quot;) and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೬:೦೫, ೧೭ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28469465 --&gt;
== Sub-referencing: User testing ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]]
&lt;small&gt;''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''&lt;/small&gt;

Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further:

#'''Try it out and share your feedback'''
#:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. 
#'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs'''
#:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''.

We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well.

Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! &lt;/div&gt; &lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])&lt;/bdi&gt; ೨೦:೩೪, ೨೮ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&amp;oldid=28628657 --&gt;
== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.

In cooperation with the U4C -- &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) ೦೯:೧೧, ೨೯ ಎಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೫ (IST)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;
== Proposal to enable the &quot;Contribute&quot; entry point in Tulu Wikipedia ==

{{Int:Hello}} Tulu Wikipedians,

Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}.

The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called &quot;Contribute&quot; to your Wikipedia.

The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia.

Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Tulu Wikipedia.

'''Who can access it'''

Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the &quot;Contribute&quot; icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to &quot;view contributions&quot; is also available to access the list of your contributions.

[[ಫೈಲ್:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]]                             [[ಫೈಲ್:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]]

For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the &quot;Contributions&quot; option unless they change it to the &quot;Contribute&quot; manually.

We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the &quot;Contributions&quot; entry point as default.          

We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 26th May 2025.

We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the &quot;Contribute&quot; entry point in your Wikipedia.

We look forward to your response soon.

Thank you!

On behalf of the WMF Language and Product Localization team.

[[ಬಳಕೆದಾರೆ:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:UOzurumba (WMF)|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೦:೨೮, ೧೩ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST)
== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].

You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.

If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, &lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|ಪಾತೆರ]])&lt;/bdi&gt; ೦೩:೩೭, ೧೬ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;
== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''

Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. 

We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.

You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) ೨೦:೫೭, ೨೨ ಮೇ ೨೦೨೫ (IST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&amp;oldid=28768453 --&gt;</text>
      <sha1>ahb66nawdkf080i2sm5qvxhtrnromhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19785</id>
    <redirect title="ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217052</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:27:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು]] ನ್ [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್: ಗುರ್ತ ಅತ್ತರ ಸುಲಬ ಆವು</comment>
      <origin>217052</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" sha1="0kbzysd923drm8cf3d4563iclciq8ra" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>0kbzysd923drm8cf3d4563iclciq8ra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದಾವಣಗೆರೆ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19786</id>
    <redirect title="ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217054</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:29:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ದಾವಣಗೆರೆ]] ನ್ [[ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217054</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="ho2tetf6pgpoc9avu35mznebv62cg0t" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>ho2tetf6pgpoc9avu35mznebv62cg0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19787</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217056</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:29:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217056</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73" sha1="g0dnxlxwn5z4o4xnmrrwmf6bhb54jpc" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>g0dnxlxwn5z4o4xnmrrwmf6bhb54jpc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಧಾರವಾಡ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19788</id>
    <redirect title="ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217058</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಧಾರವಾಡ]] ನ್ [[ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217058</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" sha1="k2b66sjsvsdmsjdb1q0ra724doywh4o" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>k2b66sjsvsdmsjdb1q0ra724doywh4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19789</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217060</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:31:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217060</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="dgynncpzj10960a7zn1epn8ch32c8zx" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ಧಾರವಾಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>dgynncpzj10960a7zn1epn8ch32c8zx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಗದಗ್</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19790</id>
    <redirect title="ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217062</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:32:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಗದಗ್]] ನ್ [[ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217062</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" sha1="qi8bu1148nb8un3ag7jjdohfchyetmw" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>qi8bu1148nb8un3ag7jjdohfchyetmw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಹಾಸನ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19791</id>
    <redirect title="ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217064</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಹಾಸನ]] ನ್ [[ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217064</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="1tw3oc5paef322jdkxteo7ydthcfpbp" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>1tw3oc5paef322jdkxteo7ydthcfpbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19792</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217066</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:33:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217066</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" sha1="8m4fnxtvkieqxi13iszwgzq1rwbltnv" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>8m4fnxtvkieqxi13iszwgzq1rwbltnv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕೊಡಗು</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19793</id>
    <redirect title="ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217068</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:35:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಕೊಡಗು]] ನ್ [[ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217068</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="d500szl9zvyliqg65pm3aodfeoyuzyt" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>d500szl9zvyliqg65pm3aodfeoyuzyt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19794</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217070</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:35:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217070</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="tm7gs2w7f1ezm490hsyon2yri4x7psr" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ಕೊಡಗು ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>tm7gs2w7f1ezm490hsyon2yri4x7psr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19795</id>
    <redirect title="ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217072</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ನ್ [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217072</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="2olm7xuzrgd5i0uubqyghdb026rpodl" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>2olm7xuzrgd5i0uubqyghdb026rpodl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19796</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217074</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:38:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217074</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="8z3lt1utkdym57oei14u6y7zq11lynn" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>8z3lt1utkdym57oei14u6y7zq11lynn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಮಂಡ್ಯ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19797</id>
    <redirect title="ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217076</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಮಂಡ್ಯ]] ನ್ [[ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217076</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="lo8ewm0z9mn9ib6nip3dld602y0gbcq" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>lo8ewm0z9mn9ib6nip3dld602y0gbcq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>19798</id>
    <redirect title="ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ" />
    <revision>
      <id>217078</id>
      <timestamp>2025-06-22T11:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mahaveer Indra</username>
        <id>1023</id>
      </contributor>
      <comment>Mahaveer Indra, ಪುಟೊ [[ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ]] ನ್ [[ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]] ಗ್ ಕಡಪುಡಿಯೆರ್</comment>
      <origin>217078</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="h3chrl1dp3d7q3bo8gsxacf4ngynua9" xml:space="preserve">#REDIRECT [[ಪಾತೆರ:ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆ]]</text>
      <sha1>h3chrl1dp3d7q3bo8gsxacf4ngynua9</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>