Wikipedia
tetwiki
https://tet.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1jina_Mahuluk
MediaWiki 1.45.0-wmf.4
first-letter
Media
Espesiál
Diskusaun
Uza-na'in
Diskusaun Uza-na'in
Wikipedia
Diskusaun Wikipedia
Imajen
Diskusaun Imajen
MediaWiki
Diskusaun MediaWiki
Template
Diskusaun Template
Ajuda
Diskusaun Ajuda
Kategoria
Diskusaun Kategoria
TimedText
TimedText talk
Módulo
Módulo Discussão
Evento
Evento Discussão
Aileu (munisípiu)
0
1480
69569
69363
2025-06-11T12:45:46Z
45.115.73.183
Total populacao 2450
69569
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Munisípius Timór Lorosa'e|
name = Aileu|
portugés = Aileu|
capital = [[Aileu]]|
area = 676.02|
arearank = da-11|
population = 46,569|
population_as_of = 2011|
populationrank = da-12|
density = 68.9|
densityrank = da-8|
households = 6,965|
households_as_of = 2010|
householdsrank = da-13|
subdistricts = [[Aileu (postu administrativu)|Aileu]], [[Laulara (postu administrativu)|Laulara]], [[Lekidoe (postu administrativu)|Lekidoe]], <br> [[Remesiu (postu administrativu)|Remesiu]]|
mapimage = 2015 East Timor Aileu locator map.png
}}
[[Imajen:Sucos Aileu.png|right|305px|Munisípiu Aileu.]]
'''Aileu''' mak sai hanesan Rai Husar ba [[Munisípiu Timór Lorosa'e nian|Munisípiu]] hotu-hotu iha [[Timór Lorosa'e]]. Aileu mai husi liafuan rua [[Tetun]] ho [[Mambae]], Ai mai husi liafuan tetun no Leu mai husi liafuan Mambae katak Haleu.
== Tanba saa mak naran Aileu? ==
Tamba Ai abut ida sai husi rai molik oan ida iha suko liurai iha avo sira nia tempo e tempo rai diak sai hanesan kadeira rotan ida hatur hela iha rai molik oan nee, iha tempo neba avo sira buka tuir Ai abut nia hun la hetan nee duni avo sira hasai ai abut nia naran aileu no distrito aileu hodi ai abut nia naran. Maske iha tempo 1999 Ai abut nee ema sunu tia, nee duni iha tempo Timor Ukun aan ona, lia nain sira husi uma lisan Bartai nebe mak hanesan nain ba rai nebe maka mosu ai abut nee halo hikas fali ai abut nee ho simente ho nia objetivu labele halakon istoria kona ba rai aileu. Nomos fatin ne sai hanesan nafintorismo ida iha suco liurai distrito Aileu.
== Jeografia ==
<center><gallery>
Aileu administrative posts.png|Vila iha Aileu
Ailleu-TL A3 Municipality Map 110813-001.png|Estrada ho topografia<ref name="SoL">[http://seedsoflifetimor.org/climatechange/maps-of-timor-leste/ Seeds of Life] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141009184114/http://seedsoflifetimor.org/climatechange/maps-of-timor-leste/ |date=2014-10-09 }}</ref>
Aileu Klimadiagramm.png|Tempu iha [[Aileu]]<ref name="SoL" />
Remexio Klimadiagramm.png|Tempu iha [[Remexio]]<ref name="SoL" />
</gallery></center>
Jeografikamente Aileu ho nia rai luan 676.02 km²<ref name="Wall">[http://dne.mof.gov.tl/published/2010%20and%202011%20Publications/Wall%20Chart%20English/Wall%20Chart%20English%209%20June%202011.pdf Direcção Nacional de Estatística: 2010 Census Wall Chart (English)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409091258/http://dne.mof.gov.tl/published/2010%20and%202011%20Publications/Wall%20Chart%20English/Wall%20Chart%20English%209%20June%202011.pdf |date=2015-04-09 }} (PDF; 2,7 MB)</ref> husi Aikurus baliza ho [[Manatutu (munisípiu)|Munisípiu Manatutu]] to’o Hoholau baliza ho [[Ermera (munisípiu)|Munisípiu Ermera]], no husi tasi mane Liquitura baliza ho [[Maubise (postu administrativu)|postu administrativu Maubise]] ([[Ainaru (munisípiu)|munisípiu Ainaru]]) ba to’o kotolau baliza ho [[Dili (munisípiu)|Munisípiu Dili]]. No a’as husi tasi mai to’o Aileu mak hanesan ± 350–1500 m.
[[Imajen:Flag of Aileu.svg|thumb|Bandeira da Aileu]]
[[Imajen:Aileu.jpg|thumb|Aileu Vila]]
Nune’e mos Munisípiu Aileu hadulas husi Munisípiu Ermera, Ainaru, [[Manufahi]], Manatutu no munisípiu Dili. Munisípiu Aileu rasik iha postu administrativu ha’at mak [[Aileu (postu administrativu)|Aileu Vila]], [[Remesiu (postu administrativu)|Remesiu]], [[Lekidoe (postu administrativu)|Lekidoe]] no [[Laulara (postu administrativu)|Laulara]]; no total suku iha munisípiu Aileu hamutuk 31 no Aldeia iha 135.
{|class="prettytable" style="width:70%"
|-----
| colspan="4" align="center" style="background:#000000; color:green"|'''Aileu'''
|-----
|rowspan="1" align="center" bgcolor="#FFD700" | '''Postu administrativu''' || rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00" width=60 | '''Rai-balun''' || rowspan="1" align="center" bgcolor="#00FFCC"| '''Populasaun (2010)''' || rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00" | '''Sukus'''
|-----
|rowspan="1" align="center" bgcolor="#FFD700"|[[Aileu (postu administrativu)|Aileu]]||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|251,48 km² ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#00FFCC"|20,830 ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|[[Aisirimou]] (Aissirimou), [[Bandudatu]] (Bandudato), [[Fahiria]], [[Fatubossa]], [[Hoholau]], [[Lahae]], [[Lausi]], [[Liurai (Aileu)|Liurai]], [[Saboria]], [[Seloi Kraik]] (Seloi Craic), [[Seloi Malere]]
|-----
|rowspan="1" align="center" bgcolor="#FFD700"|[[Laulara (postu administrativu)|Laulara]]||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|60,87 km² ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#00FFCC"|7,173 ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|[[Kotolau]] (Cotolau), [[Fatisi]], [[Madabenu]] (Madabeno), [[Talitu]], [[Tohumeta]]
|-----
|rowspan="1" align="center" bgcolor="#FFD700"|[[Lekidoe (postu administrativu)|Lekidoe]] (Lequidoe)||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|151,58 km² ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#00FFCC"|6,267 ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|[[Akubilitoho]] (Acubilitoho), [[Bereleu]], [[Betulau]], [[Fahisoi (Lekidoe)|Fahisoi]], [[Faturilau]], [[Manukasa]] (Manucassa), [[Namoleso]] (Namolesso)
|-----
|rowspan="1" align="center" bgcolor="#FFD700"|[[Remesiu (postu administrativu)|Remesiu]] (Remexio)||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|212,09 km²||rowspan="1" align="center" bgcolor="#00FFCC"|10,055 ||rowspan="1" align="center" bgcolor="#7FFF00"|[[Asumau]] (Acumau), [[Fadabloko]] (Fadabloco), [[Fahisoi (Remesiu)|Fahisoi]], [[Faturasa]], [[Hautoho]], [[Liurai (Remesiu)|Liurai]], [[Maumeta (Remesiu)|Maumeta]], [[Tulatakeo]] (Tulataqueo)
|}
== Istoria ==
[[Imajen:Aileu--1.jpg|thumb|Eskola Xine (1970)]]
Istorikamente Aileu hatu’ur an iha Rai-klaran, iha klean no [[Foho Hadulas]], ne’ebé popularmente hanaran [[Rai Husar]]. Istoria tradisional haktuir ema Aileu ho originalidade no karater [[Timor]] ne’ebé nonok hodi rona, la buka problema, prontu simu ema seluk nia idea, maibe iha prinsipiu rasik. Tradisionalmente beiala sira kre fatuk lulik no ai lulik mak kuñesidu ho uma lulik [[Hohulu]] ho [[Raimansu]], maibe antes ida ne’e ba dala uluk inan ho aman hanaran Hurai, tanba tuir tempu Hurai-Tartihi, Seloi-Hautana, Hautbos-Dailor iha klean ida hamutuk hodi foti Hohulu ho Raimansu sae ba iha foho leten Udubau Letebaun hodi lolo liman ba [[Lorosa’e]] no [[Loromonu]], [[Tasi Feto]] no [[Tasi Mane]] iha rai Timor.
Naran Aileu mosu ho istoria husi ai ida moris husi rai iha aldeia Bandeirahun atual suco [[Liurai (Aileu)|Liurai]] ne’ebé ai ne sae mai nakdulas an hanesan kaliík talin kleuk ba-mai sai hanesan kadeira ida hodi fo’o ba ema tu’ur. Nune’e mos istoria beala sira ai ne’e reflete ba ema nia husar talin, liu husi talin ema nian mak bele hatene ema nia fuan, aten ho sira seluk tan; Nune’e naran Aileu signifika Ai Mak Kleuk. Sorin seluk antes kolonialismu [[Portugal|Portuquesa]] tama Timor, Aileu iha ona estrutura tradisional hodi kaer ukun no bandu ho estrutura mak mai husi Don (Amo) – [[Liurai]], [[Dato]] no Knua/Reino katak ukun tuir kustume ka tradisaun mai husi lulik.
== Populasaun ==
Nune’e mos total populasaun tuir sensus uma kain 2011 Aileu ho nia total numeru populasaun hamutuk iha 46,569 no fahe ba mane iha 24,061 no feto iha 22,507.<ref name="DNE2011">[http://dne.mof.gov.tl/upload/Timor-Leste%20in%20Figures%202011/Tl-Numbers%202011%20Web%20V3.pdf Direcção Nacional de Estatística: ''Timor-Leste in figures 2011'' (PDF; 3,8 MB)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219231800/http://dne.mof.gov.tl/upload/Timor-Leste%20in%20Figures%202011/Tl-Numbers%202011%20Web%20V3.pdf |date=2014-02-19 }}</ref>
== Lingua ==
Aileu iha nia Lingua rua maka hanesan: Tetum no Mamba'e.
== Hahan Tradisional ==
[[Imajen:Mountain village.jpg|thumb|Vila iha munisípiu Aileu]]
== Cidadania ==
* '''Aileu Modo Metan'''
Aileu Hanesan Munisípiu nebe mak famozu ho modo, Quando ema temi Aileu ema sempre hanoin to naran ida " Aileu Modo Metan "
== Educasaun ==
=== Escola Basico ===
=== Universidade ===
ASTI ho naran bo'ot iha Aileu
== Transporte ==
== Economia ==
[[Imajen:Aileu Ricefields-001.png|thumb|Hare iha Aileu]]
=== Fatin Turismo ===
== Hospital ==
== Media Lokal ==
* [[Radio Communidade Rai Husar]] (Radio Aileu), FM 97,1 MHz.<ref>[http://arktlenglish.wordpress.com/ ARKTL – Asosiasaun Radio Komunidade Timor-Leste] (English)</ref>
== Ligasaun ba li'ur ==
{{Commons|Category:Aileu (District)|Aileu (munisípiu)}}
* [http://descentralizasaun.files.wordpress.com/2013/08/02_aileu.pdf Perfil Munisípiu 2013] (Tetun)
* [https://issuu.com/desentralizasaun/docs/pedm_aileu__tt_ Munisipio Aileu: Planu Estartejiku Desenvolvimentu Munisipal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160215225905/https://issuu.com/desentralizasaun/docs/pedm_aileu__tt_ |date=2016-02-15 }} (Tetun)
== Referensia ==
<references />
{{Munisípiu Timór Lorosa'e nian}}
[[Kategoria:Aileu (munisípiu)|!]]
gjq8lj6b9ob8t8fhgg0sync07es59nh